1
00:00:08,420 --> 00:00:12,740
Nou, er was een beetje drukte in de straat.
We hadden allemaal zo’n briefje gekregen.

2
00:00:13,150 --> 00:00:17,615
En daar stond op dat je op moest
komen tot en met vijfenveertig jaar.

3
00:00:18,200 --> 00:00:22,426
Van vijftien tot vijfenveertig jaar.
Ja, van vijftien tot vijfenveertig jaar.

4
00:00:22,427 --> 00:00:30,600
Vijftien niet nee, zestien jaar.
Zestien tot vijfenveertig jaar, hahaha.

5
00:00:30,600 --> 00:00:36,100
Nou ja, veel mensen gingen uit
zichzelf al naar buiten gingen er al.

6
00:00:36,630 --> 00:00:41,666
Aan de overkant zat een, daar zaten
wij ons een ongeluk om te lachen, die

7
00:00:41,667 --> 00:00:46,160
zat z’n eigen netjes en een rugzak
op en… Zo van: ‘Zie ik er zo goed

8
00:00:46,160 --> 00:00:51,156
uit?’. Maar ja, die Duitsers gingen
overal naar binnen, dus ook bij ons.

9
00:00:52,550 --> 00:00:57,290
Wij hadden toevallig er twee uit
Kralingen, die zaten bij ons in de kelder.

10
00:00:57,290 --> 00:01:03,790
Die waren ondergedoken omdat, in Kralingen,
daar was een dag ervoor een razzia geweest.

11
00:01:04,530 --> 00:01:08,170
Maar die bleven gewoon in die kelder
zitten en die Duitsers, die gingen bij ons

12
00:01:08,170 --> 00:01:14,013
naar binnen en… Nou ja, mijn vader was
al vijfenveertig dus die mochten ze zien.

13
00:01:14,013 --> 00:01:18,770
Nou ja, ze lopen door het huis en toen
was het goed en ze gingen weer weg.

14
00:01:18,840 --> 00:01:21,230
Verder hebben wij weinig gezien.

15
00:01:21,230 --> 00:01:25,520
Die mensen hadden we dan
gezien, en die liepen de

16
00:01:25,520 --> 00:01:29,470
straat uit en nou ja, voor
mij was het verder afgelopen.

17
00:01:29,810 --> 00:01:36,250
En je hoorde natuurlijk hier en daar wel wat
er gebeurd was, en waar ze naar toe gingen.

18
00:01:36,250 --> 00:01:43,550
Maar ja verder is er eigenlijk niks van
bekend. U wilt weten over de razzia?

19
00:01:44,010 --> 00:01:47,530
Nou, in ieder geval waren we al een
beetje op de hoogte van de razzia.

20
00:01:47,530 --> 00:01:54,240
Want in Kralingen, een dag ervoor, was er razzia
geweest. En we hadden een timmermanswerkplaats.

21
00:01:54,240 --> 00:01:57,790
En daar werkten twee personeelsleden en,
hoe heet het, die woonden in Kralingen.

22
00:01:58,610 --> 00:02:04,520
En die, ja, wat moeten we ermee hè? Dus die gingen
bij ons de kelder in en dus de volgende dag…

23
00:02:04,520 --> 00:02:12,190
Want we vertrouwden het niet, dat bij ons ook
wat zou gebeuren, dus we waren voorbereid.

24
00:02:12,190 --> 00:02:17,270
En hun gingen de kelder in. En dan
kwamen de Duitsers kwamen eraan.

25
00:02:17,270 --> 00:02:22,340
We kregen allemaal zo’n
briefje in de bus, zo’n bevel.

26
00:02:22,730 --> 00:02:27,800
Nou ja, en daar stond dan
op van zeventien jaar tot

27
00:02:27,800 --> 00:02:31,600
veertig, die moesten klaarstaan
en die moesten dan meegaan.

28
00:02:31,600 --> 00:02:39,370
In ieder geval, ik was vijftien dus niks aan de
hand. En mijn vader was vijfenveertig, dacht ik.

29
00:02:39,370 --> 00:02:40,490
Zoiets.

30
00:02:40,630 --> 00:02:45,370
Dus die hoefde ook niet, dus we waren eigenlijk
helemaal niet angstig, nou ja, die Duitsers

31
00:02:45,370 --> 00:02:51,860
gingen overal die huizen binnen en hier en
daar haalden ze dan iemand eruit want sommigen

32
00:02:51,860 --> 00:02:56,930
bij ons liepen naar beneden want aan de
overkant was er iemand en die ging zich netjes

33
00:02:56,930 --> 00:03:01,490
aankleden en kijken of zijn rugzakje goed zat
en daar zaten wij een beetje om te lachen.

34
00:03:01,750 --> 00:03:05,700
Nou ja in ieder geval, die Duitsers
zijn bij ons binnen geweest.

35
00:03:05,950 --> 00:03:12,190
De trap op, en nou ja, ze zagen niks. Het was
prima, in de werkplaats hebben ze niet eens gekeken.

36
00:03:12,190 --> 00:03:14,400
Nou ja, het was een
timmermanswerkplaats.

37
00:03:14,400 --> 00:03:20,930
Dus daar is niemand, en het huis is eigenlijk
doorzocht zeg maar. Dus ze gingen gewoon weg.

38
00:03:21,220 --> 00:03:24,750
Nou toen werden verschillende
mensen werden er afgevoerd.

39
00:03:24,930 --> 00:03:29,660
En die gingen dan de straat uit en
verder weten we daar eigenlijk weinig van.

40
00:03:29,660 --> 00:03:33,440
We zaten natuurlijk wel van:
‘wat zal ermee gebeuren?’. Nou

41
00:03:33,440 --> 00:03:37,590
ja, ze kregen te eten, weet ik
het wat, stond in dat bevel.

42
00:03:37,590 --> 00:03:41,290
Dus ja, wij denken van: ‘Nou
het zal wel loslopen’. Dus dat

43
00:03:41,290 --> 00:03:44,530
was eigenlijk het verhaal van
de razzia, voor zover ik weet.

44
00:03:44,530 --> 00:03:50,100
Naderhand hoorde je dan wel andere verhalen,
maar ja, niet wat ik dan weer zelf weet.

45
00:03:50,580 --> 00:03:54,480
En die twee mannen die in de
werkplaats werkten, hadden

46
00:03:54,480 --> 00:03:58,010
die de avond ervoor Kralingen
in geprobeerd te gekomen?

47
00:03:58,010 --> 00:03:59,140
Kunt u daar wat meer over vertellen?

48
00:03:59,140 --> 00:03:59,900
Ja ze wilden naar huis.

49
00:03:59,900 --> 00:04:08,680
Nou ja, ze wilden naar huis, maar toen zagen ze dat
de boel afgezet was en toen hoorden ze wel van:

50
00:04:08,680 --> 00:04:12,790
Ja, er is een razzia geweest’, dus ze gingen
zeker niet naar huis want dan werden ze gelijk

51
00:04:12,790 --> 00:04:15,270
opgepakt dus, vandaar
kwamen ze terug naar de

52
00:04:15,270 --> 00:04:17,800
werkplaats en zijn ze bij ons
in de kelder gaan zitten.

53
00:04:17,800 --> 00:04:33,090
Kunt u zich herinneren of ze dat vroegen aan
uw vader, of dat mocht? Hoe is dat gegaan?

54
00:04:33,090 --> 00:04:33,646
Maar het had best
gevaarlijk kunnen zijn.

55
00:04:34,150 --> 00:04:48,820
Had gevaarlijk kunnen zijn? Ja, maar
we stonden er echt niet bij stil.

56
00:04:48,820 --> 00:04:53,794
Nee, dat…. Nee, gevaar
hebben wij echt niet gezien.

57
00:04:53,794 --> 00:05:00,180
Nou ja, die mannen die zitten in de kelder en nou
ja, dat was veilig. Nou, je zag het haast niet.

58
00:05:00,180 --> 00:05:03,639
Gewoon wat rommel en krullen en
dat ging ook over dat luik heen.

59
00:05:03,640 --> 00:05:08,100
En het was een heel klein
keldertje, maar ze zaten wel goed.

60
00:05:08,100 --> 00:05:12,690
En waren echt niet bang dat er Duitsers
zouden komen, tenminste daar zoeken want we

61
00:05:12,690 --> 00:05:18,606
gingen uit van: ‘Nou ja, ze komen het huis
binnen en kijken wat er bij ons aan de hand is.

62
00:05:18,607 --> 00:05:25,310
In ieder geval we wisten wel dat het… Dat
die razzia in Kralingen was geweest en

63
00:05:25,310 --> 00:05:32,140
mijn broer, die is ouder, die is drie jaar
ouder En die is eigenlijk ondergedoken.

64
00:05:32,140 --> 00:05:38,960
En die is gegaan naar de begraafplaats.
Heeft hij in de kelder gezeten in de crypte.

65
00:05:39,400 --> 00:05:41,010
Dus die is daar gegaan.

66
00:05:41,010 --> 00:05:44,750
En toen gingen wij, tenminste,
ik ben toen gaan kijken van:

67
00:05:44,750 --> 00:05:47,910
‘Hoe zit het nou?’ En toen ben
ik de Crooswijkseweg opgelopen.

68
00:05:47,910 --> 00:05:51,950
Die was vlakbij bij ons en nou ja,
ik hoorde dat alles veilig was.

69
00:05:51,950 --> 00:05:54,390
Dat ze goed, dat hij
een goed onderdak had.

70
00:05:54,770 --> 00:06:00,320
Ja, dat had ik helemaal niet mogen weten
van degene die dat goed had gevonden.

71
00:06:00,660 --> 00:06:02,870
En toen zag ik ook nog
iemand van de Jeugdbeweging.

72
00:06:02,870 --> 00:06:05,640
Dat is misschien ook wel leuk.

73
00:06:05,880 --> 00:06:09,440
Die was ook die leeftijd dat hij opgepakt
zou worden, maar die had gewoon een

74
00:06:09,440 --> 00:06:13,081
petje opgezet en die liep te marcheren
alsof hij de boel aan het regelen was.

75
00:06:14,040 --> 00:06:15,600
En die liep gewoon door.

76
00:06:15,600 --> 00:06:20,509
En.. ik bedoel, ik weet niet waar
hij terecht is gekomen maar die

77
00:06:20,510 --> 00:06:23,720
deed net of hij iets te vertellen
had en ja, hij kon overal doorlopen.

78
00:06:25,130 --> 00:06:28,005
En verder, ja, ben ik weer naar
huis gegaan en allerlei verhalen

79
00:06:28,080 --> 00:06:32,700
gingen er rond maar over iets bijzonders
verder weet ik eigenlijk niet.

80
00:06:32,700 --> 00:06:38,360
Oké, eventjes, wat het
interessante is eigenlijk… Wat

81
00:06:38,360 --> 00:06:42,520
is er met die mannen gebeurd
die in die kelder zaten?

82
00:06:42,520 --> 00:06:45,617
Nou, die mannen in die kelder
die zijn lekker blijven zitten

83
00:06:45,617 --> 00:06:51,110
en gewoon, de volgende dag toen
waren die Duitsers dan bij ons.

84
00:06:51,170 --> 00:06:57,350
Nou ja, ze hebben in de werkplaats gekeken
en nou ja, ze zijn weer gewoon weggegaan.

85
00:06:57,410 --> 00:07:00,586
En toen die Duitsers bij
ons weg waren kwamen ze weer

86
00:07:00,660 --> 00:07:03,720
gewoon voor de dag en zijn
nog bij ons thuisgebleven.

87
00:07:03,720 --> 00:07:06,410
En naderhand zijn ze weer
gewoon naar huis gegaan.

88
00:07:07,010 --> 00:07:14,124
Naar hun eigen huis dan, en er
was eigenlijk niks aan de hand.

89
00:07:14,125 --> 00:07:17,920
Nou die mannen die gingen gewoon naar huis en de
volgende dag waren ze weer gewoon op het werk.

90
00:07:17,920 --> 00:07:23,180
Maar ze hielden wel een beetje de boel in
de gaten. Ja, geen bijzonderheden eigenlijk.

91
00:07:24,430 --> 00:07:28,670
En die mannen die zijn de hele
hongerwinter daar aan het werk gebleven?

92
00:07:28,670 --> 00:07:33,250
Nee, even kijken… Wat
is daarmee gebeurd?

93
00:07:33,250 --> 00:07:39,370
Ze…. Of ze nou ook ondergedoken
zijn, of naderhand…

94
00:07:40,780 --> 00:07:48,420
Ik zou het niet weten,
wie dan wel… Leen Timmers.

95
00:07:50,220 --> 00:07:53,890
Maar die hebben niet de hele oorlog
bij ons gewerkt in ieder geval.

96
00:07:55,050 --> 00:07:59,390
Want ik ging dan met
mijn vader helpen.

97
00:07:59,390 --> 00:08:02,420
Ja, en dan gingen we dan met
de kruiwagen en met de handwagen

98
00:08:02,420 --> 00:08:09,920
gingen we naar Dubbeldam en gingen
we dan aardappelen halen en zo.

99
00:08:09,920 --> 00:08:14,300
Nou ja, aan het einde van de
oorlog was er toch niet veel.

100
00:08:14,300 --> 00:08:17,730
Hout was op de bon, daar kon
je zoveel plankjes kon je halen

101
00:08:17,730 --> 00:08:21,420
en dan bij een houthandel, daar
kreeg je precies bonnetjes voor.

102
00:08:21,830 --> 00:08:29,220
Nou ja, dus er was niet veel. Die jongens, die
zijn thuisgebleven of zullen ondergedoken zijn.

103
00:08:29,250 --> 00:08:42,070
Maar verder, weet ik niet hoe ze de oorlog
verder door zijn gekomen. Ik zou het niet weten.

104
00:08:42,070 --> 00:08:45,230
Ja, hoe het op straat voor bij u
was toen de razzia plaatsvond?

105
00:08:45,230 --> 00:08:53,850
Ja, ze gingen op straat staan bij elkaar staan
en in colonne gingen ze recht de straat in.

106
00:08:53,850 --> 00:08:55,550
En verder zag je ze niet.

107
00:08:57,940 --> 00:09:02,170
Ja, die Duitsers op straat vonden het ook
niet veilig en bleven ook gewoon binnen.

108
00:09:11,070 --> 00:09:14,110
Nee, was de negenentwintigste
jarig, ik was nog vijftien.

109
00:09:14,110 --> 00:09:28,600
Dan heb ik u misschien verkeerd verstaan.
Dat u vijftien zei en ik zeventien hoorde?

110
00:09:28,600 --> 00:09:35,810
Ja, ik had een beetje een lastige
leeftijd, want ik wilde er een beetje

111
00:09:35,810 --> 00:09:40,910
ouder of jonger uitzien, want je had
iedere keer kans dat je opgepakt werd.

112
00:09:41,240 --> 00:09:44,190
En toen was het nog niet zo
belangrijk, maar hoe ouder

113
00:09:44,190 --> 00:09:47,810
je wordt des te meer kans heb
je om opgepakt te worden.

114
00:09:49,350 --> 00:09:52,040
Nou, en daarna kreeg
je dan de Hongerwinter.

115
00:09:52,210 --> 00:09:57,290
Nou, toen ben ik naar de Achterhoek gegaan,
ben ik naar Groenlo gegaan. Gelopen.

116
00:09:57,290 --> 00:10:03,010
Honderdtachtig kilometer. Maar
dat ging goed. Ik bedoel, ja.

117
00:10:03,580 --> 00:10:07,700
Onderweg geschuild en daar haalde je wat op
en daar kreeg je wat en daar kreeg je wat.

118
00:10:07,700 --> 00:10:12,940
En mensen vonden je toch zielig en zo ben ik
in de Achterhoek terechtgekomen. Bij boeren.

119
00:10:12,940 --> 00:10:15,820
En daar heb ik de
bevrijding meegemaakt.

120
00:10:17,050 --> 00:10:22,237
Alleen toen de Engelsen kwamen, toen was
ik bij die boer en die zei ‘Nee, blijf

121
00:10:22,237 --> 00:10:28,140
jij maar in die schuur, blijf jij maar
karnen’. Dus, hahaha, van die bevrijding,

122
00:10:28,140 --> 00:10:34,160
toen ze binnenreden, de eerste heb ik
niet eens gezien toen moest ik karnen.

123
00:10:34,910 --> 00:10:40,940
Maar naderhand natuurlijk wel in
Groenlo zelf wel feestgevierd, ja.

124
00:10:40,940 --> 00:10:44,530
Alleen zat ik natuurlijk met
thuis. Hoe is het thuis afgelopen?

125
00:10:44,530 --> 00:10:50,139
En dan hoorde je wel door de radio
‘voedselpakketten gestrooid’ en

126
00:10:50,139 --> 00:10:54,150
weet ik het allemaal, maar ja,
het zal wel niks bijzonders zijn.

127
00:10:54,420 --> 00:11:01,230
Dus daar had ik niet veel vertrouwen in.
Maar ja, naderhand ben ik naar huis gegaan.

128
00:11:01,920 --> 00:11:09,640
Ook liftend en… met iemand meegereden die
gerepatrieerden ook naar huis brachten.

129
00:11:09,640 --> 00:11:12,870
Dan was ik zogenaamd zijn
knecht en zo kon ik dan mee.

130
00:11:12,870 --> 00:11:19,690
Dat werd precies opgeschreven en nou, toen bij
de Heineken ben ik afgezet, die was achter ons.

131
00:11:19,690 --> 00:11:27,290
Nou, ben ik naar huis gekomen en alles was
goed. Dus we waren eigenlijk weer herenigd.

132
00:11:28,610 --> 00:11:41,340
Nou, redelijk. Ja. Ze kregen voedselpakketten,
kaakjes en weet ik het. Melkpoeder en dat soort spul.

133
00:11:41,430 --> 00:11:50,710
Maar dat ging wel. Ze zijn aardig die Hongerwinter
doorgekomen. Maar wel veel gehaald ook hoor.

134
00:11:50,710 --> 00:11:57,530
Suikerbieten en…. Ik heb zelfs nog
aardappels gerooid bij de Maastunnel.

135
00:11:57,920 --> 00:11:59,785
Dan kon je… Dat komt dan
hadden die Duitsers, die hadden

136
00:11:59,785 --> 00:12:04,530
op een paar stukken grond
hadden ze aardappelen gepoot.

137
00:12:04,530 --> 00:12:10,590
En ze hadden koren gezaaid en dat
was eigenlijk voor die Duitsers.

138
00:12:10,590 --> 00:12:16,058
Nou ja, hoe was er meer? En toen gingen
wij stiekem aardappelen rooien daar.

139
00:12:16,058 --> 00:12:19,650
Dus wij, ik had een
zak met aardappelen.

140
00:12:19,650 --> 00:12:23,331
En die Duitsers kwamen aan en wij rennen
met die aardappelen en toen ben ik

141
00:12:23,332 --> 00:12:27,130
weer achter het Schotse kerkje achter
de Oostzeedijk, heb ik toen gezeten.

142
00:12:27,130 --> 00:12:30,618
Nou, toen die Duitsers weg waren toen
kwam ik met die aardappelen thuis.

143
00:12:30,820 --> 00:12:40,730
Mijn broer was priesterstudent
en die is dan, uit die crypte

144
00:12:40,730 --> 00:12:45,600
dan, op de begraafplaats, is
hij gewoon bij ons thuisgekomen.

145
00:12:46,130 --> 00:12:52,050
En toen anderen aan de overkant, waar die jongens
van weg waren gevoerd, die hadden hem gezien.

146
00:12:52,050 --> 00:12:59,110
Toen was er iemand die wilde dat aangeven aan
de Duitsers van: ‘Hé, daar zit er nog één.’

147
00:12:59,110 --> 00:13:03,630
Maar dat hadden wij gehoord, maar wij hadden
ook kennissen bij de ondergrondse zitten.

148
00:13:03,630 --> 00:13:10,010
En die ondergrondse hebben toen naar die mensen
gegaan en bedreigd dat ze hun mond moesten houden.

149
00:13:10,010 --> 00:13:15,070
Zo van, dat ze niks mochten zeggen
want anders zou er wat gebeuren.

150
00:13:16,570 --> 00:13:20,190
Naderhand is mijn broer
naar Leusden gegaan, bij die

151
00:13:20,190 --> 00:13:25,490
paters en daar is hij toen
gebleven de rest van de oorlog.

152
00:13:25,490 --> 00:13:34,030
En hoe ze daar met die jongens omgingen dat
weet ik niet want dat is een gesloten boek.

153
00:13:37,760 --> 00:13:48,810
Nou, hij is naar die begraafplaats gegaan
toen het in Kralingen linke voel was.

154
00:13:48,810 --> 00:13:51,965
Dus toen dacht hij: ‘Hé, onderduiken’.
Dus toen is hij met zijn

155
00:13:52,020 --> 00:13:57,540
vriend, die ook van de begraafplaats
was, zijn ze in de kelder gegaan.

156
00:13:57,840 --> 00:14:00,140
En daar hebben ze een
paar dagen gezeten.

157
00:14:00,320 --> 00:14:05,300
En toen het een beetje veilig was, wat
heet veilig, is hij naar huis gekomen.

158
00:14:05,300 --> 00:14:08,407
Toen hebben andere mensen hebben
hem die andere dag gezien.

159
00:14:08,407 --> 00:14:12,610
En nou ja ‘onze jongens
die zijn gepakt en…’. Nou,

160
00:14:15,660 --> 00:14:17,360
toen ging het praatje van
dat ze aan zouden geven.

161
00:14:17,510 --> 00:14:22,770
Nou ja, toen is de ondergrondse erop
afgegaan en toen was het helemaal over.

162
00:14:22,770 --> 00:14:25,480
Naderhand waren er ook verschillende
die ook weer thuis waren.

163
00:14:25,550 --> 00:14:31,356
Van de straat want die waren dan gevlucht of iets
dergelijks. En dan was er niks meer aan de hand.

164
00:14:31,356 --> 00:14:33,170
Er werd niet meer over
gesproken. 01:14:36:00