1
00:00:04,850 --> 00:00:06,960
Uw naam voluit?

2
00:00:07,120 --> 00:00:15,710
Felice Augusta Mostert, geboren
Kaya? Mostert met een 't' hè.

3
00:00:15,710 --> 00:00:19,480
Ja en u wordt volgens
mij 'Zus' genoemd?

4
00:00:19,740 --> 00:00:28,930
Ja, Felice afgekort en in mijn familie,
door mijn broer, 'Zus', tante Zus.

5
00:00:30,490 --> 00:00:32,930
En wanneer en waar bent u geboren?

6
00:00:32,930 --> 00:00:37,970
15 maart 1923 in Tasikmalaja.

7
00:00:40,020 --> 00:00:42,450
En Tasikmalaja is op welk eiland?

8
00:00:42,710 --> 00:00:46,010
Eh, Java, west Java.

9
00:00:47,960 --> 00:00:49,670
En heeft u nog broers en zusters?

10
00:00:49,670 --> 00:00:52,260
Ja, drie,oudste broers.

11
00:00:52,260 --> 00:01:00,060
Mijn oudste broer die heet Frans Willem en
die is overleden en die woonde in Jakarta...

12
00:01:00,060 --> 00:01:05,080
...Hij was eh, eh... hoe heet zoiets?

13
00:01:05,080 --> 00:01:08,500
Warga Negara [de Indonesische
nationaliteit hebbende HK:] geworden.

14
00:01:08,500 --> 00:01:11,487
Hij was van de Gouvernementsmarine.

15
00:01:11,487 --> 00:01:18,540
(kucht) Hij heeft dus gevaren en hij heeft
in Terschelling heeft-ie zijn opleiding gehad.

16
00:01:19,510 --> 00:01:27,750
En is heel lang... woonde hij in Indonesië.
Met het overlijden ben ik er geweest.

17
00:01:27,750 --> 00:01:34,040
En Otto, dat is mijn de tweede broer,
die heeft altijd in Nederland gewoond.

18
00:01:34,320 --> 00:01:35,810
En die heeft twee kinderen.

19
00:01:35,810 --> 00:01:44,820
Frans had één zoon, hij was
gescheiden en eh... en die zoon

20
00:01:44,820 --> 00:01:51,050
woont hier in Nederland, in
Amsterdam, Laszlo heet die.

21
00:01:51,880 --> 00:02:01,420
En eh.. mijn jongste was Max en die heeft en
eh, dus een veteranen, heeft in Korea gezeten...

22
00:02:01,420 --> 00:02:07,150
Hij was parachutist en eh,
opleiding in Colombo gehad.

23
00:02:07,300 --> 00:02:14,340
Ja, dat was een echte, paste goed in zijn
functie (glimlacht). En zij hebben twee

24
00:02:14,340 --> 00:02:21,710
kinderen en een is eh,Robert en die woont
in Perth, in Australië. Is geëmigreerd

25
00:02:21,710 --> 00:02:30,450
en zijn dochter is Patricia en wordt
Patty genoemd en zij woon in Schiebroek.

26
00:02:30,450 --> 00:02:33,370
Heeft drie kinderen en kleinkinderen.

27
00:02:34,820 --> 00:02:36,010
Eh, uw vader...

28
00:02:36,010 --> 00:02:38,600
Zwerver heet zij, Pat Zwerver.

29
00:02:39,150 --> 00:02:43,210
En uw, uw vader, wat
is de naam van uw vader?

30
00:02:43,570 --> 00:02:54,530
Julius Willem. O nee, Julius Willem Albert
is mijn man. Maar mijn vader is J.W. Kaya.

31
00:02:54,880 --> 00:02:58,420
En J.W. staat ook voor Julius
Willem of voor Johannes Willem of?

32
00:03:03,890 --> 00:03:12,660
Ja, Kees, Kees Kaya. Hij heeft dus één eh,
kleinzoon en die is naar hem genoemd, Kees, junior.

33
00:03:12,660 --> 00:03:18,100
Ja, die woont in Amsterdam,
intussen, maar dat zijn de nazaten.

34
00:03:18,270 --> 00:03:28,710
Ik heb dus eigenlijk het meeste contact met
de dochter en die zoon in, in Australië.

35
00:03:28,710 --> 00:03:33,520
En Kaya klinkt als een Molukse naam?

36
00:03:33,710 --> 00:03:34,300
Juist.

37
00:03:34,300 --> 00:03:34,820
Dat klopt?

38
00:03:34,821 --> 00:03:39,758
Jazeker, mijn vader komt
van... Maar u weet het nog beter

39
00:03:39,758 --> 00:03:43,020
dan ik (glimlacht) want u
vertelede mij de plaatsen.

40
00:03:43,021 --> 00:03:46,518
Maar ik weet dat mijn vader
van de Banda-eilanden komt.

41
00:03:46,519 --> 00:03:48,149
[de familienaam Kaya zou de oorsprong vinden
in het dorp Haria op het eiland Saparua HK:)

42
00:03:48,380 --> 00:03:54,670
Beschouwde uw vader zich als eh,
Indo-Europeaan of als Ambonees?

43
00:03:54,890 --> 00:04:00,050
Nee, hij heeft in de
Volksraad gezeten...

44
00:04:01,380 --> 00:04:12,610
In Jakarta, in Batavia, toen Batavia. En
ehm, dus dat heftige zit er wel in bij ons.

45
00:04:12,610 --> 00:04:17,140
dat had Max, dus dat
Ambonese bloed, ja dat zit.

46
00:04:17,140 --> 00:04:23,320
Wij kunnen verdrietig zijn als wij
Ambonese liederen horen horen zingen.

47
00:04:23,320 --> 00:04:31,470
Dat heb ik minder dan mijn broers en
zoals Max, die had dat bijzonder, die

48
00:04:31,470 --> 00:04:37,340
had ook heel veel contact er mee, maar
ik denk dat je dat nooit verloochent.

49
00:04:40,260 --> 00:04:45,460
En tussendoor, weet u toevallig of uw vader
indertijd lid was van het Ambons Studiefonds?

50
00:04:46,610 --> 00:04:47,420
Het wat?

51
00:04:47,420 --> 00:04:49,450
Het Ambons Studiefonds, heeft u
daar ooit wel eens van gehoord?

52
00:04:49,450 --> 00:04:54,949
Nee, ik denk het niet. Wel toen hij naar
Nederland kwam, had hij een adviesbureau.

53
00:04:55,950 --> 00:04:59,330
Want hij moest natuurlijk
altijd wel wat doen.

54
00:04:59,330 --> 00:05:03,770
En ehm... Want wij zijn in
1932 naar Nederland gekomen.

55
00:05:03,890 --> 00:05:10,770
En ehm... eh, sindsdien ben ik
eigenlijk altijd in Holland geweest.

56
00:05:10,770 --> 00:05:17,230
Alleen ook hier mijn school gehad.
En hier getrouwd met mijn man.

57
00:05:17,230 --> 00:05:28,690
Maar mijn man is natuurlijk geboren in eh,
Makassar. Zijn vader was bij de douane.

58
00:05:28,690 --> 00:05:32,470
En is uw man ook
Indisch of is hij totok?

59
00:05:32,470 --> 00:05:33,880
Nee, Indisch.

60
00:05:33,880 --> 00:05:45,000
Geboren in Makassar en eh zestien
is hij een jaar in Batavia gaan

61
00:05:45,000 --> 00:05:50,040
studeren en toen heeft zijn vader
hem naar Nederland gestuurd.

62
00:05:50,040 --> 00:05:56,740
Dat was zo toen, je moest een bul hebben
in Nederland en hij kon goed leren.

63
00:05:57,020 --> 00:06:00,940
Ja, dus heeeft hij
in Leiden gestudeerd.

64
00:06:01,790 --> 00:06:07,120
Oké en wat was het beroep
van uw vader eigenlijk?

65
00:06:07,120 --> 00:06:11,290
Hij was v... hij was in Bandung
beheerder van de pandhuisdienst.

66
00:06:13,260 --> 00:06:21,810
Tjimahi heeft-ie gehad en wat ik er dus van
weet, ehm, Tjimahi en... Bandung het laatste.

67
00:06:21,810 --> 00:06:23,460
Toen zijn wij weggegaan.

68
00:06:24,010 --> 00:06:25,800
En uw moeder, hoe heette die?

69
00:06:28,140 --> 00:06:38,750
Johanna Hendrika Zwier. En de familie komt uit
Laren. Vader was eh, geschiedenis, deed geschiedenis.

70
00:06:38,750 --> 00:06:47,540
En toen is met de h... de alle kinderen is die
vader is een Hollander dus, is naar Sumatra

71
00:06:47,540 --> 00:06:56,090
gegaan met zijn kinderen en daar had hij zes
kinderen, waaronder mijn moeder, de jongste.

72
00:06:56,090 --> 00:06:59,650
En eh die is daar
geboren in Kota Radja.

73
00:07:00,050 --> 00:07:06,420
Daar ben ik nog geweest toen ik met de
vrachtboot naar Indië ging voor het eerst.

74
00:07:06,560 --> 00:07:19,110
En dat vind ik erg leuk dat ik dat nog heb beleefd,
Kota Radje. Maar ja, zei is dus Indo-Europeaan.

75
00:07:19,110 --> 00:07:21,550
Wat veel mensen hier niet begrijpen.

76
00:07:22,000 --> 00:07:30,300
Dus, zij komt uit Nederlandse ouders, eh,
Laren en eh, vader was een Hollander, Zwier.

77
00:07:30,800 --> 00:07:38,950
En de, de moeder was een Indonesische
vrouw, die daar geboren was.

78
00:07:38,950 --> 00:07:41,250
Volbloed Indonesische is zij?

79
00:07:41,250 --> 00:07:50,110
Ja, dat was voor mij ook heel moeilijk
om dat eigenlijk te, te beseffen.

80
00:07:50,110 --> 00:07:53,790
Maar doordat ik natuurlijk daar
gewoond heb en volwassen ben geworden

81
00:07:53,790 --> 00:07:57,860
en me geïnteresseerd heb omdat
mijn vader in de Volksraad zat, dat

82
00:07:57,860 --> 00:08:03,110
weet je wat het verschil is tussen
Indonesiër of Indo-Europeaan.

83
00:08:03,250 --> 00:08:05,870
Want uw vader zat in de
Volksraad als Indo-Europeaan?

84
00:08:05,870 --> 00:08:11,130
Ja. Voor de Indische jongen, daar
heeft-ie altijd voor geknokt.

85
00:08:13,090 --> 00:08:19,410
Ja, altijd, de strijd voor de
Indische jongen, dat die wat betekende.

86
00:08:20,810 --> 00:08:24,420
Ik hoop dat, ik denk dat uw
achtergrond dat ook wel begrijpt.

87
00:08:24,420 --> 00:08:29,940
Ja dat begrijp ik heel goed, maar
tegelijkertijd heette hij Kaya,

88
00:08:29,940 --> 00:08:33,920
dus die Ambonezen, zoals Apituley,
kent u die naam, in de Volksraad,

89
00:08:34,150 --> 00:08:37,550
die zullen toch ook wel gedacht
hebben: maar dit is een Ambonees!

90
00:08:37,970 --> 00:08:46,290
En vooral als ik zijn
foto zie, met die snor.

91
00:08:46,290 --> 00:08:47,979
Ja maar dat is-ie natuurlijk!.

92
00:08:47,980 --> 00:08:48,133
Ja

93
00:08:48,133 --> 00:08:48,291
Mijn vader, ik zeg altijd Banda!

94
00:08:48,292 --> 00:08:54,151
Want ik ben nooit op Ambon geweest,
maar eh, eh, ik weet nog goed dat als

95
00:08:54,360 --> 00:09:02,216
mijn broer eh, en ikzelf in Nieuwjaar,
dan kwamen alle Ambonezen, want

96
00:09:02,216 --> 00:09:07,519
wij zaten in het leger, altijd het
Wilhelmus zingen bij ons op het terras.

97
00:09:07,519 --> 00:09:10,350
Want de dokter is altijd een notabel.

98
00:09:10,350 --> 00:09:13,620
(knikt) En ze weten
dat ik een Kaya ben.

99
00:09:13,620 --> 00:09:20,350
Dus dat, dat, ik vind dat moeilijk uit
te leggen, eigenlijk, soms aan mensen.

100
00:09:22,390 --> 00:09:30,140
Je hebt je opvoeding hier in Europa gehad
en je bent toch geboren in dat andere

101
00:09:30,140 --> 00:09:35,720
land en dat ik... je ziet dat nu eigenlijk
heel veel terug op het ogenblik.

102
00:09:35,720 --> 00:09:41,790
Omdat wij hier in Nederland
al die culturen hebben.

103
00:09:41,790 --> 00:09:45,240
Want veel mensen begrijpen
niet hoe cultuur in elkaar zit.

104
00:09:46,400 --> 00:09:48,910
Wat is achteraf eigenlijk
uw gevoel daarbij?

105
00:09:48,910 --> 00:09:55,130
want het was heel gescheiden in
Indië. U was dan Indo-Europeaan...

106
00:09:55,530 --> 00:09:56,180
Nou...

107
00:09:56,180 --> 00:09:58,380
...En u werd beter behandeld
dan de Kaya die Ambonees was?

108
00:09:58,380 --> 00:10:05,735
Ik denk dat het ook kwam door je
status, het beroep wat je hebt.

109
00:10:05,735 --> 00:10:11,400
Eh, je hebt mensen die niet hebben
kunnen studeren of niet een bepaalde

110
00:10:11,400 --> 00:10:15,707
level hebben gehaald en ik dacht... zal
door de eeuwen heen wel zo blijven.

111
00:10:16,070 --> 00:10:24,980
Ze willen dat veranderen. Dat, mar ik denk dat
het die innerlijke beschaving is die wij hebben.

112
00:10:24,980 --> 00:10:31,790
ik, ik vind het soms heel erg
vervelend soms nu als je altijd die

113
00:10:31,790 --> 00:10:36,740
politieke situaties hoor, dat
dat Indonesië maar achterblijft.

114
00:10:37,180 --> 00:10:41,551
En dan merk je dat
dat in mij toch zit.

115
00:10:41,551 --> 00:10:47,950
Dan denk ik: waarom toch nooit dat Indonesië.
Natuurlijk zijn de mensen ook allemaal veranderd.

116
00:10:47,950 --> 00:10:55,010
En omdat ik contactpersoon ben van mijn
International Women's Club, waar ik eigenlijk

117
00:10:55,010 --> 00:10:57,934
door het beroep van mijn man ingekomen ben
[haar echtgenoot was arts in het leger HK:]

118
00:10:57,934 --> 00:11:05,810
en van buiten kom en ook een beetje dat willen
en strijdvaardige in me heb, dat ik eh...

119
00:11:05,810 --> 00:11:09,000
Daarom... ik heb u
dat cadeau laten zien.

120
00:11:09,060 --> 00:11:19,764
van Rury Kadarisma en ik zat in de
International voor Indonesië. En we zijn

121
00:11:19,764 --> 00:11:25,330
met die hele club, zijn we in '85
naar Indonesië geweest, met zijn allen.

122
00:11:25,740 --> 00:11:30,970
En daar heb ik hele goede herinneringen aan.
En daar heb ik dat cadeau van haar gekregen.

123
00:11:31,160 --> 00:11:35,198
Hier op dat jubileum en dat heeft
u gezien, met een gravering.

124
00:11:35,198 --> 00:11:35,797
[Jogya zilveren doosje, een geschenk van de
ambassadeur van Indonesië in Nederland) En

125
00:11:36,280 --> 00:11:42,900
dat vond ik eigenlijk heel fijn eigenlijk,
dus ik bedoel dat Ambonese bloed... Sommigen

126
00:11:42,900 --> 00:11:52,410
zeggen wel eens: nou jij hebt dat strijdvaardige,
haha, van je vader (grinnikt).En ik

127
00:11:52,410 --> 00:11:57,610
ben helmaal niet zo... ik ben altijd een
gevoelig mens geweest, altijd een huilebalk.

128
00:11:57,610 --> 00:12:04,256
Maar door de nu... alleen te zijn, ja,
ben ik heel voorvarend, mag ik wel zeggen.

129
00:12:04,590 --> 00:12:09,610
En ik probeer het ook
lang zo vol te houden.

130
00:12:09,720 --> 00:12:12,270
Maar Ambonezen zijn ook
huilebalken hoor, dus...

131
00:12:12,730 --> 00:12:16,580
Jawel, jawel! Ik ben altijd
gevoelig voor het Wilhelmus.

132
00:12:16,580 --> 00:12:21,000
Ik ben enorm Oranjegezind en
dat zijn de Ambonezen ook.

133
00:12:21,120 --> 00:12:27,500
En dat betwijfel je, want je groeit in
een bepaalde politieke situatie zelf.

134
00:12:27,780 --> 00:12:29,680
Je bekijkt het allemaal anders.

135
00:12:29,680 --> 00:12:35,260
We hebben natuurlijk zoveel culturen gehad
in je omgeving en hoe ga je d'r mee om?

136
00:12:35,260 --> 00:12:43,050
En ik denk dat dat te maken heeft
met je persoonlijke opleiding

137
00:12:43,540 --> 00:12:49,420
en status en ontmoet karakters,
ben ik wel heel duidelijk in.

138
00:12:49,420 --> 00:12:56,070
Ik ben g... katholiek van huis
uit, mijn man was hervormd.

139
00:12:56,070 --> 00:13:02,300
We zijn getrouwd in een hervormde
kerk die nu ook niet meer bestaat...

140
00:13:03,260 --> 00:13:07,150
En ik ben sinds kort, nou ja
kort, het is alweer langer

141
00:13:07,150 --> 00:13:11,220
dan vijf jaar trekt mij
de oudkatholieke kerk aan.

142
00:13:11,470 --> 00:13:16,930
En waarom? Dat heeft verschillende
culturen, jong en oud.

143
00:13:16,970 --> 00:13:21,400
Je hebt een heel ander
beeld over het geloof.

144
00:13:21,920 --> 00:13:24,820
Maar ik ben heel katholiek, ik
ben op nonnenschool geweest.

145
00:13:24,820 --> 00:13:30,590
Mijn broers zijn op broedersschool in Bandung
geweest. Zij hebben er niets van overgehouden.

146
00:13:30,590 --> 00:13:34,990
De enige ben ik (grinnikt),
dat religieuze.

147
00:13:34,990 --> 00:13:40,330
Ze hebbe wel wat religieus,mijn
man was het ook wel, maar

148
00:13:40,330 --> 00:13:47,460
niet zo zoals ik het nu op
mijn bejaarde jaar nu meer heb.

149
00:13:47,460 --> 00:13:51,630
Ik denk wel dat ,dat in de mens zit.

150
00:13:51,630 --> 00:13:57,900
We moeten weer helemaal terug. We moeten naar voor
de oorlog. U bent in 1932 naar Nederland gekomen?

151
00:13:58,180 --> 00:14:01,760
Ja, als ik me niet vergis was het '32.

152
00:14:01,760 --> 00:14:04,480
Waarom bent u eh,
naar Nederland gekomen?

153
00:14:04,480 --> 00:14:11,310
Omdat mijn man... eh, zijn zoons
een andere opleiding wilde geven.

154
00:14:11,920 --> 00:14:13,120
Uw man of uw vader?

155
00:14:13,670 --> 00:14:21,300
Mijn vader, bedoel ik, mijn vader. En eh, hij wilde
voor de kinderen naar Europa. Dat was gewoon zo.

156
00:14:21,770 --> 00:14:29,320
In... als je dan daaraan terugdenkt, dan denk
je, ja wat maak je toch veel mee in een leven.

157
00:14:29,930 --> 00:14:33,230
Ik was, we zijn met de Dempo [schip van de
Rotterdamse Lloyd HK:] naar Nederland gegaan.

158
00:14:33,230 --> 00:14:41,550
En u ziet in mijn piramide nog een
Delftsblauw geurbandje uit dat jaar!

159
00:14:41,550 --> 00:14:45,770
Dus hoe oud is dat niet wat
daar in die piramide zit.

160
00:14:46,170 --> 00:14:49,914
Dan kregen we allemaal zo'n cadeautje, ik
heb nog foto's, ik heb heel veel foto's.

161
00:14:49,915 --> 00:14:50,789
[Ze heeft een doorzichtige,
plexiglas piramidekast in

162
00:14:50,790 --> 00:14:51,150
de woonkamer staan, met
allerlei snuisterijen daarin]

163
00:14:51,150 --> 00:14:54,420
U zat in de kinderafdeling
waarschijnlijk aan boord of niet?

164
00:14:54,500 --> 00:15:03,260
Ja. Ik ben heel gekoesterd. Door mijn
ouderlijk huis, door mijn broers en door alles.

165
00:15:03,440 --> 00:15:12,880
En mijn broer van 93 zegt u nog: wijfie, kan je
dat eigenlijk wel, allemaal? Dus ze gaan nu nog.

166
00:15:12,880 --> 00:15:19,220
Dus, ons ouderlijk huis was warm. En
daar kan je heerlijk op terugkijken.

167
00:15:19,220 --> 00:15:23,480
Het is 1932, crisistijd?

168
00:15:24,130 --> 00:15:25,600
Ja, dat is mij...

169
00:15:25,600 --> 00:15:30,880
Een groot gezin, hoe, hoe kan
zo'n gezin naar Nederland komen.

170
00:15:30,880 --> 00:15:33,838
Daar heb je alle eer aan
mijn moeder hè. Want toen

171
00:15:33,838 --> 00:15:36,867
mijn vader overleed, woonden
wij in de Sleedoornstraat.

172
00:15:37,080 --> 00:15:41,500
Toen moest mijn moeder van dat
kleine pestpensioen die kinderen

173
00:15:41,500 --> 00:15:46,610
grootbrengen en dat heeft zij goe...
want toen was de oudste al het huis

174
00:15:46,810 --> 00:15:53,070
uit, maar in de oorlog ging ze altijd
lopen naar Delft om olie te halen.

175
00:15:53,110 --> 00:16:03,100
We hebben samen bomen van Zorgvliet gedragen, met
zijn tweeën, om die potkachel te laten verwarmen.

176
00:16:03,120 --> 00:16:07,510
Ja, dat zijn van die
vlagen die je nog overhoudt.

177
00:16:07,510 --> 00:16:11,610
Dus ik ben wat dat betreft voel
ik me ook echt Haags hier...

178
00:16:11,910 --> 00:16:14,450
Want uw vader is al voor
de oorlog al overleden?

179
00:16:14,600 --> 00:16:15,440
Ja.

180
00:16:16,020 --> 00:16:19,550
In welk jaar, weet u dat nog?

181
00:16:19,550 --> 00:16:20,560
O.

182
00:16:20,560 --> 00:16:20,680
Ongeveer.

183
00:16:20,680 --> 00:16:28,690
Ja, o jee, hij was achtenvijftig toen-ie overleed
in de Sleedoornstraat aan een hartberoerte.

184
00:16:28,690 --> 00:16:32,770
En dat hebben wij meegemaakt,
was een heel groot verdriet.

185
00:16:32,770 --> 00:16:41,931
En nou dat zal, ik kan een verkeerde datum
zeggen, maar ik heb het wel natuurlijk daar (knikt

186
00:16:41,932 --> 00:16:49,570
naar boekenkast die niet in beeld is). Het graf
bestaat nog, daar ga ik af en toe naar toe.

187
00:16:49,570 --> 00:16:50,340
Ligt dat dat ook op Zorgvliet?

188
00:16:50,340 --> 00:16:51,783
Nieuw Eykenduinen.

189
00:16:51,784 --> 00:16:53,227
Nieuw Eykenduinen.

190
00:16:53,228 --> 00:16:58,040
Op Nieuw Eykenduinen en eh...
daar ligt dus ook mijn moeder.

191
00:16:58,330 --> 00:17:05,760
En ja, dus, dat is het... mijn,
mijn eh, derde broer is hier getrouwd

192
00:17:06,450 --> 00:17:10,750
en hier gebleven en is wel eens
met vakantie geweest naar ons toe.

193
00:17:10,750 --> 00:17:15,610
Want u bent met uw gezin naar Nederland gekomen,
maar was uw oudste broer al achtergebleven?

194
00:17:15,610 --> 00:17:16,500
Al.

195
00:17:16,950 --> 00:17:18,210
Die was al volwassen?

196
00:17:18,210 --> 00:17:20,300
Nee, nee, die ging toen weg.

197
00:17:20,300 --> 00:17:28,200
Hij, toen was hij klaar voor Terschelling en toen
is die gaan varen, gouve... gouvernementsmarine.

198
00:17:28,200 --> 00:17:34,030
Toen is-ie getrouwd in, in Indonesië.
Hij is ook altijd in Indonesië gebleven.

199
00:17:34,030 --> 00:17:36,540
Tijdens de oorlog zat hij in Indonesië,
hij heeft in het kamp gezeten?

200
00:17:36,540 --> 00:17:44,970
Ja, daar in het kamp gezeten. Hij woonde
in Bandung. En dat is mijn oudste broer.

201
00:17:44,970 --> 00:17:49,260
U bent naar Nederland gekomen omdat de
kinderen een betere opleiding konden krijgen...

202
00:17:49,260 --> 00:17:49,480
Ja.

203
00:17:49,480 --> 00:17:55,029
Wat waren de verdere plannen. Was het de bedoeling
dat u terug zou gaan naar Indië op den duur?

204
00:17:55,250 --> 00:17:58,350
Nou dat... dat gevoel heb
ik eigenlijk nooit gehad...

205
00:17:58,350 --> 00:18:02,460
Wel dat de kinderen een betere
opleiding moesten hebben.

206
00:18:02,460 --> 00:18:07,170
daar heb ik eigenlijk nooit
zo heel erg bij stilgestaan.

207
00:18:07,170 --> 00:18:11,560
Want u vraagt natuurlijk of mijn vader
de behoefte had om weer terug te gaan?

208
00:18:11,560 --> 00:18:14,186
Ja of met het idee
bijvoorbeeld om van de kinderen

209
00:18:14,186 --> 00:18:16,410
hebben een opleiding en we
gaan weer met zijn allen terug.

210
00:18:16,410 --> 00:18:22,807
Ja, ik denk op den duur, dat hij dat wel wil,
dat hadden veel mensen. Ik heb het nooit gehad.

211
00:18:22,900 --> 00:18:27,846
Ik vond Indië altijd heerlijk, ik
heb nooit, wat ik altijd... mensen

212
00:18:27,847 --> 00:18:31,120
die hier wel eens zeggen: naar
Indië? Nou dat hoef ik niet meer.

213
00:18:31,120 --> 00:18:36,600
En dan zeg ik: ja, waarom niet,
je ver... het is toch altijd leuk.

214
00:18:36,860 --> 00:18:41,910
En In... ik vind altijd toch
leuk als ik een vakantie heb.

215
00:18:41,910 --> 00:18:48,850
Nu weet ik niet of ik het red (glimlacht),
maar het plan is dat ik nog één keer terugga.

216
00:18:48,850 --> 00:18:52,170
En dan ga ik bij die vriendin
van mij in Bogor zitten.

217
00:18:52,480 --> 00:18:56,610
Maar of het me lukt, weet ik
niet, want financieel en zo.

218
00:18:56,610 --> 00:19:01,300
Maar om dat ik nou tegen
ben, nee absoluut niet...

219
00:19:01,300 --> 00:19:05,850
Ik ben nog met mijn man naar
Bali geweest, maar Bali is geen

220
00:19:05,850 --> 00:19:09,538
Indonesië. En de mensen zeggen
altijd: o we gaan naar Bali.

221
00:19:09,700 --> 00:19:12,775
Daar erger ik me soms aan. Waarom
gaan jullie toch altijd naar Bali?

222
00:19:12,776 --> 00:19:19,163
Maak toch een mooie tour door
Indonesië. Indonesië is zo mooi.

223
00:19:20,110 --> 00:19:20,680
Ja...

224
00:19:20,680 --> 00:19:21,960
Erg mooi.

225
00:19:22,340 --> 00:19:25,740
als ik dat zo beluister,
dan, dan zat er toch iets

226
00:19:25,740 --> 00:19:28,690
in uw gezin van, dat, dat
Indië belangrijk was....

227
00:19:28,690 --> 00:19:28,810
Ja, ja.

228
00:19:28,810 --> 00:19:32,270
Dus het zou best kunnen dat,dat
eigenlijk de plannen van uw vader...

229
00:19:32,270 --> 00:19:33,549
Maar ik heb daar niet
in het kamp gezeten.

230
00:19:33,580 --> 00:19:33,840
Nee.

231
00:19:33,840 --> 00:19:44,570
Dat is natuurlijk ook een verhaal op zich
hè (klok slaat). En mijn oudste broer wel.

232
00:19:44,570 --> 00:19:46,150
En, maar, desondanks zei hij altijd:
laat mij maar lekker daar blijven.

233
00:19:46,150 --> 00:19:52,690
Hij had een goede baan, hij
werkte voor Robulain medicijnen.

234
00:19:53,260 --> 00:19:55,980
Hij was heel belangrijk, ik
had een heel leuke broer hoor.

235
00:19:55,980 --> 00:20:01,140
Hij zei... voordat hij stierf ben ik
weer teruggegaan voor de begrafenis

236
00:20:01,140 --> 00:20:06,380
en toen zei hij tegen mij; geloof
in jezelf, vooral in jezelf...

237
00:20:08,880 --> 00:20:16,320
En dan komt het goed. En Indië is ons...
vaderland. Heeft-ie nog altijd gezegd.

238
00:20:16,320 --> 00:20:21,330
Maar het gold ook voor hem, want hij heeft
een heel gelukkige tijd gehad, altijd daar.

239
00:20:21,330 --> 00:20:25,519
Goed leven, goeie baan, hij was
geestig, hij was leuk. (glimlacht).

240
00:20:25,820 --> 00:20:38,660
Toen eh, vlak voor de oorlog, was uw oudste
broer, die zat in Indië, u zat hier eh, ik kan

241
00:20:38,660 --> 00:20:42,870
me voorstellen dat er misschien is gedacht in
1939 van kunnen we niet beter naar Indië gaan?

242
00:20:42,870 --> 00:20:47,470
Want er komt een oorlog aan. Kunt u zich dat
herinneren, is daar ooit sprake van geweest?

243
00:20:47,470 --> 00:20:48,620
O nee, want uw vader was al overleden.

244
00:20:48,620 --> 00:20:57,450
Ja, ja, toe, zouden we dan toch maar voor
de oorlog teruggaan, zei mijn moeder.

245
00:20:58,060 --> 00:21:03,008
Omdat zij van zo'n klein pensioen moest leven hier,
en toen dacht ze dat ze,: daar schijnt de zon.

246
00:21:03,008 --> 00:21:03,946
Dat heeft ze wel een keer gezegd...

247
00:21:03,840 --> 00:21:08,680
Maar ik besefte dat (klok slaat
weer) eigenlijk niet zo erg.

248
00:21:08,680 --> 00:21:16,260
En de oorlog kwam ook ook als een dief...
eigenlijk. We hebben dat meegemaakt met de NSB.

249
00:21:16,260 --> 00:21:19,470
Ik heb met mijn moeder in
de Sleedoornstraat gewoond.

250
00:21:19,710 --> 00:21:23,470
En ik had nog een familielid,
die waren hier gestrand,

251
00:21:23,470 --> 00:21:26,590
was een BB-er ambtenaar
Binnenlands Bestuur HK:], Els.

252
00:21:26,590 --> 00:21:31,890
Dat was een dochter van een zuster van mijn
moeder en die woonde op de Hanenburglaan.

253
00:21:31,890 --> 00:21:38,690
En dat herinner ik me nog heel goed dat
die Duitsers kwamen, dat we die NSB... die

254
00:21:38,690 --> 00:21:43,882
schietpartijen op de Laan van Meerdervoort,
ja ik heb wel veel meegemaakt hoor.

255
00:21:43,882 --> 00:21:47,190
En toen eh... met de Duitsers.

256
00:21:47,190 --> 00:21:50,510
Kunt u vertellen van de Laan van
Meerdervoort, wat gebeurde daar?

257
00:21:50,510 --> 00:21:56,240
Nou daar schoten ze uit huizen en
overal. Op de Laan van Meerdervoort.

258
00:21:56,240 --> 00:21:58,110
Wat was er aan de hand, wa..?

259
00:21:58,110 --> 00:22:00,080
Die NSB-ers!

260
00:22:00,570 --> 00:22:02,390
Die schoten uit de huizen op mensen?

261
00:22:02,390 --> 00:22:11,000
Ja, want dat was voorloper van Indo... eh
eigenlijk eh, de Duitsers die binnenvielen hier.

262
00:22:11,590 --> 00:22:17,000
Zij... mijn moeder en ik moesten uit ons
huis. Want ze sliepen in het huis van ons.

263
00:22:17,010 --> 00:22:25,600
Wij waren twee vrouwen alleen en toen zijn wij
bij mijn familie een straat verder in huis gegaan.

264
00:22:25,600 --> 00:22:33,140
die woonden in zo'n één... zo'n huisje met een
etage ervoor. En zij zijn in ons huis geweest.

265
00:22:33,880 --> 00:22:34,690
De NSB-ers?

266
00:22:34,690 --> 00:22:36,660
Nee, de Duitsers!

267
00:22:36,660 --> 00:22:37,460
O, de Duitsers.

268
00:22:37,460 --> 00:22:40,400
Kwamen binnen. Dus die
heb ik echt wel gezien.

269
00:22:40,690 --> 00:22:46,460
En he.. en toen hebben ze die
hele periode alles bezet.

270
00:22:46,460 --> 00:22:50,910
Wij zijn intussen verhuisd
naar de Snelliusstraat en

271
00:22:50,910 --> 00:22:55,320
in de Snelliusstraat, ja toen
waren we alweer eh groter.

272
00:22:55,320 --> 00:23:00,320
Ik werkte bij de distributie
in de Copernicusstraat....

273
00:23:01,070 --> 00:23:04,240
En bij de distributie van kaarten.

274
00:23:05,160 --> 00:23:13,400
En eh, en toen wer... eh, zijn mijn broer,
die dus parachutist was, die is ondergedoken.

275
00:23:13,400 --> 00:23:19,640
Mijn ma was... wij waren
verloofd en mijn man die was

276
00:23:19,640 --> 00:23:23,160
ondergedoken in het
Wilhelminagasthuis in Amsterdam.

277
00:23:23,590 --> 00:23:25,480
En ze waren...

278
00:23:25,480 --> 00:23:27,380
Hij was student, nog.

279
00:23:28,120 --> 00:23:32,260
En ze waren ondergedoken vanwege
de Arbeitseinsatz, neem ik aan?

280
00:23:32,260 --> 00:23:34,610
Ja! want toen kwamen de Duitsers.

281
00:23:34,610 --> 00:23:40,720
En toen heeft-ie daar ondergedoken
gezeten en eh, ik met mijn moeder.

282
00:23:40,720 --> 00:23:43,110
En toen hebben ze mij opgepakt.

283
00:23:43,110 --> 00:23:49,640
Ze hadden een overval gedaan op het het,
dat distributiekantoor en daar zat ik.

284
00:23:50,220 --> 00:23:54,670
Ze hadden een overval? De
Duitsers of de eh... ondergrondse

285
00:23:54,670 --> 00:24:05,050
Ondergrondse! En wij zaten... nou, eigenlijk later
de Duitsers, want mijn broer zat in dat Verzet...

286
00:24:05,050 --> 00:24:06,640
Mijn jongste broer, Max.

287
00:24:06,640 --> 00:24:14,840
Dus de vader van Pat, die zat in het
Verzet en die eh, en omdat ik daar

288
00:24:14,840 --> 00:24:20,100
zat, thuis, hebben die Duitsers mij
meegenomen, ze konden hem niet vinden.

289
00:24:20,280 --> 00:24:21,700
Oké, ik moet even nog...

290
00:24:21,700 --> 00:24:28,010
Ja, dat is heel verwarrend., heel verwarrend, Ook
voor mij, dan moet ik weer even terugdraaien.

291
00:24:28,010 --> 00:24:36,400
Ja, ik moet even terug. De Duitsers vallen Nederland
binnen, eh, wat was de reactie in uw gezin, eh?

292
00:24:36,400 --> 00:24:41,590
Nou, toen eh, ja maar de Duitsers kwamen al
binnen toen wij in de Sleedoornstraat woonden.

293
00:24:41,590 --> 00:24:43,880
Die hebben hier lang gezeten.

294
00:24:43,880 --> 00:24:48,320
Hebben zij uw huis in beslag genomen om
daar te kunnen wonen, moet ik dat zo zien?

295
00:24:49,260 --> 00:24:52,010
Ja,ja, ze hebben me gewoon gedwongen.

296
00:24:52,010 --> 00:24:58,550
Mijn moeder en ik zijn eruit gegaan en
ze hebben dus geslapen in onze huis,

297
00:24:58,550 --> 00:25:04,010
benedenhuis, op nummer zesennegentig,
benedenhuis, ik weet het nog heel goed.

298
00:25:04,060 --> 00:25:11,040
En toen zijn ze weggegaan eh, op de vlucht
gegaan. Wij zijn toen intussen verhuisd.

299
00:25:11,040 --> 00:25:14,170
Ja, eh... er is veel
gebeurd in die periode...

300
00:25:14,170 --> 00:25:17,170
En uw broers woonden toen al
buitenshuis? Die studeerden?.

301
00:25:17,170 --> 00:25:25,170
Ja, waren al weg. Maar mijn jongste broer was
nog thuis. Die heeft ok nog gewoond bij ons.

302
00:25:25,170 --> 00:25:27,850
Enne hij zat in het Verzet.

303
00:25:27,850 --> 00:25:29,469
Hoe is hij in het
Verzet terechtgekomen?

304
00:25:30,030 --> 00:25:38,280
Eh, hij was, net als ik, was die...
hoe noem je dat zo'n bode, hoe

305
00:25:38,280 --> 00:25:45,010
heete dat toch... ehm, ik ben het
ven kwijt hoor, hoe dat heet, ehm.

306
00:25:45,010 --> 00:25:46,520
Maar hij werkte voor de gemeente dan?

307
00:25:46,520 --> 00:25:51,460
Nee, nee, ik werkte voor de
gemeente en hij zat in het Verzet.

308
00:25:51,460 --> 00:25:58,600
Want die moesten allemaal verplaatst worden, ik
ben even kwijt hoe je dat noemde, met een paar eh.

309
00:25:59,110 --> 00:26:02,460
mensen en die mensen
moesten onderduiken...

310
00:26:02,460 --> 00:26:08,500
Ja het is heel, heel moeilijk. Want ik had
eigenlijk dat u mij dit allemaal zou vragen.

311
00:26:08,500 --> 00:26:15,640
Want dan zal ik het even opslaan, want ik heb
het natuurlijk allemaal wel in mijn boek hoor.

312
00:26:15,640 --> 00:26:23,130
Maar dat deed u in het Verzet, dat, dat bodewerk,
zal ik het nu maar even noemen? Koerier of..

313
00:26:23,130 --> 00:26:27,050
Koerier! (strekt arm met wijsvinger naar voren).
Hij was koerier en dat ging allemaal in het geniep.

314
00:26:27,050 --> 00:26:31,350
Ik interesseerde me er wal
wat voor, maar nooit zoveel.

315
00:26:31,350 --> 00:26:35,480
Ik werkte bij de gemeente en toen
moesten ze de distributie hebben.

316
00:26:35,480 --> 00:26:43,720
En hebben ze die overval gepleegd, op de Copernicusstraat.
En toen moest die hele club onderduiken.

317
00:26:43,740 --> 00:26:44,530
En eh...

318
00:26:44,530 --> 00:26:48,190
En die jongens, die jongens, neem ik aan, die
die overval hebben gepleegd, wist u daar van?

319
00:26:48,190 --> 00:26:54,420
(praat al door de vraag heen) Dat was onder anderen
mijn broer, Ja. Dat was mijn broer een van.

320
00:26:54,770 --> 00:27:01,570
Maar dat wist ik toen niet. En eh, die zijn
weggegaan. Hij wist natuurlijk veel, omdat ik...

321
00:27:01,950 --> 00:27:03,990
Maar was u erbij toen het gebeurde?

322
00:27:03,990 --> 00:27:04,265
Ja!

323
00:27:04,265 --> 00:27:08,670
Omdat u uw broer opeens
zag binnenkomen of niet?

324
00:27:08,670 --> 00:27:10,240
Nee, nee, niets, helemaal niets.

325
00:27:10,240 --> 00:27:15,150
Zij hebben dat zo slim gedaan
en die herinnering is me

326
00:27:15,150 --> 00:27:18,490
eigenlijk een beetje ontgaan
en ben ik naar huis gegaan.

327
00:27:18,490 --> 00:27:22,289
Want we hebben dat kantoor
gesloten, dat weet ik nog goed.

328
00:27:22,290 --> 00:27:30,340
Ze zijn dood allemaal, ook dat meisje, want hij
is niet naar binnengegaan, omdat ik daar werkte.

329
00:27:30,340 --> 00:27:34,570
Maar u zegt dood, ze zijn
omgekomen bij die aanslag?

330
00:27:34,570 --> 00:27:35,150
Nee, nee.

331
00:27:35,150 --> 00:27:37,420
Later pas? Die aanslag is gelukt?

332
00:27:37,420 --> 00:27:41,090
Ja, is gelukt. Toen
moesten ze onderduiken.

333
00:27:41,090 --> 00:27:43,112
Kunt u zeggen, wie, wie waren ze.

334
00:27:43,112 --> 00:27:48,900
Waren dat, met hoeveel waren ze, waren het jongens,
een meisje was erbij, Nederlanders, Indo's?

335
00:27:48,900 --> 00:27:53,750
Ja, Nederlanders, Nederlanders,
het was een Verzetsgroep.

336
00:27:54,370 --> 00:27:58,858
En ik eh, maar zij moesten dat natuurlijk
geheimhouden, ook tegenover mij [in

337
00:27:58,859 --> 00:27:59,277
tegenstelling tot wat mevrouw Mostert beweert,
heeft deze knokploeg die op 24 augustus

338
00:27:59,278 --> 00:27:59,708
1944 het distributiekantoor overvalt een hoge,
misschien wel geheel Indische component.

339
00:27:59,709 --> 00:28:00,058
Naast haar broer Max Kaya, noemt zij
later een ander Indisch lid, Lex Dekens.

340
00:28:00,059 --> 00:28:00,317
Ook de op 5 september 1944
in Vught omgebrachte leider,

341
00:28:00,317 --> 00:28:00,569
Rutger Webb, is een op Sumatra
geboren, Indische man HK:]

342
00:28:00,570 --> 00:28:03,500
Ja? Want ik hoorde daar niet bij.

343
00:28:03,700 --> 00:28:08,890
Maar doordat ze mijn broer zochten,
toen ben ik naar huis gegaan en toen

344
00:28:08,890 --> 00:28:13,580
kwamen de Duitsers bij ons, want ze hadden
een paar gepakt, maar niet iedereen.

345
00:28:13,580 --> 00:28:17,980
ze hebben zelfs mijn twee broer
gepakt die er niets mee te maken had.

346
00:28:17,980 --> 00:28:26,640
Die nu nog leeft en eh, zonder dat ik het
wist zijn we opgepakt en in de cel gegooid.

347
00:28:27,270 --> 00:28:35,610
En ik ben bevrijd toen de, de
vrijwilligers uit Brabant binnenkwamen.

348
00:28:35,610 --> 00:28:43,400
Bernard dus [prins Bernard HK:], ze zijn
geland in Normandië en toen zijn wij bevrijd

349
00:28:43,400 --> 00:28:49,485
en toen waren we allemaal, hier op de
Alkemadelaan, de cellen los, toen zaten we

350
00:28:49,680 --> 00:28:52,625
buiten en toen zag ik voor het eerst
mijn broer [volgens aantekeningen in

351
00:28:52,626 --> 00:28:53,170
herdenkingsboekje gemaakt door haar broer Otto
worden ze vrijgelaten op 25 september 1944].

352
00:28:53,480 --> 00:28:54,530
Dus dat was allemaal...

353
00:28:54,530 --> 00:28:58,810
De broer die er niks mee te maken
had. Maar die was ook opgepakt.

354
00:28:59,520 --> 00:29:02,200
O, dus dat was al aan het
einde van de oorlog. Dat was...

355
00:29:02,200 --> 00:29:02,500
Ja! Het einde.

356
00:29:02,500 --> 00:29:07,730
Dus dat was, ok en u zat niet
in het Oranjehotel, u zat...

357
00:29:07,730 --> 00:29:08,046
Ja!

358
00:29:08,046 --> 00:29:10,680
O wel in het Oranjehotel?

359
00:29:10,740 --> 00:29:11,000
Jaahaa.

360
00:29:11,000 --> 00:29:14,840
En, en wat werd u ten laste gelegd?

361
00:29:14,840 --> 00:29:16,020
Samen met Maud Dekens.

362
00:29:16,020 --> 00:29:20,430
Toevallig heb ik mijn boekje
daar gezien en daar zet ze haar

363
00:29:20,430 --> 00:29:25,580
cel in, zij woonde boven ons
en zij zat wel in het Verzet.

364
00:29:27,000 --> 00:29:33,370
Zij schrijft: werpt u bekommernissen..., ik kan
het straks laten zien, op de zaal nummer zoveel.

365
00:29:33,370 --> 00:29:38,180
Dus wij kwamen gelijk vrij,
zonder dat ik het wist.

366
00:29:38,180 --> 00:29:40,703
En ik heb daar gezeten... [beantwoordt mijn
vraag niet, later lees ik in boekje over de

367
00:29:40,703 --> 00:29:41,181
gevangenistijd gemaakt door
haar broer, dat ze werd

368
00:29:41,182 --> 00:29:41,660
vastgehouden op verdenking
van medeplichtigheid]

369
00:29:41,940 --> 00:29:42,159
En zij is Nederlandse?

370
00:29:42,160 --> 00:29:47,830
Een Indisch meisje en haar broer
zat in dat Verzet, Lex Dekens.

371
00:29:47,830 --> 00:29:52,990
Weet niet of u dat wat zegt (schudt het hoofd
vragend). Lex en die zaten er allemaal in.

372
00:29:52,990 --> 00:29:58,250
En toen stonden wij buiten en
toen zei die Seys Inquart...

373
00:29:58,250 --> 00:30:04,380
die hier in Wassenaar, in dat huis,
ik ben er ook geweest hoor om te zien.

374
00:30:04,440 --> 00:30:08,010
En die zei: Sie sind Allen
entlassen! En toen moesten zij weg.

375
00:30:08,010 --> 00:30:12,910
En toen hebben wij gelopen
van het pompstation met zijn

376
00:30:12,910 --> 00:30:19,430
drieën, helmaal gelopen van
daar naar de Snelliusstraat.

377
00:30:19,430 --> 00:30:23,980
En daar zat mijn moedertje
elke dag, zei iedereen daar,

378
00:30:23,980 --> 00:30:27,500
zat jouw moeder op het
Valkenbosplein op een bankje.

379
00:30:27,500 --> 00:30:33,500
Nou dat bankje bestaat nog daar. En die
dacht; wanneer komen mijn kinderen thuis.

380
00:30:34,030 --> 00:30:39,020
Nou dat was toen, daar heb ik
eigenlijk de Bevrijding meegemaakt.

381
00:30:39,220 --> 00:30:44,900
Ja, u zei, uw jongste broer zat in het
Verzet, de tweede broer niet of later?

382
00:30:44,900 --> 00:30:53,410
Niet, nee, die is net als ik gewoon
opgepakt. en die anderen zaten in het Verzet.

383
00:30:53,410 --> 00:30:57,930
Maar mijn broer heeft net
als ik met Maud gezeten...

384
00:30:57,930 --> 00:31:01,100
En Maud die is eh, die
heeft daar ook gezeten.

385
00:31:01,100 --> 00:31:04,747
En in die cel, zij heeft, ze
zijn, toevallig dat ik het bekeek

386
00:31:04,747 --> 00:31:08,070
(wijst naar waar ze liggen)
ja, naar mijn ge... boekjes.

387
00:31:08,070 --> 00:31:11,803
Want dat andere gedachtenboek is van
mijn moeder (wijst nu naar andere plek)

388
00:31:11,804 --> 00:31:15,990
die toen ik uit het gevang kwam heb
ik dat gekeken, dat gedachtenboek.

389
00:31:15,990 --> 00:31:20,610
En die andere is ook nog een boek van
mijn vader en ik bladerde dat door,

390
00:31:20,610 --> 00:31:24,798
dat heb je als je ouder wordt en
je gaat opruimen, dan zie je dat en

391
00:31:24,799 --> 00:31:31,380
eh, dat dan mijn religie die daar wat
mee te maken heeft, mijn persoon.

392
00:31:31,380 --> 00:31:34,280
En ik heb het allemaal bewaard.

393
00:31:34,460 --> 00:31:40,570
En u zegt, uw jongste broer zat in het Verzet?
Die zat dus eigenlijk bij een overvalploeg?

394
00:31:40,570 --> 00:31:43,710
Ja, precies, Max!

395
00:31:43,710 --> 00:31:47,750
En, en weet u iets van
die organisatie? eh, eh.?

396
00:31:48,190 --> 00:31:51,640
Nee, die zijn er allemaal
niet meer. Niet meer.

397
00:31:52,460 --> 00:31:56,070
Zaten daar bijvoorbeeld niet meer
Indische jongens bij of of meisjes?

398
00:31:56,070 --> 00:32:05,660
Ja, d'r was er eentje, want mijn man zat ook in
het Verzet voor Leiden, maar ander verzet was dat.

399
00:32:05,730 --> 00:32:10,210
Dus hij was student in Leiden,
maar daardoor hadden wij

400
00:32:10,210 --> 00:32:14,110
natuurlijk toch een beetje
andere draai in ons leven, toch?

401
00:32:14,610 --> 00:32:17,970
Wist u dat hij in het Verzet
zat, uw verloofde toen?

402
00:32:17,970 --> 00:32:22,060
Ja! Dat was er allemaal,
dat deed je allemaal.

403
00:32:22,060 --> 00:32:27,680
En, en w... kunt u misschien kort omschrijven
wat voor verzet dat was in Leiden?

404
00:32:28,630 --> 00:32:36,260
Groot verzet, unive.., de univ...
je weet studenten zijn daar wel heel

405
00:32:36,260 --> 00:32:42,300
erg in en... hij woonde toen in Leiden,
hij was in militaire dienst ook.

406
00:32:43,700 --> 00:32:47,410
Weet je wel, je moest toen in dienst
zijn. Ik heb er nog foto's van.

407
00:32:47,410 --> 00:32:50,670
Ja maar niet hoor, die
zitten allemaal in de garage.

408
00:32:50,670 --> 00:32:57,887
Ik bedoel, op een gegeven moment dan heb je dat
en iemand zei al, breng het maar naar dat museum.

409
00:32:58,360 --> 00:33:01,400
Hier is een museum, ergens.

410
00:33:01,400 --> 00:33:06,800
En eh, daar moet je ook tijd voor hebben.
Mijn leven is druk bezet geweest altijd.

411
00:33:06,920 --> 00:33:10,400
Uw verloofde had al
een m... was militair?

412
00:33:10,400 --> 00:33:10,820
Ja.

413
00:33:10,820 --> 00:33:14,800
Was hij misschien ook betrokken bij
de, zegt die naam u iets: Orde Dienst?

414
00:33:14,800 --> 00:33:15,559
Zegt u dat wat (ze
denkt). Het zegt u niets?

415
00:33:15,560 --> 00:33:25,820
Mmm, geneeskundige dienst
werkte die en ja, het is

416
00:33:25,820 --> 00:33:30,332
veel hoor vijfenveertig,
veertig vijfenveertig was dat.

417
00:33:30,333 --> 00:33:39,100
dat is een lange tijd. En we leven nu in 2010, maar
ik ben lid van de KVO, want ik heb nog altijd...

418
00:33:41,840 --> 00:33:42,280
KVO is?

419
00:33:42,280 --> 00:33:48,810
Eh Koninklijke eh Vrijwillige Oorlog...
dingen, documentatie en ik ga altijd nog heen.

420
00:33:48,810 --> 00:33:52,629
Luchtmacht, is er nog wat te doen?

421
00:33:52,630 --> 00:33:59,990
zie je oude vriendjes van die tijd en, en de
generale staf op de Juliana is er toevallig iets.

422
00:33:59,990 --> 00:34:02,085
En ik werk op de Alexander [ze heeft het over
kazernes in Den Haag HK:] voor de Bridge.

423
00:34:03,100 --> 00:34:06,500
Dat gaat nu natuurlijk
ook allemaal veranderen.

424
00:34:06,500 --> 00:34:13,030
De Frederik heb ik gezeten, gewoon
om mijn leventje een beetje te vullen.

425
00:34:13,030 --> 00:34:20,420
En mijn man heeft natuurlijk bij de divisie gezeten
en in Vogelenzang, daar heb je de Wittenberg.

426
00:34:20,700 --> 00:34:26,290
En daar kwam je, had je een hotel. En
dat hotel hier in Alexander gaat weg.

427
00:34:27,670 --> 00:34:29,820
En dat wordt helemaal,
allemaal verkleind.

428
00:34:29,820 --> 00:34:33,870
En ik heb natuurlijk vroeger
gewerkt op het Binnenhof, bij de

429
00:34:33,870 --> 00:34:38,880
generaal Bijlo En hij heeft
gezorgd, dat ik naar Indonesië ging.

430
00:34:38,880 --> 00:34:43,450
Als wortel, met 1500 vrouwen.
Niemand mocht het weten.

431
00:34:43,450 --> 00:34:49,110
Alleen mijn moeder wist dat ik op die
boot zat. Mijn man was al via Engeland.

432
00:34:49,860 --> 00:34:56,600
Toevallig heb ik nu gereserveerd
in een hotel waar hij gezeten heeft.

433
00:34:56,600 --> 00:34:58,970
Ik ben nooit zelf in
Domburg geweest...

434
00:34:58,970 --> 00:35:03,820
Daar heeft-ie gelegen en toen zijn ze
met z'n allen overgestoken naar Londen.

435
00:35:04,550 --> 00:35:05,510
Dat was na de oorlog?

436
00:35:05,510 --> 00:35:05,780
Ja.

437
00:35:05,780 --> 00:35:10,730
En nu, we... zeiden zei,
nadat ik nu op de Veluwe ben

438
00:35:10,730 --> 00:35:14,760
geweest, wat is jouw volgende
wensje, wat jij zou willen zien?

439
00:35:14,760 --> 00:35:17,750
Domburg, zeg ik! Daar
heeft Bé gelegen.

440
00:35:17,750 --> 00:35:23,660
Daar is-ie mee naar Engeland
gegaan en ik heb dat hotel toevallig

441
00:35:23,660 --> 00:35:27,990
gisteren, want ze hebben een maand
geleden die folder gestuurd.

442
00:35:27,990 --> 00:35:31,830
Toen zei ik, toen was het dicht,
want het is seizoen bestendig.

443
00:35:31,830 --> 00:35:37,560
en toen zei ik tegen die man, belde ik van
de week op, naar aanleiding dat u zou komen en

444
00:35:37,560 --> 00:35:44,250
toen zei ik, kunt u mij zeggen, weet u of hier
die militairen hebben gelegen in dit hotel?

445
00:35:44,251 --> 00:35:49,940
Nou wat u mij gestuurd heeft de Hoge Duin.
Nee, zegt die, want dat was van mijn vader.

446
00:35:50,010 --> 00:35:56,410
Kijk dat krijg je, dat dit door de jonkies
overgenomen is. Maar ik ga d'r wel naar toe.

447
00:35:56,410 --> 00:36:03,090
Dus mijn nichtje, die uit dinges, toen zeg ik: Pat,
als het beter weer is, want nou ben ik naar die

448
00:36:03,090 --> 00:36:10,010
Veluwe geweest, was het pokkenweer, we hebben
niet kunnen lopen en te kort, maar toch erg leuk.

449
00:36:10,010 --> 00:36:15,530
Toen zeg ik dan gaan we samen naar Domburg,
want daar heeft jouw vader ook gezeten.

450
00:36:15,820 --> 00:36:18,490
En hij zat daar om naar
Engeland te gaan en van Engeland

451
00:36:18,490 --> 00:36:22,310
naar Indië, om... vanwege de
Politionele Acties, neem ik aan?

452
00:36:22,310 --> 00:36:28,600
Neehee, vluchten voor die Duitsers.
Mijn man zat in het Verzet...

453
00:36:29,640 --> 00:36:31,150
Maar u zei?

454
00:36:31,150 --> 00:36:35,770
en ging met die militairen
moesten naar Londen.

455
00:36:35,770 --> 00:36:39,550
Daar moest hij naar toe, omdat hij
in Indonesië als vrijwilliger ging.

456
00:36:39,550 --> 00:36:42,190
Hij was er geboren
en had zich opgegeven.

457
00:36:42,640 --> 00:36:45,200
Maar dat was na de oorlog...

458
00:36:45,200 --> 00:36:45,340
Ja.

459
00:36:45,340 --> 00:36:48,800
is hij met de, met de Prinses Irenebrigade
bijvoorbeeld naar Indië gegaan?

460
00:36:48,800 --> 00:36:48,930
Ja, zo is het gegaan.

461
00:36:48,930 --> 00:36:49,730
Oké.

462
00:36:51,250 --> 00:36:58,120
Zo is het gegaan. dus hij heeft in Londen gezeten
en toen heeft-ie in Semarang... doorgebracht.

463
00:36:58,220 --> 00:37:00,320
En daar heeft-ie in het
ziekenhuis gewerkt.

464
00:37:00,320 --> 00:37:08,563
En ik ben nagekomen als zijnde oorlogsvrijwilliger
en met die boot, niemand wist het.

465
00:37:08,563 --> 00:37:15,050
Dat heeft die generaal Bijilo voor gezorgd, dat
ik in het ruim kwam, met vijftienhonderd vrouwen.

466
00:37:15,460 --> 00:37:22,710
En toen ben ik via mijn oudste broer, die woonde
in Surabaya, daar ben ik afgestapt en toen

467
00:37:22,710 --> 00:37:28,520
doorgevaren naar dinge... dat was voor mij
het eerste weerzien met Indonesië eigenlijk.

468
00:37:28,520 --> 00:37:33,630
En u ging als oorlogsvrijwilliger. wat
eh, wat ging u doen, bij welk onderdeel?

469
00:37:33,630 --> 00:37:35,240
Mijn man zat daar!

470
00:37:35,580 --> 00:37:37,240
Maar u heeft...

471
00:37:37,680 --> 00:37:43,930
En ik had eh... relaties
om daar naar toe te gaan.

472
00:37:43,930 --> 00:37:49,320
Maar u heeft daar niet gewerkt, bijvoorbeeld
als verpleegster of was Marva of weet ik veel?

473
00:37:49,320 --> 00:37:54,250
Nee, in die tijd van Marva.
Ja, in die tijd ben ik gegaan.

474
00:37:55,030 --> 00:38:00,200
Hij heeft toen gezorgd dat ik eh
,met die vijftienhonderd vrouwen

475
00:38:00,200 --> 00:38:02,290
in het ruim naar Indonesië. Ik
vond het helemaal niet leuk.

476
00:38:02,290 --> 00:38:06,690
En die vijftienhonderd vrouwen waren
allemaal vrouwen die gingen werken...?

477
00:38:06,690 --> 00:38:08,560
Ja, allemaal, allemaal.

478
00:38:08,560 --> 00:38:12,220
Want daar heb ik vriendinnen
eh... mij teruggezien,

479
00:38:12,220 --> 00:38:17,944
bijvoorbeeld mevouw Van Es, dat
is de moeder van Andree van Es.

480
00:38:17,944 --> 00:38:25,100
[de politica HK:]. En dat is oude vrienden
van ons en eh haar man zat ook eh, daar.

481
00:38:26,030 --> 00:38:32,840
En ik ging altijd met hun twaalf jaar naar
Spanje op vakantie, gingen wij altijd samen.

482
00:38:32,840 --> 00:38:42,030
Maar zij zat voor, voor de, voor
de vrouwenvereniging in Amsterdam.

483
00:38:42,030 --> 00:38:44,090
Woonde in een garage met haar man.

484
00:38:44,710 --> 00:38:50,370
Dat is de periode die wij hebben meegemaakt,
dus wij hebben best wel veel meegemaakt.

485
00:38:50,370 --> 00:38:54,069
Wat, wat, toen u met uw man of
verloofde toen, ik weet het niet....?

486
00:38:54,100 --> 00:38:54,730
Man!

487
00:38:54,730 --> 00:39:01,420
naar Indië ging, wat waren uw gedachten daarbij,
want gaat ook vechten tegen of ten minste uw man.

488
00:39:01,420 --> 00:39:02,580
Mijn man...

489
00:39:02,580 --> 00:39:05,490
Moest zich inzetten voor troepen
die gaan vechten tegen Indonesiërs.

490
00:39:05,490 --> 00:39:08,210
Wat waren de gevoelens bij u daarbij?

491
00:39:09,310 --> 00:39:15,020
Nou, dat moest wel, want
Indonesië wilden we terug, toch?

492
00:39:16,130 --> 00:39:21,080
Mij gevoelens waren natuurlijk
niet zo rijp als daarna.

493
00:39:21,080 --> 00:39:24,700
Want ik was natuurlijk
heel jong, wat weet je dan?

494
00:39:25,290 --> 00:39:31,308
Ik ben altijd gekoesterd thuis, maar van huis
uit is dat natuurlijk wel met de paplepel (maakt

495
00:39:31,309 --> 00:39:38,090
voerenbeweging met hand) dinge... Daarom dat
ik nu nog denk, waarom toch altijd over die

496
00:39:38,090 --> 00:39:45,430
Turken en die Marokkanen en weet ik het veel en
eh, nooit dat Indonesië. Dat is wat ik bedoel.

497
00:39:45,430 --> 00:39:49,822
En ik heb een vriend, zoon, die is
hier met mijn verjaardag geweest, zei

498
00:39:49,822 --> 00:39:55,860
tegen zijn vrouw: bij hem, hij is
cultureel attaché in Marokko geweest,

499
00:39:55,860 --> 00:40:01,860
hij is jurist, hij zit bij Buitenlandse
Zaken, BZ, hij weet hier niet van.

500
00:40:01,860 --> 00:40:08,030
Bijna had ik hem opgebeld en gezegd: God, Frank,
kun je er niet zijn, kun je mij een beetje steunen.

501
00:40:08,030 --> 00:40:10,850
Hij is een zoon van
de generaal Thijssen.

502
00:40:10,970 --> 00:40:18,130
En die werkt en eh, is een jurist, woont hier
(wijst over haar schouder) en heeft kinderen.

503
00:40:18,130 --> 00:40:21,900
Dus ik heb een lang,
lang levensloop hoor.

504
00:40:21,900 --> 00:40:22,550
Ja.

505
00:40:22,550 --> 00:40:23,094
Ik ben een oudje (moet lachen)...

506
00:40:23,430 --> 00:40:24,480
En u zegt...

507
00:40:24,480 --> 00:40:27,276
Al wil ik het soms niet
weten, maar dat is wel zo.

508
00:40:27,800 --> 00:40:33,670
U zei: toen was u jong en toen eh,
wilde u gewoon in Indonesië terug

509
00:40:33,670 --> 00:40:38,820
of eh Indië is van Nederland,
is die gedachte veranderd later?

510
00:40:39,180 --> 00:40:40,740
Dat u denkt van...

511
00:40:40,740 --> 00:40:46,660
Nee, ik heb nooit, nooit gevoelens van
tegenstand over Indonesië gehad, nooit.

512
00:40:46,710 --> 00:40:54,040
En ik ben eigenlijk altijd door mijn contact
met de Indonesische ambassade hier, ik

513
00:40:54,040 --> 00:40:57,965
ga nog altijd 17 augustus naar Wassenaar
(wijst met hand, armbanden klingelen). [in

514
00:40:57,965 --> 00:40:58,810
Wassenaar viert de Indonesische gemeenschap
in Nederland ieder jaar haar de

515
00:40:58,810 --> 00:41:03,562
onafhankelijkheid van Indonesië HK:] Daar zie
ik de verandering (wijst met hand naar voren).

516
00:41:03,250 --> 00:41:07,900
Ja, dus... maar u bent dus eigenlijk
wel qua mening verandert door de jaren.?

517
00:41:07,900 --> 00:41:11,831
want toen wilde u, hè, Indië hoort
bij Nederland en nu gaat u toch...

518
00:41:11,670 --> 00:41:14,940
Nee dat, het zal mijn leeftijd
mee te maken hebben, denk ik.

519
00:41:14,940 --> 00:41:18,230
Wat zoek ik daar nu
nog op mijn oude dag?

520
00:41:18,230 --> 00:41:24,930
Om daar allen te zitten, Dat si wat ik
aan Liesbeth dus altijd zeg; Liesbeth

521
00:41:24,930 --> 00:41:31,640
wat ik zo grappig aan jou vind, je bent
Franse achtergrond, een man waarmee

522
00:41:31,640 --> 00:41:37,770
ja naar Indië bent gegaan en hij is nu
dood en dat je daar toch achterblijft.

523
00:41:37,770 --> 00:41:42,020
Zij is van het land gaan houden.
En ik kan het me voorstellen.

524
00:41:42,090 --> 00:41:46,770
Sommige mensen niet, die ik hier nog wel
een spreek. Maar ze heeft er lak aan.

525
00:41:46,910 --> 00:41:52,110
Ze heeft, ze heeft een eigen
persoonlijkheid, een schat van een vrouw.

526
00:41:52,110 --> 00:41:57,930
Ik kan hier brieven, dan schrijft ze
altijd: arme Felice, schrijft ze dan altijd.

527
00:41:57,930 --> 00:42:03,780
D'r, d'r is nog een kaart, Kerst
eh Ka, voor mijn verjaardag met een

528
00:42:03,780 --> 00:42:08,230
hele bloemen en dan zegt ze...
Nee, we hebben nog altijd contact.

529
00:42:08,230 --> 00:42:12,200
En zij is gewoon een Nederlandse
met een Franse achtergrond.

530
00:42:12,200 --> 00:42:18,830
in Frankrijk grootgebracht met haar
ouders en met Linzel getrouwd geweest.

531
00:42:18,830 --> 00:42:22,350
Dat is ook een verhaal op zich,
ze zijn gescheiden uiteindelijk,

532
00:42:22,350 --> 00:42:28,650
hij ging eh, ook een beetje vreemd
ging die en zij is daar gebleven.

533
00:42:29,250 --> 00:42:36,480
En heeft dat huisje hier opgegeven en ik ben er
nog altijd welkom als ik er naar toe ga in Bogor.

534
00:42:36,650 --> 00:42:40,910
Want mijn familie was
houtvester in dat Bogor.

535
00:42:42,320 --> 00:42:43,880
Familie van uw vader?

536
00:42:43,880 --> 00:42:44,810
Familie van mij, van mijn kant.

537
00:42:44,810 --> 00:42:47,170
Maar van uw vaderskant, moederskant?

538
00:42:47,170 --> 00:42:47,780
Moederskant.

539
00:42:47,780 --> 00:42:55,640
Werf, Wim Werf En eh Monique Wiemeyer
die u hier ziet (wijst naar tafel) van,

540
00:42:55,640 --> 00:43:02,040
zij is hoofdredactrice van eh, eh VT
Wonen, zij staat daar ook in de foto...

541
00:43:02,040 --> 00:43:08,530
...die woont in Edam en het
zijn haar eh, grootouders.

542
00:43:09,250 --> 00:43:14,580
En Colette, dat is ook een nichtje van mij,
daar heb ik veel contact mee, die zijn pas

543
00:43:14,580 --> 00:43:20,160
hier geweest, die woont in Tjechië. En die
heeft altijd in Zwitserland op kostschool

544
00:43:20,160 --> 00:43:27,630
gezeten en eh, en ze hebben hun, hun familie
heeft allemaal in het kamp daar gezeten,

545
00:43:27,630 --> 00:43:34,850
grootmoeder en alles, maar zij is getrouwd
met een Tjech en de kinderen dus, we

546
00:43:34,850 --> 00:43:37,730
hebben (maakt draaiende beweging met arm,
armbanden klingen), ik maak ze allemaal mee.

547
00:43:38,070 --> 00:43:44,230
Nathalie heeft mij net uit Londen, ze is
geslaagd, dat is een kleinkind, weer een

548
00:43:44,230 --> 00:43:52,500
achterkleinkind en een dochter van hun,
eh geslaagd in... en die wonen in Praag.

549
00:43:52,500 --> 00:43:55,870
Maar wat is, hebben zij
nog een band met Indië?

550
00:43:56,960 --> 00:44:00,370
Ehm... ja in wezen wel!

551
00:44:00,370 --> 00:44:05,390
Zij zijn pas geweest, op doorreis.

552
00:44:05,390 --> 00:44:09,840
Eh, eh, maar zien er anders
tegenaan, net als u denk ik,

553
00:44:10,360 --> 00:44:14,690
dan wij, de gevoelens, maar
zij zijn er mee grootgebracht.

554
00:44:14,690 --> 00:44:19,380
Want ik logeer nog wel eens
bij hun grootvader in Edam.

555
00:44:19,380 --> 00:44:22,520
Die tweeëntwintig jaar in
Frankrijk heeft gewoond.

556
00:44:22,960 --> 00:44:27,749
En na het overlijden van mijn nichtje, dat is
weer die je daar ziet (wijst naar boekenkast,

557
00:44:27,749 --> 00:44:32,220
waar portretfoto's in staan) is hij in Edam bij
zijn oudste dochter in de buurt gaan wonen.

558
00:44:32,220 --> 00:44:40,680
Hij gaat nu een beetje achteruit, is een Semarangse
jongen, Shell. Topbaan bij Shell, altijd gehad.

559
00:44:40,760 --> 00:44:49,010
En dit zijn zijn kinderen: Colette en Monique.
Dus het zijn, net als u denk ik, die achtergrond.

560
00:44:49,010 --> 00:44:54,279
En zij hebben een landgoed bij
Praag. En daar ben ik geweest...

561
00:44:54,670 --> 00:45:02,720
En daar de kinderen van, één studeert in
Portland, in, in Amerika. dat is eh Robert.

562
00:45:02,720 --> 00:45:05,927
En dan hebben we er één van haar (wijst
naar waarschijnlijk VT Wonen editie op

563
00:45:05,927 --> 00:45:13,230
of onder tafel), Okki en eh, dus die...
Dus de familie verspreidt zich gewoon.

564
00:45:13,560 --> 00:45:19,026
Ik behoor tot die hele ouwe, haha.
En ik voel me soms helemaal niet zo.

565
00:45:19,027 --> 00:45:23,640
En ik ben altijd welkom bij ze.
Ik ga ook altijd met Kerst...

566
00:45:23,640 --> 00:45:28,464
Heeft u het idee dat het verspreiden
van zo'n familie te maken heeft met

567
00:45:28,465 --> 00:45:34,070
dat toch eh... leven in twee culturen,
Dat het er mee te maken heeft?

568
00:45:34,070 --> 00:45:41,800
(peinst) Jawel! Maar wij hebben ze, zijn ze
blijven voeden daarin, dat Indonesië zo mooi is.

569
00:45:41,800 --> 00:45:45,850
Ja, maar ik bedoel eh, eh, het valt mij
altijd op dat een heleboel Indische

570
00:45:45,850 --> 00:45:49,900
families, dat zoveel mensen emigreren
en makkelijk naar Australië gaan...

571
00:45:49,900 --> 00:45:50,240
Ja!

572
00:45:51,110 --> 00:45:55,950
...Canada. Zou dat te maken kunnen hebben met dat
toch van Indië komen en makkelijk kunnen wennen?

573
00:45:56,060 --> 00:46:04,190
Nou het hangt, geloof ik, van eh, je
ouderlijk huis, van hoe breng jij ze bij?

574
00:46:04,190 --> 00:46:09,271
Ik heb nog eh, contact met mensen
zoals Huyser [generaal Govert l.J.

575
00:46:09,272 --> 00:46:14,380
Huyser HK:), die daar gezeten heeft en ook nog
bij de VOC [Vereniging Oud Commando's?] komt.

576
00:46:14,550 --> 00:46:19,760
want toen ik belde, toen zei Mies:
hij si naar de VOC, ken je dat Felice?

577
00:46:19,760 --> 00:46:24,501
Jaa, ik ga ook wel eens op de Poentjak
in Den Haag [restaurant met zaal

578
00:46:24,502 --> 00:46:27,522
erboven waar veteranen bijeenkomen HK:],
daar zitten ze (wijst naar boven).

579
00:46:27,522 --> 00:46:31,640
Maar dan is het twee trappen hoog
en ik heb er verder niets te zoeken.

580
00:46:31,640 --> 00:46:38,750
Wat ik dan wel leuk vind, als ik een uitnodiging
krijg, ga ik wel eens omdat ik lui zie,

581
00:46:38,750 --> 00:46:43,193
maar ik weet niet of u de naam Spier kent
[Tivadar Emile Spier HK:)? Dat is MWO [Militaire

582
00:46:43,193 --> 00:46:50,555
Willems Orde], een heel belangrijke en hij
is nu dement en hij ziit hier nu bij de Nebel

583
00:46:50,556 --> 00:46:56,640
(?,wijst met hand). En hij gaat erg achteruit,
maar dat was ook een grootheid, ook gevochten.

584
00:46:56,640 --> 00:47:00,900
Zo ken ik er natuurlijk nog
een paar. Uit onze tijd.

585
00:47:01,530 --> 00:47:06,750
Maar ik wil u nog wat vragen over toen u in de
gevangenis zat. Bent u toen ondervraagd? Ehm...

586
00:47:06,750 --> 00:47:08,370
In het gevang?

587
00:47:08,370 --> 00:47:09,890
Of werd u ergens van beschuldigd?

588
00:47:09,890 --> 00:47:13,720
Nee hoor, ze stoppen je er
gewoon in en de grendel gaat

589
00:47:13,720 --> 00:47:18,010
erop en eh, of, niet, zij
hebben me niet gepijnigd.

590
00:47:18,010 --> 00:47:26,800
Ik werd één keer per dag gelucht,
achter. Ik zie het nog, als ik dan denk.

591
00:47:26,800 --> 00:47:32,400
Maar ik ben nooit teruggeweest. Er was
een jeer een opening dat je het kon zien.

592
00:47:32,550 --> 00:47:34,060
En dat, dat heb ik nooit gedaan.

593
00:47:34,090 --> 00:47:40,180
Ik ben dus wel naar de Waalsdorper
Vlakte gegaan, dat de herdenking.

594
00:47:40,180 --> 00:47:45,210
En dat heb ik vrij lang gedaan en toen
later dacht ik, je moet er een punt

595
00:47:45,210 --> 00:47:48,290
achter zetten, anders blijf je (draait
met handen om hoofd) er steeds me.

596
00:47:48,290 --> 00:47:53,270
Maar werd u, u zegt u werd niet gepijnigd,
werd u ook helemaal niet ondervraagd of wel?

597
00:47:53,640 --> 00:47:56,197
Vroegen ze niet; weet u
waar uw broer zit of, of eh?

598
00:47:56,040 --> 00:47:56,430
Ja, heb ik gedaan.

599
00:47:56,430 --> 00:48:02,045
Jaa, dat heb ik gedaan, maar dat hebben zij
op het politiebureau op Alexanderveld gedaan.

600
00:48:02,046 --> 00:48:04,820
Ik zeg, ik heb op alles 'nee' gezegd.

601
00:48:05,340 --> 00:48:12,680
Ik dacht, ja dat is met... dus wat die
Bouvrie meegemaakt heeft ,op de tv gezien.

602
00:48:13,580 --> 00:48:22,150
De Bouvrie, die hebben ze opgepakt en toch nu
in de... Toen dacht ik, ik begrijp jou helemaal.

603
00:48:22,150 --> 00:48:29,850
Hij was overrompeld, hij voelde zich niet
schuldig en verder weet ik er helmaal niets van.

604
00:48:29,850 --> 00:48:32,350
ze zoeken... en het is een complot.

605
00:48:32,350 --> 00:48:37,400
Verder kan ik er ook helemaal niks van zeggen,
maar toen ik in die stoel zat en dat zag, ik geloof

606
00:48:37,400 --> 00:48:45,010
een week of twee gelden, toen dacht ik: ooo ja,
man, ja, ik kan me zo voorstellen hoe je je voelt.

607
00:48:45,010 --> 00:48:48,530
Je voelt je niet schuldig
en je wordt toch opgepakt.

608
00:48:50,090 --> 00:48:55,670
En dat gevoel, het heeft bij
mij wel heel erg gewerkt.

609
00:48:55,671 --> 00:48:56,446
[binnenhuisgoeroe De Bouvrie is
in maart 2010 in het nieuws omdat

610
00:48:56,447 --> 00:48:57,280
hij twee dagen heeft vastgezeten
op verdenking van belastingfraude]

611
00:48:57,280 --> 00:49:00,870
Want ik was jong, ik was
vijftien, ik was vijftien jaar.

612
00:49:00,870 --> 00:49:02,339
[bij het uitbreken van de
oorlog is zij 17 jaar HK:]

613
00:49:02,340 --> 00:49:03,550
Maar denk u niet dat het heeft
te maken ook dat u bent opgepakt

614
00:49:03,550 --> 00:49:07,530
omdat u bij dat distributiekantoor
werkte, dat overvallen is?

615
00:49:07,530 --> 00:49:13,040
Ja, jawel! Daar had ik, wist
ik wel. Nee, zo slim was ik wel.

616
00:49:13,040 --> 00:49:19,450
Maar je was zo jong, je had, je was
anders opgevoed en je wordt dan in

617
00:49:19,450 --> 00:49:26,290
het gevang... Dat geeft toch een
psychische eh, trek, stoornis aan jezelf.

618
00:49:26,290 --> 00:49:26,950
Ja en u...

619
00:49:26,950 --> 00:49:28,040
In de groei van je.

620
00:49:28,040 --> 00:49:32,300
U zegt dat uw moeder een gedachtenboek
had gemaakt in die tijd.

621
00:49:32,350 --> 00:49:35,900
Kunt u iets herinneren uit
dat boek, wat u kunt...

622
00:49:35,900 --> 00:49:43,450
Nee, dat heb ik dat boek, maar de
gedachtenboek daar heb ik gekregen van haar.

623
00:49:43,920 --> 00:49:49,720
Pakt u het maar, dat hebben we gekregen van
haar, toen ik uit het gevang kwam. Dat had zij.

624
00:49:53,140 --> 00:50:00,030
En dan kan ik altijd op de datum zien, wat het
inhoudt. En dat heb ik bewaard, dat ben ik...

625
00:50:00,030 --> 00:50:00,435
[het blijkt een boek met
voorgedrukte spreuken en wijsheden op

626
00:50:00,435 --> 00:50:03,524
de dagen van het jaar HK:]. O maar
ze heeft er niet in geschreven.

627
00:50:03,525 --> 00:50:03,709
Ik dacht dat zij misschien haar
gedachten had opgeschreven.

628
00:50:03,710 --> 00:50:08,140
Nee, dat heeft zij ooit gekregen en dat
heeft zij mij gegeven toen ik thuiskom.

629
00:50:08,870 --> 00:50:14,020
Als een soort troost. Zo ben ik
eigenlijk grootgebracht, snapt u?

630
00:50:14,020 --> 00:50:14,400
O ja...

631
00:50:14,400 --> 00:50:20,860
En dat andere boekje dat ik daar heb (wijst naar
links), dat heb ik, heeft eh dingen ingeschreven.

632
00:50:20,860 --> 00:50:24,360
dat heb ik dus niet gedaan. En
dat heeft Maudje wel gedaan.

633
00:50:24,470 --> 00:50:28,140
Dat wat in de cel staat (schrijft
op imaginaire celwand). Want je

634
00:50:28,140 --> 00:50:32,080
hebt niets te doen in die cel,
alleen maar huilen, op een juten zak.

635
00:50:32,480 --> 00:50:39,410
En dat eten eh, waarom je d'r zit,
het is eigenlijk niet te verwoorden.

636
00:50:39,910 --> 00:50:41,690
Ik ben nu van '23 dus dat
is wel lang geleden hoor.

637
00:50:41,690 --> 00:50:47,720
Heeft u er, heeft u er last van gehad na de
oorlog van dat u in die gevangenis heeft gezeten?

638
00:50:47,720 --> 00:50:52,650
Ja! ik ben ziek geweest.
Ik heb schurft gehad.

639
00:50:53,100 --> 00:51:00,050
ik ben behandeld geworden in de eh,
vanwege ja, iedereen ligt in zo'n cel...

640
00:51:00,190 --> 00:51:07,770
Op die juten zak. Ja, dat heb ik wel gehad. Ik
heb wel een psychische klap er van gehad, zelf.

641
00:51:07,770 --> 00:51:15,620
Dat, dat ontdek ik dan nu wat er
eh, eh, het is zo onwerkelijk om

642
00:51:15,620 --> 00:51:22,670
zoiets mee te maken, het is denk
ik gevoelsmatig, eh, ook de tijd.

643
00:51:23,340 --> 00:51:26,290
Want de tijd is nu ook
heel erg veranderd, toch?

644
00:51:26,730 --> 00:51:29,980
Ik kan tegen veel dingen,
heel veel dingen, maar ik

645
00:51:29,980 --> 00:51:33,100
heb vriendinnen van mijn
leeftijd, die zeuren altijd.

646
00:51:33,100 --> 00:51:36,670
Dan zeg ik: ja, jullie moeten
niet alleen in die auto zitten, je

647
00:51:36,670 --> 00:51:40,249
moet af en toe ook in die tram
en in bussen, dan maak je wat mee.

648
00:51:40,249 --> 00:51:44,019
Je moet onder de mensen blijven. Dat
is mijn karakter denk, is mijn aard.

649
00:51:44,019 --> 00:51:50,600
Als er een reisje is, dan ga ik. Nu
houdt het me tegen vanwege financiën.

650
00:51:50,600 --> 00:51:55,250
Omdat de belasting die...
(maakt grijpgebaar). Zeg je nee?

651
00:51:55,420 --> 00:51:59,140
En ik zit natuurlijk in
vele organisaties, clubs...

652
00:51:59,140 --> 00:52:05,420
En daar wordt je ook.. ja [gebaart],
breed van gedachten. Toch?

653
00:52:05,860 --> 00:52:15,100
Dan anders ga je helemaal ten onder, vind ik
als oudje, dus het zal wel erin zitten, in mij.

654
00:52:15,100 --> 00:52:20,220
Maar ik vind het wel leuk, dat u
zich nog steeds met Indonesië...

655
00:52:20,240 --> 00:52:20,680
Ja.

656
00:52:20,680 --> 00:52:21,370
bezighoudt.

657
00:52:21,370 --> 00:52:22,070
Ja.

658
00:52:22,070 --> 00:52:24,049
En voor u is het de
gewoonste zaak van de wereld?

659
00:52:24,050 --> 00:52:26,450
Vind het de gewoonste
zaak van de wereld.

660
00:52:26,450 --> 00:52:29,497
Ik vind het, als ze aan mij
zeggen: goh Felice ik heb

661
00:52:29,498 --> 00:52:33,079
hier een cadeautje, eh,
je kunt gaan, zou je gaan?

662
00:52:33,080 --> 00:52:34,850
Ja, dan zou ik niet tegenstribbelen.

663
00:52:34,850 --> 00:52:38,660
Wat dat is, weet ik niet, maar
dat vind ik gewoon heel gezellig.

664
00:52:39,090 --> 00:52:44,973
En als ik dan koffie drink, want dan gaan
Liesbeth en ik, zij heeft die auto dan

665
00:52:44,974 --> 00:52:47,430
nog (maakt stuurbeweging). Zij kan nog
rijden, zo'n stationwagen, zo'n brede.

666
00:52:47,430 --> 00:52:52,210
En dan gaan we naar het mooiste
hotel, want ze leeft nog altijd zo

667
00:52:52,210 --> 00:52:57,140
en dan wordt de auto weggereden en
dan gaan wij daar koffiedrinken.

668
00:52:57,140 --> 00:53:03,620
Of we gaan eten en dan gaan we lopen en dan loop
ik over die pasar, vind ik nog altijd zo leuk.

669
00:53:04,170 --> 00:53:13,610
Dat, dat is wat ik bedoel. En eh, eh, ik denk
ik verloochen het nooit dat ik daar geboren ben.

670
00:53:13,610 --> 00:53:17,570
Nee, ik, waar het aan
ligt weet ik niet.

671
00:53:17,570 --> 00:53:22,181
Ik denk omdat ik de eh, gevangentijd
niet in Indonesië heb doorgebracht.

672
00:53:22,181 --> 00:53:27,620
Maar ik heb best wel vrienden die zeggen: voor
mij hoeft het niet meer hoor dat Indonesië.

673
00:53:28,150 --> 00:53:34,500
En dan eh, loop je op die ingen langs de kali
en dan zie je al die rotzooi in die kali zitten.

674
00:53:34,500 --> 00:53:36,836
En dat kan uw partner nu beamen
(wijst naar cameraman, die

675
00:53:36,837 --> 00:53:38,930
maand daarvoor in Indonesië is
geweest). En dat zie ik dan.

676
00:53:38,930 --> 00:53:44,944
En dan denk ik: o mijn god, wat is het toch
smerig, waarom is dat toch? Zo, dat is wel zo.

677
00:53:44,945 --> 00:53:49,490
Maar de Indonesiër die
ik gekend heb, is trouw.

678
00:53:50,420 --> 00:53:57,920
Als ik dus in Bogor kom en ik ga, ik stap de
auto uit, meteen worden de sloffen neergezet.

679
00:53:57,920 --> 00:54:09,620
En zeggen ze: ah ibu, selamat en dan komen ze binnen.
Dat vind ik nog altijd heel leuk om te horen.

680
00:54:09,780 --> 00:54:20,160
En eh, dat heb ik nog erg. Zal wel aan
mijzelf liggen, denk ik. hè/ denk ik wel.

681
00:54:20,160 --> 00:54:24,520
Ik heb een buurvrouw aan de
overkant, heeft een Indonesische

682
00:54:24,520 --> 00:54:29,880
die bij haar werkt, die geen
vergunning heeft om hier te zijn.

683
00:54:29,880 --> 00:54:33,210
En... o hier te zijn.

684
00:54:33,210 --> 00:54:40,730
Maar ze moet leven en zij belde me op, dat
is die mevrouw die net ook belde, en die

685
00:54:40,730 --> 00:54:47,760
zegt Felice, ik heb nou een meisje hier,
toen zegt ze: heerlijk zoals ze dat doet.

686
00:54:47,780 --> 00:54:51,910
En ik bekijk dat dan van
hier, maar dan zegt ze: mocht

687
00:54:51,910 --> 00:54:54,520
je iemand nodig hebben...
En dat doe ik dus niet.

688
00:54:54,520 --> 00:54:58,480
En waarom niet? Omdat ik weet
wat haar te wachten staat.

689
00:54:58,480 --> 00:55:05,430
En dan denk ik, gelukkig dat ze dat
bijbaantje heeft. Dat ze nog kan werken.

690
00:55:05,430 --> 00:55:07,435
En dat heb ik haar ook
nu verteld, mijn vriendin.

691
00:55:07,620 --> 00:55:14,830
ik zeg: ik heb een hulp om de veertien dagen, die
oud wordt en eigenlijk ook niet meer goed kan.

692
00:55:14,980 --> 00:55:19,380
En, toen zeg ik: nou je weet maar
nooit als ik... want ze zegt:

693
00:55:19,380 --> 00:55:22,840
jij zal het wel leuk vinden,
want dan kan je met haar praten.

694
00:55:22,840 --> 00:55:31,150
Zij niet, haar man kwam uit Indië. En dat is
wel wat ik heb, want ergens bescherm ik 'r.

695
00:55:31,150 --> 00:55:38,740
Denk ik, waarom mag ze niet, ook. Waarom
niet, ze is Indonesisch. Dat is wel zo.

696
00:55:38,740 --> 00:55:41,230
Mag ik nog wat vragen over de oorlog?

697
00:55:41,230 --> 00:55:49,710
Eh, eh, hoe was het in den Haag met de
Indische gemeenschap, heeft u het idee dat

698
00:55:50,240 --> 00:55:55,940
veel van hun in het Verzet zaten of
Engelandvaarders zijn geworden of wat dan ook?

699
00:55:55,940 --> 00:55:58,010
heeft u daar enig inzicht in?

700
00:55:58,010 --> 00:56:02,440
Heeft u veel vrienden uit Indische kring
die opeen of andere manier betrokken waren?

701
00:56:02,440 --> 00:56:05,990
Nou ik heb twee heel goede vrinden,
dat is een school vriendin van

702
00:56:05,990 --> 00:56:11,360
mij, we hebben samen op de lagere
school gezeten, in de Galvanistraat.

703
00:56:11,420 --> 00:56:15,110
Zij woont in Wassenaar, haar
man is een Engelandvaarder,

704
00:56:15,250 --> 00:56:18,390
maar ze zijn allebei
nooit in Indië geweest.

705
00:56:18,390 --> 00:56:24,480
Dus zij kunnen dat zo niet
voelen, wat ik voel wat ik...

706
00:56:24,710 --> 00:56:25,620
Maar zij zijn wel Indisch?

707
00:56:25,620 --> 00:56:25,670
eh, nou...

708
00:56:25,670 --> 00:56:29,400
Dus hun ouders zijn Indisch?

709
00:56:29,400 --> 00:56:35,570
Nee helemaal niet. Ze heeft wel achter
aangetrouwd, die in Indië zijn geweest.

710
00:56:35,570 --> 00:56:42,490
Nee, die ik ken, ik heel veel
Indische mensen, die er nu ook al oud

711
00:56:42,490 --> 00:56:48,850
zijn en die, ik bedoel Mitz die
is invalide, dus die kan niet meer

712
00:56:48,850 --> 00:56:52,630
verhuizen, dus die zal niet meer op
reis kunnen, maar die komt uit Borneo.

713
00:56:52,630 --> 00:56:56,197
Ja maar, ik bedoel meer van eh,
ik vroeg me bijvoorbeeld af of

714
00:56:56,290 --> 00:56:59,080
er een verzetgroep bestond uit
alleen maar Indische jongens.

715
00:56:59,080 --> 00:57:04,301
Als ik van Ernst Jansz hoor, zijn vader
zat dus in een verzetsgroep en daar waren

716
00:57:04,302 --> 00:57:07,627
heel veel contacten met ander Indische
mensen, onder anderen denk ik, met uw broer.

717
00:57:07,627 --> 00:57:12,980
Dus ik vroeg me dat af of u misschien wist
hoe dat zat met die contacten of dat er een

718
00:57:12,980 --> 00:57:17,800
soort Indisch groepje was die naar elkaar
toetrok en in de Illegaliteit terechtkwam?

719
00:57:18,610 --> 00:57:19,669
Maar dat... weet u niet?

720
00:57:19,670 --> 00:57:28,120
Nee, nee, maar vergeet niet, die zijn net zo oud
als ik ben. Alleen de ene doet er niks meer aan.

721
00:57:28,120 --> 00:57:31,270
Ik ken nog een vrouwtje,
mevrouw Du Pré en die woont

722
00:57:31,270 --> 00:57:35,160
in Rijswijk, haar man en
zij heeft in Indië gezeten.

723
00:57:35,160 --> 00:57:43,561
Maar hij is een eh, is samen met mijn
broer ook in, in eh Korea, maar ook

724
00:57:43,561 --> 00:57:49,640
in, in eh, hoe noem je dat, zo'n
Arabisch land gezeten als parachutist.

725
00:57:49,640 --> 00:57:56,420
Haar man ook. Maar zij heeft de oorlog
daar meegemaakt. Maar niet hier.

726
00:57:56,420 --> 00:58:01,652
Maar haar man dus wel oorlog. Zij
is nog een goede vriendin van mij.

727
00:58:01,652 --> 00:58:05,770
Ik heb een moment gedacht, ik ga haar
bellen, maar ze heeft er niets aan,

728
00:58:05,770 --> 00:58:11,670
want ze heeft hier niet gezeten, ze
heeft uitsluitend in Indonesië gezeten.

729
00:58:11,670 --> 00:58:19,780
En die hier met mij gezeten hebben,
nee, nee. In de oorlog nee.

730
00:58:19,800 --> 00:58:26,830
Want die Ciska, die hier, die is Indië
geweest en die is hier getrouwd pas, dus

731
00:58:26,830 --> 00:58:32,110
die heeft in het kamp daar gezeten en is
met een marine getrouwd, een marineman.

732
00:58:32,400 --> 00:58:38,180
En die wel met mij in Nieuw-Guinea
heeft gezeten. In Nieuw-Guinea.

733
00:58:38,780 --> 00:58:42,000
Dat is ook een heerlijke
tijd geweest, Nieuw-Guinea.

734
00:58:42,620 --> 00:58:48,050
Heeft mijn man in Kainama
gezeten en eh, wij in Sorong.

735
00:58:49,930 --> 00:58:58,020
Heeft u eigenlijk van uw oorlog nog een haat
tegen de Duitsers overgehouden of afkeer.

736
00:58:58,020 --> 00:59:02,900
Nee, want in het begin
wel, in het begin wel, maar

737
00:59:02,900 --> 00:59:06,900
later, ik denk dat ik door in
die International groep zit.

738
00:59:06,900 --> 00:59:19,580
Leren ze hier om, om eh respect te hebben
voor elk, toen ik er pas kwam. En eh, ja.

739
00:59:19,580 --> 00:59:20,400
De International Group is...

740
00:59:20,530 --> 00:59:26,030
Dames. Is mevrouw Van Eekelen
is daar onze presidente van.

741
00:59:26,030 --> 00:59:28,110
En wat is het doel van die vereniging?

742
00:59:28,260 --> 00:59:29,980
Eh, contacten.

743
00:59:30,650 --> 00:59:37,665
Het International Womens, ik ben vanaf
de oprichting daar en eh, we hebben

744
00:59:37,665 --> 00:59:42,930
in het begin, altijd toen we het pas
deden, de koekjes zelf gemaakt en alles.

745
00:59:42,930 --> 00:59:45,180
Ik heb er foto's van.

746
00:59:46,170 --> 00:59:51,202
Van Bernard die was er, je ziet
hem ook hier [heeft foto van Prins

747
00:59:51,203 --> 00:59:55,600
Bernard staan]. Vriendinnen, Therèse
de Groot is er een van het Verzet.

748
00:59:55,600 --> 01:00:04,580
Zij is Joegoslavisch en hij was ehm, eh,
attaché voor de, voor de vreemdeling...

749
01:00:04,580 --> 01:00:10,970
...Jan en we zien elkaar nog wel
eens. En eh, die, die overblijfselen.

750
01:00:10,970 --> 01:00:17,724
Maar dertig jaar is ook lang van de International
club. Daarmee ben ik ook naar Indonesië geweest.

751
01:00:17,725 --> 01:00:23,990
En, en hebben we bezocht de familie Van
Eekelen. Toen zij in Brussel zaten.

752
01:00:23,990 --> 01:00:28,870
Dus het is internationale en ik
vind voor mezelf een leuke groep.

753
01:00:28,870 --> 01:00:35,030
En ik zat in de luncheongroup met
acht dames en ik voor Indonesië. Dus

754
01:00:35,030 --> 01:00:41,547
eens in de maand bij mij en de
andere maand dus er werd gerouleerd.

755
01:00:41,548 --> 01:00:48,110
En dan moest ik zorgen dat ik Indisch eten heb
en de herinnering aan die acht nationaliteiten.

756
01:00:48,110 --> 01:00:52,690
En daar heb ik nog vriendinnen
van. Luxemburgse, correspondeer!

757
01:00:53,730 --> 01:01:02,310
(onverstaanbaar) Nog eentje woont in Zwitserland.
't Is een leuke club, die ook voor ouderen nu.

758
01:01:02,310 --> 01:01:08,260
Dan krijg je weer de nieuwe. En we hebben eens
in de maand een meeting in het gemeentemuseum...

759
01:01:08,260 --> 01:01:12,180
Maar dat was die groep, dat waren
voornamelijk diplomatenvrouwen?

760
01:01:12,180 --> 01:01:18,470
Ja! Vooropgesteld. En ik
heb er ook een boekje van.

761
01:01:20,550 --> 01:01:27,500
Ook dat verandert, dus je krijgt een
jonge groep. Je hebt... en dat wisselt.

762
01:01:27,500 --> 01:01:36,030
De ene keer is het van Indonesië die president,
twee jaar is dat. En die is nu aan bod.

763
01:01:36,030 --> 01:01:44,650
En dan heb je een Hollandse of een Luxemburgse of
een wat. Ja, daar heb ik nog vriendinnen van over.

764
01:01:44,650 --> 01:01:52,410
En dat is altijd leuk. Maar nu de laatste
tijd, door mijn verandering van ziek zijn.

765
01:01:52,410 --> 01:01:57,680
ik ben ziek geweest en zo, heb ik een hele tijd
niks kunnen doen, dan blijft alles liggen...

766
01:01:57,940 --> 01:01:59,890
...En dan heb ik een coffeemorning.

767
01:01:59,890 --> 01:02:06,380
Is hier en dan komen ze, kan je
je inschrijven, maar ik ben in

768
01:02:06,380 --> 01:02:10,820
Capelle geweest en daar... dat zijn
de leuke contacten die je houdt.

769
01:02:10,820 --> 01:02:15,670
Ik heb eindelijk het Paleis
op de Dam gezien, met hun.

770
01:02:15,750 --> 01:02:21,970
Wilde ik altijd naar toe, zijn we met
de hele club geweest, in Amsterdam.

771
01:02:21,970 --> 01:02:30,670
en jawel, op internationaal
niveau zit je heel leuk, vind ik.

772
01:02:30,670 --> 01:02:34,480
Er zit heel veel hier
in Den Haag, hebben ze.

773
01:02:34,480 --> 01:02:42,027
En nou komt er weer zo'n nieuwe groep aan en
dat is eh, niet alleen Indonesië, maar je hebt

774
01:02:42,027 --> 01:02:48,440
natuurlijk de Franse ambassade, wat je...
(onverstaanbaar). Ik ben ook bij de Duitse geweest.

775
01:02:48,970 --> 01:02:54,609
Omdat u vraagt: had u wat... Nee, zij was
een Nederlandse getrouwd met een Duitser.

776
01:02:54,610 --> 01:03:01,870
En daar ben ik geweest, een hele mooie
ambassade hebben ze. De Engelse ook.

777
01:03:01,930 --> 01:03:08,530
Nee, die haatdragerij, ja dan moet
u.. ik ben nooit gemarteld door hun.

778
01:03:09,220 --> 01:03:17,010
Maar eh, je zou zeggen in het begin, dat je
daar wat op tegen hebt, hee, met die Duitsers.

779
01:03:18,410 --> 01:03:21,400
ik denk dat als je gemarteld
bent, mijn familie heeft

780
01:03:21,400 --> 01:03:28,050
wel in die, die Duitsland
gevangen gezeten en vrienden.

781
01:03:28,050 --> 01:03:29,508
Olaf de Rijke [spelling?]
onder anderen.

782
01:03:29,630 --> 01:03:34,190
Daar heb ik in de piramide nog,
toen hij bevrijd werd in Amersfoort,

783
01:03:34,190 --> 01:03:38,700
hij is een bekende jongen, Mendes
da Costa famlie uit Bandung.

784
01:03:38,700 --> 01:03:45,620
En daar heb ik toen nog een vaas van
gekregen. Die zit in de piramide.

785
01:03:45,620 --> 01:03:48,570
Dus als mij nichtjes komen,
dan zeg ik: nou wat willen

786
01:03:48,570 --> 01:03:54,260
jullie uit mijn huis/ en dan
noteer ik het, dan weet ik het.

787
01:03:54,260 --> 01:03:57,240
Zijn allemaal herinneringen.

788
01:03:57,240 --> 01:03:57,690
Dus ik heb...

789
01:03:57,690 --> 01:03:58,280
Toch weer een Indische jongen?

790
01:03:58,280 --> 01:04:03,720
Want u zegt; ik wist eigenlijk helemaal
niet van Den Haag, van Indische mensen.

791
01:04:03,720 --> 01:04:07,680
En nu hoor ik toch weer de naam van een
Indische jongen die in Amersfoort zat.

792
01:04:07,680 --> 01:04:11,140
(wijst bevestigend) Ja,
precies. Dat is wat ik bedoel.

793
01:04:11,770 --> 01:04:19,320
ik heb dat, denk ik, overgenomen
van mijn vader dat ik nu ook zeg.

794
01:04:19,320 --> 01:04:22,690
Want dat kerkje waar ik
naar toe ga, dat staat buiten

795
01:04:22,690 --> 01:04:25,890
alles, is gewoon persoonlijk
dat ik daar binnengelopen ben.

796
01:04:25,890 --> 01:04:30,190
Omdat de familie Brons, dat
waren topmensen van Shell en

797
01:04:30,190 --> 01:04:33,760
alle vier zijn medisch, zijn
allemaal vrienden van mij.

798
01:04:33,760 --> 01:04:39,710
En één woont hier dichtbij, heb ik een 06-nummer
van, hij is ondertussen ook hertrouwd en zo.

799
01:04:40,380 --> 01:04:45,080
En eh, dus wat dat betreft ben
ik bevoorrecht, maar sss...,

800
01:04:45,080 --> 01:04:50,000
een van hun, van de kaakchirurg,
werkte in de Molenstraat.

801
01:04:50,000 --> 01:04:56,840
Hij werd ziek ook in het kamp gezeten, met zijn
moeder, die Bronsen, die hebben in het kamp gezeten.

802
01:04:56,840 --> 01:04:57,730
Maar in eh... Indië?

803
01:04:57,730 --> 01:05:03,120
Het zijn Groningers! In Indië, Groningers
en hier zijn het de kinderen van.

804
01:05:03,250 --> 01:05:08,190
En als ik daar ben, die Patrick
bijvoorbeeld, die zeg ik dan, jij

805
01:05:08,190 --> 01:05:13,660
studeert politicoloog hè en dat
zal mijn heftige dingen zijn.

806
01:05:13,660 --> 01:05:18,690
Dus zeg ik: weet je ik hoor jou nooit over dat
Indonesië, welke richting is dat politicoloog?

807
01:05:18,690 --> 01:05:23,650
toen zei ik, ik krijg
bezoek, zoals nu, ik zeg als

808
01:05:23,650 --> 01:05:27,143
je tijd hebt, wil je niet
komen, dan hoor je iets.

809
01:05:27,143 --> 01:05:29,780
Ik heb hier boeken,
hoef je niet te kopen.

810
01:05:30,400 --> 01:05:38,760
En wat ik dan ontdek is, mag ik niet zeggen, dat
denk ik,wat raar, wat zijn jullie toch lamlendig.

811
01:05:38,760 --> 01:05:41,690
Ik zou wel nieuwsgierig
zijn. het is een mens...

812
01:05:41,710 --> 01:05:46,380
Maar u vindt het eigenlijk jammer dat zij
zich zo weinig interesseren voor Indië?

813
01:05:46,380 --> 01:05:53,050
(kijkt vergenoegd, wijst bevestigend) Dat!
Dat vind ik. Waarom niet, dat, dat vind ik.

814
01:05:53,750 --> 01:05:58,230
Waarom zou dat moeten, vraag ik dan?
waarom moeten zij zich wel interesseren dan?

815
01:05:58,230 --> 01:06:01,520
Maar waarom dan wel voor
die andere tropische landen?

816
01:06:01,850 --> 01:06:09,860
Waarom dan niet voor, voor Indonesië. Misschien
is dat van mij een beetje naiëf, maar ik vind het

817
01:06:09,860 --> 01:06:19,100
niet naiëf, het is een groot land en dat zullen
ze ook met die regering wel dinge... Als ik nu

818
01:06:19,100 --> 01:06:24,970
eh, kinderen van vrinden die in Spanje wonen,
ja, als Richard mij belt; hoe is het met u tant?

819
01:06:24,970 --> 01:06:33,730
dan zeg ik; goed jong, hoe is het? Waardeloos, die
regering. Ja, zegt-ie dan, onlangs. Vorige week.

820
01:06:34,010 --> 01:06:39,220
Toen zeg ik, troost je maar jongen,
ik zeg, het is hier net zo.

821
01:06:39,470 --> 01:06:43,320
ik zeg, et is één puinhoop
overal op de wereld.

822
01:06:43,770 --> 01:06:47,540
En wij denken dat we het eter
kunnen maken, maar die lui staan ook

823
01:06:47,540 --> 01:06:54,500
voor een probleem hier, want al
die richting, bent u met me eens.

824
01:06:54,500 --> 01:07:01,420
Om hem te troosten, want hij heeft kinderen,
hij heeft een Spaanse vrouw, hij woont er...

825
01:07:01,930 --> 01:07:07,690
...en eh wij hadden een klein
flatje in Marbella en dan ging

826
01:07:07,690 --> 01:07:13,640
ik met mijn man eten in een
of andere tent, wat hij deed.

827
01:07:13,640 --> 01:07:18,122
Want hij moest bijverdienen
en dat hij zo'n toko en dan

828
01:07:18,122 --> 01:07:21,150
zegt-ie: u hoeft niet te
betalen, zegt-ie tegen mijn man.

829
01:07:21,150 --> 01:07:28,040
Nee, ik betaal gewoon, want je hebt dat
geld nodig. En dat, dat is wat je meemaakt.

830
01:07:28,040 --> 01:07:30,050
Maar een Indische toko in Marbella?

831
01:07:30,050 --> 01:07:33,750
Ja, zo'n restaurantje.

832
01:07:34,040 --> 01:07:41,020
Hij moest beginnen, maar een moeder die
een vrouw van een, van een ondernemer was.

833
01:07:41,020 --> 01:07:49,880
Ik bedoel dus, je weet als je op een onderneming
zit ben je rijk. en die jongen was verwend gewoon.

834
01:07:49,880 --> 01:07:56,700
en dat zeg ik wel eens: Rich, als je weet wat wij
allemaal meegemaakt hebben, we hadden niks...

835
01:07:56,700 --> 01:08:03,400
Oom Bé had een pestsalaris, ging op
de fiets naar Leiden,arme student.

836
01:08:03,400 --> 01:08:11,840
Mijn moeder had al die jongens bij haar thuis. het
zou ze allemaal geen ge... het is anders dan nu.

837
01:08:11,970 --> 01:08:19,269
dus ik denk als ik zo met mensen praat, niet bemoeien,
want dat deed ik in het begin, maar nu niet.

838
01:08:19,270 --> 01:08:25,490
Dan zeg ik wel eens, nou het is wel een
andere tijd. We hadden een klein pestsalaris.

839
01:08:26,420 --> 01:08:33,352
we woonden met vier families
in één huis. in, in Makassar.

840
01:08:33,352 --> 01:08:38,480
Wij hadden, wij waren
altijd de klos, twee kamers.

841
01:08:38,480 --> 01:08:44,000
een zitkamer en een slaapkamer
en hij werkte in het ziekenhuis.

842
01:08:44,000 --> 01:08:45,890
Maar we hebben de leukste tijd gehad.

843
01:08:45,890 --> 01:08:52,100
Maar we waren jong en dat was in Nieuw-Guinea
toen ik daar pas aankwam met die boot.

844
01:08:52,250 --> 01:08:57,970
Ik dacht: mijn god, moet ik hier wonen.
Mijn man dacht: mijn vrouw gaat hier dood!

845
01:08:57,970 --> 01:09:03,530
Dus die zat in Kainama, dat was helemaal
niks, bierflesjes werden in het water gedaan.

846
01:09:03,530 --> 01:09:09,750
Kijk als je dan nu met zo'n verhaal komt,
ben ik dan bang, o daar komen ze weer,

847
01:09:09,750 --> 01:09:14,690
die oudjes die vertellen dan hoe goed ze
het deden en wij doen het weer niet goed!

848
01:09:15,940 --> 01:09:24,610
kijk, je.. zelfkennis is heel wat. En eh,
dat is toch de tijd die ik meegemaakt heb.

849
01:09:25,150 --> 01:09:31,240
Dat ik daar aankwam en dat er een kerstboom in
brand vloog en dat ik riep: Brand, brand, brand!

850
01:09:31,240 --> 01:09:36,380
En ik kleefde aan en er was helemaal niets,
je moest de kerstboom gewoon in de tuin

851
01:09:36,380 --> 01:09:42,637
gooien en dan kwam de wacht en die zei:
mevrouw, we hebben hier geen brandweer.

852
01:09:42,637 --> 01:09:48,510
Nee, en dat zijn eigenlijk de
heerlijke herinneringen die je d'r van

853
01:09:48,510 --> 01:09:52,930
overhoudt en dat is... je leert er
niet alleen van, maar je groeit ook.

854
01:09:52,930 --> 01:10:00,120
Je weet wat het betekent om met weinig geld
te beginnen en we hebben het érg goed gehad.

855
01:10:00,120 --> 01:10:05,460
Met een praktijk thuis. militaire
praktijk thuis. Dus ik heb niks te klagen.

856
01:10:05,460 --> 01:10:11,140
Maar soms denk wel eens, we gaan
weer terug naar af, weet je wel.

857
01:10:11,140 --> 01:10:17,320
En dat is wat ik bedoel met dingen, waarom
wil je niet naar Indonesië, wat is dat?

858
01:10:17,320 --> 01:10:23,150
Verloochen je dan? 't Is zo'n mooi land, heeft
zulke mooie plekken. Waarom toch altijd Bali?

859
01:10:23,150 --> 01:10:27,944
Dat is zo toeristisch. ik ben
er drie keer geweest hoor.

860
01:10:27,944 --> 01:10:38,040
(glimlacht) Dus ik kan er over meepraten hoe het
is. Maar Indonesië is echt, echt zoals het is.

861
01:10:38,040 --> 01:10:39,670
Niks anders.