1 00:00:10,410 --> 00:00:13,430 Dit interview wordt gehouden in het kader van het project 2 00:00:13,430 --> 00:00:17,564 Erfgoed van de oorlog, onderdeel Getuigen verhalen. 3 00:00:17,665 --> 00:00:25,620 Het interview van vandaag wordt gehouden met Marije van Ramshorst-Gerssen. 4 00:00:25,620 --> 00:00:29,856 Interview vindt plaats op 22 september 2009 in Nijkerk, 5 00:00:29,957 --> 00:00:33,680 van ongeveer tien uur tot pak hem beet twaalf uur. 6 00:00:33,680 --> 00:00:37,330 De interviewer is Anton van Renssen. 7 00:00:37,330 --> 00:00:44,096 De camera wordt gehanteerd door Hans van der Klok en hij neemt ook het geluid op. 8 00:00:44,197 --> 00:00:47,644 Mevrouw van Ramshorst, ehm.. 9 00:00:47,745 --> 00:00:51,980 kunt u zichzelf eerst even kort introduceren? Van hoe was uw situatie in de oorlog? 10 00:00:51,980 --> 00:00:58,107 Mijn situatie in de oorlog was, ik was zeventien jaar toen de oorlog uitbrak. 11 00:00:58,207 --> 00:01:00,560 En mijn naam is dan Marijtje Gerssen. 12 00:01:00,560 --> 00:01:05,272 Ik ben geboren zesentwintig drie drieëntwintig. 13 00:01:05,373 --> 00:01:06,580 En eh.. 14 00:01:06,580 --> 00:01:08,600 ik heb dan de oorlog bewust meegemaakt. 15 00:01:08,600 --> 00:01:14,370 Ik heb drie kinderen, zes kleinkinderen en acht achterkleinkinderen. 16 00:01:14,370 --> 00:01:17,200 Maar dat was er toen niet bij natuurlijk nog.. 17 00:01:17,200 --> 00:01:18,114 Want u woonde.. 18 00:01:18,114 --> 00:01:19,830 Ik woonde op Slichtenhorst, op de boerderij. 19 00:01:19,830 --> 00:01:22,350 .. op de Slichtenhorsterweg, op de boerderij van uw ouders. 20 00:01:22,350 --> 00:01:25,761 Ja. Ja. Dat zei je. 21 00:01:25,862 --> 00:01:30,970 Woonde u daar eh.. nog met broers en zussen destijds? 22 00:01:30,970 --> 00:01:32,840 Ja, er waren.. 23 00:01:32,840 --> 00:01:36,130 ik was nogal achteraan gekomen, acht jaar ongeveer. 24 00:01:36,130 --> 00:01:37,760 En eh.. 25 00:01:37,760 --> 00:01:39,420 mijn broer deed dan de boerderij. 26 00:01:39,420 --> 00:01:42,788 En m’n vader zat dan in dat andere werk. 27 00:01:42,889 --> 00:01:43,564 En eh.. 28 00:01:43,664 --> 00:01:47,486 m’n zusters waren de deur al uit, de oudere zusters. 29 00:01:47,587 --> 00:01:50,740 En ik kreeg later nog een jonger zusje, dus wij waren met 30 00:01:50,740 --> 00:01:54,800 z’n drieën, m’n broer en m’n zus en ik op de boerderij. 31 00:01:54,800 --> 00:01:55,150 Ja. 32 00:01:55,150 --> 00:01:55,500 Ja. 33 00:01:55,500 --> 00:01:57,830 En, en, en u was zeventien.. 34 00:01:57,830 --> 00:01:57,890 Ja. 35 00:01:57,890 --> 00:01:59,050 .. toen de oorlog begon. 36 00:01:59,050 --> 00:01:59,490 Ja. 37 00:01:59,490 --> 00:02:05,656 Dus in de tijd waar wij over spreken, dat is dan vier jaar later, was u eenentwintig. 38 00:02:05,656 --> 00:02:08,448 Toen die eh.. afgelopen was, ja. 39 00:02:08,549 --> 00:02:09,180 Eenentwintig. 40 00:02:09,180 --> 00:02:10,540 Eenentwintig, tweeëntwintig jaar. 41 00:02:10,540 --> 00:02:11,519 Ja. 42 00:02:11,620 --> 00:02:13,288 Ja, eenentwintig. 43 00:02:13,389 --> 00:02:15,387 Ja. 44 00:02:15,488 --> 00:02:16,899 Ja. 45 00:02:17,000 --> 00:02:18,630 Wat was uw functie op de boerderij? 46 00:02:18,630 --> 00:02:24,180 Uw, uw broer deed de boerderij, dat wil zeggen, hij zorgde voor de koeien en, en waren het.. 47 00:02:24,180 --> 00:02:25,668 Was het een gemengd bedrijf? 48 00:02:25,769 --> 00:02:28,179 Het was een gemengd bedrijf. 49 00:02:28,280 --> 00:02:34,212 En ik moest ook meehelpen melken, want er werd vroeger ook niet gevraagd: Wat wil je worden later? 50 00:02:34,313 --> 00:02:38,890 Maar ik kwam van school af en ik moest gelijk onder de koeien. 51 00:02:38,991 --> 00:02:46,221 En eh.. nou, er werd kaas gemaakt. En eh.. zo ging dat, ja. 52 00:02:46,322 --> 00:02:49,610 Daar zaten geen machines aan, dat ging gewoon nog met de hand. 53 00:02:49,610 --> 00:02:50,020 Ja. 54 00:02:50,020 --> 00:02:51,346 De koeien melken. 55 00:02:51,447 --> 00:02:55,356 Ja, dat eh.. daar.. dat deed ik dan met m’n broer. 56 00:02:55,357 --> 00:02:56,320 Samen met uw broer. 57 00:02:56,320 --> 00:03:00,210 Samen met m’n broer, ja. Ja. 58 00:03:00,210 --> 00:03:03,620 U werd helemaal ingezet voor het boerenbedrijf? 59 00:03:03,620 --> 00:03:06,000 Ja, eigenlijk wel, ja. 60 00:03:06,000 --> 00:03:08,920 Had u ook vrije tijd wel eens? 61 00:03:08,920 --> 00:03:09,460 Nou, er.. 62 00:03:09,460 --> 00:03:13,590 weet je, je miste dat niet, omdat je dat gewend was. 63 00:03:13,590 --> 00:03:14,700 Dat eh.. 64 00:03:14,700 --> 00:03:19,450 dat zeg ik, er werd niet gevraagd: Wat wil je later worden of zoiets en waar kies je voor? 65 00:03:19,450 --> 00:03:22,150 Nee, je kwam op de boerderij. 66 00:03:22,251 --> 00:03:22,770 En eh.. 67 00:03:22,770 --> 00:03:29,530 ja, het was toch ook een toestand eigenlijk eh.. met de oorlog, dat je ook niks te kiezen had. 68 00:03:29,530 --> 00:03:33,330 Nee, want u ging nog naar school in die tijd? U had.. 69 00:03:33,330 --> 00:03:37,740 Nee, toen.. Ja, naar de huishoudschool, maar niet meer naar school, nee. 70 00:03:37,740 --> 00:03:39,022 Niet meer een, een, een.. 71 00:03:39,123 --> 00:03:40,670 Verdere opleiding, nee. Nee. 72 00:03:40,670 --> 00:03:42,630 Nee, geen Mulo of HBS gedaan. 73 00:03:42,630 --> 00:03:47,209 Nee, nee. Gewoon lagere school in Appel. 74 00:03:47,210 --> 00:03:51,499 Lagere school in Appel. Ja, want Slichtenhorst ligt natuurlijk ietsje buiten Nijkerk. 75 00:03:51,600 --> 00:03:51,960 Ja. 76 00:03:51,960 --> 00:03:53,260 Tussen Nijkerk en Appel in. 77 00:03:53,260 --> 00:03:53,933 Ja. Ja. 78 00:03:53,934 --> 00:03:55,500 En u ging naar de christelijke lage school. 79 00:03:55,500 --> 00:04:02,500 Ja, ja. En later naar de huishoudschool in Stenenkamer, dus dat was fietsen toen. 80 00:04:02,500 --> 00:04:04,020 Dus op de fiets naar Stenenkamer. 81 00:04:04,020 --> 00:04:05,346 Ja. Ja. 82 00:04:05,446 --> 00:04:08,610 Maar die was al.. die had u al afgerond toen de oorlog begon. 83 00:04:08,610 --> 00:04:10,130 Ja. Ja. 84 00:04:10,130 --> 00:04:11,345 En toen woonde u dus.. 85 00:04:11,446 --> 00:04:13,010 Nou, niet helemaal, hoor. 86 00:04:13,010 --> 00:04:13,310 Nee? 87 00:04:13,310 --> 00:04:15,850 Nee, die huishoudschool heeft nog wel een paar jaar geduurd toen. 88 00:04:15,850 --> 00:04:17,940 Dat, dat was een meerjarige opleiding? 89 00:04:17,940 --> 00:04:19,400 Ja. Ja. 90 00:04:19,400 --> 00:04:20,170 Wanneer was u daarmee klaar? 91 00:04:20,170 --> 00:04:24,940 Ja, precies weet ik.. dat weet ik niet meer. Nee. Ja. 92 00:04:24,940 --> 00:04:26,330 Als we kijken naar eh.. 93 00:04:26,330 --> 00:04:30,620 de oorlog. Hè, daar is natuurlijk ontzettend veel in gebeurd, en zeker in Nijkerk. 94 00:04:30,620 --> 00:04:31,210 Ja. Ja. 95 00:04:31,210 --> 00:04:36,740 Ehm.. je had eerst de evacuatie. U bent ook geëvacueerd geweest? 96 00:04:36,740 --> 00:04:42,510 Ja, toen de oorlog uitbreekt.. toen die uitbrak, toen moesten we naar Putten vluchten. 97 00:04:42,510 --> 00:04:43,710 U bent naar Putten geweest? 98 00:04:43,710 --> 00:04:47,063 Naar Putten moesten we, en de boerderij achterlaten. 99 00:04:47,164 --> 00:04:48,550 En ik weet nog wel dat eh.. 100 00:04:48,550 --> 00:04:51,656 m’n zusje en ik op de fiets gingen. 101 00:04:51,757 --> 00:04:55,040 En m’n broer die moest met de koeien naar eh.. 102 00:04:55,040 --> 00:04:57,881 ik meen naar ene Van de Langemheen onder Putten. 103 00:04:57,982 --> 00:05:01,610 Alle koeien weg en eh.. die moesten ook allemaal weg. 104 00:05:01,610 --> 00:05:02,891 Ja. 105 00:05:02,992 --> 00:05:08,080 En wij dan ook natuurlijk. En we hebben dan eh.. in.. vijf dagen in Putten geweest. 106 00:05:08,080 --> 00:05:09,190 Ja, en toen u terugkwam.. 107 00:05:09,190 --> 00:05:10,040 Aan de Driewegenweg, ja. 108 00:05:10,040 --> 00:05:12,050 .. op de boerderij.. 109 00:05:12,050 --> 00:05:16,203 Aan de Driewegenweg zaten we toen, in een leeg huis. 110 00:05:16,303 --> 00:05:24,784 En eh.. toen eh.. na vijf dagen weer teruggekomen, ja. En toen was alles leeg. 111 00:05:24,885 --> 00:05:26,040 Toen was alles.. 112 00:05:26,040 --> 00:05:27,160 Ja, de koeien weg. 113 00:05:27,160 --> 00:05:28,930 Ja, maar die kwamen later weer terug. 114 00:05:28,930 --> 00:05:31,679 Ja, die kwamen later weer terug. 115 00:05:31,680 --> 00:05:33,070 En die koeien moesten dan.. 116 00:05:33,070 --> 00:05:36,049 en daar ging dan m’n vader eigenlijk over. 117 00:05:36,050 --> 00:05:39,268 Die koeien werden verdeeld onder de boeren. 118 00:05:39,369 --> 00:05:41,510 En hoe dat er allemaal precies aan toe ging.. 119 00:05:41,510 --> 00:05:45,800 maar op zo’n manier ging dat. Want we kregen niet dezelfde koeien terug. 120 00:05:45,800 --> 00:05:49,436 Want uw vader speelde alweer een, een rol daarin, in de coördinatie. 121 00:05:49,537 --> 00:05:50,100 Ja. 122 00:05:50,100 --> 00:05:52,570 Ik weet niet in welk jaar dat ‘ie daarmee begonnen is, 123 00:05:52,570 --> 00:05:55,870 maar toch wel in die, in die jaren had ‘ie dat al, ja. 124 00:05:55,870 --> 00:05:57,290 Ja. Ja. 125 00:05:57,290 --> 00:06:00,510 Maar dat was eigenlijk het begin van de oorlog, hè. 126 00:06:00,510 --> 00:06:05,520 Toen, ja, begin je eigenlijk de dagelijkse gang van zaken weer op te pakken. 127 00:06:05,520 --> 00:06:06,410 Ja. 128 00:06:06,410 --> 00:06:06,590 Wat moet je anders. 129 00:06:06,590 --> 00:06:07,262 Ja. 130 00:06:07,263 --> 00:06:09,550 En toen kwam in vijfenveertig.. 131 00:06:09,550 --> 00:06:12,430 in vierenveertig kwamen een heleboel dingen tegelijk. 132 00:06:12,430 --> 00:06:12,880 Dat viel.. 133 00:06:12,880 --> 00:06:15,410 valt me altijd op als ik erover lees. 134 00:06:15,410 --> 00:06:22,040 Je had natuurlijk zeventien september, de luchtlandingen bij Arnhem. Met als gevolg.. 135 00:06:22,040 --> 00:06:22,921 Misschien.. 136 00:06:22,921 --> 00:06:24,530 .. alle evacués die hier kwamen. 137 00:06:24,530 --> 00:06:25,017 Ja. 138 00:06:25,118 --> 00:06:30,760 Eén oktober, dus twee weken later, drie weken later kwam de razzia van Putten. 139 00:06:30,760 --> 00:06:32,804 Ja. 140 00:06:32,905 --> 00:06:36,170 En vervolgens kwam de Hongerwinter, met alle.. 141 00:06:36,170 --> 00:06:36,950 Ja. 142 00:06:36,950 --> 00:06:39,250 .. ellende vandien en alle hongersnood. 143 00:06:39,250 --> 00:06:40,600 In vier, vijfenveertig, ja. 144 00:06:40,600 --> 00:06:43,330 En alle mensen op hongertocht die langskwamen. 145 00:06:43,330 --> 00:06:43,730 Ja. 146 00:06:43,730 --> 00:06:44,842 Ehm.. 147 00:06:44,943 --> 00:06:47,710 Als u daar, daar aan terugdenkt, die, die tijd. 148 00:06:47,710 --> 00:06:52,940 Ehm.. Had.. hadden uw ouders evacués bijvoorbeeld in huis? 149 00:06:52,940 --> 00:06:54,598 Ja. 150 00:06:54,698 --> 00:06:56,084 Ja. 151 00:06:56,185 --> 00:06:58,847 Eerst niet, en die.. 152 00:06:58,948 --> 00:07:06,360 maar die kwamen in.. ze zijn in oktober gekomen, geloof ik, in Nijkerk, als ik het wel heb. 153 00:07:06,360 --> 00:07:09,540 Ja, die zijn.. 154 00:07:09,540 --> 00:07:11,050 Ik denk het wel, of september al. 155 00:07:11,050 --> 00:07:11,884 Ja, sommigen in september, sommigen in oktober. 156 00:07:11,885 --> 00:07:12,670 Bij ons zijn ze gekomen in november dan. 157 00:07:12,670 --> 00:07:13,740 In november pas. 158 00:07:13,740 --> 00:07:16,110 In november pas, want ze zaten eerst bij de.. 159 00:07:16,110 --> 00:07:21,459 hoe heet dat, de Ahof, die evacués die wij later kregen. 160 00:07:21,460 --> 00:07:25,147 En bij mijn weten, de Ahof, daar waren ze op deel, 161 00:07:25,248 --> 00:07:28,520 konden ze niet in huis of ze mochten daar niet in huis. 162 00:07:28,520 --> 00:07:32,640 En zij was in verwachting, die vrouw, en ze hadden 163 00:07:32,640 --> 00:07:35,060 dan nog een tweeling, ik dacht een jaar of drie, vier. 164 00:07:35,060 --> 00:07:44,098 En toen eh.. kwamen ze bij m’n vader vragen of dat wij ze konden hebben. En dat is dan gebeurd, ja. 165 00:07:44,199 --> 00:07:45,780 Zij kwamen zelf vragen? 166 00:07:45,780 --> 00:07:46,720 Nee. 167 00:07:46,720 --> 00:07:48,120 Nee, dat.. 168 00:07:48,120 --> 00:07:51,260 wie dat gevraagd heeft, weet ik niet, maar ik weet wel dat 169 00:07:51,260 --> 00:07:55,204 m’n vader zei: We krijgen evacués en ik heb dat goed gevonden. 170 00:07:55,305 --> 00:07:59,462 En die kwamen eerst bij ons in het bakhuis, we hadden een bakhuis ernaast. 171 00:07:59,563 --> 00:08:00,330 En eh.. 172 00:08:00,330 --> 00:08:02,810 daar hebben ze dan eh.. 173 00:08:02,810 --> 00:08:05,969 misschien twee weken in gewoond, maar het werd al kouder toen. 174 00:08:06,070 --> 00:08:07,950 En toen zegt m’n vader: Kom maar binnen. 175 00:08:07,950 --> 00:08:12,885 En toen zijn ze binnen komen wonen. Gewoon in ’t gezin opgenomen. 176 00:08:12,986 --> 00:08:16,000 Ze hadden niet.. Ze hadden eigen kamers of, of dat toch niet echt? 177 00:08:16,000 --> 00:08:17,360 Nee, want wij hadden.. 178 00:08:17,360 --> 00:08:18,896 dat hadden we natuurlijk niet. 179 00:08:18,996 --> 00:08:19,130 Eh.. 180 00:08:19,130 --> 00:08:23,970 wij waren dan nog met z’n drieën thuis, drie kinderen kan je dan wel zeggen. 181 00:08:23,970 --> 00:08:24,910 En dan eh.. 182 00:08:24,910 --> 00:08:27,220 ja, sliepen hun ook in een bedstee. 183 00:08:27,220 --> 00:08:31,930 We hadden nog een kelderzolder, noemden we dat vroeger. En daar sliepen ze op. 184 00:08:31,930 --> 00:08:35,912 Wat is een kelderzolder? 185 00:08:36,013 --> 00:08:39,200 Een kelderzolder, ja, dat is een eh.. 186 00:08:39,200 --> 00:08:41,384 opkamer boven een kelder. 187 00:08:41,485 --> 00:08:46,426 En die kelder, dan kan ik wel zeggen keuken, maar dat heette vroeger geut. 188 00:08:46,527 --> 00:08:48,210 En daar werd de kaas gemaakt. 189 00:08:48,210 --> 00:08:49,050 Geut.. 190 00:08:49,050 --> 00:08:52,460 En daar was een trapje en daar ging je dan op en daar.. 191 00:08:52,460 --> 00:08:54,530 dan was een kamertje en daar sliepen hun. 192 00:08:54,530 --> 00:09:02,470 Maar ze aten gewoon mee, met de.. met de hele familie, ja. En dat ging bijzonder goed. Ja. 193 00:09:02,470 --> 00:09:03,047 M.. Zij.. 194 00:09:03,047 --> 00:09:03,710 Het was gewoon eh.. 195 00:09:03,710 --> 00:09:08,160 Zij waren als echtpaar, waren daar met de tweeling.. 196 00:09:08,160 --> 00:09:08,840 De tweeling. 197 00:09:08,840 --> 00:09:09,420 .. van drie jaar. 198 00:09:09,420 --> 00:09:12,863 En zij was in verwachting. 199 00:09:12,964 --> 00:09:14,283 Ja, ja. 200 00:09:14,384 --> 00:09:15,190 En eh.. 201 00:09:15,190 --> 00:09:16,880 ja, die verhoudingen.. 202 00:09:16,880 --> 00:09:18,180 Ik heb eigenlijk eh.. 203 00:09:18,180 --> 00:09:21,036 nooit is daar iets eh.. 204 00:09:21,037 --> 00:09:23,300 Het was altijd gezellig en altijd heel eh.. 205 00:09:23,300 --> 00:09:29,560 En we hebben er eh.. nou ja, eigenlijk totdat ze stierven contact mee gehad. Ja. 206 00:09:29,661 --> 00:09:31,290 Hoe heette deze familie? 207 00:09:31,290 --> 00:09:34,620 Nijenhuis, Jan en Marie. Zij was een Duitse. 208 00:09:34,620 --> 00:09:35,850 Zij was een Duitse? 209 00:09:35,850 --> 00:09:43,344 Ja. Ja, maar ze woonde al jaren in Holland. En ze was getrouwd met Jan Nijenhuis dan. Ja. 210 00:09:43,445 --> 00:09:45,466 En ze sprak goed Nederlands? 211 00:09:45,567 --> 00:09:46,530 Jawel, je moest wel op.. 212 00:09:46,530 --> 00:09:53,680 je moest wel opletten, hoor, wat ze zei, hè. Jawel, dat wel, maar goed eh.. We begrepen mekaar best. 213 00:09:53,680 --> 00:09:54,240 Hoe, hoe, hoe.. 214 00:09:54,240 --> 00:10:00,800 Weet u hoe zij dat ervoer, dat zij nou als vluchteling door een oorlog die door Duitsers.. 215 00:10:00,800 --> 00:10:01,279 Ja. 216 00:10:01,279 --> 00:10:01,670 .. was begonnen. 217 00:10:01,670 --> 00:10:05,469 Bij hun was alles platgeschoten. 218 00:10:05,570 --> 00:10:07,300 Uit Huussen kwamen ze. 219 00:10:07,300 --> 00:10:07,296 Uit Huussen. 220 00:10:07,296 --> 00:10:07,670 Ja. 221 00:10:07,670 --> 00:10:10,840 Er waren een heleboel mensen uit Huussen die, die, die hebben.. 222 00:10:10,840 --> 00:10:11,478 Ja. 223 00:10:11,479 --> 00:10:13,550 Ja, uiteindelijk zijn we ook wel.. 224 00:10:13,550 --> 00:10:15,943 van de Geitenkamp hoorde ik wel eens. 225 00:10:16,044 --> 00:10:18,280 En eh.. 226 00:10:18,280 --> 00:10:20,880 van bij m’n man thuis kwamen ze van de Geitenkamp. Maar bij ons kwamen ze uit Huussen, ja. Ja. 227 00:10:20,880 --> 00:10:21,873 Ja. 228 00:10:21,873 --> 00:10:28,290 Maar, maar die vrouw die was Duitse. 229 00:10:28,290 --> 00:10:32,330 Dat vind ik dan zo heel frappant. Dat is.. dat lijkt me ook wel confronterend voor zo’n.. 230 00:10:32,330 --> 00:10:33,510 Ja, maar ze was.. 231 00:10:33,510 --> 00:10:37,050 Heeft u het daar wel eens over gehad met haar? 232 00:10:37,050 --> 00:10:37,170 Nee. 233 00:10:37,170 --> 00:10:38,170 Nee, dat is.. 234 00:10:38,170 --> 00:10:38,720 Ja, dat was ze nou eenmaal. 235 00:10:38,720 --> 00:10:40,156 Ik bedoel eh.. 236 00:10:40,157 --> 00:10:42,530 het was niet iemand die eh.. 237 00:10:42,530 --> 00:10:47,100 die aan de kant stond van die Duitsers, absoluut niet, nee. 238 00:10:47,100 --> 00:10:54,076 Dus ja, dan had je het er ook niet over. Dat, dat vond ik helemaal niet zo eh.. 239 00:10:54,176 --> 00:10:55,030 Daar werd niet over gesproken. 240 00:10:55,030 --> 00:10:56,845 Daar werd niet over gesproken, nee. 241 00:10:56,946 --> 00:10:58,157 Nee. 242 00:10:58,258 --> 00:11:03,330 Maar eh.. ja, de verhouding is altijd ontzettend leuk geweest. En eh.. met die kinderen ook, ja. 243 00:11:03,330 --> 00:11:12,617 Ja, want het is wel, wel knap, want hoe lang hebben ze uiteindelijk in het.. bij uw ouders gewoond? 244 00:11:12,718 --> 00:11:18,290 Eh.. vanaf november dan.. en ik denk, ik meen van juni ongeveer. Dat ze toen weer terug konden. 245 00:11:18,290 --> 00:11:19,820 Dat is toch dik een half jaar. 246 00:11:19,820 --> 00:11:28,119 Want bij hun was alles beschoten en kapot, hun huis en alles wat er, wat er was, ja. Ja. 247 00:11:28,120 --> 00:11:31,480 Dus ruim een half jaar hebben ze daar gewoond. 248 00:11:31,480 --> 00:11:32,020 Ja. Ja. 249 00:11:32,020 --> 00:11:34,090 Maar wat deden ze daar nou, gewoon overdag? 250 00:11:34,090 --> 00:11:40,153 Overdag, hij werkte mee aan de boerderij, wat er te doen was. 251 00:11:40,254 --> 00:11:42,060 Niet melken, want dat kon die natuurlijk niet. 252 00:11:42,060 --> 00:11:44,010 Hij had geen boerenachtergrond? 253 00:11:44,010 --> 00:11:47,090 Nee, hij was schilder. 254 00:11:47,090 --> 00:11:48,580 Hij was schilder? 255 00:11:48,580 --> 00:11:49,925 Ja, schildersknecht, ja. 256 00:11:50,026 --> 00:11:51,180 En zij eh.. 257 00:11:51,180 --> 00:11:52,030 ja, zij eh.. 258 00:11:52,030 --> 00:11:59,699 was dan ook in het huishouden, zoals iedereen dat was toen. En zij eh.. kon ontzettend goed naaien. 259 00:11:59,800 --> 00:12:03,310 Want toen met sinterklaas, wat ze toen allemaal voor die kind eh.. 260 00:12:03,310 --> 00:12:06,590 kinderen gemaakt heeft, met popjes, met een app.. 261 00:12:06,590 --> 00:12:11,700 Ja, m’n moeder had zo’n hele grote lappendoos. 262 00:12:11,700 --> 00:12:13,273 En daar m.. 263 00:12:13,374 --> 00:12:14,240 heeft ze veel uit gemaakt, ja. 264 00:12:14,240 --> 00:12:17,530 Die was ook altijd bezig en ze hielp gewoon verder ook overal in mee, ja. 265 00:12:17,530 --> 00:12:18,960 In het huishouden. 266 00:12:18,960 --> 00:12:21,170 In het huishouden en ’s avonds met de.. 267 00:12:21,170 --> 00:12:25,440 we schonken omdebeurt koffie, zij en ik. 268 00:12:25,440 --> 00:12:29,450 En dan was zij weer aan de beurt en dan de andere avond was ik weer aan de beurt. 269 00:12:29,450 --> 00:12:30,880 En zo ging dat, ja. 270 00:12:30,880 --> 00:12:33,048 U was ongeveer leeftijdgenoten, bedenk ik. Zij was misschien een paar jaar.. 271 00:12:33,149 --> 00:12:36,214 Zij.. Nee, zij was van twaalf.. 272 00:12:36,315 --> 00:12:37,940 Zij was ook.. 273 00:12:37,940 --> 00:12:45,840 .. en ik was van drieëntwintig. 274 00:12:45,840 --> 00:12:47,140 Zij was eigenlijk wel een stuk ouder dan. 275 00:12:47,140 --> 00:12:47,702 Zij was wel ouder, ja. 276 00:12:47,702 --> 00:12:48,233 Ja, ja, ja. 277 00:12:48,233 --> 00:12:48,769 Ze is in eh.. 278 00:12:48,770 --> 00:12:49,350 in 2001 is ze overleden, ja. 279 00:12:49,350 --> 00:12:50,510 Maar ze is altijd.. 280 00:12:50,510 --> 00:12:54,330 ontzettend trouw zijn ze blijven komen. 281 00:12:54,330 --> 00:12:56,945 En later toen ik getrouwd was ook. 282 00:12:57,046 --> 00:12:57,720 En eh.. 283 00:12:57,720 --> 00:13:02,030 ook wel eens dat ze belde en, en: Ik kom naar Putten, kom jij ook naar Putten? 284 00:13:02,030 --> 00:13:07,020 Dan spreken we mekaar nog weer eens even. Die.. dat, hè, ja dat was heel bijzonder. 285 00:13:07,020 --> 00:13:11,600 En m’n broer is dan heel jong overleden, die was negenendertig. 286 00:13:11,600 --> 00:13:11,810 En eh.. 287 00:13:11,810 --> 00:13:15,884 we woonden toch een heel eind van Nijkerk af. 288 00:13:15,985 --> 00:13:16,440 En eh.. 289 00:13:16,440 --> 00:13:18,676 maar ze was er. 290 00:13:18,777 --> 00:13:22,350 Ja, ze kwam helemaal lopen van het station af. 291 00:13:22,451 --> 00:13:26,180 En eh.. m’n verjaardagen, dan verscheen ze ook in één keer. Ja, dat.. 292 00:13:26,180 --> 00:13:29,120 Dus dat is een hele lange, warme band gebleven? 293 00:13:29,120 --> 00:13:31,210 Absoluut, ja. Tot het laatste toe. 294 00:13:31,210 --> 00:13:32,540 Ja. Mag ik ook.. 295 00:13:32,540 --> 00:13:33,910 En ik heb nog contact met die kinderen. 296 00:13:33,910 --> 00:13:36,560 Met de kinderen zelf, ja. 297 00:13:36,661 --> 00:13:37,290 Ja. Ja. 298 00:13:37,290 --> 00:13:39,730 Maar die herinneren zich er weinig meer van misschien. Want die waren nog heel jong. 299 00:13:39,730 --> 00:13:41,380 Nou, die van vier jaar eh.. 300 00:13:41,380 --> 00:13:44,770 nog wel een beetje, maar die andere die bij ons geboren is.. 301 00:13:44,770 --> 00:13:48,420 Want er is dan.. die jongste is bij ons geboren. 302 00:13:48,420 --> 00:13:49,480 Op de boerderij. 303 00:13:49,480 --> 00:13:51,470 Op de boerderij en eh.. 304 00:13:51,470 --> 00:13:52,660 ze moest eigenlijk naar een eh.. 305 00:13:52,660 --> 00:13:56,620 naar een opname voor zoiets. 306 00:13:56,620 --> 00:14:01,903 En daar had een eh.. vroedvrouw, zeiden ze vroeger, ene mevrouw De Groef of zo. 307 00:14:02,004 --> 00:14:03,020 En eh.. 308 00:14:03,020 --> 00:14:05,720 nou, daar zag ze vreselijk tegenop. 309 00:14:05,720 --> 00:14:07,746 En ze had toen al weeën. 310 00:14:07,847 --> 00:14:10,720 En oh, ze vond het zo erg om weg te gaan. 311 00:14:10,720 --> 00:14:15,647 Toen zegt m’n vader: Nou, er zijn er hier meer geboren, dus die kan er nog wel bij. 312 00:14:15,747 --> 00:14:18,190 En toen is ze bij ons geboren, dat ki.. 313 00:14:18,190 --> 00:14:19,825 dat meisje. 314 00:14:19,926 --> 00:14:20,640 En eh.. 315 00:14:20,640 --> 00:14:23,530 het was diezelfde dag dat eh.. 316 00:14:23,530 --> 00:14:25,210 m’n man die moest.. 317 00:14:25,210 --> 00:14:27,815 Of m’n man, dat was toen m’n verloofde dan. 318 00:14:27,916 --> 00:14:31,740 En die moest een wagen gaan halen, want er lag een hele laag sneeuw. 319 00:14:31,740 --> 00:14:36,360 En m’n vader had z’n kantoor, het waaggebouw of postkantoor. 320 00:14:36,360 --> 00:14:43,302 Het postkantoor, dat oude postkantoor, waar nu de bank is, de Rabobank. 321 00:14:43,403 --> 00:14:47,510 En dat was het oude postkantoor en daar had hij zijn kantoor dan en eh.. 322 00:14:47,510 --> 00:14:51,170 hij moest dan met de auto weggebracht worden, omdat er zoveel sneeuw lag. 323 00:14:51,170 --> 00:14:52,380 En toen ehm.. 324 00:14:52,380 --> 00:14:57,030 m’n aanstaande man dan, die moest dan gaan vragen om een auto. 325 00:14:57,131 --> 00:15:02,200 En toen kwam die daar en ’t was.. ‘t is eigenlijk heel ingewikkeld allemaal. 326 00:15:02,200 --> 00:15:10,680 Kwam die daar en toen kwamen de.. hebben ze daar een overval gepleegd, op dat kantoor. Dus.. 327 00:15:10,680 --> 00:15:11,550 Die dag, wat voor.. 328 00:15:11,550 --> 00:15:16,082 Diezelfde dag, tweeëntwintig januari. 329 00:15:16,183 --> 00:15:16,750 1945 330 00:15:16,750 --> 00:15:22,850 Zij lag te bevallen, Ab die moest naar dat kantoor om te gaan vragen 331 00:15:22,850 --> 00:15:26,703 om een auto, m’n broer ging naar de dokter om een dokter te gaan halen. 332 00:15:26,704 --> 00:15:30,820 En die kwam weer terug, toen zegt ‘ie: Er is eh.. 333 00:15:30,820 --> 00:15:32,149 razzia in Nijkerk. 334 00:15:32,250 --> 00:15:37,042 Dus die ging niet verder, maar die zegt: Ik heb het wel aan iemand doorgegeven over de dokter. 335 00:15:37,143 --> 00:15:42,100 Maar of het overgekomen was, die boodschap, wisten wij niet. 336 00:15:42,100 --> 00:15:42,703 En toen.. 337 00:15:42,803 --> 00:15:44,860 ja, toen zeggen ze: Ga jij dan maar. 338 00:15:44,860 --> 00:15:50,760 Dus ik naar die dokter lopen, want er was ontzettende sneeuw en koud. 339 00:15:50,760 --> 00:15:51,390 En eh.. 340 00:15:51,390 --> 00:15:54,670 toen loop ik daar onderweg en toen kom ik iemand tegen. 341 00:15:54,670 --> 00:15:58,570 Een boer, die kwam denk ik van de markt, ik meen dat het op maandag was. 342 00:15:58,570 --> 00:16:03,309 En toen zegt ‘ie: Het hele kantoor van je vader is opgepakt. 343 00:16:03,410 --> 00:16:05,020 Uw vader zat daarbij? 344 00:16:05,020 --> 00:16:07,610 En.. Mijn vader was nog thuis. 345 00:16:07,610 --> 00:16:08,410 Die was thuis. 346 00:16:08,410 --> 00:16:10,610 Die is gelijk gegaan, want die auto moest nog komen. 347 00:16:10,610 --> 00:16:15,590 En toen kwam ik de dokter tegen. Dus die had de boodschap wel gehad. 348 00:16:15,590 --> 00:16:17,330 Welke dokter was dat? 349 00:16:17,330 --> 00:16:17,372 Dokter Leerink. 350 00:16:17,372 --> 00:16:17,720 O ja. 351 00:16:17,720 --> 00:16:22,169 Dokter Leerink, die oude dokter Leerink, ja. 352 00:16:22,270 --> 00:16:23,322 En eh.. 353 00:16:23,423 --> 00:16:27,826 en dus, toen denk ik, ja dan moet ik maar even op dat kantoor gaan kijken. 354 00:16:27,926 --> 00:16:29,020 En dan weet ik wel dat.. 355 00:16:29,020 --> 00:16:32,940 Dat was Van Slooten en eh.. 356 00:16:32,940 --> 00:16:33,330 die eh.. 357 00:16:33,330 --> 00:16:35,460 heel voorzichtig kwam ‘ie dat vertellen tegen me. 358 00:16:35,460 --> 00:16:40,630 Hij zegt: Ze zijn allemaal opgepakt, behalve De Kruijff en behalve hijzelf. 359 00:16:40,630 --> 00:16:47,446 Want hij was te oud, maar die andere waren allemaal opgepakt. En daaronder was ook mijn verloofde. 360 00:16:47,547 --> 00:16:48,340 Die was ook opgepakt? 361 00:16:48,340 --> 00:16:50,020 Die was ook opgepakt, ja. 362 00:16:50,020 --> 00:16:51,010 Toen die kwam kijken. 363 00:16:51,010 --> 00:16:55,140 En toen zat ‘ie eerst op het weeshuis, daar op het Vetkamp en die groep dan helemaal. 364 00:16:55,140 --> 00:16:58,723 En daar ben ik ook nog heen gegaan. 365 00:16:58,824 --> 00:16:59,320 En eh.. 366 00:16:59,320 --> 00:17:00,560 ja, daar zaten ze. 367 00:17:00,560 --> 00:17:07,400 Toen moesten ze lopen naar Amersfoort. Daar hebben ze.. in één of ander klooster hebben ze gezeten. 368 00:17:07,400 --> 00:17:13,040 Ariënhof, zou kunnen. 369 00:17:13,040 --> 00:17:14,209 Ik weet niet meer. Zou kunnen. 370 00:17:14,209 --> 00:17:14,798 Oké. 371 00:17:14,798 --> 00:17:15,387 Eh.. 372 00:17:15,387 --> 00:17:17,450 toen hebben ze daar gezeten en toen moest er een groep naar Duitsland. 373 00:17:17,450 --> 00:17:24,670 En een groep moest werken bij Hoevelaken. En daar was Ab ook bij. 374 00:17:24,670 --> 00:17:26,310 Bij Hoevelaken, werken. 375 00:17:26,310 --> 00:17:26,800 Bij Hoevelaken. 376 00:17:26,800 --> 00:17:28,170 Nou ja, dus ik kon ook eigenlijk niks meer doen. 377 00:17:28,170 --> 00:17:32,190 Ik heb ze zien vertrekken en toen ben ik weer naar huis gegaan. 378 00:17:32,190 --> 00:17:35,033 En toen was de baby nog niet geboren. 379 00:17:35,134 --> 00:17:40,420 En ik zie haar nog liggen bidden met die rozenkrans.. 380 00:17:40,420 --> 00:17:41,240 Ja, en eh.. 381 00:17:41,240 --> 00:17:44,643 Toen later is die baby dan geboren, diezelfde dag. 382 00:17:44,644 --> 00:17:51,030 En eh.. die hebben ze toen naar m’n moeder laten heten, ook Marijtje, ja. Dus dat was.. 383 00:17:51,030 --> 00:17:51,990 De baby heette Marijtje? 384 00:17:51,990 --> 00:17:58,870 Ja. Ja. Marijtje Elizabeth. Dus dat was heel eh.. heel leuk. 385 00:17:58,870 --> 00:17:59,110 Bijzonder. 386 00:17:59,110 --> 00:18:04,466 Dat was heel bijzonder, ja. Dus dat was tweeëntwintig januari. 387 00:18:04,567 --> 00:18:10,982 En toen is in april is eh.. de bevrijding gekomen, hè. 388 00:18:11,083 --> 00:18:12,190 Ja, twintig april. 389 00:18:12,190 --> 00:18:13,675 Twintig april. 390 00:18:13,776 --> 00:18:16,280 Was uw verloofde toen alweer terug? 391 00:18:16,280 --> 00:18:18,080 Die is weer terug gekomen na een paar dagen. 392 00:18:18,080 --> 00:18:20,780 Ik heb hem nog wel bezocht daar in dat klooster, daar ben ik nog wel geweest. 393 00:18:20,780 --> 00:18:23,580 Maar hij kon eh.. 394 00:18:23,580 --> 00:18:25,900 weer vrij komen. 395 00:18:26,001 --> 00:18:27,650 En toen eh.. 396 00:18:27,650 --> 00:18:36,020 twintig april dan ongeveer, toen kwamen de SS’ers bij ons op de boerderij en die eh.. 397 00:18:36,020 --> 00:18:37,250 die bezetten de hele boel. 398 00:18:37,250 --> 00:18:39,673 En toen moesten wij in de kelder. 399 00:18:39,774 --> 00:18:45,040 En daar hebben we een tijd gezeten en toen kwamen ze dat wij eruit moesten en dat we weg moesten. 400 00:18:45,040 --> 00:18:52,710 Dus toen zijn we naar de buren gegaan, die achter bij ons aan de steeg woonden, Ben van de Hoven. 401 00:18:52,811 --> 00:18:53,760 En eh.. 402 00:18:53,861 --> 00:18:58,100 ik had een kruiwagen gewoon met een paar dekens erop en zoiets. 403 00:18:58,100 --> 00:18:58,730 Dus de hele.. 404 00:18:58,730 --> 00:19:01,910 wat er bij ons op de boerderij was, ging daarheen. 405 00:19:01,910 --> 00:19:07,480 De evacués en wij dan en we hadden nog een onderduiker ook. 406 00:19:07,581 --> 00:19:08,600 En toen eh.. 407 00:19:08,600 --> 00:19:10,910 kwamen we daar bij de buren aan en eh.. 408 00:19:10,910 --> 00:19:13,140 daar hebben we dan een paar dagen geweest. 409 00:19:13,140 --> 00:19:17,680 We sliepen allemaal op een rij, op de deel, op de grond 410 00:19:17,680 --> 00:19:21,931 gewoon, op stro of hooi, dat weet ik niet goed meer. 411 00:19:22,032 --> 00:19:25,860 En toen is dan ook gebeurd dat de ondergrondse daar kwamen. 412 00:19:25,860 --> 00:19:29,252 Dus die kwamen daar aan rijden en die kenden wij. 413 00:19:29,353 --> 00:19:33,556 Dus toen dachten wij, we zijn bevrijd, dus wij juichen. 414 00:19:33,657 --> 00:19:38,354 Maar die Duitsers lagen verschuilen in de bosjes en die hebben dat gezien. 415 00:19:38,455 --> 00:19:44,630 Dus dat was een hele gewaarwording, want die dachten dat wij erbij hoorden. 416 00:19:44,630 --> 00:19:45,170 Bij de.. 417 00:19:45,170 --> 00:19:49,210 Bij die groep van die ondergrondse. Omdat we ze kenden. 418 00:19:49,210 --> 00:19:50,089 Maar dat was op twin.. 419 00:19:50,090 --> 00:19:51,090 En dat we stonden te juichen. 420 00:19:51,090 --> 00:19:52,350 Dat was op twintig april. 421 00:19:52,350 --> 00:19:52,840 Ja. 422 00:19:52,840 --> 00:19:54,140 De dag van de bevrijding. 423 00:19:54,241 --> 00:19:55,522 Met die dag van.. 424 00:19:55,623 --> 00:19:57,140 Dat ongeveer, ja. 425 00:19:57,140 --> 00:20:04,906 Toen waren ze nog aan het vechten en die SS’ers waren bij ons op de boerderij om te schieten. Ja. 426 00:20:05,007 --> 00:20:06,950 En toen zijn we.. 427 00:20:07,051 --> 00:20:11,459 ja, want toen kwamen die Duitsers naar ons toe, heel boos natuurlijk. 428 00:20:11,460 --> 00:20:16,717 En één zat er in de kamer bij m’n buurvrouw en wij waren op die deel. 429 00:20:16,818 --> 00:20:17,780 En eh.. 430 00:20:17,780 --> 00:20:18,500 toen die.. 431 00:20:18,500 --> 00:20:22,415 één zo’n man die zou door het raam heen schieten, die zag ze ook. 432 00:20:22,516 --> 00:20:23,890 En toen zegt die eh.. 433 00:20:23,890 --> 00:20:27,850 buurvrouw: Heb het hard in je donder, dat je door m’n raam heen schiet. 434 00:20:27,850 --> 00:20:33,258 En ja, nu zit je erom te lachen, maar het was toen heel eh.. heel angstig. 435 00:20:33,359 --> 00:20:34,090 Ja. 436 00:20:34,090 --> 00:20:34,900 En ehm.. 437 00:20:34,900 --> 00:20:37,791 dus die man die vliegt van schrik ook weer weg. 438 00:20:37,892 --> 00:20:42,860 En toen later toen kwam ze, toen zei ze: Ja, nu ga ik er ook aan, want ik heb dat en dat gezegd. 439 00:20:42,860 --> 00:20:45,820 Dus die was ook heel bang. 440 00:20:45,820 --> 00:20:46,560 En eh.. 441 00:20:46,560 --> 00:20:50,200 Marie, die Duitse, die was ook in angst want eh.. 442 00:20:50,200 --> 00:20:55,496 ze was een Duitser en wat zouden.. Ja, dat waren hele angstige ogenblikken, heel eng. 443 00:20:55,597 --> 00:20:58,879 Kon zij niet als een bemiddelaarster optreden? 444 00:20:58,880 --> 00:21:02,938 Nee, er is er nog één aangeschoten die.. een Duitse. 445 00:21:03,039 --> 00:21:07,152 En die hebben ze daar in een kamer op bed gelegd. 446 00:21:07,253 --> 00:21:10,069 En die was heel ernstig gewond. 447 00:21:10,170 --> 00:21:11,210 En eh.. 448 00:21:11,210 --> 00:21:13,230 ze had zo’n bakje weiwater, had ze dan. 449 00:21:13,230 --> 00:21:15,490 En die heeft ze bespren.. 450 00:21:15,490 --> 00:21:18,190 Ze zei: Ik weet ook niet of dat ‘ie Rooms is, zegt ze, 451 00:21:18,190 --> 00:21:21,128 maar dit is altijd goed, dat hoor ik haar ook nog zeggen. 452 00:21:21,229 --> 00:21:23,395 Dus dat heeft ze toen gedaan. 453 00:21:23,496 --> 00:21:26,270 En toen eh.. 454 00:21:26,270 --> 00:21:27,630 toen heeft ze ook nog.. 455 00:21:27,630 --> 00:21:33,787 is er toch een ziekenauto of wat ook gekomen of een andere auto om hem weg te.. 456 00:21:33,888 --> 00:21:35,010 vervoeren. 457 00:21:35,010 --> 00:21:35,380 En eh.. 458 00:21:35,380 --> 00:21:38,840 toen gaf ze hem een kussen mee van, neem maar mee. 459 00:21:38,840 --> 00:21:42,300 En toen later komt ze tot de ontdekking dat ze daar een 460 00:21:42,300 --> 00:21:47,297 hoop wol in had zitten, dat ze in het voren gekocht had. 461 00:21:47,398 --> 00:21:50,070 Dat was waardevol spul destijds. 462 00:21:50,070 --> 00:21:53,602 Destijds wel, want er was verder niet anders, hè. 463 00:21:53,703 --> 00:21:57,850 Dus toen zat ze daar weer over in en eh.. 464 00:21:57,850 --> 00:21:59,380 daar is ze later mee naar eh.. 465 00:21:59,380 --> 00:22:00,220 De Ridder geweest. 466 00:22:00,220 --> 00:22:01,550 Dat vertelde Timo dan. 467 00:22:01,550 --> 00:22:07,340 Dat ze naar De Ridder geweest was, want al die wol was weg, of hun nog wat wol voor d’r hadden. 468 00:22:07,441 --> 00:22:09,580 Maar eh.. 469 00:22:09,580 --> 00:22:11,380 Ja, zo is dat eigenlijk gekomen. 470 00:22:11,380 --> 00:22:14,170 En toen later konden wij weer terug naar de boerderij. 471 00:22:14,170 --> 00:22:15,885 Maar ja, die.. 472 00:22:15,986 --> 00:22:21,270 Er stonden hele teilen, hadden die Duitsers er neergezet met, met eh.. 473 00:22:21,270 --> 00:22:27,090 vleeswaren en, en spek en van alles. Ja, en zodoende kwam.. 474 00:22:27,090 --> 00:22:29,202 Dat hadden zij, dat hadden zij meegenomen? 475 00:22:29,303 --> 00:22:31,570 Hadden.. Nou nee, die waren niet van ons, hadden hun bij d’r. 476 00:22:31,570 --> 00:22:34,376 En dat hadden ze laten staan. 477 00:22:34,477 --> 00:22:35,810 Dat hadden ze laten staan. 478 00:22:35,810 --> 00:22:37,774 Toen zijn ze gevlucht daar. 479 00:22:37,875 --> 00:22:39,370 Dus toen konden wij weer terug. 480 00:22:39,370 --> 00:22:43,348 Het was een hele puinhoop bij ons op de boerderij. 481 00:22:43,449 --> 00:22:45,170 Dus ja, dat is dan.. 482 00:22:45,170 --> 00:22:49,780 En ik weet ook nog wel dat op de Neude, daar was een eh.. 483 00:22:49,780 --> 00:22:52,713 verzorgingshuis, een bejaardenhuis was dat toen. 484 00:22:52,713 --> 00:22:59,880 En daar zaten, ja, mensen die uit Amersfoort gekomen waren en eh.. 485 00:22:59,880 --> 00:23:01,720 die kwamen ook bij ons eigenlijk eh.. 486 00:23:01,720 --> 00:23:06,710 Dan eens om kaas en dan weer eens om boter en.. die dingen allemaal, ja. 487 00:23:06,710 --> 00:23:09,670 Ja, dat weet ik er dan nog van, van die bevrijding. 488 00:23:09,670 --> 00:23:11,480 Ja. 489 00:23:11,480 --> 00:23:13,670 Het was eigenlijk, hè.. 490 00:23:13,670 --> 00:23:16,980 We hadden het over uw, uw gezinssituatie, hè. 491 00:23:16,980 --> 00:23:22,580 Dat heeft u even geschetst, hoe dat in de loop van de.. laatste half jaar verlopen is. 492 00:23:22,580 --> 00:23:22,900 Ja. 493 00:23:22,900 --> 00:23:28,430 Nou had uw vader juist in de voedselvoorziening een hele belangrijke rol. 494 00:23:28,430 --> 00:23:28,840 Ja. 495 00:23:28,840 --> 00:23:30,620 Bureau Gerssen wordt het wel genoemd. 496 00:23:30,620 --> 00:23:33,728 Ja. 497 00:23:33,829 --> 00:23:37,930 Kunt u zich herinneren hoe, hoe, hoe dat in zijn werk ging? 498 00:23:37,930 --> 00:23:40,590 Heeft u dat ook van bij.. nabij meegemaakt? 499 00:23:40,590 --> 00:23:42,320 We hadden toen in de.. 500 00:23:42,320 --> 00:23:44,810 Daar is het mee begonnen eigenlijk, en ik weet ook niet wann.. 501 00:23:44,810 --> 00:23:47,564 in welk jaar dat dat begonnen is. 502 00:23:47,665 --> 00:23:48,520 Eh.. 503 00:23:48,520 --> 00:23:50,763 die crisisjaren in ieder geval. 504 00:23:50,864 --> 00:23:53,390 En toen moesten de boeren vergunningen hebben om te 505 00:23:53,390 --> 00:23:58,106 slachten, met dorsen moesten ze een vergunning hebben. 506 00:23:58,107 --> 00:24:05,460 En eh.. ja, daar waren controleurs voor nodig. Er zat eh.. personeel eh.. op dat kantoor. 507 00:24:05,460 --> 00:24:08,870 Ik heb nog wel wat namen opgeschreven, als je die wil weten. 508 00:24:08,870 --> 00:24:10,143 Ja, graag. 509 00:24:10,244 --> 00:24:10,530 En eh.. 510 00:24:10,530 --> 00:24:13,470 die zal ik zo eens pakken. 511 00:24:13,571 --> 00:24:14,730 En eh.. 512 00:24:14,730 --> 00:24:17,808 eerst denk ik, ja, een paar hebben daar wel gezeten, maar er hebben er meer.. 513 00:24:17,909 --> 00:24:21,712 Er waren er ook in de buitendienst, die in de buitendienst werkten. 514 00:24:21,813 --> 00:24:22,330 En eh.. 515 00:24:22,330 --> 00:24:25,140 ja, de controleurs dan, die waren ook van de buitendienst. 516 00:24:25,140 --> 00:24:26,770 En dan ’t kantoor. 517 00:24:26,871 --> 00:24:28,456 En eh.. 518 00:24:28,556 --> 00:24:30,038 ja, dat.. 519 00:24:30,139 --> 00:24:33,620 die dingen daar moesten ze allemaal vergunningen voor hebben. 520 00:24:33,721 --> 00:24:34,766 Ja. 521 00:24:34,867 --> 00:24:40,894 En toen de koeien dan terugkwamen in die oorlog, toen moesten de koeien allemaal verdeeld worden. 522 00:24:40,995 --> 00:24:41,460 Ja. 523 00:24:41,460 --> 00:24:44,200 Want de koeien.. de boeren wisten niet meer welke koeien van henzelf waren? 524 00:24:44,200 --> 00:24:45,883 Nee, dat wisten ze niet. 525 00:24:45,984 --> 00:24:48,626 Ze kregen ook allemaal andere koeien, ja. 526 00:24:48,627 --> 00:24:51,190 Want wij hadden er één koe tussen, die was helemaal gek. 527 00:24:51,190 --> 00:24:53,520 Die moest afgemaakt worden, weet ik nog wel. 528 00:24:53,520 --> 00:24:54,189 Ja. 529 00:24:54,190 --> 00:24:58,706 Ja, er is best wel een hele hoop gebeurd, als je zo die gedachten terug 530 00:24:58,706 --> 00:25:02,850 laten gaan, dan denk je: Hé, dat is allemaal toch wel gebeurd, ja. 531 00:25:02,850 --> 00:25:07,190 Daar loop je dan nu de laatste dagen over te denken, omdat je nu eh.. Ja. 532 00:25:07,190 --> 00:25:08,290 Omdat wij ernaar vragen. 533 00:25:08,290 --> 00:25:10,588 Ja. Ja. 534 00:25:10,689 --> 00:25:15,590 En uw vader had dan de taak om, nou, bijvoorbeeld die, die vergunningen te verstrekken. 535 00:25:15,590 --> 00:25:16,891 Ja. 536 00:25:16,992 --> 00:25:21,690 Ehm.. dat was al vanaf de crisisjaren zegt u. Dus in de loop.. 537 00:25:21,690 --> 00:25:22,020 Crisisjaren. 538 00:25:22,020 --> 00:25:24,670 .. van de oorlog bleef dat gewoon bestaan, die functie. 539 00:25:24,670 --> 00:25:25,581 Ja. 540 00:25:25,682 --> 00:25:27,814 Waar zat dat bureau? 541 00:25:27,915 --> 00:25:28,870 Dat zat in.. 542 00:25:28,870 --> 00:25:32,603 bij ons in de schuur en er was een kantoor gebouwd. 543 00:25:32,704 --> 00:25:33,650 En eh.. 544 00:25:33,650 --> 00:25:34,520 toen later is ‘ie.. 545 00:25:34,520 --> 00:25:41,731 dat weet ik niet goed meer te herinneren, naar de Waaggebouw gegaan, wat nu het Regthuys is. 546 00:25:41,832 --> 00:25:43,720 En eh.. 547 00:25:43,720 --> 00:25:48,189 daar later is ‘ie, maar dat weet ik niet goed hoor, die Waag dat weet ik niet.. 548 00:25:48,290 --> 00:25:50,330 Maar ik meende dat eigenlijk wel te herinneren. 549 00:25:50,330 --> 00:25:51,730 En toen is ‘ie naar het oude postkantoor gegaan. 550 00:25:51,730 --> 00:25:57,670 En daar zijn die mensen dan opgepakt, met die overval. 551 00:25:57,670 --> 00:25:59,590 Waar nu.. waar nu het kantoor van de Rabobank is, op het Plein. 552 00:25:59,590 --> 00:26:06,900 De Rabobank, ja. Ja, ja dus. 553 00:26:07,001 --> 00:26:12,162 En, en hij kreeg dan de, de eh.. 554 00:26:12,263 --> 00:26:16,720 vergunningen verstrekken. Maar hij, hij werd ook hoofd van de voedselvoorziening.. 555 00:26:16,720 --> 00:26:17,330 Ja. Ja. 556 00:26:17,330 --> 00:26:21,240 .. in Nijkerk. Dat was toen ook al zo? Dat kwam later pas. 557 00:26:21,240 --> 00:26:22,508 Dat kwam eh.. 558 00:26:22,609 --> 00:26:26,550 Ja, dat, dat was dan natuurlijk ook in de oorlog in die.. 559 00:26:26,550 --> 00:26:27,415 met die.. 560 00:26:27,516 --> 00:26:35,465 in vierenveertig, volgens mij. Dat ze met vracht eh.. wagens weggingen om voedsel te halen. 561 00:26:35,566 --> 00:26:37,823 Dat regelde uw vader? 562 00:26:37,924 --> 00:26:40,830 Ja, ja, ja. 563 00:26:40,830 --> 00:26:44,140 Hoe kwam hij aan vrachtwagens? 564 00:26:44,140 --> 00:26:48,770 Ja, dat, dat, dat weet ik allemaal niet goed meer natuurlijk, hè. 565 00:26:48,770 --> 00:26:48,900 Nee. 566 00:26:48,900 --> 00:26:49,380 Eh.. 567 00:26:49,380 --> 00:26:51,300 mijn zwager had ook een vrachtwagen, dus die zal ook wel gereden hebben. 568 00:26:51,300 --> 00:26:57,060 Maar ja, dat zijn dingen, daar bemoeide je je eigenlijk niet mee. 569 00:26:57,060 --> 00:26:57,460 Omdat je.. 570 00:26:57,460 --> 00:27:04,262 dat ging.. dat ging best wel een beetje om je heen. Maar je besefte wel dat, dat, dat ze dat deden. 571 00:27:04,363 --> 00:27:07,760 En eh.. 572 00:27:07,760 --> 00:27:08,640 die eh.. 573 00:27:08,640 --> 00:27:18,990 meneer Zwetsloot zat erbij, Zwetsloot, en Bakker van de Lidl-fabriek was dat vroeger, die zat erbij. 574 00:27:18,990 --> 00:27:29,482 Dat was.. en m’n vader dan. En die regelden dat allemaal. Ja. Ja. 575 00:27:29,582 --> 00:27:33,730 Dus vooral in de Hongerwinter is dat heel belangrijk geweest, hè, dat was.. 576 00:27:33,730 --> 00:27:34,482 voedsel was natuurlijk nodig.. 577 00:27:34,483 --> 00:27:35,008 Ja. 578 00:27:35,008 --> 00:27:35,870 .. al die vluchtelingen en al die evacués.. 579 00:27:35,870 --> 00:27:36,120 Ja. 580 00:27:36,120 --> 00:27:44,270 .. en alle passanten. Mm.. Heeft.. Ja? 581 00:27:44,270 --> 00:27:49,590 Maar die dokter Schreuder die, die was dan ook in Nijkerk en die moest dan ook wat hebben voor 582 00:27:49,590 --> 00:27:56,036 de zieke mensen en vergunningen voor ledikanten, geloof ik, die bij Tijsseling vandaan kwamen. 583 00:27:56,037 --> 00:28:00,306 En dan kwam die weer om olie, en dat staat dan ook in dat boek. 584 00:28:00,407 --> 00:28:04,440 En dan moest ‘ie naar m’n vader toe, kwam al die.. 585 00:28:04,440 --> 00:28:06,030 En eh.. 586 00:28:06,030 --> 00:28:09,820 ja, er staat ook in dat boek dat m’n vader wel eens achter het bureau ging als ‘ie hem 587 00:28:09,820 --> 00:28:13,950 aan zag komen, want ja, die had het ook allemaal niet voor mekaar, maar verder eh.. 588 00:28:14,051 --> 00:28:17,530 heb ik dat gelezen in dat boek, dan eh.. 589 00:28:17,530 --> 00:28:17,970 Ja. 590 00:28:17,970 --> 00:28:18,130 Wist ik ook niet. 591 00:28:18,130 --> 00:28:19,530 Wist u zelf niet? Dat.. 592 00:28:19,530 --> 00:28:19,810 Nee. 593 00:28:19,810 --> 00:28:21,380 .. heeft u niet zelf ervaren? 594 00:28:21,380 --> 00:28:24,480 Nee, dat.. daar weet ik niks van, ik heb het in dat boek gelezen. 595 00:28:24,480 --> 00:28:25,058 Ja. 596 00:28:25,058 --> 00:28:25,740 Ja. Ja. 597 00:28:25,740 --> 00:28:27,750 Dat klopt. We gaan morgenmiddag naar dokter Schreuder, dus.. 598 00:28:27,750 --> 00:28:28,680 O ja. 599 00:28:28,680 --> 00:28:32,270 .. dan kunnen we daar eens verder over doorpraten. 600 00:28:32,270 --> 00:28:34,843 Ja. 601 00:28:34,944 --> 00:28:36,800 De Hongerwinter. 602 00:28:36,800 --> 00:28:43,610 Eh.. u had evacués in, in huis. Uw verloofde, de ouders van uw verloofde hadden ook evacués. 603 00:28:43,610 --> 00:28:44,675 Ja. 604 00:28:44,776 --> 00:28:47,070 Waar woonden zij? 605 00:28:47,070 --> 00:28:47,650 Die woonden.. 606 00:28:47,650 --> 00:28:52,614 Ja, dat kan ik eigenlijk nu niet meer zeggen, want dat is industrieterrein allemaal geworden. 607 00:28:52,715 --> 00:28:58,666 Dus het is daar bij de Hemmelerweg en ’t Ambt van Nijkerk, daar op die plek ongeveer. 608 00:28:58,667 --> 00:29:02,800 Iets verder als ’t Ambt van Nijkerk, maar ja, dat was toen zo ontzettend anders. 609 00:29:02,800 --> 00:29:04,500 Dus ja, dat, dat, dat.. Precies.. 610 00:29:04,500 --> 00:29:04,700 Dat was ook een boerderij? 611 00:29:04,700 --> 00:29:05,290 Ook op een boerderij, ja. 612 00:29:05,290 --> 00:29:11,982 En die hadden mensen van de Geitenkamp uit Arnhem. 613 00:29:12,083 --> 00:29:17,720 En ik weet nog wel dat hij vertelde, dat eh.. 614 00:29:17,720 --> 00:29:21,050 Later was de oorlog dan afgelopen en toen zou hij dan 615 00:29:21,050 --> 00:29:24,957 ook gaan kijken daar in, in Arnhem, hoe het daar was. 616 00:29:25,058 --> 00:29:29,590 En hij zou op de fiets weggaan, en z’n vrouw staat hem achteraan.. 617 00:29:29,590 --> 00:29:31,900 En toen zegt ze: Ga met God. 618 00:29:31,900 --> 00:29:33,370 En meteen viel die. 619 00:29:33,370 --> 00:29:35,350 Toen zegt ze: Ach, daar ligt ‘ie al. 620 00:29:35,350 --> 00:29:36,120 Zulke dingen die.. 621 00:29:36,120 --> 00:29:40,662 Ja, daar zit je later om te lachen, maar dat was dan best wel eh.. 622 00:29:40,663 --> 00:29:41,940 Dat weet ik er nog van. 623 00:29:41,940 --> 00:29:46,581 Maar verder kende ik die mensen ook best wel, omdat je daar wel kwam natuurlijk. 624 00:29:46,682 --> 00:29:50,510 Maar daar weet ik dan veel minder vanaf, als onze evacués. 625 00:29:50,510 --> 00:29:56,549 Ja. Dat begrijp ik. Is eh.. is eh.. Daar is dat ook altijd goed gegaan? 626 00:29:56,650 --> 00:29:57,420 Ja hoor. 627 00:29:57,420 --> 00:29:57,740 Ja? 628 00:29:57,740 --> 00:29:58,270 Ja. 629 00:29:58,270 --> 00:30:00,960 Ik, ik kan me voorstellen dat.. 630 00:30:00,960 --> 00:30:04,060 Het valt me op dat mensen die ik vraag, zeggen: 631 00:30:04,060 --> 00:30:06,700 Nee, maar dat ging altijd goed, geen problemen gehad. 632 00:30:06,700 --> 00:30:10,720 Terwijl het toch een behoorlijke aanslag op je privacy geweest moet zijn. 633 00:30:10,720 --> 00:30:13,586 Ja, maar daar had je het niet over. 634 00:30:13,687 --> 00:30:20,550 Nee, daar, daar had je het niet over. Eh.. bij ons al helemaal niet. 635 00:30:20,550 --> 00:30:21,200 Waarom niet? 636 00:30:21,200 --> 00:30:24,703 Waarom niet, ja, dat, dat weet ik eigenlijk niet. 637 00:30:24,804 --> 00:30:25,530 Bij ons.. 638 00:30:25,530 --> 00:30:30,795 ik kom uit een gezin waar eigenlijk alles kon. 639 00:30:30,895 --> 00:30:31,931 En eh.. 640 00:30:32,032 --> 00:30:36,651 En ja, dat vond je eigenlijk heel gewoon. 641 00:30:36,752 --> 00:30:39,030 Ik weet nog wel dat we een hele.. 642 00:30:39,030 --> 00:30:42,330 Ja, mensen met eten hadden. 643 00:30:42,330 --> 00:30:42,840 En eh.. 644 00:30:42,840 --> 00:30:45,859 nou, de aardappelen waren op. 645 00:30:45,960 --> 00:30:50,020 En m’n moeder was altijd zo: Ik heb achter nog wel aardappelen. 646 00:30:50,020 --> 00:30:54,700 En gelukkig dat iedereen bedankte, want ik denk, waar moet ze die aardappelen vandaan halen. 647 00:30:54,700 --> 00:30:55,470 Want dat was er niet. 648 00:30:55,470 --> 00:30:59,490 Ja, ze had wel aardappelen, maar niet geschild of zo. 649 00:30:59,490 --> 00:31:03,230 En ja, die eh.. ja, die eh.. Ik had een moeder waar ook alles kon, ja. Ja. 650 00:31:03,230 --> 00:31:08,720 Ja, want uw moeder was actief op de boerderij ook? 651 00:31:08,720 --> 00:31:09,209 Nee. 652 00:31:09,209 --> 00:31:09,600 Of die deed met name de huishouding? Of.. 653 00:31:09,600 --> 00:31:12,610 De huishouding en kaas maken, hè. 654 00:31:12,610 --> 00:31:13,740 Zij maakte de kaas. 655 00:31:13,740 --> 00:31:14,970 Ja, zij maakte de kaas. 656 00:31:14,970 --> 00:31:20,169 Maar m’n vader en moeder die, die hielpen niet met melken. 657 00:31:20,170 --> 00:31:21,531 Nee. 658 00:31:21,632 --> 00:31:22,250 Nee. 659 00:31:22,250 --> 00:31:24,620 En eh.. 660 00:31:24,620 --> 00:31:25,010 m’n vader hielp eh.. 661 00:31:25,010 --> 00:31:33,733 die deed niks op de boerderij, alleen m’n broer. En een paar, paar daggelders was dat toen. 662 00:31:33,834 --> 00:31:35,710 Een paar? 663 00:31:35,710 --> 00:31:36,940 Daggelders noemden ze dat vroeger. 664 00:31:36,940 --> 00:31:37,260 Daggelders. 665 00:31:37,260 --> 00:31:40,075 Die kwamen overdag, hè. Ja. 666 00:31:40,176 --> 00:31:41,000 Die hielpen mee. 667 00:31:41,000 --> 00:31:43,667 En die gingen ’s avonds weer naar huis, ja. 668 00:31:43,768 --> 00:31:48,765 Dat weet ik nog wel en met de bouw liepen er veel meer dan. 669 00:31:48,866 --> 00:31:55,538 Als de rogge gemaaid werd en haver en gerst, ja. Dan was dat allemaal weer veel drukker. Ja. 670 00:31:55,639 --> 00:32:00,180 Nou is uw vader altijd heel actief geweest, bestuurlijk actief. 671 00:32:00,180 --> 00:32:03,340 Eh.. in, in, in allerlei verbanden, hè. 672 00:32:03,340 --> 00:32:03,952 Ja. 673 00:32:03,953 --> 00:32:07,230 In landbouworganisaties, heel lang als wethouder, vooral dan na de oorlog. 674 00:32:07,230 --> 00:32:07,932 Ja. 675 00:32:07,933 --> 00:32:11,880 En dat deed ‘ie eh.. Hij was wethouder voor de CHU. 676 00:32:11,880 --> 00:32:12,060 Ja. Ja. 677 00:32:12,060 --> 00:32:16,050 Dat is een christelijke politieke partij. 678 00:32:16,050 --> 00:32:16,400 Ja. 679 00:32:16,400 --> 00:32:19,870 Eh.. met name vanuit de hervormde kring. 680 00:32:19,870 --> 00:32:22,669 Ja. 681 00:32:22,770 --> 00:32:23,910 Ehm.. 682 00:32:23,910 --> 00:32:28,060 Wat, wat betekende het geloof voor het gezin.. 683 00:32:28,060 --> 00:32:30,270 in het gezin van uw ouders? 684 00:32:30,371 --> 00:32:33,239 En had dat ook effect op het.. 685 00:32:33,240 --> 00:32:40,820 Stimuleerde dat bijvoorbeeld ook het, het helpen van evacués, het opnemen van ecués.. evacués? 686 00:32:40,820 --> 00:32:41,720 Dat, dat, dat.. 687 00:32:41,720 --> 00:32:43,190 Dat deden ze gewoon. 688 00:32:43,190 --> 00:32:43,630 Dat, dat.. 689 00:32:43,630 --> 00:32:46,530 Dat had toen, denk ik, met het geloof niet te maken. 690 00:32:46,530 --> 00:32:49,613 Ze gingen trouw naar de kerk, wij allemaal. 691 00:32:49,714 --> 00:32:53,950 Er werd ook niet over gesproken van, ik wil niet of zoiets. 692 00:32:53,950 --> 00:32:54,490 Eh.. 693 00:32:54,490 --> 00:32:58,670 we gingen ´s morgens naar de kerk, ´s avonds niet, omdat.. 694 00:32:58,670 --> 00:33:05,012 m´n moeder ging dan. En eh.. ja, er moest gemolken worden, dus dan kon je ook niet. 695 00:33:05,113 --> 00:33:07,110 Maar ´s morgens gingen we altijd naar de kerk. 696 00:33:07,110 --> 00:33:09,450 Ja, er werd ook niet eh.. 697 00:33:09,450 --> 00:33:15,402 tegengesproken van, ik heb geen zin of wat ook. Dus dat was er gewoon niet bij. 698 00:33:15,503 --> 00:33:15,960 En.. 699 00:33:15,960 --> 00:33:23,190 Maar ja, het was toch wel een hele andere tijd als nu, hè, ja. Ja. 700 00:33:23,190 --> 00:33:26,060 De meer vanzelfsprekendheid waarmee het allemaal gebeurde, bedoelt u. 701 00:33:26,060 --> 00:33:35,640 Ja. Ja. En er werd trouw uit de Bijbel gelezen, ja. Maar eh.. één keer, ´s middags. 702 00:33:35,640 --> 00:33:37,580 Kunt u, kunt u eh.. 703 00:33:37,580 --> 00:33:42,090 hè, dat is de zondagse invulling van, van het geloofsleven. 704 00:33:42,090 --> 00:33:50,302 Ehm.. maar die opvang van evacués en het voeden van passanten.. 705 00:33:50,403 --> 00:33:51,050 Ja. 706 00:33:51,050 --> 00:33:52,946 .. dat gaat natuurlijk elke dag door. 707 00:33:52,947 --> 00:33:53,270 Ja. 708 00:33:53,270 --> 00:33:55,130 U zegt, dat, dat deden ze gewoon. 709 00:33:55,130 --> 00:34:02,870 Ehm.. bepaalde het in zekere zin ook, ook de houding tegen bijvoorbeeld de Duitse overheid? 710 00:34:02,870 --> 00:34:08,113 U zegt, nou, we moeten toch maar gehoorzamen, want het is de overheid. 711 00:34:08,113 --> 00:34:18,700 Nee, dat, dat was er niet bij. Nee. Eh.. Nee, daar moest ´ie helemaal niets van hebben, nee. 712 00:34:18,801 --> 00:34:21,690 Hoe uitte zich dat? 713 00:34:21,690 --> 00:34:31,448 Ja, de houding en eh.. Als ´ie dat tegen kon werken met wat, dan deed ´ie dat, ja. Ja. 714 00:34:31,549 --> 00:34:33,520 Kunt u zich daar iets van herinneren, van hoe, hoe die dat deed? 715 00:34:33,520 --> 00:34:36,776 Ja, dat zit ik net eigenlijk aan door te denken, dat, dat.. 716 00:34:36,877 --> 00:34:41,350 Daar werd je helemaal mee, mee, mee groot gebracht.. 717 00:34:41,350 --> 00:34:41,490 of groot gebracht? 718 00:34:41,490 --> 00:34:45,590 Ik was al groot natuurlijk, maar eh.. 719 00:34:45,590 --> 00:34:51,235 We hadden allemaal een afkeer van de Duitsers. 720 00:34:51,336 --> 00:34:59,660 Dat.. Ik weet nog wel dat ze paarden kwamen vorderen en zoiets. Dat zijn dingen, ja.. Dat, dat.. 721 00:34:59,660 --> 00:35:00,140 Die waren.. 722 00:35:00,140 --> 00:35:02,750 Nee, daar moesten we niks van hebben. 723 00:35:02,750 --> 00:35:04,670 Die waren heel belangrijk in die tijd, paarden. 724 00:35:04,670 --> 00:35:05,240 Voor de boeren. 725 00:35:05,240 --> 00:35:09,870 Heel belangrijk, ja. En die werden ook gevorderd. 726 00:35:09,870 --> 00:35:11,110 Die zijn meegenomen? 727 00:35:11,110 --> 00:35:13,170 Die zijn ook wel eens meegenomen. 728 00:35:13,170 --> 00:35:14,840 We hebben ze ook wel eens verstopt. 729 00:35:14,840 --> 00:35:15,740 Dat weet ik nog wel. 730 00:35:15,740 --> 00:35:21,350 Ja, je zou zeggen, je verstopt maar zo geen paard, maar dan gingen ze daar dan achter de doelen.. 731 00:35:21,350 --> 00:35:21,951 We hadden.. 732 00:35:22,052 --> 00:35:24,973 Dat heette de doelen, dat was een bos. 733 00:35:25,073 --> 00:35:27,300 En daar werden die paarden wel een in gezet. 734 00:35:27,300 --> 00:35:29,214 Dat weet ik ook nog wel, ja. 735 00:35:29,315 --> 00:35:30,220 Maar de.. 736 00:35:30,220 --> 00:35:33,220 dat is natuurlijk nooit lang, maar als je hoorde, er is.. 737 00:35:33,220 --> 00:35:38,031 paarden worden er gevorderd, dan probeerde je ze weg te krijgen. 738 00:35:38,132 --> 00:35:52,503 Omdat wij ook niet buiten die paarden konden natuurlijk. Dus eh.. ja. Zo ging dat. Ja. 739 00:35:52,604 --> 00:36:00,160 De predikanten in Nijkerk die hebben in de oorlog een behoor.. 740 00:36:00,160 --> 00:36:01,720 een belangrijke rol gespeeld, hè. 741 00:36:01,720 --> 00:36:03,670 Ze hebben ehm.. 742 00:36:03,670 --> 00:36:03,720 eh.. 743 00:36:03,720 --> 00:36:05,890 bijvoorbeeld eh.. 744 00:36:05,890 --> 00:36:09,810 gevraagd om, om meisjes van de eh.. 745 00:36:09,810 --> 00:36:15,230 hervormde en gereformeerde jeugdverenigingen om die te laten helpen in de noodziekenhuizen. 746 00:36:15,230 --> 00:36:17,414 Bent u daar ook voor gevraagd? 747 00:36:17,514 --> 00:36:19,350 Nee, ik denk dat eh.. 748 00:36:19,350 --> 00:36:23,449 Ik was wel op een meisjesvereniging, maar daar ben ik zeker niet voor gevraagd. 749 00:36:23,550 --> 00:36:26,846 Het zou ook niet gekund hebben eigenlijk, omdat wij eh.. 750 00:36:26,947 --> 00:36:30,649 op Slichtenhorst woonden, dus een heel stukje van Nijkerk af. 751 00:36:30,750 --> 00:36:34,820 En eh.. we moesten op de boerderij wezen natuurlijk. 752 00:36:34,820 --> 00:36:36,060 U had gewoon andere verplichtingen. 753 00:36:36,060 --> 00:36:36,995 Ja. 754 00:36:37,096 --> 00:36:38,383 Ja. 755 00:36:38,484 --> 00:36:40,530 En m’n jongste zusje die eh.. 756 00:36:40,530 --> 00:36:41,890 die zat met een knie.. 757 00:36:41,890 --> 00:36:50,407 heeft ze een paar jaar gezeten. Dus die eh.. kon er eigenlijk niks mee toen. Ja. 758 00:36:50,508 --> 00:36:54,449 Kerkte u in Nijkerk of ging u naar de evangelisatie in Driedorp? 759 00:36:54,450 --> 00:36:57,450 Nou, de evangelisatie in Driedorp, daar ging ik op zondagsschool. 760 00:36:57,450 --> 00:37:02,170 En m’n moeder ging ook wel eens ’s middags naar Driedorp naar de kerk en dan eh.. 761 00:37:02,170 --> 00:37:04,970 gingen wij mee, ging ik ook mee. 762 00:37:04,970 --> 00:37:07,770 En eh.. verder gingen we naar Nijkerk naar de kerk, naar de grote kerk. 763 00:37:07,770 --> 00:37:08,150 Ja. 764 00:37:08,150 --> 00:37:13,001 Ja, ja. Dus, ja. 765 00:37:13,102 --> 00:37:17,860 Herinnert u ook.. er was dan ook een pred.. Welke predikant stond daar toen, weet u dat? 766 00:37:17,860 --> 00:37:21,209 Toen stond dominee De Graaf er en dominee Luteijn. 767 00:37:21,310 --> 00:37:26,460 Hadden die in de, de, de diensten en in de preken ook wel.. 768 00:37:26,460 --> 00:37:33,330 Stimuleerden die op de één of andere manier de hulp aan, aan passanten of ecués.. 769 00:37:33,330 --> 00:37:34,250 evacués? Werd daarover gesproken? 770 00:37:34,250 --> 00:37:36,041 Niet dat ik weet. 771 00:37:36,141 --> 00:37:38,688 Niet dat ik weet, nee. 772 00:37:38,789 --> 00:37:49,370 Nee, dat, dat kan ik me niet herinneren. Nee. Tegen opstand of zo.. tegen de Duitsers, bedoel je. 773 00:37:49,370 --> 00:37:56,900 Nou nee, of meer, meer eh.. praktische hulp bieden aan, aan mensen die, die dat nodig hadden. 774 00:37:56,900 --> 00:37:58,980 Ja, daar zat ik te ver voor weg, denk ik. 775 00:37:58,980 --> 00:38:07,156 Ik denk dat ik dan eh.. Je leefde dan eh.. toch wel behoorlijk op jezelf toen. 776 00:38:07,157 --> 00:38:10,672 Ook wel gericht op het zelf maar overleven? 777 00:38:10,773 --> 00:38:13,160 Ik denk dat dat het was, ja. Ja. 778 00:38:13,160 --> 00:38:16,894 Maar uw vader heeft toch hele.. 779 00:38:16,995 --> 00:38:22,250 Ja, m’n vader wel, maar ik bedoel nu mez.. m’n eigen beleving eigenlijk, hè. 780 00:38:22,250 --> 00:38:23,533 Ja. Ja. 781 00:38:23,634 --> 00:38:27,550 Ik bedoel, m’n vader ging elke morgen naar dat kantoor. 782 00:38:27,550 --> 00:38:27,675 Ja. 783 00:38:27,776 --> 00:38:38,160 En, en eh.. ja, dat, dat was ook een gewoonte. Die dus.. wat je gewoon vond. 784 00:38:38,160 --> 00:38:38,650 Ja. 785 00:38:38,651 --> 00:38:39,126 Dat eh.. 786 00:38:39,126 --> 00:38:39,549 zo lag dat eigenlijk, ja. 787 00:38:39,550 --> 00:38:40,769 Ja. 788 00:38:40,870 --> 00:38:44,210 En dat weet ik ook nog wel, dat eh.. 789 00:38:44,210 --> 00:38:46,280 maar dat kan ik niet meer zeggen wat.. 790 00:38:46,280 --> 00:38:48,000 in welk jaar.. 791 00:38:48,000 --> 00:38:50,940 dat is ook op het eind van de oorlog wel geweest. 792 00:38:50,940 --> 00:38:55,600 Toen hebben ze van m’n vader de typemachine gebruikt om pamfletten te maken. 793 00:38:55,600 --> 00:39:01,120 En die hebben ze op de bomen geplakt hier en daar en eh.. 794 00:39:01,120 --> 00:39:03,360 En dat was eh.. 795 00:39:03,360 --> 00:39:04,780 Jan, Jan eh.. 796 00:39:04,780 --> 00:39:11,280 Sietsma en Wouter Bouwman en ene Pijpers, geloof ik, uit de Groenestraat. 797 00:39:11,280 --> 00:39:13,037 Die zijn opgepakt. 798 00:39:13,138 --> 00:39:19,709 En ik weet nog wel dat op een zaterdagavond ze bij ons kwamen met allen in de auto. 799 00:39:19,810 --> 00:39:21,910 En daar had ook die Duitse.. 800 00:39:21,910 --> 00:39:22,780 of die Duitse.. 801 00:39:22,780 --> 00:39:25,873 die burgemeester van Putten te maken. 802 00:39:25,974 --> 00:39:27,260 Of dat.. 803 00:39:27,361 --> 00:39:30,315 hoe dat precies zat, weet ik natuurlijk niet. 804 00:39:30,416 --> 00:39:32,857 Maar die zijn toen weggevoerd. 805 00:39:32,958 --> 00:39:39,720 En toen is m’n vader nog naar Den Haag geweest om ze weer vrij te pleiten, maar dat is niet gelukt. 806 00:39:39,720 --> 00:39:42,200 Want die zijn alledrie eh.. dood, ja. 807 00:39:42,200 --> 00:39:45,300 Dat waren jongens uit Nijkerk? 808 00:39:45,300 --> 00:39:47,476 Dat waren jongens uit Nijkerk, ja. 809 00:39:47,577 --> 00:39:48,459 Ja. 810 00:39:48,460 --> 00:39:50,770 En die Jan Sietsma en eh.. 811 00:39:50,770 --> 00:39:52,830 en die ene Bouwman die zat bij ons op kantoor. 812 00:39:52,830 --> 00:39:56,075 Die Wouter Bouwman, ja. 813 00:39:56,176 --> 00:39:57,712 Dus dat.. 814 00:39:57,813 --> 00:40:01,562 en m’n vader natuurlijk ook wel veel moeten vluchten. 815 00:40:01,663 --> 00:40:09,563 Ook eh.. burgemeester Bruins Slot was eh.. veel bij ons. Heeft toen ook nog vast gezeten. 816 00:40:09,663 --> 00:40:11,359 En die is toen ook later.. 817 00:40:11,360 --> 00:40:14,880 toch ook wel gevlucht naar m’n zuster, die woonde op Erenthal. 818 00:40:14,880 --> 00:40:19,300 Die zat eh.. op een boerderij eh.. in de.. in het bos. 819 00:40:19,300 --> 00:40:21,516 Uw zus woonde op Groot Erenthal? 820 00:40:21,517 --> 00:40:21,730 Ja. 821 00:40:21,730 --> 00:40:22,390 Daar heeft hij ondergedoken gezeten, de burgemeester. 822 00:40:22,390 --> 00:40:23,100 Ja, dat.. 823 00:40:23,100 --> 00:40:25,820 Ja, daar zat eh.. 824 00:40:25,820 --> 00:40:27,916 Bruins Slot, ja. 825 00:40:28,017 --> 00:40:36,670 En eh.. en z’n vrouw later ook, maar ze hebben ook bij ons gezeten. Ja. Dus ja, dat.. 826 00:40:36,670 --> 00:40:38,820 Uw vader had dus, dus even contec.. 827 00:40:38,820 --> 00:40:43,290 goed contact met, met, met, zeg maar, leidinggevenden in Nijkerk. 828 00:40:43,290 --> 00:40:45,990 Hè, de burgemeester kwam regelmatig bij u over de vloer. 829 00:40:45,990 --> 00:40:48,880 Ja. Ja. En die dochters.. 830 00:40:48,880 --> 00:40:50,370 Herinnert u zich daar.. 831 00:40:50,370 --> 00:40:52,333 .. die komen hier nog. 832 00:40:52,433 --> 00:40:53,220 De dochters? 833 00:40:53,220 --> 00:40:54,790 Van Bruins Slot, ja. 834 00:40:54,790 --> 00:40:55,580 Die leven nog? 835 00:40:55,580 --> 00:41:03,363 Ja. Ja, één is er overleden, de oudste is overleden. Ja. 836 00:41:03,464 --> 00:41:13,010 Als u daar gegevens van hebt, dan zou ik die graag.. mogelijk ook gaan spreken. 837 00:41:13,010 --> 00:41:16,070 Ja, want Nettie en Jo woont in Voorthuizen. Nettie woont in ’s Hertogenbosch. 838 00:41:16,070 --> 00:41:17,040 Ja. 839 00:41:17,141 --> 00:41:17,930 En eh.. 840 00:41:17,930 --> 00:41:20,900 ik denk dat Nettie het was die toen bij ons was, en 841 00:41:20,900 --> 00:41:23,380 dat er ook mensen kwamen om m’n vader op te halen. 842 00:41:23,380 --> 00:41:27,625 En toen zijn wij gevlucht naar die, die schapenschuur die we hadden. 843 00:41:27,726 --> 00:41:28,270 En eh.. 844 00:41:28,270 --> 00:41:33,080 dus, en later zijn we nog weer verder gegaan, naar buren in het blok. 845 00:41:33,080 --> 00:41:37,850 Dat is achter bij ons aan de steeg. De.. en ik denk dat Nettie dat nog wel weet, ja. 846 00:41:37,850 --> 00:41:40,220 En uw vader is toen ook opgepakt? 847 00:41:40,220 --> 00:41:41,530 Die was toen al weg. 848 00:41:41,530 --> 00:41:42,490 Die was toen.. 849 00:41:42,490 --> 00:41:42,900 Ondergedoken, ja. 850 00:41:42,900 --> 00:41:44,490 Uw vader is ook ondergedoken geweest. 851 00:41:44,490 --> 00:41:48,570 Ja. Ja, ik denk dat ´ie toen ook naar m´n zuster gegaan is. 852 00:41:48,570 --> 00:41:49,466 Ook. 853 00:41:49,567 --> 00:41:50,660 Op Erenthal, ja. 854 00:41:50,660 --> 00:41:51,800 Daar waar Bruins Slot ook zat. 855 00:41:51,800 --> 00:41:56,690 En met Bakker is ´ie toen nog.. en met Zwetsloot, geloof ik. Ja, dat.. 856 00:41:56,690 --> 00:42:00,240 Dat waren de mensen van het bureau allemaal. 857 00:42:00,240 --> 00:42:04,990 Die hadden er mee te maken, dat was natuurlijk ook een comité die over alles ging. 858 00:42:04,990 --> 00:42:05,187 Ja, onder, onder.. 859 00:42:05,288 --> 00:42:06,820 En dat denk ik dat.. 860 00:42:06,820 --> 00:42:07,220 .. leiding van ehm.. 861 00:42:07,220 --> 00:42:07,755 Ja. 862 00:42:07,756 --> 00:42:08,363 .. van .. 863 00:42:08,464 --> 00:42:12,470 Een bestuur. 864 00:42:12,470 --> 00:42:13,760 ..Beernink was dat. 865 00:42:13,760 --> 00:42:15,760 Was dat.. Ja? 866 00:42:15,760 --> 00:42:17,170 Ja, Beernink was, zeg maar de command.. 867 00:42:17,170 --> 00:42:21,823 zoals dat heet, de commandant van het vluchtoord Groot Nijkerk. 868 00:42:21,924 --> 00:42:26,060 Ja, en viel m´n vader daaronder? Ja, dat weet ik niet, hoor. 869 00:42:26,060 --> 00:42:33,350 Ja. Nou, zo´n man als, als Beernink en je had Colenbrander, meester De Zeeuw eh.. nou, uw vader dan. 870 00:42:33,350 --> 00:42:37,349 Ja, mijn.. ik denk dat die minder met mijn vader te maken hadden. 871 00:42:37,450 --> 00:42:38,730 Ja? Die hadden niet rechtstreeks met uw.. 872 00:42:38,730 --> 00:42:40,620 Het was meer de heer Bakker.. 873 00:42:40,620 --> 00:42:41,320 Ja. 874 00:42:41,320 --> 00:42:47,130 .. en Zwetsloot. Die. Maar verder.. 875 00:42:47,130 --> 00:42:50,610 Die zetten zich erg in. Was dat vrijwilligerswerk? 876 00:42:50,610 --> 00:42:53,928 Daar weet ik ook verder helemaal niks van. 877 00:42:54,028 --> 00:43:01,165 Nee, dat, dat, dat zal wel. Wie zou ze.. Dat weet ik niet. 878 00:43:01,266 --> 00:43:05,180 Kreeg ´ie ook, ook vergoeding? Weet u dat, of uw ouders vergoeding kregen voor de opvang? 879 00:43:05,180 --> 00:43:07,153 Nee, daar weet ik ook niks van. Nee. 880 00:43:07,254 --> 00:43:11,430 Want dat wordt wel eens geschreven, dat ze voor opvang van evacués.. 881 00:43:11,430 --> 00:43:13,110 Van evacués ook, vergoeding? 882 00:43:13,110 --> 00:43:16,103 Ja. Ja, voor voedsel. 883 00:43:16,103 --> 00:43:19,779 Ja, ´t, ´t.. dat weet ik niet, nee. 884 00:43:19,780 --> 00:43:23,150 Heeft u zelf in de Hongerwinter ook echt honger geleden? 885 00:43:23,150 --> 00:43:26,910 Nee, nee. Nee. 886 00:43:26,910 --> 00:43:28,130 Er was altijd voldoende eten? 887 00:43:28,130 --> 00:43:29,830 Voldoende eten, ja. 888 00:43:29,830 --> 00:43:30,370 Ook voor de evacués? 889 00:43:30,370 --> 00:43:32,790 Ja, m´n moeder had wel eens alles weggegeven. 890 00:43:32,790 --> 00:43:35,019 Dat ze eh.. 891 00:43:35,120 --> 00:43:37,550 van die eh.. 892 00:43:37,550 --> 00:43:39,870 ja, hoe heten die.. 893 00:43:39,971 --> 00:43:41,334 soort koekjes bakte, dat.. 894 00:43:41,435 --> 00:43:42,980 Ja, je had altijd wel wat. 895 00:43:42,980 --> 00:43:43,700 Maar ja, dat ze echt eh.. 896 00:43:43,700 --> 00:43:46,930 Dat we zouden gaan eten, dat ze zegt: Ja, ik heb eigenlijk eh.. 897 00:43:46,930 --> 00:43:49,310 is er niet veel en.. 898 00:43:49,310 --> 00:43:52,610 Maar niet dat we honger leden, dan moesten we.. 899 00:43:52,610 --> 00:43:54,148 ja. 900 00:43:54,249 --> 00:43:57,522 In de nood moest ze toch iets anders brouwen. 901 00:43:57,623 --> 00:43:59,920 Dat deed ze dan ook. 902 00:43:59,920 --> 00:44:00,320 En eh.. 903 00:44:00,320 --> 00:44:01,910 pap liet ze ook wel eh.. 904 00:44:01,910 --> 00:44:03,320 komen van de melkfabriek. 905 00:44:03,320 --> 00:44:08,044 Een soort pap, en die kon ze dan ook uitdelen aan de mensen die aan de deur kwamen. 906 00:44:08,145 --> 00:44:10,840 Ja, want er kwamen ook passanten op hongertocht.. 907 00:44:10,840 --> 00:44:12,210 Aan de deur, ja. 908 00:44:12,210 --> 00:44:17,530 Hoeveel waren dat er op een dag, als je kijkt naar de hoogtijdagen? 909 00:44:17,530 --> 00:44:18,780 Eigenlijk elke dag. 910 00:44:18,780 --> 00:44:22,310 Elke dag. Waren het er tien, waren het er twintig, waren het er vijftig? 911 00:44:22,310 --> 00:44:24,453 Dat weet ik niet. 912 00:44:24,554 --> 00:44:25,640 Dat weet ik niet. 913 00:44:25,640 --> 00:44:28,770 ´t Ging zo´n beetje de hele dag door, geloof ik. 914 00:44:28,871 --> 00:44:30,350 En ook wel eens dat eh.. 915 00:44:30,350 --> 00:44:31,350 ze ´s avonds.. 916 00:44:31,350 --> 00:44:32,640 en dat ze dan bleven slapen. 917 00:44:32,640 --> 00:44:36,346 En we hadden dan een hilt boven de koeien. 918 00:44:36,447 --> 00:44:37,228 En eh.. 919 00:44:37,329 --> 00:44:40,039 daar konden ze dan slapen. 920 00:44:40,140 --> 00:44:41,315 En in.. 921 00:44:41,416 --> 00:44:42,380 daar lag hooi en zo. 922 00:44:42,380 --> 00:44:43,222 Want bedden had je natuurlijk niet genoeg. 923 00:44:43,223 --> 00:44:48,350 En dan waren ze soms heel nat gereg.. 924 00:44:48,350 --> 00:44:53,190 geregend, en dan die kleding werd om de kachel heen gedaan en eh.. 925 00:44:53,190 --> 00:44:58,656 proberen een beetje droog te krijgen. Dat is ook wel gebeurd, ja. Ja. 926 00:44:58,657 --> 00:45:02,690 Dan kwamen ze in het huis om een beetje op verhaal te komen. 927 00:45:02,690 --> 00:45:08,630 Ja. Ja. Ja, dat was best een hele toestand, ja. Ja. 928 00:45:08,731 --> 00:45:10,540 Met eh.. 929 00:45:10,540 --> 00:45:11,340 fietsen, met die eh.. 930 00:45:11,340 --> 00:45:13,598 banden van die eh.. 931 00:45:13,699 --> 00:45:21,020 En wel eens met die kar en eh.. die dingen allemaal, ja. Ja, ja. Ja, als ik daaraan terugdenk. 932 00:45:21,020 --> 00:45:26,650 U, uw ouders.. uw moeder gaf ze dan pap van de melkfabriek of iets wat ze zelf gemaakt had.. 933 00:45:26,650 --> 00:45:29,870 Ja, wat, wat ze had en anders, ja, wat er was. 934 00:45:29,870 --> 00:45:30,960 Gaf ze ook wel gewoon eten mee? 935 00:45:30,960 --> 00:45:35,910 Want uiteindelijk kwamen die mensen om eten mee terug te nemen naar Amsterdam, Rotterdam. 936 00:45:35,910 --> 00:45:37,530 Ja, dat, dat weet ik niet.. 937 00:45:37,530 --> 00:45:40,770 Dat, dat weet ik niet, dat eh.. 938 00:45:40,770 --> 00:45:42,430 Dat kan ik eigenlijk niet.. 939 00:45:42,430 --> 00:45:44,559 Me dunkt dat ehm.. 940 00:45:44,660 --> 00:45:46,580 Zo was ze wel, maar eh.. 941 00:45:46,580 --> 00:45:50,302 Dat vond je eigenlijk gewoon, daar schepte je.. 942 00:45:50,403 --> 00:45:53,693 Dat, daar geen aandacht aan eigenlijk. 943 00:45:53,794 --> 00:46:08,199 Nee. Ja, zoals eieren die, die heeft ze wel eens weggegeven, dat weet ik wel, ja. Dat is zo, ja. 944 00:46:08,300 --> 00:46:15,633 Ja, ja. Ja, is eigenlijk wel.. Als je het allemaal zo nagaat, is er wel een hoop gebeurd. Ja. 945 00:46:15,734 --> 00:46:19,038 Wat, wat was uw moeder voor een vrouw? 946 00:46:19,139 --> 00:46:24,795 Mijn moeder, wat was dat voor vrouw? 947 00:46:24,896 --> 00:46:28,586 Mijn moeder was een eh.. 948 00:46:28,686 --> 00:46:32,300 een gastvrij iemand. 949 00:46:32,401 --> 00:46:36,405 En eh.. 950 00:46:36,506 --> 00:46:37,730 ja, ik gel.. 951 00:46:37,730 --> 00:46:41,930 ik geloof ook niet dat ze zich op de voorgrond zette, dat, dat zat ook weer niet in d´r. 952 00:46:41,930 --> 00:46:46,256 Heel trouw was ze, heel hartelijk. 953 00:46:46,357 --> 00:46:50,408 Dat herinner ik mijn moeder, ja, een heel lieve moeder. 954 00:46:50,509 --> 00:46:57,930 Ja, dat wel, ja. Verder weet ik het ook niet eh.. Hoe een ander d´r eigenlijk bekijkt, hè. 955 00:46:57,930 --> 00:46:58,670 Oké, het gaat om uw herinneringen. 956 00:46:58,670 --> 00:47:00,410 Maar als kind zijnde, ja. Ja. 957 00:47:00,410 --> 00:47:10,434 En, en hoe uitte zich dat bij.. in, in die tijd? 958 00:47:10,535 --> 00:47:13,220 Eh.. 959 00:47:13,220 --> 00:47:13,890 Ja.. 960 00:47:13,890 --> 00:47:15,108 Hoe, hoe.. 961 00:47:15,209 --> 00:47:16,899 In die tijd.. 962 00:47:17,000 --> 00:47:18,070 Ja, de.. 963 00:47:18,070 --> 00:47:18,490 Ze was, ja.. 964 00:47:18,490 --> 00:47:25,436 Ik geloof niet dat als je jong bent daar zo´n aandacht aan besteedt. 965 00:47:25,437 --> 00:47:35,258 Ze was er altijd. Eh.. ja, er was d´r nooit wat te veel, zo ver ik weet. 966 00:47:35,359 --> 00:47:39,320 Nee, maar de vanzelfsprekendheid waarmee ze er was.. 967 00:47:39,320 --> 00:47:39,580 Ja. 968 00:47:39,580 --> 00:47:41,310 .. geeft ook, ook al wat weer natuurlijk. 969 00:47:41,310 --> 00:47:45,752 En ze stond dan ook altijd achter m´n vader en die, die.. 970 00:47:45,853 --> 00:47:50,620 Als ´ie een toespraak hield, weet ik nog wel, dan kwam er altijd achteraan, ik kon dat niet doen.. 971 00:47:50,620 --> 00:47:55,090 als m´n vrouw er niet geweest was. 972 00:47:55,090 --> 00:47:57,023 Dat eh.. 973 00:47:57,024 --> 00:47:57,310 ja. 974 00:47:57,310 --> 00:48:02,080 En dat denk ik dat dat ook wel is natuurlijk, want het kwam er wel op neer dat eh.. 975 00:48:02,080 --> 00:48:05,360 zij dan toch op de boerderij was en hij niet. 976 00:48:05,360 --> 00:48:06,099 Nee. 977 00:48:06,200 --> 00:48:12,282 Maar vroeger zal die er wel geweest zijn natuurlijk, toen die dat nog niet allemaal had. 978 00:48:12,383 --> 00:48:14,600 Nee, uitein.. eindelijk is ‘ie begonnen op.. 979 00:48:14,600 --> 00:48:22,763 In 1908 zijn ze hier gekomen. Ja, ja. Nee, 1911.. 1912, geloof ik. Op de boerderij gekomen. 980 00:48:22,864 --> 00:48:24,380 Toen is ‘ie echt als boer begonnen. 981 00:48:24,380 --> 00:48:38,239 Toen was ‘ie boer, ja. Ja, dus daar begon die, ja. Ja. 982 00:48:38,340 --> 00:48:44,580 Behalve de Duitsers die hier rondliepen, hè, Duitse overheid en S.. 983 00:48:44,580 --> 00:48:46,370 de SS’ers heeft u genoemd. 984 00:48:46,370 --> 00:48:52,140 Die zaten op uw boerderij, die zaten ook, heb ik begrepen, op de Neude op een gegeven moment. 985 00:48:52,140 --> 00:48:57,750 Nee, ja, Duitsers hebben op de Neude geze.. geweest, hè. Duitse soldaten. 986 00:48:57,750 --> 00:49:03,820 Ja, Duitse soldaten. Dat waren geen SS’ers? 987 00:49:03,820 --> 00:49:03,930 Eh.. 988 00:49:03,930 --> 00:49:04,070 eh.. 989 00:49:04,070 --> 00:49:08,860 nee, dat waren geen.. volgens mij geen.. Die SS’ers kwamen bij ons op eh.. ’t einde van de oorlog. 990 00:49:08,860 --> 00:49:11,330 Ja. Ja oké, bij de bevrijding, dat heeft u verteld. 991 00:49:11,330 --> 00:49:11,610 Ja. 992 00:49:11,610 --> 00:49:16,020 Ja. Nou, en er waren ook mensen van de NSB bijvoorbeeld. 993 00:49:16,020 --> 00:49:24,237 Ja, dat.. die hebben ook het kantoor van m’n vader verraden, van de NSB, werd er altijd gezegd. 994 00:49:24,338 --> 00:49:26,350 De.. verraden? Wat, wat.. 995 00:49:26,350 --> 00:49:26,550 Verraden. 996 00:49:26,550 --> 00:49:31,004 .. viel er te verraden? Werden daar illegale acties ondernomen? 997 00:49:31,105 --> 00:49:32,540 Ja, waar eh.. 998 00:49:32,540 --> 00:49:33,940 Dat weet je natuurlijk niet. 999 00:49:33,940 --> 00:49:34,200 Die, die, die.. 1000 00:49:34,200 --> 00:49:36,740 dat hele kantoorpersoneel is toen opgepakt. 1001 00:49:36,740 --> 00:49:37,670 En waarom? 1002 00:49:37,670 --> 00:49:40,887 Ja, dat gebeurde, maar er waren veel razzia’s. 1003 00:49:40,988 --> 00:49:43,734 Waarom werden ze opgepakt? 1004 00:49:43,834 --> 00:49:44,770 Eh.. 1005 00:49:44,770 --> 00:49:49,240 iedereen die toch een bepaalde leeftijd, en ook wel 1006 00:49:49,240 --> 00:49:53,520 hielden ze geen rekening met leeftijden, gebeurde dat. 1007 00:49:53,520 --> 00:50:00,580 En die jong waren, waren toch heel eh.. behoedzaam dat dat niet zou gebeuren. 1008 00:50:00,580 --> 00:50:01,800 Ja, u zegt dat.. 1009 00:50:01,800 --> 00:50:04,707 Maar een reden dat eh.. 1010 00:50:04,808 --> 00:50:09,968 Die werden te werk gesteld, ook wel voor de Todt hadden ze toen. 1011 00:50:10,069 --> 00:50:12,270 Moet je niet vragen wat dat betekende eigenlijk. 1012 00:50:12,270 --> 00:50:16,970 Ik heb het gelezen, maar ik weet het zo niet meer. 1013 00:50:16,970 --> 00:50:20,535 Daar werden ze te werk gesteld, ja. 1014 00:50:20,636 --> 00:50:25,900 De.. Die NSB’ers hebben eh, eh, eh.. het bureau van uw vader verraden. 1015 00:50:25,900 --> 00:50:26,490 Ja. 1016 00:50:26,490 --> 00:50:28,381 Waren het NSB’ers uit Nijkerk? 1017 00:50:28,482 --> 00:50:30,982 Volgens zeggen wel, ja. 1018 00:50:31,083 --> 00:50:32,310 Waren er veel NSB’ers in Nijkerk? 1019 00:50:32,310 --> 00:50:42,640 Ja, de, de, de.. Er waren wel mensen die.. en dat was ook onder Van Leeuwen Boomkamp, hè. 1020 00:50:42,640 --> 00:50:45,409 Van Leeuwen Boomkamp, ja, dat heb ik gehoord, ja. 1021 00:50:45,410 --> 00:50:48,350 Ja. En die woonden naast ons op Slichtenhorst. 1022 00:50:48,350 --> 00:50:49,670 En dat waren buren. 1023 00:50:49,670 --> 00:50:52,050 Dat waren buren. 1024 00:50:52,151 --> 00:50:55,150 Maar die zouden niemand verraden. 1025 00:50:55,251 --> 00:50:58,040 Daar zijn we van overtuigd, want die hebben best eh.. 1026 00:50:58,040 --> 00:51:00,480 burgemeester Bruins Slot wel zien eh.. 1027 00:51:00,480 --> 00:51:06,110 wandelen. Want dat was een boerderij van eh.. Van Leeuwen Boomkamp, waar m’n zuster op woonde. 1028 00:51:06,110 --> 00:51:09,410 Van Leeuwen Boomkamp had meerdere boerderijen. 1029 00:51:09,410 --> 00:51:09,660 Ja. 1030 00:51:09,660 --> 00:51:11,290 Was een grootgrondbezitter. 1031 00:51:11,290 --> 00:51:13,582 Ja. Ja. 1032 00:51:13,683 --> 00:51:16,140 Maar hij was NSB’er, maar ‘n, ’n goeie.. een goeie.. 1033 00:51:16,140 --> 00:51:20,070 Eh.. betrouwbaar. Dat was wel een goeie, ja. 1034 00:51:20,070 --> 00:51:20,817 Een betrouwbare. 1035 00:51:20,818 --> 00:51:21,364 Ja. 1036 00:51:21,465 --> 00:51:30,201 Waren er ook ehm.. Die hielp ook mee? Had hij ook passanten? Eh.. Had hij ook evacués in huis? 1037 00:51:30,302 --> 00:51:33,800 Nou, dat kan ik me niet voorstellen. Dat zou.. dat zou ik niet weten. 1038 00:51:33,800 --> 00:51:36,824 U kunt zich dat niet voorstellen, omdat? 1039 00:51:36,925 --> 00:51:42,309 Eh.. Ik.. Omdat ik er nooit van gehoord heb, dat er evacués waren. 1040 00:51:42,310 --> 00:51:45,450 Wilde hij niet of, of, of kon die dat niet of.. 1041 00:51:45,450 --> 00:51:48,050 Nou ja, dat was natuurlijk.. 1042 00:51:48,050 --> 00:51:49,210 Hij was toen de.. 1043 00:51:49,210 --> 00:51:59,770 bij de Neuderuiters. En eh.. Nee, ik denk niet dat daar eh.. evacués geweest.. geweest zijn. 1044 00:51:59,871 --> 00:52:01,550 De.. hoe.. de Neuderuiters? 1045 00:52:01,550 --> 00:52:02,180 De Neuderuiters. 1046 00:52:02,180 --> 00:52:05,940 Wat waren dat? 1047 00:52:05,940 --> 00:52:06,614 De ruitervereniging. 1048 00:52:06,615 --> 00:52:07,149 Oké. 1049 00:52:07,150 --> 00:52:07,990 Daar was m’n broer toen ook op. Ja. Ja. 1050 00:52:07,990 --> 00:52:17,270 Maar u had aan de ene kant de buren wonen waar eh.. 1051 00:52:17,270 --> 00:52:21,460 waar u zelf wel be.. daar bent u heen gegaan. En aan de andere kant woonde Van Leeuwen Boomkamp. 1052 00:52:21,460 --> 00:52:21,999 Ja. 1053 00:52:22,000 --> 00:52:22,910 Want daar ging u dan niet heen. 1054 00:52:22,910 --> 00:52:26,073 Nee, daar gingen we niet heen, nee. Nee. We gingen.. 1055 00:52:26,174 --> 00:52:29,920 Maar u vertelde u had ook een onderduiker die daarheen ging. 1056 00:52:29,920 --> 00:52:33,200 Ja, we hadden ook een onderduiker, ja. 1057 00:52:33,200 --> 00:52:34,710 Onder het oog van die SS’ers. 1058 00:52:34,710 --> 00:52:37,351 Maar die is niet meegegaan daarheen. 1059 00:52:37,452 --> 00:52:39,430 Want die was toen wel gevlucht. 1060 00:52:39,430 --> 00:52:41,349 Die was toen alweer bij.. 1061 00:52:41,450 --> 00:52:43,490 ja, waar die heengegaan is, weet ik ook niet. 1062 00:52:43,490 --> 00:52:49,020 Hij leeft ook niet meer, maar we hebben er ook lang contact mee gehad. Ja. Ja. 1063 00:52:49,020 --> 00:52:57,000 U, u schetste net al, hè, vooral rond de bevrijding was er even een, een, een angst.. 1064 00:52:57,000 --> 00:52:58,130 een angstige periode. 1065 00:52:58,130 --> 00:52:58,740 Ja. 1066 00:52:58,740 --> 00:52:58,792 Ehm.. 1067 00:52:58,793 --> 00:53:04,050 u vertelde eerder over de eh.. 1068 00:53:04,050 --> 00:53:14,570 de arrestatie van uw verloofde, van Ab. Een paar maanden eerder was er in Putten die razzia geweest. 1069 00:53:14,570 --> 00:53:14,860 Ja. 1070 00:53:14,860 --> 00:53:21,389 Met ook drieëntwintig Nijkerkse mannen die opgepakt werden. 1071 00:53:21,490 --> 00:53:23,410 Ja. 1072 00:53:23,410 --> 00:53:26,430 De hele sfeer die daaruit spreekt, een hele bedrukte en toch.. 1073 00:53:26,430 --> 00:53:27,300 ja, spannende.. 1074 00:53:27,300 --> 00:53:31,640 maar niet spannend in een, in een jongensboeken eh.. 1075 00:53:31,640 --> 00:53:36,319 spanning, maar hele ehm.. 1076 00:53:36,420 --> 00:53:38,290 ehm.. 1077 00:53:38,290 --> 00:53:40,470 hoe moet ik het zeggen.. 1078 00:53:40,470 --> 00:53:49,518 Wat, wat, wat.. Wat deden al die gebeurtenissen met het.. in het dagelijkse leven? 1079 00:53:49,619 --> 00:53:51,680 Eh.. 1080 00:53:51,680 --> 00:53:52,940 Wat deed dat? 1081 00:53:52,940 --> 00:54:00,360 Ik weet wel dat als we het nu over die Putter razzia hebben, dat was op een zondag, hè? 1082 00:54:00,360 --> 00:54:00,520 Ja. 1083 00:54:00,520 --> 00:54:00,640 En eh.. 1084 00:54:00,640 --> 00:54:02,210 ik was met m’n man mee naar de kerk. 1085 00:54:02,210 --> 00:54:02,390 Nee.. 1086 00:54:02,390 --> 00:54:06,410 met m’n verloofde mee naar de kerk geweest, naar de gereformeerde kerk, want die was gereformeerd. 1087 00:54:06,410 --> 00:54:12,024 En hij had een vriend, dat was Dirk Buitenhuis. 1088 00:54:12,125 --> 00:54:17,980 En we reden met z’n drieën, reden we richting Lozeman. 1089 00:54:17,980 --> 00:54:21,280 En die Lozeman die was met een zuster van mij getrouwd. 1090 00:54:21,280 --> 00:54:23,928 En daar zouden we koffie gaan drinken. 1091 00:54:24,029 --> 00:54:29,066 En toen waren er op het Vetkamp al heel veel Duitse soldaten. 1092 00:54:29,167 --> 00:54:33,454 En toen hebben we nog achter een huis gestaan om te wachten tot ze 1093 00:54:33,555 --> 00:54:39,480 weggingen, omdat Ab en Dirk natuurlijk ook in die leeftijd zaten dat ze eh.. 1094 00:54:39,480 --> 00:54:39,760 gevaar liepen. 1095 00:54:39,760 --> 00:54:43,009 Maar toen wist u nog niet van de razzia. 1096 00:54:43,010 --> 00:54:44,609 Nee. 1097 00:54:44,710 --> 00:54:46,690 Nee, en toen eh.. 1098 00:54:46,690 --> 00:54:47,980 zeiden we: Nou, laten we daar maar niet heengaan. 1099 00:54:47,980 --> 00:54:55,669 En toen zeiden we: Nou, dan gaan we naar m’n andere zuster een kopje koffie drinken, zo uit de kerk. 1100 00:54:55,670 --> 00:55:00,161 En die was getrouwd en die woonde op het Vetkamp, die was getrouwd met Bouw. 1101 00:55:00,262 --> 00:55:01,879 En eh.. 1102 00:55:01,980 --> 00:55:07,418 Nou, dus dat hebben we gedaan en Dirk rijdt de Julianastraat in. 1103 00:55:07,519 --> 00:55:12,487 En die gaat naar de Hoge Dam, en dat is in het Salentijnse Bos. 1104 00:55:12,588 --> 00:55:17,740 En daar ziet ‘ie z’n vader lopen en z’n broers en Duitsers erbij. 1105 00:55:17,740 --> 00:55:20,480 Toen gaat ‘ie erachteraan en toen zegt ‘ie: Waar gaan jullie heen? 1106 00:55:20,480 --> 00:55:21,610 Toen moest hij ook mee. 1107 00:55:21,610 --> 00:55:25,531 Die is ook nooit weer teruggekomen, nee. 1108 00:55:25,632 --> 00:55:26,280 Nee, dus.. 1109 00:55:26,280 --> 00:55:28,010 Toen zijn.. 1110 00:55:28,010 --> 00:55:30,920 er waren ook best een hoop mensen bij die ik kende natuurlijk. 1111 00:55:30,920 --> 00:55:32,330 En dat was die zondag van die eh.. 1112 00:55:32,330 --> 00:55:40,766 En ’s avonds zag je Putten branden, ja. Daar was eh.. de lucht heel rood. 1113 00:55:40,867 --> 00:55:45,160 Toen hij zijn broer en vader zag lopen, uit Putten. 1114 00:55:45,160 --> 00:55:47,660 O, uit Putten, met die Putter razzia, ja. 1115 00:55:47,660 --> 00:55:50,400 Met de Putter razzia en hij was toen.. Hij is ook niet teruggekomen. 1116 00:55:50,400 --> 00:55:57,120 Hij is niet teruggekomen, nee. Hij is in Ladelund overleden. Ja. In eh.. november al. 1117 00:55:57,120 --> 00:55:58,200 Dat is snel. 1118 00:55:58,200 --> 00:56:04,491 Want ja, die, die.. Er zijn natuurlijk best boeren uit Putten die nog nooit ergens geweest waren. 1119 00:56:04,592 --> 00:56:04,970 Nee. 1120 00:56:04,970 --> 00:56:07,460 En die werden dan weggevoerd naar Duitsland. 1121 00:56:07,460 --> 00:56:12,786 En de meesten zijn natuurlijk ook wel door ontberingen, maar ook wel door heimwee eh.. 1122 00:56:12,887 --> 00:56:17,090 overleden. Tenminste.. werd wel gezegd. 1123 00:56:17,090 --> 00:56:18,369 Ja. 1124 00:56:18,470 --> 00:56:20,400 Een drama. 1125 00:56:20,400 --> 00:56:31,652 Heeft, heeft die ervaring ook effect gehad op, op de maanden daarna tot aan ’t eind van de oorlog? 1126 00:56:31,753 --> 00:56:35,126 Zoiets dat hou je bij. 1127 00:56:35,227 --> 00:56:36,330 Maar hoe.. 1128 00:56:36,330 --> 00:56:40,350 Kunt u zich herinneren eh.. 1129 00:56:40,350 --> 00:56:45,190 hoe zich dat uitte? Hè, uw man werd op een gegeven moment opgepakt of uw verloofde destijds. 1130 00:56:45,190 --> 00:56:47,370 Ja, maar dat was toen anders natuurlijk. 1131 00:56:47,370 --> 00:56:49,370 Want deze was met de Putter razzia. 1132 00:56:49,370 --> 00:56:53,320 M’n man dat was dan van het kantoor van m’n vader wat verraden was. 1133 00:56:53,320 --> 00:56:54,380 Ja, maar wel opgepakt. 1134 00:56:54,380 --> 00:56:55,798 Wel opgepakt, ja. 1135 00:56:55,899 --> 00:56:59,070 U gaat wel een link leggen dan, lijkt mij. 1136 00:56:59,070 --> 00:57:02,570 Hij is eh.. toen opgepakt, maar is niet naar Duitsland gebracht. 1137 00:57:02,570 --> 00:57:03,110 Maar dat wist u toen nog niet. 1138 00:57:03,110 --> 00:57:03,880 Maar er zijn.. 1139 00:57:03,880 --> 00:57:06,327 Dat wist ik toen nog niet, nee. 1140 00:57:06,428 --> 00:57:08,927 Nee, dat, dat eh.. 1141 00:57:09,028 --> 00:57:15,870 die Putter razzia, dat is 1 oktober geweest dan en tweeëntwintig januari is ‘ie opgepakt, nu weet.. 1142 00:57:15,870 --> 00:57:17,770 Want daar is toen dat kind geboren. 1143 00:57:17,770 --> 00:57:19,300 Dat is drie maand.. Drie maanden later is dat. 1144 00:57:19,300 --> 00:57:19,570 Ja. 1145 00:57:19,570 --> 00:57:22,980 Maar op zo’n moment leek.. 1146 00:57:22,980 --> 00:57:27,560 weet u natuurlijk nog van die razzia dat.. wat daarmee gebeurd is. Die mannen zijn weg. 1147 00:57:27,560 --> 00:57:30,400 Ja, maar dat hadden we toen nog nooit gehoord dat ze 1148 00:57:30,400 --> 00:57:33,910 dood waren of zo, maar wel dat ze weggevoerd waren. 1149 00:57:33,910 --> 00:57:34,380 Oké, dus die.. 1150 00:57:34,380 --> 00:57:36,730 Er zijn er ook nog wel een paar uit de trein gesprongen, 1151 00:57:36,730 --> 00:57:39,593 maar ja, dat kun je dan ook lezen in de boeken natuurlijk. 1152 00:57:39,694 --> 00:57:41,170 Ja. Ja, dat weet ik. 1153 00:57:41,170 --> 00:57:41,930 Ja. 1154 00:57:41,930 --> 00:57:46,790 Oké, maar dus.. ja, die angst leefde niet van; Hé, dit is het einde voor hem of haar.. voor hem. 1155 00:57:46,790 --> 00:57:47,500 Niet direct. 1156 00:57:47,500 --> 00:57:47,880 Nee. 1157 00:57:47,880 --> 00:57:48,260 Nee. 1158 00:57:48,260 --> 00:57:50,570 En daarmee ook niet direct de angst dat uw.. 1159 00:57:50,570 --> 00:57:53,535 Wel eens; wat gaat er nu gebeuren? 1160 00:57:53,636 --> 00:58:01,400 Dat wel. Dat, dat, dat wist je niet. Maar hij heeft eh.. Dat was Ab dan, hè. 1161 00:58:01,400 --> 00:58:01,610 Ja. 1162 00:58:01,610 --> 00:58:05,144 Die hadden een paar dagen in Hoevelaken moeten werken. 1163 00:58:05,245 --> 00:58:08,150 Ja. Ja, dat vertelde u. 1164 00:58:08,150 --> 00:58:12,433 Ik geloof graafwerken of zo. 1165 00:58:12,534 --> 00:58:13,990 Mm.. 1166 00:58:13,990 --> 00:58:14,240 Ja. 1167 00:58:14,240 --> 00:58:17,224 Nou kwamen er een heleboel evacués ehm.. 1168 00:58:17,325 --> 00:58:21,840 er kwamen passanten die eten kwamen halen. 1169 00:58:21,840 --> 00:58:28,490 Nu wil ik eigenlijk nog twee.. naar twee dingen toe. Eh.. er waren ook noodziekenhuizen in Nijkerk. 1170 00:58:28,490 --> 00:58:28,790 Ja. 1171 00:58:28,790 --> 00:58:30,560 Heeft u daar op één of andere manier iets, iets aan meegewerkt.. contact mee gehad? 1172 00:58:30,560 --> 00:58:35,389 Nee, daar heb ik niet aan meegewerkt. 1173 00:58:35,490 --> 00:58:40,990 Kijk, ik wist wel dat ze er waren, omdat die evacué van ons 1174 00:58:40,990 --> 00:58:44,843 eigenlijk naar zo’n noodziekenhuis moest om te bevallen van die.. 1175 00:58:44,844 --> 00:58:45,460 dat baby’tje. 1176 00:58:45,460 --> 00:58:46,320 Dat was verplicht? 1177 00:58:46,320 --> 00:58:49,474 Dat was toen verplicht, ja. 1178 00:58:49,574 --> 00:58:54,050 Maar m´n vader die zei: Ze zag er zo verschrikkelijk tegenop en eh.. 1179 00:58:54,050 --> 00:58:56,280 M´n vader zei: Laat het hier maar geboren worden, ja. 1180 00:58:56,280 --> 00:58:58,370 Waarom zag hij er.. Zij zag er tegenop? 1181 00:58:58,370 --> 00:58:59,190 Zij zag er tegenop, ja. Ja. 1182 00:58:59,190 --> 00:58:59,430 Ja. 1183 00:58:59,430 --> 00:59:01,300 Ze vond het heel erg. 1184 00:59:01,300 --> 00:59:04,960 Waarom vond ze dat zo erg? 1185 00:59:04,960 --> 00:59:06,650 Ja, dat, dat.. 1186 00:59:06,650 --> 00:59:08,340 Ja, dat vraag je dan ook niet. 1187 00:59:08,340 --> 00:59:09,850 Ik weet, ik weet nog wel dat ze stond.. 1188 00:59:09,850 --> 00:59:12,345 en te krimpen van de pijn stond ze. 1189 00:59:12,446 --> 00:59:13,540 Dat weet ik nog wel. 1190 00:59:13,540 --> 00:59:15,710 En te huilen en ze zag er tegenop. 1191 00:59:15,710 --> 00:59:20,300 Ja, dan ga je ook niet vragen van: Waarom zie je daar tegenop? 1192 00:59:20,300 --> 00:59:21,330 Dat geval ligt er. 1193 00:59:21,330 --> 00:59:25,190 En, en m´n vader die kwam eraan en toen zegt ´ie: Nou, voor.. 1194 00:59:25,190 --> 00:59:29,853 laat het hier maar geboren worden, er zijn er wel meer geboren. Komt wel goed. 1195 00:59:29,954 --> 00:59:33,599 En de dokter was er op dat moment, dat het geboren werd. 1196 00:59:33,700 --> 00:59:34,390 De me.. 1197 00:59:34,390 --> 00:59:36,890 de dokter was er, want die ben ik toen wezen halen. 1198 00:59:36,890 --> 00:59:37,280 Die eh.. 1199 00:59:37,280 --> 00:59:37,660 die.. 1200 00:59:37,660 --> 00:59:42,458 Eerst m´n broer die kwam dan weer terug, want er was een razzia in Nijkerk. 1201 00:59:42,559 --> 00:59:43,980 En toen moest ik de.. 1202 00:59:43,980 --> 00:59:48,690 op pad en daar kreeg ik onderweg al te horen dat dat kantoor opgepakt was, die eh.. 1203 00:59:48,690 --> 00:59:49,817 mensen. 1204 00:59:49,918 --> 00:59:54,910 En toen ben ik nog even naar het weeshuis geweest, want daar stonden ze toen. 1205 00:59:54,910 --> 01:00:01,300 En eh.. ik heb ze zien vertrekken toen. En toen ben ik weer naar huis gegaan. 1206 01:00:01,300 --> 01:00:12,927 En eh.. toen is de dokter ook gekomen en eh.. is die baby geboren, ja. Ja. Ja. 1207 01:00:13,028 --> 01:00:15,820 Behalve dat de eh.. 1208 01:00:15,820 --> 01:00:20,200 Maar u zegt dan inderdaad de, de, ziekenhuizen daar heeft u weinig.. 1209 01:00:20,200 --> 01:00:23,180 dat is eigenlijk langs u heen gegaan. Dat was ook.. dat was ook in Nijkerk zelf. 1210 01:00:23,180 --> 01:00:24,490 Ik wist dat het er was.. 1211 01:00:24,490 --> 01:00:24,595 Ja. 1212 01:00:24,696 --> 01:00:30,370 Maar niet dat ik er heb meegewerkt of ooit gezien heb of wat ook. Dat niet, nee. 1213 01:00:30,370 --> 01:00:33,136 U kwam ook niet regelmatig in, in de stad? 1214 01:00:33,237 --> 01:00:36,020 Nou ja, je ging er zondags naar de kerk. 1215 01:00:36,121 --> 01:00:38,654 Ik ging naar de meisjesvereniging. 1216 01:00:38,755 --> 01:00:47,663 En eens boodschappen doen. Maar verder ook niet, nee. En dan was ze gewoon thuis. Ja. 1217 01:00:47,763 --> 01:00:53,300 Wat de voedselvoorziening betreft, was er ook sprake 1218 01:00:53,300 --> 01:00:56,440 van, zeker in de Hongerwinter, van een zwarte markt. 1219 01:00:56,440 --> 01:00:57,170 Ja. 1220 01:00:57,170 --> 01:01:01,670 Uw vader moest dat tegengaan, want die moest vergunningen verstrekken. 1221 01:01:01,670 --> 01:01:07,270 Ja. Daar waren de controleurs voor, die ze moesten bekeuren. Ja. 1222 01:01:07,270 --> 01:01:14,540 En in de Hongerwinter was dat, denk ik, nog vaker het geval dat dat eh.. 1223 01:01:14,540 --> 01:01:18,611 werd daar nog strenger op gelet dan, dan voorheen of.. Weet u dat? 1224 01:01:18,712 --> 01:01:19,440 Eh.. 1225 01:01:19,440 --> 01:01:24,380 of dat daar strenger op gelet werd als voorheen, dat weet ik natuurlijk niks van. 1226 01:01:24,380 --> 01:01:27,920 Ik weet wel dat er controleurs liepen die moesten eh.. 1227 01:01:27,920 --> 01:01:29,750 controleren of dat er eh.. 1228 01:01:29,750 --> 01:01:31,930 stiekem geslacht was of, of wat ook. 1229 01:01:31,930 --> 01:01:33,320 Die dingen wel, ja. 1230 01:01:33,320 --> 01:01:35,176 Dat weet ik nog wel dat er.. 1231 01:01:35,176 --> 01:01:37,300 Dat ze zeiden: Nou, die is opgepakt. 1232 01:01:37,300 --> 01:01:41,805 Dat was toen ene Van de Veen van Holk die opgepakt was, ja. 1233 01:01:41,906 --> 01:01:45,380 Dat, dat kan ik me nog wel herinneren. Maar ja.. 1234 01:01:45,380 --> 01:01:48,455 En wat gebeurde er dan met die mensen? 1235 01:01:48,556 --> 01:01:49,880 Ja, wat er verder.. 1236 01:01:49,880 --> 01:01:51,760 Ik denk dat die, dat die opgepakt werd. 1237 01:01:51,760 --> 01:01:57,632 Dat die, dat die vastgehouden werd, maar dat is ook maar een gedachte van mezelf. 1238 01:01:57,733 --> 01:02:02,460 Want wat zou er anders mee gebeurd zijn als ze.. Dat weet ik niet. 1239 01:02:02,460 --> 01:02:04,606 Hij moet toch een boerderij eh.. draaien. 1240 01:02:04,707 --> 01:02:09,220 Ja, dat.. en dat was ook een boer. Ja. 1241 01:02:09,220 --> 01:02:15,065 Maar u.. Hoorde u dan van, van zwarte markten die bestonden? 1242 01:02:15,166 --> 01:02:19,970 Ja, je hoorde wel eens natuurlijk dat een boer dat en dat gevraagd had voor iets. 1243 01:02:19,970 --> 01:02:25,160 Dat hoorde je wel. Omdat.. dat vonden ze bij ons heel erg, dat kan ik me ook nog wel herinneren, ja. 1244 01:02:25,160 --> 01:02:29,980 Maar het was meer dat de boeren alleen voedsel wilden geven in ruil voor dure dingen. 1245 01:02:29,980 --> 01:02:30,540 Voor wat.. 1246 01:02:30,540 --> 01:02:33,434 of dat ze het lieten betalen. 1247 01:02:33,535 --> 01:02:39,689 Dat, dat weet ik ook wel dat dat gebeurde, dat ze er veel geld voor vroegen. 1248 01:02:39,790 --> 01:02:45,066 Dus dan maak je ook natuurlijk misbruik van de nood van een ander eigenlijk. 1249 01:02:45,167 --> 01:02:47,600 Dat gebeurde ook door boeren die u zelf kende? 1250 01:02:47,600 --> 01:02:48,897 Ja. Ja. 1251 01:02:48,998 --> 01:02:56,514 Ook wel boeren op Slichtenhorst? 1252 01:02:56,615 --> 01:03:01,480 Nou, dat, dat, dat, dat, dat.. Dat weet ik niet zo, wel van Holk en zo, maar eh.. 1253 01:03:01,480 --> 01:03:05,290 Niet, niet verder ook.. 1254 01:03:05,290 --> 01:03:06,140 Dat weet ik niet. 1255 01:03:06,140 --> 01:03:10,220 Maar natuurlijk hoorde je dan wel eens van: Moet je eens horen, die en die heeft dat en dat eh.. 1256 01:03:10,220 --> 01:03:21,880 Ja, dat hoorde je wel eens, ja. Ja, maar verder.. 1257 01:03:21,880 --> 01:03:27,040 Wie, wie.. wie bijvoorbeeld, weet u dat? 1258 01:03:27,040 --> 01:03:27,510 Nee. 1259 01:03:27,510 --> 01:03:27,890 Dat weet u niet. 1260 01:03:27,890 --> 01:03:29,475 Nee. Nee, daar werd bij ons eigenlijk ook niet zo eh.. over gezegd. Nee. 1261 01:03:29,475 --> 01:03:30,201 Nee, want wat.. 1262 01:03:30,201 --> 01:03:31,410 Wat, wat vond u vader van, van de zwarte markt? 1263 01:03:31,410 --> 01:03:36,663 Want soms is het ook nodig om, om, om überhaupt te kunnen overleven. 1264 01:03:36,764 --> 01:03:38,170 Ja, dat, dat.. 1265 01:03:38,170 --> 01:03:40,042 Daar kan ik eigenlijk niks meer van zeggen. 1266 01:03:40,143 --> 01:03:42,308 Dat weet ik niet. 1267 01:03:42,409 --> 01:03:43,420 Eh.. 1268 01:03:43,420 --> 01:03:47,078 Ja, hij deed natuurlijk zijn werk. 1269 01:03:47,179 --> 01:03:49,200 En eh.. 1270 01:03:49,200 --> 01:03:50,290 ik, ik vi.. 1271 01:03:50,290 --> 01:03:55,550 Ik kan me niet herinneren dat ‘ie daar thuis zoveel over praatte. 1272 01:03:55,550 --> 01:03:57,610 Nee, dat, dat, dat kan ik me niet herinneren. 1273 01:03:57,610 --> 01:03:58,650 Ik weet alleen dat.. 1274 01:03:58,650 --> 01:04:01,556 ja, met die koeien zaten en met die paarden allemaal. 1275 01:04:01,557 --> 01:04:05,110 En dat er controleurs liepen, dat, dat weet je allemaal. 1276 01:04:05,110 --> 01:04:09,476 Maar verder.. wat er allemaal verder mee gebeurde dat eh.. nee. 1277 01:04:09,577 --> 01:04:11,269 Nee. 1278 01:04:11,370 --> 01:04:14,760 Maar je hoorde wel eens van een ander van zus en zo, weet je wel. 1279 01:04:14,760 --> 01:04:18,072 Dat je dat van een ander hoorde, dat, dat wel eens. 1280 01:04:18,173 --> 01:04:22,941 Werd er op de boerderij van uw ouders ook geslacht? 1281 01:04:23,042 --> 01:04:23,630 Ja. 1282 01:04:23,630 --> 01:04:28,177 Maar je had natuurlijk ook vergunningen. 1283 01:04:28,278 --> 01:04:30,177 Ja. 1284 01:04:30,278 --> 01:04:31,040 Ja. 1285 01:04:31,040 --> 01:04:31,925 Maar eh.. 1286 01:04:32,026 --> 01:04:35,740 ik denk dat er ook wel eens een keer stiekem geslacht is, maar da.. 1287 01:04:35,740 --> 01:04:44,670 Ja. En in karnen, dat weet ik ook, maar dat weet ik niet meer of dat mocht, ja of nee. 1288 01:04:44,670 --> 01:04:44,800 Karnen? 1289 01:04:44,800 --> 01:04:48,790 Karnen, boter maken. 1290 01:04:48,790 --> 01:04:51,280 Omdat we kaas maakten, kreeg je ook boter, hè. 1291 01:04:51,280 --> 01:04:56,659 Dus het werd in zo’n grote ton gedaan, maar dat was meer voor de oorlog. 1292 01:04:56,760 --> 01:04:58,000 En toen had je elek.. 1293 01:04:58,000 --> 01:05:04,476 Tenminste wij hadden elektrisch. En daar stond een motor voor en die draaide dan eh.. tot boter. 1294 01:05:04,577 --> 01:05:08,059 Maar later in de oorlog had je eh.. 1295 01:05:08,160 --> 01:05:08,940 weet.. 1296 01:05:08,940 --> 01:05:10,900 petroleumlampen, hè, volgens mij. 1297 01:05:10,900 --> 01:05:12,191 Ja. 1298 01:05:12,292 --> 01:05:14,610 En dan had je een melkbus, die zette je ’s avonds bij de kachel. 1299 01:05:14,610 --> 01:05:18,190 Dan werd ‘ie zuur en daar had je zo’n.. 1300 01:05:18,190 --> 01:05:19,030 zo’n karnkneder. 1301 01:05:19,030 --> 01:05:22,454 En dan moest dat gestampt worden en dan werd het ook boter. 1302 01:05:22,555 --> 01:05:26,041 Dus ja, dat, dat eh.. gebeurde wel bij ons. 1303 01:05:26,142 --> 01:05:30,070 Ja, maar dat was meer de dagelijkse bedrijvigheid. 1304 01:05:30,070 --> 01:05:31,020 Ja. Ja. 1305 01:05:31,020 --> 01:05:31,264 Ja. 1306 01:05:31,365 --> 01:05:32,213 Ja. 1307 01:05:32,214 --> 01:05:33,130 Ik denk het wel, ja. 1308 01:05:33,130 --> 01:05:33,350 Daar.. 1309 01:05:33,350 --> 01:05:38,050 maar dat waren van die ontzettende gewone dingen en als je dan eh.. 1310 01:05:38,050 --> 01:05:40,100 als jong meisje daartussen loopt, ik geloof niet dat je daar zoveel aandacht aan schept, hè. 1311 01:05:40,100 --> 01:05:40,641 Nee 1312 01:05:40,641 --> 01:05:41,720 Dat geloof ik niet. Ik tenminste niet. Ja. 1313 01:05:41,720 --> 01:05:48,480 Nee, want dat was meer de voortgang.. 1314 01:05:48,480 --> 01:05:49,130 Ja. 1315 01:05:49,130 --> 01:05:50,920 .. van hoe het altijd geweest was. 1316 01:05:50,920 --> 01:05:52,076 Ja. 1317 01:05:52,177 --> 01:05:54,690 Maar natuurlijk werd er wel geslacht, maar ik kan 1318 01:05:54,690 --> 01:05:56,810 niet zeggen: Daar is geen vergunning voor aangevraagd. 1319 01:05:56,810 --> 01:05:57,530 Daar kan ik niks van zeggen. 1320 01:05:57,530 --> 01:05:59,061 Nee, dat begrijp ik. Nee. 1321 01:05:59,162 --> 01:06:01,650 Dat, dat zou ik niet kunnen weten. 1322 01:06:01,650 --> 01:06:07,490 Want aan het eind van de oorlog had uw vader of uw broer die de boerderij dreef.. 1323 01:06:07,490 --> 01:06:07,950 Ja. 1324 01:06:07,950 --> 01:06:10,344 .. nog wel een veestapel over. 1325 01:06:10,445 --> 01:06:16,630 Ja, we kregen weer hetzelfde aantal koeien, maar niet dezelfde koeien die je had. 1326 01:06:16,630 --> 01:06:17,150 Nee, dat was in het begin van de oorlog. 1327 01:06:17,150 --> 01:06:17,290 Ja. 1328 01:06:17,290 --> 01:06:19,520 Maar aan het eind na de win.. 1329 01:06:19,520 --> 01:06:20,550 na de Hongerwinter. 1330 01:06:20,550 --> 01:06:25,040 Het was niet zo dat alle koeien inmiddels geslacht waren om de honger te stillen? 1331 01:06:25,040 --> 01:06:25,425 Nee. 1332 01:06:25,425 --> 01:06:25,810 Nee. 1333 01:06:25,810 --> 01:06:27,800 Nee, nee, nee, absoluut niet. 1334 01:06:27,800 --> 01:06:28,801 Nee. 1335 01:06:28,902 --> 01:06:32,520 Nee, die waren er nog, die.. 1336 01:06:32,520 --> 01:06:33,000 Mijn eh.. 1337 01:06:33,000 --> 01:06:34,710 ja, mijn broer was dan ook eh.. 1338 01:06:34,710 --> 01:06:40,280 bij de ondergrondse, daar kwamen we tot de ontdekking de laatste dag eigenlijk dat die eh.. 1339 01:06:40,280 --> 01:06:45,010 eraan kwam lopen. Ik zie hem nog lopen van eh.. een blauwe overall met een oranje band om. 1340 01:06:45,010 --> 01:06:45,930 Van de binnenlandse strijdkrachten. 1341 01:06:45,930 --> 01:06:48,219 En toen zei die: Ik ga weg. 1342 01:06:48,320 --> 01:06:51,820 En eh.. 1343 01:06:51,820 --> 01:06:52,480 Ja, die dingen, ja. 1344 01:06:52,480 --> 01:06:53,599 Dat eh.. 1345 01:06:53,700 --> 01:06:56,630 En toen die ondergrondse daar bij die buren kwamen, wij 1346 01:06:56,630 --> 01:06:59,500 juichen natuurlijk, want we kenden daar een paar mensen van. 1347 01:06:59,500 --> 01:07:01,749 Dat weet ik ook nog wel. 1348 01:07:01,850 --> 01:07:03,180 En ik weet.. 1349 01:07:03,180 --> 01:07:05,030 Dat weet ik ook nog wel dat dat gebeurd is in Nijkerk. 1350 01:07:05,030 --> 01:07:08,711 Als ik er nog aan denk dan gruwel ik er nog van. 1351 01:07:08,812 --> 01:07:11,000 Toen zei m’n moeder: Is alles was binnen, hè. 1352 01:07:11,000 --> 01:07:11,660 De, de.. 1353 01:07:11,660 --> 01:07:14,280 Ik zeg: Ja, zover ik.. 1354 01:07:14,280 --> 01:07:14,480 Ja. 1355 01:07:14,480 --> 01:07:15,760 De was was binnen. 1356 01:07:15,760 --> 01:07:20,430 Toen zegt Marie dan, dat was de evacué van ons, toen 1357 01:07:20,430 --> 01:07:23,940 zegt ze: Ik heb nog een overall hangen en een z.. 1358 01:07:23,940 --> 01:07:24,650 een rode zakdoek. 1359 01:07:24,650 --> 01:07:25,010 En eh.. 1360 01:07:25,010 --> 01:07:30,010 die overall was eigenlijk van m’n broer, maar die droeg haar man dan, omdat die op een boerderij.. 1361 01:07:30,010 --> 01:07:32,070 dus die had geen overall. 1362 01:07:32,171 --> 01:07:35,310 En die droeg haar man, maar die had ze gewassen en die rode 1363 01:07:35,310 --> 01:07:38,968 zakdoek ook gewassen en die had ze in de hooiberg gehangen. 1364 01:07:39,069 --> 01:07:42,776 Want dan hing die niet in de regen, maar wel.. 1365 01:07:42,877 --> 01:07:44,930 Nou, toen zei ze: Zal ik die gaan halen? 1366 01:07:44,930 --> 01:07:46,300 Zo heel stiekem, zei ze zachtjes. 1367 01:07:46,300 --> 01:07:46,390 Ik zei: Ja, dat is goed. 1368 01:07:46,390 --> 01:07:46,480 Dus we gingen hem halen. 1369 01:07:46,480 --> 01:07:48,600 Toen zegt ze: Durf jij die berg in? 1370 01:07:48,600 --> 01:07:50,900 Ik zeg: O jawel eh.. 1371 01:07:51,001 --> 01:07:54,850 Er stond een ladder tegen, dus ik ging in die berg. 1372 01:07:54,850 --> 01:07:59,300 Ik voel langs die waslijn, maar er hing niks. Ik zeg: Marie, er hangt niks. 1373 01:07:59,300 --> 01:08:03,781 Toen zegt ze: O nee, dan is die weg. 1374 01:08:03,882 --> 01:08:07,050 En toen de andere morgen komt m’n broer binnen en toen 1375 01:08:07,050 --> 01:08:10,090 zegt ‘ie eh..: Er heeft iemand in de hooiberg geslapen. 1376 01:08:10,090 --> 01:08:12,500 Nou, ik kreeg de griezels ervan. 1377 01:08:12,601 --> 01:08:12,970 En z.. 1378 01:08:12,970 --> 01:08:14,900 dat wist zij ook altijd nog te vertellen. 1379 01:08:14,900 --> 01:08:18,750 Later lach je erom, maar toen denk je: Tsjoh, wat akelig, hè. Ja. 1380 01:08:18,750 --> 01:08:24,280 En is bekend wie dat is geweest? 1381 01:08:24,280 --> 01:08:26,100 Nee, daar hebben we nooit van gehoord. 1382 01:08:26,100 --> 01:08:27,610 Nee, hebben we nooit van gehoord. 1383 01:08:27,610 --> 01:08:28,542 Nee. 1384 01:08:28,543 --> 01:08:30,450 Nee, dat eh.. 1385 01:08:30,450 --> 01:08:31,390 weten we niks van. 1386 01:08:31,390 --> 01:08:36,000 Maar het idee dat er iemand ligt te slapen. Ik zeg: Ik had wel over hem heen kunnen vallen. 1387 01:08:36,000 --> 01:08:39,230 Ja, dat had zo gekund. 1388 01:08:39,230 --> 01:08:43,070 Ja. Ja. 1389 01:08:43,070 --> 01:08:44,040 Mm.. 1390 01:08:44,041 --> 01:08:49,250 Ach, en zo zijn er ook nog wel weer eh.. 1391 01:08:49,250 --> 01:08:53,278 leuke dingen gebeurd, waar je later om zit te lachen, toch wel. 1392 01:08:53,379 --> 01:08:56,290 Achteraf kun je het relativeren natuurlijk. 1393 01:08:56,290 --> 01:08:56,570 Achteraf, ja. 1394 01:08:56,570 --> 01:08:57,340 Op het moment zelf. 1395 01:08:57,340 --> 01:09:00,580 Dat was met die buurvrouw ook, als ze dat zegt van: Schiet niet door m’n ramen. 1396 01:09:00,580 --> 01:09:08,490 Ja, daar loop je later om te lachen. Maar toen eh.. ja, had je toch wel een angst. 1397 01:09:08,490 --> 01:09:09,060 Dus toen.. 1398 01:09:09,060 --> 01:09:11,390 Ja, toen die Duitsers daar ons ontvielen.. 1399 01:09:11,390 --> 01:09:12,750 overvielen daar op die eh.. 1400 01:09:12,750 --> 01:09:21,686 in de.. Ja, we stonden allemaal met onze handen in de hoogte natuurlijk, ja. 1401 01:09:21,787 --> 01:09:27,750 Een van de dingen die mij opviel in de, in de spullen die ik las eh.. 1402 01:09:27,750 --> 01:09:30,850 Dat heeft ook met voedsel eh.. 1403 01:09:30,850 --> 01:09:34,870 verstrekking te maken, dat op een gegeven moment dus in, in Nijkerk 1404 01:09:34,870 --> 01:09:37,680 werden al die passanten werden opgevangen, hè, in, in, in eh.. 1405 01:09:37,680 --> 01:09:39,440 door dokter Schreuder onder andere. 1406 01:09:39,440 --> 01:09:39,760 Ja. 1407 01:09:39,760 --> 01:09:41,840 Eh.. door mevrouw Colenbrander. 1408 01:09:41,840 --> 01:09:42,364 Ja. 1409 01:09:42,465 --> 01:09:42,640 Ehm.. 1410 01:09:42,640 --> 01:09:44,303 Van der Mast. 1411 01:09:44,404 --> 01:09:46,650 Door Jan van der Mast, die ging, ging helpen. 1412 01:09:46,650 --> 01:09:48,461 Ja. 1413 01:09:48,562 --> 01:09:49,514 Ehm.. 1414 01:09:49,615 --> 01:09:51,500 maar dat er op een gegeven moment door de gemeente werd 1415 01:09:51,500 --> 01:09:56,525 gezegd: Ja, je mag niet zonder toestemming mensen eten geven. 1416 01:09:56,626 --> 01:09:57,820 Daar weet ik niks van. 1417 01:09:57,820 --> 01:09:59,090 Daar weet u niks van, nee. 1418 01:09:59,090 --> 01:10:00,497 Nee. 1419 01:10:00,597 --> 01:10:04,410 In.. Geen effect gehad op, op hoe dat.. 1420 01:10:04,410 --> 01:10:04,600 Nee. 1421 01:10:04,600 --> 01:10:12,495 .. thuis ging. 1422 01:10:12,596 --> 01:10:16,100 Nee. 1423 01:10:16,100 --> 01:10:18,370 Dat is toch ook raar. Ja, dat heb ik ook nog nooit gehoord eigenlijk. 1424 01:10:18,370 --> 01:10:20,160 Nee, dat was een verordening inderdaad. 1425 01:10:20,160 --> 01:10:25,652 Ja, ja. En wie gaf die verordening uit? De Duitsers? 1426 01:10:25,753 --> 01:10:31,950 Ehm.. de secretaris van de gemeente, dat is de heer A. Meiling. 1427 01:10:31,950 --> 01:10:33,600 O. Dat was de secretaris niet van de gemeente. 1428 01:10:33,600 --> 01:10:36,932 Locoburgemeester, denk ik. 1429 01:10:37,033 --> 01:10:43,041 O dat.. Dat zou gekund hebben dat die locoburgemees.. Die oude Meiling, ja. 1430 01:10:43,142 --> 01:10:44,160 Die kende u? 1431 01:10:44,160 --> 01:10:46,526 Want de gemeentesec.. Ja. 1432 01:10:46,627 --> 01:10:48,692 Hoe, hoe kende u die? 1433 01:10:48,793 --> 01:10:50,330 Ook door m’n vader. 1434 01:10:50,431 --> 01:10:50,740 Oké. 1435 01:10:50,740 --> 01:10:53,250 Ze kwamen bij mekaar op visite, ja. 1436 01:10:53,250 --> 01:10:57,194 Die hadden wel een goede band met elkaar? 1437 01:10:57,295 --> 01:10:58,190 Ja. 1438 01:10:58,190 --> 01:11:01,280 Ja, ze zaten ook bij mekaar in de kerk eh.. 1439 01:11:01,280 --> 01:11:04,090 kerkbank, weet ik nog wel. 1440 01:11:04,090 --> 01:11:09,013 Ja. Had je van die gemeenteraadsbanken in de Grote Kerk en daar zaten hun dan. 1441 01:11:09,013 --> 01:11:10,290 Gemeenteraadsbanken? 1442 01:11:10,290 --> 01:11:13,270 Ja, die zitten er nog in, hoor. 1443 01:11:13,270 --> 01:11:14,950 Mensen uit de gemeenteraad die.. 1444 01:11:14,950 --> 01:11:17,513 Die zaten daar in die banken. 1445 01:11:17,613 --> 01:11:21,850 Je had toch ook domineesbanken? 1446 01:11:21,850 --> 01:11:23,432 Ja. 1447 01:11:23,532 --> 01:11:27,460 En daar had je dan ook gemeenteraadsbanken en daar zat dan die eh.. 1448 01:11:27,460 --> 01:11:36,596 Als je dan hervormd was, zat je daarin. En de vrouwen zaten daar net voor. Ja, dus ja. 1449 01:11:36,696 --> 01:11:39,400 En zo kennen de mensen van de gemeenteraad.. 1450 01:11:39,400 --> 01:11:42,080 Zien wie in de gemeenteraad zaten zeker, ja. 1451 01:11:42,080 --> 01:11:43,860 Dan zat je in de kerk ook bij elkaar. 1452 01:11:43,860 --> 01:11:50,000 Ja, daar zat die meneer Meiling dan ook en m’n vader zat er dan in. Ja.. 1453 01:11:50,000 --> 01:11:51,690 Dominee Bruins Slot? Of was die gereformeerd? 1454 01:11:51,690 --> 01:12:04,253 Nee, die was ook hervormd. En die zal er ook best gezeten hebben, ja. Dat moet wel. Ja. 1455 01:12:04,354 --> 01:12:11,044 Dat betekent dat die elkaar goed kenden. Ze kenden elkaar uit de kerk, uit het gemeentewerk, ehm.. 1456 01:12:11,145 --> 01:12:17,536 M’n vader zat ook in de kerkvoogdij. Dat weet ik ook nog wel. Ja. 1457 01:12:17,637 --> 01:12:19,430 Ook tijdens de oorlog? 1458 01:12:19,531 --> 01:12:23,632 Ja. Ja. 1459 01:12:23,733 --> 01:12:31,140 Mm.. Kon die vanuit die hoe.. die hoedanigheid nog iets betekenen voor, voor, voor mensen van eh.. 1460 01:12:31,140 --> 01:12:33,230 Dat hoorde bij de kerk die eh.. 1461 01:12:33,230 --> 01:12:38,120 die kerkvoogdij doen. Dat, dat, dat.. Ik denk dat in alle kerken zoiets is. 1462 01:12:38,120 --> 01:12:53,860 Ja. Maar niet dat u zich herinnert dat hij.. 1463 01:12:53,860 --> 01:12:54,934 Nee. 1464 01:12:55,035 --> 01:12:55,850 Oké. 1465 01:12:55,850 --> 01:12:57,691 Nee. 1466 01:12:57,792 --> 01:12:58,700 Als we kijken naar de ehm.. 1467 01:12:58,700 --> 01:13:05,743 de, de, de passanten die langs kwamen bij u thuis, bij uw ouders thuis. 1468 01:13:05,844 --> 01:13:11,250 Ze kregen eten van, van, van uw moeder vooral. Want uw vader zat op kantoor. 1469 01:13:11,250 --> 01:13:11,870 Ja 1470 01:13:11,870 --> 01:13:15,751 In Nijkerk, hè. 1471 01:13:15,852 --> 01:13:27,140 Ehm.. Hebben zij eh.. Als zij nou bleven slapen, hè, op de deel slapen. Was dat, was dat gezellig? 1472 01:13:27,140 --> 01:13:30,600 Ja, daar zat ik natuurlijk niet eh.. 1473 01:13:30,600 --> 01:13:35,713 Weet je, die, die mensen die hadden honger, die moesten eten. 1474 01:13:35,814 --> 01:13:36,420 En eh.. 1475 01:13:36,420 --> 01:13:36,960 en eh.. 1476 01:13:36,960 --> 01:13:42,493 ja, je verkeerde in een situatie eigenlijk dat dat.. 1477 01:13:42,594 --> 01:13:44,239 ja.. 1478 01:13:44,340 --> 01:13:48,170 dat je moest helpen, dat die mensen eigenlijk in nood verkeerden. 1479 01:13:48,170 --> 01:13:49,892 En eh.. 1480 01:13:49,993 --> 01:13:52,080 dan konden ze op de hilt slapen in.. 1481 01:13:52,080 --> 01:13:53,580 Ik weet wel dat ze daar eh.. 1482 01:13:53,580 --> 01:13:55,389 hooi hadden liggen. 1483 01:13:55,490 --> 01:14:03,205 En de koeien die stonden eronder natuurlijk in de stal. Maar ze lagen er warm, natuurlijk. 1484 01:14:03,306 --> 01:14:08,312 Maar eh.. Ja, verder.. 1485 01:14:08,413 --> 01:14:11,480 Herinnert u zich namen uit die.. van die mensen? 1486 01:14:11,480 --> 01:14:16,840 Nee, er was één, één, één mevrouw die heette Oranje van haar achternaam, dat weet ik nog wel. 1487 01:14:16,840 --> 01:14:17,210 Dat, dat.. 1488 01:14:17,210 --> 01:14:19,270 die naam zal ik dan eigenlijk nooit vergeten. 1489 01:14:19,270 --> 01:14:20,920 Maar verder weet ik eigenlijk geen.. 1490 01:14:20,920 --> 01:14:26,260 Weet je, het zijn meer dagjesmensen, zijn dat dan, hè. 1491 01:14:26,260 --> 01:14:26,900 Die vertrokken weer. 1492 01:14:26,900 --> 01:14:31,200 De evacués bleven en daar had je natuurlijk veel meer 1493 01:14:31,200 --> 01:14:35,160 contact mee als mensen die, die, die op doortocht waren. 1494 01:14:35,261 --> 01:14:38,920 Wilden die mensen ook niet blijven? 1495 01:14:38,920 --> 01:14:40,980 Ik denk dat dat niet gevraagd is. 1496 01:14:40,980 --> 01:14:43,366 Dat, dat weet ik niet. 1497 01:14:43,467 --> 01:14:45,018 Nee. 1498 01:14:45,118 --> 01:14:49,071 Nee, die, die, die gingen dan verderop om eh.. 1499 01:14:49,172 --> 01:14:54,480 nog meer eten te halen, denk ik, of zo. Dat, dat, dat geloof ik. 1500 01:14:54,480 --> 01:15:00,080 Ja, want in Nijkerk was voldoende voedsel voor de bewoners, zeg maar. 1501 01:15:00,080 --> 01:15:00,782 Ja. 1502 01:15:00,782 --> 01:15:07,010 Maar u vertelde net over.. uw vader moest met vrachtwagens ook eten van elders halen. 1503 01:15:07,010 --> 01:15:07,833 Ja. 1504 01:15:07,833 --> 01:15:10,804 Blijkbaar was er toch niet zo heel veel eten in Nijkerk. 1505 01:15:10,905 --> 01:15:17,029 Nee, dat zal dan wel niet, want eh.. dat was de voedselvoorziening, noemden ze dat toen. 1506 01:15:17,130 --> 01:15:21,765 Ja, waar uw vader verantwoordelijk voor was. 1507 01:15:21,866 --> 01:15:28,024 Ja, maar daar zit je als een jong iemand ook niet over te peinzen van hoe is dat nu allemaal. 1508 01:15:28,124 --> 01:15:30,240 Ja, dat komt dan nu eigenlijk eh.. 1509 01:15:30,240 --> 01:15:36,030 allemaal naar boven, maar.. Ja, toen was de situatie zo dat dat allemaal zo gebeurde. 1510 01:15:36,030 --> 01:15:44,350 Als uw vader nou ehm.. 1511 01:15:44,350 --> 01:15:44,590 ehm.. 1512 01:15:44,590 --> 01:15:45,470 last had gehad.. 1513 01:15:45,470 --> 01:15:47,050 ingewikkeld was geweest met.. 1514 01:15:47,050 --> 01:15:51,385 Nou, dokter Schreuder was langsgekomen, zeg maar. 1515 01:15:51,486 --> 01:15:58,571 Merkte u dat als, als ‘ie thuis kwam na een dag werken dat ‘ie wat had meegemaakt? 1516 01:15:58,672 --> 01:16:00,056 Nee. 1517 01:16:00,157 --> 01:16:01,230 Dat kon die goed verbergen? 1518 01:16:01,230 --> 01:16:09,420 Ja. Ja. Ja. Ja, anders had ik wel meer moeten weten. 1519 01:16:09,420 --> 01:16:10,134 Ja. 1520 01:16:10,135 --> 01:16:10,992 Toch. 1521 01:16:10,993 --> 01:16:17,000 Nee, dat kan ik me niet voorstellen dat ‘ie over al die dingen zat te praten. 1522 01:16:17,000 --> 01:16:24,420 Ik denk ook niet dat ons dat interesseerde. Hij deed z’n werk en, en, en.. 1523 01:16:24,420 --> 01:16:25,060 Maar interesseerde u dat echt niet? 1524 01:16:25,060 --> 01:16:28,921 Want u was.. was eenentwintig. Dat is toch min of meer volwassen. 1525 01:16:29,022 --> 01:16:33,890 Ja, maar ja, dan weet je dat er controleurs liepen en, en die dronken ook wel koffie bij ons. 1526 01:16:33,890 --> 01:16:35,640 En daar praatte je mee. 1527 01:16:35,640 --> 01:16:38,780 En verder wat voor werk ze allemaal.. 1528 01:16:38,780 --> 01:16:43,850 De één die stond weer bij de dorsmachine, dat moest dan afgewogen worden, geloof ik, of zo. 1529 01:16:43,850 --> 01:16:48,600 En, en dan kwamen er ook wel mensen naar de dorsmachine toe om het op te halen. 1530 01:16:48,600 --> 01:16:53,730 En ja, dan weet je toch niet heel precies wat er gebeurde. 1531 01:16:53,730 --> 01:17:01,824 Alleen dat ze.. En eh.. ook gingen ze de boer op met.. over die eh.. varkens, denk ik, of zoiets. 1532 01:17:01,925 --> 01:17:10,330 Maar ik denk als je jong bent, dat je je dat helemaal echt niet interesseert. Tenminste mij niet. 1533 01:17:10,431 --> 01:17:11,180 Nee. 1534 01:17:11,180 --> 01:17:11,610 Nee. 1535 01:17:11,610 --> 01:17:12,970 Die controleurs die, die.. 1536 01:17:12,970 --> 01:17:17,909 daar sprak u mee. Die vertelden dan weer over wat ze allemaal gedaan hadden. 1537 01:17:18,010 --> 01:17:19,210 Ja, de.. 1538 01:17:19,311 --> 01:17:20,220 ook niet altijd. 1539 01:17:20,220 --> 01:17:22,600 Ze dronken koffie of, en wat ook en eh.. 1540 01:17:22,600 --> 01:17:25,780 En dan ging je ook niet vragen wat ging.. ben jij vandaag wezen doen? 1541 01:17:25,780 --> 01:17:27,078 Nee. 1542 01:17:27,179 --> 01:17:29,228 Nee. 1543 01:17:29,329 --> 01:17:32,320 Nee, en onder mekaar hadden ze het wel eens eh.. 1544 01:17:32,320 --> 01:17:39,810 over dat er iemand bijvoorbeeld gepakt was die eh.. Ja, met een varken of wat ook eh.. 1545 01:17:39,810 --> 01:17:45,570 Ja, want het betrof niet alleen dat je vergunning moest vragen voor, voor slachten. 1546 01:17:45,570 --> 01:17:49,500 Maar ook vergunning voor dorsen en, en dergelijke? 1547 01:17:49,500 --> 01:17:50,289 Ja. 1548 01:17:50,390 --> 01:17:53,825 Je moest toestemming vragen om de oogst van het land te gaan halen? 1549 01:17:53,926 --> 01:17:55,940 Ja, dat, dat zat er ook bij in, ja. 1550 01:17:55,940 --> 01:18:00,430 Ja, want ze stonden bij de dorsmachines, stonden ze. Een controleur. 1551 01:18:00,430 --> 01:18:03,770 En, en wat controleerden ze dan, de hoeveelheid oogst? 1552 01:18:03,770 --> 01:18:10,221 Nee, de hoeveelheid en wat er eh.. geleverd moest worden natuurlijk, aan de overheid. 1553 01:18:10,322 --> 01:18:12,670 Dat was een bepaald percen.. percentage.. 1554 01:18:12,670 --> 01:18:13,080 Ja. 1555 01:18:13,080 --> 01:18:14,280 .. wat afgestaan moest worden? 1556 01:18:14,280 --> 01:18:14,440 Ja. 1557 01:18:14,440 --> 01:18:17,408 En wat ze zelf mochten houden. 1558 01:18:17,509 --> 01:18:20,670 En dan was het ook wel, wat ze zelf mochten houden dat dan 1559 01:18:20,670 --> 01:18:24,020 ook wel wat naar iemand toe ging die erbij stond die eh.. 1560 01:18:24,020 --> 01:18:26,567 dat nodig had. 1561 01:18:26,668 --> 01:18:28,250 En daar stonden ze voor. 1562 01:18:28,250 --> 01:18:31,670 Want er moest een percentage eh.. 1563 01:18:31,670 --> 01:18:45,598 moest er afgegeven worden aan eh.. aan de overheid. Ja. Dat weet ik nog wel te vertellen. Ja. 1564 01:18:45,699 --> 01:18:49,678 Maar.. Ja. Maar waarom, waarom.. Dat was al in de crisisjaren nodig? 1565 01:18:49,779 --> 01:18:52,950 Dat was in de, in de oorlogwinter eigenlijk.. 1566 01:18:52,950 --> 01:18:54,170 Dat was vooral in de oorlog, dat laatste? 1567 01:18:54,170 --> 01:18:57,243 Ja. Ja. Ja. 1568 01:18:57,344 --> 01:19:00,077 En waar ging dat voedsel heen dan? Weet u dat? 1569 01:19:00,178 --> 01:19:01,090 Waar dat.. 1570 01:19:01,090 --> 01:19:02,746 naar de overheid? 1571 01:19:02,846 --> 01:19:08,836 Dat weet ik niet waar dat terecht kwam. Nee. Dat werd gevorderd, noemden ze dat. Ja. 1572 01:19:08,836 --> 01:19:11,892 En dat moest uw vader beheren? 1573 01:19:11,993 --> 01:19:15,704 Ja, ja. 1574 01:19:15,805 --> 01:19:20,240 Hele forse voorraden dan in huis, of misschien niet in huis, maar het was wel.. 1575 01:19:20,240 --> 01:19:22,190 Nee, want dat ging weg natuurlijk. 1576 01:19:22,190 --> 01:19:23,850 En waar dat heen ging, weet ik niet, dat.. 1577 01:19:23,850 --> 01:19:31,520 Maar dat moest eh.. zoveel moest er geleverd worden en zoveel mocht je zelf houden. Ja. 1578 01:19:31,520 --> 01:19:35,462 Heeft uw vader ooit later verteld over die tijd? 1579 01:19:35,563 --> 01:19:37,030 Nee. 1580 01:19:37,030 --> 01:19:40,030 Hij heeft dat gedaan en, en.. 1581 01:19:40,030 --> 01:19:42,395 ja, dat was z’n werk en.. 1582 01:19:42,496 --> 01:19:48,146 Om er later over te vertellen.. Nee, dat vind ik niet, nee, dat ‘ie dat gedaan heeft. 1583 01:19:48,247 --> 01:19:52,920 Maar u heeft er misschien ook nooit naar gevraagd? 1584 01:19:52,920 --> 01:19:54,740 Nee. 1585 01:19:54,740 --> 01:19:57,360 Nee, dat zijn dingen wat je.. 1586 01:19:57,360 --> 01:20:00,950 Wat, wat interesseert je dat nou als je jong bent. Nee, dat geloof ik niet dat dat.. 1587 01:20:00,950 --> 01:20:04,080 Ja, mij wel, maar dat is een afwijking. 1588 01:20:04,080 --> 01:20:09,557 Ja, dat.. of van mij een afwijking dat het me niet interesseerde, zo kun je het ook bekijken. 1589 01:20:09,658 --> 01:20:10,050 Ja. 1590 01:20:10,050 --> 01:20:12,850 Laten we het daar maar op houden. 1591 01:20:12,850 --> 01:20:13,120 Ja. 1592 01:20:13,120 --> 01:20:19,693 Ja. 1593 01:20:19,794 --> 01:20:27,880 Behalve dat er ehm.. 1594 01:20:27,880 --> 01:20:28,020 ehm.. 1595 01:20:28,020 --> 01:20:35,390 Even twee dingen, ik herinner me nou even wat we besproken hebben afgelopen anderhalf uur bijna al. 1596 01:20:35,491 --> 01:20:42,330 Ehm.. u had contact met de dochters van Bruins Slot. 1597 01:20:42,330 --> 01:20:46,270 Ja. Die logeerden ook wel bij ons. 1598 01:20:46,270 --> 01:20:50,620 Die.. dus die logeerden bij u? 1599 01:20:50,620 --> 01:20:52,199 Ja. 1600 01:20:52,300 --> 01:20:53,160 Waren die ongeveer van dezelfde leeftijd? 1601 01:20:53,160 --> 01:20:57,799 Anke was iets jonger als ik. Die is dan pas.. ja, pas.. verleden jaar overleden. 1602 01:20:57,900 --> 01:20:58,210 Ja. 1603 01:20:58,210 --> 01:21:06,390 Dat was de oudste. En die had vroeger kinderverlamming gehad, die eh.. die liep heel naar. 1604 01:21:06,390 --> 01:21:07,210 Die jonger en daarnaast.. 1605 01:21:07,210 --> 01:21:11,900 En die ging mee melken en zoiets. Die liepen gewoon bij ons alsof ze, ja.. 1606 01:21:11,900 --> 01:21:13,039 Die kwamen vaker? 1607 01:21:13,040 --> 01:21:20,200 Ja, en ze hebben ook gelogeerd, maar Bruins Slot en z’n vrouw hebben ook wel gelogeerd bij ons toen. 1608 01:21:20,200 --> 01:21:24,142 Maar hoe lang en wanneer, dat weet ik niet meer. 1609 01:21:24,243 --> 01:21:26,210 Maar dat geldt voor de hoe.. 1610 01:21:26,210 --> 01:21:31,022 de burgemeester Bruins Slot ehm.. 1611 01:21:31,123 --> 01:21:40,265 Waren er ook andere belangrijke mensen, bijvoorbeeld de broers Tijsseling, hè, van de fabriek.. 1612 01:21:40,366 --> 01:21:47,662 Waren die ook nog op de een of andere manier in, in de relatie met uw eh.. vader? 1613 01:21:47,763 --> 01:21:54,390 Ja, ten eerste hebben m’n vader en moeder in de Bentinckstraat gewoond toen m’n broer getrouwd is. 1614 01:21:54,390 --> 01:22:00,690 En daar woonden ze naast een Tijsseling. Dus die kwamen wel bij mekaar op visite, maar verder.. 1615 01:22:00,690 --> 01:22:01,193 Na de oorlog? 1616 01:22:01,194 --> 01:22:01,700 Dat was na de oorlog. 1617 01:22:01,700 --> 01:22:03,000 Niet tijdens de oorlog. 1618 01:22:03,000 --> 01:22:03,330 Nee. 1619 01:22:03,330 --> 01:22:03,810 Nee. 1620 01:22:03,810 --> 01:22:07,030 Want uw vader had ook niet een rechts.. 1621 01:22:07,030 --> 01:22:12,213 Had hij ook nog een functie voor de voedselvoorziening voor de noodziekenhuizen bijvoorbeeld? 1622 01:22:12,314 --> 01:22:14,430 Ja, dat kan ik me niet voorstellen. 1623 01:22:14,430 --> 01:22:15,167 Nee? 1624 01:22:15,167 --> 01:22:18,456 Dat Tijsseling daar wat mee te maken had, dat.. 1625 01:22:18,557 --> 01:22:23,050 Nee, maar uw vader wel? Want uw vader was.. ging over de voedselvoorziening in Nijkerk. 1626 01:22:23,050 --> 01:22:23,420 Ja. Ja. 1627 01:22:23,420 --> 01:22:26,089 En zo’n ziekenhuis heeft een hoop eten nodig. 1628 01:22:26,190 --> 01:22:31,880 Ja. Ja, daar zal wel voor gezorgd zijn dan, dat.. 1629 01:22:31,880 --> 01:22:34,375 Maar dat ging buiten uw vader om? 1630 01:22:34,476 --> 01:22:37,170 Dat mag ik niet zeggen dat ik dat, dat.. 1631 01:22:37,170 --> 01:22:38,900 Daar kan ik helemaal niks van zeggen. 1632 01:22:38,900 --> 01:22:41,170 Hij ging over die voedselvoorziening. 1633 01:22:41,170 --> 01:22:44,205 Ik denk dat dat er wel mee te maken had dan. 1634 01:22:44,306 --> 01:22:45,400 Maar dat weet ik niet zeker. 1635 01:22:45,400 --> 01:22:47,398 Ja. 1636 01:22:47,499 --> 01:22:57,890 Want hij zorgde voor de voedselvoorziening dan ook voor Nijkerk, dus dat hield dat toch ook.. 1637 01:22:57,890 --> 01:22:59,710 Dan is dat er wel in opgesloten. 1638 01:22:59,710 --> 01:23:02,470 Ja, want die voedselvoorziening.. 1639 01:23:02,470 --> 01:23:06,328 want hij, hij, hij was dan verantwoordelijk daarvoor. 1640 01:23:06,429 --> 01:23:12,740 Dat wil zeggen dat hij.. hij moest voedsel van buiten halen. En hij.. 1641 01:23:12,740 --> 01:23:14,100 Met vrachtwagens, ja. 1642 01:23:14,100 --> 01:23:14,670 Met vrachtwagens. 1643 01:23:14,670 --> 01:23:20,650 En hij, hij was ook verantwoordelijk voor het uitdelen ervan. Er waren ook gaarkeukens bijvoorbeeld. 1644 01:23:20,650 --> 01:23:25,040 Ja, dat weet ik niet of hij daar wat mee te maken had, dat weet ik niet. 1645 01:23:25,141 --> 01:23:27,480 Daar kan ik niks van zeggen. Nee. 1646 01:23:27,480 --> 01:23:30,720 Want dat gebeurde allemaal in de stad en daar kwam u weinig. 1647 01:23:30,720 --> 01:23:34,020 Ja, ja. Ja, dat is gewoon zo, ja. 1648 01:23:34,020 --> 01:23:37,110 Was dat nou.. Slichtenhorst, dat waren allemaal boerderijen? 1649 01:23:37,110 --> 01:23:38,050 Ja. 1650 01:23:38,050 --> 01:23:41,260 En al die boeren hadden land, die konden voor zichzelf zorgen.. 1651 01:23:41,260 --> 01:23:42,140 Ja. 1652 01:23:42,140 --> 01:23:42,970 .. wat voedsel betreft. 1653 01:23:42,970 --> 01:23:46,632 Ja. Ja, volgens mij wel. 1654 01:23:46,732 --> 01:23:47,900 Allemaal zelfvoorzienend. 1655 01:23:47,900 --> 01:23:48,956 Ja. 1656 01:23:49,056 --> 01:23:50,576 Ja. 1657 01:23:50,677 --> 01:23:52,949 Ja. 1658 01:23:53,050 --> 01:23:55,630 Dat kun je wel indenken, als je een boerderij hebt. 1659 01:23:55,630 --> 01:24:00,720 Je heb.. je heb varkens en je heb koeien, je heb melk, boter. 1660 01:24:00,720 --> 01:24:09,500 Hoe, hoe zag dat.. in zo’n, zo’n buurtschap, hè. Hoeveel mensen woonden daar? Honderd? Tweehonderd? 1661 01:24:09,500 --> 01:24:10,160 Ja gut.. 1662 01:24:10,160 --> 01:24:14,424 Ik weet het niet, maar het zijn er niet heel erg veel. 1663 01:24:14,525 --> 01:24:19,800 Ja, wij woonden dan op Slichtenhorst. Ken je Slichtenhorst? 1664 01:24:19,800 --> 01:24:22,530 Nou, ik ken de Slichtenhorsterweg en ik zoek altijd waar het dorpje 1665 01:24:22,530 --> 01:24:27,710 is of het buurtschap, maar dat kan ik nooit echt goed ontdekken. 1666 01:24:27,710 --> 01:24:29,173 Want ik rij altijd langs die straat.. 1667 01:24:29,173 --> 01:24:31,574 Dan denk ik: Ja, dat zijn wel boerderijen. Maar misschien is dat het wel. 1668 01:24:31,675 --> 01:24:33,920 Ja, daar woonde een eh.. 1669 01:24:33,920 --> 01:24:46,080 daar woonde Van Leeuwen Boomkamp, die woonde toen op de Neude. 1670 01:24:46,080 --> 01:24:46,250 En dat was een NSB’er. 1671 01:24:46,250 --> 01:24:46,510 Maar hij kwam wel bij ons op visite. 1672 01:24:46,510 --> 01:24:47,030 ’t Was ook een heel.. 1673 01:24:47,030 --> 01:24:49,290 heel aardige mensen. 1674 01:24:49,391 --> 01:24:50,430 En eh.. 1675 01:24:50,430 --> 01:24:51,240 dan had je.. 1676 01:24:51,240 --> 01:24:57,560 die is later naar die boerderij gegaan trouwens, naar Erenthal. 1677 01:24:57,560 --> 01:25:00,638 Eerst zat ‘ie op de Neude, toen is ‘ie naar Erenthal gegaan. 1678 01:25:00,739 --> 01:25:02,130 En dan eh.. 1679 01:25:02,130 --> 01:25:05,036 kwamen we hierop aan en daar woonden wij dan. 1680 01:25:05,036 --> 01:25:12,242 En dan had je Bouwman en je had Blokhuis en je had Meerveld en je had Snapper. 1681 01:25:12,343 --> 01:25:14,700 Die woonden allemaal aan de Slichtenhorsterweg? 1682 01:25:14,700 --> 01:25:14,910 Ja, en dan had je.. 1683 01:25:14,910 --> 01:25:15,690 En dat is Slichtenhorst? 1684 01:25:15,690 --> 01:25:16,406 Ja. 1685 01:25:16,507 --> 01:25:22,060 Dan had je Lozeman en dan had je weer een Bouwman. 1686 01:25:22,161 --> 01:25:31,201 En dan op die hoek Van de Haar, daar was.. ene Van de Haar woonde daar. En Torsius en Vos. 1687 01:25:31,302 --> 01:25:33,078 En dat waren allemaal boeren. 1688 01:25:33,179 --> 01:25:37,850 Dat waren allemaal boeren. Ja. Dus verder eh.. 1689 01:25:37,850 --> 01:25:42,461 En hielpen die elkaar dan ook eh.. in die, in die tijd? 1690 01:25:42,562 --> 01:25:43,550 Nou.. 1691 01:25:43,550 --> 01:25:43,940 Of was dat niet echt nodig? 1692 01:25:43,940 --> 01:25:54,436 .. de meeste hadden wel paarden en, en.. en, en machines. ‘t, ’t.. dat eh.. weet ik eigenlijk niet. 1693 01:25:54,537 --> 01:25:55,260 En kwam u er.. bij die mensen over de vloer? 1694 01:25:55,260 --> 01:26:02,044 Ik weet wel dat we naar.. Ja. Ja, de buurtvisites. Ja. 1695 01:26:02,145 --> 01:26:04,060 En eh.. 1696 01:26:04,060 --> 01:26:05,190 en jonge meisjes. 1697 01:26:05,190 --> 01:26:05,490 De.. 1698 01:26:05,490 --> 01:26:05,725 de.. 1699 01:26:05,826 --> 01:26:11,150 Toen we jong waren dan, hadden we onze schort voor, weet ik nog wel, en ons breiwerkje. 1700 01:26:11,150 --> 01:26:14,640 En dan moesten we ook ’s avonds op visite ergens in de buurt. 1701 01:26:14,640 --> 01:26:18,340 Dat was toen de gewoonte, ja. Ik denk dat ’t nu anders is. 1702 01:26:18,340 --> 01:26:19,333 Dan ging u met uw ouders mee? 1703 01:26:19,334 --> 01:26:19,987 Maar eh.. 1704 01:26:20,088 --> 01:26:22,464 Nee. 1705 01:26:22,564 --> 01:26:25,800 Als jonge meiden gingen we.. 1706 01:26:25,800 --> 01:26:29,100 dan moesten we daar in de buurt kopje koffie drinken. 1707 01:26:29,100 --> 01:26:30,262 Zo ging dat. 1708 01:26:30,363 --> 01:26:33,249 En de ouderen die gingen weer apart. 1709 01:26:33,350 --> 01:26:38,340 Dus daar werden apart uitgenodigd, de winteravonden was dat dan, hè. Alleen ’s winters. 1710 01:26:38,340 --> 01:26:42,890 Ook, ook, ook tijdens.. Ook in die winter van vierenveertig, vijfenveertig? 1711 01:26:42,991 --> 01:26:44,639 Ja. 1712 01:26:44,740 --> 01:26:45,380 Dat ging gewoon door? 1713 01:26:45,380 --> 01:26:48,840 Want dan was het.. Dat kan ik nog herinneren dat ’t heel donker was. 1714 01:26:48,840 --> 01:26:50,700 ’t Was een strenge winter. 1715 01:26:50,700 --> 01:26:51,460 En we hadden.. 1716 01:26:51,460 --> 01:26:52,790 Ja, het was een strenge winter. 1717 01:26:52,790 --> 01:26:58,160 En ik weet wel dat we ergens op visite geweest waren met andere buurmeisjes en eh.. 1718 01:26:58,160 --> 01:27:00,520 hadden we ons breiwerkje bij ons. 1719 01:27:00,520 --> 01:27:06,062 En toen zegt één zo’n eh.. buurmeisje, toen zegt ze: Ik ben m’n hele kluwe kwijt. 1720 01:27:06,163 --> 01:27:08,968 Dus zij achter die draad aan lopen. 1721 01:27:09,069 --> 01:27:14,910 En eh.. tot ze ‘m vond. En eh.. ja, die dingen gebeuren, dat blijf je herinneren, ja. 1722 01:27:14,910 --> 01:27:19,160 Waar, waar sprak u dan over? 1723 01:27:19,160 --> 01:27:24,400 Ja, waar sprak je dan over? Ja, dacht je.. 1724 01:27:24,400 --> 01:27:27,233 Niet over, niet over de oorlog of zo. 1725 01:27:27,334 --> 01:27:30,760 Nee. Nee. Nee, dat niet. 1726 01:27:30,760 --> 01:27:31,330 Over jongens? 1727 01:27:31,330 --> 01:27:39,050 Dat zal er wel in opgesloten zitten, ja. Dat.. ik denk het wel. 1728 01:27:39,050 --> 01:27:40,852 En over vriendjes. 1729 01:27:40,953 --> 01:27:42,274 Ja. 1730 01:27:42,374 --> 01:27:44,460 En dat gebeurt misschien nog. 1731 01:27:44,460 --> 01:27:48,270 Het was zo anders als nu, hè. 1732 01:27:48,270 --> 01:27:50,180 ’t Is natuurlijk wel heel beschermd alles. 1733 01:27:50,180 --> 01:27:51,140 Je had niet dat je.. 1734 01:27:51,140 --> 01:27:54,219 je moest om acht uur binnen zijn. 1735 01:27:54,320 --> 01:27:55,810 Ik weet nog wel dat eh.. 1736 01:27:55,810 --> 01:28:01,329 dat eh.. ehm.. m’n zusje was ergens op bezoek geweest bij een vriendin op Holk. 1737 01:28:01,430 --> 01:28:05,318 Ja, dan moest je om acht uur binnen zijn en toen begonnen ze te beschieten. 1738 01:28:05,419 --> 01:28:07,090 En toen is ze in zo’n gat gespr.. 1739 01:28:07,090 --> 01:28:11,338 o nee, in de sloot is ze gesprongen, daar op de Plassensteeg. 1740 01:28:11,438 --> 01:28:14,630 Nou, dat was zo’n moddersloot, dus ze stonk als ik weet niet wat. 1741 01:28:14,630 --> 01:28:15,170 En eh.. 1742 01:28:15,170 --> 01:28:19,500 toen kwam ze thuis, ik zie het nog gebeuren, ze druppelde overal heen. 1743 01:28:19,601 --> 01:28:21,110 En m’n vader die eh.. 1744 01:28:21,110 --> 01:28:23,640 ja, die zegt dan: Je ben ook veel te laat en zo. 1745 01:28:23,640 --> 01:28:24,976 Maar eh.. 1746 01:28:24,976 --> 01:28:25,860 dat, dat.. 1747 01:28:25,961 --> 01:28:27,140 zulke dingen gebeurden dan. 1748 01:28:27,140 --> 01:28:27,610 En daar had.. 1749 01:28:27,610 --> 01:28:37,200 kon je het over hebben. Ja, en daar zit je later om te lachen. Maar zij zat toen in angst. 1750 01:28:37,200 --> 01:28:37,841 Ja, dat is eng. 1751 01:28:37,841 --> 01:28:38,670 Want met die beschieting dan schr.. 1752 01:28:38,670 --> 01:28:45,320 ja, daar schrik je zo voor. En dan sp.. doe je in de sloot springen of zo. En dat deed zij. 1753 01:28:45,320 --> 01:28:46,860 Ja, dat is een stuk veiliger natuurlijk. 1754 01:28:46,860 --> 01:28:50,940 Ja, je had ook van die eenmansgaten, hè, toen. Ja. 1755 01:28:50,940 --> 01:28:53,503 Ja, langs de doorgaande wegen. 1756 01:28:53,604 --> 01:28:54,860 Ja, langs de doorgaande wegen, ja. Ja. 1757 01:28:54,860 --> 01:28:59,190 Ja, want daar gingen.. die passanten liepen daar ook over.. 1758 01:28:59,190 --> 01:28:59,780 Ja. 1759 01:28:59,780 --> 01:29:06,330 .. maar zo’n doorgaande weg was Slichtenhorst niet, of wel? 1760 01:29:06,330 --> 01:29:09,390 Ja, je kwam op eh.. doorgaande weg eh.. Hoe bedoel je dat? 1761 01:29:09,390 --> 01:29:13,873 Nou, doorgaande weg, meen ik, dat is dan over Nijkerk richting Putten. Over het Vetkamp.. 1762 01:29:13,974 --> 01:29:16,550 Ja, dat is de grote weg dan, hè. 1763 01:29:16,550 --> 01:29:19,010 Hier ging je natuurlijk van Nijkerk af eh.. 1764 01:29:19,010 --> 01:29:25,390 ja, dan had je daar het woonwagenkamp en het kerkhof had je, Jan Plassensteeg had je. 1765 01:29:25,491 --> 01:29:28,991 Je kon ook over Hoogstraat heen, weet ik nog wel. 1766 01:29:29,092 --> 01:29:39,426 Nou, en dan eh.. kwam je op Driedorp uiteindelijk uit. En dan eh.. rechtsom ging je naar Appel. 1767 01:29:39,526 --> 01:29:39,900 Ja. 1768 01:29:39,900 --> 01:29:42,116 Ja. 1769 01:29:42,217 --> 01:29:45,380 Ja, die, die, die, die, die dorp.. 1770 01:29:45,380 --> 01:29:49,958 dat buurtschap, hè, hadden die boeren.. 1771 01:29:50,059 --> 01:29:56,720 U vertelde al van, van, van eh.. van Van Leeuwen Boomkamp, die had geen evacués voor zover u weet. 1772 01:29:56,720 --> 01:29:58,290 Zover ik weet niet. Maar je zou.. 1773 01:29:58,290 --> 01:30:00,181 Al die anderen wel? 1774 01:30:00,282 --> 01:30:03,305 Volgens mij wel. 1775 01:30:03,406 --> 01:30:08,780 Maar je, je, je leefde natuurlijk best wel op jezelf toen in die dagen. 1776 01:30:08,780 --> 01:30:13,240 Ik weet nog wel dat buurman Bouwman die, die kwam dan zo tegen de avond wel eens bij ons. 1777 01:30:13,240 --> 01:30:19,667 En als ‘ie eraan kwam sloffen, zeiden we wel eens tegen elkaar, dan is er wat gebeurd. 1778 01:30:19,768 --> 01:30:22,770 En dan had ‘ie z’n klompjes aan en als die nogal 1779 01:30:22,770 --> 01:30:25,640 trippelde dan was er wat leuks, dat zeiden we vroeger. 1780 01:30:25,640 --> 01:30:32,092 Of het nu werkelijk zo was, dat weten we niet, maar zo werd dat dan altijd gezegd. 1781 01:30:32,193 --> 01:30:36,394 Ja, want er gebeurden natuurlijk ook wel eens dingen dat eh.. 1782 01:30:36,495 --> 01:30:41,790 ja, in die oorlog.. dat er wat gewonnen was of wat ook. 1783 01:30:41,790 --> 01:30:42,160 Ja. 1784 01:30:42,160 --> 01:30:45,443 Wat dan vermeldenswaard was, denk ik. 1785 01:30:45,544 --> 01:30:46,330 Ja. 1786 01:30:46,330 --> 01:30:46,736 En.. 1787 01:30:46,737 --> 01:30:56,988 Wat u zegt, was in die tijd meer op zichzelf leven dan.. dan voor en na die tijd? 1788 01:30:57,089 --> 01:31:01,509 Dat denk ik eigenlijk eh.. Dat denk ik eigenlijk wel, ja. 1789 01:31:01,610 --> 01:31:02,840 Eh.. 1790 01:31:02,840 --> 01:31:06,435 je moest verduisteren natuurlijk, eerstenal, ’s avonds. 1791 01:31:06,536 --> 01:31:10,120 Acht uur binnen zijn, dus dan ben je helemaal gewezen op jezelf. 1792 01:31:10,120 --> 01:31:12,931 Je kon ook niet op visite op niks. 1793 01:31:13,032 --> 01:31:17,698 Je kon niet Nijkerk in of wat ook, dus dat, dat.. 1794 01:31:17,799 --> 01:31:21,940 Dat was wel heel, heel ontzettend beschermd, ja. Ja. 1795 01:31:21,940 --> 01:31:25,580 Als ik dan, dan even helemaal terugga naar het begin 1796 01:31:25,580 --> 01:31:27,950 van, van eigenlijk de vraagstelling die we hebben, hè. 1797 01:31:27,950 --> 01:31:30,520 Die vraagstelling is van, hoe hebben nou de Nijkerkers 1798 01:31:30,520 --> 01:31:33,940 gehandeld bij de opvang van evacués uit Arnhem en omstreken. 1799 01:31:33,940 --> 01:31:37,433 Nou, dat hebben we uitgebreid gehad. 1800 01:31:37,534 --> 01:31:39,758 En ehm.. 1801 01:31:39,859 --> 01:31:40,780 maar ook.. 1802 01:31:40,780 --> 01:31:49,058 maar ook hoe hebben zij en de lokale gemeenschap in Nijkerk en Slichtenhorst het ervaren. Ehm.. 1803 01:31:49,159 --> 01:31:50,670 Die mensen zelf? 1804 01:31:50,670 --> 01:32:00,282 Nee, hoe hebben u, misschien uw bekenden, vrienden, vriendinnen dat ervaren dat dat.. 1805 01:32:00,383 --> 01:32:01,850 Als ik zo hoor dat, dat ze dus.. 1806 01:32:01,850 --> 01:32:05,480 dat u zo op zichzelf, op uzelf gericht was in dat, dat.. 1807 01:32:05,480 --> 01:32:12,378 in die Hongerwinter, die donkere dagen. 1808 01:32:12,478 --> 01:32:17,688 Ehm.. 1809 01:32:17,788 --> 01:32:19,830 Ja, hoe moet ik dat vragen? 1810 01:32:19,830 --> 01:32:20,544 Ehm.. 1811 01:32:20,544 --> 01:32:24,940 Waar ik een vinger achter probeer te krijgen, is van wat voor effect dat heeft op, op, op.. 1812 01:32:24,940 --> 01:32:31,390 op de mensen zelf, die dus in Nijkerk wonen, woonden eh.. 1813 01:32:31,390 --> 01:32:32,370 En in Slichtenhorst of Appel, Driedorp. 1814 01:32:32,370 --> 01:32:33,800 Ehm.. 1815 01:32:33,800 --> 01:32:37,648 Wat zal ik zeggen? 1816 01:32:37,648 --> 01:32:55,820 Ehm.. Ja, ik probeer het steeds maar wat concreet te maken. Uw ouders hadden bijvoorbeeld eten. 1817 01:32:55,820 --> 01:33:04,911 Hè, het was een boer.. Maar er kwamen ook dagloners. 1818 01:33:05,012 --> 01:33:05,630 Ja. 1819 01:33:05,630 --> 01:33:06,773 Die hadden geen boerderij. 1820 01:33:06,773 --> 01:33:07,130 Nee. 1821 01:33:07,130 --> 01:33:09,004 Die waren arm. 1822 01:33:09,105 --> 01:33:11,070 Ja, dat, dat zal wel, ja. 1823 01:33:11,070 --> 01:33:14,344 Kregen die eten mee bijvoorbeeld? 1824 01:33:14,445 --> 01:33:23,170 Net zoals de evacués of eh.. de, de passanten die op hongertocht meenamen? Weet u dat? 1825 01:33:23,170 --> 01:33:24,870 Daar kan ik helemaal niks van zeggen. 1826 01:33:24,870 --> 01:33:28,860 En ik denk ook niet dat, dat ze in die mate.. dat ze honger leden. 1827 01:33:28,860 --> 01:33:28,950 Niet? 1828 01:33:28,950 --> 01:33:32,860 Nee. Nee, dat, dat, dat.. 1829 01:33:32,860 --> 01:33:34,755 Voor de eigen mensen werd goed gezorgd? 1830 01:33:34,856 --> 01:33:39,810 Ja. Ja. Aten ook mee. 1831 01:33:39,810 --> 01:33:40,700 Die aten thuis bij jullie? 1832 01:33:40,700 --> 01:33:45,810 Ja, bij ons, ja. Gewoon middageten mee-eten ook wel, ja. 1833 01:33:45,810 --> 01:33:47,749 Maar dat was altijd al zo geweest? 1834 01:33:47,750 --> 01:33:49,970 Volgens mij wel, ja. Ja. 1835 01:33:49,970 --> 01:33:51,090 En naderhand ook. 1836 01:33:51,090 --> 01:33:55,520 Ja, ik kan me niet anders voorstellen als dat ze werkten de hele dag en aten gewoon eh.. 1837 01:33:55,520 --> 01:33:59,040 ’s middags aten we warm en dan aten ze ook gewoon mee. 1838 01:33:59,040 --> 01:33:59,860 En dat met.. 1839 01:33:59,860 --> 01:34:02,930 als er bij ons gedorst werd, dan eh.. 1840 01:34:02,930 --> 01:34:07,450 dat waren best drukke dagen en.. maar die aten ook allemaal mee. 1841 01:34:07,450 --> 01:34:10,030 Maar goed, ze hadden ook een gezin. 1842 01:34:10,030 --> 01:34:11,100 Die hadden ook een gezin. 1843 01:34:11,100 --> 01:34:11,910 Maar ja, die kwamen ze thuis.. 1844 01:34:11,910 --> 01:34:13,060 en die aten.. 1845 01:34:13,060 --> 01:34:15,810 Iedereen at, denk ik, ’s middags warm toen. 1846 01:34:15,810 --> 01:34:24,174 Dus als ze thuis kwamen dan, dan eh.. heb ik een idee dat ze dan klaar waren, ja. 1847 01:34:24,275 --> 01:34:25,610 Ja. 1848 01:34:25,610 --> 01:34:27,134 Ja. 1849 01:34:27,235 --> 01:34:28,710 Had u.. 1850 01:34:28,710 --> 01:34:33,280 Maar er waren natuurlijk ook wel eh.. 1851 01:34:33,280 --> 01:34:33,440 eh.. 1852 01:34:33,440 --> 01:34:34,800 maar toen was ’t geen oorlog. 1853 01:34:34,800 --> 01:34:36,770 En toen hadden we dan ook iemand en die.. 1854 01:34:36,770 --> 01:34:38,110 ja, die hebben dan een geit.. 1855 01:34:38,110 --> 01:34:41,870 hadden ze, geloof ik, en.. 1856 01:34:41,870 --> 01:34:46,029 Die kwam van Kruishaar, weet.. dat weet ik.. die weet ik ook nog dat die er was. 1857 01:34:46,030 --> 01:34:46,350 Ja. 1858 01:34:46,350 --> 01:34:48,591 Maar verders.. 1859 01:34:48,692 --> 01:34:51,570 hebben we er wel verschillende gehad in de oo.. 1860 01:34:51,570 --> 01:34:53,623 maar ik weet wel dat eh.. 1861 01:34:53,623 --> 01:34:55,260 In de oorlog waren er twee. 1862 01:34:55,260 --> 01:34:56,240 En de één heette.. 1863 01:34:56,240 --> 01:34:59,530 ze heetten allebei Willem. De ene was kleine Willem en de andere was grote Willem. 1864 01:34:59,530 --> 01:35:04,430 Maar dat was gedurende de oorlog, maar tijdens de Hongerwinter.. 1865 01:35:04,430 --> 01:35:05,064 tijdens de.. 1866 01:35:05,165 --> 01:35:06,090 van september tot juni. 1867 01:35:06,090 --> 01:35:09,431 Nou, in september vierenveertig heb je nog de oogsttijd 1868 01:35:09,532 --> 01:35:12,000 natuurlijk, maar dat is vanaf oktober, is dat voorbij. 1869 01:35:12,000 --> 01:35:14,430 Ja. Toen had je geen maïs. 1870 01:35:14,430 --> 01:35:17,019 Dus het is van oktober tot.. 1871 01:35:17,120 --> 01:35:23,210 tot mei, juni was er relatief weinig werk op de boerderij, behalve het melken natuurlijk. 1872 01:35:23,210 --> 01:35:23,330 En het kaas maken. 1873 01:35:23,330 --> 01:35:25,750 En het kaas maken, ja. Maar dat deden jullie zelf. 1874 01:35:25,750 --> 01:35:28,050 Dat deed m’n moeder, ja. 1875 01:35:28,050 --> 01:35:30,921 Dus in die tijd waren er geen dagloners. 1876 01:35:31,021 --> 01:35:31,660 Jawel. 1877 01:35:31,660 --> 01:35:34,008 Ook wel? 1878 01:35:34,109 --> 01:35:35,860 Toen in die oorlogstijd? 1879 01:35:35,860 --> 01:35:40,302 Ja, maar, maar ook in de winter? 1880 01:35:40,403 --> 01:35:42,090 Ja. Volgens mij wel. 1881 01:35:42,090 --> 01:35:46,318 Wat deden die dan als ze niet hoefden te oogsten? 1882 01:35:46,419 --> 01:35:54,570 Ja, dat.. er moest toch ook geploegd worden en zoiets om weer wat in eh.. 1883 01:35:54,570 --> 01:35:55,184 Ja. 1884 01:35:55,184 --> 01:35:56,865 Met.. en met knollen en bieten. 1885 01:35:56,966 --> 01:35:58,740 O, dat hoort er ook allemaal bij. 1886 01:35:58,740 --> 01:36:01,100 Dat hoorde er ook bij. En die moesten toch ook uit de grond getrokken worden? 1887 01:36:01,100 --> 01:36:01,910 En, en eh.. 1888 01:36:01,910 --> 01:36:05,390 U hoort het, ik heb.. 1889 01:36:05,390 --> 01:36:12,250 .. en hooi binnen halen en, en.. en de deel.. Die dingen moesten toch ook gebeuren. Ja. 1890 01:36:12,250 --> 01:36:14,120 U hoort het, ik heb geen boerenachtergrond. 1891 01:36:14,120 --> 01:36:17,090 Nee. Ik merk het. 1892 01:36:17,090 --> 01:36:18,200 Maar dat geeft niet. 1893 01:36:18,200 --> 01:36:19,240 Dat geeft ook niet. 1894 01:36:19,240 --> 01:36:22,480 Nee. Het is goed. 1895 01:36:22,480 --> 01:36:24,590 Anders kan ik ook niks vertellen. 1896 01:36:24,590 --> 01:36:31,691 Nee, precies. 1897 01:36:31,792 --> 01:36:35,960 Op de hoogtepunten van, van, van die Hongerwinter kwamen 1898 01:36:35,960 --> 01:36:40,800 er door Nijkerk wel vijfentwintigduizend mensen lopen. 1899 01:36:40,800 --> 01:36:41,410 Dat is wat, hè. 1900 01:36:41,410 --> 01:36:43,522 Dat zijn er echt ontzettend veel. 1901 01:36:43,623 --> 01:36:44,300 Ontzettend. 1902 01:36:44,300 --> 01:36:44,720 Echt hutje mutje. 1903 01:36:44,720 --> 01:36:47,720 Maar ze gingen ook naar de.. boven de IJssel en zo, hè. 1904 01:36:47,720 --> 01:36:48,880 Ze gingen ontzettend ver. 1905 01:36:48,880 --> 01:36:56,960 Ja. Ja. En dan weet.. werd het eten soms nog afgepakt, hè, als ze.. onderweg. 1906 01:36:56,960 --> 01:36:58,041 Ja. Ja. 1907 01:36:58,041 --> 01:37:00,950 Ja. En in beslag genomen, ja. 1908 01:37:00,950 --> 01:37:04,420 Ja. Ja, dat zijn verhalen die ik van mijn grootouders ook heb gehoord. 1909 01:37:04,420 --> 01:37:04,920 Ja. 1910 01:37:04,920 --> 01:37:06,000 Dit.. 1911 01:37:06,000 --> 01:37:10,840 maar als er zo ontzettend veel waren ehm.. 1912 01:37:10,840 --> 01:37:16,598 Hè, het was, denk ik, januari, februari vijfenveertig. 1913 01:37:16,699 --> 01:37:23,740 Was het toen bij, bij uw ouders aan huis ook heel druk met, met mensen die om eten kwamen? 1914 01:37:23,740 --> 01:37:26,834 Ja, elke dag, kon je wel zeggen. 1915 01:37:26,935 --> 01:37:28,560 Dat vertelde u, maar is het.. 1916 01:37:28,560 --> 01:37:33,750 kunt u ook zien van, van dat er echt een opgaande lijn was, dat het er veel.. steeds meer werden? 1917 01:37:33,750 --> 01:37:38,512 Dat weet ik niet. 1918 01:37:38,613 --> 01:37:39,460 Kan ik niet.. 1919 01:37:39,460 --> 01:37:44,440 Dat kan ik echt niet zeggen, nee. 1920 01:37:44,440 --> 01:37:51,680 Nee. Ik heb een idee dat dat wisselend was. De ene dag meer als de andere dag. Maar dat, dat, dat.. 1921 01:37:51,680 --> 01:37:53,030 Dat weet u zo niet? 1922 01:37:53,030 --> 01:37:57,735 Nee. Nee, dat kan ik niet zo zeggen, nee. 1923 01:37:57,836 --> 01:38:05,270 Waren er ook mensen die, die weigerden eh.. om, om evacués op te nemen of, of passanten te helpen? 1924 01:38:05,270 --> 01:38:08,860 Weet ik ook niet. 1925 01:38:08,860 --> 01:38:19,084 Dat weet ik niet. Ik, ik weet geen eens of dat er mensen waren die geen evacués hadden eigenlijk. 1926 01:38:19,185 --> 01:38:23,243 Behalve dan van.. Van Leeuwen Boomkamp. 1927 01:38:23,343 --> 01:38:25,810 Ja, dat weet ik tenminste echt niet dat die.. 1928 01:38:25,810 --> 01:38:30,560 daar geloof ik niks van dat die evacués had. 1929 01:38:30,560 --> 01:38:31,344 Nee. 1930 01:38:31,445 --> 01:38:32,430 En, en.. 1931 01:38:32,430 --> 01:38:35,490 Nee, die zullen het er wel niet bij betrokken hebben in zo’n oorlogstijd. 1932 01:38:35,490 --> 01:38:43,534 Ik weet nog wel dat eh.. je ging ook jagen. Dat Mussert er kwam jagen. Dat weet ik nog wel, ja. 1933 01:38:43,635 --> 01:38:44,690 Anton Mussert? 1934 01:38:44,690 --> 01:38:44,890 Ja. 1935 01:38:44,890 --> 01:38:45,800 Die kwam jagen? 1936 01:38:45,800 --> 01:38:49,480 Dat was een vriend van Van Leeuwen Boomkamp, ja. Ja. 1937 01:38:49,480 --> 01:38:50,570 Op dat landgoed. 1938 01:38:50,570 --> 01:38:52,444 Op het landgoed, ja, gewoon. 1939 01:38:52,545 --> 01:38:53,190 In, in, in.. 1940 01:38:53,190 --> 01:38:54,910 want die zag je lopen dan bij ons. 1941 01:38:54,910 --> 01:38:56,763 Wij woonden daar in de buurt. 1942 01:38:56,764 --> 01:39:01,749 En als ze dan gingen jagen met die jachtopzieners dan kon je dat gewoon zien. 1943 01:39:01,850 --> 01:39:04,660 En dan zeiden we: Ja, dat is Mussert, die loopt daar. 1944 01:39:04,660 --> 01:39:10,169 En dat.. dat was zo, ja. Dat kan ik me ook nog wel herinneren. Ja. 1945 01:39:10,270 --> 01:39:13,280 Ja, want behalve Van Leeuwen Boomkamp was er ook nog een NSB’er.. dat was Kamphuis, meen ik. 1946 01:39:13,280 --> 01:39:13,470 Kamphuis? 1947 01:39:13,470 --> 01:39:24,712 Kamphuis, die woonde richting Barneveld op.. 1948 01:39:24,813 --> 01:39:27,402 Een NSB’er? 1949 01:39:27,503 --> 01:39:30,127 Ja, dat vertelde Timo Ridder. 1950 01:39:30,228 --> 01:39:30,760 Ehm.. 1951 01:39:30,760 --> 01:39:34,930 nou, ik ben even de naam van z’n landgoed kwijt. 1952 01:39:34,930 --> 01:39:39,620 Die woonde ook op een landgoed die een hoop eh.. 1953 01:39:39,620 --> 01:39:43,612 Die had een hoop hout te.. ter beschikking destijds. 1954 01:39:43,713 --> 01:39:45,380 Een NSB’er, op de.. 1955 01:39:45,380 --> 01:39:47,060 Maar goed, dat weet ik niet exact. 1956 01:39:47,060 --> 01:39:48,400 Nee, want dat kan ik ook niet thuisbrengen. 1957 01:39:48,400 --> 01:39:50,060 Goed, ehm.. 1958 01:39:50,161 --> 01:39:54,710 Ja, ik, ik heb, denk ik, de meeste dingen wel gehad. 1959 01:39:54,710 --> 01:40:06,728 Ik zal het nog even door.. de NSB’ers, de Duitse overheden hebben we gehad. 1960 01:40:06,829 --> 01:40:10,440 Mm.. 1961 01:40:10,440 --> 01:40:15,152 Ja. 1962 01:40:15,253 --> 01:40:20,750 Heeft u zelf naar.. 1963 01:40:20,750 --> 01:40:28,416 nog, nog iets waarvan u denkt van, hé, dat heb ik wel bedacht laatste tijd, maar nog niet verteld. 1964 01:40:28,517 --> 01:40:29,950 We hebben al best veel gehad natuurlijk. 1965 01:40:29,950 --> 01:40:30,750 Ik zit.. 1966 01:40:30,750 --> 01:40:31,720 Ja, ik zit ook al te vertellen. 1967 01:40:31,720 --> 01:40:31,860 Eh.. 1968 01:40:31,860 --> 01:40:37,190 dat heb ik toch verteld, hè, van die jongens die eh.. 1969 01:40:37,190 --> 01:40:39,740 Jan Sietsma en Bouwman, dat die opgepakt zijn. 1970 01:40:39,740 --> 01:40:47,980 Dat heb ik toch verteld, hè? Ja. Die zijn dan niet meer teruggekomen ook. Nee. 1971 01:40:47,980 --> 01:40:48,571 Dat waren jongens.. 1972 01:40:48,572 --> 01:40:49,129 Die hadden.. 1973 01:40:49,130 --> 01:40:49,798 .. jongens van Slichtenhorst, toch? 1974 01:40:49,899 --> 01:40:51,640 Nee, die kwamen niet van Slichtenhorst. 1975 01:40:51,640 --> 01:40:54,110 Die Sietsma die woonde op Holk, dat was ook een eh.. 1976 01:40:54,110 --> 01:40:59,920 een broer van die Henk Sietsma. Dat is ook een hele bekende, denk ik, hè. 1977 01:40:59,920 --> 01:41:01,050 Nee, die ken ik niet. 1978 01:41:01,050 --> 01:41:01,800 Nee? 1979 01:41:01,800 --> 01:41:03,219 Wie was Henk Sietsma? 1980 01:41:03,320 --> 01:41:05,807 Die bestaan toch hele boeken van. 1981 01:41:05,908 --> 01:41:06,560 Van eh.. 1982 01:41:06,560 --> 01:41:09,016 van z’n broer en die waren ook van die onderduikers die 1983 01:41:09,016 --> 01:41:13,320 ontzettend voor de ondergrondse veel gedaan hebben. 1984 01:41:13,320 --> 01:41:13,755 Ja. 1985 01:41:13,856 --> 01:41:17,490 En volgens mij die Henk Sietsma leeft nog, maar Jan is overleden. 1986 01:41:17,490 --> 01:41:19,640 En dan was er ook een Hein Sietsma. 1987 01:41:19,640 --> 01:41:27,480 Die eh.. die oudste, die ook heel ontzettend veel eh.. gedaan voor de ondergrondse. Ja. 1988 01:41:27,480 --> 01:41:28,886 Henk Sietsma? 1989 01:41:28,986 --> 01:41:31,160 Henk Sietsma die zat bij ons. 1990 01:41:31,160 --> 01:41:31,490 Die.. 1991 01:41:31,490 --> 01:41:33,470 En die schijnt nog te leven. 1992 01:41:33,470 --> 01:41:35,100 Die, die woonde ook op Holk? 1993 01:41:35,100 --> 01:41:41,833 Maar die Hein Sietsma dat.. Ja. En z’n vader was onderwijzer. 1994 01:41:41,934 --> 01:41:43,530 Mm.. 1995 01:41:43,530 --> 01:41:44,870 En dan heb je nog eh.. 1996 01:41:44,870 --> 01:41:49,750 Hein en daar bestaat ook een boek van, van Hein Sietsma. 1997 01:41:49,750 --> 01:41:54,240 Ja, dus eh.. Wat ‘ie ook allemaal beleefd heb en de.. ondergrondse. 1998 01:41:54,240 --> 01:41:54,640 Ja. Ja. 1999 01:41:54,640 --> 01:42:00,740 En die is ook ter dood gebracht, ja. 2000 01:42:00,740 --> 01:42:02,440 Die is gefusilleerd. 2001 01:42:02,440 --> 01:42:14,140 Ja. Ja. Ja. Er is best heel wat gebeurd eigenlijk, hè, als je dat zo nagaat allemaal. 2002 01:42:14,140 --> 01:42:14,756 Ja. 2003 01:42:14,756 --> 01:42:18,440 Want nu ik dat allemaal zo.. Dan denk ik wat is er eigenlijk veel gebeurd, ja. Ja. 2004 01:42:18,440 --> 01:42:19,180 Ja, heel veel. 2005 01:42:19,180 --> 01:42:19,570 Ja. 2006 01:42:19,570 --> 01:42:21,618 Ja. 2007 01:42:21,719 --> 01:42:29,070 Ja, dat toen de oorlog uitbreekt, dat je dan vluchten 2008 01:42:29,070 --> 01:42:31,480 moet naar Putten, dat weet ik ook dan nog wel, ja. 2009 01:42:31,480 --> 01:42:34,605 Ja, dat zijn dingen die u niet vergeet natuurlijk. 2010 01:42:34,706 --> 01:42:35,130 Ja. 2011 01:42:35,130 --> 01:42:36,110 En we moest.. 2012 01:42:36,110 --> 01:42:40,070 moesten onze eigen dingen inpakken. 2013 01:42:40,171 --> 01:42:43,210 Hè, wat we mee wilden nemen, waar we aan gehecht waren. 2014 01:42:43,210 --> 01:42:44,320 En dan weet ik nog wel dat eh.. 2015 01:42:44,320 --> 01:42:47,220 m´n zusje alleen maar d´r schaatsen op de fiets had. 2016 01:42:47,220 --> 01:42:47,950 Moet je rekenen.. 2017 01:42:47,950 --> 01:42:55,500 was mei. En later zit je erom te lachen eigenlijk, hè, dan denk je: Hoe is het mogelijk? En dat.. 2018 01:42:55,500 --> 01:42:59,830 Dat ze daarvoor koos. 2019 01:42:59,830 --> 01:43:02,455 Ja, dat zijn hele grappige dingen gebeuren dan.. 2020 01:43:02,556 --> 01:43:06,710 Als je jong bent, moet je toch wel eh.. ook om die dingen wel lachen, vind ik, hè. 2021 01:43:06,710 --> 01:43:10,890 Ja, want u.. uw zusje was.. Hoe oud was die toen? 2022 01:43:10,890 --> 01:43:12,510 Die was tweeënhalf jaar jonger als ik. 2023 01:43:12,510 --> 01:43:14,940 Tweeënhalf jaar. Dus die was.. 2024 01:43:14,940 --> 01:43:15,160 Ja. 2025 01:43:15,160 --> 01:43:17,163 .. zeg maar, achttien jaar. 2026 01:43:17,164 --> 01:43:17,831 Ja. 2027 01:43:17,932 --> 01:43:19,110 Ja. 2028 01:43:19,110 --> 01:43:19,320 Ja. 2029 01:43:19,320 --> 01:43:27,500 Bent u trouwens op de eh.. Want u kwam natuurlijk ook regelmatig bij de ouders van uw verloofde. 2030 01:43:27,500 --> 01:43:28,895 Ja. 2031 01:43:28,996 --> 01:43:32,160 Ehm.. Zij hadden evacués gehad ook? 2032 01:43:32,160 --> 01:43:32,820 Ja. 2033 01:43:32,820 --> 01:43:35,990 Eh.. in huis. Uit eh.. uit eh.. Geitenkamp, zei u. 2034 01:43:35,990 --> 01:43:36,580 Geitenkamp, Arnhem, ja. 2035 01:43:36,580 --> 01:43:41,959 Ehm.. Dat is allemaal heel goed gegaan. Kwamen daar ook passanten langs, die eten haalden? 2036 01:43:42,060 --> 01:43:45,670 Ja, ik was daar overdag niet, dus dat weet ik niet. 2037 01:43:45,670 --> 01:43:46,290 Nee. 2038 01:43:46,391 --> 01:43:51,060 Die woonden.. ja, ik heb het net gezegd, hè. Bij het Ampt van Nijkerk, iets verder. 2039 01:43:51,060 --> 01:43:52,470 Waar nu.. Ja, waar nu het industrieterrein is. 2040 01:43:52,470 --> 01:43:57,450 Ja. Dat zal wel. Kan ik wel zeggen. 2041 01:43:57,450 --> 01:44:03,520 U heeft zich daar niet eh.. verder heeft u daar nooit van gehoord? 2042 01:44:03,520 --> 01:44:04,390 Nee. Nee. Nee. 2043 01:44:04,390 --> 01:44:12,480 En de.. Ja, je.. Je kwam er natuurlijk ook niet zo heel vaak omdat je je beperkingen had. 2044 01:44:12,480 --> 01:44:14,170 Ja. En Ab woonde toen nog bij zijn ouders? 2045 01:44:14,170 --> 01:44:15,264 Ja. 2046 01:44:15,365 --> 01:44:16,286 Ja. 2047 01:44:16,287 --> 01:44:17,370 En die werkte eh.. 2048 01:44:17,370 --> 01:44:22,280 hielp wel eens ook als controleur bij m’n vader dan. Verder was ‘ie ook wel boer daar. 2049 01:44:22,280 --> 01:44:23,220 Hij was boer daar. 2050 01:44:23,220 --> 01:44:23,888 Ja. 2051 01:44:23,889 --> 01:44:26,300 Jullie zagen elkaar niet elke dag? 2052 01:44:26,300 --> 01:44:34,415 Toen die bij ons werkte, een klein poosje dan, toen wel. Maar verder niet, nee. Nee. Nee. 2053 01:44:34,516 --> 01:44:38,040 Heeft dit nou, als u terugkijkt naar eh.. 2054 01:44:38,040 --> 01:44:39,820 wat u toen heeft meegemaakt. 2055 01:44:39,820 --> 01:44:45,660 Heeft het nog effect gehad op, op, op uw verdere leven? 2056 01:44:45,660 --> 01:44:49,280 Behalve dan dat u altijd contact hebt blijven houden met.. 2057 01:44:49,280 --> 01:44:50,150 De evacués. 2058 01:44:50,150 --> 01:44:54,060 .. de evacués en nu nog met hun kinderen. 2059 01:44:54,060 --> 01:45:03,496 Ja, de.. Ja, dat contact is natuurlijk eh.. altijd gebleven, een heel fijn contact. 2060 01:45:03,597 --> 01:45:05,166 Eh.. 2061 01:45:05,267 --> 01:45:07,170 en eh.. 2062 01:45:07,170 --> 01:45:08,611 als er wat was, dan was dat met.. 2063 01:45:08,712 --> 01:45:11,870 dan gingen wij daar ook heen. 2064 01:45:11,870 --> 01:45:16,360 We zijn toen ook wezen kijken naar daar eh.. toen die boel allemaal in elkaar lag. 2065 01:45:16,360 --> 01:45:18,350 Na de oorlog? 2066 01:45:18,350 --> 01:45:20,940 Na de oorlog, ja, toen hun net.. 2067 01:45:20,940 --> 01:45:23,860 pas weer thuis waren, want ze konden niet in huis. 2068 01:45:23,860 --> 01:45:28,380 Dus toen hebben ze eerst ergens anders gezeten, totdat er weer wat gebouwd werd daar. 2069 01:45:28,380 --> 01:45:29,575 Ja. 2070 01:45:29,676 --> 01:45:30,980 Ja. 2071 01:45:30,980 --> 01:45:31,072 Maar.. 2072 01:45:31,173 --> 01:45:35,100 Maar ja, hoe hun het beleefd hebben, dan zou je dat aan hun.. maar dat kan niet meer. 2073 01:45:35,100 --> 01:45:35,478 Nee. 2074 01:45:35,478 --> 01:45:35,400 Ze leven niet meer. 2075 01:45:35,400 --> 01:45:42,969 Nee, maar het gaat mij.. het gaat mij om uw ervaring eh.. 2076 01:45:43,070 --> 01:45:44,320 Ja. 2077 01:45:44,320 --> 01:45:44,790 Heeft het.. 2078 01:45:44,790 --> 01:45:50,820 effect gehad.. Hebben deze, hebben deze ervaringen effect gehad op hoe u zelf in het leven staat? 2079 01:45:50,820 --> 01:45:58,582 Ja. Ja. Eh.. eh.. ja. 2080 01:45:58,683 --> 01:46:06,560 Dat weet ik ook eigenlijk niet of het allemaal dan anders.. 2081 01:46:06,560 --> 01:46:12,012 Misschien wel dat als.. Als je geen oorlog meegemaakt heb, bedoel je dat? 2082 01:46:12,113 --> 01:46:14,300 Ja, bijvoorbeeld. Als, als, als.. 2083 01:46:14,300 --> 01:46:16,200 Wat er dan met mij eh.. 2084 01:46:16,200 --> 01:46:18,910 Nee, niet in de zin van hoe het dan gelopen zou kunnen zijn. 2085 01:46:18,910 --> 01:46:26,720 Meer in de zin van, van u heeft die ervaring meegemaakt, meegemaakt. Die hebben indruk gemaakt. 2086 01:46:26,720 --> 01:46:28,070 Ja, tuurlijk maakt dat indruk. 2087 01:46:28,070 --> 01:46:28,410 Ehm.. 2088 01:46:28,410 --> 01:46:28,920 Ja. 2089 01:46:28,920 --> 01:46:32,515 Heeft het effect gehad op uw geloofsleven? 2090 01:46:32,616 --> 01:46:36,492 Nee. 2091 01:46:36,593 --> 01:46:48,189 Nee. Nee, dat, dat eh.. dat denk ik niet. Nee. Dat is gebleven en ik hoop ook dat ’t zo blijft. Ja. 2092 01:46:48,290 --> 01:46:53,420 Het is.. het is een.. Want u bent van hervormd.. u bent hervormd opgegroeid. 2093 01:46:53,420 --> 01:46:54,560 Ja. 2094 01:46:54,560 --> 01:47:00,450 U bent eh.. met uw man naar de gereformeerde kerk meegegaan? 2095 01:47:00,450 --> 01:47:01,005 Ja. 2096 01:47:01,005 --> 01:47:01,578 Oké. 2097 01:47:01,579 --> 01:47:02,134 Ja. 2098 01:47:02,134 --> 01:47:04,040 Maar eh.. de CHU als mentaliteit zit er nog een beetje in, het bevindelijke? 2099 01:47:04,040 --> 01:47:06,030 Dat zit er nog in, ja. 2100 01:47:06,030 --> 01:47:06,510 Ja. 2101 01:47:06,510 --> 01:47:08,880 Dat is er niet uit gegaan. 2102 01:47:08,880 --> 01:47:09,230 Nee. 2103 01:47:09,230 --> 01:47:18,450 Dus dat eh.. 2104 01:47:18,450 --> 01:47:18,598 gevecht blijft een beetje. 2105 01:47:18,599 --> 01:47:18,950 Of gevecht? 2106 01:47:18,950 --> 01:47:18,910 Ik zeg altijd als ze vragen: Wat ben je. 2107 01:47:18,910 --> 01:47:24,528 Dan wil ik ze eigenlijk zeggen: Christen. Maar die kerkmuren zeggen me eigenlijk niks. Nee. 2108 01:47:24,629 --> 01:47:25,350 Nee, u bent er ook overheen gestapt. 2109 01:47:25,350 --> 01:47:26,661 Ja. 2110 01:47:26,762 --> 01:47:32,970 Ja, want in Nijkerk en Slichtenhorst staat bekend om 2111 01:47:32,970 --> 01:47:35,550 toch wel redelijk bevindelijke geloofsgemeenschap. 2112 01:47:35,550 --> 01:47:37,570 Ja. 2113 01:47:37,671 --> 01:47:38,060 Hoe uit.. 2114 01:47:38,060 --> 01:47:38,960 hoe uit zich dat? 2115 01:47:38,960 --> 01:47:45,890 Want bevindelijkheid is een woord wat de moderne mens weinig meer zegt, klinkt een beetje gezw.. 2116 01:47:45,890 --> 01:47:47,560 een beetje zweven, maar dat is het niet. 2117 01:47:47,560 --> 01:47:48,790 Nou, eh.. 2118 01:47:48,790 --> 01:47:49,280 ehm.. 2119 01:47:49,280 --> 01:47:51,851 Mijn vader was eh.. 2120 01:47:51,952 --> 01:47:53,160 eh.. 2121 01:47:53,160 --> 01:47:58,218 Ik heb een idee dat ‘ie meer confessioneel was. 2122 01:47:58,319 --> 01:48:00,870 Ik heb ook een idee dat ‘ie eh.. 2123 01:48:00,870 --> 01:48:08,910 toen in die tijd van de scheiding van de Vredeskerk, dat ‘ie op ’t randje gestaan heeft. 2124 01:48:08,910 --> 01:48:09,090 Om.. 2125 01:48:09,090 --> 01:48:14,235 Want ik ben op de catechisatie geweest van de dames Callenbach. 2126 01:48:14,336 --> 01:48:15,890 En later ben ik toen.. 2127 01:48:15,890 --> 01:48:18,622 Maar ja, toen had ik vriendinnen uit Nijkerk. 2128 01:48:18,723 --> 01:48:24,660 En die gingen naar de meisjesvereniging van de hervormde en daar ben ik toen ook heen gegaan. 2129 01:48:24,660 --> 01:48:26,590 De hervormde van de.. 2130 01:48:26,590 --> 01:48:27,826 Maar dat deed ik dan om de meisjes. 2131 01:48:27,827 --> 01:48:29,510 Maar eh.. de hervormde, wat.. 2132 01:48:29,510 --> 01:48:31,950 Die mevrouw Luteijn leidde toen, de domineesvrouw. 2133 01:48:31,950 --> 01:48:35,510 En eh.. die dames Callenbach en eh.. 2134 01:48:35,510 --> 01:48:36,980 Die zijn van de Vredeskerk. 2135 01:48:36,980 --> 01:48:38,450 Oké, die waren confessioneel. 2136 01:48:38,450 --> 01:48:39,573 Ja. 2137 01:48:39,573 --> 01:48:41,240 En dominee Luteijn was van de bond. 2138 01:48:41,240 --> 01:48:43,020 Ja. Ja. 2139 01:48:43,020 --> 01:48:47,879 Wat was dat voor een verschil? 2140 01:48:47,980 --> 01:48:50,280 Nou, eh.. 2141 01:48:50,280 --> 01:48:50,660 dat is.. 2142 01:48:50,660 --> 01:48:51,630 was dat verschil. 2143 01:48:51,630 --> 01:48:55,196 Dat, dat vind ik eigenlijk ook een hele moeilijke vraag. 2144 01:48:55,297 --> 01:49:02,567 Eh.. die waren, denk ik, wat eh.. makkelijker in ’t geloof. 2145 01:49:02,668 --> 01:49:07,990 En daar werden gezangen gezongen, dat werd dan in de hervormde kerk absoluut niet gedaan. 2146 01:49:07,990 --> 01:49:09,526 Nee, bij de bond doen ze dat niet. 2147 01:49:09,626 --> 01:49:13,303 Daar bij de bond doen ze dat niet, maar we kregen wel eens een dominee eh.. 2148 01:49:13,404 --> 01:49:19,434 op de preekstoel, weet ik nog wel, dat die een gezang liet zingen. 2149 01:49:19,535 --> 01:49:21,150 Maar dan zaten de mensen in de kerk met eh.. 2150 01:49:21,150 --> 01:49:22,471 toegeknepen lippen. 2151 01:49:22,472 --> 01:49:25,350 Die zongen vast niet mee, dat weten we dan ook nog wel, 2152 01:49:25,350 --> 01:49:28,330 want dan zaten we in de kerk en dan letten we dan.. 2153 01:49:28,330 --> 01:49:30,340 Als je jong bent, let je daarop, weet je wel. 2154 01:49:30,340 --> 01:49:30,590 Mm.. 2155 01:49:30,590 --> 01:49:32,140 Maar eh.. 2156 01:49:32,140 --> 01:49:33,600 daar had mijn vader geen moeite mee. 2157 01:49:33,600 --> 01:49:35,480 Maar ik had een oom, die wel. 2158 01:49:35,480 --> 01:49:36,319 En me.. 2159 01:49:36,320 --> 01:49:39,780 en ik had een oom en die ging dan naar die gezelschapjes, hè. 2160 01:49:39,780 --> 01:49:43,559 Zoals eh.. ik weet niet of je dat boek wel eens gelezen heb, van een bed violen? 2161 01:49:43,660 --> 01:49:44,590 Ja, dat.. Knielen op een bed violen, ja, nee.. dat ken ik wel. 2162 01:49:44,590 --> 01:49:50,210 Dus in die richting. Maar dat was dan mijn oom. 2163 01:49:50,210 --> 01:49:51,450 Dat.. maar dat is echt de zwaar bevindelijke. 2164 01:49:51,450 --> 01:49:53,280 Dat is een broer van m’n vader. 2165 01:49:53,280 --> 01:49:54,390 De zwaar bevindelijke kant. 2166 01:49:54,390 --> 01:49:55,920 Zwaar bevindelijk, ja. 2167 01:49:55,920 --> 01:50:04,660 Ja, maar als ik.. als.. dus de.. dus de.. De kerk, de sfeer waarin, waarin gekerkt werd.. 2168 01:50:04,660 --> 01:50:05,484 Ja. 2169 01:50:05,485 --> 01:50:06,525 Ehm.. 2170 01:50:06,526 --> 01:50:13,950 Valt daar dan ook een, een, een link te leggen met hoe, hoe de.. 2171 01:50:13,950 --> 01:50:20,159 hoe de.. de oorlog en dan vooral het laatste halfjaar beleefd is? 2172 01:50:20,260 --> 01:50:22,212 Nee. 2173 01:50:22,313 --> 01:50:23,720 Ik eh.. 2174 01:50:23,720 --> 01:50:23,880 Daar.. 2175 01:50:23,880 --> 01:50:24,610 De.. 2176 01:50:24,610 --> 01:50:29,030 Ik weet nog wel dat er ook, toen die laatste jaar 2177 01:50:29,030 --> 01:50:34,154 misschien een paar maanden, kerk gehouden werd op de Neude. 2178 01:50:34,255 --> 01:50:36,250 Op Slichtenhorst zelf? 2179 01:50:36,250 --> 01:50:40,326 Op Slichtenhorst zelf, toen die bejaarden daar zaten, uit Amersfoort. 2180 01:50:40,427 --> 01:50:46,576 En die moesten vluchten daar en die zijn op de Neude terecht gekomen. 2181 01:50:46,677 --> 01:50:51,859 En daar zat ook toen, want ze kwamen ook wel bij ons om wat op te halen en zo. 2182 01:50:51,860 --> 01:50:56,860 En daar zat ook een kleindochter van Abram Kuiper. Ik weet niet of je dat wat zegt. 2183 01:50:56,961 --> 01:51:00,260 Ja, nee, ik ben zelf gereformeerd en ik ben historicus. 2184 01:51:00,260 --> 01:51:01,550 O, dus dan.. 2185 01:51:01,550 --> 01:51:03,013 Dus ik weet, ik weet er alles van. 2186 01:51:03,013 --> 01:51:05,270 Je weet er alles van. En die zat er toen ook, weet ik nog wel. 2187 01:51:05,270 --> 01:51:06,823 Dus ja.. 2188 01:51:06,924 --> 01:51:07,220 En dan ’s zondags eh.. 2189 01:51:07,220 --> 01:51:11,610 als daar dan kerk gehouden werd, dan gingen we daar wel heen, ja. 2190 01:51:11,610 --> 01:51:14,804 Dat was mooi makkelijk dichtbij. 2191 01:51:14,905 --> 01:51:22,570 En eh.. Maar dat.. Ik dacht dat dat toen de gereformeerde kerk deed, niet de hervormde. 2192 01:51:22,570 --> 01:51:28,950 Nee, als het een kleindochter van Kuiper was, dan zal het wel gereformeerd geweest zijn. 2193 01:51:28,950 --> 01:51:29,930 Ja, die zat er. 2194 01:51:30,031 --> 01:51:31,578 Ja. 2195 01:51:31,678 --> 01:51:34,482 Dat weet ik nog, ja. 2196 01:51:34,583 --> 01:51:36,020 En dan was er een eh.. 2197 01:51:36,020 --> 01:51:37,522 de twee dames eh.. 2198 01:51:37,623 --> 01:51:40,610 waren daar, die de leiding hadden daar van dat eh.. 2199 01:51:40,610 --> 01:51:41,770 tehuis. 2200 01:51:41,871 --> 01:51:47,031 En dat was zuster Taal en het was zuster Paats. 2201 01:51:47,132 --> 01:51:51,890 En die zuster Taal die had ook van dat zilver uit de familie. 2202 01:51:51,890 --> 01:51:54,360 Dat hadden ze bij ons ondergebracht. 2203 01:51:54,461 --> 01:51:57,269 Dachten ze dat ’t daar veiliger was. 2204 01:51:57,370 --> 01:52:00,800 Maar toen die SS’ers kwamen en eh.. 2205 01:52:00,800 --> 01:52:03,820 wij moesten ook nog wat ophalen op de boerderij dat.. 2206 01:52:03,820 --> 01:52:07,577 dat niet meegenomen was. En laten we het maar gaan proberen. 2207 01:52:07,678 --> 01:52:12,820 En toen stond zij ook tegenover die Duitsers om dat zilver op te halen. 2208 01:52:12,820 --> 01:52:14,786 Heel dapper mensje was dat. 2209 01:52:14,787 --> 01:52:18,100 En dan had je die zuster Paats, dat was een vriendin van d’r. 2210 01:52:18,100 --> 01:52:20,850 En dat eh.. 2211 01:52:20,850 --> 01:52:27,180 Die hebben ontzettend veel voor de ondergrondse gedaan, ontzettend veel. 2212 01:52:27,180 --> 01:52:32,450 Ene was ook directrice in Delft en eh.. 2213 01:52:32,450 --> 01:52:34,390 die kon ook zoveel vertellen. 2214 01:52:34,390 --> 01:52:34,800 Nou, dat was heel bijzonder, ja. 2215 01:52:34,800 --> 01:52:39,646 Was ook eens een jood die eh.. 2216 01:52:39,747 --> 01:52:44,100 die ze moesten begraven toen en ja, dat viel natuurlijk ook niet mee. 2217 01:52:44,100 --> 01:52:46,650 En die hadden ze gekist en die hadden ze in een rijtuig. 2218 01:52:46,650 --> 01:52:51,860 En toen gingen ze naar het kerkhof en toen hielden de Duitsers ze aan. 2219 01:52:51,860 --> 01:52:53,850 Nou, dat was wat, een jood in die.. 2220 01:52:53,850 --> 01:52:55,523 in de kist en in.. 2221 01:52:55,623 --> 01:53:01,742 Wat moesten ze daar mee aan? En eh.. toen hield.. toen werden ze aangehouden door de Duitsers. 2222 01:53:01,843 --> 01:53:02,240 En eh.. 2223 01:53:02,240 --> 01:53:04,670 toen hadden ze ook gezegd dat eh.. 2224 01:53:04,670 --> 01:53:08,141 overleden, maar ze hadden niet gezegd dat ’t een jood was. 2225 01:53:08,242 --> 01:53:09,270 En toen eh.. 2226 01:53:09,270 --> 01:53:13,000 jaren later is daar zo’n jongen, dat was dan z’n opa die dan 2227 01:53:13,000 --> 01:53:16,080 toen begraven is, die kwam dat vragen hoe dat gegaan was. 2228 01:53:16,080 --> 01:53:17,010 Toen had z.. 2229 01:53:17,010 --> 01:53:22,590 die zuster Paats gezegd: Jongeman, je opa is met militaire eer begraven. 2230 01:53:22,590 --> 01:53:25,890 Want toen die Duitsers hoorden dat er een dood iemand 2231 01:53:25,890 --> 01:53:29,504 eigenlijk in lag, vlogen ze allemaal in de houding en eh.. 2232 01:53:29,605 --> 01:53:33,120 Die vertelde altijd zulke verhalen, ja. Ja, dat was.. 2233 01:53:33,120 --> 01:53:35,650 Die zat.. die zat toen op Neude. 2234 01:53:35,650 --> 01:53:37,410 Die zat toen op de Neude. 2235 01:53:37,410 --> 01:53:37,540 Ja. 2236 01:53:37,540 --> 01:53:38,970 Later is ze naar Apeldoorn vertrokken. 2237 01:53:38,970 --> 01:53:40,770 Ja. Ja. 2238 01:53:40,770 --> 01:53:43,709 Ja. 2239 01:53:43,810 --> 01:53:46,980 in beeld 2240 01:53:46,980 --> 01:54:08,960 .. te vertellen, hè. 2241 01:54:08,960 --> 01:54:09,530 Ja. 2242 01:54:09,530 --> 01:54:34,070 En dat, dat, dat.. 2243 01:54:34,171 --> 01:55:49,780 Ja, dan wordt het toch eh.. 2244 01:55:49,881 --> 01:56:14,980 interessanter, maar je hebt toch wel een hele tijd dat je.. 2245 01:56:14,980 --> 01:56:26,851 ja, toen de kinderen nog klein waren, dan heb je het toch niet over die soort dingen, vind ik. 2246 01:56:26,952 --> 01:56:27,950 Nee.