1
00:00:05,350 --> 00:00:07,129
Oké, ja. Je geeft ‘m
een tikje en dan...

2
00:00:07,740 --> 00:00:08,290
Camera loopt.

3
00:00:08,290 --> 00:00:15,330
Oké, nou, dan gaan we zo beginnen. Ehm, wilt
u zich zo meteen om te beginnen voorstellen?

4
00:00:15,330 --> 00:00:17,630
Dus uw naam en uw geboortedatum?

5
00:00:18,880 --> 00:00:23,910
Ik ben Carla van Delft en ik ben
geboren op 21 september 1935.

6
00:00:23,910 --> 00:00:29,550
Kunt u iets vertellen over
het gezin waar u uit komt?

7
00:00:29,550 --> 00:00:35,550
Eh Een vader en een moeder (lacht). En in
1944 hebben we heb ik een broertje gekregen.

8
00:00:35,550 --> 00:00:41,790
Maar mijn broer is overleden
twee jaar geleden.

9
00:00:42,660 --> 00:00:45,690
En mijn vader en moeder zijn
er dus nu ook allebei niet meer.

10
00:00:45,690 --> 00:00:49,440
En het huis waar we dus nú zitten,
is eigenlijk oorspronkelijk het

11
00:00:49,440 --> 00:00:54,610
huis van mijn ouders geweest en
die zijn hier in 1941 komen wonen.

12
00:00:55,430 --> 00:01:03,480
En ik ben hier, als zelfstandig gezin, met
mijn man en mijn dochter in1978 komen wonen.

13
00:01:03,480 --> 00:01:08,420
Dus uw kindertijd heeft
zich in dit huis afgespeeld?

14
00:01:08,420 --> 00:01:13,410
Vanaf mijn eh zesde jaar, ja. Toen
ik zes was zijn we hier heen verhuisd.

15
00:01:13,410 --> 00:01:15,121
Eh wat was dan

16
00:01:15,122 --> 00:01:19,890
(Onderbreekt hem) Dus
dat was dan 1941.

17
00:01:23,110 --> 00:01:26,980
Welke rol speelde de joodse
identiteit bij uw ouders?

18
00:01:27,890 --> 00:01:31,920
Nou, als kind heb ik daar eigenlijk
heel weinig van gemerkt, behalve dat

19
00:01:31,920 --> 00:01:35,520
mijn moeder dus op een gegeven moment
een ster op d’r kleding moest naaien.

20
00:01:36,830 --> 00:01:41,530
En ik vond toen van eh, nou, ik
vond dat heel interessant, die ster.

21
00:01:41,530 --> 00:01:45,350
(Lacht.) En ik ik was eigenlijk
alleen maar kwaad dat zij

22
00:01:45,350 --> 00:01:49,040
een ster op haar kleding
naaide en dan wou ik een halve!

23
00:01:49,040 --> 00:01:55,720
(Lacht.) Maar dat was eigenlijk
’t enige van de, nou ja, eh!

24
00:01:55,720 --> 00:02:02,100
Want mijn moeder was eigenlijk als kind al
helemaal ja wat joden dan ‘klokvrij’ noemen, hè.

25
00:02:02,100 --> 00:02:06,956
Dus de ouders van mijn moeder waren
eigenlijk al helemaal niet meer eh eh vroom.

26
00:02:06,957 --> 00:02:16,850
En mijn moeder, nou ze wist er
wel ’t een en ander van, maar mijn

27
00:02:16,850 --> 00:02:21,890
grootmoeder heb ik nooit gekend, van
moederskant, mijn grootvader wel.

28
00:02:21,890 --> 00:02:29,035
Die is in 1941 overleden. Gewoon (haalt
schouders op) overleden, in zijn huis, nog.

29
00:02:29,090 --> 00:02:34,870
Maar eh die was vroom op zijn eigen manier,
hè. Van wij zeggen altijd van joden hebben

30
00:02:34,870 --> 00:02:40,430
allemaal hun eigen (lacht) hun eigen
mesjogaas,[gekten, ST] maar mijn grootvader die

31
00:02:40,430 --> 00:02:47,350
kwam dan wel eh eh bij ons eten, op
vrijdagavond en wij woonden in die tijd, zo’n

32
00:02:47,350 --> 00:02:52,690
19 kort voor voor 1940 woonden wij in de
Geulstraat, hier een paar straten verderop.

33
00:02:53,100 --> 00:02:55,740
En eh wij woonden drie hoog.

34
00:02:56,390 --> 00:02:58,700
Mijn grootvader kwam met
de tram, want hij woonde

35
00:02:58,700 --> 00:03:01,080
in de Vrolikstraat, dus dat
was te ver om te lopen.

36
00:03:01,080 --> 00:03:03,500
Wat ‘ie eigenlijk moest
doen, op vrijdagavond.

37
00:03:03,680 --> 00:03:05,900
Maar hij weigerde om te bellen.

38
00:03:06,640 --> 00:03:08,816
Dus (lacht) dan hadden wij altjjd het
grapje van dan moest de deur openstaan,

39
00:03:08,817 --> 00:03:13,570
maar ja omdat we op drie hoog woonden
en d’r ook andere buren waren, werd ik

40
00:03:13,570 --> 00:03:17,770
eigenlijk min of meer in de gang geposteerd,
om te zorgen dat de deur openstond,

41
00:03:17,770 --> 00:03:22,490
want opa klopte beneden op de deur en dan
moest de deur voor hem open gemaakt worden.

42
00:03:22,690 --> 00:03:26,190
En dat mocht eigenlijk ook niet
me de deuropener, (lacht) dus

43
00:03:26,190 --> 00:03:28,875
we moesten naar beneden lopen om
de deur voor ‘m open te maken.

44
00:03:28,875 --> 00:03:35,520
(Lacht.) Maar eh, nou ja goed, dat was dus eh
de herinnering die ik aan mijn grootvader heb.

45
00:03:35,520 --> 00:03:37,770
Maar ’t was verder wel
een hele lieve grootvader.

46
00:03:37,770 --> 00:03:39,450
En waarom mocht dat niet?

47
00:03:39,450 --> 00:03:42,708
(Kijkt verbaasd.) Omdat joden
niet eh van eh elektriciteit

48
00:03:42,709 --> 00:03:47,850
gebruik mochten maken en zo en eh
ja en en een bél hè. Hij kwam...

49
00:03:47,850 --> 00:03:48,650
Op de vrijdag.

50
00:03:48,650 --> 00:03:56,050
Op de vrijdagavond, ja. Dus eh, maar traditioneel
kwam die altijd vrijdagavond bij ons eten.

51
00:03:56,640 --> 00:03:57,620
Dat is eh...

52
00:03:57,620 --> 00:04:00,470
Maar wel met de tram.

53
00:04:00,470 --> 00:04:02,530
Maar hij kwám met de
tram, ja. (Lacht.)

54
00:04:03,150 --> 00:04:04,090
En uw vader?

55
00:04:04,090 --> 00:04:12,640
Ehm mijn vader wist een héleboel
van Jodendom af, en maar hij

56
00:04:12,640 --> 00:04:16,860
wilde zelf absoluut niks met
eh godsdiensten te maken hebben.

57
00:04:17,160 --> 00:04:23,900
Hij vond zelfs humanisme een godsdienst,
maar (lacht) hij was echt eh nou

58
00:04:25,430 --> 00:04:31,410
ja nou bij het atheïstische af, zal
ik maar zeggen, hè. En eh nou ze

59
00:04:31,410 --> 00:04:34,900
hebben elkaar leren kennen, ik denk in
de Vakbeweging of zoiets dergelijks.

60
00:04:34,900 --> 00:04:43,940
En mijn va mijn moeder heeft was bij ’t onderwijs,
altijd en die heeft dus zomerfeest, toen

61
00:04:43,940 --> 00:04:51,260
was ze zonder werk, heeft ze werk gekregen
om daar ehm ehm uitnodigingen te maken enzo.

62
00:04:51,260 --> 00:04:56,610
D’r is een fotootje van d’r in ’t familiealbum
dat ze aan het bureau, haar lange tafel zit.

63
00:04:56,610 --> 00:05:01,470
Met allemaal vriendinnen, trouwens, van
haar. Eentje die werkte bij de VARA.

64
00:05:01,860 --> 00:05:08,620
En eh mijn vader werkte ook bij de VARA.
En daar hebben ze elkaar leren kennen.

65
00:05:08,620 --> 00:05:10,480
Wat deed hij dan, daar?

66
00:05:10,480 --> 00:05:11,000
Wat deed hij daar?

67
00:05:11,000 --> 00:05:15,110
’T ’t grappige is, dat mijn broer
en ik altijd dachten dat -als je

68
00:05:15,110 --> 00:05:18,210
mijn vader hoorde over de VARA,
hij kende altijd iedereen; hij had

69
00:05:18,210 --> 00:05:22,420
altijd van alles gedaan, hij was
eigenlijk zelf een soort radioamateur.

70
00:05:22,420 --> 00:05:29,756
Hij bouwde zelf ook radio’s enzo.-
En eh Wij dachten: ‘die man heeft er

71
00:05:29,756 --> 00:05:33,710
jaaaaaaaaaaren gewerkt, hè? Maar toen
‘ie overleed en we hier het bureau

72
00:05:33,710 --> 00:05:37,610
opruimden van mijn vader, toen kwam er
een arbeidscontract van drie maanden.

73
00:05:37,930 --> 00:05:41,180
Maar in die drie maanden heeft
‘ie net mijn moeder ontmoet.

74
00:05:41,180 --> 00:05:46,290
Hij was dus eigenlijk een vriendje van een
vriendin van mijn moeder, maar die vriendin

75
00:05:46,290 --> 00:05:50,950
had een andere man en die heeft toen dat
vriendje doorgeschoven naar mijn moeder.

76
00:05:51,360 --> 00:05:51,927
Dus toen zijn ze in
1932 zijn ze getrouwd.

77
00:05:52,440 --> 00:06:01,490
en eh, ja die vriendin is altijd
vriendin des huizes gebleven.

78
00:06:04,210 --> 00:06:06,689
Wat is uw eerste jeugdherinnering,
hier in deze buurt?

79
00:06:06,690 --> 00:06:16,090
Hier in deze buurt? Ja eigenlijk liggen de éérste
jeugdherinneringen min of meer in de Geulstraat.

80
00:06:17,310 --> 00:06:21,480
Want daar zijn we komen komen, ja d’r
werd nogal wat verhuisd in die tijd.

81
00:06:23,560 --> 00:06:28,530
Eh mijn vader was d’r eentje van eh zesendertig
ambachten en zevenendertig ongelukken.

82
00:06:28,530 --> 00:06:34,300
en ehm de enige die dus eigenlijk
de de de kost- de permanente

83
00:06:34,300 --> 00:06:38,320
kostwinster was, was mijn moeder,
die zat in het onderwijs.

84
00:06:38,320 --> 00:06:43,257
En die werd ook nog wel
eens ontslagen en dan was

85
00:06:43,258 --> 00:06:47,380
er dus hè? Ehm moeilijkheden
om de huur te betalen.

86
00:06:47,380 --> 00:06:51,270
En als we dan een of andere huurschuld
hadden, dan werd er verhuisd.

87
00:06:51,270 --> 00:06:55,800
Want dan kregen ze, waren ze zó blij dat je weer
in een huis kon wonen, dan werd het huis voor

88
00:06:55,800 --> 00:07:00,820
je behangen en je kreeg nog twee maanden huur
cadeau, als je maar in dat huis wilde gaan wonen.

89
00:07:01,120 --> 00:07:07,010
En nou ja, zo zijn wij nog al eens
wat verhuisd, wat ik me zo herinner.

90
00:07:07,110 --> 00:07:12,290
En toen kwamen er eigenlijk goeie
tijden toen wij in de Geulstrata

91
00:07:12,290 --> 00:07:15,852
zijn komen wonen en ik denk dat ik
toen een jaar of drie ben geweest.

92
00:07:15,852 --> 00:07:16,970
Toen we inde Geulstraat kwamen wonen.

93
00:07:16,970 --> 00:07:25,540
Want daarvoor woonden we in eh de
Bertelmansstraat en eh in de Legmeerstraat.

94
00:07:25,540 --> 00:07:31,470
Heeft u ook een specifieke herinnering aan
die jaren in de Rivierenbuurt, voor de oorlog?

95
00:07:32,880 --> 00:07:38,630
Voor de oorlog? Specifieke herinneringen?
Eh ja, de kleuterschool, eigenlijk.

96
00:07:39,120 --> 00:07:43,610
Ik herinner me dat eh mijn moeder
nogal problemen had om mij op een leuke

97
00:07:43,610 --> 00:07:48,110
kleuterschool te krijgen en ik vond die
kleuterscholen allemaal verschrikkelijk.

98
00:07:48,820 --> 00:07:54,560
Ik heb er twee versleten en toen
uiteindelijk ben ik in de Niersstraat terecht

99
00:07:54,560 --> 00:07:58,470
gekomen, op de Montessorischool, die
nu tegenwoordig Anne Frankschool heet.

100
00:07:59,110 --> 00:08:02,030
En dat was de enige school
waar ik het naar mijn zin had.

101
00:08:02,790 --> 00:08:09,010
En daar heb ik dus ook vriendinnetjes
gekregen en ja, daar voelde

102
00:08:09,010 --> 00:08:13,810
ik me wat je dan nu zou zeggen
(lacht) ‘senang’, hè. Als kind.

103
00:08:13,810 --> 00:08:18,010
En eh maar goed, wat verder voor?

104
00:08:18,290 --> 00:08:21,690
Die vriendinnetjes, waren
dat veelal joodse kinderen?

105
00:08:22,690 --> 00:08:30,610
Nou toevallig was dat mijn hartsvriendinnetje dat
was een eh een joods een joods kind, maar het

106
00:08:30,610 --> 00:08:39,550
grappige was, zij was niet eh of het grappige;
het tragische was: zij was eh ja, geadopteerd.

107
00:08:40,580 --> 00:08:50,840
En haar vader, haar adoptievader, was een
joodse man, maar d’r moeder was eh geen Jodin.

108
00:08:52,210 --> 00:08:54,480
Maar Willy was dus
eigenlijk een joods kind.

109
00:08:54,480 --> 00:09:03,400
En hoe die eigenlijk, begin van de oorlog, eh in
Amsterdam verzeild was geraakt, dat weet ik niet.

110
00:09:03,400 --> 00:09:07,100
Die die moeder was geloof ik
een of andere Duits-joodse

111
00:09:07,100 --> 00:09:10,254
vluchteling, die d’r kind wou
achterlaten in Amsterdam.

112
00:09:10,254 --> 00:09:16,030
Dus eigenlijk een soort premature
onderduik eh geschiedenis geweest.

113
00:09:17,420 --> 00:09:22,461
Maar dat vriendinnetje van mij, Willy, die heeft
dat pas gehoord toen ze elf of twaalf was.

114
00:09:22,461 --> 00:09:28,190
Toen is d’r hier en voorstelling
geweest, in in ehm Amsterdam, ik denk

115
00:09:28,190 --> 00:09:34,782
in heel Nederland en eh vlak na de
oorlog; ik denk dat het ’47 is geweest.

116
00:09:34,782 --> 00:09:38,479
En toen hadden haar vader
en moeder gezegd eh eh d’r

117
00:09:38,480 --> 00:09:41,370
ligt daar een envelop en
daar mag je niet in kijken.

118
00:09:41,370 --> 00:09:45,450
Dat is geheim. Nou ja,
hoe ben je als kinderen.

119
00:09:45,450 --> 00:09:56,040
En ik at daar nog wel eens tussen de middag, want
ze woonde tegenover de school in de NIersstraat.

120
00:09:56,040 --> 00:09:59,730
En eh toen hebben wij in die envelop gekeken,
maar toen waren we dus al een jaar of tien, elf.

121
00:09:59,730 --> 00:10:05,156
En ten ik ben dus helemaal over st mijn toeren
naar huis gekomen, zo van (maakt een hoog,

122
00:10:05,156 --> 00:10:08,030
paniekerig kinderstemmetje) oh, weten jullie Willy
is helemaal geen heet helemaal geen Kwatser.

123
00:10:08,030 --> 00:10:11,500
Willy is eigenlijk helemaal geen
echt kind van tante Meta en om Jaap!

124
00:10:11,500 --> 00:10:18,850
Want je noemde hè, iedereen
tante in die tijd en eh die Meta

125
00:10:18,850 --> 00:10:22,650
en die Jaap waren intussen goeie
vrienden van mijn ouders, ook.

126
00:10:22,650 --> 00:10:24,781
Waarschijnlijk door de
vriendschap van Willy en mij.

127
00:10:24,782 --> 00:10:32,250
En toen heeft mijn moeder dus onmiddellijk
naar die ouders ge eh gebeld, denk ik.

128
00:10:32,250 --> 00:10:39,786
Want mijn ouders hadden heel vlug na de oorlog
telefoon. En eh om te vertellen dat Willy het wist.

129
00:10:39,787 --> 00:10:40,079
Hm

130
00:10:40,470 --> 00:10:41,160
Hm-m.

131
00:10:41,160 --> 00:10:43,950
Dus dat is, maar toen was
ik al een jaar of tien, hè.

132
00:10:43,950 --> 00:10:45,200
Hm-m. Ja dat

133
00:10:45,200 --> 00:10:45,550
Was na de oorlog.

134
00:10:45,550 --> 00:10:46,820
Was na de oorlog, ja.

135
00:10:46,820 --> 00:10:47,320
Ja.

136
00:10:47,320 --> 00:10:59,180
Nog even terug naar eh kindertijd voor de oorlog.
EHm was u zelf een joods meisje, voelde u zich zo?

137
00:10:59,180 --> 00:11:00,210
Nee, absoluut niet!

138
00:11:00,210 --> 00:11:00,540
Nee.

139
00:11:00,540 --> 00:11:03,840
Ik wist niet wat dat was eh, wat
ik zei, toen mijn moeder sterren

140
00:11:03,840 --> 00:11:08,710
op d’r jurk moest gaan naaien en
op d’r jas, toen is me dat verteld.

141
00:11:08,710 --> 00:11:08,810
Joods zijn.
op d’r jurk moest gaan naaien en
op d’r jas, toen is me dat verteld.

142
00:11:08,810 --> 00:11:09,480
Joods zijn.

143
00:11:09,480 --> 00:11:10,270
Ja.

144
00:11:10,890 --> 00:11:14,896
En toen dacht ik sommige
mensen zijn katholiek, sommige

145
00:11:14,980 --> 00:11:19,260
mensen zijn jood, sommige
mensen zijn gereformeerd en, hè.

146
00:11:19,260 --> 00:11:21,360
Wist u het van
vriendinnetjes op school?

147
00:11:21,900 --> 00:11:24,830
Nee, ’t was eigenlijk
helemaal geen gespreksstof.

148
00:11:25,530 --> 00:11:25,590
Wie is joods?

149
00:11:25,590 --> 00:11:33,539
Maar eh ik wist wél, ja, ook ik denk door mijn
ouders en zo wist ik wel dat er bij mij op de

150
00:11:33,539 --> 00:11:39,190
Anne Frankschool, wat toen gewoon zesde
Montessorischool heette, heel veel joodse kinderen zaten.

151
00:11:39,190 --> 00:11:41,490
Want hier in de buurt woonden
heel veel joodse kinderen.

152
00:11:41,880 --> 00:11:47,430
En wij hadden ook veel joodse buren, want de
onderburen waren joden, op nummer vier woonde een

153
00:11:47,430 --> 00:11:51,750
joodse familie, tenminste
dat eh nou hier beneden,

154
00:11:51,830 --> 00:11:54,590
de familie Gorter dat was
een echte joodse familie.

155
00:11:54,620 --> 00:11:56,050
Hoe merkte u dat?

156
00:11:56,050 --> 00:11:56,154
Toen ze weggehaald werden. In de oorlog hè.
Of eh ze zijn geloof ik zelf weg gegaan.
Hoe merkte u dat?

157
00:11:56,154 --> 00:12:01,000
Toen ze weggehaald werden. In de oorlog hè.
Of eh ze zijn geloof ik zelf weg gegaan.

158
00:12:01,000 --> 00:12:04,320
Met een rugzakje, maar ’t
huis werd leeg gehaald enzo.

159
00:12:04,320 --> 00:12:11,690
En ik had een vriendinnetje, die woonde op
twee hoog, in de Waalstraat, om de hoek.

160
00:12:12,790 --> 00:12:19,750
En eh die familie (lijkt geëmotioneerd te
raken) is ook gewoon gegaan, omdat ze dachten

161
00:12:19,750 --> 00:12:24,190
van eh en mijn vader die heeft toen nog
geprobeerd om Ansje, zo heette dat meisje,

162
00:12:24,630 --> 00:12:30,104
hier bij ons in huis te houden, maar die
v- dat gezin wilde perse, dat was een vader

163
00:12:30,104 --> 00:12:38,140
een moeder, een oma en dat meisje wat mijn
leeftijd had, eh wilde ze bij elkaar houden.

164
00:12:38,140 --> 00:12:41,880
Dus die zijn toen naar de
Hollandse Schouwburg gegaan

165
00:12:41,890 --> 00:12:44,210
en dat meisje is toen in
de crèche terecht gekomen.

166
00:12:44,210 --> 00:12:49,750
Toen heeft mijn vader nog een keer geprobeerd,
met mij, ben ik meegegaan, om Ansje uit de

167
00:12:49,750 --> 00:12:55,630
crèche te halen, maar die vader en moeder
wilden n- dat kind niet meegeven aan mijn vader.

168
00:12:55,650 --> 00:12:57,150
Weet u dat nog, dat u daar heen ging?

169
00:12:57,150 --> 00:12:59,060
En dat kan ik me dus nog
héél goed herinneren, ja.

170
00:12:59,060 --> 00:13:00,790
Ja? Kunt u daar iets over vertellen?

171
00:13:00,790 --> 00:13:05,180
Dat is een van de dingen waarom ik een
vreselijke hekel heb aan de Hollandse Schouwburg.

172
00:13:05,180 --> 00:13:10,590
En ook aan al die kroegen daar om heen, want
wij gingen daar heel veel heen, want mijn

173
00:13:10,590 --> 00:13:16,616
vader die probeerde die mensen d’r van te
overtuigen dat het echt beter was als dat

174
00:13:16,616 --> 00:13:23,230
kind hm hè? En hij probeerde ook om die
mensen zelf aan een adres te helpen, want mijn

175
00:13:23,230 --> 00:13:29,170
vader die had nogal wat relaties, want mijn
vader deed veel illegaal werk, in de oorlog.

176
00:13:29,170 --> 00:13:36,070
En eh (lijkt geëmotioneerd te raken.) Maar die
mensen wilden gewoon vader, moeder, schoonmoeder

177
00:13:36,070 --> 00:13:41,390
was het en moeder, en eh (lijkt geëmotioneerd
te raken) dat meisje bij elkaar houden.

178
00:13:41,390 --> 00:13:42,490
Dachten ze.

179
00:13:42,500 --> 00:13:45,580
Waarom nam uw vader u mee?

180
00:13:45,580 --> 00:13:48,890
Ja! Dat heb ik me, dat kan
ik hem nú niet meer vragen.

181
00:13:48,890 --> 00:13:50,780
Maar dat heb ik me later
wel eens afgevraagd want

182
00:13:50,780 --> 00:13:54,130
mijn vader nam mij vaak
mij, als een soort dekmantel.

183
00:13:54,490 --> 00:13:59,660
Eh als als we hadden een boer in de buurt van
Oudekerk, waar aardappels gehaald moesten worden,

184
00:13:59,660 --> 00:14:04,260
daar gingen dan lakens heen er kwamen
aardappels terug, in een fietstas en

185
00:14:04,260 --> 00:14:08,420
ik moest dan achterop zitten, met mijn
benen in die fietstas met aardappels.

186
00:14:08,850 --> 00:14:13,317
Voor stel je voor dat we eh gestopt
werden en dat mijn vader zijn

187
00:14:13,410 --> 00:14:16,550
fiets moest afstaan, weet je wel en
hoe moest dat kind dan thuis komen?

188
00:14:16,550 --> 00:14:18,790
Weet je wel? Ik dénk
dat het zoiets was.

189
00:14:18,820 --> 00:14:25,040
Maar ook heel vaak als er papieren gehaald
moesten worden in Amsterdam West, of d’r was

190
00:14:25,040 --> 00:14:30,842
ook iets in de Gerardoustraat, d’r was een
eh een ijzerwinkel van Gerard de haan, die

191
00:14:30,843 --> 00:14:38,260
is er nog steeds en eh ik denk dat die oude
meneer in die ijzerhandel al eh en mijn

192
00:14:38,260 --> 00:14:44,780
vader moest daar heen om ja, papieren te
brengen of papieren te halen; ik weet het niet.

193
00:14:44,780 --> 00:14:47,980
D’r werd hier in huis ook een
illegaal krantje gedrukt want

194
00:14:48,130 --> 00:14:50,980
mijn vader stond nog wel eens
achter de stencilmachine.

195
00:14:51,690 --> 00:15:00,340
En dan moest ik altijd mee. Tenminste, of
ik woú altijd mee, hè, dat is dus van eh...

196
00:15:00,340 --> 00:15:00,510
Vond u het leuk?

197
00:15:00,510 --> 00:15:04,225
Ik vond het interessant, ik vond het gezellig,
die ijzerwinkel en d’r was een kaasboer naast

198
00:15:04,225 --> 00:15:07,410
en dan gingen we gelijk kaas halen en dan kreeg
ik altijd stukjes kaas, dus eh (lacht.) Nou!

199
00:15:07,410 --> 00:15:11,350
Maar dus de Hollandse Schouwburg,
da’s een ander varhaal.

200
00:15:11,350 --> 00:15:17,150
(In één klap weer serieus.) Da’s een ander verhaal.
Maar dan vond ik het leuk om Ansje te zien.

201
00:15:17,150 --> 00:15:19,270
He, want dat was een
vriendinnetje van mij.

202
00:15:19,270 --> 00:15:23,060
Ik geloof dat ze een paar jaar jonger was dan ik,
maar we speelden veel samen. (Stem klinkt zacht.)

203
00:15:23,420 --> 00:15:26,639
Wat wat herinnert u zich
van hoe hoe het daar was?

204
00:15:29,680 --> 00:15:34,990
Weinig. Weinig. Eh, verdriet. He,
van mij, omdat Ansje niet meekwam.

205
00:15:35,820 --> 00:15:41,370
En eh ja ik herinner me ook dat ik wel eens
in in de kroeg een van die kroegjes neergezet

206
00:15:41,370 --> 00:15:45,305
werd, door mijn vader zo van ik kom je zo
wel halen, blijf jij maar even hier zitten.

207
00:15:45,305 --> 00:15:48,750
Dus dat ik daar in mijn eentje in
zo’n soort ja ik denk dat het een soort

208
00:15:48,750 --> 00:15:54,810
melksalon was en dat ik daar zat en dat
was tegenover de Hollandse Schouwburg.

209
00:15:55,180 --> 00:16:02,440
En eh dan zag ik mijn vader d’r in gaan en ik
was altijd erg blij als ‘ie d’r weer uit kwam.

210
00:16:02,440 --> 00:16:07,176
Weet je wel, zo van want ik wist dat het daar
niet pluis was (haalt schouders op) en nou

211
00:16:07,177 --> 00:16:12,209
ja goed, maar echt d’r ín ben ik nooit geweest
en in die crèche ben ik ook nooit geweest.

212
00:16:12,790 --> 00:16:14,950
Waar was u bang voor?

213
00:16:14,950 --> 00:16:16,120
Waar eh ik bang voor was?

214
00:16:16,120 --> 00:16:17,250
Dat uw vader?

215
00:16:17,360 --> 00:16:20,520
Dat mijn vader d’r ook niet uit zou
komen, dat ik daar in die melksalon

216
00:16:20,520 --> 00:16:24,510
zou zitten, maar ja, mijn vader ik
denk dat mijn vader zei van “wees

217
00:16:24,510 --> 00:16:28,022
maar niet bang, want die mensen
weten waar je woont” en eh hm.

218
00:16:28,022 --> 00:16:37,120
Mijn vader was een enorme gezellige man die
overal ehm smoesjes op had enzo van wees

219
00:16:37,120 --> 00:16:42,960
maar niet bang, het komt altijd wel in
orde, hè? Mijn moeder is hier ook eens op

220
00:16:42,960 --> 00:16:51,580
een nacht weggehaald, maar dat was eh nou
ik denk in 1943 en toen, nou ik was toen

221
00:16:51,580 --> 00:16:57,480
heel bang, want de Grüne Polizei was hier
toen in huis en eh mijn moeder moest mee.

222
00:16:58,860 --> 00:17:02,870
En ik lag in dat kamertje hier
achterin, laatste kamertje.

223
00:17:02,870 --> 00:17:06,910
En d’r stond een zo’n zo’n Grüne
Polizei stond er voor míjn deur,

224
00:17:06,910 --> 00:17:13,380
dat ik er niet uit mocht en eh
ik moest plassen, toen, als kind.

225
00:17:13,380 --> 00:17:18,190
Nou ik was al lang hoe oud nou ’43, dus
ik was een jaar of acht, dus ik, in

226
00:17:18,560 --> 00:17:22,590
bedplassen dat was er bij mij... Maar
toen heb ik in mijn bed geplast, die avond.

227
00:17:23,480 --> 00:17:29,590
En eh ook erg gehuild, zodat mijn vader
d’r weer bij kwam en die politiegent mijn

228
00:17:29,590 --> 00:17:35,540
vader sprak heel goed Duits en die die
sprak ook altijd Duits met die kerels.

229
00:17:35,540 --> 00:17:45,350
En die zei toen tegen die man van eh ja ik
moet hier eventjes, hè? Troosten en nou, fijn.

230
00:17:45,350 --> 00:17:48,030
En eh schone broek aan en
toen ging ik naar de buren.

231
00:17:48,030 --> 00:17:52,270
Hij zei ga jij maar even naar boven, want
daar woonden dus dat waren geen joden, drie

232
00:17:52,270 --> 00:17:58,765
hoog maar eh ga jij maar even naar de
familie Suyer,opa en oma noemden we die ook.

233
00:18:00,570 --> 00:18:06,540
En eh ik kom je over en uurtje weer
halen, ik ga even met mama mee, met die

234
00:18:06,540 --> 00:18:10,600
politieagenten ga ik mee, maar we zijn
over een uurtje zijn we weer terug.

235
00:18:11,130 --> 00:18:17,790
En ik had daar een rots-stravast vertrouwen in dat
dat zo zou gebeuren, want mijn vader wist altijd

236
00:18:17,790 --> 00:18:27,090
overal raad op en eh hè? Maar hij wist ook mij eh
te kalmeren zo van eh hè? En ik heb ook echt niet

237
00:18:27,090 --> 00:18:31,550
dat je zegt roerend afscheid van mijn moeder
genomen van die zie ik nooit meer terug, want mijn

238
00:18:31,550 --> 00:18:35,820
moeder moest wel een tasje inpakken
en dat heb ik dus ook wel gezien en ik

239
00:18:35,820 --> 00:18:39,850
ik zag ook dat ze vreselijk veel kleren
over elkaar aan trok om eh want ze

240
00:18:39,850 --> 00:18:47,120
was toen net zwanger van mijn broer
en eh (lacht) dat eh ze zei van ja ik

241
00:18:47,120 --> 00:18:53,390
moet goed dik lijken, want dan denken
ze van eh hè? Dan ben ik zo weer terug.

242
00:18:53,390 --> 00:18:59,390
Weet je wel? Als ik nou maar een goeie dikke buik
heb, dan eh Nou en zo is het ook gebeurd, hè?

243
00:18:59,390 --> 00:19:01,997
Want na een uurtje
kwamen ze weer terug.

244
00:19:01,997 --> 00:19:09,290
Maar dat waren kennelijk wat laatste
strapatsen van eh onze lieve Duitsers,

245
00:19:09,290 --> 00:19:14,930
dat ze toen ook mensen die gemengd
gehuwd waren eh op kwamen halen, hè.

246
00:19:14,930 --> 00:19:18,400
Wat had uw vader daarvoor gedaan,
dat ze weer terug naar huis mochten?

247
00:19:18,400 --> 00:19:22,710
(Lacht) Eh ja, dat is een eh
gek verhaal; mijn vader die had

248
00:19:22,710 --> 00:19:27,580
een fles jenever en die had ‘ie
bewaard, die stond hier altijd.

249
00:19:28,370 --> 00:19:30,410
Mijn vader en moeder waren
helemaal geen drinkers.

250
00:19:31,440 --> 00:19:36,130
En eh die fles jenever nou dat vond
ik ja zegt mijn vader, dat bewaar

251
00:19:36,130 --> 00:19:40,690
ik voor een feestelijke gelegenheid,
zei mijn vader dan altijd, hè.

252
00:19:40,690 --> 00:19:45,020
Zo van als we een groot feest hebben
dan gaat die jeneverfles open.

253
00:19:45,410 --> 00:19:48,470
Nou, jenever dat zei me
eigenlijk niet zo veel.

254
00:19:48,850 --> 00:19:54,756
Maar later heeft ‘ie verteld dat ‘ie die fles
jenever ook in mijn moeders tas had gestopt.

255
00:19:54,757 --> 00:19:57,015
En die heeft ‘ie meegenomen
naar de Uiterpestraat.

256
00:19:57,015 --> 00:20:03,460
En toen kwamen ze in het kantoor van
Auster Funthe die daar de hoge baas was.

257
00:20:03,460 --> 00:20:10,030
En toen heeft mijn vader gezegd: mag ik even iets
uit de tas van mijn vrouw halen, en die zette

258
00:20:10,030 --> 00:20:17,150
die fles jenever op zijn bureau en zei: wat
heeft u liever, in het Duits dan hè, wat heeft

259
00:20:17,150 --> 00:20:26,180
u liever eh, die jenever of een joodse vrouw
die een rein, Arisch kind in haar buik draagt?

260
00:20:27,010 --> 00:20:30,770
Hè, mijn zoon, of mijn
kind hè, we wisten toen nog

261
00:20:30,770 --> 00:20:33,667
niet of het een jongetje
of een meisje zou worden.

262
00:20:33,667 --> 00:20:39,500
en eh toen zei die: nou hm (maakt
wegvegend gebaar met hand) gaat u maar weg.

263
00:20:40,270 --> 00:20:44,120
Dus ze waren echt eh, nou ik wil niet
zeggen dat het een half uur geduurd heeft,

264
00:20:44,120 --> 00:20:51,810
maar eh niet de hele nacht, kwamen ze
weer terug dankzij een fles jenever die

265
00:20:51,810 --> 00:20:54,720
mijn vader voor (maakt een gezicht van
‘ik weet het niet’) een feestje bewaard

266
00:20:54,720 --> 00:20:56,385
had of (maakt weer een gezicht van ‘ik
weet het niet’) voor een andere reden.

267
00:20:56,385 --> 00:20:56,709
Hè? (Maakt weer een gezicht
van ‘ik weet het niet.’)

268
00:20:56,710 --> 00:21:03,548
Dat weet je niet, want mijn vader wist wel dat die
Duitsers erg op Hollandse jenever gesteld waren.

269
00:21:03,548 --> 00:21:05,820
(Lacht.) (Haalt schouders op.) Dus.

270
00:21:05,820 --> 00:21:08,630
Kunt u zich nog herinneren
dat ze weer terug kwamen?

271
00:21:11,920 --> 00:21:19,890
Nou ja eh hm ik nam alles voor gesneden koek
aan, zo van eh nou ja, ze zijn weer terug. Goh.

272
00:21:19,890 --> 00:21:24,370
Mijn vader een kus, mijn moeder een kus
en eh hoera, het leven gaat weer door.

273
00:21:24,370 --> 00:21:26,589
Ik ging weer gewoon naar school, de
volgende dag. (Haalt schouders op.)

274
00:21:26,590 --> 00:21:27,510
Geen angst.\

275
00:21:27,511 --> 00:21:32,650
Geen angst. (Schudt.) Nee, geen
angst. Nooit angst gehad. (Schudt.)

276
00:21:32,650 --> 00:21:35,770
(Fluistert.) Iets
dichter bij de camera.

277
00:21:35,770 --> 00:21:39,310
In mijn poppenwagentje moest ik wel
eens eh briefjes naar mensen brengen,

278
00:21:39,310 --> 00:21:45,830
die mijn vader dan hier in huis
gedrukt had en eh dat deed ik altijd.

279
00:21:45,830 --> 00:21:48,875
Ik wist dat ik bij nummer
vierentwintig, hier in de straat

280
00:21:48,876 --> 00:21:52,092
moesten we een beetje voorzichtig
zijn, want daar woonde NSB’ers.

281
00:21:52,093 --> 00:22:00,400
En eh de hm en later heb ik gehoord dat er hier aan
de overkant een vreselijke vrouw heeft gewoond.

282
00:22:00,400 --> 00:22:02,900
Heb ik in de hele oorlog niet geweten.

283
00:22:03,310 --> 00:22:05,360
Wat moest u van uw vader doen?

284
00:22:05,360 --> 00:22:10,970
Krantjes rondbrengen. Mensen
die hier vlak bij woonden.

285
00:22:12,230 --> 00:22:12,340
Hoe?

286
00:22:12,340 --> 00:22:15,629
Onder in mijn eh ik had een
poppenwagentje bij me, met een pop d’r in.

287
00:22:15,630 --> 00:22:22,310
En dat poppenwagentje speelde ik dan,
zogenaamd, mee. Daar ging ik mee uit wandelen.

288
00:22:22,310 --> 00:22:26,666
Ik vond mezelf wel altijd een beetje
groot voor die poppenwagen maar

289
00:22:26,667 --> 00:22:29,260
eh (haalt schouders op) mijn vader
zei dat, dus ik deed dat maar.

290
00:22:29,260 --> 00:22:30,200
Weet je wel? Zo van eh.

291
00:22:30,200 --> 00:22:35,170
En dan moest ik weer een paar adressen hier in
de straat moest ik een krantje in de bus gooien.

292
00:22:35,170 --> 00:22:39,440
En dat waren waarschijnlijk, mijn
vader luisterde boven op zolder

293
00:22:39,440 --> 00:22:45,470
naar de BBC ehm berichten van
radio Oranje of weet ik veel wat.

294
00:22:45,470 --> 00:22:49,200
Wist u toen wat ’t
was, in uw poppenwagen?

295
00:22:49,780 --> 00:22:52,560
Ik wist wel dat ’t krantjes waren,
ik wist ook dat die krantjes

296
00:22:52,560 --> 00:22:56,680
hier, want die werden hier in
de huiskamer eh eh gedraaid.

297
00:22:56,680 --> 00:22:59,586
Dus eh ik wist dat ’t krantjes waren.

298
00:22:59,610 --> 00:23:02,710
En dat je die niet aan
iedereen mocht geven.

299
00:23:02,710 --> 00:23:04,910
En dat je die niet aan iedereen
mocht laten lezen en dat

300
00:23:04,910 --> 00:23:08,040
die alleen maar in die
bepaalde brievenbussen moesten.

301
00:23:08,041 --> 00:23:12,840
Eh maar eh ja, ’t waren er niet zo
veel, hoor. Een stuk of drie, vier.

302
00:23:12,840 --> 00:23:14,860
Vond u het spannend, om te doen?

303
00:23:16,400 --> 00:23:20,490
Nou ja, ik vond het meer een soort eh
(haalt schouders op) plicht van here

304
00:23:20,490 --> 00:23:23,893
jongen weet je wel, (lacht) zo van eh nou
ja goed het hoort er bij, weet je wel?

305
00:23:23,894 --> 00:23:25,415
(haalt schouders op) moet nou eenmaal.

306
00:23:26,970 --> 00:23:30,240
Het ene kind moet afwassen en het andere
kind moet die krantjes rondbrengen (lacht.)

307
00:23:30,240 --> 00:23:35,500
Ik weet het niet, ik ik nam dat gewoon
aan zo van eh oh, dat doe ik wel even, ja.

308
00:23:35,500 --> 00:23:38,860
Als u daar nu op
terugkijkt, als volwassene?

309
00:23:38,860 --> 00:23:42,110
Oh, nu nog, als ik door de
Jägerstraat loop en ik zie bepaalde

310
00:23:42,110 --> 00:23:44,470
stoepen, dan denk ik nog van oh
hier moest een krantje in de bus.

311
00:23:44,470 --> 00:23:49,350
Oh hier moest een krantje in de bus. (Lacht.)
Maar eh eh. (haalt schouders op.) ja.

312
00:23:50,160 --> 00:23:54,789
Vindt u het achteraf ervan
dat uw vader dat vroeg?

313
00:23:54,790 --> 00:24:02,070
Dat je denkt van, nou ik zou het aan mijn
kind nooit gevraagd hebben, zulke dingen?

314
00:24:02,210 --> 00:24:06,740
Ik weet het eigenlijk niet. Ik denk dat mijn
vader ook een grenzeloos vertrouwen in mij had.

315
00:24:06,740 --> 00:24:11,320
Op een of andere manier.

316
00:24:11,320 --> 00:24:17,539
maar eh en dat ik ook wist van wat
je moest zeggen en wat je niet moest

317
00:24:17,540 --> 00:24:21,510
zeggen; met wie je mocht praten en
met wie je niet mocht praten en eh

318
00:24:21,510 --> 00:24:23,410
Kunt u daar een voorbeeld van geven?

319
00:24:23,870 --> 00:24:27,507
Nou ja een voorbeeld waren dan die mensen
die hier op nummer vierentwintig woonden en

320
00:24:27,508 --> 00:24:30,910
dat nummer vierentwintig dat huis daar vraag
ik me altijd nog af, die mensen wonen er

321
00:24:30,910 --> 00:24:35,200
allang niet meer (lacht) maar dan denk
ik nog wel van goh, ik zou nooit op nummer

322
00:24:35,200 --> 00:24:39,010
vierentwintig willen wonen, terwijl ik
hier in de buurt heel vreselijk veel naar

323
00:24:39,010 --> 00:24:44,040
benedenhuizen gekeken heb, omdat ik altijd dacht
van eh ik wil in een benedenhuis gaan wonen.

324
00:24:44,720 --> 00:24:50,370
Maar ehm nummer vierentwintig zou ik nooit
hebben willen wonen, bij wijze van spreken, hè,

325
00:24:50,370 --> 00:24:55,610
omdat ik dacht van oh nee, daar ik geloof dat
die man bij de WA zat, ofzo ik weet niet.

326
00:24:55,610 --> 00:25:00,950
Eh ik herinner me ook iets, d’r waren ook
twee jongens en nou daar speelde ik nooit mee.

327
00:25:00,950 --> 00:25:06,440
’t was ik was sowieso al niet zo’n
erge buitenspeelster maar eh die

328
00:25:06,440 --> 00:25:13,620
jongens van nummer vierentwintig:
nee, hè? Maar ehm achteraf denk

329
00:25:13,620 --> 00:25:15,887
je dan wel eens van goh, wat zou
d’r van die jongens geworden zijn?

330
00:25:15,888 --> 00:25:17,760
(Lacht.) Maar dat weet ik niet.

331
00:25:17,760 --> 00:25:24,530
Ze zijn ik denk dat die man ook na de oorlog
in een kamp gezeten heeft of eh hè? Maar

332
00:25:24,530 --> 00:25:33,580
ja wij eh kregen in negentien ik geloof dat
het 1942 was of ’43, kregen wij nieuwe buren

333
00:25:33,660 --> 00:25:39,700
o- beneden, want dat huis stond dus leeg,
heeft een hele tijd leeg gestaan en eh toen

334
00:25:39,700 --> 00:25:45,340
kwamen kwam daar een ambtenaar wonen uit Den
Haag; nou daar mochten wij niet mee praten.

335
00:25:45,340 --> 00:25:50,270
want ambtenaren die uit Den Haag
kwamen en die dan in een huis

336
00:25:50,270 --> 00:25:55,190
van een joodse familie kwamen;
nou dat kon nooit goed volk zijn.

337
00:25:55,200 --> 00:25:59,640
Achteraf zijn dat héle
dierbare vrienden geworden.

338
00:26:00,710 --> 00:26:07,790
Eigenlijk doordat eh de vrouw des
huizes ook een baby verwachtte en eh

339
00:26:07,790 --> 00:26:11,410
die kwam mijn moeder tegen, ook met
en dikke buik, beneden in de stoep

340
00:26:11,410 --> 00:26:15,556
of weet ik veel wat, want erg veel
buiten kwam mijn moeder geloof ik niet.

341
00:26:15,556 --> 00:26:19,000
Gek is dat ik dat allemaal niet
me niet meer kan herinneren, hè,

342
00:26:19,000 --> 00:26:19,222
Hm.

343
00:26:19,223 --> 00:26:25,520
Hoe mijn moeder de laatste oorlogsjaren
want ik heb dan een paar fotootjes die een

344
00:26:25,520 --> 00:26:30,787
buurman gemaakt heeft en die mijn oom gemaakt
heeft; dat ze achter die kinderwagen loopt,

345
00:26:30,788 --> 00:26:35,455
dat mijn broertje nét geboren, nou die is
in juli ’44 geboren en dan loopt mijn moeder

346
00:26:35,455 --> 00:26:40,554
op de Churchillaan, wat toen eh Noorderamstellaan
heette, hè. Achter die kinderwagen.

347
00:26:41,449 --> 00:26:45,681
Maar ook geen ster meer op d’r jurk.

348
00:26:46,178 --> 00:26:53,550
Dan denk ik van hm nou, d’r was zeker eh
het grote gevaar voorbij, weet je wel?

349
00:26:55,040 --> 00:26:56,790
(zacht.) Ja.

350
00:26:57,510 --> 00:27:01,730
Even een paar jaar terug in de tijd, het begin
eh 1940, ’41. Kunt u zich de speeltuin herinneren?

351
00:27:03,120 --> 00:27:04,600
De speeltuin aan de Gaaspstraat.

352
00:27:05,400 --> 00:27:10,710
Eh 1940 woonden wij hier niet in dit huis,
hè? Toen woonden wij in de Geulstraat.

353
00:27:11,110 --> 00:27:17,310
We zijn in 1940 eh verhuisd.

354
00:27:17,310 --> 00:27:17,560
Hm-m.

355
00:27:17,560 --> 00:27:21,490
Zijn we ook een half jaartje naar
Uitgeest geweest om een of andere reden.

356
00:27:21,490 --> 00:27:24,220
Mijn grootvader, van
mijn vaders kant...

357
00:27:24,220 --> 00:27:26,040
(Onderbreekt CD) Maar
kénde u de speeltuin?

358
00:27:26,620 --> 00:27:28,300
Ik wíst dat daar een speeltuin was.

359
00:27:28,300 --> 00:27:30,660
Want mijn moeder die had een
vriendin, die woonde in de

360
00:27:30,660 --> 00:27:36,330
Uiterwaardenstraat en ik kwam veel
eh met mijn moeder, bij die vriendin.

361
00:27:39,040 --> 00:27:43,920
En eh ik wist dat Hanny bijvoorbeeld mijn eh
dat is een soort, nou het is nu nog een vriendin

362
00:27:43,920 --> 00:27:48,040
van me, Hanny speelde héél veel in die
speeltuin, maar daar begreep ik niets van, want ik

363
00:27:48,040 --> 00:27:53,650
hield niet van speeltuinen, hè. Ik hield meer
van eh met boeken spelen en met poppen spelen.

364
00:27:53,670 --> 00:27:58,570
En speeltuinen (schudt.) En
eerlijk gezegd ehm ik ben later

365
00:27:58,570 --> 00:28:01,850
het onderwijs ingegaan, maar
als we een schoolreisje hadden

366
00:28:01,850 --> 00:28:05,920
en ik moest met een klas kinderen naar een
speeltuin had ik daar nog altijd een hekel aan.

367
00:28:05,920 --> 00:28:11,210
Mijn broer, die in 1944 geboren is
die was heel gék op speeltuinen.

368
00:28:11,300 --> 00:28:11,440
Hm.

369
00:28:11,440 --> 00:28:18,270
Als wij ook met vakantie gingen als
kinderen, later eh dan moesten we altijd eh

370
00:28:18,270 --> 00:28:22,730
de weggetjes mijden; we fietsten heel
veel met mijn ouders, eh de weggetjes

371
00:28:22,730 --> 00:28:27,300
mijden waar fiets eh speeltuinen waren,
want mijn broer wou iedere speeltuin in.

372
00:28:27,300 --> 00:28:27,560
Hm. Maar u u u

373
00:28:27,560 --> 00:28:28,890
Ik nooit.

374
00:28:28,890 --> 00:28:30,390
U speelde, u heeft er
zelf nooit gespeeld?

375
00:28:30,390 --> 00:28:32,130
Ik heb er een bloedhekel aan.

376
00:28:32,130 --> 00:28:36,220
Nu nog, met mijn kleinkinderen, (lacht) eh huuh
(maakt een ‘bange’ mond) die daar gek op zijn.

377
00:28:36,710 --> 00:28:42,530
Eh nou ik zit daar met mijn hart in mijn hand. Ik
ben gewoon bang; ik ben gewoon bang uitgevallen.

378
00:28:43,360 --> 00:28:45,179
Hm. Ja. Oké. Maar u bent
wél op die plek geweest...

379
00:28:45,180 --> 00:28:45,730
(Knikt) (Onderbreekt AB.)
Ik ben daar wel geweest.

380
00:28:45,730 --> 00:28:47,000
Want daar woonde die
vriendin van uw moeder.

381
00:28:47,000 --> 00:28:52,640
Zou u dat voor ons nog kunnen beschrijven,
hoe het er uitzag als speeltuin?

382
00:28:55,700 --> 00:29:00,470
Nou, het grappige is: ik kom d’r
nu wel eens, met mijn kleindochter.

383
00:29:00,980 --> 00:29:06,300
En dan denk ik: het zag er toen heel anders
uit; het was veel simpeler, volgens mij.

384
00:29:06,300 --> 00:29:10,940
Al die rare toestellen die je er
nu ziet, zag je er helemaal niet.

385
00:29:10,940 --> 00:29:16,760
Volgens mij was het meer ook een soort
sportveld en d’r werd ook erg veel aan

386
00:29:16,760 --> 00:29:20,720
dat soort spelen gedaan en zo en (Maakt
gezicht van: geen idee.) nou ik had een

387
00:29:20,720 --> 00:29:23,932
bloedhekel aan gymnastiek en ik had ook
een hekel aan al die spelletjes, dus.

388
00:29:23,932 --> 00:29:24,700
(Maakt gezicht van:
geen idee, het zal wel.)

389
00:29:25,010 --> 00:29:26,730
Waren er speeltoestellen?

390
00:29:28,220 --> 00:29:34,020
Niet veel. Ik geloof een paar schommels en en
een paar wippen en dat was het. In mijn idee.

391
00:29:34,020 --> 00:29:41,842
En een zandbak. Dat was het. In mijn idee,
maar (haalt schouders op) kan me vergissen.

392
00:29:42,430 --> 00:29:43,974
En waren d’r hekken omheen?

393
00:29:43,970 --> 00:29:46,670
D’r waren hekken omheen.

394
00:29:47,570 --> 00:29:50,960
En dat is dus wat ik me herinner
van die ene keer dat ik met

395
00:29:50,960 --> 00:29:54,210
mijn moeder naar de joodse
markt geweest ben: die hekken.

396
00:29:54,330 --> 00:30:00,060
Ik had een hele grote hekel
aan hekken. En eh ik denk eh

397
00:30:01,330 --> 00:30:07,890
Ik heb zelfs hier, in de Jägerstraat dat is nog
recent eh heb ik in zo’n soort buurt eh ja, hoe

398
00:30:10,090 --> 00:30:14,340
heette dat eh nou ja dat
je moest kijken voor de

399
00:30:14,340 --> 00:30:18,550
kuiltjes in de straat, dat
de stenen loszaten en zo?

400
00:30:18,550 --> 00:30:18,940
Buurtschouw.

401
00:30:18,940 --> 00:30:19,720
Buurtschouw. (Knikt.) Schouw.

402
00:30:19,720 --> 00:30:23,390
In zo’n schouwploeg gezeten
en toen waren er nogal wat

403
00:30:23,390 --> 00:30:26,970
moeilijkheden op dat speelplein
hier in de Jägerstraat.

404
00:30:27,900 --> 00:30:31,100
En ik heb toen gezegd van:
jullie moeten die hekken weghalen.

405
00:30:31,100 --> 00:30:37,030
Want die hekken dat geeft voor mij een
soort Westsidestory-gevoel, weet je wel?

406
00:30:37,030 --> 00:30:44,860
Zo van eh dan dan krijg je die die eh
animositeit tussen ploegen en eh geknok

407
00:30:44,860 --> 00:30:51,835
tussen Marokkaanse jongens en eh Amsterdamse
jongens; gewone Nederlandse jongens.

408
00:30:51,920 --> 00:30:55,637
Die hekken die (haalt schouders op en
trekt een afkeurend gezicht) die hekken die

409
00:30:55,637 --> 00:30:59,930
(haalt schouders op) ja nou ja volgens
mij... Toen hebben ze ook die hekken verlaagd.

410
00:30:59,930 --> 00:31:01,510
Had u dat als kind ook al, die hekel?

411
00:31:01,510 --> 00:31:05,380
(Stellig.) Als kind had
ik dat ook al. Denk ik.

412
00:31:05,380 --> 00:31:12,800
Maar of dat nou kwam vanwege die die Gaaspstraat,
vanwege die markt en die die ervaring

413
00:31:12,800 --> 00:31:19,250
met mijn moeder die daar zo vreselijk heeft
lopen huilen; dat eh dat weet ik niet precies.

414
00:31:19,250 --> 00:31:22,070
(haalt schouders op.) Waar
die maar zodra d’r ergens

415
00:31:22,070 --> 00:31:24,119
hekken omheen staan heb ik
altijd eh, heb ik een hekel aan.

416
00:31:24,120 --> 00:31:33,480
Ja. Ehm die speeltuin wordt dus
op een gegeven moment markt.

417
00:31:33,480 --> 00:31:33,874
(Knikt.)

418
00:31:33,874 --> 00:31:36,980
U bent daar in ieder geval toen
die keer met uw moeder geweest.

419
00:31:36,980 --> 00:31:37,780
Ja, een keer met mijn moeder geweest.

420
00:31:37,780 --> 00:31:44,850
Ja. Zou u eerst daar eh kunnen over
kunnen vertellen, wat u nog weet.

421
00:31:44,850 --> 00:31:48,720
Hoe ’t er uitzag, de
toen het dus markt was.

422
00:31:50,720 --> 00:31:50,960
Nou...

423
00:31:50,960 --> 00:31:52,130
Kramen...

424
00:31:52,400 --> 00:31:55,020
D’r waren kraampjes.
Het was niet zo veel.

425
00:31:55,020 --> 00:32:00,020
Het was ook maar een hoekje van eh van de
speeltuin eigenlijk wat daarvoor ingericht was.

426
00:32:00,810 --> 00:32:02,470
Met grote hekken.

427
00:32:04,120 --> 00:32:08,292
En in ik weet eigenlijk niet eens of
die markt elke dag was; volgens mij

428
00:32:08,292 --> 00:32:08,930
was ‘ie er ook niet elke dag, was ‘ie
er maar een paardagen per week ofzo.

429
00:32:08,931 --> 00:32:14,451
En eh, ik vond het helemaal
geen gezellige markt.

430
00:32:14,880 --> 00:32:19,844
En dat kwam ook omdat ik eh mijn
moeder was eigenlijk wel een m-

431
00:32:19,844 --> 00:32:26,090
die hield van markten, hè? En eh
die ging graag naar de Albertkuyp.

432
00:32:27,830 --> 00:32:32,540
En mijn moeder was dus eigenlijk een beetje blij
met die markt, want mijn moeder hield ook van

433
00:32:32,540 --> 00:32:35,190
winkelen; ja ze hield ook
van de Kalverstraat, maar

434
00:32:35,190 --> 00:32:37,860
ze hield ook van gewoon
boodschappen doen, en zo.

435
00:32:38,320 --> 00:32:42,280
Maar, dat viel dus op een gegeven
moment viel dat weg, omdat heel veel

436
00:32:42,280 --> 00:32:46,530
winkels hier in de buurt voor joden
verboden waren, hè. Dat bordje verboden

437
00:32:46,530 --> 00:32:53,469
voor joden dat eh dat prikt nog altijd
in mijn hersens, dat je dat zag.

438
00:32:53,470 --> 00:32:57,200
Maar eh, ik kon daar
wel een briefje brengen.

439
00:32:57,490 --> 00:33:01,240
En die winkels kwamen dan altijd heel
veel boodschappen thuis bezorgen.

440
00:33:01,240 --> 00:33:03,730
Want wij bleven wel gewoon
klant in die winkels.

441
00:33:04,470 --> 00:33:10,150
Maar eh d’r werd toen heel veel thuis bez
gezorgd, maar mijn moeder die miste dat, hè. Die

442
00:33:10,150 --> 00:33:14,590
miste toch dat boodschappen doen en die wou
dan toch wel eens op die markt gaan kijken.

443
00:33:15,360 --> 00:33:19,515
Maar er was dus een andere kwestie,
want op het hoekje van de eh

444
00:33:19,515 --> 00:33:25,050
Gaaspstraat en de Lekstraat woonde
een eh vriendin van mijn moeder.

445
00:33:25,050 --> 00:33:30,478
(Lijkt geëmotioneerd te raken.) En die is heel
in het begin van de oorlog weggehaald, daar.

446
00:33:30,479 --> 00:33:36,140
En we liepen daar op die markt en
ik zei nog van nou daar woonde tante

447
00:33:36,140 --> 00:33:43,376
Toos en En mijn moeder die heeft
toen zó lopen huilen dat eh nou ja

448
00:33:43,377 --> 00:33:46,326
en toen dacht ik ik ik wil naar die
markt hoef nooit meer naar toe.

449
00:33:46,327 --> 00:33:49,180
En mijn moeder wilde daar
eigenlijk ook nooit meer naar toe.

450
00:33:49,180 --> 00:33:49,450
(Haalt hoorbaar adem.) Wie

451
00:33:49,450 --> 00:33:54,230
Zo van eh

452
00:33:54,230 --> 00:33:54,670
Wie was tante Toos?

453
00:33:54,670 --> 00:33:55,600
Tante Toos was een
vriendin van mijn moeder.

454
00:33:55,600 --> 00:34:12,470
en eh eh nou eh ja, dat was
het dus eigenlijk. Ik eh.

455
00:34:12,940 --> 00:34:14,458
Kwam u ook wel eens bij haar thuis?

456
00:34:14,640 --> 00:34:16,236
Bij tante Toos? (met zachte stem.)
Jaa, daar kwam ik wel eens thuis.

457
00:34:16,236 --> 00:34:30,340
En eh tante Toos woonde daar met haar ouders
en met haar broer en eh de de moeder van

458
00:34:30,340 --> 00:34:36,250
tante Toos die had een eh trommeltje, dat
herinner ik me nog erg goed en daar zaten altijd

459
00:34:36,250 --> 00:34:42,460
koekjes in en dan kwamen wij er op theetijd
en dan kregen we altijd thee met een koekje.

460
00:34:42,640 --> 00:34:44,600
En dat trommeltje daar
was ik heel gek op.

461
00:34:44,600 --> 00:34:53,620
Want als je op dat dekseltje drukte dan zei dat-
tante Toos heette Noach van eh achternaam- en dan

462
00:34:53,620 --> 00:34:58,600
kon je op dat tromm op dat dekseltje drukken en
dan zei “Oh oh, oh oh!” zei dat dat dekseltje dan.

463
00:34:58,600 --> 00:34:59,650
“Noach Noach”.

464
00:34:59,650 --> 00:35:01,354
Ik was gek op dat trommeltje.

465
00:35:01,354 --> 00:35:07,320
Dus op een gegeven moment heeft kennelijk de
moeder van tante Toos gezegd eh oh dat kind is zo

466
00:35:07,320 --> 00:35:12,470
gek op dat trommeltje, ik denk dat ik een jaar
of drie vier was, neem dat trommeltje maar mee.

467
00:35:12,660 --> 00:35:15,670
Dus dat trommeltje heeft
hier jaren in huis gestaan

468
00:35:15,810 --> 00:35:20,570
9...) en eh ook in mijn
kastje, dat koektrommeltje.

469
00:35:21,080 --> 00:35:24,010
Maar ik wou het nooit gebruiken, want
dan moest ik altijd denken aan mijn

470
00:35:24,010 --> 00:35:30,340
moeder en eh en aan tante Toos en hoewel
tante toos wel teruggekomen is, hoor.

471
00:35:30,340 --> 00:35:32,030
Ze is toen wel weg gehaald, maar ze is

472
00:35:32,030 --> 00:35:32,236
Hm.

473
00:35:32,236 --> 00:35:37,612
Ze hoorde wel bij de gelukkigen die
Theresienstadt heeft overleefd.

474
00:35:37,612 --> 00:35:45,689
(Lijkt geëmotioneerd te raken.) Maar ehm eh dat
trommeltje dat heb ik nooit willen gebruiken.

475
00:35:46,256 --> 00:35:51,875
Misschien omdat het huis ut het huis van
mijn ouders kwam, of omdat ik altijd, maar

476
00:35:51,876 --> 00:35:56,780
mijn dochter die zag dan dat trommeltje en
d’r zat een soort sprookjesfiguur stond er op.

477
00:35:56,781 --> 00:36:01,100
Een soort ik weet niet meer of het Assepoester
was, ik denk dat het Assepoester was.

478
00:36:01,100 --> 00:36:04,330
Dat plaatje op het, dus die was
gek op dat trommeltje, als kind.

479
00:36:04,330 --> 00:36:07,890
En dan zei ze altijd: mama, waarom
gebruik je dat trommeltje niet?

480
00:36:07,890 --> 00:36:11,160
En toen zei ik: als je groot bent,
mag je het meenemen. (Lacht.)

481
00:36:11,160 --> 00:36:11,620
En waar is het trommeltje nu?

482
00:36:11,620 --> 00:36:18,480
Bij mijn dochter. Staat nu bij mijn dochter
thuis. En mijn dochter gebruikt ’t wel.

483
00:36:18,480 --> 00:36:19,990
De stroopwafeltjes
zitten d’r altijd in.

484
00:36:19,990 --> 00:36:25,070
Dus als ik nu oppas bij mijn kleinkinderen,
(lacht) als ik een stroopwafeltje

485
00:36:25,070 --> 00:36:26,676
bij de koffie wil, dan moet ik het
trommeltje van tante Toos gebruiken.

486
00:36:26,677 --> 00:36:26,860
(Lacht.) Maar goed.

487
00:36:26,860 --> 00:36:33,020
En hoe kwam het dat tante
Toos al zo vroeg is weggehaald?

488
00:36:33,020 --> 00:36:36,770
Geen idee. Weet ik echt niet. Die
hele familie is weggehaald, hoor.

489
00:36:36,770 --> 00:36:40,289
Die vader en d’r moeder, tante Toos
en d’r broer. Ik weet het niet.

490
00:36:40,290 --> 00:36:45,290
(Mompelend) Waarom die
zo vroeg is weggehaald.

491
00:36:45,290 --> 00:36:51,350
Nog even terug naar dat moment dat u met uw moeder,
die dag naar de markt ging. Was het een uitje?

492
00:36:51,350 --> 00:36:56,080
Voor mij? Jaa, jaja, dat was
een uitje. Dat was een uitje.

493
00:36:56,080 --> 00:37:00,550
Misschien dat ze ook wel zei: dan gaan
we daarna naar tante eh tante Jo en Hanny

494
00:37:00,550 --> 00:37:10,542
Hè, die vriendin die dus nu nog een
vriendin...Want daar kwam ik erg graag.

495
00:37:10,542 --> 00:37:12,530
Maar ehm eh Daar zijn we ook nooit meer
terecht gekomen. Bij tante Jo. En Anny.

496
00:37:12,530 --> 00:37:16,789
Want mijn moeder die wou van die markt
af en onmiddellijk naar huis en-

497
00:37:16,790 --> 00:37:20,059
(Onderbreekt CD.) Dus dus u vertrekt
hier, vanuit dit huis, met uw moeder,

498
00:37:20,060 --> 00:37:23,110
Te voet, naar de markt.

499
00:37:23,110 --> 00:37:26,690
Ja. We hebben d’r niks gekocht.

500
00:37:26,690 --> 00:37:29,570
Wat was er te koop?

501
00:37:31,100 --> 00:37:33,870
Nou, ik zou bijna zeggen al sla je
me dood, maar ik denk dat het gewoon

502
00:37:33,870 --> 00:37:36,770
groente was en eh (Maakt een mondje
van ‘geen idee’.) Misschien iets

503
00:37:36,770 --> 00:37:42,918
van groente en eh ik vond het
helemaal geen interessante markt eh.

504
00:37:42,919 --> 00:37:50,920
Ja, en dat feit ook, dat
mijn daar huilde dat eh maakt

505
00:37:50,920 --> 00:37:56,270
voor mij ook helemaal het
plezier in eh dat uitje weg.

506
00:37:56,270 --> 00:37:56,870
Weet je wel?

507
00:37:56,870 --> 00:37:58,619
Zo van en toen mijn moeder
zei van laten we maar gauw

508
00:37:58,619 --> 00:38:01,010
nar huis gaan, toen dacht ik:
ja, dat is ook wel beter.

509
00:38:01,010 --> 00:38:02,990
Laten we maar meteen
gauw naar huis gaan, hè.

510
00:38:03,260 --> 00:38:04,209
Snapte u waarom? [Op de achtergrond maakt
een parkiet of papegaai hoge geluiden.]

511
00:38:04,210 --> 00:38:05,860
En ik snapte wel waarom.

512
00:38:05,860 --> 00:38:09,165
Want mijn moeder werkte in die tijd ehm
[op de achtergrond maakt een parkiet

513
00:38:09,166 --> 00:38:12,740
of papegaai weer hoge geluiden.] op het
Waterlooplein, op een joodse school.

514
00:38:14,070 --> 00:38:22,068
En toen ze eh een keertje ’s middags naar
huis wou, toen eh hebben ze d’r fiets afgepakt.

515
00:38:22,069 --> 00:38:25,440
[Vogel blijft lawaai maken.] Wat dus
eh een grote ramp was voor mijn moeder.

516
00:38:25,440 --> 00:38:28,744
En eh toen wilden ze
mijn moeder ook meenemen.

517
00:38:28,744 --> 00:38:34,510
En eh (maakt een mondje van: ‘ik weet het
niet’.) Om een of andere reden, misschien

518
00:38:34,510 --> 00:38:39,260
was ik die reden wel, hebben ze toen mijn
moeder laten gaan maar mijn moeder voelde

519
00:38:39,260 --> 00:38:42,717
zich meteen niet meer zo veilig om daar op
die school op het Waterlooplein te werken.

520
00:38:42,718 --> 00:38:46,630
En die heeft toen een kennelijk een
overplaatsing gekregen, hier naar de

521
00:38:46,630 --> 00:38:51,940
buurt, want die heeft toen hier in
de buurt eh op joodse scholen gewerkt.

522
00:38:51,940 --> 00:38:53,620
(Haalt hoorbaar adem.) En en
wat heeft het te maken met?

523
00:38:53,620 --> 00:38:54,950
Nou, het het feit van dat je op-

524
00:38:55,610 --> 00:38:56,720
(Maakt zin af) de markt?

525
00:38:56,720 --> 00:39:01,470
Zo’n eh zo’n markt,

526
00:39:01,470 --> 00:39:08,200
eh een concentratie had van joden dat als die
(haalt schouder op) eh Duitsers het opeens in hun

527
00:39:08,200 --> 00:39:17,130
bolle hoofd kregen om eh joodsers joden op te pakken,
nou dan hadden ze daar een eh willig publiek.

528
00:39:17,130 --> 00:39:22,470
Weet je wel? Want d’r liepen alleen maar joden
rond. En mijn moeder die zocht dat liever niet op.

529
00:39:22,580 --> 00:39:28,352
Die concentraties van
eh van joden. Denk ik.

530
00:39:28,352 --> 00:39:32,392
(Haalt schouders op.) Ik denk dat dat ook reden
was waarom mijn moeder er niet graag heen ging.

531
00:39:32,392 --> 00:39:32,970
(Maakt ‘ik weet het niet’ mondje.)

532
00:39:37,750 --> 00:39:39,060
En dat overviel haar, op dat moment?

533
00:39:39,060 --> 00:39:39,346
Ja. (Knikt.)
En dat overviel haar, op dat moment?

534
00:39:39,346 --> 00:39:40,526
Ja. (Knikt.)

535
00:39:40,527 --> 00:39:45,050
Hoe lang waren jullie al op de markt?

536
00:39:45,050 --> 00:39:48,960
(Lacherig) Nou! Misschien
is het een kwartier geweest.

537
00:39:48,960 --> 00:39:50,840
En toen?

538
00:39:51,590 --> 00:39:53,010
En toen zijn we weer nar huis gegaan!

539
00:39:53,010 --> 00:39:56,050
Heeft mijn moeder een kopje thee
gemaakt en eh hè? Neem ik aan. En

540
00:39:57,140 --> 00:40:04,190
(Fel.) Ik kan me niet eens herinneren
dat ze er wat gekocht heeft!

541
00:40:04,190 --> 00:40:10,200
En wat dacht u, toen
uw moeder zo zag huilen?

542
00:40:11,510 --> 00:40:16,621
Toen dacht ik: hier hoef ik nooit meer
naar toe. En het is ook nooit meer gebeurd.

543
00:40:16,621 --> 00:40:18,361
(Haalt schouders op.

544
00:40:18,362 --> 00:40:24,896
(Maakt mondje van ‘geen idee’.) maar ik dacht
wel van eh nou mijn moeder denkt aan tante Toos.

545
00:40:24,897 --> 00:40:26,020
Dat is het enige wat ik dacht.

546
00:40:26,020 --> 00:40:35,470
maar achteraf denk ik van dat mijn
moeder gewoon dacht van: als dit nu eh het

547
00:40:35,470 --> 00:40:40,140
leuke uitje moet zijn van een eh markt,
hè? Dat mijn moeder dan dacht van (maakt

548
00:40:40,140 --> 00:40:46,420
mondje van ‘geen idee’.) niet alleen aan
tante Toos, maar eh ook aan de gezellige

549
00:40:46,420 --> 00:40:50,184
uitjes naar de Albertkuyp en hè? Want dat
deed ik ook wel eens met mijn moeder.

550
00:40:50,185 --> 00:40:52,442
En dat was altijd eh gezellig.

551
00:40:59,800 --> 00:41:04,230
Pijnlijke herinnering voor haar
dat de tijd niet meer normaal was?

552
00:41:04,230 --> 00:41:08,306
Ja. Ik denk het. (Knikt.) Ik denk het. maar mijn
moeder praatte daar eigenlijk nooit over, he.

553
00:41:08,307 --> 00:41:09,770
Dat is eh

554
00:41:09,880 --> 00:41:11,300
Waar niet over?

555
00:41:11,500 --> 00:41:19,710
Over eh pijnlijke herinneringen. Ja ze praatte
wel over eh d’r broertje wat eh weggehaald is.

556
00:41:20,170 --> 00:41:25,630
Maar eh ja en (haalt schouders op.) d;r
zijn natuurlijk een hoop familieleden

557
00:41:25,630 --> 00:41:31,170
ondergedoken en d’r zijn ook dingen
niet goed gegaan met die onderduik.

558
00:41:31,720 --> 00:41:35,970
Maar ehm (Stem klinkt
geëmotioneerd.) Ja dat broertje

559
00:41:35,970 --> 00:41:38,530
daar eh had mijn moeder het
wel erg moeilijk mee, hoor.

560
00:41:38,530 --> 00:41:48,661
Dat eh ja die als kind was ‘ie ook heel bij
ons thuis en eh ja ik wist eigenlijk niet

561
00:41:48,662 --> 00:41:53,100
eens dat er wat met Freddy aan de hand was,
maar Freddy was dus geestelijk gehandicapt.

562
00:41:53,530 --> 00:42:00,970
En ehm die is dus eh Toen
een jaar of zestien was,

563
00:42:00,970 --> 00:42:08,800
zeventien ofzo, is die naar ehm Apeldoorn gegaan.
Dat was een psychiatrische inrichting. Voor joden.

564
00:42:09,250 --> 00:42:11,100
En die is in zijn geheeld
leeg gehaald, op een nacht En

565
00:42:14,470 --> 00:42:21,700
eh daar is hij, met dat
transport is hij eh meegegaan.

566
00:42:23,100 --> 00:42:27,479
En de de vrouw van de broer van mijn
moeder is toen nog naar Apeldoorn gegaan,

567
00:42:27,480 --> 00:42:33,470
om te kijken of ze Freddy mee kon
nemen, maar eh dat was die was te laat.

568
00:42:33,470 --> 00:42:43,194
En dat heeft mijn moeder altijd heel heel erg
gevonden. Daar had ze het ook altijd wel over.

569
00:42:43,195 --> 00:42:45,550
Van eh (Zacht.) Wat zou d’r met Freddy gebeurd
zijn en zo, ja. (Lijkt geëmotioneerd te raken.) Ja.

570
00:42:45,550 --> 00:42:51,650
Maar goed eh.

571
00:42:51,650 --> 00:42:51,843
Eh?

572
00:42:51,843 --> 00:42:55,970
Ik denk dat de familie ja
d’r d’r gaan dus heel gekke

573
00:42:55,971 --> 00:42:58,930
verhalen, over d-dat mensen
niet wisten wat er gebeurde.

574
00:42:59,350 --> 00:43:04,920
Maar mijn vader die deed eh
voor 1940 al erg veel zaken met

575
00:43:04,920 --> 00:43:08,170
Duitsers en hij werkte ook
voor een Duits bedrijf, toen.

576
00:43:08,880 --> 00:43:12,930
En mijn vader die reisde
heel veel naar eh Duitsland.

577
00:43:13,050 --> 00:43:17,679
En mijn vader die eh heeft dus eigenlijk altijd
eh geweten wat er in Duitsland al gebeurde.

578
00:43:17,680 --> 00:43:24,484
En dat de mensen die hier weggingen
en met een rugzakje zich gingen melden

579
00:43:24,484 --> 00:43:29,180
(schudt) en die de idee hadden van dat
ze bij elkaar zouden blijven, dat daar

580
00:43:29,180 --> 00:43:33,300
niks van terechtkwam, dat eh heeft mijn
vader eigenlijk altijd wel geweten.

581
00:43:33,300 --> 00:43:39,370
Mijn vader heeft ook op een gegeven moment,
van zijn baas toen, zijn baas vertrok

582
00:43:39,370 --> 00:43:44,470
toen naar Amerika, en mijn vader kreeg toen
de gelegenheid om naar Engeland te gaan.

583
00:43:45,170 --> 00:43:51,020
En ik herinner me nog dat mijn vader met die
kaartjes voor de boot of voor het vliegtuig, dat

584
00:43:51,020 --> 00:44:00,470
weet ik niet meer, naar de in de Geulstraat kwam,
héél blij was dat ‘ie kon, weg kon uit Amsterdam.

585
00:44:00,470 --> 00:44:04,660
Maar mijn moeder die had hier dus
nog haar vader en dat broertje.

586
00:44:04,950 --> 00:44:08,038
En mijn moeder die heeft toen
ook -dat was ook een moment

587
00:44:08,038 --> 00:44:10,990
dat ik mijn moeder heb zien
huilen- van dat ze niet weg wou.

588
00:44:11,870 --> 00:44:15,190
En mijn vader die helemaal
verdrietig was dat ‘ie ons niet

589
00:44:15,190 --> 00:44:18,820
mee kon nemen, hè. Maar die
is toen ook maar niet gegaan.

590
00:44:18,820 --> 00:44:23,740
Maar hij hád toen de mogelijkheid om eh
naar Engeland te gaan, met zijn gezin.

591
00:44:24,420 --> 00:44:28,200
Maar eh, dat heeft mijn moeder dus nooit
gewild, die heeft dat dus tegen gehouden.

592
00:44:29,280 --> 00:44:33,477
Maar mijn vader die wist wat er in Duitsland
gebeurde en wat ons eigenlijk te wachten stond.

593
00:44:33,478 --> 00:44:35,880
Eigenlijk eh nog voor 1940.

594
00:44:35,880 --> 00:44:48,470
Heeft u w moeder de dreiging voor deportaties
en razzia’s ook voor zichzelf gevoeld?

595
00:44:49,340 --> 00:44:52,400
Nou, ik denk dat mijn moeder ook
een soort heilig vertrouwen had

596
00:44:52,400 --> 00:44:58,180
in mijn vader zo van eh ze hadden
ook allerlei slimmigheidjes.

597
00:44:59,930 --> 00:45:05,970
Want eh ik denk dat die verhuizing die wij
toen wij zijn toen even heel kort en ehm kort

598
00:45:05,970 --> 00:45:10,140
na het uitbreken van de oorlog, het uitbreken
van de oorlog kan ik me nog herinneren.

599
00:45:10,140 --> 00:45:14,700
Want wij woonden in de
Geulstraat, tegenover eh ja

600
00:45:14,700 --> 00:45:18,210
d’r was toen nog een grote
garage, de Sieberggarage.

601
00:45:18,210 --> 00:45:22,710
En die werd gebruikt
door eh Duitse tanks.

602
00:45:22,710 --> 00:45:31,060
En dat was zo’n garage, ja nu zie je ze
honderdduizend w, zo’n garage met een oprit

603
00:45:31,060 --> 00:45:36,700
en weet je wel dat je en dat konden wij
vanuit onze huiskamer zagen we die tanks en

604
00:45:36,700 --> 00:45:42,758
die soldatenwagens die zagen we zo naar
boven rijden, op die befaamde tien mei 1940.

605
00:45:42,758 --> 00:45:46,280
De zus van mijn vader was
toen bij ons in huis.

606
00:45:46,460 --> 00:45:49,489
En haar man was gemobiliseerd,
die zat in het leger, het

607
00:45:49,950 --> 00:45:53,706
Nederlandse leger, tussen
aanhalingstekens, wat we toen hadden.

608
00:45:54,590 --> 00:45:58,310
En die kon alleen maar huilen,
die dag, hè, want die dacht

609
00:45:58,310 --> 00:46:01,620
ik zie mijn man, nou ze waren
nog niet eens getrouwd, maar

610
00:46:01,620 --> 00:46:05,140
Ik zie ehm mijn aanstaande
man nooit meer terug.

611
00:46:05,840 --> 00:46:10,540
En eh ik eh zag voortdurend, ik
stond alleen maar voor het raam te

612
00:46:10,540 --> 00:46:15,920
kijken naar al die eh die legerauto’s
die daar die garage inreden enzo.

613
00:46:15,920 --> 00:46:19,480
En wat zeiden uw ouders?

614
00:46:19,480 --> 00:46:20,640
Ehm nou, ga maar
liever niet naar buiten!

615
00:46:20,640 --> 00:46:24,390
(Lacht.) Blijf maar lekker binnen
en eh ik mocht ik hoefde ook niet

616
00:46:24,390 --> 00:46:28,352
naar school, dat was voor mij eh hè?
Want ik zat toen op de kleuterschool

617
00:46:28,353 --> 00:46:33,376
en eh ik moest daar dus langs en
ik hoefde niet naar school, die dag.

618
00:46:33,376 --> 00:46:40,760
Achteraf geloof ik dat die school
helemaal gesloten was, die dag, maar.

619
00:46:40,810 --> 00:46:43,090
Uw moeder heeft als,
zij was gemengd gehuwd.

620
00:46:43,090 --> 00:46:43,890
Ja.

621
00:46:51,850 --> 00:46:52,530
Dat betekende ook dat
zij minder gevaar liep.

622
00:46:52,530 --> 00:46:54,003
Minder gevaar liep, ja.

623
00:46:54,003 --> 00:46:59,960
Ehm, ik bedoelde of daar als kind ook iets van
hebt gemerkt dat zij zich wel bedreigd voelde?

624
00:47:00,530 --> 00:47:06,790
Nou, ik ik weet dus dat ze ehm wij
wij zijn hier komen wonen in dat

625
00:47:06,790 --> 00:47:09,854
huis en dat was dus eigenlijk voor
ons drieën een heel groot huis, he?

626
00:47:09,854 --> 00:47:14,350
Want we waren hier dus eh, dit dit
hier zaten schuifdeuren tussen.

627
00:47:15,440 --> 00:47:21,750
En eh Wij zijn hier komen wonen en dat
vond ik wel gek, met nog een ander gezin.

628
00:47:21,860 --> 00:47:24,340
Tenminste dat was een man
en een vrouw, toen nog.

629
00:47:25,180 --> 00:47:29,560
En die man was een jood en
die vrouw was geen jodin.

630
00:47:30,600 --> 00:47:38,820
En wij zijn hier dus wel eens bezocht
door eh de heren toen we hier pas woonden.

631
00:47:38,820 --> 00:47:39,158
Door?

632
00:47:39,159 --> 00:47:42,058
Ja, ik denk door de Grüne
Polizei, ook hè. Die dus

633
00:47:42,058 --> 00:47:44,997
even kwam checken van wie
d’r hier in dit huis woonde.

634
00:47:45,282 --> 00:47:52,220
En ik dénk dat dit huis dus stond op naam
van mijn vader én die mevrouw, waarvan ik de

635
00:47:52,221 --> 00:47:57,990
meisjesnaam niet weet, ik weet we dat ze
later getrouwd is met die meneer Ferro en eh

636
00:48:00,120 --> 00:48:04,671
Meneer Ferro en mijn moeder, die
kropen samen weg, want we hadden hier

637
00:48:04,672 --> 00:48:08,680
een schuilplaats op zolder; waar mijn
vader ook naar de radio luisterde.

638
00:48:09,020 --> 00:48:13,540
En eh dan deed mijn vader altijd net
of die getrouwd was met mevrouw Ferro.

639
00:48:13,540 --> 00:48:20,140
En dat vond ik eigenlijk, ik heb dat daar nooit
naar gevraagd, maar ik vond het wél gek, maar hè?

640
00:48:20,140 --> 00:48:20,380
Hoe

641
00:48:20,380 --> 00:48:24,436
Alsof alsof mijn moeder mevrouw
Ferro was, weet je wel? Zo van eh?

642
00:48:24,437 --> 00:48:33,400
(Kijkt vragend, haalt schouders op.) Ja, dat
eh...maar eh dat was dus toch een soort eh veiligheid

643
00:48:33,400 --> 00:48:38,479
die mijn vader en moeder hadden ingebouwd, zo
van eh als ze nog ‘ns een keertje, hè? Want eh.

644
00:48:38,480 --> 00:48:50,080
Eh eh als ik het allemaal goed hoor, voelde
u zich als kind eigenlijk best veilig.

645
00:48:50,080 --> 00:48:50,360
Ja.

646
00:48:50,360 --> 00:48:54,470
Want uw ouders waren, wisten
u vertrouwen te geven.

647
00:48:54,470 --> 00:48:54,810
Ja.

648
00:48:54,810 --> 00:48:55,940
Dat het allemaal niet mis zou gaan.

649
00:48:55,940 --> 00:48:56,090
Ja.

650
00:48:56,090 --> 00:48:59,570
Toch veranderde er in die jaren
natuurlijk een aantal dingen.

651
00:48:59,920 --> 00:49:08,460
Eh de anti-joodse maatregelen worden steeds
scherper. U was dan ongeveer zeven, acht?

652
00:49:08,460 --> 00:49:15,310
(Knikt.) Kon niet meer naar het zwembad. Dát vond
ik erg. En dat zwembad daar eh daar was ik gek op.

653
00:49:15,820 --> 00:49:17,243
(Lacht haast onhoorbaar.)

654
00:49:17,244 --> 00:49:21,085
En eh (schudt.) Zwemles en zo, dat zat
er voor mij allemaal niet meer bij,

655
00:49:21,086 --> 00:49:25,335
want eh, ja dat was voor joden verboden
en mijn moeder kon me niet brengen.

656
00:49:26,250 --> 00:49:30,616
En eh nou ja dan was het ook zo van,
nou zo’n zwembad daar kon je dan maar

657
00:49:30,616 --> 00:49:33,038
beter niet meer heen gaan en dat deed je
dan ook niet meer, hè? (haalt schouders

658
00:49:33,039 --> 00:49:38,708
op.) maar dat vond ik erger dan dat dan
die speeltuin, bij wijze van spreken,

659
00:49:38,709 --> 00:49:41,791
hè. Want die speeltuin nou hm (haalt
schouders op.) daar gaf ik niet om.

660
00:49:41,792 --> 00:49:44,690
Maar dat zwembad, dat eh

661
00:49:44,690 --> 00:49:46,699
Begreep u dat, waarom u
daar niet meer mocht komen?

662
00:49:46,700 --> 00:49:50,300
Nee, eig ik begreep dat, want er waren ook
winkels waar we niet meer mochten komen.

663
00:49:50,300 --> 00:49:53,560
En mijn moeder mocht ook niet meer
eh (haalt schouders op) naar de

664
00:49:53,560 --> 00:49:58,910
Bijenkorf en naar eh eh hè? Allemaal
dingen die ze dolgraag altijd deed.

665
00:49:58,910 --> 00:50:00,120
En naar de schouwburg

666
00:50:00,120 --> 00:50:07,579
En zo, dat was allemaal afgelopen. En dan was
voor mij het zwembad afgelopen. Zo van nou je hè?

667
00:50:07,580 --> 00:50:08,940
Waren er nog meer dingen,
behalve het zwembad?

668
00:50:09,080 --> 00:50:20,110
Nou, eigenlijk niet. Ik eh (Schudt.) Ja.
Niet dat ik me nog zo een twee drie herinner.

669
00:50:20,110 --> 00:50:22,280
Moest u naar een andere school?

670
00:50:22,280 --> 00:50:25,800
Nee. Nee. Ik ben altijd in de
Niersstraat op school gebleven.

671
00:50:27,080 --> 00:50:31,170
Want ik was dus op de kleuterschool,
daar en toen zijn we dus,

672
00:50:31,490 --> 00:50:35,860
in mijn kleutertijd nog naar
Uitgeest geweest, een half jaartje.

673
00:50:36,760 --> 00:50:39,410
En toen we terugkwamen ging ik
dus weer terug naar diezelfde

674
00:50:39,410 --> 00:50:43,530
school, maar ik zat inmiddels
eh op de lagere school.

675
00:50:43,530 --> 00:50:47,550
Maar het was voor mij dezelfde school,
want het eh Montessorionderwijs was al

676
00:50:47,550 --> 00:50:55,090
heel vooruitstrevend (lacht) dat ze
kleuters en eh kinderen in een gebouw hadden.

677
00:50:56,420 --> 00:50:59,610
Dus ik zag daar ook weer dezelfde kinderen
terug eigenlijk van mijn kleuterklas.

678
00:50:59,610 --> 00:51:02,910
En dat vond ik eigenlijk
wel eh gezellig.

679
00:51:05,590 --> 00:51:06,270
Verdwenen d’r op een
gegeven moment kinderen?

680
00:51:06,270 --> 00:51:13,000
(Knikt.) D’r verdwenen kinderen.
(Knikt.) (Zacht.) D’r verdwenen kinderen.

681
00:51:13,000 --> 00:51:19,804
En eh ik heb zo’n zo’n soort foto
van die lagere schoolklas (lijkt

682
00:51:19,805 --> 00:51:22,200
geëmotioneerd te raken.) en eh
daar kan ik ze nog zó aanwijzen.

683
00:51:22,200 --> 00:51:25,920
Dat ik denk van die was op een gegeven
moment weg en die was op een geven moment weg

684
00:51:25,920 --> 00:51:28,591
(Haalt adem om een vraag te stellen.)

685
00:51:28,591 --> 00:51:31,335
En eh, ja.

686
00:51:31,782 --> 00:51:38,218
Maar eerlijk gezegd eh ik wist dat
dan wel, hè, maar ja, je wist nooit

687
00:51:38,219 --> 00:51:43,360
zeker of die kinderen ondergedoken
waren, hè en ik in mijn onnozelheid

688
00:51:43,361 --> 00:51:46,615
heb gedacht dat die kinderen eigenlijk
allemaal ondergedoken waren.

689
00:51:47,326 --> 00:51:51,757
Sommige zijn echt nooit terug gekomen, maar
sommigen heb ik ook na de oorlog weer terug gezien.

690
00:51:51,757 --> 00:51:56,170
Dus dan wist je van eh nou (met
zachte stem) dat is goed gekomen.

691
00:51:57,190 --> 00:52:02,950
En wat dacht u dan bij, eh, wat stelde u
zich voor bij dat ‘ze waren ondergedoken’?

692
00:52:05,460 --> 00:52:12,030
Ja, dat je eh zo tijdelijke en andere
vader en moeder kreeg, zo van hè, hm?

693
00:52:12,030 --> 00:52:20,195
Maar ik had twee neefjes die hier
vlak bij woonden; nou ’t waren

694
00:52:20,195 --> 00:52:23,790
eigenlijk achterneefjes, want eh die
vrouw was een nicht van mijn moeder.

695
00:52:24,430 --> 00:52:28,860
En eh die vader en moeder die
zijn in Amsterdam ondergedoken

696
00:52:28,860 --> 00:52:35,620
bij vrienden, maar die kinderen
zijn eh buiten Amsterdam gegaan.

697
00:52:35,620 --> 00:52:39,930
Dus het was ook voor die vader en moeder heel
moielijk om die kinderen te bezoeken, enzo.

698
00:52:39,930 --> 00:52:47,355
En eh Nou wij zagen, ik zag die eh nicht van
mijn moeder, Tante, noemden we d’r ook, die zag

699
00:52:47,355 --> 00:52:55,880
ik ook regelmatig en eh want op een of andere
manier kwamen we toch wel bij elkaar op bezoek.

700
00:52:55,880 --> 00:53:01,710
Ik weet het niet hoe het is een eh hele gekke
tijd geweest. Zo van eh, zij kwamen dus gewoon.

701
00:53:01,790 --> 00:53:04,930
Met een jas, zonder ster een
beetje hier naar toe gelopen.

702
00:53:04,930 --> 00:53:06,970
D’r waren dagen dat je
gewoon wist dat er niets

703
00:53:06,970 --> 00:53:10,460
gebeurde, ofzo of men wist
dat er dan niks kon gebeuren.

704
00:53:10,460 --> 00:53:12,450
Ik weet het niet, hoor.
Hoe ze dat allemaal.

705
00:53:12,450 --> 00:53:19,350
Maar ik herinner me ook wel dat we bij hun op
hun onderduikadres eh op bezoek zijn geweest.

706
00:53:20,240 --> 00:53:22,630
Ik met mijn vader en mijn moeder.

707
00:53:23,410 --> 00:53:26,902
Maar dan kwamen dus altijd de verhalen
over die jongetjes en met die oudste jongen

708
00:53:26,902 --> 00:53:32,370
ging het dan wel goed, maar dat dat jongste
jongetje en die was toen een jaar of

709
00:53:32,370 --> 00:53:40,520
twee, die is toen eh dat dat was in
Rotterdam en dat jongetje is dus kennelijk

710
00:53:40,520 --> 00:53:48,350
verraden en eh toen kwamen ze die dat kind
daar weghalen bij die familie en die mensen

711
00:53:48,350 --> 00:53:53,672
hebben toen gedacht van nou, we redden dat
kind en we gooien hem uit het raam en hm?

712
00:53:53,673 --> 00:53:57,300
Dan komt er wel iemand die
‘m opraapt en ‘m verzorgt.

713
00:53:57,300 --> 00:54:01,820
Maar dat jongetje is toen eigenlijk
uit het raam gevallen en doodgevallen.

714
00:54:02,160 --> 00:54:07,126
En daar is die tante van mij
héél erg verdrietig van geweest.

715
00:54:07,127 --> 00:54:10,829
En dat herinner ik me dus ook nog heel
erg goed. Dat verdriet van die tante.

716
00:54:10,830 --> 00:54:17,020
En ze had dus ook nog kleertjes van hem en toen
mijn broer in 1944 geboren werd, waren er dus

717
00:54:17,020 --> 00:54:24,820
heel weinig babykleertjes en mijn broer heeft dus
in alle kleertjes van dat achterneefje gelopen.

718
00:54:25,660 --> 00:54:25,850
(Zucht.)

719
00:54:25,850 --> 00:54:29,340
En mijn tante die was dus al
altijd als ze Pim zag, mijn

720
00:54:29,340 --> 00:54:34,730
kleine broertje, dan eh was
ze altijd heel erg verdrietig.

721
00:54:34,940 --> 00:54:35,671
Want die was toen net zo oud als dat
jongetje toen zij afscheid namen.

722
00:54:35,672 --> 00:54:42,990
(Lijkt geëmotioneerd te raken.) Dat
herinner ik me dus heel erg goed.

723
00:54:42,990 --> 00:54:54,640
(haalt neus luid op.) En die tante
die heeft zich dus na de oorlog

724
00:54:54,640 --> 00:55:01,540
echt héél fanatiek eh eh (slikt.)
tegen het Jodendom gekeerd.

725
00:55:02,410 --> 00:55:06,449
En d’r is eigenlijk min of meer een
breuk tussen mijn moeder en haar nicht

726
00:55:06,450 --> 00:55:14,490
gekomen, omdat mijn moeder ook eh in 1948
op een eh joodse school is gaan werken.

727
00:55:14,490 --> 00:55:16,990
Eigenlijk tot d’r pensioen
heeft ze dat gedaan.

728
00:55:18,250 --> 00:55:23,040
En mijn moeder heeft zich dus eigenlijk
min of meer toch weer naar het

729
00:55:23,040 --> 00:55:28,559
Jodendom toegewend en dat eh heeft haar
nicht haar héél erg kwalijk genomen.

730
00:55:28,560 --> 00:55:33,150
En en u zelf? Hoe is

731
00:55:33,150 --> 00:55:35,665
(Kijkt een beetje boos/
onderzoekend naar AB.)

732
00:55:35,666 --> 00:55:38,400
Uw joodse identiteit? Om
het zo te noemen? Heeft u

733
00:55:38,400 --> 00:55:40,010
(Onderbreekt AB.) Nou, ik begreep er

734
00:55:40,010 --> 00:55:41,240
Dat ontwikkeld?

735
00:55:41,240 --> 00:55:47,980
Helemaal niks van hoor, dat mijn moeder ineens
op zaterdag niet meer eh met de tram wou en zo.

736
00:55:47,981 --> 00:55:54,259
Ze deed ’t dan wel stiekem, maar en zij
hoefde dus op zaterdag niet naar school.

737
00:55:54,260 --> 00:56:01,010
Ik wél, want ik zat niet op een
joodse school. Mijn moeder die eh

738
00:56:01,010 --> 00:56:07,502
Die werkte op Rosh Pina, hier in de van
Ostadestraat en later in Buitenveldert.

739
00:56:07,502 --> 00:56:10,420
En eh d’r woonde hier erg
veel vrome joden, in de

740
00:56:10,420 --> 00:56:13,580
buurt, die hun kinderen op
die joodse school hadden.

741
00:56:14,060 --> 00:56:18,250
En mijn moeder wilde dus niet dat die
kinderen zagen dat zij een stofdoek uitsloeg.

742
00:56:18,250 --> 00:56:19,927
(Haalt hoorbaar adem.) Hm.

743
00:56:19,928 --> 00:56:21,358
Weet je wel? Zo van eh hm?

744
00:56:21,359 --> 00:56:27,091
En nou wij woonde hier op een hoek en wij
hadden geen hulp in huis, in die tijd.

745
00:56:27,092 --> 00:56:33,052
Dus mijn moeder die deed op zaterdag de
huishouding, en eh maar ze wilde nog geen raampje

746
00:56:33,052 --> 00:56:39,184
lappen en geen eh want ze was als de dood dat
eh dat er eh kinderen op weg naar de synagoge

747
00:56:39,184 --> 00:56:45,144
liepen of terug van de synagoge kwamen en En
dat ze dan eh mijn moeder hield dus ook heel

748
00:56:45,144 --> 00:56:51,458
erg aan de synagoge-tijden en de joodse
feestdagen in de gaten want dat waren dus de

749
00:56:51,458 --> 00:56:55,679
momenten dat ze dus niet op de tram kon stappen
en eh niet op de fiets kon stappen en hè?

750
00:56:55,680 --> 00:56:55,890
Ja.

751
00:56:55,890 --> 00:57:01,140
Dat soort dingen. Maar wij vonden, mijn
broer en ik vonden het als kinderen

752
00:57:01,170 --> 00:57:04,440
Vréselijk. Vreselijk. Maar dan
had ik dus ook een vader...

753
00:57:27,480 --> 00:57:27,549
We gaan even stoppen.

754
00:57:27,550 --> 00:57:27,606
Ja.

755
00:57:27,606 --> 00:57:28,734
Ik moet u onderbreken. (Er wordt
gefluisterd. Toch?) [Knip.]

756
00:57:28,734 --> 00:57:28,978
Camera loopt.

757
00:57:28,979 --> 00:57:29,542
(Schrijft hoorbaar dingen op.)

758
00:57:29,543 --> 00:57:31,347
(Houdt dit nauwlettend in de gaten, probeert mee
te lezen.) Nou, er wordt een hoop opgeschreven!

759
00:57:31,348 --> 00:57:31,648
(Lacht nerveus.)

760
00:57:31,649 --> 00:57:31,855
(Grinnikt.)

761
00:57:31,856 --> 00:57:32,269
(Aan FT.) Zit ik goed?

762
00:57:32,269 --> 00:57:33,040
Zo dicht mogelijk
naar de camera toe, Ja.

763
00:57:33,040 --> 00:57:43,080
Oké. Kunt u iets vertellen van de momenten
dat uw moeder zich hier moest verstoppen?

764
00:57:43,080 --> 00:57:48,030
Oh ja. Ja, ja. Wij hadden
verstopplek, hier op zolder.

765
00:57:48,620 --> 00:57:52,960
Dat was dus een van de voordelen
van dit hoekhuis; dat wij

766
00:57:52,960 --> 00:57:56,950
een zolderkamer hadden met een
hébben eigenlijk, nog steeds.

767
00:57:56,950 --> 00:58:02,320
Met een eh heel groot
eh eh lege ruimte

768
00:58:02,390 --> 00:58:06,679
Eh in tussen eh het pand
Jägerstraat en Waalstraat in.

769
00:58:06,679 --> 00:58:13,491
En ik denk dat dat ook van die slimme vader
van mij een soort eh grapje was dat ‘ie dacht

770
00:58:13,530 --> 00:58:18,410
van: als we dat nodig hebben, kunnen we daar
altijd ene goede verstopplek van maken van maken.

771
00:58:18,410 --> 00:58:24,090
En dat had ‘ie ook besproken met die meneer
Ferro, waar ze dat huis samen mee huurden.

772
00:58:24,090 --> 00:58:28,530
Want op een gegeven moment ging
mijn vader boven een gat hakken,

773
00:58:28,530 --> 00:58:35,810
in de muur en eh daar zei ik toen
zei ik van eh: wat wordt dat?

774
00:58:35,810 --> 00:58:38,549
Ja, dat wordt onze Hans en
Grietje, zei mijn moeder dan.

775
00:58:38,549 --> 00:58:42,910
Want die refereerde aan het sprookje van
Hans en Grietje, want die heks had een

776
00:58:42,910 --> 00:58:48,480
soort oven en dan dat was dan in mijn
sprookjesboek was dat een vierkant gat.

777
00:58:48,480 --> 00:58:49,468
(Zucht hoorbaar.)

778
00:58:49,468 --> 00:58:54,013
En mijn vader maakte daar een
soort vierkant gat in de muur.

779
00:58:54,617 --> 00:58:59,061
En dan was er een kast gekomen, ik denk dat
die uit het huis van mijn grootvader kwam.

780
00:58:59,062 --> 00:59:02,490
Het is een soort kast zoals die kast
die daar nu staat. (Wijst achter zich.)

781
00:59:02,490 --> 00:59:07,438
Maar die komt van de tak van
mijn echtgenoot, maar ’t was net

782
00:59:07,438 --> 00:59:09,750
zo’n soort kast, hij doet me
er ook een beetje aan denken.

783
00:59:10,520 --> 00:59:12,320
Misschien dat ik daarom zo’n
hekel aan deze kast heb. (Lacht.)

784
00:59:12,320 --> 00:59:13,390
(Lacht zacht.)

785
00:59:13,390 --> 00:59:16,980
En die kast die had wieltjes
gekregen, van onderen.

786
00:59:16,980 --> 00:59:21,120
En die werd dan vanuit dat
als ze dan als je dan ín dat

787
00:59:21,120 --> 00:59:24,940
gat was, dan kon je die
kast naar dat gat toetrekken.

788
00:59:24,940 --> 00:59:26,370
Begrijp je wat ik bedoel?

789
00:59:26,430 --> 00:59:32,850
En ehm dan kon je dat eh
dat gat en dat daar binnen

790
00:59:32,850 --> 00:59:35,920
was het helemaal, ja was
het gezellig aangekleed.

791
00:59:35,920 --> 00:59:39,390
D’r waren bedden, d’r stond een tafel,
daar stond ook de radio waar mijn

792
00:59:39,390 --> 00:59:44,600
vader af en toe naar ging luisteren
en eh, dat noemden we Hans en Grietje.

793
00:59:44,600 --> 00:59:45,127
(Lacht.)

794
00:59:45,127 --> 00:59:54,428
En als er hier ook dreigingen waren van
eh eh razzia’s, en op een of andere

795
00:59:54,428 --> 00:59:56,638
manier wis- voelde je ze altijd aankomen;
ik heb ze een keertje gezien dat

796
00:59:56,639 --> 01:00:00,160
er daar van die grote overvalwagens in
de Waalstraat op dat pleintje stonden.

797
01:00:00,160 --> 01:00:04,870
En dat ik naar huis rende en zei van
ooh, ik zie de overvalwagens weer!

798
01:00:04,870 --> 01:00:13,390
Nou, dan kroop mijn moeder, met meneer Ferro eh
boven in in dat schuilhok, hè? En dan was het hier

799
01:00:13,390 --> 01:00:20,900
gewoon eh vadertje en moedertje waarschijnlijk
tussen mijn vader en de vrouw van meneer Ferro en

800
01:00:21,440 --> 01:00:27,360
joodse vrouw en een joodse man, die woonden hier
niet, hè. En die hebben ze ook nooit gevonden.

801
01:00:27,840 --> 01:00:34,650
En later ehm gingen ze dus ook gewoon
mannen oppakken, jonge mannen, die

802
01:00:34,650 --> 01:00:38,960
krachtig genoeg waren om in Duitsland te
werk gesteld te worden en onder andere

803
01:00:38,960 --> 01:00:44,560
die buurman, waar we aanvankelijk een
beetje eh sceptisch tegenover stonden,

804
01:00:44,560 --> 01:00:49,650
die heeft daar op het laatst eh nog eh
verstopt gezeten in Hans en Grietje.

805
01:00:49,780 --> 01:00:59,370
Eh de de vriend van mijn bovenbuurmeisje
eh die student was en ehm eh, die

806
01:00:59,370 --> 01:01:06,410
kroop daar hadden ze daar ook, ja in
mijn idee, ik weet het eigenlijk niet of

807
01:01:06,410 --> 01:01:09,880
ze daar eten en drinken hadden, maar
volgens mij moet daar wel een of ander

808
01:01:09,880 --> 01:01:16,090
noodvoorraadje gestaan hebben van eh
koffiesurrogaat en thee en eh iets te eten.

809
01:01:16,340 --> 01:01:21,640
Erg láng hebben ze daar nooit hoeven zitten,
want als er dan razzia’s waren, dan stonden

810
01:01:21,640 --> 01:01:28,750
ze hier, boven op het dak en dan hielden
ze de vluchtgelegenheid, dat was de enige

811
01:01:28,750 --> 01:01:35,134
vluchtgelegenheid hier van deze hoek, daar stond
dan altijd nu kan je het niet meer zo zien,

812
01:01:35,134 --> 01:01:41,850
want er zijn nu studentenwoningen, maar d’r stond
daar altijd zo’n eh zo’n wachter, aan die kant.

813
01:01:41,850 --> 01:01:42,690
En aan die kant.

814
01:01:42,690 --> 01:01:52,050
En de manier om nou te roepen dat alles veilig was
dan ging mijn vader boven aan de trap eh staan,

815
01:01:52,050 --> 01:01:57,230
deed het raam open en riep dan alles is veilig
en dat hoorde ze dan daar, in Hans en Grietje.

816
01:01:57,230 --> 01:02:00,780
En dan schoven ze die kast opzij
en iedereen ging weer zijns weegs.

817
01:02:01,400 --> 01:02:08,250
Maar eh het is wel eens een avond gebeurd dat mijn
vader riep eh (met luide stem) Alles is veilig!

818
01:02:08,250 --> 01:02:14,370
En toen keek ‘ie omhoog en hij
zag ineens ene Grüne staan, met

819
01:02:14,370 --> 01:02:17,620
een geweer op hem gericht en
eh die vroeg eh Wass ist loss?

820
01:02:17,620 --> 01:02:22,800
He, zo van hè? En mijn vader, in vloeiend
Duits, wat hij natuurlijk sprak, die zei

821
01:02:22,800 --> 01:02:30,820
van eh ja ik roep de kat, hè? Want eh de
kat is hier aan het wandelen en eh, he?

822
01:02:30,820 --> 01:02:37,730
Maar alles in heel hard Duits, zodat ze in
Hans en Grietje konden horen van oh eh (lacht)

823
01:02:37,730 --> 01:02:44,860
en ze zijn toen ook even blijven zitten, en
mijn vader deed het raam weer dicht en eh ging

824
01:02:44,860 --> 01:02:50,825
naar beneden en eh nou toen was dus inderdaad
alles veilig en toen is ‘ie waarschijnlijk

825
01:02:50,825 --> 01:02:57,120
gewoon weer naar boven gegaan en eh geroepen
van nou, kom d’r maar uit, ze zijn verdwenen.

826
01:02:57,590 --> 01:03:02,450
Maar eh ja zo, dat dat hebben we dus
wel een paar keer mee gemaakt, hoor.

827
01:03:02,450 --> 01:03:06,230
Dat al er razzia’s
waren dat dan eh ja.

828
01:03:06,230 --> 01:03:09,400
En die avond dat u zelf die
overvalwagens had gezien?

829
01:03:09,870 --> 01:03:12,890
Dat was een dag hoor.
Dat was gewoon overdag.

830
01:03:14,610 --> 01:03:16,880
Ja. U komt thuis en roept dat?

831
01:03:16,880 --> 01:03:26,280
Ja! Ja! En nou toen wist dus iedereen van
oh wegkruipen. En eh iedereen kroop weg. Ja.

832
01:03:26,280 --> 01:03:34,390
Ik begrijp dus nog niet, dat je dat ik als
kind nooit angst had van oh want ze zijn hier

833
01:03:34,390 --> 01:03:39,533
ook wel eens in huis geweest met een papier
en dat mijn vader antwoord moest geven en dat

834
01:03:39,533 --> 01:03:45,820
mevrouw Ferro antwoord moest geven op vragen
en dat ik dacht van oh komt wel in orde.

835
01:03:45,820 --> 01:03:46,860
Wat voor vragen?

836
01:03:47,090 --> 01:03:51,580
Ja dat weet ik niet. Dat zou ik je nou
niet meer kunnen zeggen wat voor vragen.

837
01:03:51,580 --> 01:03:54,400
Ik denk over de
gezinssamenstelling en zo.

838
01:03:54,400 --> 01:03:58,440
Ik weet het niet, hoor, Maar het
waren wel vragen waar mijn vader

839
01:03:58,440 --> 01:04:02,770
en mevrouw Ferro in mijn idee
geruststellende antwoorden op gaven.

840
01:04:02,770 --> 01:04:10,600
En ik mocht me trouwens nergens mee bemoeien,
dus ik zat te lezen in een hoekie. En he.

841
01:04:10,600 --> 01:04:16,940
Maar ik wist dus van dat ik me dus
nooit ergens mee mocht bemoeien.

842
01:04:16,940 --> 01:04:23,860
Maar er is dus een moment geweest dat
mijn vader dat ze mijn vader kwamen halen

843
01:04:26,550 --> 01:04:30,490
ik denk dat mijn moeder toen gewoon
werkte, nog op de Joodse school want dat

844
01:04:30,490 --> 01:04:34,321
was waarschijnlijk heel erg in het begin
en toen kwamen ze mijn vader halen

845
01:04:34,322 --> 01:04:40,010
want die was natuurlijk ook nog de leeftijd
dat ‘ie te werk gesteld kon worden.

846
01:04:40,590 --> 01:04:49,340
En toen deed ik de deur open en heb ik
ze d’r in gelaten en toen vroegen ze aan

847
01:04:49,340 --> 01:04:53,520
mij: ‘is je vader thuis?’ toen zei ik:
‘Ja, natuurlijk, die is toch ziek!’

848
01:04:53,520 --> 01:04:59,720
zei ik heel hard, hè. En in op dat moment
kroop mijn vader hier gewoon in bed.

849
01:05:00,040 --> 01:05:07,100
En lag ziek te wezen en kon toen
een of andere Ausweis laten zien of

850
01:05:07,100 --> 01:05:11,950
bewijs dat ‘ie ziek was en dat ‘ie
niet te werk gesteld kon worden.

851
01:05:12,490 --> 01:05:15,165
En mijn vader is daar altijd
ontzettend dankbaar voor want hij

852
01:05:15,165 --> 01:05:18,290
had me daar helemaal niet op
getraind, dat ik dat moest doen.

853
01:05:19,290 --> 01:05:22,359
Ik weet ook helemaal niet of
dat Grüe Polizei was, in mijn

854
01:05:22,360 --> 01:05:25,860
idee waren dat gewoon Nederlanders
die aan de deur kwamen.

855
01:05:26,500 --> 01:05:30,960
Maar die wel naar mijn vader vroegen. En is je
vader thuis en toen zei ik ja, mijn vader is ziek.

856
01:05:30,960 --> 01:05:34,003
Ik dacht misschien dat het een
ziektecontrole was of zoiets, weet ik veel.

857
01:05:34,003 --> 01:05:36,960
Ja, misschien had mijn vader wel
zoiets gezegd van er kan wel eens

858
01:05:36,960 --> 01:05:38,470
gevraagd worden of ik ziek ben en dag
je maar gewoon ja mijn vader is ziek.

859
01:05:38,470 --> 01:05:44,420
Hoe verklaart u dat, dat u als
klein meisje zo adequaat reageerde?

860
01:05:44,420 --> 01:05:46,430
Ik weet het niet. Ik weet het niet.

861
01:05:46,430 --> 01:05:53,360
Ik denk dat het gewoon een soort overtuigingskracht
was van mijn vader en moeder van hè, van ons

862
01:05:53,360 --> 01:06:00,740
kan niks gebeuren en als jij nou maar dit of dat,
of je mond dicht houdt, hè? Nergens mee bemoeit.

863
01:06:03,390 --> 01:06:09,462
dan komt alles in orde. He. Wij hebben overal een
oplossing voor. En dat gevoel had ik dus ook echt.

864
01:06:09,462 --> 01:06:14,350
Dat heb ik eigenlijk mijn hele leven
gehad, van ik hoef me nergens zorgen over

865
01:06:14,350 --> 01:06:20,170
te maken want mijn vader en moeder zorgen
(lacht) dat alles voor mij in orde komt.

866
01:06:23,200 --> 01:06:34,040
Nog even over over de buurt. Op een gegeven
moment zijn alle joodse medebewoners zjjn weg.

867
01:06:34,040 --> 01:06:34,580
Niet alle.

868
01:06:34,580 --> 01:06:35,222
Ofwel in onderduik.

869
01:06:35,222 --> 01:06:35,560
Niet alle.

870
01:06:35,560 --> 01:06:38,670
Ze zijn niet meer op straat, aanwezig.

871
01:06:38,670 --> 01:06:38,976
Nee.

872
01:06:38,976 --> 01:06:42,270
Dus ofwel in onderduik,
ofwel gedeporteerd.

873
01:06:45,950 --> 01:06:52,040
Dan is het op een gegeven moment dan is de
bevrijding daar en neemt het leven weer zijn gang.

874
01:06:53,890 --> 01:07:07,320
Was de buurt echt veranderd,
naar uw oordeel? Na de oorlog?

875
01:07:07,320 --> 01:07:08,453
Nou, dat vind ik een
hele moeilijke hoor.

876
01:07:08,454 --> 01:07:15,530
Nou, wat ik dus weet wat wat ik heel erg heb
gevonden was dat er dus mensen uit hun huis gesleurd

877
01:07:15,530 --> 01:07:21,696
werden en koppen kaalgeschoren en zo en dat is
hier in de buurt wel heel veel gebeurd, hoor.

878
01:07:21,697 --> 01:07:24,130
En dat heb ik ook een
paar keer gezien.

879
01:07:24,530 --> 01:07:29,850
En dat vond ik heel naar en dan wist
ik wel dat het mensen waren die in

880
01:07:29,850 --> 01:07:35,010
de oorlog slechte dingen gedaan hadden,
maar ik vond dat toch heel erg.

881
01:07:35,960 --> 01:07:40,370
Benauwend. En wij kregen hier ook die
familie die hier boven ging wonen.

882
01:07:40,370 --> 01:07:45,433
Die ging verhuizen met die
vader en moeder waren oud

883
01:07:45,434 --> 01:07:49,080
en die kinderen waren allemaal
getrouwd en het huis uit.

884
01:07:49,270 --> 01:07:52,010
Die zijn toen die oude
vader en moeder opa en oma

885
01:07:52,010 --> 01:07:54,480
zijn in de Waalstraat gaan
wonen in een benedenhuis.

886
01:07:54,480 --> 01:08:01,720
En wij kregen hier dus nieuwe buren en dat
bleek, dat die man bij de SS gewerkt had.

887
01:08:01,720 --> 01:08:07,456
Gezeten had. En het was dus ook een een
gezin met een moeder met een paar kinderen.

888
01:08:07,457 --> 01:08:13,150
Oma en vader was niet aanwezig.

889
01:08:13,150 --> 01:08:20,500
Maar mijn vader die wekte in vlak na de
oorlog werkte ‘ie bij ja eerst bij Militair

890
01:08:20,500 --> 01:08:28,330
Gezag heette dat toen en later bij het
gerechtsgebouw, een bijzonder gerechtsgebouw.

891
01:08:28,980 --> 01:08:32,880
hadden jullie problemen,
met dat gezin?

892
01:08:32,880 --> 01:08:35,400
Nou... Ja. Heel veel. Eigenlijk.

893
01:08:36,090 --> 01:08:40,070
Het was een beetje een benauwd gevoel
weet je wel dat je een gezin van

894
01:08:40,070 --> 01:08:45,410
een ex-SS’er, die man zat was in een
kamp die was er dus helemaal niet.

895
01:08:46,000 --> 01:08:50,380
En mijn moeder die deed dus allerlei
flauwe plagerijtjes naar die familie

896
01:08:50,380 --> 01:08:55,516
boven en op een gegeven moment werd er
dsu ook verkiezingen gehouden en toen

897
01:08:55,516 --> 01:09:01,720
kwam er alleen maar een brief voor de
moeder en de oma en niet voor meneer.

898
01:09:01,720 --> 01:09:07,534
En mijn moeder die ging dus boven kloppen
en die zei van (lacht) Goh, zo gek!

899
01:09:07,535 --> 01:09:12,180
Nou hebben we toch een brief voor u en
voor u, maar niet voor uw man, weet je wel?

900
01:09:12,180 --> 01:09:18,230
En dan oh, dat zal die dan wel op zijn kantoor krijgen,
weet je wel, maar dat waren kleine pesterijtjes

901
01:09:18,230 --> 01:09:20,690
van mijn moeder en wij vonden het ook heel
vervelend, die buren die hierboven gewoon hebben.

902
01:09:20,690 --> 01:09:23,029
Want zijn stemrecht was ontnomen?

903
01:09:23,030 --> 01:09:25,370
Zijn stemrecht was ook ontnomen. Ja.

904
01:09:25,370 --> 01:09:30,490
En in ’t algemeen, deze buurt werd
toch gekenmerkt door joods leven?

905
01:09:30,880 --> 01:09:34,658
Hoe was dat na de oorlog,
herinnert u zich dat als verschil?

906
01:09:37,070 --> 01:09:40,590
joods leven, door de synagoge
die hier in de buurt is?

907
01:09:40,590 --> 01:09:41,130
Nee, ik bedoel...

908
01:09:41,130 --> 01:09:42,880
Veel joden die hier woonden?

909
01:09:42,880 --> 01:09:43,037
Ja.

910
01:09:43,037 --> 01:09:46,910
ja, d’r kwamen hier weer veel joden
wonen. Dat dat herinner ik me nog wel.

911
01:09:46,910 --> 01:09:54,400
maar heeft u ’t verschil
zo gevoeld na de oorlog?

912
01:09:56,920 --> 01:09:57,190
Nee.

913
01:09:57,190 --> 01:09:58,920
Dat zo veel mensen weg waren?

914
01:09:59,480 --> 01:10:03,670
Ja. Ik miste ik miste
heel veel mensen, he.

915
01:10:03,670 --> 01:10:10,380
Aan die kant woonde een joodse familie die
er niet meer was, daar schuin onder, op

916
01:10:10,380 --> 01:10:19,750
nummer vier en ja, maar die mensen die zijn
niet allemaal weer in de buurt teruggekomen.

917
01:10:19,990 --> 01:10:22,610
Maar wel weer allem-tenminste
niet allemaal in ’t zelfde huis

918
01:10:22,610 --> 01:10:25,470
terug gekomen, maar wel weer
allemaal in de buurt komen wonen.

919
01:10:25,470 --> 01:10:28,180
En dat vond ik eigenlijk
wel heel fijn, he.

920
01:10:28,180 --> 01:10:36,210
Dat vriendje wat op nummer vier
woonde waar ik in de hele oorlog een

921
01:10:36,210 --> 01:10:38,945
soort klopsignalen mee had als hij
in bed lag en als ik in bed lag, nou

922
01:10:38,945 --> 01:10:41,992
dat dat vriendje weer ineens op de
Rooseveltlaan woonde, weet je wel?

923
01:10:41,993 --> 01:10:44,860
Wat toen nog Zuideramstellaan
heette, maar ja, ik weet het

924
01:10:44,861 --> 01:10:52,490
niet, het heeft niet zo’n rol
bij mij gespeeld, eigenlijk ik

925
01:10:52,490 --> 01:11:04,790
En als u nu he, daar loopt, op
het plein, bij de Gaaspstraat.

926
01:11:06,250 --> 01:11:07,850
Wat denkt u dan?

927
01:11:09,270 --> 01:11:15,920
Als ik er nu loop, dan denk ik nog altijd aan
die een keer dat ik daar met mijn moeder liep

928
01:11:15,920 --> 01:11:21,940
en dat mijn moeder zo verschrikkelijk liep
te huilen, daar denk ik nu, nog altijd, ik ben

929
01:11:21,940 --> 01:11:29,425
net gistermiddag naar die herdenking geweest
en dan voel ik me daar nog altijd niet happy.

930
01:11:29,426 --> 01:11:38,960
Ik d’r is een clubje van oudere buurtbewoners
die daar op woensdagavond eten en ik

931
01:11:38,960 --> 01:11:43,580
ben daar zelf een grote voorstandster van
geweest van die eetclub voor ouderen, want

932
01:11:45,170 --> 01:11:48,900
ik heb in de ouderenadvies raad gezeten,
maar ik ben daar een keer wezen eten en toen

933
01:11:50,490 --> 01:11:53,667
zei ik: ik vind het prachtig dat jullie dit
doen, maar ik zal hier niet veel komen.

934
01:11:53,667 --> 01:11:56,860
Want ik heb nog altijd
een hekel aan die plek.

935
01:11:56,860 --> 01:12:02,030
En dat komt waarschijnlijk door die
tante die daar gewoond heeft, daar

936
01:12:02,030 --> 01:12:13,350
op die hoek en door die ervaring
met mijn moeder op die joodse markt.

937
01:12:13,350 --> 01:12:18,470
Waarom is dat gevoel zo sterk?

938
01:12:18,480 --> 01:12:19,313
Ja. Ik weet het niet.

939
01:12:19,314 --> 01:12:25,470
Gewoon, misschien een soort piëteit met
mijn moeder die daar zo’n verdriet over had

940
01:12:25,470 --> 01:12:29,940
ofzo, ik ik weet niet wat dat is, maar
ik heb het op meer plekken in Amsterdam.

941
01:12:29,960 --> 01:12:38,490
Ik heb het bij de Hollandsche Schouwburg
ik heb het een beetje bij het Waterlooplein

942
01:12:38,490 --> 01:12:45,120
hoewel het dara helemaal anders is dan
in de tijd dat mijn moeder daar werkte.

943
01:12:45,120 --> 01:12:53,840
Maar ja dat zijn dus toch nog de plekken waar
het altijd weereen soort oorlogsgevoel over me

944
01:12:53,840 --> 01:13:00,170
komt, een soort dreigend gevoel ofzo, ik weet
het niet wat dat is, maar, kan ik niet zeggen.

945
01:13:07,850 --> 01:13:13,350
En denkt u dan alleen aan uw moeder?

946
01:13:13,350 --> 01:13:19,710
Nee, denk ik voornamelijk aan mijn
moeder, maar dan denk ik ook aan

947
01:13:19,710 --> 01:13:25,380
kinderen waar ik mee in de klas
gezeten heb, aan buur buurkinderen.

948
01:13:25,380 --> 01:13:29,539
De jongen beneden die ik
waar ik die was wat ouder

949
01:13:29,539 --> 01:13:34,620
dan ik, maar Menno was een
voor mij een soort idool.

950
01:13:34,620 --> 01:13:39,270
Dat meisje wat hiernaast woonde en

951
01:13:39,270 --> 01:13:41,070
Hoe heette zij?

952
01:13:41,280 --> 01:13:48,660
Ansje. En Mendels heette ze van haar
achternaam en die jongen heette Gorter.

953
01:13:48,940 --> 01:13:56,230
Maar dat zijn dus allemaal dingen waarvan
ik denk denk: die komen nooit meer terug,

954
01:13:56,230 --> 01:14:02,020
maar ik moet je eerlijk zeggen dat er dus
die buren die hier beneden zijn komen wonen,

955
01:14:02,900 --> 01:14:06,780
In gedurende de oorlog dat zijn
hele dierbare vrienden van me

956
01:14:06,780 --> 01:14:11,300
geworden en die kinderen zijn
nu altijd nog vrienden van mij.

957
01:14:11,300 --> 01:14:16,800
Dus ik bedoel maar, he. Het
is allemaal een beetje dubbel.

958
01:14:16,800 --> 01:14:18,849
(Fluisterend.) Ja.

959
01:14:18,850 --> 01:14:19,548
Tsja.

960
01:14:19,548 --> 01:14:26,600
Daarom zeg ik ook altijd van eh ja die
oorlog heeft heel veel narigheid gebracht bij

961
01:14:26,600 --> 01:14:33,088
mijn familie en mijn ons gezin, maar ik heb
er ook nog plezierige herinneringen aan.

962
01:14:33,089 --> 01:14:40,450
He, want de plezierige herinneringen die wij
hadden met de buren, zo ik weet het de Kerstmis

963
01:14:40,450 --> 01:14:46,360
van 1944 zal ik mijn leven lang niet vergeten;
want die mevrouw benden die had heel veel

964
01:14:46,360 --> 01:14:51,950
tafelzilver en toen gingen we daar een Kerstdiner
gehouden, nou dat herinner ik me nu nog.

965
01:14:51,950 --> 01:14:56,150
Ze had een Wedgwoodservies, met allemaal
bloemetjes, als ik dat ouderwetse

966
01:14:56,730 --> 01:15:01,020
srevies van Wedgwood zie, moet altijd
nog aan die aan dat kerstdiner denken.

967
01:15:01,560 --> 01:15:08,940
En ze had al d’r tafelzilver gepoetst, nou we
hadden niks te eten, hoor, We moesten allemaal een

968
01:15:08,940 --> 01:15:15,440
eigen aardappel meebrengen en we hadden iets
verrukkelijks van suikerbieten en ik weet niet

969
01:15:15,440 --> 01:15:24,320
meer, iedereen had wat meegebracht maar dat was
voor mij het moment van gezelligheid en van he.

970
01:15:24,320 --> 01:15:27,700
En dat waren wij en d’r was nog
een vrouw die benden woonde, op

971
01:15:27,700 --> 01:15:35,710
de Vrijheidslaan woonde die kwam
en heel dierbare herinneringen.

972
01:15:35,750 --> 01:15:39,510
Spelletjes doen die
je in de oorlog deed.

973
01:15:40,290 --> 01:15:49,200
Die vrouw beneden die had hele jaargangen van Libelle
Nou die heb ik bij een kaarslichtje als tiener

974
01:15:49,200 --> 01:15:55,130
(lacht) die Libelles zitten doorspitten weet je
wel, zo van zulke Bijbels waren dat van Libelle.

975
01:15:55,830 --> 01:16:01,650
En nou ja, allemaal van zulk soort
rare dingen dat je denkt van hè.

976
01:16:01,650 --> 01:16:05,940
En nou ja d’r waren ook avonden dat er
op een noodkacheltje wafeltjes gebakken

977
01:16:05,940 --> 01:16:10,300
werden maar waarvan die wafeltjes gemaakt
waren, vraag ’t me niet, ik denk van

978
01:16:10,300 --> 01:16:15,660
bloembollenmeel ofzo maar eh dat zijn
hele dierbare herinneringen voor mij.

979
01:16:15,660 --> 01:16:19,370
Zo van met zijn allen om dat
ronde noodkacheltje zitten. Ja?

980
01:16:22,810 --> 01:16:23,860
Ja. Dubbel.

981
01:16:26,140 --> 01:16:28,080
Dubbel.

982
01:16:33,610 --> 01:16:33,920
Klaar?

983
01:16:33,920 --> 01:17:00,380
Jij ook bedankt. (Lacht.) (Knip.)

984
01:17:00,380 --> 01:17:03,430
Welke foto’s wil je graag zien,
vanaf mijn geboorte? Of eh

985
01:17:03,430 --> 01:17:09,900
Het liefst iets uit die tijd
van rond 1942 met uw moeder.

986
01:17:09,900 --> 01:17:14,980
Nou dat wordt een groot rotzooitje, want
eerlijk gezegd heb ik dat als kind allemaal

987
01:17:17,710 --> 01:17:19,886
in elkaar geplakt en nu denk van oh dat
zou ik eigenlijk heel anders moeten doen.

988
01:17:19,887 --> 01:17:24,730
(Komt aangelopen met albums.)
Goed. Dan begin ik maar met deze.

989
01:17:24,730 --> 01:17:37,850
(Bladert door album.) Dit zijn mijn vader
en mijn moeder en dit ben ik, een jaar.

990
01:17:38,160 --> 01:17:40,640
In de kinderstoel,
die daar nu nog eh...

991
01:17:40,640 --> 01:17:41,339
Kunt u die ophouden?

992
01:17:41,340 --> 01:17:47,180
(houdt foto omhoog naar de camera.) En
die zit dus eigenlijk in een ander album

993
01:17:47,180 --> 01:17:52,010
maar die heb ik gebruikt toen ik toen
ik vijfenzestig werd ofzo hebben we die

994
01:17:52,010 --> 01:17:55,260
gebruikt als uitnodiging, dus vandaar
dat ik er een kopietje van heb gemaakt.

995
01:17:55,260 --> 01:17:56,840
En wie is dat?

996
01:17:56,840 --> 01:17:57,385
Dit? Dit ben ik.

997
01:17:57,386 --> 01:17:58,170
Aha. En hoe oud bent u?

998
01:17:58,170 --> 01:18:02,650
Een jaar.

999
01:18:02,650 --> 01:18:09,410
En ik kreeg de kinderstoel kreeg ik van mijn
grootvader van mijn moe van mijn moeders vader.

1000
01:18:10,730 --> 01:18:13,660
Die kinderstoel staat
dus nu nog altijd hier.

1001
01:18:14,200 --> 01:18:16,551
Toen we hier de boedel gingen
verdelen toen ze ik: oh, dat

1002
01:18:16,710 --> 01:18:21,440
is mijn stoel en ijn broer ei
van: nee, dat is mijn stoel.

1003
01:18:21,860 --> 01:18:26,530
Maar toen heb ik gezegd van nee, kijk
hier is die foto, dat is bewijs dat

1004
01:18:26,530 --> 01:18:28,410
ik dat ik hem voor mijn verjaardag
gekregen heb, toen ik een jaar werd.

1005
01:18:28,410 --> 01:18:31,480
En die andere foto,
die u net liet zien?

1006
01:18:31,480 --> 01:18:34,290
Dit is gewoon een fotootje
van mijn vader en moeder.

1007
01:18:34,290 --> 01:18:35,744
Kunt u hem ophouden?

1008
01:18:35,745 --> 01:18:41,200
Ik denk dat het een soort, ja toen waren
ze denk ik nog niet eens getrouwd.

1009
01:18:41,200 --> 01:18:43,640
Kunt hem een klein beetje keren?

1010
01:18:43,640 --> 01:18:44,440
Keren?

1011
01:18:44,440 --> 01:18:45,280
Ja.

1012
01:18:45,280 --> 01:18:48,280
Maar d’r staat daar, in die kast
staat een hele leuke foto van

1013
01:18:48,280 --> 01:18:50,481
mijn vader en moeder hier op
het bruggetje in de Waalstraat.

1014
01:18:50,482 --> 01:18:51,630
Ik weet niet of je die
niet leuker vindt. Zo?

1015
01:18:51,630 --> 01:18:52,551
Hm-m.

1016
01:18:52,551 --> 01:19:01,210
Hoe wil je hem hebben?
Staan iets te smikkelen.

1017
01:19:01,810 --> 01:19:04,330
En dit is ongeveer in welk jaar?

1018
01:19:04,770 --> 01:19:10,890
Nou, ik was er nog niet. Dus
het zal 1934 geweest zijn, ofzo.

1019
01:19:10,890 --> 01:19:16,750
Zitten er in dit album
ook foto’s uit de oorlog?

1020
01:19:16,750 --> 01:19:23,130
Even kijken, hoor. (bladert) Ja, voor de oorlog.
Voor de oorlog. Dit is ons huis in de Geulstraat.

1021
01:19:23,270 --> 01:19:26,850
Dit ben ik in het Mirandabad.
Dit moet 1940 zijn.

1022
01:19:26,850 --> 01:19:33,020
Kunt u die foto van u in
het Mirandabad laten zien?

1023
01:19:34,790 --> 01:19:45,950
Deze zit los. Oh hier zit ‘ie los. En hier
loop ik op de Scheldestraat, kijk met een pop.

1024
01:19:46,720 --> 01:19:50,030
Welke is in het Mirandabad?

1025
01:19:50,030 --> 01:19:52,830
Rotzooitje. Deze, onder de
douche en van onder het beeld.

1026
01:19:52,830 --> 01:19:54,049
Kunt u die van onder
de douche ‘ns ophouden?

1027
01:19:54,050 --> 01:19:56,470
even voor de camera.

1028
01:19:58,450 --> 01:20:00,150
En wat zien wij hier?

1029
01:20:00,160 --> 01:20:05,000
Hier zie je de kleine Carla
van een jaar of vier, denk ik.

1030
01:20:05,000 --> 01:20:05,504
Hm-m.

1031
01:20:05,504 --> 01:20:07,320
In het Mirandabad,

1032
01:20:08,070 --> 01:20:09,360
Toen mocht u er nog wel komen.

1033
01:20:09,360 --> 01:20:16,720
Toen mocht ik er nog komen. En hier sta ik bij,
j ik denk dat ’t bij het ondiepe bad is, ofzo.

1034
01:20:16,720 --> 01:20:22,890
D’r staat ook een of ander beeld. En
hier loop ik op het Scheldeeplein.

1035
01:20:22,890 --> 01:20:29,262
Wilt u die eens laten zien?

1036
01:20:29,262 --> 01:20:31,710
Die foto’s zitten allemaal los
in dat boek, omdat ik ze indertijd

1037
01:20:31,710 --> 01:20:35,990
voor een tentoonstelling hier van
de buurt heb ik ze toen allemaal...

1038
01:20:48,490 --> 01:20:49,150
Kunt u nogf even ophouden, voor mij?

1039
01:20:49,150 --> 01:20:50,250
Uit dat boek gerukt.

1040
01:20:50,250 --> 01:20:52,450
Hm. Nee, dit is heel
moeilijk zichtbaar.

1041
01:20:52,450 --> 01:20:52,652
Moeilijk zichtbaar.

1042
01:20:52,652 --> 01:20:57,300
En hier zit ik met vriendinnetjes te
spelen in een benedenhuis, in de Geulstraat.

1043
01:20:58,339 --> 01:21:00,040
Zijn dus allemaal kinderen die daar,

1044
01:21:01,190 --> 01:21:05,150
wij woonden drie hoog, maar dit is dus een
benedenhuis, daar was een melkwinkeltje.

1045
01:21:05,150 --> 01:21:07,330
Wie staan daar op?

1046
01:21:07,560 --> 01:21:11,840
Daar staan het dochtertje op van
de melkboer en nog een meisje en ik.

1047
01:21:11,840 --> 01:21:12,385
Wie bent u?

1048
01:21:12,385 --> 01:21:12,980
Deze ben ik.

1049
01:21:12,980 --> 01:21:13,740
Nog een keertje, ook voor de camera?

1050
01:21:13,740 --> 01:21:16,298
Hm. Spiegelt allemaal.

1051
01:21:16,299 --> 01:21:16,880
Hm.m.

1052
01:21:16,880 --> 01:21:20,020
Maar het ging net wel goed.

1053
01:21:20,020 --> 01:21:34,180
Die in het Mirandabad
vind ik belangrijk.

1054
01:21:34,720 --> 01:21:36,090
Die is goed.

1055
01:21:36,220 --> 01:21:40,090
Oké. Zitten er nog andere foto’s
in van uw ouders in de oorlogstijd?

1056
01:21:40,090 --> 01:21:49,747
Pfoeh. Daar zeg je wat.
(Bladert.) Dit is in Uitgeest.

1057
01:21:51,160 --> 01:22:00,290
Hier staat mijn vader bij zijn vader in de tuin bij
het huis in Uitgeest. Mijn vader met zijn vader.

1058
01:22:01,000 --> 01:22:03,430
En foto’s van hier, de Rivierenbuurt?

1059
01:22:03,430 --> 01:22:04,500
Kleuterschool.

1060
01:22:04,500 --> 01:22:06,594
Kunt u hem even
draaien, voor de camera?

1061
01:22:06,594 --> 01:22:08,269
Heerlijk, he, dat ze los liggen.

1062
01:22:08,269 --> 01:22:10,730
Even vasthouden, alstublieft.
Wie zien we hier?

1063
01:22:18,780 --> 01:22:22,840
Hier zien we Carla van
Delft, vier jaar oud. (lacht.)

1064
01:22:22,840 --> 01:22:23,610
En waar?

1065
01:22:23,610 --> 01:22:32,040
In de zesde Montessorischool. In de
kleuterklas van juffrouw Ten Zijl-Dam.

1066
01:22:32,040 --> 01:22:34,825
Heel even.

1067
01:22:34,826 --> 01:22:35,940
Nog?

1068
01:22:35,940 --> 01:22:47,920
Ja, graag. Nog heel
even. Een vrolijk kind.

1069
01:22:47,920 --> 01:22:49,180
Nou, ik had het daar naar mijn zin.

1070
01:22:49,180 --> 01:22:54,639
Ik mocht daar schrijven en lezen en ik hoefde niet
meer met poppen te spelen die niet van mij waren.

1071
01:22:54,640 --> 01:22:59,100
(Lacht.) Want daar had ik een grote
hekel aan op andere kleuterscholen.

1072
01:22:59,100 --> 01:23:00,451
Oké, dankuwel.

1073
01:23:00,451 --> 01:23:09,703
Npu en dan heb ik hier een foto’tje
van ik denk dat dit in 1940 was; het

1074
01:23:09,704 --> 01:23:14,540
was de zomer van 1940 met mijn moeder,
maar die kan ik er niet uitrukken.

1075
01:23:14,540 --> 01:23:14,680
Nee.

1076
01:23:14,680 --> 01:23:19,000
Hier zit ik bij mijn
moeder achterop de fiets.

1077
01:23:19,530 --> 01:23:25,879
maar mijn vader heeft de foto’s gemaakt dus ik
denk dat je hier de billen van mijn vader ziet.

1078
01:23:25,880 --> 01:23:30,120
Dat ik hem gemaakt heb. Nee
iemand anders, ik weet het niet.

1079
01:23:30,510 --> 01:23:34,360
Maar goed zijn deze interessant
want of mag ik omslaan?

1080
01:23:34,360 --> 01:23:35,288
Zit er verderop nog iets, het
mooiste zou zij foto’s van

1081
01:23:35,288 --> 01:23:38,890
uw oorlog, van uw ouders in
de oorlog, hier in deze buurt?

1082
01:23:38,890 --> 01:23:43,360
Nou dit is dit bij de Wiener van
Brederode. Ook niet hier in deze buurt.

1083
01:23:43,360 --> 01:23:48,970
Mijn grootvader die was diamantbewerker
en in de slappe tijden was ‘ie fotograaf

1084
01:23:49,390 --> 01:23:54,110
en dan zette ‘ie zichzelf op het strand van
IJmuiden of bij de Wiener van Brederode.

1085
01:23:54,120 --> 01:24:00,960
Bij de Wiener van Brederode is deze foto gemaakt.
ik heb niets met mijn vader en mijn moeder.

1086
01:24:00,960 --> 01:24:01,770
Wel met mijn moeder.

1087
01:24:01,770 --> 01:24:03,120
Laat die eens zien?

1088
01:24:03,930 --> 01:24:07,840
Dit ben ik als zesjarige.

1089
01:24:09,160 --> 01:24:12,264
Nog net geen zes, want ik was
nog maar vijf toen ik naar de

1090
01:24:12,270 --> 01:24:17,113
lagere school ging in Uitgeest,
want daar woonden we toen.

1091
01:24:17,114 --> 01:24:23,480
En dan ging ik met mijn nichtje, het jongste
zusje van mijn vader, ging ik mee naar school.

1092
01:24:24,280 --> 01:24:25,910
En de foto met u en uw moeder?

1093
01:24:25,910 --> 01:24:27,439
Dat is hier, voor het
huis in Uitgeest.

1094
01:24:27,440 --> 01:24:31,443
Wilt u hem nog meer draaien?

1095
01:24:31,444 --> 01:24:37,020
Hier. Dat is mijn
moeder en dat ben ik.

1096
01:24:37,020 --> 01:24:37,690
(Fluistert iets.)

1097
01:24:37,690 --> 01:24:46,380
dat was in de oorlog...

1098
01:24:46,380 --> 01:24:50,970
Dat was negentien
veertig, eenenveertig.

1099
01:24:52,000 --> 01:24:55,159
En uw herinnering van uw huilende moeder op
de Joodse markt, is van een paar jaar later...

1100
01:24:55,380 --> 01:24:58,590
Dat is een paar jaar later.
Toen woonden we al hier.

1101
01:24:58,720 --> 01:25:02,488
Heeft u daar, van die
periode, een foto?

1102
01:25:02,488 --> 01:25:09,782
Nee. Absoluut niet. het enige wat ik
heb is een foto’tje op Merwedeplein.

1103
01:25:10,223 --> 01:25:15,300
Dat is allemaal nog Dit ben ik
op een fiets, ook in de oorlog.

1104
01:25:15,300 --> 01:25:20,380
Kunt u die laten zien?
Even voor de camera.

1105
01:25:20,380 --> 01:25:20,820
Nee het is niet goed.

1106
01:25:20,820 --> 01:25:28,840
Dit is de fiets van mijn tante, de vrouw van
mijn broer. Daar heb ik op fietsen geleerd.

1107
01:25:30,330 --> 01:25:30,880
Waar is dt?

1108
01:25:30,880 --> 01:25:34,740
In de Volkerakstraat, denk
ik. Waar zij toen woonde.

1109
01:25:35,360 --> 01:25:35,660
En hoe oud bent u hier?

1110
01:25:35,660 --> 01:25:35,980
Een jaar of zes.

1111
01:25:35,980 --> 01:25:44,650
En wat heeft u op uw hoofd?

1112
01:25:44,650 --> 01:25:48,680
Een muts (lacht) die de zus van
mijn vader die maakte al mijn kleren.

1113
01:25:49,020 --> 01:25:57,190
Dat was een soort nou modeartikel,
toen. Dat mutsje dat was toen gemaakt.

1114
01:26:03,610 --> 01:26:06,060
en hier zit op de lagere school.

1115
01:26:06,060 --> 01:26:10,460
Dit is dus mijn Anne Frankschool zal
ik maar zeggen, hè. Mijn Anne Frankfoto.

1116
01:26:10,460 --> 01:26:16,040
Want het is net zo’n foto die je herkent
van Anne Frank ten ze op die school zat.

1117
01:26:16,140 --> 01:26:18,920
Die school heet n tegenwoordig
ook Anne Frankschool,

1118
01:26:19,070 --> 01:26:21,476
maar toen heette het gewoon
de zesde Montessorischool.

1119
01:26:22,270 --> 01:26:28,530
En dan zit ik dus in de nou ik zou even moeten
kijken wat ik aan het doen ben. Hoewel dat is.

1120
01:26:28,530 --> 01:26:34,060
Maar dit is dus die foto waarvan ik
later denk van oh d’r zijn heel veel

1121
01:26:34,060 --> 01:26:40,350
kinderen ondergedoken en die zijn, die
heb ik ook nooit meer terug gezien en.

1122
01:26:40,350 --> 01:26:43,530
En wie bent u?

1123
01:26:43,530 --> 01:26:46,230
Wie ben ik?

1124
01:26:46,580 --> 01:26:51,120
Oh je ziet mij maar je ziet zo’n
meisje met een wit truitje aan met een

1125
01:26:51,120 --> 01:26:54,470
grote strik in d’r hoofd en dan zie
je een half koppie en dat ben ik.

1126
01:26:54,470 --> 01:26:55,044
Zie je het of zie je het niet?

1127
01:26:55,044 --> 01:26:55,140
Hm-m.

1128
01:27:01,120 --> 01:27:02,529
Ik kan het zien, een
beetje links op de foto?

1129
01:27:02,530 --> 01:27:03,268
Hm-m. Ja.

1130
01:27:03,269 --> 01:27:09,590
U ziet er... U wordt voor een deel
weggenomen door dat meisje met drie strik.

1131
01:27:09,590 --> 01:27:19,940
Met die grote strik in het hoofd. Maar ik
denk dat ik daar een jaar of ze, zeven ben.

1132
01:27:19,940 --> 01:27:21,994
(Tegelijkertijd) Hoeveel kinderen...

1133
01:27:21,994 --> 01:27:26,160
En hier ook met mijn vader... Hier
loop ik met mijn vader, op het strand.

1134
01:27:26,160 --> 01:27:28,450
Nog even deze foto.

1135
01:27:29,000 --> 01:27:29,250
Hm.

1136
01:27:29,250 --> 01:27:32,050
Hoeveel kinderen van uw
klas hier, zijn omgekomen?

1137
01:27:32,050 --> 01:27:44,960
Omgekomen? Dat weet ik niet. Echt. Dat weet ik
niet. (Zucht hoorbaar.) Dat dat moet ik schatten.

1138
01:27:44,960 --> 01:27:57,430
(Zucht) Ik denk een
twee Drie. Ik denk drie.

1139
01:28:01,490 --> 01:28:03,400
Drie denk ik.

1140
01:28:03,400 --> 01:28:10,020
Weet u de namen nog?

1141
01:28:12,650 --> 01:28:25,210
(Schudt) Zij heette volgens mij Elly zij
heette Suzan en dit meisje heette weet ik niet.

1142
01:28:26,200 --> 01:28:31,696
Misschien Sonja ofzo. Dit was mijn hartsvriendin
die tegenover de school woonde, die Willy.

1143
01:28:32,990 --> 01:28:45,384
Waar ik het over had in ’t
interview.(...) En dan waren

1144
01:28:45,385 --> 01:28:49,130
er ook een paar meisjes die
waren zijn ondergedoken.

1145
01:28:49,130 --> 01:28:55,730
Die heb ik na de oorlog nog wel teruggezien.
Het was een tweeling. Emmy en Jana.

1146
01:28:56,010 --> 01:29:00,086
Die ene die zo vlak naast de juf staat
en die andere daar, dat was een tweeling.

1147
01:29:00,990 --> 01:29:05,380
Die woonden die woonden hier
niet in de buurt die woonden in

1148
01:29:05,380 --> 01:29:08,029
de Van der Helstraat, maar die
zaten wel bij mij op school.

1149
01:29:08,030 --> 01:29:10,413
En die zijn op een gegeven moment
ondergedoken. Nog meer vragen over deze foto?

1150
01:29:10,413 --> 01:29:33,315
Nou en dan hebben we nog wat foto’s
van dat ik hier nog in huis zit.

1151
01:29:33,315 --> 01:29:35,920
Die is door een fotograaf genomen.

1152
01:29:37,140 --> 01:29:39,020
Hoe oud bent u hier?

1153
01:29:39,020 --> 01:29:41,370
Ik denk een jaar of zes, zeven.

1154
01:29:50,640 --> 01:29:51,960
Wat leest u daar?

1155
01:29:52,560 --> 01:29:55,780
Ik denk mijn lievelingsboek:
Alexander Konijn.

1156
01:29:56,240 --> 01:30:03,900
Ik had twee lievelingsboeken in die tijd,
Alexander Konijn en Jaap en Gerdientje.

1157
01:30:03,900 --> 01:30:09,830
En Jaap en Gerdientje was ook een soort
leesmethode op school maar daar had ik een

1158
01:30:09,830 --> 01:30:17,390
hele prachtige uitgave van, omdat mijn
vader in het begin van de oorlog werkte bij

1159
01:30:17,390 --> 01:30:24,960
een drukkerij en daarvandaan maakte hij ook
allerlei valse persoonsbewijzen en weet

1160
01:30:24,960 --> 01:30:28,670
ik niet wat allemaal, maar hij kwam ook
altijd met leuke boeken voor mij thuis.

1161
01:30:28,670 --> 01:30:39,500
En dat was zeer wel aan mij besteed,
want ik was een echt leeskind. Ja? Weg?

1162
01:30:39,500 --> 01:30:41,380
Is er nog een goede
foto van uw moeder?

1163
01:30:41,380 --> 01:30:48,389
Hier loop ik met mijn vader. Hier.
Een goede foto van mijn moeder?

1164
01:30:48,390 --> 01:30:49,546
En welk jaar was dat? Met uw vader?

1165
01:30:49,580 --> 01:30:54,140
Nou dat was nou toen was
ik denk ik een jaar of vijf.

1166
01:31:01,250 --> 01:31:08,640
Kunt hem eens iets ophouden?
Het kan het hele album?

1167
01:31:08,640 --> 01:31:09,257
Oe oe oe.

1168
01:31:09,257 --> 01:31:13,510
Een heel klein beetje, hoor.
Hoeft maar een heel klein beetje.

1169
01:31:13,510 --> 01:31:15,340
Een heel klein beetje, hoor. Hoeft maar
een heel klein beetje. Ja. Dankuwel.

1170
01:31:15,340 --> 01:31:20,340
Oh, nog eventjes alstublieft. En die
foto ernaast, bent u dat weer met uw..?

1171
01:31:20,340 --> 01:31:30,050
Dat ben ik, waarschijnlijk met mijn nichtje. Ook
op het strand. Dit Ik moet even goed kijken, hoor.

1172
01:31:30,810 --> 01:31:35,820
Ja, dat ben ik met Fietje. Dat is
waarschijnlijk op dezelfde dag genomen.

1173
01:31:38,480 --> 01:31:45,479
Want Uitgeest is vlabij Castricum dus daar gingen
we nogal vaak naar het strand. In het weekend.

1174
01:31:49,120 --> 01:31:54,450
En de vrouw van mijn grootvader was toen
net overleden, dus Fietje werd een beetje

1175
01:31:54,450 --> 01:31:59,380
ook, in ons gezin Ik zei ook altijd van
je bent net mijn grote zusje, maar...

1176
01:31:59,380 --> 01:32:27,120
Zij zei: ik ben je tante!
(Grinnikt.) Ja? Dit is na de oorlog.

1177
01:32:27,120 --> 01:32:44,380
Hier zit een foto in van mijzelf
met dat jongetje wat hier

1178
01:32:44,380 --> 01:32:48,530
toen in huis geboren is, van
die mensen die hier toen ook.

1179
01:32:49,200 --> 01:32:51,190
Dit is een poëziealbum.

1180
01:32:51,190 --> 01:33:15,200
Even kijken, hoor. Waar zit die foto nou.
Dit is weer een leuke tekening van mijn oom.

1181
01:33:15,200 --> 01:33:20,840
Het was in de oorlog. Van mijn juf op school.
Hier. Ben ik dus ook een jaar of zes.

1182
01:33:20,880 --> 01:33:25,977
Zijn we met... Dat jongetje dat is hier
in huis dus geboren. Zal ik maar zeggen.

1183
01:33:25,978 --> 01:33:30,430
Ik weet niet of ‘ie hier in huis geboren
is, maar in ieder geval, hij woonde hier.

1184
01:33:30,430 --> 01:33:33,052
Robert heette ‘ie.

1185
01:33:33,052 --> 01:33:39,910
En dit ben ik en dit is mijn vriendinnetje,
Willy, die in tegenover de school woont.

1186
01:33:40,590 --> 01:33:42,050
Wie was Robert?

1187
01:33:42,050 --> 01:33:48,160
Dat baby’tje. En de moeder van Robert heeft dit
plaatje in mijn poëziealbum gemaakt. Met dat versje.

1188
01:33:48,160 --> 01:34:01,840
En de vader van Robert heeft die foto
gemaakt. Want die was nou amateurfotograaf.

1189
01:34:05,110 --> 01:34:13,300
Behalve natuurkunde leraar was
‘ie ook nog amateurfotograaf.

1190
01:34:13,300 --> 01:34:18,360
En dit was min of meer jullie schijngezin.
Jullie waren elkaars schijngezin?

1191
01:34:18,360 --> 01:34:20,380
Dit was mijn schijnbroertje! (Lacht.)

1192
01:34:20,380 --> 01:34:26,220
Kunt dat gedichtje voorlezen?

1193
01:34:26,220 --> 01:34:28,500
Dit wat zij geschreven heeft voor mij?

1194
01:34:28,500 --> 01:34:28,717
Ja?

1195
01:34:28,718 --> 01:34:32,820
[Elke regel begint met een letter van haar
naam.] Carla van Delft, zo heet ons buurtje.

1196
01:34:32,969 --> 01:34:39,316
Anjo is haar pop. Die ligt in haar bedje. Robert,
haar vriendje, bezoekt ze graag een uurtje.

1197
01:34:39,564 --> 01:34:45,861
Laatst hadden ze samen een heel leuk pretje, aan
’t wandelen waren ze, kijk maar naar het portretje.

1198
01:34:46,865 --> 01:34:50,082
Oh, meneer Ferro heeft dat geschreven!

1199
01:34:50,083 --> 01:34:52,913
Oh, ik dacht altijd mevrouw Ferro,
maar nu zie ik dat het meneer Ferro is.

1200
01:34:55,933 --> 01:35:00,830
Dan heeft mevrouw Ferro
dit gemaakt. (Lacht.)

1201
01:35:00,830 --> 01:35:12,830
En dit is in 1943. Nou. Kan je
nagaan. Toen woonden ze hier nog.

1202
01:35:12,830 --> 01:35:17,000
Toen mijn broertje geboren werd, in
1944, toen woonden ze hier niet meer.

1203
01:35:17,000 --> 01:35:46,029
Hier staat dus ook een versje in van Een
van die meisjes die staan niet op die

1204
01:35:46,030 --> 01:35:50,110
foto die ik net liet zien, maar toen zat
ik inmiddels in de bovenbouw, denk ik.

1205
01:35:50,770 --> 01:35:54,125
Willy Frankforde, die zat
ook bij mij in de klas en

1206
01:35:54,126 --> 01:35:55,391
die heb ik dus na de oorlog
nooit meer terug gezien.

1207
01:35:55,391 --> 01:35:55,540
Die was ook ineens verdwenen.

1208
01:35:55,540 --> 01:36:09,220
Kunt u die nog even
voor de camera ophouden?

1209
01:36:09,220 --> 01:36:10,310
Wat staat er?

1210
01:36:38,640 --> 01:36:39,830
Hier?

1211
01:36:39,830 --> 01:36:41,410
Ja, wat heeft ze voor u geschreven?

1212
01:36:41,410 --> 01:36:47,470
Oh, een heel, een versje wat honderdduizend keer
honderdduizend keer in poëziealbums terecht kwam.

1213
01:36:48,110 --> 01:36:54,990
Lieve Carla, oh, een ‘vauwtje’ in dit
blad en bovendien nog vastgeplakt.

1214
01:36:54,990 --> 01:37:00,110
Dan vraag je mij gewis of dit een nieuwe
mode is maar welnee mijn beste meid

1215
01:37:00,110 --> 01:37:06,940
Het is maar voor de aardigheid. Dat je onder je
vriendinnen mijn blad het eerst terug zult vinden.

1216
01:37:07,370 --> 01:37:09,704
Je schoolvriendinnetje
Willy Fankforder.

1217
01:37:09,705 --> 01:37:19,720
En dit is dus een hele mooie, een
mooi gedicht van mijn juf en die

1218
01:37:19,720 --> 01:37:23,760
liet haar man altijd, dat was een
echte tekenaar, dat was een echte

1219
01:37:23,760 --> 01:37:29,630
illustrator, d’r man altijd
tekeningetjes in ons poëziealbums maken.

1220
01:37:36,000 --> 01:37:41,630
[Knip.] Dit dus 1944 geweest zijn. Want
toen was mijn broertje hartstikke klein.

1221
01:37:42,420 --> 01:37:43,100
Welke foto?

1222
01:37:43,100 --> 01:37:43,720
Deze.

1223
01:37:43,720 --> 01:37:44,700
Kunt u hem iets
kantelen voor de camera?

1224
01:37:44,700 --> 01:37:46,800
Ietsje hoger, ja. Nou het is niet
te zien, voor mij. Het is te klein.

1225
01:37:51,180 --> 01:37:58,919
Dit is ook mijn moeder, maar het zijn hele
onduidelijke foto’s. Dit is ook mijn moeder.

1226
01:37:58,920 --> 01:38:09,331
Ik denk dat dit een papieren filmpje was of zo,
wat we toen in de oorlog hadden. Ik weet het niet.

1227
01:38:09,331 --> 01:38:09,519
En dit is dus mijn broertje.

1228
01:38:09,520 --> 01:38:11,480
En ik weet dat vorige keer in dat gesprek,
we hebben wel eens een gesprek gehad, dat ik

1229
01:38:11,480 --> 01:38:18,340
een briefje schreef wat mijn oom aan mij
geschreven had in 1944, toen ‘ie in een kamp zat.

1230
01:38:18,340 --> 01:38:20,850
Heeft u dat nu in uw hand?

1231
01:38:20,850 --> 01:38:23,840
Dat heb ik nu in mijn hand, ja.

1232
01:38:23,840 --> 01:38:24,320
En wat schreef uw oom?

1233
01:38:24,320 --> 01:38:27,499
Nou het is, ik heb het gisterenavond
geprobeerd te lezen, het

1234
01:38:27,500 --> 01:38:31,750
is bijna niet meer te lezen, want
het is met potlood geschreven.

1235
01:38:31,860 --> 01:38:39,400
Hij zat in een werkkamp, in ’t Sand, want op ’t
laatst van de oorlog werden die Joodse mannen die

1236
01:38:39,400 --> 01:38:46,060
met niet-Joodse vrouwen getrouwd waren toch wel
allemaal te werk gesteld in de buurt van Petten.

1237
01:38:46,140 --> 01:38:55,460
Het heet daar ’t Sand. En vanuit ’t Sand bereikte
mij op 26 juni 1944 een brief van oom Hans.

1238
01:38:55,460 --> 01:39:01,430
Beste Carla, ik heb een
lelijk standje van je mama

1239
01:39:01,430 --> 01:39:06,360
gekregen, omdat ik
je naam fout schreef.

1240
01:39:06,840 --> 01:39:13,480
Dom hè? Ja, mijn oom die deed voor de grap
schreef hij altijd mijn naam met een K.

1241
01:39:13,570 --> 01:39:14,960
En daar was ik heel beledigd om.

1242
01:39:15,320 --> 01:39:21,630
En zijn oudste dochter, mijn nichtje, die
doet dat nu nog altijd, uit een soort

1243
01:39:21,630 --> 01:39:25,599
grapje in de familie, want zij schrijft
altijd mijn naam, Carla, met een K.

1244
01:39:25,599 --> 01:39:33,070
[Leest verder.] Ik zal het heus nooit meer doen,
hoor. Kom je nog wel eens bij de tweeling kijken?

1245
01:39:33,360 --> 01:39:46,484
Mijn broer is in juli 1944 geboren en zij kregen
in mei ’44 kregen zij een tweeling, Hans en Ellen.

1246
01:39:46,485 --> 01:39:53,760
[Leest verder.] Tante Lydia zegt, dat
ze zo goed groeien. Vind jij dat ook?

1247
01:39:53,760 --> 01:39:56,450
Nou, ze groeiden helemaal
niet goed, want mijn nichtje is

1248
01:39:56,450 --> 01:40:01,400
helemaal invalide geworden de
rest van d’r leven en dat jongetje

1249
01:40:01,400 --> 01:40:05,933
En dat jongetje is heel erg
imbeciel was ‘ie. Maar goed.

1250
01:40:05,934 --> 01:40:12,343
[Leest verder.] En wat kan die Ellen
verschrikkelijk schreeuwen, hè? Dat is dus het

1251
01:40:13,530 --> 01:40:19,570
meisje van die baby van die... [Leest verder.]
Natuurlijk is het jongetje veel zoeter.

1252
01:40:19,740 --> 01:40:26,710
Jongetjes zijn ook altijd, meisjes zijn ook altijd
lastig. Hoe gaat het op de Sorrimontischool?

1253
01:40:26,710 --> 01:40:31,520
Mijn oom was ook onderwijzer en die
pestte mij altijd met de Montessorischool.

1254
01:40:31,520 --> 01:40:37,269
Dus hij noemde het de Sarimontischool of de
Montesarischool, maar hij zei nooit Montessori.

1255
01:40:37,269 --> 01:40:42,820
[Leest verder.] Op de Sorrimontischool?
Ben je nog altijd zo dol op rekenen?

1256
01:40:42,820 --> 01:40:47,910
Maar niet heus, hè want hij deed altijd
sommetjes met me, als ik daar was.

1257
01:40:48,430 --> 01:40:53,560
Kom je misschien kan je misschien al
uitrekenen hoe lang de oorlog nog duurt?

1258
01:40:53,660 --> 01:41:01,440
Dat zou ik zo graag eens willen weten. Nu,
misschien kom ik gauw weer in Amsterdam.

1259
01:41:01,890 --> 01:41:09,350
En dan moet je maar op visite komen. of kom
je weer eens limonade drinken op ’t Sand?

1260
01:41:09,350 --> 01:41:13,289
Want dat heb ik een keertje gedaan met
mij vader, ben ik daar heen geweest.

1261
01:41:13,289 --> 01:41:20,310
Ik heb maar vast aan de cafébaas gezegd dat hij
twaalf glazen limonade voor jou bewaren moet.

1262
01:41:20,310 --> 01:41:26,210
Schrijf je ook eens terug? Dag hoor, tot
ziens, hartelijke groeten van oom Hans.

1263
01:41:26,240 --> 01:41:31,609
Het was de broer van mijn moeder,
die zat in een dat kamp daar

1264
01:41:31,610 --> 01:41:32,760
En die is veilig terug gekomen

1265
01:41:32,760 --> 01:41:33,970
Die is veilig terug gekomen, ja.

1266
01:41:33,970 --> 01:41:34,351
Oké.

1267
01:41:34,352 --> 01:41:42,370
Nou, en dit zijn allemaal foto’s van na de
oorlog. [Knip.] Ik wil het wel even zien.

1268
01:41:42,370 --> 01:41:45,990
Maar dan laten wij het u zien en
ondertussen filmen we dan door.

1269
01:41:47,680 --> 01:41:50,800
Om te kijken of ik me iets
herinner als ik die beelden zie?

1270
01:41:52,010 --> 01:41:53,750
Want ik herinner me dus
eigenlijk heel weinig.

1271
01:41:53,750 --> 01:41:55,360
Nee, maar dat dat...

1272
01:41:55,360 --> 01:41:57,510
Nou, ik vind het wel gewoon
leuk om dat even te zien.

1273
01:41:57,510 --> 01:41:58,800
Ja...

1274
01:41:59,280 --> 01:42:02,320
En jullie filmen mij dan als
met mijn reactie op dat filmpje?

1275
01:42:02,320 --> 01:42:04,590
Als die er zijn.

1276
01:42:04,590 --> 01:42:05,880
Precies.

1277
01:42:06,230 --> 01:42:07,810
Dus ik mag gewoon kijken?

1278
01:42:07,810 --> 01:42:08,590
Ja, u hoeft ook niets te zeggen

1279
01:42:08,591 --> 01:42:09,220
Als ik niks te zeggen heb

1280
01:42:09,220 --> 01:42:10,340
Als u niets wilt zeggen. [Knip.]

1281
01:42:10,340 --> 01:42:11,040
Gaat uw gang.

1282
01:42:11,040 --> 01:42:31,169
het geeft een beetje, ja, ik zie mensen
fietsen. Ging je op die fiets naar die markt?

1283
01:42:31,170 --> 01:42:38,870
Dan was je wel gek! Rolschaatsen,
heb ik nooit gekund.

1284
01:42:43,370 --> 01:42:50,754
Ja dit dit beeld, zoiets stelde ik me ook wel
voor. Gewoon marktstalletjes. Zie je wel!

1285
01:42:50,754 --> 01:42:54,563
Ik zie een weegschaal van een
soort groenteman, ik zie het

1286
01:42:54,563 --> 01:42:57,730
huis waar die tante woonde,
gelukkig die verdieping niet.

1287
01:43:06,450 --> 01:43:17,561
Allemaal mensen met petjes en met
hoedjes. Jaaa. Wat een drukte!

1288
01:43:17,562 --> 01:43:26,840
Die middag dat ik er met mijn moeder was, was het
helemaal niet zo druk...(...) Groenteman. Kantine.

1289
01:43:26,840 --> 01:43:32,128
Is nu ook nog een kantine, daar. Gistermiddag nog
gezeten. Haring! Daar herinner ik me niets van.

1290
01:43:33,380 --> 01:43:52,280
Daar waren we hier in huis allemaal gek op. Nou
da’s een bakkerskar, ofzo. En dat is de menora.

1291
01:43:54,240 --> 01:43:58,420
Wat heeft dat met de markt van doen? Niks
hè, gewoon alleen maar Joodse beelden.

1292
01:43:58,420 --> 01:44:11,060
Ja, dit heb ik dus in de oorlog
helemaal nooit, dit zijn allemaal

1293
01:44:11,060 --> 01:44:13,390
dingen voor mij die ik pas
na de oorlog heb leren kennen.

1294
01:44:13,390 --> 01:44:19,070
Menora en dat soort dingen. Mijn
moeder ook nooit over verteld.

1295
01:44:19,070 --> 01:44:28,330
Ik denk dat ze dat ook niet deed vanwege
mijn vader die daar zo’n hekel aan had.

1296
01:44:28,330 --> 01:44:39,760
Wat is dat, een rijkoets ofzo?

1297
01:44:39,760 --> 01:44:42,180
Het filmpje is afgelopen.

1298
01:44:42,180 --> 01:44:49,419
Nee, het is een muzikant. Moet ik op de, moet
ik hem dicht doen? is het filmpje afgelopen?

1299
01:44:49,420 --> 01:44:49,767
Klapt u hem maar dicht.

1300
01:44:49,767 --> 01:44:50,461
Het hondje krijgt nog
wat te eten. Klap dicht.

1301
01:44:50,462 --> 01:44:50,930
Hoe vond u het, om dit te zien?

1302
01:44:52,120 --> 01:44:59,520
Leuk! Die haringkar! (Lacht!)
Die heb ik gemist (Lacht.)

1303
01:44:59,520 --> 01:45:04,580
Als kind, mijn moeder zei altijd
als een of tweejarige moest

1304
01:45:04,580 --> 01:45:07,750
ze me altijd voorbij een haringkar
sleuren en dat heb ik nog.

1305
01:45:08,380 --> 01:45:18,190
Ja mijn moeder was ook heel gek op vis en de
kennismaking tussen die buurvrouw en mijn moeder,

1306
01:45:18,270 --> 01:45:24,860
twee vrouwen met een dikke buik, was ook bij een
of andere viskar die hier langs de deur kwam.

1307
01:45:24,860 --> 01:45:27,080
Was het anders dan in uw herinnering?

1308
01:45:27,080 --> 01:45:27,331
Ja, heel anders! Veel levendiger. Ik herinner
me het ook helemaal niet als zo druk.
Was het anders dan in uw herinnering?

1309
01:45:27,331 --> 01:45:32,180
Ja, heel anders! Veel levendiger. Ik herinner
me het ook helemaal niet als zo druk.

1310
01:45:32,180 --> 01:45:34,940
Ik vond het er toen
doodstil, die middag.

1311
01:45:35,160 --> 01:45:38,830
In mijn idee, hè. Maar wel
die kraampjes enzo, dat

1312
01:45:38,830 --> 01:45:41,120
herinner ik me nog wel, maar
niet dat het er zo vol was.

1313
01:45:41,120 --> 01:45:44,366
In mijn herinnering
was het er veel leger.

1314
01:45:44,366 --> 01:45:47,060
En een haringkar, nou die hebben
we beslist niet gezien, want

1315
01:45:47,060 --> 01:45:51,970
dan had mijn moeder me wel op
een harinkje getrakteerd, ofzo.

1316
01:45:52,710 --> 01:46:02,360
Maar eh Nee, dit is heel
anders dan het beeld wat ik

1317
01:46:02,360 --> 01:46:05,930
Dit dit doet me veel meer gewoon
aan een levendige markt denken.

1318
01:46:07,260 --> 01:46:10,364
Nou dat beeld heb ik helemaal niet
in mijnherinnering van die markt.

1319
01:46:10,364 --> 01:46:17,380
Het was voor mij een soort teleurstelling, want
ik had een soort AlbertKuyp gedacht te zien.

1320
01:46:17,660 --> 01:46:22,361
Maar Misschien was het ook
wel wat later inde tijd.

1321
01:46:22,361 --> 01:46:27,050
He, want hij heeft er ook niet
zo lang gestaan hè, die markt.

1322
01:46:27,050 --> 01:46:32,460
Wat had u gehoopt te
zien? Toen? Als kind?

1323
01:46:32,460 --> 01:46:32,790
Toen?

1324
01:46:32,790 --> 01:46:37,690
Ik denk dit beeld, wat ik nu
zie, gewoon een levendige markt,

1325
01:46:37,690 --> 01:46:41,550
want dit maakt op mij de
indruk van een levendige markt.

1326
01:46:41,760 --> 01:46:45,330
Nou die herinnering heb ik
aan die markt absoluut niet.

1327
01:46:45,580 --> 01:46:47,080
Gezellig.

1328
01:46:47,080 --> 01:46:53,110
Gezelligheid ofzo. Nee. En dat komt niet
alleen door die huilbui van mijn moeder.

1329
01:46:54,080 --> 01:46:58,950
Maar ik vond het ook helemaal niet
Ik had helemaal geen markt idee. daar.

1330
01:46:58,950 --> 01:47:03,010
Nou d’r stonden wat
kraampjes, maar ook niet veel.

1331
01:47:04,240 --> 01:47:06,180
Had u gehoopt iets
te snoepen te krijgen?

1332
01:47:06,180 --> 01:47:07,170
Ik denk het wel!

1333
01:47:07,170 --> 01:47:11,660
Als ik dat nou, door mijn reactie zie op die
haringkraam, dan denk ik van goh, nou ik kan me

1334
01:47:11,660 --> 01:47:16,990
ook helemaal niet herinneren dat ik, nou niet
dat we hier gebrek hadden aan iets te snoepen.

1335
01:47:16,990 --> 01:47:20,150
En ook niet aan haring,
want dat kwam toch wel thuis.

1336
01:47:20,150 --> 01:47:31,810
Maar ik denk dat ik dan onmiddellijk een haring
te eten zou hebben gekregen van mijn moeder.

1337
01:47:31,810 --> 01:47:46,780
Als die er was geweest, al. He. En door d’r
verdriet heen. Maar nee. Maar ja goed. Dit was het.

1338
01:47:46,780 --> 01:47:48,262
Vond het toch wel leuk om dat
filmpje even te zien, hoor.

1339
01:47:48,263 --> 01:47:55,320
Als ik nou op die Gaaspstraat kom, krijg
ik misschien een heel ander gevoel.

1340
01:47:55,650 --> 01:48:00,230
En ik vind het toch in mijn
idee was ‘ie veel groter.

1341
01:48:00,230 --> 01:48:02,450
Dit leek me maar een
heel klein hoekje.

1342
01:48:03,300 --> 01:48:07,810
En min mijn herinnering was dat
dat deel van die markt een veel

1343
01:48:07,810 --> 01:48:12,880
groter deel van dat speelterrein,
wat ze hadden afgeschermd.

1344
01:48:13,550 --> 01:48:17,691
Maar misschien was het gewoon een heel erg rustige
middag, ofzo. Of we hebben het slecht getroffen.

1345
01:48:18,310 --> 01:48:26,626
Ik weet het niet, hoor. Kan het
niet meer aan mijn moeder vragen.

1346
01:48:26,626 --> 01:48:29,539
En als kind lijken de dingen groter.

1347
01:48:29,750 --> 01:48:35,870
Dat is ook iets, ja dat is zo.

1348
01:48:35,870 --> 01:48:38,950
Doet het u nog iets, als u
die beelden zo nog terugziet?

1349
01:48:40,540 --> 01:48:44,500
Nou, dan doet het me in zoverre wat,
dat ik denk van oh, ik denk dat mijn

1350
01:48:44,500 --> 01:48:49,410
moeder dat toch wel erg leuk gevonden
moet hebben om naar die markt te kunnen.

1351
01:48:49,410 --> 01:48:54,910
He. Dat ze ’t dus ook deed omdat
mijn moeder erg van markten hield.

1352
01:48:55,280 --> 01:48:59,710
Maar die markt an sich was ook al een
teleurstelling denk ik voor mijn moeder.

1353
01:49:00,720 --> 01:49:04,450
En voor mij ook, want ik had
me er ook op verheugd van

1354
01:49:04,450 --> 01:49:06,322
gezellig een keertje weer met
mijn moeder naar de markt.

1355
01:49:06,322 --> 01:49:18,170
Maar dat was het dus
niet. Dat was het.