1
00:00:08,340 --> 00:00:17,190
Laten we beginnen met de tijd voor de Razzia hè,
tijdens de oorlog eh wat voor werk deed u toen?

2
00:00:17,400 --> 00:00:18,820
Bij Piet Smit.

3
00:00:20,720 --> 00:00:27,460
En ik zat niet meer op de leerschool, maar ik zat
in de fabriek hè. En ja, dan moest je voor de

4
00:00:27,470 --> 00:00:38,070
Moffen werken, dus eh daar waren zes vissersboten,
die waren normaal voor.., voor vissersboten

5
00:00:38,070 --> 00:00:45,040
waren die besteld, maar die zijn toen omgebouwd
als mijnenvegers voor die Duitsers, begrijp je?

6
00:00:45,780 --> 00:00:46,540
Ja.

7
00:00:46,620 --> 00:00:50,930
En ik weet nou ook nog wel dat “Swiebel
fahren” noemden ze dat, dat weet ik nog

8
00:00:50,930 --> 00:01:00,500
wel, dat waren afgekapte rijnaken en die
waren zogezegd werden gemaakt, klaargemaakt

9
00:01:00,500 --> 00:01:06,010
voor invasie naar Engeland. Het is nooit ervan
gekomen hoor. Maar dat waren de Duitsers van plan.

10
00:01:06,010 --> 00:01:11,850
En u heeft daaraan meegeholpen?

11
00:01:11,850 --> 00:01:13,550
Ja, dat moesten wij allemaal.

12
00:01:13,750 --> 00:01:15,830
Bij Piet Smit, was dat
uw werk bij Piet Smit?

13
00:01:15,830 --> 00:01:23,450
Bij Piet Smit ja. Totdat die
10 november kwam natuurlijk. Ja.

14
00:01:23,450 --> 00:01:30,640
Maar in 1940 hè, toen werkte ik ook al bij
Piet Smit natuurlijk en toen kregen we een

15
00:01:30,640 --> 00:01:38,872
briefje in de bus.., 10 mei hè, een briefje in
de bus eh ontslag, reden van ontslag: oorlog.

16
00:01:40,610 --> 00:01:48,210
Dus ik was nogal een vrij ondernemende jongen,
ik was haast 17, en ik ging naar de Christelijke

17
00:01:48,210 --> 00:01:52,010
Werkelozenzorg en in..,
in…, dat was ging ik mijn

18
00:01:52,010 --> 00:01:55,165
eigen melden voor een
werkkamp, vrijwillig, in Chaam.

19
00:01:55,166 --> 00:01:58,910
Toen ging je maandag ’s morgens

20
00:01:58,910 --> 00:02:04,980
ging je met een hele club, we
reden 67 kilometer, 50 kilometer

21
00:02:04,980 --> 00:02:07,900
naar Breda en Chaam lag 17
kilometer nog ten Zuiden.

22
00:02:07,900 --> 00:02:11,330
Daar aten we kersen op
de markt, heel leuk joh.

23
00:02:11,330 --> 00:02:15,451
En dan zaterdags ’s middags ging je weer terug met
de club. En dan maandags ’s morgens ging je weer.

24
00:02:15,451 --> 00:02:19,330
In het weekend was je er zo even uit.

25
00:02:19,330 --> 00:02:21,696
En 3 maanden heb ik in dat kamp, ik
heb een reusachtige zomer gehad toen!

26
00:02:21,696 --> 00:02:25,320
Om nooit te vergeten, ik
heb er nog foto’s van.

27
00:02:25,320 --> 00:02:29,740
Dat ik stenen zit te kloppen weet
je wel voor de wegverharding.

28
00:02:30,470 --> 00:02:35,190
Kunt u nog even vertellen over eh
in 1940 dat u dat ontslag kreeg?

29
00:02:37,570 --> 00:02:38,462
Ja, natuurlijk.

30
00:02:38,462 --> 00:02:49,640
Nou ja, de oorlog brak uit en even later lag er
een briefje in de bus van reden ontslag: oorlog.

31
00:02:51,270 --> 00:02:54,830
Dus en normaal als ik had geen zin
om naar de deur te lopen, vandaar

32
00:02:54,830 --> 00:03:01,640
dat ik mijn eigen daar ging melden
om vrijwillig daar in dat kamp.

33
00:03:01,640 --> 00:03:03,260
En ik heb er een reuze tijd gehad!

34
00:03:03,260 --> 00:03:08,440
Ik weet nog wel eh dat toen ik ’s nachts
wachtliep, want we hadden er een moestuintje

35
00:03:08,630 --> 00:03:14,480
bij en er werd toen al uit gestolen van de
groente, dus om de beurt liepen wij wacht.

36
00:03:14,780 --> 00:03:21,290
En op een gegeven moment, toen kwam er
een.., een met een aangeschoten motor, die

37
00:03:21,290 --> 00:03:25,089
had München gebombardeerd en die een
eindje verder is ie naar beneden gestort.

38
00:03:25,090 --> 00:03:34,654
En eh.., en wij met schoppen en om eventueel
brand te blussen en spaden, en toen kwamen we

39
00:03:34,654 --> 00:03:41,750
dichterbij en toen stond er een.., die was dan
met de parachute eruit gesprongen, stond er

40
00:03:42,140 --> 00:03:46,457
een Engelsman, een vliegenier, en die was 23
jaar zei hij en ja, daar was de oorlog gauw

41
00:03:46,550 --> 00:03:51,515
voor afgelopen, want hij werd gelijk door de
Duitsers krijgsgevangene gemaakt natuurlijk.

42
00:03:51,515 --> 00:03:53,069
Ja. Ja, zulke dingen
vergeet je niet gauw hè. Ja.

43
00:03:53,410 --> 00:04:06,580
En.., en destijds hè, eh wat had u
in gedachten wat.., wat voor werk

44
00:04:06,580 --> 00:04:12,180
u wilde doen, wat waren uw.., uw
dromen, uw aspiraties voor later?

45
00:04:13,230 --> 00:04:20,090
Ja, mijn aspiraties voor werk of..,
of voor een gezin? Een gezin stichten.

46
00:04:21,030 --> 00:04:28,670
Ik had verkering natuurlijk met.., met die vrouw
daar die je daar ziet waar dat kaarsje bij brandt.

47
00:04:28,900 --> 00:04:33,665
Daar ben ik 61 j.., zoveel jaar nog verkering mee
gehad en ik ben 61 jaar getrouwd geweest met ‘r.

48
00:04:36,490 --> 00:04:43,200
En nou 19 augustus van dit jaar wordt het 3
jaar dat ze overleden is aan slokdarmkanker.

49
00:04:43,260 --> 00:04:45,266
Heel, heel heftig hoor als je dat
meemaakt hè. Dat is ontzettend heftig, ja.

50
00:04:46,290 --> 00:04:53,439
Als je ‘r een slokje water gegeven had, even later
kwam het als slijm er weer uit, weet je wel.

51
00:04:53,439 --> 00:04:59,840
Dus dan moest je weer met een teil
eronder. Ja, dat is…, en als je dan

52
00:04:59,840 --> 00:05:09,030
denkt, dat je thuiskwam hè, ja, ze
wisten niet beter of ik was dood.

53
00:05:09,630 --> 00:05:13,474
Want ik heb er 3 en een halve maand in het
ziekenhuis gelegen van buiktyfus en natte pleuris.

54
00:05:13,474 --> 00:05:17,700
Ik heb zelf ook nooit
gedacht om terug te zien.

55
00:05:18,550 --> 00:05:22,690
En de buurjongen, die kwam vragen hoe
het met me ging. En ik was opgegeven.

56
00:05:23,760 --> 00:05:29,080
Dus die jongen kwam eerder thuis
als ik, dus mijn verloofde

57
00:05:29,080 --> 00:05:30,724
en mijn ouders wisten niet beter
of ik was katje friek, weg.

58
00:05:30,724 --> 00:05:39,634
Dus toen kwam ik ’s avonds, zaterdags
’s avonds 9 juni, ik ben nog goed

59
00:05:39,634 --> 00:05:45,190
in datums, kwam ik thuis om half
11 en toen is er eentje gauw naar

60
00:05:45,190 --> 00:05:47,690
de deur gelopen, toen kwamen ze om
11 uur nog met een bos bloemen aan.

61
00:05:47,690 --> 00:05:51,790
Dat vergeet je nooit meer.
Nooit vergeet je dat meer. Nee.

62
00:05:51,790 --> 00:06:01,130
Ja, joh, dat zijn verhalen,
dat… Dat is ongelooflijk.

63
00:06:01,130 --> 00:06:05,510
En wanneer heeft u.., u uw
latere vrouw leren kennen?

64
00:06:06,700 --> 00:06:09,290
In ’40. In ’40.

65
00:06:09,290 --> 00:06:14,670
Die tijd.., die tijd dat ik in dat werkkamp
zat en ik met het weekend thuis was,

66
00:06:14,810 --> 00:06:19,554
weet je niet, en nou ja, ja, dat weten
jullie natuurlijk niet, maar we moesten op

67
00:06:19,554 --> 00:06:24,710
de Bargoense Vliet in de Bargoensestraat,
dat noemden ze de zogenaamde “wijvenmarkt”

68
00:06:24,710 --> 00:06:29,831
noemden ze dat, daar liep je heen en weer
zo, jongelui, en zo maakte je kennis.

69
00:06:29,831 --> 00:06:30,390
Snap je?

70
00:06:30,390 --> 00:06:35,343
Dat heb je tegenwoordig niet meer, maar dat is
ook op de Wolversbocht geweest een tijd, maar ook

71
00:06:35,343 --> 00:06:40,110
aan de Bargoensestraat, een stukje Bargoense
Vliet zo, langs de kerk zo weet je wel, de Kerk.

72
00:06:40,110 --> 00:06:47,566
Ja. En zo hebben we mekaar leren
kennen. Ja. Zo is het gekomen.

73
00:06:47,567 --> 00:07:00,950
Ja joh, als je daar.., als je daaraan terugdenkt,
dat ja… Een hele tijd, het was een bizarre tijd.

74
00:07:00,950 --> 00:07:02,465
Ja.

75
00:07:02,465 --> 00:07:08,840
En terwijl ik doodziek lag in Duitsland, toen lag
mijn vader hier doodziek van de niervergiftiging.

76
00:07:08,950 --> 00:07:11,270
Hij heb het ook net.., net gehaald.

77
00:07:11,730 --> 00:07:15,180
En ik kreeg geen papieren,
geen.., geen briefpapier van..,

78
00:07:15,360 --> 00:07:19,048
van de zuster, want ik was
ansteckend, ik was besmettelijk.

79
00:07:19,049 --> 00:07:26,192
En ik weet nog goed, ik was in Emstdetten
opgenomen, ja, een geluk is dat ik

80
00:07:27,000 --> 00:07:31,810
gevlucht ben, want ik zat bij de Eisenbahn,
bij de spoorwegen, en die zware jumbo’s

81
00:07:31,810 --> 00:07:37,090
het werk, en daar ben ik op een zondag
ben ik gevlucht met mijn buurjongen.

82
00:07:37,270 --> 00:07:43,040
Hoe.., hoe zag uw leven er
uit voordat het bevel kwam?

83
00:07:43,770 --> 00:07:48,970
Nou, wat ik zeg eh: het was natuurlijk
diep oorlog natuurlijk hè, het

84
00:07:48,970 --> 00:07:54,780
was al ruim 4 jaar oorlog en eh met
al zijn beperkingen natuurlijk.

85
00:07:56,720 --> 00:08:00,460
Minder eten natuurlijk
e.d. Maar nog geen honger,

86
00:08:00,460 --> 00:08:05,450
dat niet. En dan zeg ik: in ’43 en
’44 heb ik dan die cursussen gevolgd.

87
00:08:05,450 --> 00:08:11,512
Dat je ’s avonds wat.., hè, wat te
doen had zal ik maar zeggen, ja.

88
00:08:11,512 --> 00:08:15,940
Want dat weet ik nog wel goed
hoor, we hadden in.., in de

89
00:08:15,940 --> 00:08:21,460
stad, daar was die school dan,
en dan moest je de tunnel door.

90
00:08:21,710 --> 00:08:26,710
En dan liepen daar van die Kriegsmarinen en met
die moffours allemaal natuurlijk hè, daar heb ik

91
00:08:26,710 --> 00:08:32,450
bij mijn eigen gedacht “huu”, die liepen daar
te sodemieteren natuurlijk met die moffouren ja.

92
00:08:32,930 --> 00:08:35,270
Ja. Dat vergeet je nooit meer. Ja.

93
00:08:35,880 --> 00:08:39,580
Woonde u bij uw ouders, waar woonde u?

94
00:08:39,580 --> 00:08:50,530
Bij mijn ouders uiteraard, ja. Ja.
Dirkens.., Dirkenissenstraat 38. Ja.

95
00:08:50,530 --> 00:08:51,690
En had u broers of zussen?

96
00:08:51,690 --> 00:08:57,830
Ja, ik had eh een
broer, en twee zussen.

97
00:08:58,620 --> 00:09:05,380
Mijn zus is in’94 aan botkanker
overleden op 77-jarige leeftijd, mijn

98
00:09:05,380 --> 00:09:11,087
broer, die was 18, dus 5 jaar ouder
als ik, en die is ook gestorven,

99
00:09:11,088 --> 00:09:17,240
die is nog 82 geworden, dus ik ben
al haast 89 nu, dus ik ben de oudste.

100
00:09:17,640 --> 00:09:25,220
En mijn zus woon nog in de
buurt, die is van 1936, ja. Ja.

101
00:09:25,220 --> 00:09:26,370
Kunt u eens vertellen eh…

102
00:09:26,370 --> 00:09:29,218
En mijn moeder is 83
geworden en mijn vader 77.

103
00:09:29,290 --> 00:09:34,257
Dus ik ben er toch wel een stukje
overheen, ondanks alles. Zeker. Ja.

104
00:09:34,258 --> 00:09:35,776
Dus u zat, u deed die cursussen,
eh het leven ging een beetje

105
00:09:35,776 --> 00:09:38,670
zijn gangetje met alle beperkingen
en toen kwam dat bevel zeg maar.

106
00:09:38,670 --> 00:09:46,493
Wat ging er toen door u heen, heeft
u gesproken met uw moeder, met

107
00:09:46,493 --> 00:09:49,106
uw vader van “wat zal ik doen?”,
“zal ik wel meegaan of niet?”? Ja,

108
00:09:49,170 --> 00:09:53,080
nou ja, daar heb je het weer: als
je niet meeging, dan werden ze…

109
00:09:53,080 --> 00:09:56,370
Nee, maar vertelt u eventjes over hoe dat
bevel binnenkwam, hoe u daarachter kwam?

110
00:09:56,370 --> 00:09:57,100
Ja. Ja.

111
00:09:57,100 --> 00:10:06,479
Nou,er werden pamfletten werden er in
de.., in de brievenbus gestopt van eh

112
00:10:06,480 --> 00:10:15,910
alle mannen van 17 tot 40 jaar moesten
zich melden en voor eten en, je moest

113
00:10:15,910 --> 00:10:21,889
voor kleding zorgen natuurlijk, en een
pannetje en eetgerei moest je meenemen.

114
00:10:21,889 --> 00:10:28,953
Een vork en een lepel natuurlijk,
begrijp je? En.., en zo ging dat.

115
00:10:28,953 --> 00:10:33,960
En dat zeg ik: dan werd je
allemaal in rijen gesteld

116
00:10:34,140 --> 00:10:37,750
en dat ging zo naar.., naar
de.., naar de busremise.

117
00:10:38,370 --> 00:10:44,890
En dat weet ik nog wel goed: dat het
’s avonds donker was toen we daar weer

118
00:10:44,891 --> 00:10:48,860
weggingen en toen stond er boven de dokrand
stond zo’n grote Duitse tank, allemaal

119
00:10:48,860 --> 00:10:51,885
machtsvertoon natuurlijk hè, om.., om
je te imponeren natuurlijk, begrijp je?

120
00:10:52,050 --> 00:11:00,170
En toen gingen we via de Buurselaan,
de Putselaan en dan gingen die

121
00:11:00,170 --> 00:11:06,840
V2’s over, die gingen Londen bombarderen,
die zagen wij gaan, die V2’s.

122
00:11:07,960 --> 00:11:12,380
Nou ja, en toen kwamen we in het stadion en
die kantine, die was zo volgelopen natuurlijk.

123
00:11:12,800 --> 00:11:17,640
Maar ik had na- tuurlijk het ongeluk
dat.., dat ik heel de nacht buiten in..,

124
00:11:17,640 --> 00:11:22,132
in mijn jas gedoken buiten in mijn jas
gedoken gelegen heb, dus ja, je kan

125
00:11:22,132 --> 00:11:27,434
wel nagaan van 10 tot 11 november,
dat was echt niet.., niet warm hoor.

126
00:11:27,434 --> 00:11:28,560
Het was niet warm.

127
00:11:28,560 --> 00:11:33,235
Want.., want we hebben eigenlijk weer een
stukje overgeslagen, of tenminste waar ik nog

128
00:11:33,235 --> 00:11:38,250
wat meer over wil weten, maar even over
want sommigen, die sliepen in de kleedkamers?

129
00:11:38,250 --> 00:11:41,851
In de kleedkamers daar en u had de pech dat u
op het gras moest blijven? Nee, in de kantine.

130
00:11:41,852 --> 00:11:43,880
In de kantine zal ik maar
zeggen hè, die was.., die

131
00:11:44,010 --> 00:11:49,709
was zo volgelopen na-
tuurlijk met al die mensen.

132
00:11:49,709 --> 00:11:49,866
Ja.

133
00:11:49,866 --> 00:11:52,090
Dus ik had de pech natuurlijk
dat ik buiten moest.., moest

134
00:11:52,090 --> 00:11:57,360
sla- pen, in mijn jas gedoken
heb ik de nacht doorgebracht.

135
00:11:57,360 --> 00:11:59,800
Dus ik kwam eh niet..,
niet zo fris, en

136
00:11:59,800 --> 00:12:04,680
toen zag ik een nicht van mijn vrouw, van mijn
verloofde, die heb ik die ring meegege- ven.

137
00:12:04,680 --> 00:12:09,433
Ik zeg die kennen ze nu niet van me afpakken”.
En die heb ik later weer terugge- kregen.

138
00:12:09,434 --> 00:12:12,863
Ze heeft die aan mijn vrouw gegeven. En later kreeg
ik ‘m weer terug natuurlijk, toen ik thuiskwam.

139
00:12:12,864 --> 00:12:20,251
Maar ja, en tussendoor
eventjes ietsje verder nog te

140
00:12:20,251 --> 00:12:24,316
vertellen: toen zat ik in dat
Doorgangsla- ger hè, in Rheinen.

141
00:12:24,440 --> 00:12:30,430
Ja. Ja. Ja, maar wist
u wat de bedoeling was?

142
00:12:30,430 --> 00:12:31,390
Ja, natuurlijk wist ik dat.

143
00:12:31,390 --> 00:12:36,300
Je werd.., je werd.., je werd
ingezet voor de Arbeitseinsatz

144
00:12:37,700 --> 00:12:40,560
hè, om.., om eh voor de
oorlogsindustrie natuurlijk.

145
00:12:42,180 --> 00:12:48,680
Dat er zo lang mogelijk…, want eh die
Duitse jon- gens, die zaten allemaal aan het

146
00:12:48,680 --> 00:12:53,151
Front, dus wij moesten hun plaats in..,
in.., invullen natuur- lijk, begrijp je?

147
00:12:53,151 --> 00:13:00,910
Daar zaten ze… En dat geef ik je wel
op een briefje dat wij als Hollander,

148
00:13:00,910 --> 00:13:03,170
wij stonden wel hoog
aangeschreven hoor.

149
00:13:03,171 --> 00:13:13,170
Want kijk hun keken neer op Polen, Bulgaren, Hongaren,
Roemenen, dat was minder volk hè in hun ogen.

150
00:13:13,170 --> 00:13:22,320
Maar wij waren Ariër. Wij
waren Ariër hè. Zogenaamd. Ja.

151
00:13:23,560 --> 00:13:30,050
Dus wij stonden erbij vrijwel nog goed op ten
opzichte van die.., van die andere Landsleute.

152
00:13:30,050 --> 00:13:39,670
Dat had je ook bij.., bij een bombardement
hè: toen stonden er 10 verdiepingen hoog,

153
00:13:39,670 --> 00:13:45,850
boven.., boven de grond, en dan had je
speciale lui, die moesten die buitenlander,

154
00:13:45,850 --> 00:13:51,280
die Ausländer, die moesten ze naar boven
douwen, dat waren de opdouwers zogezegd.

155
00:13:51,280 --> 00:13:55,480
Want in Hamburg is het een
keer gebeurd dat een hele..,

156
00:13:55,480 --> 00:13:58,440
met een kettingbom een hele
verdieping is afgeslagen.

157
00:13:58,870 --> 00:13:59,462
Dus je moet maar

158
00:13:59,460 --> 00:14:05,070
nagaan: de buitenlanders…, de Duitsers met
de kinderen en.., en de vrouwen, die konden

159
00:14:05,070 --> 00:14:09,997
beneden blijven natuurlijk, veel veiliger,
en die buitenlanders, en dat waren speciale

160
00:14:09,997 --> 00:14:17,080
aange- stelde lui, Duitsers, de zogenaamde
opdouwers, die moesten ons naar boven.

161
00:14:17,080 --> 00:14:21,380
Dat is gebeurd, ja.
Zulke dingen maak je mee.

162
00:14:21,380 --> 00:14:28,570
Nou, en toen was het ochtend geworden en dus toen
liepen we daar via de Stadionweg en de Oranjeboomstraat,

163
00:14:28,570 --> 00:14:34,310
de Röntgenstraat en daar heb ik vrouwen helemaal
hysterisch zien worden, want die zagen die..,

164
00:14:34,620 --> 00:14:39,410
die zagen er 50.000 man weggevoerd worden en
dat is geen.., geen prettig gezicht natuurlijk.

165
00:14:40,080 --> 00:14:44,898
En eh zo werden we daar in.., in die
boten geladen zal ik maar zeggen.

166
00:14:44,899 --> 00:14:50,852
En toen gingen we ’s avonds
gingen we richting Amsterdam.

167
00:14:50,853 --> 00:14:54,480
En toen kwamen we in de
Javakade aan de andere dag…

168
00:14:54,480 --> 00:14:57,190
En hoe was die.., hoe was
dit tocht naar Amsterdam?

169
00:14:58,190 --> 00:15:00,160
Nou ja, daar merk je weinig

170
00:15:00,160 --> 00:15:05,360
van, want je zit onderin die schuit en
boven.., boven stond er een Duitser op wacht.

171
00:15:05,730 --> 00:15:08,661
En.., en ik weet nog goed: dat wij een
keer waren we al in Amsterdam geweest, toen

172
00:15:08,661 --> 00:15:15,183
gingen we het IJsselmeer over en toen
was er een Duitse soldaat, die ging..,

173
00:15:15,184 --> 00:15:19,000
gingen er Engelse vlieg- tuigen over en
die ging op zo’n vliegtuig staan schieten.

174
00:15:19,000 --> 00:15:22,813
Nou, die kreeg op zijn sodemieter
van.., van die Officier!

175
00:15:22,813 --> 00:15:28,510
Hij zegt “al die Leute unter”, dat waren wij
dan, want als die Engels- man teruggekomen

176
00:15:28,510 --> 00:15:31,368
was en hij had al ons gemitrailleerd, nou,
dan had er niet veel van overge- bleven!

177
00:15:31,370 --> 00:15:34,140
Dus op dien.., op dien
verstande natuurlijk, ja. Ja.

178
00:15:34,140 --> 00:15:43,290
En het verblijf in Amsterdam
eh, hoe.., hoe was dat?

179
00:15:43,290 --> 00:15:50,540
Ja, ja, dat ik zeg nogmaals: toen kwamen we aan
de Javakade aan en die.., die in dat stukje

180
00:15:50,540 --> 00:15:58,100
geschreven in dat blad, maar die is schijnbaar
omgereden, maar ik heb het niet gezien hoor.

181
00:15:58,100 --> 00:16:02,679
Gewoon een stukje brood en een stukje
boter gehad aan die Javakade, meer niet.

182
00:16:02,680 --> 00:16:04,654
Nou, en zeg en toen gingen we ’s nachts
gingen we het IJsselmeer over. En toen kwam…

183
00:16:04,655 --> 00:16:05,760
Maar waar sliep u op de
Javakade, waar sliep u?

184
00:16:05,760 --> 00:16:15,110
Allemaal op de boot, aan boord. Aan boord hè.
Op de bottom. En er lag geen stro in hoor.

185
00:16:15,300 --> 00:16:18,900
Denk erom hoor, houten
bodem, koolstof lag er nog in.

186
00:16:18,900 --> 00:16:22,710
Dus nou ja, en toen kwamen daar…,
toen kwamen we dus maandags ’s

187
00:16:22,710 --> 00:16:28,500
morgens dus aan in Kampen en toen
eh regenen, regenen, regenen.

188
00:16:28,500 --> 00:16:33,530
En toen komen we een boer tegen en
“boer, hoe ver is het nog naar Wezep?”,

189
00:16:33,530 --> 00:16:38,080
want daar had je die kampementen waar
wij ondergebracht werden hè, kazernes.

190
00:16:38,080 --> 00:16:44,104
Hij zegt “nog an- derhalf uur”, nee,
“nog een stiefkwartiertje”, zei hij.

191
00:16:44,105 --> 00:16:57,520
Nou, we hebben anderhalf uur gelopen!
In de stromende regen. Moet je nagaan.

192
00:16:57,520 --> 00:17:06,314
“Een stiefkwartiertje” zei hij. Ja, zulke dingen,
ach- teraf is het wel lachen natuurlijk. Ja.

193
00:17:06,315 --> 00:17:06,479
Met hoeveel mensen zat u nou
in zo’n.., in zo’n schuit?

194
00:17:06,480 --> 00:17:07,893
Sjjjj, tjonge, jonge, jonge.

195
00:17:07,893 --> 00:17:12,790
Nou, dat zijn er honderden geweest denk ik, ja.
Een berg hoor. Hutje mudje op elkaar zo. Nou, ja.

196
00:17:12,790 --> 00:17:16,440
Maar hoe.., hoe…, kon u dan wat slapen
op die schuit met al die mensen?

197
00:17:16,440 --> 00:17:20,420
Nou, daar is weinig van
terechtgekomen denk ik.

198
00:17:20,420 --> 00:17:21,612
Kunt u even beschrijven wat..,
wat…, ik bedoel: ik zie dat beeld

199
00:17:21,720 --> 00:17:26,350
niet voor me, kunt u me even
beschrijven hoe dat er uitziet zeg maar?

200
00:17:26,950 --> 00:17:34,900
Ja, hoe moet je je dat voorstellen?
Hè. Allemaal eh van huis verdrevenen.

201
00:17:34,900 --> 00:17:38,340
Niet zo’n prettig
humeur natuurlijk dan.

202
00:17:38,420 --> 00:17:43,107
Je was allemaal een beetje in een rouwstemming,
hoewel, hoewel we een keer gezongen hebben:

203
00:17:43,107 --> 00:17:50,220
Dat wij uit Rotterdam vertrokken Weet je,
dat hebben we nog staan zingen een keertje.

204
00:17:50,300 --> 00:17:56,970
Moet je nagaan, in alle ellende, toen stond je
toch nog te zingen. Ja. Typisch is dat hè? Ja.

205
00:17:56,970 --> 00:18:12,100
En ja, dus de stemming was een beetje
mineur en eh… Ja, maar op een moment,

206
00:18:12,100 --> 00:18:14,002
dan ga je dan zingen en.., en dan
zing je dan van Ketelbinkie hè. Ja.

207
00:18:14,002 --> 00:18:16,270
Ja. Echt een Rotterdams
liedje natuurlijk.

208
00:18:16,570 --> 00:18:25,590
Ja, dat… En die Duitsers
stonden boven op wacht en konden

209
00:18:25,590 --> 00:18:29,730
jullie naar boven komen af
en toe of.., of hoe ging dat?

210
00:18:29,730 --> 00:18:30,770
Ja.

211
00:18:31,220 --> 00:18:33,779
Ja, ik.., ik.., ik weet niet
hoe.., hoe we onze behoefte

212
00:18:33,780 --> 00:18:35,020
gedaan hebben, dat weet ik
allemaal niet meer hoor.

213
00:18:35,020 --> 00:18:44,394
Maar dat moet ook een keer gebeuren
natuurlijk hè. Dat… Ja, het is, als je..,

214
00:18:44,394 --> 00:18:47,549
als je allemaal terugdenkt joh, dan
zeg je “hoe ben je erdoor gekomen?”.

215
00:18:47,550 --> 00:18:56,860
Zeg, even over dat liedje zingen hè, had u steun
aan mekaar, waren er mensen waar u steun aan had?

216
00:18:56,860 --> 00:19:03,960
Nou, wij hadden een Tolmetsier zogezegd,
een tolk, hun zeggen dan “Tolmetsier”

217
00:19:03,960 --> 00:19:10,610
in het Duits, en In de Stolk heette hij
en die.., die kon goed Duits praten.

218
00:19:12,050 --> 00:19:17,560
En dat was onze verbindingsman zo’n
beetje met.., met de Duitsers, ja. Ja.

219
00:19:18,570 --> 00:19:26,420
Dus als…, hoe eh…, wat.., wat
ging hij dan voor jullie vertalen?

220
00:19:26,600 --> 00:19:29,670
Nou ja, als we.., als we
wat.., wat vroegen, dan weet je

221
00:19:29,670 --> 00:19:33,450
niet, dan eh dat vertaalde
hij dan alle- maal natuurlijk.

222
00:19:33,450 --> 00:19:39,070
Hoe en wat, waar we naartoe
gingen of wat dan ook. Ja.

223
00:19:39,070 --> 00:19:42,870
Maar ja, tenminste, ik denk dat ook die Duitsers
zullen niet geweten hebben waar we naartoe gingen.

224
00:19:42,870 --> 00:19:49,210
Die gingen allemaal in opdracht
natuurlijk. “Befehl ist befehl”, hè.

225
00:19:49,210 --> 00:19:51,600
Was u bang voor die..,
voor die Duitsers?

226
00:19:51,600 --> 00:20:10,659
Bang? Nee, waarom? Nee. Je was jong. Je was alsmaar
positief. Positief denken. En zo was het. Ja.

227
00:20:10,659 --> 00:20:16,849
Je was jong, ja, de oorlogstijd was
van 17 tot 21, haast 22 bij mij,

228
00:20:16,849 --> 00:20:20,230
dat zijn de mooiste jaren van je
leven, de mooiste jaren van je leven.

229
00:20:20,230 --> 00:20:25,030
Echt. Ja hoor.

230
00:20:26,450 --> 00:20:35,234
En 5 december hebben wij een bombardement gehad,
nou, wat er nog stond was toen ook allemaal plat.

231
00:20:35,234 --> 00:20:37,439
Oh, man, man, man.

232
00:20:37,439 --> 00:20:43,390
En het was zo: voor een hapje eten gingen je
collega’s van de spoorwegen, van de Eisenbahn,

233
00:20:43,390 --> 00:20:49,190
collega’s van je ging je helpen: dakpannen
goed leggen met gevaar voor eigen leven.

234
00:20:49,190 --> 00:20:50,530
Voor een hapje eten.

235
00:20:51,430 --> 00:20:52,660
Was dat in Rotterdam of was dat…?

236
00:20:52,660 --> 00:20:54,090
Nee, in Hamm.., in Hamm.

237
00:20:54,090 --> 00:20:54,600
In Hamm.

238
00:20:57,270 --> 00:21:00,174
Nou ja, het was.., het was
een kampement natuurlijk

239
00:21:00,175 --> 00:21:01,690
en daar werd je.., daar
werd je in ondergebracht.

240
00:21:01,690 --> 00:21:06,870
En daar heb ik 9 dagen
ben ik daar geweest.

241
00:21:07,720 --> 00:21:10,790
En toen kwam er op een…, dus ‘s
woensdags zijn we weggegaan, toen kwam

242
00:21:10,790 --> 00:21:16,040
er we dinsdagavond kwam er zo’n grote
Duister en die kwam ons toespreken

243
00:21:16,250 --> 00:21:24,360
dat wij werden ingezet voor de totale
Arbeitseinsatz, hè, in Duitsland.

244
00:21:25,490 --> 00:21:32,240
En toen gingen we ’s woensdag ’s morgens gingen
we weg naar de treinen, toen heb ik 3 dagen

245
00:21:32,240 --> 00:21:39,270
en 3 nachten in de trein, in de middelste
nacht mocht ik uitstappen in Essen-Stiehlen.

246
00:21:40,430 --> 00:21:45,430
Essen-Stiehlen. En daar heb ik in een
OT-Lager hebben we de nacht doorgebracht.

247
00:21:45,430 --> 00:21:53,335
“OT”, dat betekent “Organisatie Todt”.
Dat was een Duitse organisatie was dat.

248
00:21:53,335 --> 00:21:57,660
En in zo’n Lager hebben
we de nacht doorgebracht.

249
00:21:57,660 --> 00:22:05,240
En toen kwamen we ’s zaterdags ’s avonds in Hamm
aan, ook 3 dagen en 3 nachten, behalve die ene

250
00:22:05,240 --> 00:22:10,193
middelste nacht, in de trein ge-zeten, want je
ging 100 meter vooruit en daar stonden de rails

251
00:22:10,193 --> 00:22:16,150
weer over end hè. Dan moest je weer achteruit en
dan moest je weer een ander spoor en zo ging dat.

252
00:22:16,150 --> 00:22:24,491
Vandaar dat je zo lang onderweg
was. Nee, het is bizar geweest, echt.

253
00:22:25,210 --> 00:22:30,950
Maar mijn.., mijn vrouw, wij gingen wel eens
kopen in Ridderkerk bij Nova, en dat was een

254
00:22:30,950 --> 00:22:40,780
vrouw, een verkoopster, met een Duits accent
hè. Ik zeg “mag ik eens vragen waar u vandaan

255
00:22:42,050 --> 00:22:46,100
komt?”. Ze zegt “Essen-Stiehlen”. Ik zeg
“het is niet waar hè!”. Ik zeg “dan heb ik u

256
00:22:46,100 --> 00:22:51,499
nog zien lopen aan de arm van die moeder”,
we hadden luchtalarm en wij liepen in colonne

257
00:22:51,500 --> 00:22:55,690
hè, en toen kwam er luchtalarm en ik zag
al die vrouwen met een kind op ‘r arm, het

258
00:22:55,690 --> 00:22:59,170
was.., het was onge- veer een jaar of 5 jonger
als ik die vrouw, dus ze was een jaar of 6…

259
00:22:59,170 --> 00:23:03,348
En toen maakte ik een geintje, ik
zeg “dan heb ik u nog zien lopen aan

260
00:23:03,349 --> 00:23:06,633
de arm van die moeder toen, toen ik
naar de schuilkelder ging”. Ik zag

261
00:23:06,634 --> 00:23:13,726
al die vrouwen vluchten met die kin-
deren natuurlijk, de schuilkelder in.

262
00:23:13,726 --> 00:23:13,860
Leuk joh.

263
00:23:13,860 --> 00:23:16,840
Essen.., Essen-Stiehlen, ik heb
gezegd “het is niet waar hè?”,

264
00:23:16,840 --> 00:23:17,499
“daar hebben we nog een nacht
gelegen in een OT-Lager”. Ja.

265
00:23:20,300 --> 00:23:22,640
En u had het ook over Wezep, maar…?

266
00:23:22,640 --> 00:23:27,009
Ja, dat was.., dat was dat kamp waar ik 9 dagen
gelegen heb. Er zijn er nog drie doodgescho- ten.

267
00:23:27,010 --> 00:23:34,870
Vertelt u maar helemaal zoals dat was.

268
00:23:34,870 --> 00:23:40,480
Ja, wat.., wat moet je
daar nou van vertellen?

269
00:23:40,480 --> 00:23:48,800
Je loopt, je loopt, je loopt in
colonne, met.., met die collega’s hè. Van

270
00:23:48,800 --> 00:23:53,320
mensen van 17 tot 40 jaar, dus dat
zijn je.., je zo’n beetje je gelijken.

271
00:23:53,320 --> 00:23:56,950
Iets jonger, maar ook weer
zoveel ouder die haast 40 zijn hè.

272
00:23:57,700 --> 00:24:05,543
Nou ja, en.., en eh prettig is het niet als je
anderhalf uur in.., in de stromende regen loopt.

273
00:24:05,544 --> 00:24:13,390
Als een.., als een verzopen kat kom je daar
aan in.., in.., in.., in dat Wezep. Ja.

274
00:24:13,470 --> 00:24:18,090
En wat.., wat trof u aan in Wezep?

275
00:24:18,090 --> 00:24:22,656
Nou, dat waren allemaal eh
barakken zal ik maar zeggen,

276
00:24:23,630 --> 00:24:29,050
een soort.., eh ja, een soort
kazerne- barakken waren dat.

277
00:24:29,400 --> 00:24:32,240
Dus wat er voor die tijd in
gelegerd was weet ik niet, of daar

278
00:24:32,240 --> 00:24:34,299
Duitsers in gezeten hebben of wat
dan ook, soldaten, dat weet ik niet.

279
00:24:34,300 --> 00:24:37,630
Dat is niet bekend. Nee.

280
00:24:37,630 --> 00:24:40,040
En waar sliep u dan?

281
00:24:40,040 --> 00:24:46,506
Op de grond hè. Nou, er was stro neergelegd en we
sliepen gewoon op de grond sliep je na- tuurlijk.

282
00:24:46,506 --> 00:24:51,790
Ja, dat was.., dat was geen.., geen
bruidsbed! Dat was het zeker niet, nee.

283
00:24:51,790 --> 00:24:58,280
En kreeg je nog wat te eten?

284
00:24:58,740 --> 00:25:02,090
Ja, je kreeg wat eten,
dat wel natuurlijk ja.

285
00:25:02,090 --> 00:25:06,200
En hoe ging dat, moest je.., moest je dan zorgen
dat je als eerste in de rij stond of hoe ging dat?

286
00:25:06,200 --> 00:25:10,590
Nou, dat.., dat weet ik allemaal niet meer,
nee. Dat zou ik allemaal niet meer kunnen zeggen.

287
00:25:10,590 --> 00:25:15,610
Maar kunt u iets vertellen over die wat u heeft
gehoord over wat er gebeurd is in die bioscoopzaal?

288
00:25:15,610 --> 00:25:18,150
Nee. Dat is me nooit verteld.

289
00:25:18,710 --> 00:25:22,070
Of die jongens wilden vluchten
of wat dan ook, ik weet het niet,

290
00:25:22,070 --> 00:25:25,777
maar er zijn er drie doodgeschoten,
dat hebben ze mij wel verteld.

291
00:25:25,778 --> 00:25:28,889
Ik heb het gelukkig niet gezien. Dat is
niet zo’n fijn gezicht natuurlijk. Nee.

292
00:25:28,890 --> 00:25:36,210
Heeft u er zelf wel eens aan
gedacht om.., om te vluchten?

293
00:25:36,210 --> 00:25:38,410
Nee, nee, niet nee. Het is
niet bij me opgekomen. Nee.

294
00:25:38,410 --> 00:25:39,966
Waarom niet?

295
00:25:39,966 --> 00:25:51,212
Ja, ik zal het lef er niet
voor gehad hebben. Nee.

296
00:25:52,474 --> 00:25:59,290
Dan denk je bij je eigen van “nou, het zal wel
goed gaan verder”, dat is dan weer positief denken.

297
00:26:00,600 --> 00:26:08,700
Nou ja, en dat achteraf denk je natuurlijk
ik ben toen…, het is mijn geluk geweest dat ik

298
00:26:08,700 --> 00:26:13,740
gevlucht ben, want ik was toen bij de spoorwegen
natuurlijk en onderhand zijn we gevlucht samen.

299
00:26:13,740 --> 00:26:22,160
En toen.., en toen kregen we…, we
hadden…, zaten er vijf Hagenezen,

300
00:26:22,160 --> 00:26:26,920
die kwamen uit Saarbrücke en die
gingen met verlof naar Den Haag.

301
00:26:26,920 --> 00:26:33,846
Dat waren PTT’ers. Daar kregen we allebei nog
50 Mark van, leuke, ja, dat is geweldig joh.

302
00:26:33,846 --> 00:26:40,520
En die hadden bewijzen gekocht voor.., voor de
spoorwegen, plaatsbewijzen, en toen kwamen we

303
00:26:40,520 --> 00:26:48,700
daar in.., in Münster aan en toen de andere dag
gingen we…, hadden we aansluiting naar Rheinen

304
00:26:48,700 --> 00:26:53,910
en in Rheinen zijn we uitgestapt, want mijn
buurjongen had een brief gekregen van zijn broer

305
00:26:53,910 --> 00:26:59,430
en die.., die waren aan het schansen, schansen
aan het opwerken voor de Geallieerden die

306
00:26:59,430 --> 00:27:03,119
aankwamen weet je, en die zat in Wezep en die
had goed te eten, dus wij gingen daarnaar toe.

307
00:27:03,120 --> 00:27:04,310
Maar zover zijn we
geeneens gekomen. Nee.

308
00:27:04,310 --> 00:27:12,070
En toen eh.., toen.., toen we er waren…,
we wa- ren dan gevlucht en toen kwam

309
00:27:12,070 --> 00:27:17,210
er.., ineens kwam er een Volkswagen aan
en er stapte zo’n grote Duitser uit.

310
00:27:17,210 --> 00:27:20,410
En dat is mijn geluk geweest hoor!

311
00:27:20,410 --> 00:27:24,129
Als hij.., als hij mij toen, we
waren op de vlucht, we hebben een

312
00:27:24,130 --> 00:27:28,600
smoesverhaal opgehangen dat we waren
de Zug, de trein, kwijtgeraakt.

313
00:27:28,600 --> 00:27:32,830
Als hij mij toen de
Arbeitslager ingestjiept had hè,

314
00:27:32,830 --> 00:27:37,690
omdat ik gevlucht was, dan
had ik hier niet gezeten!

315
00:27:37,880 --> 00:27:43,130
Want ik had die ziekte
al onder mijn leden.

316
00:27:43,130 --> 00:27:47,830
Dus wij gingen naar dat Arbeitsambt en ik
werd tewerkgesteld bij de Firma Heuveldop.

317
00:27:49,090 --> 00:27:51,591
Dat staat ook op dat briefje:
Heuveldop staat erop.

318
00:27:51,592 --> 00:27:57,870
Nou, en aan de ene kant van het dorp had hij
een spinnerij en aan de andere kant de weverij.

319
00:27:58,720 --> 00:28:00,180
En mijn buurjongen, die had

320
00:28:00,180 --> 00:28:05,940
geen vak, die was lompensorteerder. En die werd..,
die werd corfeeër. Daar heb ik een week gewerkt.

321
00:28:05,940 --> 00:28:13,368
Mijn broek en mijn kiel weer aangemeten. Daar
heb ik nog een week ziek ge- legen in het Lager.

322
00:28:13,368 --> 00:28:20,400
En onze barak, die was in drieën
verdeeld: Russinnen, Polinnen, vijf

323
00:28:20,400 --> 00:28:25,550
Belgen, drie Hollanders, vijf Belgen
en vijf Hollanders, begrijp je het?

324
00:28:25,550 --> 00:28:30,840
Dus ik lag ziek op die
krib, de bovenste krib.

325
00:28:31,340 --> 00:28:34,585
En dan kwamen ’s avonds
kwamen er die Russinnen, die

326
00:28:34,585 --> 00:28:38,360
hadden een magurka bij ‘r,
dat is van die harde tabak.

327
00:28:38,480 --> 00:28:42,500
Dus die jongens gingen dat
allemaal fijnsnijden met een mesje.

328
00:28:42,940 --> 00:28:46,080
En dan in Zeitung, in
krantenpapier roken.

329
00:28:46,490 --> 00:28:50,509
Nou ja, en dan maar sodemieteren met die meiden
natuurlijk. Ik ken dat wel begrijpen natuurlijk.

330
00:28:50,510 --> 00:28:55,011
Daar heb ik een week ziek gelegen
in het Lager en toen ben ik

331
00:28:55,011 --> 00:28:57,680
lopend naar het ziekenhuis
gegaan, dat briefje legt hier nog.

332
00:28:57,680 --> 00:29:00,440
Moet je nagaan.

333
00:29:01,810 --> 00:29:09,120
En toen dat was 24 februari en 4 dagen
later, in die tussentijd, is mijn

334
00:29:09,120 --> 00:29:13,000
bloed en mijn ont- lasting is naar
Münster, naar het Laboratorium gestuurd.

335
00:29:13,000 --> 00:29:15,970
En daar bleek dat ik buiktyfus had.

336
00:29:15,970 --> 00:29:22,490
Nou, ze wisten niet hoe gauw ze mij
naar Nort-Older moesten brengen, dat was

337
00:29:22,490 --> 00:29:27,700
een.., een.., een.., een dorpziekenhuis
12 kilometer meer naar de grens toe,

338
00:29:28,860 --> 00:29:33,170
en daar waren drie geïsoleerde kamers
voor.., voor besmettelijke ziektes.

339
00:29:33,960 --> 00:29:35,950
Ik zat in dat ziekenhuis,
ik zal het nooit vergeten.

340
00:29:35,950 --> 00:29:41,420
En daar hebt zuster Tuzianis,
die hebt mij verzorgd.

341
00:29:42,700 --> 00:29:48,210
En eh nou, ik kon ze wel
vermoorden een paar keer.

342
00:29:49,060 --> 00:29:54,410
Want de ene keer was het dan schudde
ze mijn bed op, ik had vier kussens,

343
00:29:54,760 --> 00:29:59,770
en het vierde kussen was een rood
kussen met een wit over-trek en ik had

344
00:29:59,770 --> 00:30:05,160
zo enorm gezweten van die pleuritis, dat
het was een hele rode kring op mijn kussen.

345
00:30:05,160 --> 00:30:11,230
Toen was ik al zó een end weg met
mijn verstand, dat ik dacht dat er

346
00:30:11,230 --> 00:30:19,200
bloed uit mijn lichaam gelopen was
op dat kussen, zo’n end was ik al weg.

347
00:30:19,200 --> 00:30:23,520
Ik was helemaal van de kaart.

348
00:30:23,520 --> 00:30:27,150
En toen zegt ze “ach jong
dus daar ging ik hè. Even

349
00:30:27,150 --> 00:30:28,629
later van die buiktyfus heb
je on- tiegelijke buikpijnen.

350
00:30:28,630 --> 00:30:36,560
Ik zeg tegen die zuster “ik heb zulke
Darms.., Darmsschmerzen”. “Oh jong”, zegt

351
00:30:36,560 --> 00:30:44,740
ze, want ik was jong hè, “ich glaub du
toen had ik weer buiktyfus, buik, ja, TB.

352
00:30:44,740 --> 00:30:46,510
Moet je nagaan.

353
00:30:46,510 --> 00:30:51,819
Ik kon ze… En toen op een gegeven
moment, toen zeg ik “zuster, hoe heet

354
00:30:51,819 --> 00:30:52,379
u nou eigenlijk?”. “Jong”, zegt ze,
“das weiBt du doch?”. “Wie sind

355
00:30:52,380 --> 00:31:07,360
“Oh, sorry hoor”. Ik dacht “nou”. En
op een gegeven moment toen was ik aan de

356
00:31:07,360 --> 00:31:13,130
beterende hand, toen mocht ik om het
ziekenhuis heen lopen en vanwege de.., van

357
00:31:13,130 --> 00:31:18,470
de Engelse Kaptein moest iedereen die
zich in dat huis bevond, zowel verpleegden

358
00:31:18,470 --> 00:31:26,480
als verplegenden, die moest de naam op..,
op het bord staan, op de.., op de deur.

359
00:31:27,280 --> 00:31:41,420
Dus toen kwam ik erachter: Anna Bauer, 35
jaar. Ja. En ik was Ik zie het nog voor me!

360
00:31:41,420 --> 00:31:44,870
Arbeiter, ja, leuk hè.

361
00:31:45,960 --> 00:31:48,780
Had u een oogje op ‘r?

362
00:31:48,780 --> 00:31:49,580
Wat zegt u?

363
00:31:49,580 --> 00:31:51,180
Had u een oogje op ‘r?

364
00:31:51,180 --> 00:32:00,610
Ik een oogje op ‘r? Nee. Nee, ik.., ik… Nog een
verhaal: ik liep in dat Doorgangslager in Rheinen.

365
00:32:01,580 --> 00:32:09,600
Want oh ja, nog effe terug eh:
iedere Burgemeester in Duitsland, die

366
00:32:09,600 --> 00:32:15,280
had de plicht dat iedere buitenlander
die zich in zijn terrota…, in

367
00:32:16,040 --> 00:32:21,380
zijn.., zijn gebied bevond, die moest
hij naar het Doorgangslager brengen.

368
00:32:21,380 --> 00:32:27,620
Er was één auto in het dorp van de Molenaren,
en die kreeg op- dracht om mij weg te

369
00:32:27,620 --> 00:32:34,390
brengen en hij kreeg van de Engelse Kaptein
in.., in Rheinen, in het Doorgangslager,

370
00:32:34,390 --> 00:32:37,314
kreeg hij benzinebonnen van die Engelse Kaptein
hè, omdat hij mij heen en weer… Snap je?

371
00:32:38,620 --> 00:32:41,780
En eh zo.., en zo was dat dan.

372
00:32:41,780 --> 00:32:46,560
Iedere Burgemeester was verplicht om..,
om dat te doen van de Engelsen. Ja.

373
00:32:46,560 --> 00:32:50,040
Bent u daar ook aan mee…?

374
00:32:50,040 --> 00:32:53,334
Oh ja, en toen.., en toen was
ik in het Doorgangslager en

375
00:32:53,335 --> 00:32:54,200
eh ik liep daar zo hè, en op
een ge- geven moment komt er

376
00:32:54,200 --> 00:33:03,090
een arm in mijn mauw, van een meid.

377
00:33:04,070 --> 00:33:08,220
Ik zeg “wat is dat?”. Dat was
natuurlijk zo’n soort moffenhoer,

378
00:33:08,220 --> 00:33:16,858
die wou gelijk zo’n beetje
hè worden met mij, begrijp je?

379
00:33:16,858 --> 00:33:22,770
Ik zeg “nee, sorry, mijn liefje zit in
Rotterdam hoor”, “wegwezen hé!”. Ja.

380
00:33:22,940 --> 00:33:28,270
Zulke dingen maak je dan mee. Goh.

381
00:33:29,250 --> 00:33:33,390
Nee, en dan ja.., en dan die
thuiskomst natuurlijk, dat eh

382
00:33:33,610 --> 00:33:37,780
mijn buurjongen, die was wezen
vra- gen hoe het met me ging.

383
00:33:37,780 --> 00:33:44,960
En dan ken je nagaan hoe.., hoe.., hoe ik
erbij gestaan heb. Dat ik was opgegeven.

384
00:33:45,290 --> 00:33:50,070
Dus die jongen, die kwam thuis,
dus die wist niet beter of “Thijme

385
00:33:50,070 --> 00:33:56,820
is dood”, “Thijme is dood”. Dus
mijn ouders wisten niet beter en ook

386
00:33:56,820 --> 00:33:59,640
wat mijn verloofde was wist niet
beter, “hij komt nooit meer terug”.

387
00:34:00,740 --> 00:34:07,382
Dus ja, en toen kwam ik dan zaterdag ’s
avonds 9 juni kwam ik thuis om half 11.

388
00:34:07,382 --> 00:34:14,054
Nou, dan moet je maar nagaan wat dat was. Toen
kwam ze om 11 uur nog met een bosje bloemen aan.

389
00:34:14,055 --> 00:34:23,670
Om nooit te vergeten! Dat
vergeet je nooit meer!

390
00:34:23,670 --> 00:34:27,220
En iedereen was blij
dat u weer terug was?

391
00:34:27,220 --> 00:34:32,460
Ja, ja, echt Maar ze wisten niet meer, mijn buur..,
mijn buurvrouw, die is een paar jaar geleden

392
00:34:32,460 --> 00:34:37,530
overleden, maar die woonde ook op dat stukje
hier waar ik woonde hè. Een vrijgezel- le meid.

393
00:34:37,530 --> 00:34:40,784
Die wist nog te vertellen
dat ik thuisgekomen was.

394
00:34:41,490 --> 00:34:46,140
Nou, ik verhaalde dat we 3 dagen en
3 nachten in de trein gezeten hadden,

395
00:34:46,140 --> 00:34:50,330
maar de middelste nacht zeg ik,
toen mocht een gedeelte uitstappen

396
00:34:51,850 --> 00:34:56,869
en die mochten eh slapen in een
Organizatie Todtlager, een OT-Lager.

397
00:34:56,869 --> 00:35:01,190
Dat was een Duitse organisatie

398
00:35:01,190 --> 00:35:05,430
is dat, die allerlei werken deed weet
je wel voor.., voor de Wehrmacht. Ja.

399
00:35:05,870 --> 00:35:10,439
En.., en dat was dan de
middelste nacht zogezegd.

400
00:35:10,440 --> 00:35:13,040
En toen heeft u een
bombardement meegemaakt?

401
00:35:13,750 --> 00:35:23,912
Nee, nee, dat was 5 december, in Hamm. Daar heb
ik een heel groot bombardement meege- maakt.

402
00:35:23,912 --> 00:35:23,950
En ik heb ook…

403
00:35:23,950 --> 00:35:26,390
Oh, laat ik eerst dan vragen van hoe ging
u dan verder van Essen-Stiehlen naar Hamm?

404
00:35:27,000 --> 00:35:29,395
Met de trein hè. Met de trein.

405
00:35:29,395 --> 00:35:35,239
Maar dat zeg ik: het duurde zo lang omdat je
had steeds die bombardementen van die Engelsen

406
00:35:35,240 --> 00:35:40,720
en dan waren die spoorbanen, die stonden
de rails whoep zo over end door die bommen!

407
00:35:40,790 --> 00:35:44,180
Dus dan moesten we weer een end achteruit en
dan moesten ze weer een andere baan nemen.

408
00:35:44,180 --> 00:35:49,160
Vandaar dat het 3 dagen en 3 nachten geduurd
hebt voordat ik op de plaats van bestemming was.

409
00:35:49,160 --> 00:35:53,980
En.., en waar kwam u terecht in Hamm
en wat voor werk heeft u toen gedaan?

410
00:35:53,980 --> 00:35:56,213
Nou, ik kwam bij.., bij de..,
bij de Eisen…, bij de spoorwegen

411
00:35:56,214 --> 00:35:59,260
hè. En we werkten in die zware
locomotieven, die Jumbo’s.

412
00:36:36,960 --> 00:36:38,290
keggen in.

413
00:36:42,440 --> 00:36:47,957
Dus die keggen eruit gehaald, vastgemaakt
aan de rails en zo met de.., met de er

414
00:36:47,957 --> 00:36:52,416
zat een zware dieselmotor in, met die
Garetenwagen, die wagons er weer in getrokken.

415
00:36:53,420 --> 00:36:57,220
Dus we waren klaar met het
karwei, die keggen weer losgemaakt

416
00:36:57,220 --> 00:37:00,563
van de rails, in die bak ge-
daan en op een gegeven moment.

417
00:37:00,140 --> 00:37:07,040
ik zeg “het vroor dat het kraakte”, toen bleven
mijn vingers bleven zo aan dat ijzer plak- ken.

418
00:37:07,040 --> 00:37:13,890
En even later met je handen
warmen boven de vuurpot en

419
00:37:13,960 --> 00:37:16,970
dan kwamen er van die
grote.., van die grote blaren.

420
00:37:16,970 --> 00:37:23,558
En dan ’s nachts moeten schuilen in een
oude mijnschacht voor de bom- bardementen.

421
00:37:23,559 --> 00:37:24,819
En toen kwamen we ’s
morgens kwamen we aan, toen

422
00:37:24,820 --> 00:37:27,340
kwamen de Lager- führer..,
de Onderlagerführer tegen.

423
00:37:27,340 --> 00:37:30,582
De Lagerführer was een kreng
hoor, Lagerführer Maijer, die

424
00:37:30,582 --> 00:37:33,450
hebben ze doodgeschoten terwijl
ik in het ziekenhuis lag.

425
00:37:34,130 --> 00:37:36,240
Maar die Onderlagerführer
was zo’n peer!

426
00:37:37,010 --> 00:37:40,599
Dus ik liet mijn handen zien zo hè en “hah!”, zegt
hij, “so, fort nach Krankenhaus!”. Weet je niet.

427
00:37:43,680 --> 00:37:50,600
Dus ik naar die zuster, zo met een schaar,
whump!, whump!, al die blaren zo eraf, zo.

428
00:37:50,600 --> 00:37:53,480
Een kwak zalf erop.

429
00:37:53,870 --> 00:37:56,928
En daar liep ik en ik heb een
week zo gelopen en toen kwamen

430
00:37:56,928 --> 00:38:00,060
we zaterdag ’s morgens, toen
was ik bij het Arbeitsambt

431
00:38:00,060 --> 00:38:02,353
geweest en toen was ik weer arbeits verklaard,
dus ik moest ’s maandags weer begin- nen.

432
00:38:02,600 --> 00:38:09,240
Toen kwam ik de Onderlagerführer nog tegen en die
zegt hij zegt “moet du wie- der arbeiten?”, “ik

433
00:38:09,240 --> 00:38:15,480
ben arbeits”, ik zeg “ja”. En dan ’s zondags
namen we dan maar de kuiten, toen gingen we weg.

434
00:38:15,480 --> 00:38:22,860
Met de Eisenbahn, de papieren vernietigd.
En toen en zo is dat verhaal.

435
00:38:22,860 --> 00:38:25,630
En toen kwam ik Emsdetten terecht.

436
00:38:25,630 --> 00:38:30,779
Ja, en dat is ergens, ik denk dat
het ergens mijn geluk geweest is, ik

437
00:38:30,779 --> 00:38:33,910
denk: als ik in Hamm gebleven had,
ik weet niet of ik die verzorging

438
00:38:33,910 --> 00:38:35,615
dan had gehad als dat ik die die dagen
gehad heb in een klein plaatsje.

439
00:38:35,615 --> 00:38:39,970
Ik geloof het niet.

440
00:38:39,970 --> 00:38:44,620
En hoe kwam u erop
om.., om te vluchten?

441
00:38:45,300 --> 00:38:49,690
Nou, eigenlijk had.., had mijn buurjongen
een brief gekregen van zijn broer uit

442
00:38:49,690 --> 00:38:54,095
Mezum, en die.., en die was daar aan het
schansen, dat heb ik je net verteld, en

443
00:38:54,950 --> 00:39:01,450
die had goed te eten en zo, weet je niet,
dus daarvandaan zijn we eigenlijk eh,

444
00:39:01,450 --> 00:39:03,750
eh daardoor weggegaan, ja.

445
00:39:05,750 --> 00:39:10,060
En toen eh ben ik met de auto van
de Molenaar naar Rheinen gebracht

446
00:39:10,060 --> 00:39:12,760
naar het Doorgangslager, daar
kwam ik ook op de ziekenzaal.

447
00:39:12,760 --> 00:39:18,320
Ik ben met een Rode Kruis auto van de Engelsen..,
van de Engelsen de grens overgebracht met zo’n

448
00:39:18,320 --> 00:39:23,250
rood kruis bo- venop, en er ging een wagen van
de Voedselvoorziening, die ging naar Den Haag.

449
00:39:23,910 --> 00:39:30,920
Dus alle mensen van
Utrecht, Gouda, zo een nummer

450
00:39:30,920 --> 00:39:33,220
Rotterdam, die mocht mee, maar
mijn nummer was er niet bij.

451
00:39:33,220 --> 00:39:36,950
Nou, even later was
mijn nummer er wel bij.

452
00:39:37,250 --> 00:39:42,840
Dus ik heb 7 uur lang op een open.., ik kom
zo uit het ziekenhuis, op een open wagen

453
00:39:42,840 --> 00:39:49,030
gestaan, dan kan je wel nagaan, het was al
9 juni, dus het was 5 mei bevrijden, dat

454
00:39:49,030 --> 00:39:55,336
was al een maand en 4 dagen na de Bevrijding
waar ik nou over praat hè. Maar toen

455
00:39:55,337 --> 00:40:00,590
kwamen we door Utrecht heen en daar liep alles
te flaneren, het was een prachtige avond.

456
00:40:00,730 --> 00:40:05,372
Maar ze hadden gezegd in Enschede “wees maar stil,
want er zijn ik weet niet hoeveel grijsaards

457
00:40:07,140 --> 00:40:13,640
en baby’s overleden”, dus hoe dichter we bij
Rotterdam kwamen, des te stiller wer- den we.

458
00:40:13,640 --> 00:40:17,434
Toen werd ik bovenaan de
Buurselaan werd ik gedropt.

459
00:40:17,434 --> 00:40:24,260
Daar werd ik gedropt en maar ja,
ik.., ik zag er uit als een mof.

460
00:40:24,260 --> 00:40:26,650
Ik had…, mijn kleren waren gestolen.

461
00:40:27,020 --> 00:40:30,147
Ik was.., ik was met.., met.., met..,
met kleren van het ziekenhuis was ik

462
00:40:30,148 --> 00:40:36,545
even naar.., naar…, ik had een brief
van de Burgemeester gehad voor kleren en

463
00:40:36,546 --> 00:40:41,810
dan had je daar een Wirtschaft, een café,
dat was vol met Duitse dumpgoederen.

464
00:40:42,260 --> 00:40:45,170
En.., en met dat papiertje
kreeg ik die goederen mee.

465
00:40:45,170 --> 00:40:51,660
Dus ik kwam thuis met Cavaleriestiefels,
zo hoog, een SS-broek, ja,

466
00:40:51,660 --> 00:41:00,349
moet je nagaan, een groen jasje, want
ik stond daar toen nog…, we reden

467
00:41:00,350 --> 00:41:08,010
eh met vrachtwagens van Sieger
naar Nort-Walde en daar mocht

468
00:41:08,010 --> 00:41:13,280
ik toen mee meerijden, weet je
niet, dus ik stond te wachten.

469
00:41:13,280 --> 00:41:18,860
Er komt opeens een vrouw naar me toe. Die kwam
vra- geloven. Als het achteraf, weet je wel.

470
00:41:18,860 --> 00:41:25,860
Dan denk je, tjonge, jonge, jonge:
hoe heb je het over- leefd hè! Ja hè.

471
00:41:26,590 --> 00:41:32,400
Dus als ik.., als ik het effe mag
samenvatten hè, of ik het goed

472
00:41:32,400 --> 00:41:37,730
onthouden heb en opgeschreven heb,
van Hamm…, in Hamm bent u gevlucht?

473
00:41:38,070 --> 00:41:41,522
En toen wou.., en toen wou u
op weg naar Wezum, Wezum, heette

474
00:41:41,523 --> 00:41:46,374
het Wezum waar die broer eh iemand
kende of aan het werken was?

475
00:41:46,375 --> 00:41:46,637
Nee, nee, dat was Mezum.

476
00:41:49,390 --> 00:41:51,430
En dat heeft..., en
daar bent u niet gekomen?

477
00:41:51,430 --> 00:41:55,680
Maar daar zijn we nooit
gekomen, nee. Nee, nee, nee. Nee.

478
00:41:55,750 --> 00:41:56,759
En die vriend van u ook niet?

479
00:41:56,760 --> 00:41:58,333
Nee, ook niet. Nee.

480
00:41:58,540 --> 00:42:00,610
Want u werd ziek.

481
00:42:00,610 --> 00:42:02,390
Ja.

482
00:42:03,250 --> 00:42:08,190
Dat zeg ik, en doordat.., en doordat hij
is wezen vragen toen in het ziekenhuis hoe

483
00:42:08,380 --> 00:42:13,032
het met mij ging en daar hoorde hij zo
negatieve berichten dat ik was opgegeven.

484
00:42:14,670 --> 00:42:22,625
Maar ja, je ken na- gaan: ik… Dat zal ik je wel
vertellen van die rode, dat ik dacht hè, op een

485
00:42:22,625 --> 00:42:30,260
gegeven moment kwam is.., is de dokter gekomen en
die hebt zo’n lange priem tussen mijn ribben gedouwd

486
00:42:30,260 --> 00:42:38,130
zo en die hebt dat volgezogen en toen, ik hoor ze
het nog zeggen, die zuster Lucianus, “guck Marian”,

487
00:42:38,350 --> 00:42:46,599
dus ik keek zo om zo, en dan je kent die bakjes
wel hè, hè, en dat lag vol met etter en bloed.

488
00:42:46,599 --> 00:42:51,450
Dat stond ook op die brief van die Duitse
dokter: ik had “naBe Ribben Fellungsun-

489
00:42:51,450 --> 00:42:58,170
dung”, dat is de Duitse benaming, van
rib…, van natte pleuris, “mit bluderige

490
00:42:58,170 --> 00:43:04,303
Esserung”, een zware.., een zware.., een
zware natte.., natte pleuris heb ik gehad.

491
00:43:04,303 --> 00:43:04,330
Ja.

492
00:43:04,330 --> 00:43:12,518
En ik.., ik was helemaal van de kaart, ik heb
weken.., weken met doodskoortsen gelegen.

493
00:43:12,518 --> 00:43:21,933
Ik had nooit gedacht Holland ooit terug te zien.
Ik heb 3 en een halve maand naar de liggen kijken.

494
00:43:21,934 --> 00:43:27,699
Ja. Dan gaat er wel wat in je
om. Dat kan ik je wel vertellen.

495
00:43:27,700 --> 00:43:29,754
Dat is ook een lange tijd ja. Ja.

496
00:43:29,754 --> 00:43:34,505
Ja, niet te weten hoe het thuis was.

497
00:43:34,506 --> 00:43:39,137
Dat was op een zondagavond en wij zaten
toen in het Corso, daar gingen we wel

498
00:43:39,211 --> 00:43:43,313
eens appel- sap drinken weet je niet, en
daar zaten dan die drie Hagenezen en die

499
00:43:43,313 --> 00:43:46,992
gingen van Saarbrücke, die hadden een
tiet met geld bij zich, die konden het daar

500
00:43:46,993 --> 00:43:51,330
niet opmaken en die gingen met verlof,
vandaar dat wij van ieder 50 Mark kregen.

501
00:43:51,811 --> 00:43:56,308
Want toen ik thuiskwam heb ik ze omge- wisseld
in Hollands geld. Daar kreeg ik nog 45 gulden van.

502
00:43:57,278 --> 00:44:02,500
Want dat was 90 centen, snap je?
Toentertijdwas de Mark 90 cent, ja.

503
00:44:02,500 --> 00:44:06,010
Maar liep u gewoon de Corso
en ik bedoel: hoe ging dat?

504
00:44:06,010 --> 00:44:13,020
Ja, nou ja, en daar kon je ook Essen ohne
Marken, eten zonder bon, voor 10 Pfennig

505
00:44:13,020 --> 00:44:20,520
en dat was waar…, dat was weer, ja, dat
is aardappels met.., met…, dat was gewoon

506
00:44:20,520 --> 00:44:25,419
water was het, als je onderweg loopt plas
je het daar weer uit bij wijze van spreken.

507
00:44:25,420 --> 00:44:33,360
Dus dat had hele- maal geen voeding natuurlijk.
En dan appelsap dronk je daar voor 10 Pfennig, ja.

508
00:44:33,360 --> 00:44:36,479
Het Corso, ik weet het
café nog, Corso heette het.

509
00:44:36,480 --> 00:44:41,830
Maar stonden er dan geen Duitsers op de
wacht om te kijken of er iemand wegging?

510
00:44:41,830 --> 00:44:46,380
Nee. Nee, nee, je bleef gewoon
in je Lager bleef je natuurlijk.

511
00:44:46,380 --> 00:44:53,600
En dan moet je nagaan: en je had er de schuilkelder
onder de baan en die werd nooit gebombardeerd,

512
00:44:53,600 --> 00:44:58,115
nou zijn die moffen zó bij de hand hè, ze
hadden een schuilkelder onder de baan gemaakt.

513
00:44:58,115 --> 00:44:59,165
Hè, en weet u wel, met

514
00:44:59,830 --> 00:45:04,810
het vooralarm moest je al..,
moest je al de schuilkelder in.

515
00:45:04,810 --> 00:45:11,882
Maar die zussen, dat waren brutale krengen, die
kwamen pas als het grote alarm was en dan vielen

516
00:45:11,882 --> 00:45:16,923
de bommen al, dus hè, als je…, als zo’n bom voor
je, door de luchtdruk had je allemaal weggeweest!

517
00:45:17,060 --> 00:45:22,889
Want die deur was open natuurlijk. Die
waren brutaal, die waren brutaal joh.

518
00:45:22,890 --> 00:45:27,850
Die.., die gingen mid ’s winters in de nacht
gingen ze, dan stonden daar die wagons met eten, die

519
00:45:27,850 --> 00:45:33,607
gingen ze openbreken en dan werd er wel eens één
doodgeschoten, maar daar gaven ze niet om joh.

520
00:45:33,850 --> 00:45:42,870
Nee, die waren brutaal hoor. Die hadden van alles
te eten joh. Echt lefgozers hoor waren dat. Nou.

521
00:45:42,870 --> 00:45:46,270
Waar bestond het werk uit
eigenlijk op die spoorbaan?

522
00:45:46,270 --> 00:45:53,380
Nou, dat.., dat was duidelijk: dat werk aan
die locomotieven. Van die zware locomotieven.

523
00:45:54,230 --> 00:45:59,751
Die Jumbo’s van de Eisenbahn.
En ik weet nog wel goed dat

524
00:46:00,210 --> 00:46:07,290
er waren Polinnen en Russinnen, die stonden dan
die sintelputten.., hè van die sintelputten

525
00:46:07,290 --> 00:46:11,120
had je, die stonden die sintelputten leeg te
scheppen en daar kreeg ik wel eens medelijden

526
00:46:11,120 --> 00:46:16,080
mee hoor, die hadden allemaal geen schoenen
aan, die hadden allemaal zwachtels om de voeten.

527
00:46:16,120 --> 00:46:19,156
Nou, en die stonden daar gewoon te
stoken op de.., op de locomotief.

528
00:46:19,156 --> 00:46:30,110
Daar kreeg ik wel eens medelijden mee hoor, met
die meisjes. Tjonge jonge. Ja, het was een…

529
00:46:30,110 --> 00:46:35,309
Was dat werk gevaarlijk vanwege…, liep u
gevaar van bom.., van gebombardeerd te worden?

530
00:46:35,310 --> 00:46:36,400
Ja, natuurlijk.

531
00:46:36,400 --> 00:46:36,698
Heeft u dat ook meegemaakt?

532
00:46:36,699 --> 00:46:37,019
Ja, of ik dat meegemaakt heb!

533
00:46:37,020 --> 00:46:37,850
Kunt u eens iets vertellen hoe u dat
ervaart, want ik weet niet hoe dat is?

534
00:46:37,850 --> 00:46:48,590
Zo, dat is… Dat is, er zijn er niet
voor niks 6000 gebleven in Duitsland

535
00:46:48,590 --> 00:46:52,140
hoor en niet alleen door ziektes, maar
ook door bombardementen natuurlijk.

536
00:46:52,780 --> 00:47:01,460
En zeker 5 december wat er toen nog stond
van Hamm, nou, dat was ook plat. En dan eh

537
00:47:01,460 --> 00:47:06,609
en dat weet ik nog wel goed hoor, dat was ook
om de bevolking kalm te houden, als je zo’n

538
00:47:06,610 --> 00:47:12,970
bombardement had gehad, dan kwamen er van
die grote wagens, van die grote tanken, weet

539
00:47:12,970 --> 00:47:18,619
je niet, en met soep en van alles, en water
ook, want de waterleiding was gebombar- deerd.

540
00:47:18,620 --> 00:47:21,870
En wat deed je? Je ging..,
je ging water dragen.

541
00:47:21,940 --> 00:47:26,100
De mensen hadden geen water meer, dan ging je voor
de mensen ging je water dragen voor een hap eten.

542
00:47:27,000 --> 00:47:27,940
Echt waar.

543
00:47:28,120 --> 00:47:33,960
Nou, en dan kwam je.., en dan kwam je er
binnen weet je niet en dan zag je op een.., op

544
00:47:33,960 --> 00:47:42,310
een.., op een meubel zag je dan één van de
Kriegsmarine, een zoon, en die zat bij de Luftwaffe

545
00:47:43,000 --> 00:47:45,478
en die van de Land…, weet je niet, en die
vrouwen, die dachten “ja, we kunnen het niet

546
00:47:45,479 --> 00:47:50,240
voor die jongens doen, laten we het voor die
tobberts doen, eten geven”, dat waren wij.

547
00:47:50,800 --> 00:47:51,310
Echt waar.

548
00:47:51,310 --> 00:47:54,830
En dan kwam je terug in je
Lager en daar hoorde je vele

549
00:47:54,830 --> 00:48:01,870
verhalen wat ze uitgehaald
hadden met die vrouwen daar ja.

550
00:48:02,620 --> 00:48:03,280
Allemaal grootse verhalen

551
00:48:03,280 --> 00:48:09,970
weet je niet. Nou, “lullen jullie maar een end
weg, ik heb ‘r in Rotterdam zitten!”. Hè. Zo.

552
00:48:09,970 --> 00:48:10,367
Ja, het kennen ook wel grote
verhalen geweest zijn hoor,

553
00:48:10,368 --> 00:48:13,030
dat weet ik niet, maar ik
ben er niet bij geweest.

554
00:48:14,230 --> 00:48:14,970
Maar je kent dat wel hè.

555
00:48:14,970 --> 00:48:18,910
Heeft u.., heeft u
destijds vrienden gemaakt?

556
00:48:18,910 --> 00:48:19,540
Wat zegt u?

557
00:48:19,540 --> 00:48:24,090
Vrienden gemaakt met.., met.., met één van
die Belgen of de Nederlanders met wie u zat?

558
00:48:24,090 --> 00:48:30,920
Nee. Nee. Nee, ik kan het niet zeggen.

559
00:48:30,920 --> 00:48:33,039
En hoe lang was u eigenlijk in Hamm?

560
00:48:33,040 --> 00:48:36,910
Nou, ik ben 7 maanden weggeweest!

561
00:48:36,910 --> 00:48:38,410
7 maanden was u in totaal weg?

562
00:48:38,410 --> 00:48:42,100
7 maanden en.., en precies de helft
heb ik in het ziekenhuis gelegen.

563
00:48:42,590 --> 00:48:45,510
Dus moet je nagaan,
3 en een halve maand.

564
00:48:45,510 --> 00:48:47,942
Maar dus ook een aardig
tijdje gewerkt nog dan?

565
00:48:48,180 --> 00:48:53,970
Jawel. Ja hoor. Ja.

566
00:48:53,970 --> 00:48:55,480
Ja. En eh wat.., ja, wat…

567
00:48:55,480 --> 00:48:59,810
Toen ik bij de Fir.., toen ik bij de Firma Heuvel
daar kwam, toen kwam ik in de bankwerkerij en daar

568
00:48:59,810 --> 00:49:03,700
was een oude man van 61
jaar en een.., en een jochie.

569
00:49:03,950 --> 00:49:08,108
Dat waren mijn collega’s,
dat weet ik nog wel, ja.

570
00:49:08,109 --> 00:49:09,220
Ja, die man van 61, die was te oud
voor dienst natuurlijk. Dus ja, ja.

571
00:49:09,220 --> 00:49:17,140
En wat is nou het.., ja, het meest
indrukwekkende wat u heeft meegemaakt?

572
00:49:17,140 --> 00:49:33,940
Ja, wat moet ik er nou van zeggen? Wat
moet ik daar nou van zeggen, indrukwekkend?

573
00:49:36,520 --> 00:49:43,730
Dat ik me altijd verbaasd heb natuurlijk dat het
nog…, dat ik het nog zo lang volgehouden heb.

574
00:49:43,730 --> 00:49:45,330
Dat verbaasde mij.

575
00:49:46,450 --> 00:49:50,211
Door al die bombardementen,
want er zijn er vreselijk als je

576
00:49:50,212 --> 00:49:53,510
dan naar Dresden kijkt, dat was
helemaal platgebombardeerd.

577
00:49:53,510 --> 00:49:58,819
Helemaal. Daar is het om bekend. Net
zo goed als de Duitsers Coventery hè,

578
00:49:58,820 --> 00:50:03,170
ze zeggen niet voor niks
“geCoventreerd”, dat wil

579
00:50:03,170 --> 00:50:06,969
zeggen: helemaal platgegooid
is dat Coventery toen.

580
00:50:06,970 --> 00:50:07,145
Ja.

581
00:50:07,450 --> 00:50:12,880
En zo hebben de Engelsen Dresden
helemaal platgebombardeerd,

582
00:50:12,880 --> 00:50:15,569
hele bommentapijten
hebben ze erop gegooid.

583
00:50:15,570 --> 00:50:18,421
Nou, dat is vreselijk joh.
Echt. Dat was heel erg.

584
00:50:21,570 --> 00:50:23,780
Hoe.., hoe.., hoe
hield u de moed erin?

585
00:50:23,780 --> 00:50:34,570
Ja, dat zeg ik je: je bent jong en je
denkt positief. En dat houdt je op de been.

586
00:50:35,900 --> 00:50:44,240
Niet wetende wat je thuis
aantreft als je terugkomt.

587
00:50:44,240 --> 00:50:46,577
Vandaar dat ze zeiden van “nou, wees maar stil,
want er zijn zoveel grijsaards overleden en zoveel

588
00:50:46,680 --> 00:50:58,860
baby’s gestorven”. Dus ja, hoe stiller…, hoe dichter
je bij Rotterdam kwam, des te banger werd je.

589
00:50:58,860 --> 00:51:11,670
Ja. Om half 11 kwam ik thuis. 9
juni, ik vergeet het nooit meer, ’45.

590
00:51:15,720 --> 00:51:20,970
Want wat trof u aan toen u thuiskwam, hoe..,
hoe hadden de thuisblijvers het beleefd?

591
00:51:20,970 --> 00:51:28,780
Nou ja, eh ze hadden…, ze kregen natuurlijk eh
eten uit de licht…, uit de lucht, dat.., dat weet u

592
00:51:28,780 --> 00:51:35,147
wel hè, dat dat gebeurd is hè. Die drop.., die
voedseldropsie…, voedseldroppings van de Engelsen.

593
00:51:35,147 --> 00:51:42,670
Daar heb je wel eens van gehoord hè? Ja.
Ja. Ja. Ja, dat dus ja, er was weer te eten.

594
00:51:43,620 --> 00:51:49,080
Zweeds wittebrood. Dat was gewoon
gebak voor de mensen natuurlijk! Ja.

595
00:51:49,080 --> 00:52:00,300
Want heeft u het daar met uw ouders over gehad
hoe het voor hen was geweest toen u weg was?

596
00:52:00,300 --> 00:52:02,969
Hoe…, wat voor de tijd
zij door hebben gemaakt?

597
00:52:02,970 --> 00:52:07,580
Ja, hun hebben de Hongerwinter natuurlijk
hier weer meegemaakt hè. Want wat daar later

598
00:52:07,580 --> 00:52:13,380
mijn vrouw geworden is, dus die gingen nog
op voedseltocht, zij met.., met ‘r schoonzus,

599
00:52:13,380 --> 00:52:21,180
mijn broer, de vrouw van mijn broer, ze zijn
nog naar de Veluwe om eten te gaan halen.

600
00:52:21,280 --> 00:52:27,640
De één hebt bij de politie geslapen, op het
politiebureau, en de ander bij het Leger des Heils.

601
00:52:27,640 --> 00:52:32,400
Dat hebben ze me wel eens verteld. Ja.

602
00:52:32,400 --> 00:52:35,430
En dat was wat hè, zo’n jonge
meid, die jonge meiden op

603
00:52:35,430 --> 00:52:46,390
allemaal gevaar af om voedsel
te vergaren voor het gezin.

604
00:52:46,390 --> 00:52:46,550
Ja.

605
00:52:46,550 --> 00:52:49,940
Wat voor stemming was er in Rotterdam, kunt
u me beschrijven hoe die Wederopbouw was?

606
00:52:49,940 --> 00:52:51,860
Ja, werken, werken,
werken, werken, werken.

607
00:52:51,980 --> 00:52:53,710
Opgestroopte mouwen hè, daar staat
Rotterdam voor bekend hè. En niet..,

608
00:52:53,710 --> 00:53:06,490
hoe zeggen ze dat?, niet praten, maar doen
hè. Ja. Daar staat Rotterdam voor bekend. Ja.

609
00:53:08,610 --> 00:53:16,300
En dat weet ik wel, dat ik.., ik werkte bij
Piet Smit en wij gingen van de ene boot naar de

610
00:53:16,300 --> 00:53:23,040
andere, want die boten, die hadden de hele
oorlog hadden ze voor de shipping gevaren voor de

611
00:53:23,040 --> 00:53:29,911
Engelsen, troepen, evacués, er was al die jaren
geen moer aan gedaan aan die motoren en zo.

612
00:53:29,911 --> 00:53:35,281
Dus ja, je…, we hadden een hoop achterstallige
reparatie moest je doen natuurlijk hè.

613
00:53:35,281 --> 00:53:40,874
Ja, en daar heb je het weer hè dat ik zo
ontiegelijk nonchalant op mijn lichaam was hè.

614
00:53:40,874 --> 00:53:48,020
Dan had ik zó ziek gelegen, doodziek gelegen
in Duitsland hè, en een paar maanden later

615
00:53:48,020 --> 00:53:55,020
was je dan aan het werk bij de Lood of bij
de Lijn, en dan ging je zo een lange kaai

616
00:53:55,020 --> 00:54:00,230
af bij de Lood of bij de Lijn om naar de
kantine een boterhammetje met een kop koffie.

617
00:54:01,760 --> 00:54:07,490
En dan vatte.., vatte je kou hoor. Dan deed je
geen jas aan, dan was je bezweet tot en met.

618
00:54:07,490 --> 00:54:13,573
Maar dan ging je put weer in hè, die motoren
en.., en dan zweette je het weer uit.

619
00:54:13,760 --> 00:54:24,490
Ik heb nooit En dat is mijn volharding geweest
denk ik. Ik ben er keihard door geworden. Daardoor.

620
00:54:26,140 --> 00:54:31,870
Zeg het maar, ik weet niet. Maar het
had ook de andere kant uit kennen gaan.

621
00:54:31,930 --> 00:54:35,630
Daarom zeg ik: achteraf “wat ben je
toch stom geweest jongens!”, “wat ben

622
00:54:35,630 --> 00:54:42,990
je stom geweest om zoiets te doen!”.
Hè. Maar je droeg geen draad aan je

623
00:54:42,990 --> 00:54:47,155
lijf en dan liep je zo in de.., in
de winterkou liep je zo de kaai af!

624
00:54:47,156 --> 00:54:54,830
Nou joh, achteraf zeg je van “een gaatje in
je hoofd of wat”, dat ken niet an- ders. Tja.

625
00:54:54,830 --> 00:55:01,360
Hoe kijkt u op de Razzia terug, wat
voor invloed heeft het op uw leven gehad?

626
00:55:01,990 --> 00:55:07,550
Heel veel. Er wordt veel aan gedacht.

627
00:55:07,550 --> 00:55:21,872
Dat is een episode in je leven en dat hoor je
van ieder- een hoor. Dat vergeet je nooit meer.

628
00:55:21,873 --> 00:55:21,965
Nooit meer.

629
00:55:21,965 --> 00:55:24,970
Vandaar dat ze toen aan Rijnmond
vroegen van “wie heeft er wat met dat

630
00:55:24,970 --> 00:55:30,900
stadion?”. Nou, ik kan wel zeggen dat
ik dat nou ben als 14- jarige jongen

631
00:55:30,900 --> 00:55:34,870
de eerste wedstrijd zien,
Feijenoord-Beerschop, ik weet het nog, 5-2.

632
00:55:36,040 --> 00:55:40,020
In ’41 ben ik mijn
stamkaart wezen halen daar.

633
00:55:40,020 --> 00:55:47,040
In ’44 in de kou de nacht doorgebracht in de
openlucht nota bene. Van 10 op 11 november ’44.

634
00:55:50,000 --> 00:55:59,400
Eh, in ’45 kwam die Evangelist Willy Graham
over uit Amerika. Die heb ik al gehoord.

635
00:55:59,680 --> 00:56:02,070
Het werd steeds vertaald in
het Hollands dan natuurlijk.

636
00:56:03,160 --> 00:56:13,510
Nou ja, eh… Eh, de eerste.., de eerste
lichtwedstrijd gezien, toen gingen

637
00:56:13,510 --> 00:56:16,642
we met de jongens ’s avonds gingen
we voetballen, dan was het de Duitse

638
00:56:16,800 --> 00:56:20,359
club, dan was het de Engelse club die
tegen Feijenoord speelde weet je wel.

639
00:56:20,359 --> 00:56:25,730
Nou, dat weet ik nog goed hè, de eerste keer,
dan moest je allemaal die aansteker aansteken.

640
00:56:25,730 --> 00:56:32,120
Dan 65.000 die twee ringen zag je vlammetjes
hè. Op een gegeven moment schoot er één aan.

641
00:56:32,120 --> 00:56:37,399
De tweede schoot aan.

642
00:56:37,400 --> 00:56:49,670
De derde, toen ging de vierde aan en toen
hoorde je een hele golf van die 65.000 kelen.

643
00:56:49,670 --> 00:56:56,220
Ach…! Dat zal ik nooit vergeten.
Zo fantastisch was dat! Ja. Dus ik

644
00:56:56,220 --> 00:57:11,260
wil maar zeggen de eerste wedstrijd
gezien, 27 maart, ja, 27 maart ’37,

645
00:57:11,570 --> 00:57:21,110
toen was ik haast 14 en de eerste
lichtwedstrijd, wie zal dat kunnen zeggen?

646
00:57:21,110 --> 00:57:28,880
Wat er bereikt is? Ja, natuurlijk
ontiegelijk veel Wederopbouw natuurlijk.

647
00:57:28,880 --> 00:57:37,620
Er werden nieuwe wijken gebouwd eh, de Pandrecht
werd gebouwd en Lombardije werd gebouwd, hè,

648
00:57:37,620 --> 00:57:45,260
want ja, er waren ontiegelijk veel woningen tekort,
ik heb zelf achterin gewoond van ’48 tot ’56.

649
00:57:45,260 --> 00:57:54,390
Dus. En dat was nou je kan maar nagaan dat dat wat
was natuurlijk hè toen je een eigen woning kreeg.

650
00:57:56,580 --> 00:58:00,410
Als je achterin gewoond
hebt en dat was

651
00:58:00,410 --> 00:58:03,520
schering en inslag was het,
iedereen.., iedereen woonde in.

652
00:58:04,730 --> 00:58:09,160
En.., en de meesten hadden, sommigen
hadden dan een woning met een

653
00:58:09,160 --> 00:58:14,300
slaapetage erboven, bij de ouders, en
die gingen dan op die slaapetage wonen.

654
00:58:15,060 --> 00:58:23,030
Ja. Ja, dat was natuurlijk een barre tijd
natuurlijk wat de wo- ningbouw betreft.

655
00:58:23,030 --> 00:58:29,309
En heeft u de haven zien opbouwen?

656
00:58:29,310 --> 00:58:30,344
Ja, ik heb die Dolle Dinsdag
zogezegd, dan werden hier alle havens

657
00:58:30,345 --> 00:58:30,508
werden hier allemaal, alle bruggen
werden fffjtt!, ik heb hier nog een

658
00:58:36,860 --> 00:58:41,540
foto van de bruggen hier, als je
dadelijk weggaat, in het halletje.

659
00:58:41,740 --> 00:58:44,890
Er staan nog vier foto’s
van de vier bruggen.

660
00:58:45,460 --> 00:58:50,850
Ik heb zelf jaren bij de
SRV ge- werkt, van 3 oktober

661
00:58:50,850 --> 00:58:59,870
’55, 3 oktober ’55 en toen
ging ik eh 12 maart ’73

662
00:59:00,130 --> 00:59:04,017
ben ik er als één van de eersten
uitgezonden met nog drie naar de Maasvlakte.

663
00:59:04,017 --> 00:59:11,350
En toen heb ik daar de hele
opbouw meegemaakt van de EMO. Ja.

664
00:59:11,540 --> 00:59:16,560
Ik heb een brief leggen, die.., die moet
ik versturen, ik ben dadelijk 1.., 1 juli

665
00:59:16,560 --> 00:59:24,770
ben ik 30 jaar weg bij de R…, bij mijn
baas, en dan wil ik een brief heb ik daar

666
00:59:24,950 --> 00:59:33,200
als kladje leggen, en die stuur ik dan
begin juli stuur ik die naar de directie.

667
00:59:33,570 --> 00:59:35,747
Kijken hoe ze dat vinden. Ja.

668
00:59:35,747 --> 00:59:49,780
Geachte Directie, Voor ik verder ga met
deze brief wil ik mij aan u voorstellen,

669
00:59:49,780 --> 00:59:54,200
even aan u voorstellen: mijn naam is
Thijme van Veen, geboren op 24/6/’23.

670
00:59:54,200 --> 01:00:00,090
Het was 12 maart ’73 dat
wij voor het eerst naar de

671
01:00:00,090 --> 01:00:06,900
Maasvlakte reden. Met Joop van der Leer en met zijn
vrouw, en Henk van Wijnmalen en ondergetekende.

672
01:00:07,030 --> 01:00:10,380
En Wijnmalen is al gauw
naar de Akzo vertrokken.

673
01:00:10,380 --> 01:00:17,331
Voor hem kwam Frans Hinze die op zo’n jammerlijke
wijze om het leven is gekomen in de plaats.

674
01:00:17,331 --> 01:00:23,640
Hij kreeg een fles, een zuurstoffles
boven op zijn hoofd vanuit de brug.

675
01:00:23,840 --> 01:00:27,900
Zo hebben we de hele opbouw van
het bedrijf mee mogen maken.

676
01:00:27,900 --> 01:00:34,420
Ik zal het..., het zal medio november geweest
zijn dat de eerste boot voor de kant kwam.

677
01:00:34,570 --> 01:00:39,280
Het was waarlijk een hele bele- venis
toen de eerste grijper naar beneden ging.

678
01:00:43,260 --> 01:00:47,150
Want het was zo: Chef Willem
Kleingeld zou ook aanwezig zijn.

679
01:00:47,500 --> 01:00:55,630
Maar de zondag ervoor 11/’73 krijgt Kleingeld drie
hartaanvallen en de derde is hem fataal geworden.

680
01:00:56,000 --> 01:01:01,390
Voor Klein- geld in de plaats
is Dick van der Stelt gekomen.

681
01:01:03,850 --> 01:01:06,220
Waarom schrijf ik dat nu allemaal op?

682
01:01:06,220 --> 01:01:10,550
Als je wat ouder wordt, dan ga je wel
eens terugdenken hoe het vroeger was.

683
01:01:10,890 --> 01:01:18,000
Mede omdat het 1/7/2012 30 jaar geleden
is dat ik het bedrijf heb verla- ten.

684
01:01:18,230 --> 01:01:23,530
Spijt dat ik bij Piet Smit Junior in de
Botenherstelplaats ben weggegaan heb ik nooit ge- had.

685
01:01:23,530 --> 01:01:29,360
Misschien dat u als directieleden het
wel interessant vinden om iets te horen

686
01:01:29,360 --> 01:01:41,750
over de be- ginjaren van de VOM-EKON zoals
het ook nog even genaamd is geweest.

687
01:01:41,750 --> 01:01:55,930
Ben ik het nou weer kwijt? Oh nee. P.S.: Mag
ik nog even een leuke anekdote vertellen?

688
01:01:56,370 --> 01:02:00,060
Dat was op een woensdagmiddag
toen een hevige zandstorm over ons

689
01:02:00,060 --> 01:02:03,651
heen.., toen we een hevige
zandstorm over ons heen kregen.

690
01:02:03,651 --> 01:02:06,960
Dan kom ik op het terrein
Herr Wendel tegen.

691
01:02:07,000 --> 01:02:10,130
Herr Wendel wist ik had
in de oorlog bij de

692
01:02:10,130 --> 01:02:14,510
Pantserdivisie van Generaal
Rommel gevochten in de Sahara.

693
01:02:14,680 --> 01:02:18,280
Wat hij nog herinnerde van
toen was de Pantserslag bij

694
01:02:18,520 --> 01:02:22,690
Alamain, weet u nog, sorry
als ik het verkeerd schrijf.

695
01:02:25,130 --> 01:02:34,049
Daarnaast, daaruit vervolgens zeg ik
tegen Herr Wendel in mijn Steenkolenduits

696
01:02:34,050 --> 01:02:39,320
“voor u is het een fluitje van een
cent, u bent de zandstormen in de

697
01:02:39,320 --> 01:02:44,150
Sahara gewend”. Het gevolg was dat
hij daar hartelijk om moest lachen.

698
01:02:44,190 --> 01:02:52,640
Herr Wendel was de manager van de Duitse
monteurs van PHB: Polich Heckelt und Bleikert.

699
01:02:52,960 --> 01:02:59,490
Voor ik de brief af wil sluiten moet het
maar even toch maar even gezegd worden dat

700
01:02:59,490 --> 01:03:07,340
bij welk bedrijf waar je 30 weg bent, nog elk
jaar met de Kerst een Kerstpakket thuisbe- zorgd

701
01:03:07,340 --> 01:03:12,600
krijgt plus De Grijper die nog steeds bezorgd
wordt, dat is een blad hè, het personeels- blad.

702
01:03:12,600 --> 01:03:18,810
Dan mag je toch wel trots zijn dat je bij zo’n
bedrijf hebt mogen.., mogen werken. Profi- ciat!

703
01:03:19,940 --> 01:03:24,510
Tot besluit wil ik u allen
een goede gezondheid en

704
01:03:24,510 --> 01:03:28,160
een succesvolle voortzetting
van uw bedrijf toewensen.

705
01:03:28,600 --> 01:03:39,565
Hartelijk groetend, oud-werknemer Thijme
van Veen. Vind je het goed? Ja? Mooi.

706
01:03:39,565 --> 01:03:43,016
Mijn zoon zegt “goh, wat ken je dat
goed!”. Mijn vrouw zei altijd dat ik zo

707
01:03:43,016 --> 01:03:46,380
goed brieven kon schrijven ook, vandaar
dat het een soort legitimatiebewijs is.

708
01:03:46,380 --> 01:03:53,940
Hier heb ik ’29.., ’29: Ik ben 3 oktober in dienst
gekomen. En die is van 15 oktober, zie je, ’55.

709
01:03:53,940 --> 01:04:03,270
Oh, dat is misschien ook wel leuk.

710
01:04:03,270 --> 01:04:30,677
Ik weet niet of dat ook nog… Wat is het?
Een persoonsbewijs. Een soort stamkaart.

711
01:04:30,678 --> 01:04:36,140
Daar kon je in ’41, van de moffen
moest je.., moest je je eigen

712
01:04:37,270 --> 01:04:42,420
legitimeren, in ’41 en ik weet
niet of je die foto nog wil zien.

713
01:04:42,720 --> 01:05:02,810
Kijk. Hahahaha! Wat een bekje hè? Hahaha!
Zie je? Dat was een schat! Oh, zo is er geen

714
01:05:02,810 --> 01:05:16,160
tweede. Even kijken. Oh, dat was zo’n lieverd!
Die had een uitstraling, zo lief. Voor iedereen.

715
01:05:16,160 --> 01:05:23,626
Tegen iedereen. Schitterend. Iedereen was er
jaloers op. Zo mooi konden haar haren zijn.

716
01:05:23,626 --> 01:05:34,134
En.., en helemaal zwart. Geen haar.., geen grijs
haartje erin. En ze was toch alweer 85 geworden!

717
01:05:34,135 --> 01:05:34,217
Ja.

718
01:05:34,218 --> 01:05:39,830
Dus een zogenaamde, ja, ik ken niet
zo goed Engels, DP-kaart, Dispäts

719
01:05:39,830 --> 01:05:45,620
Persons, dat wil zeggen:
“verplaatste personenkaart”. Ziet u?

720
01:05:46,390 --> 01:05:54,148
Dit is.., dit is een bewijs dat ik
bovendien betrouwbaar ben geweest. Ja.

721
01:05:54,148 --> 01:05:58,470
En dan zal ik ‘m draaien of niet?

722
01:05:58,470 --> 01:06:19,630
Ik heb ‘m. Wie komt mij inlichtingen verschaffen
omtrent de verblijfplaats van T. van Veen en P.

723
01:06:19,630 --> 01:06:24,440
Vis- ser? 10 november
vertrokken richting Wezep.

724
01:06:25,440 --> 01:06:35,220
En dat kan ik nog geeneens lezen, want dat
is allemaal weg, en toen zaten… Er staat een 2

725
01:06:35,220 --> 01:06:41,670
staat er en er staat een… zo slecht is het al
hè. Vertrokken de zoveel november vertrokken

726
01:06:41,670 --> 01:06:53,110
van Enschede, sindsdien niets meer van gehoord,
Bargoensestraat 38A en.., en 49…, of 40A, 40A.

727
01:06:53,110 --> 01:07:00,150
En deze is hiermee dan betuig ik mijn harte-
lijke dank ook namens mijn ouders en verloofde

728
01:07:00,470 --> 01:07:03,770
voor de hartelijke gelukwensen
bij mijn terugkeer uit Duitsland

729
01:07:03,770 --> 01:07:09,650
ondervonden, in de bij- zonder ook
voor de bloemenhulde van de hele buurt.

730
01:07:10,290 --> 01:07:11,236
T. van Veen, Bargoensestraat 38A.

731
01:07:11,230 --> 01:07:14,030
Kunt u die nog even voorlezen?

732
01:07:14,030 --> 01:07:20,380
Hiermede betuig ik mijn hartelijke dank
ook namens mijn ouders en verloofde

733
01:07:20,500 --> 01:07:23,430
voor de harte- lijke gelukwensen
bij mijn terugkeer uit Duitsland

734
01:07:23,430 --> 01:07:29,340
ondervonden, in de bijzonder ook voor
de bloemenhulde van de hele buurt.

735
01:07:29,430 --> 01:07:31,690
T. van Veen, Bargoensestraat 38A.

736
01:07:31,690 --> 01:07:40,430
En dat hebben de ouders gedaan van.., van.., van
mijn en van Piet.., van Piet Visser, snap je?

737
01:07:40,430 --> 01:07:43,990
Die zallen dat deze be- kos…, samen bekostigd hebben
of.., of mijn ouders alleen, dat weet ik niet.

738
01:07:43,990 --> 01:07:51,240
Dat heb ik nooit gevraagd.
Dat heb ik nooit gevraagd dus.

739
01:07:51,240 --> 01:07:54,860
En dit is dan ik meen dat hij
in Het Parool stond toen.

740
01:07:55,700 --> 01:08:00,320
En uw oproep zeg maar
voor om u op te sporen?

741
01:08:00,320 --> 01:08:01,089
Ja. Ja, inderdaad.

742
01:08:01,090 --> 01:08:05,600
En u was vermist en
die oproep is gedaan…?

743
01:08:05,600 --> 01:08:08,180
Ze wisten wel dat ik
vertrokken was richting Wezep.

744
01:08:08,510 --> 01:08:18,920
Maar verder hebben ze nooit meer wat van ons
gehoord natuurlijk. Nee. Typisch. Ja. EINDE TEKST.