1
00:00:14,930 --> 00:00:19,749
Meneer van Bon u woont op
Schiermonnikoog bent u ook hier geboren

2
00:00:19,750 --> 00:00:19,870
Ik ben hier geboren, ja

3
00:00:19,870 --> 00:00:22,090
En u heeft uw jeugd hier doorgebracht

4
00:00:22,090 --> 00:00:24,480
Die heb ik hier doorgebracht, ja

5
00:00:24,480 --> 00:00:32,390
Kunt u daar iets over vertellen,
hoe het is om jong te zijn op Schier

6
00:00:32,390 --> 00:00:34,220
Nou, ik zeg, ja ..van jongs
af aan ik was meestal in

7
00:00:34,220 --> 00:00:38,450
de duinen of dichtbij huis
toen ik nog zeer jong was.

8
00:00:39,340 --> 00:00:42,510
En toen ik een jaar of acht,
negen of tien was toen begon ik,

9
00:00:42,510 --> 00:00:45,960
zoals veel eilanderjongens,
achter de konijnen aan te zitten

10
00:00:45,960 --> 00:00:49,000
En hoe ging dat dan

11
00:00:49,000 --> 00:00:57,240
Nou strikken zetten en met een geleende hond
die, ja honden die liepen hier dan vrij rond.

12
00:00:58,070 --> 00:01:03,610
En dan waren er bevriende honden
en daar vingen we wel konijnen mee

13
00:01:03,610 --> 00:01:06,050
Die honden waren daar ook op afgericht

14
00:01:06,050 --> 00:01:12,840
Nee, die waren daar niet op afgericht, daar
waren talenten bij, laat ik het zo zeggen.

15
00:01:12,840 --> 00:01:17,980
En een ander seizoen dan gingen
we in het voorjaar eieren zoeken.

16
00:01:18,080 --> 00:01:24,820
Ja en we werden altijd achterna
gezeten door jachtopzieners, ja

17
00:01:24,820 --> 00:01:26,180
Want dat mocht niet: eieren zoeken

18
00:01:26,180 --> 00:01:30,490
Nee, nou eieren zoeken mocht toen
nog wel, soms was het verboden

19
00:01:30,490 --> 00:01:31,940
Wat voor eieren zocht u

20
00:01:31,940 --> 00:01:39,170
Nou kievitseieren, schooleksters,
meeuweneieren later in mei, maar we werden

21
00:01:39,170 --> 00:01:44,090
altijd achtervolgd door jachtopzieners
en dat was een spannende tijd wel

22
00:01:44,090 --> 00:01:48,030
En wat gebeurde er dan met
die konijnen en die eieren

23
00:01:48,040 --> 00:01:53,029
Nou die eieren aten we op en ja,
zoveel vonden we niet.. die aten we op.

24
00:01:53,920 --> 00:02:00,952
En de konijnen die aten we ook
op, maar we hadden er soms ook een

25
00:02:00,952 --> 00:02:06,890
goed zakcentje aan, ja onze
spaarpot die was goed gevuld meestal

26
00:02:06,890 --> 00:02:10,850
En u bent ook naar school geweest hier

27
00:02:11,880 --> 00:02:18,370
Ja, eerst de lagere school en op de [maakt
zijn zin niet af]. Ongeveer als je dertien

28
00:02:18,370 --> 00:02:22,180
jaar was dan verliet je die en dan gingen de
meeste jongens hier naar de zeevaartschool.

29
00:02:22,180 --> 00:02:35,490
Hier was een zeevaartschool en daar ben
ik in 1931 opgekomen, nee 1930, ja ’31.

30
00:02:35,490 --> 00:02:36,930
En ’34 toen haalde ik, toen was
ik zestien jaar, toen haalde

31
00:02:36,930 --> 00:02:42,960
ik mijn stuurmansleerling
diploma, einddiploma heette dat.

32
00:02:43,970 --> 00:02:50,060
En in ’34 ben ik ook gaan varen en in ’34 is ook
die zeevaartschool hier opgeheven, dat is jammer.

33
00:02:50,060 --> 00:02:53,610
Dat is heel jammer
geweest voor het eiland

34
00:02:54,160 --> 00:02:54,650
Want

35
00:02:56,640 --> 00:03:01,330
Nou dat die voorzag zeg
maar in middelbaar onderwijs,

36
00:03:01,330 --> 00:03:07,680
hoe noem je dat Heel veel
kapiteins kwamen hier vandaan.

37
00:03:10,060 --> 00:03:14,080
Je begon als stuurman natuurlijk, als
stuurmansleerling later stuurman,

38
00:03:14,310 --> 00:03:19,270
en nou, er liepen hier toen tientallen
kapiteinen rond in mijn jeugd.

39
00:03:20,140 --> 00:03:26,240
Nou die kapiteins waren soms
nog maar dertig jaar of zo.

40
00:03:26,240 --> 00:03:32,490
En ja dat was een leuke
gemeenschap hier, veel zeevarenden

41
00:03:32,490 --> 00:03:35,575
en een hoop van die kapiteins
woonden ook aan de wal.

42
00:03:38,140 --> 00:03:39,830
Ja, Rotterdam, Amsterdam

43
00:03:39,830 --> 00:03:40,920
En wilde u naar zee of

44
00:03:40,920 --> 00:03:49,278
Ja, nou ik wilde wel naar zee en
ik wilde eigenlijk.. ik had in

45
00:03:49,530 --> 00:03:53,580
gedachte om bij de marine te gaan
later om vliegenier te worden.

46
00:03:53,580 --> 00:04:01,570
Je kon toen in die tijd met je derde rang
kon je bij de marine luchtvaartdienst komen.

47
00:04:01,570 --> 00:04:04,380
Pas later is dat misschien
bijna doorgegaan nog een keer,

48
00:04:04,380 --> 00:04:09,050
maar dat is toen is mijn
jongensdroom toch niet uitgekomen

49
00:04:09,050 --> 00:04:12,560
En uw vader zat ook op zee

50
00:04:12,560 --> 00:04:15,850
Mijn vader voer op zee ja,
die was ook bij de Shell

51
00:04:17,120 --> 00:04:23,415
Hij was tweede stuurman
toen die ermee opgehouden is.

52
00:04:23,416 --> 00:04:24,372
Toen is die hier een winkel
begonnen, kruidenierswinkeltje

53
00:04:27,160 --> 00:04:28,360
En had u broers en zussen

54
00:04:28,360 --> 00:04:34,190
Ik had vier zusters en één
broer. Allemaal jonger dan ik

55
00:04:34,190 --> 00:04:36,322
En uw broer is ook gaan varen

56
00:04:36,322 --> 00:04:43,742
Mijn broer is ook gaan varen, maar die was kleurenblind
zoals dat heet en die is machinist geworden.

57
00:04:43,743 --> 00:04:49,850
Die is ook HWTK [tr: hoofdwerktuigkundige
bij de Shell geweest. Inmiddels overleden

58
00:04:50,470 --> 00:04:52,590
En u bent dus gaan varen bij de Shell

59
00:04:53,100 --> 00:04:57,810
Nou ik ben eerst stuurmansleerling
geweest bij de Rotterdamse Lloyd.

60
00:04:58,780 --> 00:05:03,069
En toen ik daar vandaan kwam, de
zeevaartschool was er niet meer, toen

61
00:05:03,070 --> 00:05:06,650
heb ik op Terschelling mijn derde
rang gehaald, derde stuurmansrang

62
00:05:07,980 --> 00:05:12,790
En toen ben ik eerst, ik werd
opgeroepen voor de militaire- voor de

63
00:05:12,790 --> 00:05:16,950
marine dienst, en toen ben ik
veertien maanden onder dienst geweest

64
00:05:17,040 --> 00:05:17,490
Waar

65
00:05:17,490 --> 00:05:21,130
In Den Helder en Vlissingen

66
00:05:21,130 --> 00:05:23,480
Oh, wat moest u daar doen dan

67
00:05:23,480 --> 00:05:27,770
Nou, je werd gewoon
milicien, was je dan.

68
00:05:27,770 --> 00:05:33,871
Maar ja, met zes anderen, werd ik nog
opgeleid tot kwartiermeester zoals dat heet.

69
00:05:33,871 --> 00:05:41,779
Dat is een rang van korporaal, maar dat heet
kwartiermeester als je in de nautische dienst gaat.

70
00:05:41,779 --> 00:05:44,430
Je hebt verschillende
diensten bij de marine.

71
00:05:45,320 --> 00:05:50,130
Maar de laatste zes maanden dus van
die diensttijd was ik kwartiermeester

72
00:05:50,130 --> 00:05:54,770
en toen zat ik in Den Helder, op
het wachtschip weet ik nog wel

73
00:05:54,770 --> 00:05:56,670
Op een wacht, wat is een wachtschip

74
00:05:56,670 --> 00:06:03,500
Nou dat was een oud zeilschip
van hout nou, en dat

75
00:06:03,500 --> 00:06:06,260
lag daar en daar zat een
paar honderd man aan boord.

76
00:06:06,260 --> 00:06:08,260
En dat noemden ze het wachtschip

77
00:06:08,260 --> 00:06:10,890
En wat deden die mannen de hele dag

78
00:06:10,890 --> 00:06:15,863
Nou ja, allemaal bezigheden
bij de marine, zo dat gaat ja.

79
00:06:15,863 --> 00:06:24,070
Ik moest met een groep Scheveningers en
Katwijkers was ik dan de leider van, met

80
00:06:24,070 --> 00:06:30,150
een man of tien moesten wij de schietbanen
bij Kijkduin in de duinen in orde maken.

81
00:06:30,150 --> 00:06:34,660
Had weinig met zee te maken

82
00:06:34,660 --> 00:06:36,840
En wat is in orde maken

83
00:06:36,840 --> 00:06:45,950
Ja nou, graafwerk enzo het was meer
grondwerk, ja. Netjes houden enzo, ja

84
00:06:45,950 --> 00:06:48,120
En u heeft daar ook leren
schieten bij de marine

85
00:06:48,120 --> 00:06:57,928
Nou, ik heb bij de marine een paar maanden
op een kanonnierbootje gezeten, de Brinio, en

86
00:06:57,928 --> 00:07:05,710
eh nou daar ik heb een hoop geleerd bij de
marine hoor, wat artillerie betreft enzo, ja

87
00:07:05,710 --> 00:07:09,749
En we bezochten ook de torpedo’s enzo nou en
die werden ook uitgelegd, hoe dat in elkaar zat.

88
00:07:09,750 --> 00:07:13,990
Ja daar heb ik toch een hoop opgepikt.

89
00:07:14,140 --> 00:07:16,920
Ik heb geen spijt van
die diensttijd, maar ik

90
00:07:16,920 --> 00:07:22,610
probeerde toen bij de marine
luchtvaartdienst te komen.

91
00:07:22,610 --> 00:07:28,630
Maar ik had geen HBS- of Gymnasiumopleiding of zo
en daardoor kon ik geen officiersopleiding volgen.

92
00:07:28,630 --> 00:07:33,780
Alleen maar een onderofficiersopleiding
en ik wilde toch wel hoger

93
00:07:33,780 --> 00:07:37,680
komen dan onderofficier en toen
ben ik maar weer gaan varen.

94
00:07:38,090 --> 00:07:40,200
En toen ben ik bij de
Shell terecht gekomen

95
00:07:40,200 --> 00:07:42,100
Ik begrijp het

96
00:07:42,100 --> 00:07:43,450
Ja

97
00:07:43,920 --> 00:07:46,440
En waar.. toen bij de Shell
was het voornamelijk olie hè

98
00:07:46,440 --> 00:07:53,910
Nou Shell, ja olievervoer met tankers
hè. Ik werd toen gelijk uitgestuurd

99
00:07:53,910 --> 00:08:00,122
naar de ja..in mei 1938 was het toen
geloof ik, nee het zal juni geweest

100
00:08:00,122 --> 00:08:04,760
zijn, toen ik uitgestuurd werd ja,
naar de Oost op een heel klein bootje

101
00:08:04,760 --> 00:08:11,930
Daar zaten we met, nou een stuk
of acht europeanen op, kapitein,

102
00:08:11,930 --> 00:08:15,150
eerste stuurman, tweede stuurman
en vier derde stuurlieden.

103
00:08:15,880 --> 00:08:19,980
Maar wij [maakt de zin niet af]..
er was verder geen bemanning, ja ook

104
00:08:19,980 --> 00:08:25,920
nog drie machinisten en, en twee
Chinezen, een kok en een koksmaat.

105
00:08:25,920 --> 00:08:31,290
De koksmaat bediende. Dat was de enige bemanning.
Het was een klein bootje, een heel klein bootje

106
00:08:31,290 --> 00:08:32,650
Wat is voor u een heel klein bootje

107
00:08:33,290 --> 00:08:35,192
Nou dat was een bootje van een meter
of twintig lang zal ik maar zeggen.

108
00:08:35,193 --> 00:08:41,210
Ik heb, ik heb er ergens nog wel een
foto van. Dat zal ik op moeten zoeken.

109
00:08:41,210 --> 00:08:50,700
De Jan Carstensz heette
die, nou die hebben we naar

110
00:08:50,700 --> 00:08:53,150
Indonesië gebracht, Nederlands
Oost-Indië heette dat toen.

111
00:08:54,610 --> 00:09:00,360
En in Singapore kwam de
Indonesische bemanning aan boord

112
00:09:01,280 --> 00:09:07,420
En toen bleef alleen met [maakt de zin niet
af] ..de tweede stuurman werd kapitein.

113
00:09:07,510 --> 00:09:15,660
Ik werd eerste stuurman, nou ja op dat hele kleine
bootje en er bleven twee machinisten aan boord.

114
00:09:16,530 --> 00:09:17,601
En we hebben hem naar
Nieuw-Guinea gebracht.

115
00:09:17,820 --> 00:09:24,370
In Nieuw-Guinea ben ik er
af gegaan en weer terug naar

116
00:09:24,370 --> 00:09:26,850
Singapore gestuurd en toen
ben ik op tankers gekomen.

117
00:09:30,000 --> 00:09:34,670
En dat waren tankers van
drieduizend ton ongeveer, die voeren

118
00:09:34,670 --> 00:09:41,400
tussen de eilanden, en Singapore
was onze thuishaven zo’n beetje.

119
00:09:41,400 --> 00:09:46,440
Maar we voeren over de hele archipel
heen, maar ook wel naar China en

120
00:09:46,440 --> 00:09:52,430
Indochina, Calcutta en Port Darwin
kwamen we ook wel een enkele keertje

121
00:09:52,690 --> 00:09:53,579
Jullie vervoerden olie

122
00:09:53,580 --> 00:09:54,300
Ja, olie ja

123
00:09:54,300 --> 00:09:55,820
Maar waar kwam die olie dan vandaan

124
00:09:55,820 --> 00:10:00,890
Balikpapan, Taicang, Pladjoe,
dat ligt bij Palimba,

125
00:10:00,890 --> 00:10:04,490
dat waren de plaatsen waar
de raffinaderijen stonden.

126
00:10:05,740 --> 00:10:11,980
Ja, in Taicang stond geen raffinaderij
in Balikpapan wel en soms hadden we

127
00:10:11,980 --> 00:10:23,939
geraffineerde producten en soms ook wel
ruwe olie hè. Maar Pangkalan Soesoe

128
00:10:23,940 --> 00:10:27,440
had je nog, dat was waar Shell eigenlijk
ontstaan is in Pangkalan Soesoe.

129
00:10:27,440 --> 00:10:32,260
Nee, Pangkalan Brandan
dat was het oliewingebied.

130
00:10:32,260 --> 00:10:37,842
In Pangkalan Soesoe dat was de
havenplaats waar we het weghaalden.

131
00:10:37,842 --> 00:10:43,530
Daar stond een kleinere, nee ja
nee, daar stond geen raffinaderij.

132
00:10:44,040 --> 00:10:46,939
Want die olie die was
heel licht, weet ik wel.

133
00:10:46,940 --> 00:10:53,440
Die was bijna net zo bijna allemaal benzine
wat in die olie zat. Dat herinner ik mij

134
00:10:53,440 --> 00:10:55,840
Niet alle olie die
gewonnen wordt is hetzelfde

135
00:10:55,840 --> 00:10:59,474
Nee, niet alle ruwe olie is hetzelfde.

136
00:10:59,475 --> 00:11:06,230
Je had hele zware teerachtige, asfaltachtige en
andere leek meer op stookolie zal ik maar zeggen.

137
00:11:06,230 --> 00:11:13,320
Je had hele lichte en ik weet wel het soortelijke
gewicht dat was beneden de zevenhonderd.

138
00:11:13,320 --> 00:11:15,000
Dat was heel licht.

139
00:11:15,000 --> 00:11:23,160
Nou en je hebt die zware ruwe
olie die, die hele dikke ruwe

140
00:11:23,160 --> 00:11:28,366
olie, die ligt zo boven de
negenhonderd soms, soortelijk gewicht.

141
00:11:28,366 --> 00:11:29,220
Punt negenhonderd natuurlijk hè

142
00:11:30,940 --> 00:11:36,640
En u zei dat u heenvoer op Jan
Carstensz, met twee Chinezen aan boord

143
00:11:36,640 --> 00:11:40,540
Dat was de kok en de
bediende en de koksmaatje

144
00:11:40,540 --> 00:11:40,980
Was dat de gewoonte

145
00:11:40,980 --> 00:11:44,880
Nee, maar je moet toch wel
een kok aan boord hebben

146
00:11:45,140 --> 00:11:47,010
Nee, maar om daar een Chinese
bemanning bij te hebben

147
00:11:47,010 --> 00:11:49,670
Nou we hadden Chinese
bemanningen bij de Shell.

148
00:11:51,360 --> 00:11:55,300
Na de oorlog begon het ook
met de Europese bemanningen.

149
00:11:56,040 --> 00:11:57,138
Toen moesten wij ons ook wel
aanpassen, want dat waren

150
00:11:57,139 --> 00:12:00,560
we niet gewend natuurlijk hè,
we waren met Chinezen gewend

151
00:12:00,560 --> 00:12:03,210
Hoe is dat dan met Chinezen

152
00:12:03,210 --> 00:12:07,760
Nou goed, daar hebben wij
altijd goed mee gevaren

153
00:12:07,760 --> 00:12:12,240
behalve ja in de oorlog
waren er wel eens spanningen.

154
00:12:12,610 --> 00:12:17,310
Maar in feiten waren het geschikte lui om
mee te varen, laat ik het zo maar zeggen

155
00:12:17,310 --> 00:12:21,560
Maar was dat hiërarchisch, want de
officieren waren blank begrijp ik nu

156
00:12:21,560 --> 00:12:23,270
Die waren allemaal..dat
waren allemaal Nederlanders.

157
00:12:23,270 --> 00:12:32,050
Ja, een enkele keer zat er een Engelsman tussen
vanwege dat de Shell nog grotere vloot werden onder

158
00:12:32,530 --> 00:12:35,180
Engelsen [maakt de zin niet af] En omgekeerd
kwamen wij ook wel eens op Engelse schepen te varen.

159
00:12:38,130 --> 00:12:41,590
Ik heb nooit op een Engels schip gezeten. Maar
eh we hadden wel eens Engelsen aan boord, ja.

160
00:12:42,510 --> 00:12:47,880
De Chinezen die waren de nautische
dienst en de civiele dienst en de

161
00:12:47,880 --> 00:12:53,742
machinekamer natuurlijk hè. En die
Chinezen die kwamen wat de nautische dienst

162
00:12:53,742 --> 00:12:57,850
betreft altijd uit Fou-Chou dat was
een provincie daar benoorden Hong-Kong

163
00:12:58,450 --> 00:13:04,290
De stokers die kwamen
altijd uit Hong-Kong en de

164
00:13:04,330 --> 00:13:09,080
civiele dienst kwam altijd
van het eiland te Hainan.

165
00:13:09,080 --> 00:13:15,979
Dat ligt helemaal aan de zuidkust van
China hè. In die hoek tegen Indochina aan.

166
00:13:15,980 --> 00:13:17,630
Daar tegen Vietnam aan

167
00:13:17,630 --> 00:13:22,270
En waren hun leefomstandigheden aan
boord anders dan die van de officieren

168
00:13:24,320 --> 00:13:31,921
Nou eh, ja natuurlijk, die zijn altijd anders,
maar ze hadden hun eigen.. [maak de zin niet

169
00:13:31,922 --> 00:13:40,680
af] Iedere groep van die Chinezen had een eigen
kok en ja, dat waren drie groepjes eigenlijk.

170
00:13:40,680 --> 00:13:44,910
En die kookten hun eigen eten dus.

171
00:13:45,370 --> 00:13:49,350
Maar ja er zijn natuurlijk
verschillen tussen officieren en

172
00:13:49,350 --> 00:13:54,760
bemanning dat is je leeft niet
precies hetzelfde natuurlijk hè

173
00:13:54,760 --> 00:13:58,380
Wat is het verschil? Wat moet
ik mij daar bij voorstellen

174
00:14:01,060 --> 00:14:07,890
Nou, de Chinezen die leefden op
die oudere schepen nog vooruit.

175
00:14:07,890 --> 00:14:14,060
Onder de bak noemden we dat, het foksel noemden
we dat hè, forecastle, Engelse afkorting, foksel.

176
00:14:14,060 --> 00:14:23,270
En de bemanning, de officieren hadden..
aan de bakboordskant zat machinekamer

177
00:14:23,270 --> 00:14:29,660
personeel, aan de stuurmanskant zat het
onder de bak hè. Daar zat het dekpersoneel.

178
00:14:29,660 --> 00:14:38,810
En de civiele dienst, de catering zal ik maar
zeggen, die hadden hun verblijf achteruit.

179
00:14:38,810 --> 00:14:48,560
En de kapitein en de dekofficieren
die zaten de kapitein

180
00:14:48,560 --> 00:14:52,290
op de onderbrug en wij nog
een dekje lager in den regel.

181
00:14:52,290 --> 00:15:03,120
En de machinisten die zaten
achteruit, in de officiershutten hè

182
00:15:03,120 --> 00:15:08,490
Maar we leefden niet met elkaar natuurlijk
hè. De Chinezen leefden apart zo’n beetje.

183
00:15:09,420 --> 00:15:12,675
En we spraken een soort pidgeon
English, niet het eigenlijke

184
00:15:12,675 --> 00:15:16,946
pidgeon English, maar we hadden een
eigen taaltje met die Chinezen.

185
00:15:16,947 --> 00:15:27,220
Ja eh, gebroken Engels zeg maar hè. Ja: “make
you look see tank so much”, zeiden we dan

186
00:15:27,220 --> 00:15:28,630
En wat betekent dat

187
00:15:28,630 --> 00:15:34,370
Nou, kijk even naar hoeveel
de oillage van die tank

188
00:15:34,770 --> 00:15:35,560
Oilage is

189
00:15:35,560 --> 00:15:38,200
Oilage, dat was de afstand
van de olie onderdeks

190
00:15:38,200 --> 00:15:38,697
Oh, goed

191
00:15:38,698 --> 00:15:44,720
Als je aan het laden was dan werd het steeds
kleiner en als je loste dan werd ie steeds groter.

192
00:15:46,325 --> 00:15:50,830
En dat moest af en toe gecontroleerd worden natuurlijk
hè. Die tank mocht natuurlijk niet overlopen

193
00:15:50,830 --> 00:15:56,780
En die officiershutten die waren
anders dan die van de gewone bemanning

194
00:15:57,080 --> 00:16:05,499
Nou eh, die de Chinezen die sliepen..nou
die bootsman.. je had een bootsman

195
00:16:05,500 --> 00:16:10,720
en een timmerman en die hadden
misschien, die sliepen meestal met elkaar.

196
00:16:10,720 --> 00:16:14,106
Dat was op vissersschepen ook
zo hoor, met een Nederlandse

197
00:16:14,106 --> 00:16:16,577
bemanning die sliepen meestal
met z’n tweeën in één hut.

198
00:16:16,577 --> 00:16:21,523
En dan was er nog een kabelgast dat was
een soort onderofficier, noem het zo maar.

199
00:16:21,523 --> 00:16:25,280
Die had misschien ook nog
wel een hutje ergens en

200
00:16:25,280 --> 00:16:29,170
de rest van die matrozen
die sliepen in één ruimte.

201
00:16:29,170 --> 00:16:34,630
En de stokers sliepen ook in één ruimte en
de number one die had een eigen hut misschien.

202
00:16:35,350 --> 00:16:38,440
En de pompman ook, ja.

203
00:16:38,900 --> 00:16:45,820
Maar dat was op die oude schepen voor de
Nederlandse bemanning ook zo hoor, na de oorlog hoor

204
00:16:45,820 --> 00:16:48,940
U sliep ook met een andere officier

205
00:16:48,940 --> 00:16:52,700
Nee, nee, officieren
hadden ieder een eigen hut.

206
00:16:52,700 --> 00:17:02,960
De leerlingen sliepen wel eens met twee man in
de hut hè, maar alle officieren hadden een hut, ja

207
00:17:02,960 --> 00:17:05,150
En jullie aten Europees of want
de Chinezen [maakt de zin niet af

208
00:17:05,150 --> 00:17:06,070
Wij aten Europees, ja

209
00:17:06,070 --> 00:17:07,540
En dat werd gekookt door een Chinees

210
00:17:07,540 --> 00:17:14,218
Ja die Chinees hadden een opleiding
gevolgd in de eh.. maar ja die maakten

211
00:17:14,219 --> 00:17:19,230
ook wel Chinese kostjes klaar
natuurlijk, nasi goreng en bami enzo.

212
00:17:19,530 --> 00:17:25,920
Maar ja ze aten zelf
Chinees natuurlijk.

213
00:17:25,920 --> 00:17:30,080
Ik weet het rantsoen nog, ze kregen
anderhalf Engelse pond rijst per dag.

214
00:17:30,080 --> 00:17:35,944
Anderhalf pond de man
per dag dat weet ik nog.

215
00:17:35,944 --> 00:17:39,970
Maar ik had ook, als derde stuurman had je
dan ook de administratie over de voeding.

216
00:17:41,610 --> 00:17:44,180
Nou anderhalf pond rijst
per dag dat is wat hoor.

217
00:17:44,180 --> 00:17:49,960
Ik snap niet hoe ze dat opkregen, maar..
anderhalf pond, ja dat was Engelse

218
00:17:49,960 --> 00:17:56,640
pond dat was.. een Engelse pond is tien
procent minder dan de Nederlandse pond

219
00:17:58,300 --> 00:17:59,790
En boodschappen waar werden de
boodschappen [maakt de zin niet af

220
00:17:59,790 --> 00:18:07,908
Ik had een, er was een Chinese steward aan
boord, de chief steward, en een second steward.

221
00:18:07,930 --> 00:18:12,099
De second steward was een de
bediende van de kapitein ook.

222
00:18:12,100 --> 00:18:22,710
En de chief steward nou die regelde
alles, maar er moest natuurlijk

223
00:18:22,710 --> 00:18:25,730
de proviand besteld worden en dat
werd door de chief steward gedaan

224
00:18:25,730 --> 00:18:28,767
,de chief steward maakte het
lijstje op en die controleerde dat.

225
00:18:28,768 --> 00:18:37,595
Ja, dat waren behoorlijke hoeveelheden hoor
die binnen ja een paar weken meestal, maar

226
00:18:37,596 --> 00:18:42,370
ja als je lange reizen maakt op die grotere
schepen daar, voor een paar maanden soms

227
00:18:42,370 --> 00:18:45,100
Jullie hadden al koelkamers aan boord

228
00:18:45,100 --> 00:18:46,870
Ja koel en vries, ja, ja

229
00:18:46,870 --> 00:18:53,170
En het eten werd op de markt
gekocht of bij lokale handel

230
00:18:53,170 --> 00:18:53,200
Nee, bij ship chandler,
scheepshandelaars, ship chandler ja
En het eten werd op de markt
gekocht of bij lokale handel

231
00:18:53,200 --> 00:18:59,380
Nee, bij ship chandler,
scheepshandelaars, ship chandler ja

232
00:18:59,910 --> 00:19:05,070
En u heeft steeds in de
Oost gevaren, vóór de oorlog

233
00:19:06,110 --> 00:19:09,626
Nou vóór de oorlog in de Oost alleen.

234
00:19:09,627 --> 00:19:11,321
En toen de oorlog uitbrak, toen
zat ik bij een oud boorstation:

235
00:19:11,321 --> 00:19:15,400
Meri heet dat plaatsje en daar
lagen we ten anker weet ik wel.

236
00:19:15,400 --> 00:19:19,460
En toen.. [maakt de zin niet af

237
00:19:19,460 --> 00:19:23,340
Dat was op tien mei 1940

238
00:19:23,340 --> 00:19:24,300
Ja, ja

239
00:19:24,300 --> 00:19:26,229
En hoe hoorde u het dan? Hoe
hoorde u wat in Nederland gebeurde

240
00:19:26,230 --> 00:19:30,450
Nou ja je had natuurlijk, ja ik
weet niet of er toen al Wereldomroep

241
00:19:30,450 --> 00:19:35,495
was, maar je had wel het wereldnieuws
natuurlijk over de radio.

242
00:19:35,495 --> 00:19:36,780
Het was allemaal [maakt de zin niet
af] De meeste van ons hadden een

243
00:19:36,780 --> 00:19:43,080
radiootje in de hut staan in die
tijd hè. Zo hoorde we het altijd wel.

244
00:19:43,080 --> 00:19:50,080
En in Indië zelf was ook
een Nederlandse omroep, de

245
00:19:50,080 --> 00:19:58,543
NIROM heette die, de Nederlandse
Indische Radio Omroep.

246
00:19:58,544 --> 00:19:58,805
Ja we volgden alles wel hoor

247
00:20:00,010 --> 00:20:05,470
Maar hoe was de stemming aan boord toen
bekend werd dat Nederland aangevallen was

248
00:20:07,630 --> 00:20:12,210
Nou ja eh kijk je verwachtte
het wel min of meer,

249
00:20:12,210 --> 00:20:14,840
maar toch kwam het nog vrij
onverwacht moet ik zeggen.

250
00:20:14,840 --> 00:20:23,960
Maar we hadden al een
paar keer alarm gehad.

251
00:20:23,960 --> 00:20:32,030
Maar..nou ja de stemming.. er werd
gekankerd natuurlijk op die rotmoffen enzo.

252
00:20:32,030 --> 00:20:34,956
Ze vielen ons eh en nou ja
we dachten eerst we zullen ze

253
00:20:34,956 --> 00:20:38,190
wel tegen houden enzo, de
Waterlinie daar hoopten we nog op.

254
00:20:38,190 --> 00:20:45,390
Maar dat hadden we al gauw bekeken niet
waar hè. Ja toen kregen we allemaal

255
00:20:45,390 --> 00:20:49,624
gekke geruchten van nonnetjes die
met parachutes naar beneden kwamen.

256
00:20:49,625 --> 00:20:59,860
Ja, wie komt er nu als non naar beneden
zo? Dat vond ik wat rare berichtjes

257
00:21:00,080 --> 00:21:04,610
Nou ja het was gauw afgelopen
met Nederland en eh..

258
00:21:04,610 --> 00:21:08,579
gedrukte stemming natuurlijk
hè. We vonden het niet zo leuk

259
00:21:09,930 --> 00:21:12,540
Want jullie zaten veilig in de Oost

260
00:21:12,540 --> 00:21:16,920
Ja veilig, maar je vond het
niet prettig natuurlijk hè, nee.

261
00:21:25,060 --> 00:21:29,170
En nou ja voor ons veranderde er
natuurlijk niet veel in het dagelijks leven.

262
00:21:30,250 --> 00:21:34,380
Nou toen viel Frankrijk enzo
en onze regering en de koningin.

263
00:21:34,380 --> 00:21:41,230
Alles ging naar Engeland toe en toen kreeg je de
kwestie van De Geer die via Portugal terug ging.

264
00:21:41,230 --> 00:21:45,250
Onze Prime Minister ging
terug. Nou, op gekankerd.

265
00:21:45,250 --> 00:21:56,330
Maar ja er was er geen een die ik kende
die terug naar Nederland zou willen hè

266
00:21:56,330 --> 00:21:57,650
En werd er wel over familie
gedacht in Nederland

267
00:21:57,650 --> 00:22:01,030
Ja natuurlijk, ja. Daar zat
iedereen over in natuurlijk hè

268
00:22:01,030 --> 00:22:08,360
En was het mogelijk om in die
tijd nog met huis te schrijven

269
00:22:13,530 --> 00:22:15,590
Nou, nee wij konden niet meer
naar huis schrijven toen, nee.

270
00:22:15,590 --> 00:22:19,340
Ja later een paar telegrammetjes
via het Rode Kruis.

271
00:22:20,230 --> 00:22:24,110
Ik heb geen één brief, ik geloof niet dat
ik één brief uit Holland gekregen heb nee.

272
00:22:24,110 --> 00:22:30,630
Ik heb één brief jaren later, een
paar jaar later, heb ik eens één brief

273
00:22:30,670 --> 00:22:33,279
gekregen, hoe die bij mij gekomen
is dat weet ik niet..via Argentinië

274
00:22:33,280 --> 00:22:35,420
En dat was nog in de oorlog

275
00:22:36,700 --> 00:22:37,900
Dat was in de oorlog, ja

276
00:22:37,900 --> 00:22:41,680
Dat was wel bijzonder

277
00:22:41,680 --> 00:22:45,368
Ja, ja, ja ik heb ooit nog
wel eens iemand gesproken die

278
00:22:45,369 --> 00:22:49,660
had een brief of zo, maar dat
was wel uitzonderlijk, ja

279
00:22:49,660 --> 00:22:55,180
En, en hadden jullie nu ook het idee
dat Japan jullie zou kunnen bedreigen

280
00:22:55,180 --> 00:22:56,790
Ja, natuurlijk dat was de dreiging

281
00:22:57,580 --> 00:23:05,110
En die eh, wij dachten: nou laat die
Jappen maar komen dat fiksen wij wel.

282
00:23:05,750 --> 00:23:14,980
Dat was eigenlijk… want Japan maakte allemaal
artikelen van minderwaardige kwaliteit

283
00:23:14,980 --> 00:23:19,150
en wij dachten nou die Japanners dat
stelt niet veel voor hè. Maar ja toen die

284
00:23:19,150 --> 00:23:27,160
Jap kwam toen merkten we toch wel dat die
Jap ook wel wat anders kon hè. Ja nou

285
00:23:27,160 --> 00:23:31,410
En Pearl Harbor viel op zeven december 1941.
Hoe was toen de stemming bij jullie en bij u

286
00:23:31,410 --> 00:23:38,651
Nou dat zal ik zeggen, toen
dachten we: “Nou laat die

287
00:23:38,651 --> 00:23:43,002
Jap maar komen”. Maar ja,
we leerden spoedig anders.

288
00:23:45,050 --> 00:23:49,060
Ik zat toen op de
Aldegonda, heette die boot.

289
00:23:50,430 --> 00:23:55,462
Wij waren net uit Bangkok vertrokken, hè, en
die Jappen vielen ook gelijk Bangkok binnen.

290
00:23:55,462 --> 00:23:59,400
Bangkok en Vietnam, dat
heette toen Indochina.

291
00:23:59,860 --> 00:24:07,590
..Frans Indochina, die werden gelijk
bezet. Nou wij waren net op tijd weg.

292
00:24:08,120 --> 00:24:12,960
En ik weet wel wij zaten in het zuidelijke
deel van de Chinese Zee toen werd achter ons de

293
00:24:12,960 --> 00:24:17,320
Prince of Wales en de Repulse, dat waren die
twee slagschepen, die werden tot zinken gebracht.

294
00:24:17,320 --> 00:24:24,720
Nou daar keken wij wel een beetje van
op hoor. Maar ja wij vervolgden onze weg

295
00:24:24,720 --> 00:24:28,350
Maar jullie vonden
dat onneembare schepen

296
00:24:32,840 --> 00:24:35,789
Nou ja, nou niet helemaal, want de
Duitsers hadden ook al eens een Brits

297
00:24:35,790 --> 00:24:42,140
slagschip tot zinken gebracht in
de haven nog wel, in The Orkneys.

298
00:24:42,140 --> 00:24:48,880
Onneembaar waren ze niet maar eh maar wij keken
er toch wel van op dat het zo snel gebeurde

299
00:24:48,880 --> 00:24:50,890
En hoe hoorde u dat van die twee

300
00:24:50,890 --> 00:24:55,280
Ook over de radio hoorde je dat.
Je kon wel bericht ontvangen ja.

301
00:24:55,970 --> 00:25:03,490
Wij hoorde dat via de gewone radio van
de Nederlands Indische Radio, de NIROM

302
00:25:03,490 --> 00:25:05,380
En hoeveel dagreizen waren
jullie van die schepen vandaan

303
00:25:05,380 --> 00:25:05,590
Nou ik denk één dagreis of
anderhalve dagreis denk ik.

304
00:25:05,590 --> 00:25:24,070
Maar precies weet ik dat niet, maar toch binnen
ja ..meer als honderd mijl in ieder geval hè.

305
00:25:24,070 --> 00:25:32,490
En we zaten in het zuidelijke deel van de Chinese
Zee, ter hoogte van Noord-Borneo denk ik.

306
00:25:32,490 --> 00:25:37,490
Op weg naar Pladjoe en we
kregen daarna weer ladingen aan

307
00:25:41,860 --> 00:25:44,980
en toen zijn we naar Singapore
gegaan met een lading.

308
00:25:44,980 --> 00:25:51,240
Die hebben we daar weer gelost en toen
kregen we daar zes, ik geloof dat het ongeveer

309
00:25:51,240 --> 00:25:56,790
zeshonderd ton was, vliegtuigbenzine en
dat moesten we naar Noord-Sumatra brengen.

310
00:25:56,790 --> 00:26:00,070
Naar Pangkalan Soesoe,
dat was een plaatsje

311
00:26:00,340 --> 00:26:05,170
Daar waren dan een squadron
Nederlands-Indische

312
00:26:05,170 --> 00:26:09,360
gevechtsvliegtuigen en daar moest
die vliegtuigbenzine naar toe.

313
00:26:09,380 --> 00:26:15,800
Dat was, ik weet nog, honderd octaan
vliegtuigbenzine. Dat moest naar Pangkalan Soesoe

314
00:26:15,800 --> 00:26:19,160
En hadden de Japanners toen al een
aanval op Nederlands-Indië uitgevoerd

315
00:26:19,160 --> 00:26:23,809
Ja, nee nou Noord-Borneo misschien
dat weet ik niet. Ze zaten in Malakka.

316
00:26:23,810 --> 00:26:28,596
Maar eh toen wij dat laadden, toen
wij op Singapore lagen, daar lagen die

317
00:26:28,597 --> 00:26:36,580
installaties van de Shell, dat was
een klein eilandje, Pulau Bukom, en

318
00:26:36,580 --> 00:26:46,790
daar lagen een stuk of twintig van
de manschap van de Repulse geloof ik.

319
00:26:46,790 --> 00:26:49,495
Of van die andere boot
van de Prince of Wales.

320
00:26:50,250 --> 00:26:54,110
En die zaten te kankeren die
jongens, nou, er was niets meer goed

321
00:26:54,110 --> 00:26:55,402
Maar wat eh [maakt zin niet af

322
00:26:55,720 --> 00:26:58,200
Van de overlevenden
van die slagschepen

323
00:26:58,460 --> 00:27:01,920
En dan kankerden ze. Wat zeiden ze dan

324
00:27:01,920 --> 00:27:07,750
Op die boot en op de overheid natuurlijk
en ze durfden niets meer natuurlijk.

325
00:27:07,750 --> 00:27:14,739
Ja, ze waren daar gebombardeerd en
getorpedeerd en ze waren gezonken, dus ja.

326
00:27:14,740 --> 00:27:17,970
De helft van de bemanning was verdronken,
denk ik of meer nog, weet ik het.

327
00:27:17,970 --> 00:27:20,770
En natuurlijk die hadden
wel reden om te kankeren.

328
00:27:20,770 --> 00:27:33,460
Maar we hebben toen nog een
paar, een paar Christmas

329
00:27:33,460 --> 00:27:34,308
cakes hebben we, het was
net tegen Kerst weet ik wel.

330
00:27:34,308 --> 00:27:37,620
Een paar Christmas cakes hebben we
ze laten bakken door onze Chinese kok.

331
00:27:38,220 --> 00:27:42,198
Meer konden we ook niet voor ze doen trouwens.
Er was niets te doen op die eilandjes.

332
00:27:42,198 --> 00:27:48,220
Nou toen zijn wij vertrokken
naar Pangkalan Soesoe.

333
00:27:48,220 --> 00:27:54,710
Maar toen hebben wij het ook geweten,
want de 28e december was het, een dag

334
00:27:54,710 --> 00:28:04,410
voor mijn verjaardag, toen werden wij
gebombardeerd en in brand geschoten

335
00:28:04,410 --> 00:28:05,729
Wacht even hoor.. door de Japanners

336
00:28:05,730 --> 00:28:07,390
Door twee Japanse vliegtuigen.

337
00:28:07,390 --> 00:28:11,500
Ik zeg dat ik er drie gezien heb, maar de
anderen dachten dat het maar twee waren.

338
00:28:12,260 --> 00:28:18,660
Maar ja, er viel één bom die viel midden
in een tank waar we die benzine in hadden

339
00:28:18,660 --> 00:28:20,170
Maar jullie voeren niet in konvooi

340
00:28:20,170 --> 00:28:26,840
Nee, wij voeren niet in konvooi.
En het gebeurde vroeg in de middag.

341
00:28:26,840 --> 00:28:29,298
Ik denk, ik denk dat het
ongeveer half twee was.

342
00:28:29,299 --> 00:28:34,200
En ik hoorde een paar explosies, doffe
dreunen, en ik keek door de patrijspoort

343
00:28:34,200 --> 00:28:38,133
naar buiten en toen zag ik de Ik keek
zo naar voren toen vanuit mijn hut.

344
00:28:38,133 --> 00:28:49,484
Toen kwam de tweede stuurman en een Chinees
die kwamen door de vlammen aanlopen.

345
00:28:49,485 --> 00:28:56,600
En ik, ik sliep in mijn nakie, in de tropen was het
smoorheet. Ik heb een wit ketelpak aangetrokken

346
00:28:56,750 --> 00:28:59,594
En ik heb een kijkertas, daar
had ik wat papieren in en wat

347
00:28:59,595 --> 00:29:06,450
geld, dat heb ik omgegooid
en ik begaf me naar mijn boot.

348
00:29:07,040 --> 00:29:12,530
Die lag aan..dat was de bakboordsboot..maar
toen ik bij de boot aankwam toen hing

349
00:29:12,530 --> 00:29:17,534
die boot aan één talie, we liepen nog
vaart, achter het schip aan te bengelen.

350
00:29:17,534 --> 00:29:22,069
De inventaris spoelde eruit zag ik
wel, en er was verder niemand bij.

351
00:29:22,069 --> 00:29:29,840
Ik zag een eindje achter het schip daar zag ik
de kapitein op een vlot zitten met een Chinees.

352
00:29:30,920 --> 00:29:35,780
En toen kwamen die vliegtuigen weer
over en die kwamen mitrailleren.

353
00:29:36,650 --> 00:29:37,880
Dus ik denk: “Nou, ik duik
weer voorlopig onder het

354
00:29:37,880 --> 00:29:40,946
dek.” En ik liep weer naar
achter toe, het trapje af.

355
00:29:41,310 --> 00:29:48,430
Ik kwam de vierde machinist tegen,
Stolok heette die, Piet Stolok.

356
00:29:48,430 --> 00:29:52,950
Wij noemde hem om een of andere reden,
waarom weet ik niet, we noemde hem Theun.

357
00:29:52,950 --> 00:29:56,030
En hij zei: “Moeten die karren niet gestopt
worden?” Die machines, bedoelde die.

358
00:29:56,030 --> 00:30:02,319
En ik denk: “Ja ik denk het wel.”
Want we liepen op volle vaart hè

359
00:30:02,320 --> 00:30:05,600
Dus ik dook die machinekamer in,
die was op het achterschip trouwens.

360
00:30:05,600 --> 00:30:08,590
De derde machinist stond nog beneden.

361
00:30:08,590 --> 00:30:12,180
Nou ik hoefde alleen maar zo tegen hem
te doen en dan kwam hij al naar boven

362
00:30:12,181 --> 00:30:16,037
zo rood als een biet vanwege de
spanning natuurlijk waarin hij in stond.

363
00:30:16,038 --> 00:30:21,600
Toen zei ik: “We staan in de fik
en we moeten in de boten.” Nou hij

364
00:30:21,600 --> 00:30:26,910
dook zijn hut weer in om een
zwemvest aan te doen, dat zag ik wel.

365
00:30:27,300 --> 00:30:31,981
En toen begaven we ons weer naar achteren
toe en toen keek ik nog eens over de kant en

366
00:30:31,981 --> 00:30:36,150
toen zag ik die stuurmansboot, die was
inmiddels te water gelaten [maak de zin niet

367
00:30:36,150 --> 00:30:40,120
af] Toen ik naar beneden liep zou ik de eerste
stuurman, de eerste stuurman was commandant

368
00:30:40,120 --> 00:30:44,825
van die boot waarin ik ook moest, maar
die was zeker al naar stuurboord gelopen.

369
00:30:44,825 --> 00:30:48,559
Dus toen zag ik hem bij stuurboord staan en
die boot is toen goed te water gekomen toen.

370
00:30:48,559 --> 00:30:52,660
En toen ik weer aan de stuurboord
over boord keek achteruit, toen

371
00:30:53,020 --> 00:30:59,770
zag ik de meeste Europeanen en
Chinezen zag ik in die boot zitten

372
00:30:59,770 --> 00:31:02,129
Maar was het zo aan boord
van het schip dat je van te

373
00:31:02,230 --> 00:31:03,670
voren kreeg toegewezen naar
welke reddingsboot je toe moest

374
00:31:03,670 --> 00:31:12,020
Ja, ja ik was samen de eerste stuurman
was natuurlijk bootscommandant, maar ik

375
00:31:12,020 --> 00:31:17,080
was ingedeeld, er waren maar twee boten,
ik was ingedeeld bij de bakboordsboot.

376
00:31:17,080 --> 00:31:26,810
Stuurboordsboot was voor de
kapitein en de derde stuurman

377
00:31:26,810 --> 00:31:32,990
En u zei, had u er al over nagedacht dat u
getorpedeerd kon worden en al voorbereidingen getroffen

378
00:31:34,010 --> 00:31:37,718
Nou ik had alleen dat tasje met
geld en papieren, meer niet

379
00:31:38,190 --> 00:31:41,500
Maar dat had u wel op het oog
torpedering alles in één tasje gedaan

380
00:31:41,500 --> 00:31:52,470
Ja, ja, ja, ja, ja, ja. Papier en
wat geld dat ik had, meer niet, ja.

381
00:31:52,470 --> 00:31:58,230
Maar toen kwamen die vliegtuigen
weer over en toen zag

382
00:31:58,230 --> 00:32:01,710
ik ook die inslagen naast
die boot zag ik ook inslaan

383
00:32:01,710 --> 00:32:02,669
Die boten [maakt zin niet af

384
00:32:02,670 --> 00:32:07,580
Nou ik denk: “Nou ik ga niet in die
boten.” Dat vlot was inmiddels..

385
00:32:07,770 --> 00:32:10,860
zag ik ergens achter het schip
drijven op behoorlijke afstand.

386
00:32:10,860 --> 00:32:17,690
Maar ja, ik kon zwemmen als een vis in
die tijd. Nog trouwens vrij goed hoor.

387
00:32:17,690 --> 00:32:22,890
Ik ben toen overboord gesprongen
en ik heb een hele tijd gezwommen

388
00:32:22,890 --> 00:32:24,616
maar ik ben op dat vlot terecht
gekomen bij die kapitein.

389
00:32:25,630 --> 00:32:32,565
Die kapitein zat daar, die was wat gewond,
glasscherven enzo. En die Chinees ook.

390
00:32:32,566 --> 00:32:36,290
En die waren een beetje bebloed en eh.

391
00:32:38,830 --> 00:32:40,890
Maar ja toen ik daar een keer op dat vlot
zat, toen gingen die vliegtuigen weg.

392
00:32:44,420 --> 00:32:50,820
Het vuur aan boord was verminderd,
toen zag ik die boot terugkeren.

393
00:32:50,820 --> 00:32:53,030
Toen denk ik: “Ik zwem maar terug.

394
00:32:53,030 --> 00:32:56,282
En ja, de kapitein die
wilde mij daar houden.

395
00:32:56,282 --> 00:32:57,460
Hij zei: “Je bent hartstikke
gek om terug te gaan.”

396
00:32:57,460 --> 00:33:00,020
Maar ja, die kapitein wilde
zeker gezelschap houden.

397
00:33:01,690 --> 00:33:04,440
Er ging later ook niet veel van
die kapitein uit moet ik zeggen.

398
00:33:04,440 --> 00:33:06,870
De eerste stuurman had
later ook de leiding.

399
00:33:06,870 --> 00:33:11,762
Maar ja, die eerste stuurman
die, nou daar moet je je

400
00:33:11,840 --> 00:33:16,710
petje voor afnemen, ging terug
naar de brandende tanker.

401
00:33:16,710 --> 00:33:23,820
Maar ik denk: “Nou ik ga er ook maar naar toe.”
En toen ik aankwam toen lag die boot nog opzij.

402
00:33:24,440 --> 00:33:30,235
En die Chinezen die waren begonnen
met hun bagage in die boot te brengen.

403
00:33:30,236 --> 00:33:36,190
Ja, tegen de regels in natuurlijk. En
daar kwam steeds meer bij weet ik wel.

404
00:33:36,190 --> 00:33:43,090
Maar ja ik had dat witte ketelpak
uitgetrokken.Ik dacht toen aan haaien.

405
00:33:43,090 --> 00:33:47,790
Dat witte ketelpak dat kan wel
eens aantrekkelijk zijn voor

406
00:33:47,790 --> 00:33:51,890
haaien natuurlijk hè. Dus ik
kwam poedelnaakt aan boord.

407
00:33:51,990 --> 00:33:57,424
En ik dook mijn hut in. Ik heb mijn
beste pak aangetrokken, een Europees pak.

408
00:33:57,424 --> 00:34:02,750
Ik denk: “Als ik weer van boord moet
dan heb ik het beste pak tenminste aan

409
00:34:02,750 --> 00:34:06,180
Maar was dat op oog met waar u terecht
zou komen om of het pak te redden

410
00:34:06,300 --> 00:34:15,300
Nou om het pak te redden natuurlijk hè. Ja dan
heb ik het beste pak aan, tailormade nog wel.

411
00:34:15,390 --> 00:34:19,030
En toen meldde ik mij bij de
eerste stuurman, bij Meijer.

412
00:34:20,490 --> 00:34:27,412
Het eerste wat hij zei: “Je hebt
geen zwemvest aan.” Ik zei: “Nou ik

413
00:34:27,412 --> 00:34:31,580
trek ook geen zwemvest aan.” Nou,
ik heb er ook geeneen aangetrokken.

414
00:34:31,580 --> 00:34:35,730
Er waren [maakt de zin niet af]..
Hij stond bij de brandslang.

415
00:34:36,590 --> 00:34:38,870
Oorspronkelijk had het
hele achterdek gebrand.

416
00:34:39,010 --> 00:34:43,830
Eerst was die brandende
benzine over het achterdek

417
00:34:43,830 --> 00:34:46,030
gekomen en toen waren die
vlammen nogal hoog geweest.

418
00:34:46,420 --> 00:34:51,080
Maar ze hadden met een brandslang hadden
ze die op het achterdek uitgespoten.

419
00:34:51,080 --> 00:34:53,983
Maar die brug en die
kapiteinshut die brandden nog.

420
00:34:53,983 --> 00:34:58,880
En voor dat dek was een gat, zagen
we later, van een vierkante meter

421
00:34:58,880 --> 00:35:04,700
in het dek...met van die vlammen,
die sloegen boven de brug uit.

422
00:35:04,810 --> 00:35:06,290
Voor de brug hè

423
00:35:06,290 --> 00:35:11,080
En maar die stuurman was toen
al bezig met de brug, met

424
00:35:11,080 --> 00:35:16,920
die brandslang, die stond die
kapiteinshut zo te spuiten.

425
00:35:16,920 --> 00:35:18,220
Tenminste die kapiteinshut
was net geblust.

426
00:35:18,810 --> 00:35:25,217
Toen riep die: “Kapitein, Kapitein.” Ik zei:
“Die kapitein zit op dat vlot daarachter.” En ik

427
00:35:25,217 --> 00:35:33,519
zei: “Daar kom ik ook vandaan van dat vlot.” En
toen zijn we verder gegaan met de brug te blussen.

428
00:35:33,520 --> 00:35:37,320
Die hebben we ook uit gekregen. Maar
dat gat konden we niet uit krijgen.

429
00:35:37,320 --> 00:35:43,190
Daar zijn we uren mee bezig geweest. Daar hebben
we van alles geprobeerd, maar dat ging niet.

430
00:35:44,640 --> 00:35:53,457
En toen eh ik zei nog tegen die stuurman:
“We moeten een stuk zeildoek eroverheen

431
00:35:53,457 --> 00:35:58,360
trekken.” Maar afijn, Nee we gaan eerst, hoe
noem je dat, scheepsraad houden”, zei die

432
00:35:58,360 --> 00:36:02,302
En toen kwamen we achteruit en toen zagen we
dat de kapitein inmiddels ook teruggekeerd was.

433
00:36:02,610 --> 00:36:11,300
Dat vlot was omgekeerd van die stellingen
gegleden en omgekeerd in het water terecht gekomen.

434
00:36:11,300 --> 00:36:13,657
Ze hadden, hij met die Chinezen
hadden er een plankje ervan

435
00:36:13,657 --> 00:36:17,000
afgebroken, ze hadden zitten
peddelen met dat plankje.

436
00:36:17,090 --> 00:36:21,270
Ze hadden er uren over gedaan. En
zo waren ze bij het schip gekomen.

437
00:36:21,720 --> 00:36:30,787
Maar ja die kapitein zat daar als een verzopen kat
zo’n beetje op een stoel, die nam geen leiding.

438
00:36:30,788 --> 00:36:34,100
Daar was niets meer van over. Maar
ja die stuurman had de leiding.

439
00:36:34,100 --> 00:36:36,190
Maar afijn, de
scheepsraad werd gehouden.

440
00:36:36,190 --> 00:36:41,040
Daar werd ook een borreltje bij
gedronken, moet ik daarbij vertellen.

441
00:36:41,040 --> 00:36:47,360
En toen zei die tweede machinist, ik
zie hem nog staan: “We moeten een stuk

442
00:36:47,360 --> 00:36:53,072
zeildoek overheen gooien, zo hè.” En
ik denk: “Ja dat heb ik ook wel gedacht,

443
00:36:53,072 --> 00:36:57,860
maar eh je moet het er niet overheen
flappen dat kan nooit natuurlijk, hè.

444
00:36:58,170 --> 00:37:04,190
In ieder geval, ik ben er bij vandaan
gelopen en ik ben naar het voordek gegaan.

445
00:37:04,310 --> 00:37:12,010
En die Chinezen wilden helemaal niet meewerken
in het begin, behalve die kabelgast, dat

446
00:37:12,010 --> 00:37:19,920
was een kleine, Chinees, een jonge Chinees,
die had van begin af aan flink meegeholpen

447
00:37:19,920 --> 00:37:21,880
En waarom wilden die
Chinezen niet meehelpen

448
00:37:21,880 --> 00:37:28,765
Ja, die waren volkomen de kluts kwijt. Ze hadden
geen zin om hun leven te wagen was het eigenlijk.

449
00:37:28,765 --> 00:37:30,110
Ze deden niks.

450
00:37:30,260 --> 00:37:37,030
Maar op enkele uitzonderingen na, die Kassop en
die chef hofmeester heeft later ook meegeholpen.

451
00:37:37,470 --> 00:37:45,460
Maar ik heb met die Kassop, dat was die kabelgast,
Kassop noemden we die, en met de bootsman...ik

452
00:37:45,460 --> 00:37:48,962
heb met die bootsman gepraat en die Kassop
die deed ook een duit in het zakje natuurlijk.

453
00:37:48,963 --> 00:37:49,740
Misschien was er ook
wel een paar stokers bij

454
00:37:49,740 --> 00:37:59,020
Ik heb een stuk of zes Chinezen
gekregen om die.. en eh.

455
00:37:59,440 --> 00:38:04,610
We hebben die tenten op het voordek, er was
een grote tent, nou die was groter als hier de

456
00:38:04,610 --> 00:38:10,360
kamer, van dik zeildoek, die hebben we losgesneden
en die hebben we naar achteren gesleept.

457
00:38:10,360 --> 00:38:11,895
Dat kon je alleen niet doen,
die was veel te zwaar.

458
00:38:12,820 --> 00:38:20,660
En die hebben we dubbel gevouwen en toen op
afstanden van drie meter heb ik zo punten gemaakt.

459
00:38:20,660 --> 00:38:24,611
Daar aan de ene kant een
hiewlijntje, stijf omgewikkeld,

460
00:38:24,611 --> 00:38:27,890
en aan de andere kant ook
drie meter van elkaar.

461
00:38:27,890 --> 00:38:36,230
Zo plat op dek. Dat dek was door die
explosie van die bom mooi schoon geveegd.

462
00:38:36,230 --> 00:38:39,755
Dat was geweldig, want anders
hadden we dat nooit kunnen doen.

463
00:38:39,820 --> 00:38:44,760
Dat was zo groot als hier deze kamer, maar
er was absoluut geen opstakel op het dek.

464
00:38:44,760 --> 00:38:50,210
Die bom had, zagen we later, die
had eerst de laadboom geraakt,

465
00:38:50,300 --> 00:38:55,160
een laadboom geraakt, en die
was net boven het dek ontploft.

466
00:38:55,160 --> 00:39:01,290
Er was een gat van een vierkante meter en
daar waren de randen van naar beneden omgekruld

467
00:39:01,290 --> 00:39:04,020
Dus dat dek was zo glad
als ik weet niet wat.

468
00:39:04,100 --> 00:39:09,560
En toen hebben we die tent
daar neergelegd en één lijn

469
00:39:09,560 --> 00:39:13,870
aan die kant langs, één
achteren, de andere de voorlangs.

470
00:39:13,870 --> 00:39:19,000
En er stonden drie of vier Chinezen
eigenlijk aan elke lijn te trekken.

471
00:39:19,000 --> 00:39:24,620
Op een sein van mij trokken ze
dat over, over dat gat heen.

472
00:39:24,620 --> 00:39:30,670
De chef hofmeester die stond
toen met een slang die

473
00:39:30,670 --> 00:39:33,600
tent nat te houden, op te
spuiten met de dekwasslang.

474
00:39:33,600 --> 00:39:39,747
En die trokken die natte slang eroverheen toen
werd de vlam afgesneden, toen werd de brand

475
00:39:39,748 --> 00:39:53,730
geblust, die vlam was meteen weg hè. En toen
liet die hofmeester gelijk die slang zakken

476
00:39:53,730 --> 00:39:59,350
En de eerste machinist was net aan komen lopen
en dus die zei: “Go on, go on!", zei die.

477
00:39:59,350 --> 00:40:03,015
Die moest blijven spuiten hè,
met die slang natuurlijk.

478
00:40:03,015 --> 00:40:08,820
Nou fijn toen hebben we wat gewicht
gelegd op die slang dat die.. want

479
00:40:08,820 --> 00:40:12,790
er kwam een putje in dat zeil natuurlijk,
dat kwam vol met water te staan.

480
00:40:12,860 --> 00:40:17,040
Nou wat zware voorwerpen rondom dat
ie er niet helemaal in zou zakken.

481
00:40:17,220 --> 00:40:23,703
Maar toen kon ik rapporteren
dat de brand geblust was.

482
00:40:23,704 --> 00:40:28,140
Een jong derde stuurmannetje
van nog net geen 24 jaar

483
00:40:28,960 --> 00:40:30,820
En daar heeft u ook een
vermelding voor gehad

484
00:40:30,820 --> 00:40:43,650
Nee, die heb ik niet gehad. Nou dat zal ik
later vertellen. Dat zit me nog dwars, hoor

485
00:40:44,070 --> 00:40:44,590
Ja? Nou vertel dat dan nu maar

486
00:40:44,590 --> 00:40:56,690
Nou, ik ben pas in 1947 teruggekomen,
begin ’47 hè. Toen had iedereen al rapport

487
00:40:56,690 --> 00:41:08,100
uitgebracht en het eerste wat ik tegenkwam
is dat boek van Bezemer, dat daar ook staat

488
00:41:09,020 --> 00:41:15,570
En dat eh.. op dat vlot.
Nee, wacht eens even.

489
00:41:15,570 --> 00:41:20,345
Ik heb toen jaren daarna, ik
heb toen jaren daarna, toen

490
00:41:20,345 --> 00:41:23,750
kreeg ik pas dat rapport in
handen van de eerste stuurman.

491
00:41:25,490 --> 00:41:38,240
Die vertelde dat achter, het schip stond
in de brand, en achter op grote afstand

492
00:41:38,720 --> 00:41:43,830
dreef een vlot waarop drie personen, dat
was de gezagvoerder, derde stuurman, B.

493
00:41:43,830 --> 00:41:51,000
van Bon staat er, en een Chinees die onmiddellijk
bij de aanval over boord waren gesprongen.

494
00:41:51,000 --> 00:41:55,820
En meer wordt er van mij niet
vermeld. Nou, dat zit mij nog dwars

495
00:41:55,820 --> 00:41:56,370
Waarom zit u dat dwars

496
00:41:56,370 --> 00:42:02,920
Nou, er is wel wat anders
te vermelden over mij, ja

497
00:42:03,840 --> 00:42:07,840
En u vindt dat, u trekt
u zich dat ook aan

498
00:42:07,870 --> 00:42:14,200
Nou, zo erg is het nou ook weer niet,
maar eh het zit mij wel een beetje dwars

499
00:42:14,880 --> 00:42:18,590
En heeft u daar wel eens contact over
opgenomen met [maakt de zin niet af

500
00:42:18,590 --> 00:42:26,300
Nee, ja ik ben, ik heb
Meijer nog later, ja... Kijk

501
00:42:26,530 --> 00:42:29,292
ik wil niks, ik wil geen
afbreuk doen aan Meijer.

502
00:42:29,292 --> 00:42:33,276
Natuurlijk niet, want het was
zijn initiatief om naar de boot

503
00:42:33,277 --> 00:42:37,417
terug te gaan hè. Maar ik heb hem
wel gesproken en ja, ik had wel.

504
00:42:37,417 --> 00:42:40,521
“Moet je, had je gewild dat
er nog iets was vermeld?.” “Ja

505
00:42:40,522 --> 00:42:41,591
dat had ik eigenlijk wel
gewild,” heb ik tegen hem gezegd.

506
00:42:41,592 --> 00:42:46,430
Ik heb er geen punt van gemaakt
hoor. Maar hij heeft het niet gedaan.

507
00:42:46,430 --> 00:42:57,290
Maar ja, dat was in de
negentiger jaren hoor

508
00:42:58,950 --> 00:43:01,540
Had hij het goed gezien, of

509
00:43:02,650 --> 00:43:12,960
Nou ze hebben, hij zowel als de tweede
machinist, die hebben de rapporten gemaakt.

510
00:43:13,380 --> 00:43:20,510
Maar, maar ze hebben niet aan mij
gedacht, hè. Ik heb geen rapport geschreven

511
00:43:20,510 --> 00:43:25,840
Nee, maar ik bedoel, ze hadden u
natuurlijk wel op dat vlot zien zitten

512
00:43:25,840 --> 00:43:26,880
Ja, ja, ja dat klopt

513
00:43:26,880 --> 00:43:27,810
Dus dat klopte wel

514
00:43:27,810 --> 00:43:32,290
Ik zeg tegen de kapitein: “Ik kom van
dat vlot af”, zei ik. Hij wist het wel.

515
00:43:33,180 --> 00:43:36,105
Het klopt helemaal, maar
ik ben ook teruggezwommen.

516
00:43:36,210 --> 00:43:44,200
Maar, maar ik ben ook de machinekamer ingelopen,
terwijl het schip nog volle vaart liep.

517
00:43:44,650 --> 00:43:47,378
En, en terwijl die anderen nog
in die boten zaten denk ik,

518
00:43:47,378 --> 00:43:53,150
hè. Dus eh dat had ook wel
vermeld mogen worden, vind ik

519
00:43:53,150 --> 00:43:56,750
En heeft niemand dat gezien? Het was
natuurlijk ook chaos aan boord, of

520
00:43:56,750 --> 00:44:00,450
Nou ja in het begin zou het wel
chaos geweest zijn, ja. Ja, ja

521
00:44:00,450 --> 00:44:01,141
Ik weet niet.

522
00:44:01,142 --> 00:44:03,945
Ik probeer even uit te
vissen hoe dat, vindt u niet,

523
00:44:03,945 --> 00:44:07,530
hoe uw naam niet in dat
rapport heeft kunnen staan

524
00:44:07,530 --> 00:44:07,816
Ja, dat weet ik niet.

525
00:44:07,816 --> 00:44:12,160
Kijk die mensen hebben allemaal... die
rapporten zijn allemaal in ’46 geschreven.

526
00:44:12,160 --> 00:44:23,550
En eh, nee in vijf of ’46, na de oorlog. Die
andere mensen die hebben jaren in dat kamp gezeten.

527
00:44:23,550 --> 00:44:26,601
Maar die hebben niet meer aan een
ander gedacht. Dat is wel te begrijpen.

528
00:44:26,602 --> 00:44:36,750
Die hebben in dat kamp gezeten en die
moesten dat rapport schrijven, ja, ja.

529
00:44:36,750 --> 00:44:47,300
Wat ze zich het beste herinnerden
dat hebben ze geschreven. Meer niet

530
00:44:47,300 --> 00:44:51,350
De brand was geblust

531
00:44:51,350 --> 00:44:52,040
Ja

532
00:44:52,040 --> 00:44:54,490
De Aldegonda was
beschadigd neem ik aan

533
00:44:54,490 --> 00:45:00,680
Ja, ja, ja. Nou toen moesten wij
het schip weer vaarklaar maken.

534
00:45:00,680 --> 00:45:06,180
De brug was niet helemaal uitgebrand.

535
00:45:06,180 --> 00:45:12,300
Dat stuurhuis was wel verbrand en we
konden niet meer sturen vanaf de brug.

536
00:45:12,300 --> 00:45:21,680
De kaartenkamer die was geblakerd. De lampen
die hingen als gesmolten ijspegels aan het glas.

537
00:45:21,680 --> 00:45:28,908
Die hingen op hun plaats. Maar de kaarten die
waren nog, die zaten in laden, die waren nog heel.

538
00:45:28,908 --> 00:45:33,340
Behalve de kaart die
op tafel had gelegen.

539
00:45:34,080 --> 00:45:39,110
En we moesten de boten natuurlijk
scheep zetten, nou dat gebeurde.

540
00:45:39,160 --> 00:45:43,650
De inventaris van die boot
was helemaal weggespoeld.

541
00:45:44,270 --> 00:45:47,110
We bleken één man te missen, die
was waarschijnlijk verdronken

542
00:45:47,910 --> 00:45:50,340
Een Chinees, of

543
00:45:50,340 --> 00:45:56,040
Een Chinees, ja. En eh we
hadden twee zwaargewonden.

544
00:45:56,040 --> 00:46:01,220
Dat waren die stuurman, tweede stuurman, ik was
derde stuurman, die tweede stuurman en een Chinees.

545
00:46:01,580 --> 00:46:03,260
Die door de vlammen kwamen lopen

546
00:46:03,260 --> 00:46:07,529
Die eh, Chinees had alleen maar
een onderbroekje aan, weet ik wel.

547
00:46:07,530 --> 00:46:16,440
Nou die, die was in bewusteloze toestand
bijna. Lag ie daar met die enorme brandwonden.

548
00:46:16,440 --> 00:46:19,370
Zulke blaren over zijn lichaam.

549
00:46:19,610 --> 00:46:24,127
En die tweede stuurman, die had alleen
blaren op zijn armen en op zijn benen.

550
00:46:24,128 --> 00:46:26,030
Ongeveer zo, zulke bobbels
hè, tweedegraads dus

551
00:46:26,440 --> 00:46:28,990
Want die had een overhemd
aan en een korte broek

552
00:46:28,990 --> 00:46:30,306
Hij had een overhemd
en een broekje aan, ja.

553
00:46:33,660 --> 00:46:40,630
En die Chinees is later toen wij in Soesoe kwamen,
is die Chinees overleden in het ziekenhuis.

554
00:46:40,630 --> 00:46:42,379
En die tweede stuurman
die heeft het wel gehaald.

555
00:46:42,380 --> 00:46:47,840
Ik heb verder ook niet
gehoord waar die gebleven is.

556
00:46:47,840 --> 00:46:52,645
Die zijn allebei de wal opgegaan en ik
werd tweede stuurman toen op die boot.

557
00:46:52,645 --> 00:46:57,930
Ja, we hebben een eh, we moesten
achteruit sturen met het hulpstuurgerei

558
00:46:57,930 --> 00:47:03,590
En door middel van fluitsignaaltjes,
we hadden er ook geen

559
00:47:03,590 --> 00:47:09,140
telefoon naar toe, en zo werd
afgesproken hoe we daar zouden komen.

560
00:47:09,540 --> 00:47:13,960
Met wie, of er gemanoeuvreerd moet worden.
Dus op de brug, op de brug werd wacht gelopen.

561
00:47:13,960 --> 00:47:18,550
En door fluitsignalen en zo
werd [maakt de zin niet af]

562
00:47:18,640 --> 00:47:23,224
De telegraaf, de telegraaf
konden we wel gebruiken.

563
00:47:23,224 --> 00:47:29,614
Dus eh. En zo zijn wij in Pangkalan, Pangkalan
Soesoe gekomen. En daar hebben we de lading gelost.

564
00:47:29,614 --> 00:47:35,480
Nou daar bleek maar, ik geloof dat we nog
geen tien ton van de benzine verloren hadden.

565
00:47:35,550 --> 00:47:41,410
Ja, wat er gebeurd is:
die bom is ontploft.

566
00:47:41,570 --> 00:47:47,185
Toen is er eerst.. [maakt de zin niet af].. er
was zoveel ruimte onderdeks van die olie dat er

567
00:47:47,185 --> 00:47:54,620
eerst een overdruk is geweest in die tank,
natuurlijk door die ontploffing, dat is teruggelopen

568
00:47:54,620 --> 00:48:01,050
en die brandende benzine heeft een hoop brandende
benzine meegenomen over het hele schip heen

569
00:48:01,050 --> 00:48:07,520
Door de wind naar achteren toe over die brug heen
en het achterdek. Net tot onze verblijven toe.

570
00:48:07,810 --> 00:48:10,550
Toen die benzine uitgebrand
was, toen brandde alleen

571
00:48:10,550 --> 00:48:11,759
die verf nog, dat waren
lage vlammetjes, zo hoog

572
00:48:11,760 --> 00:48:19,360
Maar dus die hele tank
had kunnen ontploffen

573
00:48:19,360 --> 00:48:26,040
Ja, als die leeg was geweest. Tenminste als er
gas in had gezeten dan had hij kunnen ontploffen.

574
00:48:26,040 --> 00:48:29,928
Maar nu die bijna helemaal gevuld
was met benzine is die..toen

575
00:48:29,929 --> 00:48:34,930
is eerst dat gas gaan branden,
maar de benzine ook natuurlijk.

576
00:48:34,930 --> 00:48:39,690
Maar dat is steeds gas,
gastoevoer door die hitte van die

577
00:48:39,690 --> 00:48:44,140
vlammen, gas uit die tanker gekomen
en dat was die metershoge vlam.

578
00:48:44,140 --> 00:48:47,940
Ik schat die vlam drie, vier,
misschien wel vijf meter hoog.

579
00:48:49,340 --> 00:48:57,510
En ja, we hebben daar ontzettend
geluk mee gehad. Diezelfder morgen.

580
00:48:57,510 --> 00:49:06,533
hadden we een afsluiter in die tank die moesten
we repareren. We dachten dat ie in tank twee zat.

581
00:49:06,534 --> 00:49:09,650
Maar die bleek in tank drie te zitten.

582
00:49:10,240 --> 00:49:15,980
En toen hebben we die olie, die
zeshonderd ton, hebben we de dag te voren,

583
00:49:15,980 --> 00:49:21,552
de morgen te voren van tank twee
naar tank drie hadden we die gepompt.

584
00:49:21,553 --> 00:49:26,230
En die tank twee was helemaal
leeg nu en drie was vol.

585
00:49:26,230 --> 00:49:31,860
Maar als we dat niet gedaan hadden...
nou dat is een geluk, een groot

586
00:49:31,860 --> 00:49:34,580
geluk geweest bij een ongeluk, dan was
die bom in tank drie terecht gekomen

587
00:49:34,580 --> 00:49:41,680
en dat was schot geweest, nou dan
was er een enorme explosie gehad.

588
00:49:41,680 --> 00:49:44,150
Nou dan was er, dat schot tussen twee
en drie dat was er ook aangegaan.

589
00:49:44,150 --> 00:49:49,540
Dan hadden we brandende benzine in
om het hele schip heen gehad, hoor.

590
00:49:49,540 --> 00:49:52,580
Maar nou, dan hadden het
niet veel het overleefd

591
00:49:52,580 --> 00:49:56,490
Is het nou extra gevaarlijk op
een tanker te varen in de oorlog

592
00:49:56,490 --> 00:49:57,759
Ja dat was heel gevaarlijk.

593
00:49:57,760 --> 00:50:05,990
Vooral als die olie op het water
kwam, nou dan.. ja, ik heb het

594
00:50:05,990 --> 00:50:11,308
zelf nooit meegemaakt, maar ik
heb er wel veel van gezien ja.

595
00:50:11,309 --> 00:50:19,700
Ja dat was heel gevaarlijk. Maar ja dat is dus
eh... Wij hebben heel veel, heel veel geluk gehad.

596
00:50:19,700 --> 00:50:29,090
Ik wist dat die bom daar op het bovendek ontploft
was. En ook dat die tank nou vol was en niet leeg.

597
00:50:29,090 --> 00:50:30,800
Vol met benzine.

598
00:50:32,270 --> 00:50:43,240
Nou die hebben we binnen gebracht en de olie
gelost en toen zijn we buitenom benoorden

599
00:50:43,240 --> 00:50:47,199
Sumatra, buitenom de Straat Sunda in,
eerst naar Batavia aan, HYPERLINK

600
00:50:47,199 --> 00:50:48,006
"http://nl.wikipedia.org/wiki/Tjandjong_Priok"
\o "Tjandjong Priok" Tjandjong Priok, de haven.

601
00:50:48,006 --> 00:50:54,040
Daar hebben we een tijdje
gelegen, een tijdje binnen.

602
00:50:54,600 --> 00:50:58,650
En toen met een klein konvooi,
drie schepen, zijn we naar

603
00:50:58,650 --> 00:51:01,770
Soerabaja gegaan en daar
moesten wij gerepareerd worden

604
00:51:01,770 --> 00:51:05,340
En ondertussen vielen de Japanners
Nederlands-Indië steeds aan

605
00:51:05,340 --> 00:51:10,670
Nou toen, ja toen. Nou toen
zaten ze op Borneo en Balikpapan.

606
00:51:10,770 --> 00:51:14,480
En Noord-Sumatra dat weet ik,
nee Sumatra nog niet denk ik

607
00:51:14,480 --> 00:51:17,830
Dat hoorden jullie op de radio

608
00:51:17,830 --> 00:51:20,540
Ja, in de juiste volgorde dat
weet ik niet, maar ik denk dat

609
00:51:20,540 --> 00:51:27,626
Singapore ongeveer viel tegen de
tijd dat wij in Soerabaja aankwamen.

610
00:51:27,627 --> 00:51:39,570
Soerabaja dat.. wij kwamen in januari, kwamen wij
in Soerabaja. Eind januari of begin februari.

611
00:51:40,180 --> 00:51:44,459
En na een paar dagen begonnen
daar de luchtaanvallen al.

612
00:51:44,460 --> 00:51:51,839
En ik geloof dat die vliegtuigen van Borneo
kwamen of van een vliegdekschip dat weet ik niet.

613
00:51:51,840 --> 00:51:55,607
Nou die haven werd eerst, het
radiostation in de stad werd gebombardeerd.

614
00:51:55,607 --> 00:52:02,470
Dat was het eerste bombardement. En het tweede
bombardement, de vliegbasis daar van de marine enzo

615
00:52:02,470 --> 00:52:07,310
Nou elke dag hadden we bombardementen.
De haven en de schepen daar.

616
00:52:09,520 --> 00:52:11,920
Waar ging u dan heen
tijdens een bombardement

617
00:52:11,920 --> 00:52:15,630
Nou in het begin in
een schuilkeldertje.

618
00:52:16,450 --> 00:52:21,670
Maar we werden met een man of
vier van ons schip, de eerste

619
00:52:21,670 --> 00:52:26,690
stuurman en ik en de tweede
machinist en de vierde machinist.

620
00:52:26,690 --> 00:52:30,106
Wij gingen een cursus, een
kanonniercursus volgen weer.

621
00:52:30,107 --> 00:52:35,971
Ja ik wist er genoeg van, maar ik vond het
wel goed. Ik ging wel weer mee met de marine.

622
00:52:35,972 --> 00:52:40,860
Daar waren er een stuk of twintig
van de Shell en ook van de KPM.

623
00:52:40,860 --> 00:52:45,660
De KPM dat was dan ook een
maatschappij met over de

624
00:52:45,660 --> 00:52:48,212
honderd kleine scheepjes die
daar in de archipel voeren.

625
00:52:48,212 --> 00:52:55,880
En wij waren op die cursus en
dat is ook nog een heel verhaal.

626
00:52:55,880 --> 00:52:59,970
En toen wij daar de schuilkelder in
gingen, toen zagen wij daar twee kanonnen

627
00:52:59,970 --> 00:53:04,380
staan, tijdens de luchtaanval, en
luchtafweerkanonnen waar niemand bij stond

628
00:53:04,820 --> 00:53:09,080
En toen vroegen wij: “Nu we hier
toch zijn mogen wij die bedienen?”.

629
00:53:09,430 --> 00:53:14,170
Nou bij de volgende luchtaanval die
we kregen, mochten wij bedienen.

630
00:53:14,170 --> 00:53:20,190
Maar we kregen een officier, een marine officier,
vuurleider erbij en een paar onderofficieren.

631
00:53:20,470 --> 00:53:28,270
En toen stonden wij daar met die twee tien-centimeter
kanonnen op die vliegtuigen te schieten.

632
00:53:28,810 --> 00:53:31,370
Ja dat is ook nog een heel gedoe.

633
00:53:31,370 --> 00:53:35,619
Toen, bij één van die luchtaanvallen,
toen liepen wij naar onze posten toe.

634
00:53:35,619 --> 00:53:42,260
Toen kwam ik een matroos tegen die ik kende van
mijn diensttijd in Den Helder en Vlissingen.

635
00:53:42,260 --> 00:53:42,449
En die zei tegen mij: “Ga je
mee het schuilkeldertje in?”

636
00:53:42,450 --> 00:53:47,880
Het schuilkeldertje, ja hij
bedoelde een onderzeeboot.

637
00:53:47,880 --> 00:53:48,719
Hij was onderzeebootbemanning.

638
00:53:48,720 --> 00:53:53,110
Helemaal fout, ze legden.. [maakt de
zin niet af] Bij een luchtaanval gingen

639
00:53:53,110 --> 00:53:58,600
ze met die onderzeeboten.. die lieten
ze in de haven zinken onder water.

640
00:53:59,270 --> 00:54:01,084
En ik zeg al: “Het spijt
mij, maar ik sta bij het

641
00:54:01,085 --> 00:54:03,760
luchtafweergeschut.” Anders was
ik nog bij hem gaan zitten ook hè

642
00:54:03,760 --> 00:54:11,380
Dus wij stonden daar te schieten en
bij die luchtaanval, ik zag me daar...

643
00:54:11,380 --> 00:54:17,240
er viel een hele rij bommen die
viel een paar honderd meter voor ons.

644
00:54:17,700 --> 00:54:23,450
Toen is ook de oude Zeven Provinciën die heeft
de voltreffer gehad en die zonk ter plaatse.

645
00:54:24,010 --> 00:54:30,140
En maar één bom die is blijkbaar blijven hangen
die viel, ik stond met mijn rug er naar toe ik heb

646
00:54:30,140 --> 00:54:37,080
het niet zien gebeuren, maar toen de luchtaanval
voorbij was toen zeiden ze: “Er is een bom gevallen

647
00:54:37,080 --> 00:54:42,938
in de haven bovenop één van die onderzeeboten.”
En nou er zou wel lucht bovenkomen, luchtbellen.

648
00:54:42,939 --> 00:54:48,130
Maar ik had niets gezien, maar ik
had er met de rug naar toe gestaan.

649
00:54:48,130 --> 00:54:52,500
Daar zaten, ik hoorde later, pas veel later
dat er veertien mensen bij omgekomen zijn.

650
00:54:52,500 --> 00:54:56,150
Maar ik had er ook bij kunnen
zitten, als ik meegegaan was.

651
00:54:56,151 --> 00:54:58,910
Nou daar heb ik zeldzaam,
zeldzaam geluk gehad

652
00:54:58,910 --> 00:55:03,440
Maar u bent dus, u raakte zomaar
opeens in die oorlog verzeild.

653
00:55:03,440 --> 00:55:08,430
Eerst een schip aangevallen, toen in Soerabaja
en toen weer bombardementen. Wat dacht u

654
00:55:08,430 --> 00:55:10,710
Ja, ja nou ik dacht niks hè
eigenlijk, maar je moest mee doen hè

655
00:55:10,990 --> 00:55:19,659
Dat gevoel had u ook

656
00:55:19,660 --> 00:55:19,691
Ja

657
00:55:19,691 --> 00:55:20,004
Dat u mee moest doen

658
00:55:20,004 --> 00:55:20,035
Ja

659
00:55:20,036 --> 00:55:20,379
U dacht niet ik ga weg

660
00:55:20,380 --> 00:55:24,500
Nou ja, wij moesten, wij waren daar,
en wij allemaal hoor, eh allemaal

661
00:55:24,500 --> 00:55:29,600
koopvaardijmensen, nou we gingen
allemaal met plezier daar staan schieten.

662
00:55:29,600 --> 00:55:31,940
Nou dat was het ergste niet

663
00:55:32,330 --> 00:55:33,930
Wat was het ergste dan

664
00:55:35,020 --> 00:55:39,870
Nou ja, als je op zee getorpedeerd zou worden dat
was... en de brand ja, wat we gehad hadden enzo.

665
00:55:39,870 --> 00:55:42,460
Die dingen waren erger natuurlijk.

666
00:55:42,460 --> 00:55:47,760
Maar als je dan beneden
actief stond te schieten op

667
00:55:47,760 --> 00:55:51,100
de vijand zou ik maar zeggen,
nou dat zinde ons wel

668
00:55:51,940 --> 00:55:52,129
Dat zinde je wel

669
00:55:52,130 --> 00:55:53,430
Ja, ja

670
00:55:53,530 --> 00:55:56,140
U, u besefte niet dat u ook
misschien in gevaar was

671
00:55:57,900 --> 00:56:06,070
Nou, nee niet echt. Je stond daar bij die twee
kanonnen met een soort zandzakken er omheen zo.

672
00:56:06,070 --> 00:56:12,400
Je stond daar betrekkelijk veilig,
denk ik. Nou ja, in je onderbewustzijn.

673
00:56:12,630 --> 00:56:14,660
Ik was er wel bang voor dat die
bommen op mij zouden komen.

674
00:56:14,660 --> 00:56:18,810
Daar dacht ik wel bij na,
maar echt bang was ik niet.

675
00:56:18,810 --> 00:56:23,353
Maar ik denk eh kijk als die vliegtuigen
bijna boven je zijn, als die vliegtuigen

676
00:56:23,560 --> 00:56:28,370
daar zijn dan laten ze die bommen los hè.
Ze vliegen, ze kwamen van die richting.

677
00:56:28,370 --> 00:56:36,850
We lagen wel in de lijn. Maar als ze nou recht
boven je zijn dan moeten de bommen ook bij je zijn.

678
00:56:36,850 --> 00:56:41,740
Als ze dan voorbij waren dan
eh dan was ik niet bang meer

679
00:56:41,740 --> 00:56:46,490
Was er veel verdediging van de Nederlandse kant?
Want Japanners kwamen dus met bommenwerpers

680
00:56:47,030 --> 00:56:49,200
Ja, dat waren
tweemotorige bommenwerpers.

681
00:56:49,670 --> 00:56:53,900
En ik denk dat in deze formatie, ik heb ze niet
geteld, maar ik denk een stuk of tien vliegtuigen

682
00:56:53,900 --> 00:56:55,530
En waren [maakt de zin niet af

683
00:56:55,530 --> 00:56:59,240
Tot twee rijen, of misschien twaalf of
zo, tot twee rijen achter elkaar aan

684
00:56:59,240 --> 00:57:02,220
En waren er ook Nederlandse
vliegtuigen in de lucht

685
00:57:02,220 --> 00:57:04,130
Nou, ik heb ze niet gezien.

686
00:57:04,130 --> 00:57:20,670
Maar ik zag dat onze granaten, ja, ik volgde
die conversatie van die marine officier... ik

687
00:57:20,670 --> 00:57:28,230
weet niet of hij zelf, nee ik denk dat een
onderofficier ze afstelde, maar ja hoe dan ook, ik

688
00:57:28,230 --> 00:57:34,384
hoorde de afstand of de hoogte van de vliegtuigen
die was acht, negenduizend meter of zo iets.

689
00:57:34,384 --> 00:57:38,400
Dat hoorde ik zeggen dan en daar
werden die granaten op afgesteld.

690
00:57:38,400 --> 00:57:45,190
Op afstand, op tijd werden die afgesteld. Wat
er precies gebeurde weet ik niet, maar eh.

691
00:57:45,190 --> 00:57:52,073
Ik stond dan aan het sluitstuk hè. Open gooien,
granaat erin en ik moest hem weer dicht trekken.

692
00:57:52,073 --> 00:57:59,990
Een ander gooide de granaat
erin. Wigman heette dat

693
00:58:00,590 --> 00:58:05,890
Maar dat had ik op de Brinio tijdens mijn
diensttijd bij de marine ook gedaan. Op de Brinio.

694
00:58:05,890 --> 00:58:09,100
Dus ik was daar bedreven in.

695
00:58:09,930 --> 00:58:17,570
En ik zag toen één vliegtuig, die vliegtuigen
die kwamen vanuit het zuiden, vanuit het

696
00:58:17,570 --> 00:58:26,770
noorden kwamen ze over vanuit Borneo natuurlijk,
hè. En zo met een grote boog gingen ze terug.

697
00:58:26,770 --> 00:58:33,110
En toe ze op, ik zag dat onze, onze rookwolkjes
van die granaten, die zaten er wel dichtbij.

698
00:58:33,110 --> 00:58:36,280
Maar toen viel er geen één
vliegtuig uit dat zag ik wel.

699
00:58:36,430 --> 00:58:42,829
Maar toen op de terugweg toen zag ik er één
uitvallen. En ik was de enige die het zag.

700
00:58:42,830 --> 00:58:45,650
“Maar waar dan, waar
dan”, vroeg die officier.

701
00:58:45,650 --> 00:58:49,510
“Kijk daar gaat, daar gaat ie.” En
ik zag hem in steeds grotere boog zo.

702
00:58:50,340 --> 00:58:55,030
En toen viel ie loodrecht naar
beneden op Madura kwam ie terecht.

703
00:58:55,650 --> 00:58:59,950
Daar zag ik een kleine
paddenstoelenwolk opreizen waar die

704
00:59:00,290 --> 00:59:07,280
..hij vloog blijkbaar gelijk in brand,
allemaal rook hè. Zo een echte paddenstoel, zo.

705
00:59:07,280 --> 00:59:14,630
Niet van een atoombom maar van..nou
van benzine weet ik, het rook

706
00:59:14,630 --> 00:59:18,600
En had u ook het idee dat
Nederlands-Indië zou vallen

707
00:59:19,490 --> 00:59:28,890
Nou toen nog niet, we dachten
Java blijft nog wel behouden toen.

708
00:59:28,890 --> 00:59:34,450
Ja, dat dachten wij, maar ja, ik hield er
totaal geen rekening mee, dat Java zou vallen

709
00:59:34,450 --> 00:59:36,190
Want waarom Java

710
00:59:36,190 --> 00:59:40,888
Nou, dat was de kern eigenlijk van Nederlands
Indie. Daar woonden ook de meeste mensen toen.

711
00:59:40,889 --> 00:59:45,200
Tachtig miljoen geloof ik wel. En
daar waren de grote steden enzo.

712
00:59:45,330 --> 00:59:51,770
Nee, en Japan moest ook over zee komen, nee.
Toen dacht ik nog niet dat het zou vallen

713
00:59:51,770 --> 00:59:54,610
En Java was ook beter verdedigd
dan de andere eilanden

714
00:59:54,610 --> 00:59:56,410
Dat weet ik niet,
maar dat denk ik wel.

715
00:59:56,410 --> 01:00:02,150
Ja, maar het stelde niks voor met dat
materiaal wat ze daar hadden dat stelde niks

716
01:00:02,150 --> 01:00:08,470
voor eh met wat eh waar de Japanner mee
kwam natuurlijk hè. Die waren overmachtig.

717
01:00:09,320 --> 01:00:13,910
Maar ja toen eh het zal, ja
het moet eind januari, eind

718
01:00:13,910 --> 01:00:19,478
februari geweest zijn toen
de slag in de Java Zee kwam.

719
01:00:19,479 --> 01:00:22,981
Ja en toen dacht ik wel:
nu is de zaak verloren, ja

720
01:00:24,160 --> 01:00:25,540
En dat dachten meer mensen met u

721
01:00:25,540 --> 01:00:25,630
Ja natuurlijk.

722
01:00:25,630 --> 01:00:38,659
Nou ja toen, de laatste luchtaanval, dat
zal eind februari of begin maart ik weet het

723
01:00:38,660 --> 01:00:47,590
niet meer precies, toen stonden, toen was ik
niet meer op die cursus, die was afgelopen..

724
01:00:48,080 --> 01:00:59,430
..maar er was een luchtalarm
en ik ging in een schuilkelder.

725
01:00:59,430 --> 01:01:03,210
En toen kwam ik uit die
schuilkelder en daar stond boven die

726
01:01:03,210 --> 01:01:10,040
schuilkelder daar was een
verfbergplaats die stond in de brand.

727
01:01:10,040 --> 01:01:15,150
En die gingen we blussen en ook nog
een oud scheepje, die was in beslag

728
01:01:15,150 --> 01:01:16,348
genomen van de Duitsers, dat lag
daar, dat moest ook geblust worden.

729
01:01:16,349 --> 01:01:21,514
Maar we stonden op dat scheepje te blussen
toen kwam een KPM-er kwam er langs, een KPM-er.

730
01:01:21,514 --> 01:01:27,760
Ja, die zei: “Jullie zijn goed gek.

731
01:01:30,240 --> 01:01:35,163
Bij de marine wordt de zaak al opgeblazen”.
En nou toen eh ben ik ook maar weggegaan.

732
01:01:35,163 --> 01:01:35,723
En toen ben ik naar mijn hotel gegaan.

733
01:01:35,724 --> 01:01:41,019
Want ik dacht ik ga de kapitein opbellen, want
de kapitein zat ook ergens anders in het hotel.

734
01:01:41,019 --> 01:01:42,610
Kapitein Penning, ik belde hem op.

735
01:01:49,120 --> 01:01:52,777
De derde machinist en ik en de kapitein
waren de enige die nog aan boord waren.

736
01:01:52,880 --> 01:02:00,030
De rest, de anderen, er waren vier
machinisten, drie machinisten die waren, twee

737
01:02:00,030 --> 01:02:04,450
machinisten en een marconist, die waren naar
een bergoord gegaan, die waren met vakantie

738
01:02:04,450 --> 01:02:11,690
Nou afijn, ik bel die kapitein op ik
zeg: “Nou de, bij de marine zijn ze de

739
01:02:11,690 --> 01:02:19,700
zaak aan het opblazen, zullen wij hem
ook niet laten zinken?” “Ja”, zei die.

740
01:02:19,720 --> 01:02:21,696
“Laat hem maar zinken”. Ik zei:
“Nou breng me er even heen,

741
01:02:21,697 --> 01:02:26,610
want ik heb geen vervoer meer.”
Want hij had een auto, ja.

742
01:02:26,610 --> 01:02:30,380
Hij zegt: “En de geheime
papieren moeten ook nog

743
01:02:30,380 --> 01:02:33,220
vernietigd worden of eh.”
Die had hij in zijn bezit hè

744
01:02:33,220 --> 01:02:34,590
Had hij daar instructies voor

745
01:02:34,590 --> 01:02:35,170
Ja, ja, ja

746
01:02:35,170 --> 01:02:36,230
En [maakt de zin niet af]

747
01:02:36,230 --> 01:02:46,340
“Oh ja”, zei die. Ja, ik breng je wel even”,
zei die. Dus hij ging de papieren vernietigen.

748
01:02:46,340 --> 01:02:49,219
Nou ja, wat hij deed weet ik niet, maar het was
wit van papier om het schip heen, dat weet ik wel.

749
01:02:49,219 --> 01:02:49,609
Hij gooide ze zo in het water, gewoon

750
01:02:49,610 --> 01:02:55,430
Wat voor instructies hadden ze
eigenlijk gekregen, de gezagvoerders

751
01:02:55,430 --> 01:03:01,104
Ja, een geheime enveloppe hadden ze gekregen, daar
stond van alles in. En codes hadden ze gekregen.

752
01:03:01,105 --> 01:03:03,890
Ja, die mocht niet in de handen
van de vijand komen natuurlijk

753
01:03:03,890 --> 01:03:06,870
En schepen mochten ook niet in
de handen van de vijand vallen

754
01:03:06,870 --> 01:03:08,573
Nee, ook niet nee

755
01:03:10,150 --> 01:03:10,654
Oh, goed

756
01:03:10,655 --> 01:03:10,823
Nou fijn, hij bracht ons daarheen.

757
01:03:10,823 --> 01:03:16,945
Nou de derde machinist die zette de afsluiters
in de machinekamer open en ik aan dek.

758
01:03:17,340 --> 01:03:21,263
En eh nou de vernietigingsinstructie
was: het schip moest kantelen.

759
01:03:21,264 --> 01:03:27,633
Ik zet aan bakboord alle afsluiters open. Dat
de bakboordstanken volliepen en de centertanken.

760
01:03:27,978 --> 01:03:34,130
En dat hij dus over bakboord zou vallen. Nou later
heb ik nog gezien dat was gedeeltelijk gelukt.

761
01:03:34,427 --> 01:03:40,598
Hij lag wel op zijn zij. Met het
voorschip nog een beetje boven water uit.

762
01:03:40,599 --> 01:03:44,108
We hadden ook nog een voorruim
daar heb ik niks aan kunnen doen.

763
01:03:44,109 --> 01:03:46,130
En eh daar waren geen
leidingen naar toe

764
01:03:46,130 --> 01:03:50,110
En hoe lang duurt dat ongeveer
voor zo’n schip kantelt

765
01:03:50,110 --> 01:03:56,570
Dat weet ik niet, want dat heb ik niet afgewacht.
Maar eh het zou binnen, binnen een uurtje of zo.

766
01:03:56,570 --> 01:04:01,730
Één of twee uur zal het
geweest zijn, denk ik

767
01:04:01,730 --> 01:04:06,950
In door, door een heleboel
afsluiters heen liep alles vol. Maar

768
01:04:07,370 --> 01:04:08,920
Alle Nederlandse schepen

769
01:04:08,920 --> 01:04:10,530
Die binnen lagen, ja

770
01:04:10,530 --> 01:04:12,290
Die werden allemaal
[maakt de zin niet af

771
01:04:12,290 --> 01:04:12,407
Maar die kapitein die ging van
boord, in zijn auto zitten.
Die werden allemaal
[maakt de zin niet af

772
01:04:12,407 --> 01:04:23,490
Maar die kapitein die ging van
boord, in zijn auto zitten.

773
01:04:23,490 --> 01:04:28,000
En wij waren nog even bezig,
de derde machinist en ik.

774
01:04:28,000 --> 01:04:32,680
En toen wij klaar waren nou, toen
heeft hij ons weer teruggebracht.

775
01:04:33,190 --> 01:04:41,490
Hij zei: “Ik zal bij de conferentie
van de kapiteins zijn.”

776
01:04:41,560 --> 01:04:46,083
Er was een marine-etablissement,
een kantoor, was in de stad.

777
01:04:46,083 --> 01:04:54,670
Ik denk: “Nou dan ga ik daar
ook maar naar toe.” “Kijken,

778
01:04:54,671 --> 01:04:55,274
er zullen wel schepen zijn
die gaan varen,” dacht ik.

779
01:04:55,275 --> 01:04:56,110
“Ik moet toch zien dat ik eruit
kom.” Nou, er waren een stuk,

780
01:04:56,110 --> 01:04:59,080
ik schat tussen de dertig een
veertig kapiteins zaten daar

781
01:04:59,750 --> 01:05:04,300
Nou, de orders waren: schepen die
kunnen varen die moeten varen.

782
01:05:05,100 --> 01:05:07,815
En toen bleken er in ieder geval
een stuk of vijf kapiteinen die wel

783
01:05:07,815 --> 01:05:11,170
wilden varen en de rest had geen zin
om te varen of die konden niet varen

784
01:05:11,170 --> 01:05:16,979
En waarom geen zin? Het lijkt
mij [maakt de zin niet af

785
01:05:16,980 --> 01:05:21,980
Nou het was nog al gevaarlijk, want
de Japanse vloot die had Soerabaja

786
01:05:21,980 --> 01:05:27,320
geblokkeerd hè. Ze hadden geen
zin om de blokkade te doorbreken.

787
01:05:27,320 --> 01:05:29,454
Nou, ik vond in ieder geval een
kapitein die mij mee wilde nemen.

788
01:05:29,454 --> 01:05:30,332
Kapitein van de Bengalen,
een Rotterdamse Lloyd boot.

789
01:05:30,333 --> 01:05:43,870
Nou ik met hem mee, koffertje gepakt
en toen kwamen we daar aan boord.

790
01:05:43,870 --> 01:05:47,916
Toen wilden de Laskaarse, dat waren Indiërs,
de Laskaarse bemanning die wilden niet varen.

791
01:05:47,917 --> 01:05:54,690
“Nou dan ga ik naar de wal”, zei de
kapitein, "ik krijg wel marine mensen.

792
01:05:55,200 --> 01:05:59,070
Nou die kapitein de wal op
om marine mensen te halen.

793
01:05:59,410 --> 01:06:04,210
Die kwam na een paar uur terug en
die kon geen marine mensen vinden.

794
01:06:05,080 --> 01:06:07,260
En die zei: “Nou dan breng ik
hem ook tot zinken”, zei die

795
01:06:07,260 --> 01:06:09,830
Maar wat dachten al die mannen?
Waarom gingen ze niet varen?

796
01:06:09,830 --> 01:06:11,720
Wilden ze in de handen
van de Japanners vallen

797
01:06:14,360 --> 01:06:18,739
Nou, het was te gevaarlijk voor
hun om die blokkade te doorbreken.

798
01:06:18,739 --> 01:06:24,390
Er waren al.. [maakt de zin niet af].
Kijk eens, iedereen wist het hier, maar

799
01:06:24,390 --> 01:06:28,620
er waren toen al verhalen bekend van
die Japanners als die een schip tot

800
01:06:28,620 --> 01:06:32,430
zinken brachten dan behandelden ze de
bemanning ook niet al te prettig hoor.

801
01:06:32,430 --> 01:06:37,629
Dan vermoordden ze die ook.
Die gevallen waren er toen al.

802
01:06:37,630 --> 01:06:42,840
Ik wist er nog niet van hoor, dat moet ik
er bij zeggen, maar die hoorde ik later wel.

803
01:06:44,550 --> 01:06:54,260
Maar in ieder geval, wij werden weer van boord
gehaald door die kapitein die zat in de marine sloep

804
01:06:54,260 --> 01:06:59,190
En nou, die kapitein die bleef als enige
aan boord en die liet zo’n vierkant

805
01:06:59,190 --> 01:07:06,400
kistje, een ontplofbare lading, liet
hij langs zij zakken aan een draadje.

806
01:07:06,400 --> 01:07:16,420
En die bracht hij tot ontploffing en
toen kwam hij ook de statietrap af.

807
01:07:17,160 --> 01:07:23,030
En nou ja, die boot zonk niet zo snel natuurlijk,
maar die was later wel gezonken zelf, de Bengalen.

808
01:07:23,030 --> 01:07:27,310
In de midscheeps hadden ze een flink
gat in geslagen natuurlijk door die bom.

809
01:07:27,650 --> 01:07:31,430
Nou, toen werd ik aan de wal gebracht, maar
wij hadden door eerst het zinken brengen

810
01:07:31,430 --> 01:07:38,620
van de Aldegonda de blaren in mijn handen,
want die afsluiters die waren verroest

811
01:07:38,620 --> 01:07:43,180
door die brand kaal en verroest en die
waren bijna niet meer te moeven hè. Met een

812
01:07:43,180 --> 01:07:48,773
grote wielspanner en ik had blaren in mijn
handen hè. En toen hebben we met, we waren.

813
01:07:48,773 --> 01:07:51,250
[maakt de zin niet af]..
bij die Bengalen lagen zes

814
01:07:51,250 --> 01:07:54,120
boten langszij, die moesten
allemaal opgehesen worden.

815
01:07:54,121 --> 01:07:57,240
Nou ze hadden daar op die Lloyd
boot natuurlijk een hoop officieren.

816
01:07:57,550 --> 01:08:01,055
Met die officieren met een man
of acht hebben we dat gedaan, maar

817
01:08:01,055 --> 01:08:04,730
nou ik...het was een uur zes,
zeven ’s avonds, ik was afgepeigerd

818
01:08:04,790 --> 01:08:07,510
Ik ben op mijn kooi
gaan liggen in dat hotel.

819
01:08:07,830 --> 01:08:13,100
Maar ik werd om twaalf uur wakker ongeveer, of
één uur, toen hoorde ik weer paar doffe dreunen.

820
01:08:13,100 --> 01:08:18,857
Ik denk: “Nou er moet toch weer wat gebeuren.”
Ik had de fiets van de eerste [maakt de zin

821
01:08:18,857 --> 01:08:22,910
niet af] Ik probeerde eerst een taxi, maar
geen één taxi wilde mij naar de haven brengen

822
01:08:22,920 --> 01:08:23,450
Omdat

823
01:08:23,450 --> 01:08:30,800
Ja, vanwege eh ,alles werd daar vernietigd.
Ze vonden het te gevaarlijk zeker.

824
01:08:31,480 --> 01:08:36,279
Maar in ieder geval ik
had weer een fiets van de

825
01:08:36,279 --> 01:08:38,280
eerste machinist te leen,
die zat immers in de bergen.

826
01:08:38,280 --> 01:08:43,150
En maar het was wel een half uur of drie
kwartier fietsen. Ik weer naar die haven toe.

827
01:08:43,150 --> 01:08:47,720
Toen kwam ik daar bij het havenkantoor,
daar lag een bootje, een sloepje.

828
01:08:47,720 --> 01:08:52,192
Daar zat de kwartiermeester in van de
marine hè, een matroos, een korporaal.

829
01:08:52,192 --> 01:08:53,351
Ik zei: “Gaan jullie nog varen?”
Nou, er lagen vier mijnenvegers, drie

830
01:08:53,352 --> 01:08:57,850
mijnenvegers nee vier mijnenvegers
lagen er nog, van hetzelfde type

831
01:08:57,850 --> 01:09:08,760
“Ja, wij gaan in ieder
geval varen”, zei hij.

832
01:09:08,760 --> 01:09:11,654
“Dus dan zou ik mee kunnen?”
“Ja, ik lig op de commandant

833
01:09:11,654 --> 01:09:14,900
te wachten, dat moet je de
commandant vragen”, zei hij.

834
01:09:14,900 --> 01:09:19,104
“Maar ik wil je wel aan boord brengen.” Ik
zei: “Nou wacht even dan”, ik had niks bij mij,

835
01:09:19,104 --> 01:09:25,530
“ik ga wel spullen halen.” Dus ik weer op de
fiets terug, klein koffertje weer ingepakt.

836
01:09:25,530 --> 01:09:30,400
En de journalen van de Aldegonda had ik ook
nog even, de journalen dat [maakt de zin niet

837
01:09:30,400 --> 01:09:35,950
af] ..en de kopiejournalen was ik nog mee, om
af te tekenen, naar de havenmeester geweest.

838
01:09:35,950 --> 01:09:45,964
“Ah man, sodemieter op”, zegt ie,
“dat doen we niet meer.” En ik

839
01:09:45,964 --> 01:09:46,580
heb ze toen [maakt de zin niet
af] “Toch maar houden”, zeg ik.

840
01:09:46,581 --> 01:09:47,431
Ik hoorde later dat ik met mijn
doodvonnis op zak heb gelopen.

841
01:09:47,431 --> 01:09:49,340
Want in het journaal had
ik al geschreven dat we die

842
01:09:49,340 --> 01:09:50,170
schepen, dat we dat schip
tot zinken hadden gebracht.

843
01:09:50,170 --> 01:10:02,130
Nou die Japanners als zij mij bij
dat journaal hadden gevonden,

844
01:10:02,260 --> 01:10:09,889
nou dan eh had ik ook, dan had
ik wel op het lijstje gestaan

845
01:10:09,890 --> 01:10:14,710
In ieder geval, ik terug en toen
zat er op de terugweg een inheemse

846
01:10:14,710 --> 01:10:18,730
schone, een Javaanse schone van
het oude beroep me te wenken.

847
01:10:19,440 --> 01:10:27,890
In een taxi, zo doen ze dan hè. En ik
denk: “Ik moet die taxi hebben.” Nou voor

848
01:10:28,210 --> 01:10:33,080
tien roepia, dat was tien gulden, was ze
bereid om te stoppen en had ik de taxi.

849
01:10:33,080 --> 01:10:40,453
En zo kwam ik weer terug, maar het bootje was
weg. Ik claxonneren op die taxi, op die hoorn.

850
01:10:40,453 --> 01:10:45,040
Verdomme, het bootje kwam er weer
aan. Oh, die kwartiermeester: “G.v.d.

851
01:10:45,040 --> 01:10:50,104
ik dacht dat jij de commandant
was, nou stap maar in”, zei die.

852
01:10:50,104 --> 01:10:54,232
Die bracht me, die bracht me aan boord. En daar
was de eerste officier, Heeringa heette die.

853
01:10:54,233 --> 01:10:58,229
Ik zei: “Nou zou ik mee kunnen varen?” “Ja wacht
maar tot de commandant aan boord komt”, zei die ook

854
01:10:58,230 --> 01:11:02,770
Toen heb ik de rest van de nacht
doorgebracht in een dekstoel aan dek.

855
01:11:02,770 --> 01:11:09,970
Nou, de volgende dag kwam de
commandant nog niet. Maar in ieder geval

856
01:11:09,970 --> 01:11:10,370
Wat was dat voor marine schip

857
01:11:10,370 --> 01:11:13,170
Een mijnenvegertje

858
01:11:13,170 --> 01:11:16,489
Een mijnenvegertje. Hoeveel
man zaten daar aan boord

859
01:11:16,490 --> 01:11:19,581
Nou toen zaten er een man of, ik
weet niet of ze allemaal aan boord

860
01:11:19,680 --> 01:11:24,410
waren, maar toen de, de bemanning
was toen 47 man hoorde ik later.

861
01:11:24,950 --> 01:11:29,167
Maar de volgende morgen toen riep die
Heeringa, de eerste officier was dat de

862
01:11:29,167 --> 01:11:34,770
oudste, nee oudste of eerste officier,
die riep de hele bemanning voor de boeg.

863
01:11:35,390 --> 01:11:41,600
En dat, dat waren er geen 40 maar misschien wel
twintig of dertig, dat weet ik niet meer precies.

864
01:11:42,520 --> 01:11:50,390
Maar degene die, hij zei: “We zullen proberen,
deze boot gaat proberen de blokkade te doorbreken.

865
01:11:54,350 --> 01:11:58,610
De kansen om er doorheen te komen zijn
gering.” Maar iedereen kreeg de keuze

866
01:11:58,610 --> 01:12:04,190
tussen door te vechten aan de wal of
te trachten de blokkade te doorbreken

867
01:12:04,190 --> 01:12:10,067
Nou, er bleven maar vijf matrozen staan en
twee of drie officieren of een onderofficier.

868
01:12:10,067 --> 01:12:13,589
In ieder geval we waren met
een man of acht, negen.

869
01:12:13,590 --> 01:12:14,850
En ik ben bij die matrozen
gaan staan oorspronkelijk

870
01:12:14,850 --> 01:12:18,310
En was er nog verschil tussen
inlanders en.. [maakt de zin niet af

871
01:12:18,310 --> 01:12:26,015
Ja, er waren ook inlanders bij, maar het waren
hoofdzakelijk allemaal Europeanen dacht ik.

872
01:12:26,015 --> 01:12:29,390
Met een paar inlanders
erbij, inheemsen

873
01:12:29,430 --> 01:12:31,850
Dus de Europeanen, die
wilden allemaal niet varen

874
01:12:31,850 --> 01:12:40,370
Nou, niet allemaal, niet alle Europeanen wilden
varen. In de machinekamer daar was er geen één meer.

875
01:12:41,260 --> 01:12:44,630
Maar ik ben dus bij die eerste
groep geweest van vrijwilligers.

876
01:12:44,630 --> 01:12:51,300
En, we hebben daar nog
een dag of drie gelegen.

877
01:12:51,610 --> 01:12:55,290
En die komende dagen toen
kwamen..brachten die andere marineschepen,

878
01:12:55,290 --> 01:12:58,511
die ook tot zinken waren gebracht,
er kwamen nog mensen binnen.

879
01:12:58,511 --> 01:13:05,270
En op het laatst toen we weggingen, toen waren
er nog zestig man geloof ik die mee wilden

880
01:13:05,270 --> 01:13:08,460
En toen zei de commandant: “Ik mag
geen burgers meer meenemen.” Toen kwam

881
01:13:08,460 --> 01:13:10,394
de commandant aan boord en die zei:
“We kunnen geen burgers meer meenemen.

882
01:13:10,395 --> 01:13:11,940
Ik mag geen burgers meenemen.

883
01:13:11,940 --> 01:13:14,610
En u was de enige burger

884
01:13:14,710 --> 01:13:22,320
Nou, hij kwam ook met een verpleegster
aan boord. Ik zei: “En dit dan?”, zei ik.

885
01:13:22,320 --> 01:13:25,687
“Ja, die gaat als dokter mee”, zei
hij, voor als er gewonden vallen.”

886
01:13:25,920 --> 01:13:31,117
Ik zei: “Ja, maar ik val onder
het vaarplichtbesluit”, zei ik.

887
01:13:31,117 --> 01:13:33,250
Daar had ik wel eens van gehoord.

888
01:13:33,630 --> 01:13:38,681
Maar later hoorde ik dat dat vaarplichtbesluit
was nog niet eens van kracht was.

889
01:13:38,682 --> 01:13:44,920
“Nou ja, goed, zei hij, “je stond bij de
eerste tien”, zei hij, “dus voor jou zal

890
01:13:44,920 --> 01:13:49,590
ik een uitzondering maken.” Dus zo ben ik
op die Abraham Crijnssen terecht gekomen

891
01:13:49,850 --> 01:13:56,769
En was dat schip overvol
met die zestig mensen

892
01:13:56,770 --> 01:13:59,560
Ja, zeker, ja. Normaal, hoorde ik later, dat
de oorspronkelijke bemanning was 47 geweest, dus

893
01:13:59,560 --> 01:14:01,480
Dat was overvol kan je wel zeggen.
Het was toch een kleine boot hè

894
01:14:06,560 --> 01:14:09,840
Ja. En jullie lagen ook met zijn
allen in [maakt de zin niet af

895
01:14:09,840 --> 01:14:15,880
Nee, nee ik lag, er was een longroom noemden
ze dat bij de marine, wij noemen het een

896
01:14:15,880 --> 01:14:19,534
messroom bij de koopvaardij, maar er waren
nog een kleine twee bankjes lagen daar, zo.

897
01:14:19,535 --> 01:14:20,178
En op één van die bankjes sliep ik.

898
01:14:20,178 --> 01:14:31,750
Eh ja ik heb er de eerste nacht, toen heb ik
er niet geslapen hoor. Ik sliep aan het dek.

899
01:14:32,080 --> 01:14:34,569
Ik verwachtte ieder
ogenblik een klap hoor, ja.

900
01:14:34,570 --> 01:14:39,447
En ik niet alleen trouwens, we sliepen
bijna allemaal aan dek denk ik.

901
01:14:39,447 --> 01:14:39,540
Tenminste [maakt de zin niet af

902
01:14:39,540 --> 01:14:41,850
Was er wel genoeg eten aan boord enzo?
Of werd dat nog allemaal ingeladen

903
01:14:41,850 --> 01:14:44,029
Nou dat werd, er werd nog het
één en ander ingeladen toen.

904
01:14:44,030 --> 01:14:51,380
En vooral [maakt de zin niet af] En de boot
werd met takken bedekt hè. Drie dagen was de hele

905
01:14:51,380 --> 01:14:54,850
bemanning in de weer met
takken en zelfs kleine

906
01:14:54,850 --> 01:14:59,610
bomen, kleine boompjes, zo
dik, die werden erop gezet.

907
01:14:59,610 --> 01:15:01,270
Voor camouflage

908
01:15:01,270 --> 01:15:01,370
Ja.

909
01:15:01,370 --> 01:15:02,560
Wat was dan de bedoeling

910
01:15:02,560 --> 01:15:09,000
Nou toen we vertrokken is die
commandant.. eh de maan kwam op

911
01:15:09,000 --> 01:15:11,322
toen om een uur of negen... we
konden maar een paar uur varen.

912
01:15:11,323 --> 01:15:13,573
Nou het was voor zevenen
was het wel donker.

913
01:15:13,574 --> 01:15:17,750
Toen het donker werd toen zijn we
onder de wal van Madura daar onder de

914
01:15:18,540 --> 01:15:23,184
zuidwal van Madura, stijf aan de wal,
zijn wij eruit gevaren en toen zijn

915
01:15:23,184 --> 01:15:26,744
we bij de oostpunt van Madura we ten
anker gegaan om een uur of negen.

916
01:15:26,744 --> 01:15:33,970
Toen kwam de maan op. En de volgende morgen,
lagen we gewoon te dobberen merkte ik wel.

917
01:15:33,970 --> 01:15:38,870
En we waren eerst in gezelschap van
de, twee van die ander mijnenvegers.

918
01:15:39,830 --> 01:15:42,900
Maar die waren niet gecamoufleerd
en daarom is die commandant,

919
01:15:42,900 --> 01:15:46,100
die is, heeft zich afgezonderd
van die andere twee.

920
01:15:46,100 --> 01:15:49,210
Ook wij lagen gecamoufleerd,
zo dicht mogelijk onder die wal.

921
01:15:49,211 --> 01:15:52,540
Maar die andere twee, die zijn
met groot verlies aan mannen,

922
01:15:52,540 --> 01:15:55,310
aan mensenlevens, zijn die door
de Jappen tot zinken gebracht

923
01:15:55,310 --> 01:15:59,130
Maar die camouflage, ik kan mij
er even niets bij voorstellen hoor

924
01:16:00,010 --> 01:16:05,820
Nou je hebt die toen gezien op die

925
01:16:05,820 --> 01:16:08,260
Ja, maar dat moet u even uitleggen

926
01:16:12,680 --> 01:16:20,490
Nou dat waren takken en groen van bomen. Daar
werd het hele schip mee bedekt, zo goed mogelijk

927
01:16:21,680 --> 01:16:23,230
Ja, wat moest het lijken dan

928
01:16:24,300 --> 01:16:29,600
Nou het moest niet opvallen
tegen de achtergrond van de wal

929
01:16:30,190 --> 01:16:32,790
Oh goed

930
01:16:32,790 --> 01:16:36,539
Kijk als je in zee vaart en er was geen
eilandje geweest dan was het niets geworden.

931
01:16:36,540 --> 01:16:40,660
Maar als je onder de wal kan
kruipen, dicht tegen de wal

932
01:16:40,660 --> 01:16:44,560
aan, dan is het moeilijk te
onderscheiden, heel moeilijk.

933
01:16:45,910 --> 01:16:46,610
Dat was de bedoeling

934
01:16:46,610 --> 01:16:47,660
Dat was de bedoeling, ja

935
01:16:47,660 --> 01:16:52,730
Dus we lagen die eerste
nacht stijf tegen de wal aan

936
01:16:52,730 --> 01:16:52,902
Aha

937
01:16:52,902 --> 01:16:56,764
En de volgende hele dag, overdag,
waren we stijf tegen de wal aan.

938
01:16:56,765 --> 01:17:01,800
En de volgende nacht zijn we weer gaan varen,
in noordoostelijke richting de Java Zee in

939
01:17:02,760 --> 01:17:06,586
Nou en toen, toen konden we een uur langer
varen, want de maan kwam bijna een uur later op.

940
01:17:06,586 --> 01:17:12,770
En toen zijn we, toen was er een
piepklein eilandje, ik schat het op twee,

941
01:17:12,770 --> 01:17:16,710
driehonderd meter diameter, een rond
eilandje komt het in mijn herinnering voor.

942
01:17:16,850 --> 01:17:19,000
Nou zo stijf mogelijk er tegen aan.

943
01:17:19,130 --> 01:17:23,750
En toen hebben we weer overdag, nog meer
takken en groen gehaald en op die boot gelegd

944
01:17:23,750 --> 01:17:27,280
Want dat was wel veilig

945
01:17:27,280 --> 01:17:27,530
Ja, tegen dat eilandje aan

946
01:17:27,530 --> 01:17:28,280
Ja, goed

947
01:17:28,610 --> 01:17:33,230
Maar het was heel gevaarlijk,
want iemand had.. dat is toch

948
01:17:33,230 --> 01:17:34,150
wel eigenaardig dat ene
eilandje er bijgekomen is of zo.

949
01:17:35,200 --> 01:17:38,360
Ja, we hebben niks gezien,
niemand heeft ons gezien

950
01:17:38,360 --> 01:17:46,580
En was er ook angst aan boord

951
01:17:47,310 --> 01:17:49,190
Nou angst, de spanning ja

952
01:17:49,190 --> 01:17:49,437
Ja

953
01:17:49,438 --> 01:17:55,831
Ja, kijk dit waren allemaal vrijwilligers
die allemaal aan boord zaten hoor.

954
01:17:55,832 --> 01:18:05,900
Als, wij hadden gevochten en
we waren ten onder gegaan..

955
01:18:05,900 --> 01:18:06,509
..we hadden een zeven en een halve meter
kanonnetje. Wij hadden niks uit kunnen richten.

956
01:18:06,509 --> 01:18:10,736
Wij hadden alleen een onderzeeboot
misschien kunnen dwingen onder te blijven.

957
01:18:10,737 --> 01:18:16,630
Maar elk ander oorlogsschip, daar
hadden we het tegen af moeten leggen

958
01:18:16,630 --> 01:18:16,710
Ja

959
01:18:16,710 --> 01:18:20,730
Maar, maar dit waren mensen die wel gevochten
hadden. Het waren allemaal vrijwilligers

960
01:18:20,730 --> 01:18:21,660
Ja

961
01:18:23,310 --> 01:18:28,550
En, nou toen de volgende dag
hebben we daar weer gelegen.

962
01:18:28,550 --> 01:18:33,040
De volgende nacht toen hebben we weer een uur langer
kunnen varen. Toen hebben we Soembawa bereikt.

963
01:18:33,040 --> 01:18:35,520
Toen hebben we in een baaitje gelegen.

964
01:18:35,520 --> 01:18:38,460
En daar kwamen we de volgende morgen
nog eh zo’n kapala kampong, een hoofd

965
01:18:38,460 --> 01:18:45,910
van de kampong die kwam aan boord,
een bestuursambtenaartje, inheems.

966
01:18:46,260 --> 01:18:51,050
En nou we kregen nog een
hele prauw met klapperen, met

967
01:18:51,740 --> 01:18:54,780
kokosnoten kregen we of
kochten we, dat weet ik niet

968
01:18:55,910 --> 01:19:02,930
En toen die avond daarna, toen de volgende
morgen, hebben wij er nog een dag gelegen.

969
01:19:03,280 --> 01:19:09,050
En de volgende nacht toen
zijn we met sterke zuid gaande

970
01:19:09,050 --> 01:19:12,632
stroom de straat tussen
Lombok en Soembawa doorgegaan.

971
01:19:12,633 --> 01:19:13,449
Toen waren we er zo gauw doorheen.

972
01:19:13,450 --> 01:19:17,860
De commandant wilde eerst
aan de zuidkust van Soembawa

973
01:19:17,860 --> 01:19:20,577
ook een nacht blijven liggen,
een dag blijven liggen.

974
01:19:20,578 --> 01:19:23,730
Dat heeft hij niet gedaan, we
waren zo gauw door de straat heen.

975
01:19:23,731 --> 01:19:26,300
Hij heeft recht op
de Zuid aangehouden.

976
01:19:26,300 --> 01:19:30,440
Nou ja, toen de volgende
morgen, toen hebben we de

977
01:19:30,440 --> 01:19:33,488
camouflage over boord gezet,
die deed toen geen dienst meer.

978
01:19:33,488 --> 01:19:45,251
Toen lagen we al midden op zee. Ik geloof dat
we er een dag of vijf er over gedaan hebben.

979
01:19:45,252 --> 01:19:47,449
Toen zagen we Australië en in Geraldton dat is
West-Australië, daar zijn we aangekomen toen.

980
01:19:47,449 --> 01:19:51,210
Dat ligt bij northern Perth en
daar ben ik van boord gegaan.

981
01:19:51,210 --> 01:20:00,370
En op dat stukje heb ik nog dienst gedaan, samen
met een andere koopvaardijman die was reserve

982
01:20:00,370 --> 01:20:06,880
officier bij de marine, en wij deden de
navigatie, sterbestekken nemen en middagbestekke

983
01:20:06,880 --> 01:20:08,399
Op de Abraham Crijnssen

984
01:20:08,400 --> 01:20:10,740
Op de Abraham Crijnssen.

985
01:20:11,270 --> 01:20:18,560
Ik wil niet zeggen dat de marine dat niet
kon, maar wij hadden de meeste ervaring daarin

986
01:20:18,560 --> 01:20:21,200
En kon je zomaar
Australië binnenwandelen?

987
01:20:21,200 --> 01:20:23,190
Want daar komt zomaar een schip
aan met allemaal mannen aan

988
01:20:23,190 --> 01:20:26,370
boord, ik kan mij voorstellen
dat de Australiërs ook dachten..

989
01:20:26,370 --> 01:20:32,320
Ja, nee alle autoriteiten komen aan boord,
de douane en de migration offices enzo.

990
01:20:32,320 --> 01:20:38,930
Er werden bemanningslijsten
gegeven enzo en als die

991
01:20:38,930 --> 01:20:41,200
formaliteiten vervuld waren,
ja dan kon je de wal op gaan

992
01:20:41,200 --> 01:20:43,280
En werd je ook nog
doorzocht op contrabande

993
01:20:43,280 --> 01:20:47,567
Ja, nou ik denk niet dat ze doorzocht
werden, maar eh dat kon gebeuren, ja.

994
01:20:47,567 --> 01:20:49,180
Dat gebeurde ook wel eens

995
01:20:49,180 --> 01:20:51,480
Maar uw spullen werden ook doorzocht

996
01:20:51,480 --> 01:20:58,190
Nou, ik had dat kleine koffertje. Ik had niet
veel. Ja ik had nog een filmapparaat bij me hè

997
01:20:58,190 --> 01:20:59,380
Een filmapparaat

998
01:20:59,380 --> 01:21:01,190
Ja, ik had in Soerabaja staan filmen

999
01:21:01,190 --> 01:21:01,270
Oh

1000
01:21:01,270 --> 01:21:07,651
Ja, met een Siemens acht
millimeter cameraatje.

1001
01:21:07,651 --> 01:21:11,040
En ik had de verwoestingen
die aangericht waren in

1002
01:21:11,040 --> 01:21:16,280
Soerabaja, die we zelf
aanrichtten, had ik gefilmd.

1003
01:21:16,280 --> 01:21:18,155
En die tocht van de Crijnssen
dat had ik allemaal gefilmd.

1004
01:21:18,155 --> 01:21:23,640
Maar ik had nog nooit een
cameraatje in de handen, want ik heb

1005
01:21:23,640 --> 01:21:27,840
waarschijnlijk domme dingen gedaan,
er is niet veel van overgebleven

1006
01:21:28,900 --> 01:21:31,900
Maar u heeft de film
gewoon mee mogen nemen

1007
01:21:31,900 --> 01:21:34,740
Ja, nou die heb ik toen weer ingeleverd
die zat wel in dat apparaatje.

1008
01:21:34,740 --> 01:21:44,870
En nee later in, Melbourne
toen heb ik die film laten

1009
01:21:44,870 --> 01:21:47,580
ontwikkelen, maar toen heeft
de censuur het ingepikt

1010
01:21:47,580 --> 01:21:50,020
Oh toen zagen ze wat er werd ontwikkeld
en toen hebben ze hem ingepikt

1011
01:21:50,020 --> 01:21:50,130
Ja, ja

1012
01:21:50,130 --> 01:21:50,300
Oh

1013
01:21:50,300 --> 01:21:56,140
Ik vervoegde me bij het Shell
kantoor, maar toen kwam ik bij hele

1014
01:21:56,140 --> 01:22:02,130
verkeerde persoon terecht die had
niets met Shell tankers te maken

1015
01:22:02,130 --> 01:22:05,820
Ik kwam bij ene meneer, niet
Larive, maak de fout niet,

1016
01:22:05,820 --> 01:22:08,077
maar Delaivre kwam ik
terecht, Delaivre heette die.

1017
01:22:08,078 --> 01:22:19,330
Echt zo’n hautaine kerel,
nou ik werd daar ontvangen.

1018
01:22:19,330 --> 01:22:24,000
“Meneer van Bon, hoe haalt u...
waarom hebt u zich niet onmiddellijk

1019
01:22:24,000 --> 01:22:28,269
bij uw werkgever gemeld?”, zei hij
hè. Ik zei: “Nou ja”, ik gaf gelijk

1020
01:22:28,270 --> 01:22:33,385
een grote bek terug natuurlijk hè.
Dat had ik niet moeten doen hoor.

1021
01:22:33,386 --> 01:22:36,040
Dat had ik helemaal niet moeten doen

1022
01:22:36,040 --> 01:22:37,560
Maar wat zei... [maakt de zin niet af

1023
01:22:37,560 --> 01:22:45,940
“Wat zou dat dat u.. als ze horen bij
de marine dat u zich niet onmiddellijk

1024
01:22:45,940 --> 01:22:49,472
bij de Shell gemeld heeft dan willen
ze u niet eens meer hebben”, zei hij.

1025
01:22:49,472 --> 01:22:52,470
“Ik zal, ik zal er wel
voor zorgen dat u niet

1026
01:22:52,470 --> 01:22:55,770
aangenomen wordt bij de
marine.” Nou ja ik werd later...

1027
01:22:55,770 --> 01:22:57,660
Maar wat zei u tegen de meneer terug

1028
01:22:57,660 --> 01:22:57,820
Ja

1029
01:22:57,820 --> 01:22:59,470
U zei: “Ik gaf een grote bek.

1030
01:22:59,470 --> 01:23:04,300
Nou ja dat weet ik niet.
“Een grote bek”, zei ik wel.

1031
01:23:04,300 --> 01:23:11,850
Maar ik eh ik weet niet meer precies
wat ik zei maar het onderhoud was

1032
01:23:11,850 --> 01:23:15,970
verder maar kort en ik zei: “Nou dan
trek ik weer aan mijn stuk” of zo.

1033
01:23:16,390 --> 01:23:26,700
Oh ja ik zei, ik zei onder
andere: “Als de marine mij oproept

1034
01:23:26,700 --> 01:23:28,222
dan zult u mij wel moeten
laten gaan”, zei ik tegen hem.

1035
01:23:28,223 --> 01:23:32,660
Dat zei ik onder andere tegen hem hè.
Hadden ze maar [maakt de zin niet af]

1036
01:23:32,660 --> 01:23:37,413
“Nou ik zal wel zorgen dat u niet bij de
marine komt”, zei hij, zoiets zei hij.

1037
01:23:37,413 --> 01:23:41,190
Nou ik werd bij schout bij nacht,
Koster heette die, geroepen.

1038
01:23:41,450 --> 01:23:48,200
Hij zei: “Ja ,de Shell, we kunnen eigenlijk geen
onvriendschappelijke daad wat betreft de Shell

1039
01:23:48,200 --> 01:23:54,440
begaan”, zei hij tegen mij, “want
de Shell was heel behulpzaam geweest

1040
01:23:54,720 --> 01:23:59,784
met onze installatie hier en eh
en als, als we willen dan moeten

1041
01:23:59,784 --> 01:24:01,525
ze u laten gaan, maar we kunnen
het eigenlijk niet doen”, zei hij.

1042
01:24:01,526 --> 01:24:06,290
“Zo nou ja goed”, zei ik “dan
ga ik wel terug naar de Shell.

1043
01:24:06,290 --> 01:24:08,590
Maar u kon niet gewoon
ontslag nemen bij de Shell

1044
01:24:08,590 --> 01:24:10,520
Had ik misschien wel kunnen doen, ja.

1045
01:24:10,520 --> 01:24:14,913
Nou ja, ja het vaarplichtbesluit hoorde
ik later, dat wist ik toen nog niet.

1046
01:24:14,914 --> 01:24:22,160
Nee ik dacht toen: “Het vaarplichtbesluit is van
kracht. Ik had het misschien wel kunnen doen, ja.

1047
01:24:22,160 --> 01:24:23,300
Want wat hield dat in
het vaartplichbesluit

1048
01:24:23,300 --> 01:24:26,952
Nou ja dat je verplicht
was om te blijven varen

1049
01:24:27,520 --> 01:24:30,650
Ja, je kon dus niet eh

1050
01:24:30,650 --> 01:24:34,160
Ik had wel ontslag
kunnen nemen misschien

1051
01:24:34,160 --> 01:24:37,410
Ja, maar dat heeft u niet gedaan

1052
01:24:37,410 --> 01:24:38,060
Ik heb het niet gedaan, nee

1053
01:24:38,060 --> 01:24:40,930
Dus weer varen

1054
01:24:40,930 --> 01:24:42,619
Weer varen, nou ja ik werd
aan, ik werd aan boord van die,

1055
01:24:42,620 --> 01:24:48,122
ik werd aan boord van die, van
de Gadila werd ik geplaatst.

1056
01:24:48,123 --> 01:24:54,820
En daar, nou daar heb ik een
paar weken op doorgebracht

1057
01:24:56,340 --> 01:25:03,780
En toen werd er gevraagd wie er met verlof wilden.
Nou ik had al lang genoeg aan de wal gezeten.

1058
01:25:03,780 --> 01:25:09,540
Ik hoefde ook niet met verlof,
ik zat aan boord ook goed.

1059
01:25:09,540 --> 01:25:12,980
Maar een stuk of vier, vijf
die wilden wel met verlof.

1060
01:25:12,980 --> 01:25:17,700
Nou dat was eigenlijk kort verlof van een paar
weken. Dan gingen ze naar een bergoord toe.

1061
01:25:18,670 --> 01:25:24,879
Maar ik bleef aan boord en enige dagen later
werd ik, met nog drie anderen, met zijn vieren

1062
01:25:24,880 --> 01:25:30,257
gingen we op de trein dwars door Australië heen,
bij Fremantle werden we op een schip gebracht.

1063
01:25:30,257 --> 01:25:31,910
En toen kwam ik op de
[maakt de zin niet af

1064
01:25:31,910 --> 01:25:33,970
Hoe lang duurde die treinreis

1065
01:25:34,110 --> 01:25:35,651
Die duurde wel twee of drie dagen, ja

1066
01:25:35,920 --> 01:25:36,100
Zo

1067
01:25:36,100 --> 01:25:41,380
Ja, dat was zeker twee
dagen, ja. Twee of drie dagen

1068
01:25:41,380 --> 01:25:41,800
En heet zeker

1069
01:25:41,800 --> 01:25:49,910
Nou dat viel mee, het was Australische herfst.
Nee het was de voorjaar, de Australisch voorjaar.

1070
01:25:55,100 --> 01:25:56,430
Het was in april zeker, ja. April
of mei, ik weet niet meer, ja

1071
01:25:56,470 --> 01:26:02,600
Maar dat was voor de eerste keer dat u
in het binnenland van Australië kwam

1072
01:26:02,600 --> 01:26:08,065
Ja, ja nou ik had al een treinreis
van, dat duurt ook bijna een dag, van

1073
01:26:08,065 --> 01:26:13,990
Geraldton naar Fremantle, dat is ook
bijna een dag reizen hoor, in de trein.

1074
01:26:13,990 --> 01:26:18,550
Ja daar stonden die Italianen,
krijgsgevangenen midden in de woestijn

1075
01:26:18,550 --> 01:26:18,990
Midden in

1076
01:26:18,990 --> 01:26:19,320
Duizenden

1077
01:26:19,320 --> 01:26:20,900
Italiaanse krijgsgevangenen
in een woestijn

1078
01:26:20,900 --> 01:26:21,120
Ja

1079
01:26:21,310 --> 01:26:22,670
Die waren [maakt de zin niet af

1080
01:26:22,670 --> 01:26:24,040
Nou die waren in Noord-Afrika
krijgsgevangen gemaakt

1081
01:26:24,690 --> 01:26:25,240
Och

1082
01:26:25,240 --> 01:26:32,820
En die brachten nog de fascistengroet
tegen ons, als we langs kwamen.

1083
01:26:32,820 --> 01:26:35,840
Want ik was in begin ’44 in Engeland.

1084
01:26:37,100 --> 01:26:43,094
En toen kwamen we met een konvooi over, toen,
toen heb ik een paar Atlantische konvooien gehad.

1085
01:26:43,094 --> 01:26:45,370
Toen kwamen we met een
Atlantisch konvooi, het zal

1086
01:26:45,370 --> 01:26:49,280
voorjaar ’44 geweest zijn,
dat wij in Malton lagen.

1087
01:26:49,280 --> 01:27:01,710
Toen kwamen er vier of vijf Italiaanse oorlogsschepen
en één of andere kruiser, ook een torpedojager

1088
01:27:02,170 --> 01:27:04,299
En toen gingen wij de
volgende dag, weet ik nog wel,

1089
01:27:04,300 --> 01:27:07,890
beschermd door die
torpedobootjager, naar Toronto toe.

1090
01:27:07,890 --> 01:27:11,700
En toen kwam er nog een
Mosquito, een Mosquito vliegtuig

1091
01:27:11,700 --> 01:27:15,442
over, dat was om te controleren
of alles goed ging, denk ik.

1092
01:27:15,442 --> 01:27:21,690
En in ieder geval wij kwamen veilig in
Toronto aan onder Italiaanse bescherming

1093
01:27:22,090 --> 01:27:27,550
Dat was dus heel raar, want
de vijand was nu vriend

1094
01:27:27,550 --> 01:27:37,210
Ja, en toen die avond kwam de eerste
officier, die kwam vragen of ze stroom van

1095
01:27:37,210 --> 01:27:38,900
onze machinekamer konden krijgen, want ze
hadden zo weinig bunker, nou die kregen ze.

1096
01:27:40,770 --> 01:27:44,289
En later kwam die de commandant een
paar manden sinaasappels brengen.

1097
01:27:44,780 --> 01:27:50,490
En toen hebben ze de hele
avond bij mij in de hut

1098
01:27:50,490 --> 01:27:52,160
gezeten, bij mij en de eerste
stuurman in de hut gezeten

1099
01:27:52,160 --> 01:27:56,590
Wanneer hoorde u trouwens
dat Nederland bevrijd was

1100
01:27:56,590 --> 01:27:58,910
Nou dat hoorde ik, dat hoorde ik
ook met de [maakt de zin niet af

1101
01:27:58,910 --> 01:28:00,180
Waar was u

1102
01:28:00,210 --> 01:28:01,413
Dat hoorde we meteen natuurlijk hè

1103
01:28:01,500 --> 01:28:03,090
Waar was u toen

1104
01:28:03,430 --> 01:28:06,350
Toen was ik in Londen

1105
01:28:06,350 --> 01:28:08,150
In Londen

1106
01:28:08,150 --> 01:28:08,330
Ja

1107
01:28:08,330 --> 01:28:08,870
Feest gevierd

1108
01:28:08,870 --> 01:28:13,910
Ja, nou feestvieren, ik was toch al aan het
feestvieren. Ik was met verlof in Londen.

1109
01:28:14,280 --> 01:28:21,340
Ik had in Londen mijn tweede stuurmansrang
gehaald, en ik zat in het hotel,

1110
01:28:21,340 --> 01:28:27,340
en ik werd toen overgeplaatst naar die
Ondina, waar ik het al over heb gehad.

1111
01:28:27,340 --> 01:28:35,899
Ik kwam binnen en nou ja er was
natuurlijk feeststemming hè. V

1112
01:28:35,900 --> 01:28:40,130
Day heb ik daar meegemaakt, dat
was een enorm feest in Londen.

1113
01:28:40,620 --> 01:28:50,860
Die Engelsen waren totaal gek. Die stad,
er was overal feest natuurlijk, ja.

1114
01:28:50,860 --> 01:28:57,750
Maar wij gingen nog een reisje
naar Noorwegen maken met benzine.

1115
01:28:57,750 --> 01:28:58,690
Toen nog een weekje
op de Theems gelegen.

1116
01:28:58,690 --> 01:29:04,980
En toen kregen we orders voor de
Perzische Golf, ja door het Suezkanaal

1117
01:29:04,980 --> 01:29:06,670
Maar heeft u gelijk in mei
met thuis contact gezocht

1118
01:29:06,670 --> 01:29:14,480
Nee, ik heb, ik heb, ik heb een eh nee, nee, niks.
Ik had geen telefoon of een brief gehad, nee niks

1119
01:29:14,480 --> 01:29:16,680
Maar u ook niet? U heeft
ook geen brief geschreven

1120
01:29:16,680 --> 01:29:19,488
Ja, ik heb wel geloof ik, ja ik heb toen
wel een brief geschreven, denk ik, ja.

1121
01:29:19,489 --> 01:29:20,950
Maar ik weet niet eens meer wat, maar
ik zal wel een brief geschreven hebben

1122
01:29:20,950 --> 01:29:23,450
Maar u had er geen behoefte aan om terug
naar Nederland [maakt de zin niet af

1123
01:29:23,450 --> 01:29:25,560
Ja, ik heb vast wel
een brief geschreven

1124
01:29:25,560 --> 01:29:29,140
Maar had u behoefte aan om terug naar
Nederland te gaan? Wou, wilde u terug

1125
01:29:29,140 --> 01:29:32,416
Ja, ik wilde wel, maar ja ik
zat aan boord van die boot

1126
01:29:33,010 --> 01:29:34,940
En er werd niet gedacht die mannen
moeten eens een keer naar huis

1127
01:29:34,940 --> 01:29:41,440
Ja, ja maar dat dacht iedereen. Ja, dat, ze
hadden geen aflossers bij de hand natuurlijk

1128
01:29:41,440 --> 01:29:46,510
Nee, goed. Dus toen bent u
weer naar de Oost gegaan

1129
01:29:46,510 --> 01:29:49,079
Toen kwamen we in de Perzische Golf
terecht en toen gelijk naar Australië.

1130
01:29:49,080 --> 01:29:54,710
En toen we op weg waren naar
Australië, toen capituleerde Japan ook

1131
01:29:54,710 --> 01:29:55,080
Oh kijk eens

1132
01:29:55,080 --> 01:29:57,071
We zaten, we waren wel
weer even in oorlogsgebied

1133
01:29:57,190 --> 01:30:01,800
Ja, dat is natuurlijk zo, ja

1134
01:30:02,380 --> 01:30:07,207
En op de heenreis, ik geloof dat het augustus
was, ja het moet augustus wezen, toen ja.

1135
01:30:07,208 --> 01:30:20,610
De datum weet ik niet meer precies

1136
01:30:20,610 --> 01:30:28,240
15 augustus denk ik. Maar toen hoorde u
dat en was iedereen aan boord opgelucht

1137
01:30:28,240 --> 01:30:33,260
Ja, ja, ja nou opgelucht, ja. Japan, Japan
stelde niet veel meer voor in die tijd natuurlijk.

1138
01:30:33,260 --> 01:30:37,421
Maar ja er werd toen nog bij
de ingang van de Perzische

1139
01:30:37,421 --> 01:30:39,280
Golf daar werd nog een
schip getorpedeerd, ja.

1140
01:30:39,670 --> 01:30:42,680
Wij niet in die tijd

1141
01:30:43,460 --> 01:30:46,280
Maar toen kon u wel naar huis,
kon u gewoon uw ontslag nemen

1142
01:30:46,280 --> 01:30:51,200
Nee, ja, nee we gingen toen, toen
gingen we nou naar Nederlands-Indië toe.

1143
01:30:51,940 --> 01:30:57,860
En toen hebben we daar, toen hebben we
in Nederlands-Indië nog steeds gevaren.

1144
01:30:57,860 --> 01:31:03,400
Van Balikpapan, Taicang
enzo naar Singapore, ja

1145
01:31:03,680 --> 01:31:09,730
En ja, toen hebben we alleen met onder
die naam in Indonesië gevaren, ja

1146
01:31:09,730 --> 01:31:12,750
En heeft u toen, was er toen
al onrust in Nederlands-Indië

1147
01:31:12,750 --> 01:31:15,313
Nee, nou daar merkten
wij totaal niks van.

1148
01:31:15,314 --> 01:31:19,940
Soerabaja ben ik geweest toen, Taicang, Balikpapan,
Palenbang, Singapore al die plaatsen, ja

1149
01:31:19,940 --> 01:31:31,430
En wanneer was u terug in Nederland

1150
01:31:31,430 --> 01:31:34,852
Nou pas in 1947, nee januari, ik denk
dat we eind december binnen liepen.

1151
01:31:37,100 --> 01:31:41,200
Maar ik toen heb ik nog
een maand, toen ben ik één

1152
01:31:41,200 --> 01:31:42,960
dag van boord geweest, naar
Schiermonnikoog geweest.

1153
01:31:42,960 --> 01:31:49,460
Één dag heen en weer, nee één dag
hier gezeten, toen weer terug.

1154
01:31:49,460 --> 01:31:50,270
Toen heb ik nog een maand aan boord
gezeten, toen werd ik afgelost, eind januari

1155
01:31:50,270 --> 01:31:54,120
Hoe lang was u toen weggeweest

1156
01:31:54,120 --> 01:31:57,000
Toen was ik negen, ik ben
bijna negen jaar weggeweest,

1157
01:31:57,000 --> 01:31:59,700
want ik denk dat ik in mei
of juni weg was gegaan in ’38.

1158
01:31:59,700 --> 01:32:08,380
Op een maand of drie, vier na, op een maand
of vier na was ik negen jaar weggeweest