1
00:00:00,330 --> 00:00:03,400
Meneer Bleeker, bij het uitbreken
van de oorlog, wat deed u toen?

2
00:00:03,400 --> 00:00:04,520
Welke oorlog?

3
00:00:04,520 --> 00:00:05,850
Tweede wereldoorlog.

4
00:00:05,850 --> 00:00:08,590
In, september?

5
00:00:08,860 --> 00:00:10,220
Nou eigenlijk die van mei.

6
00:00:10,220 --> 00:00:15,230
Mei, ja, uh, ik hoorde ’s
nachts vliegtuigen overkomen.

7
00:00:15,230 --> 00:00:22,030
Mijn vader zei, ja, wij worden nu waarschijnlijk
bezet, of althans, de Duitsers breken nu in.

8
00:00:22,030 --> 00:00:28,620
En ik had een oproep om binnenkort een keer op
te komen als militair. Een papiertje, van niks.

9
00:00:28,620 --> 00:00:35,220
En ik dacht nou, dan stap ik nu op de fiets, was
’s morgens om acht uur, en ik ga naar Amsterdam.

10
00:00:35,220 --> 00:00:42,100
Over de afsluitdijk, heel stom natuurlijk. Want
die afsluitdijk is een volkomen kale vlakte en uh.

11
00:00:42,100 --> 00:00:46,711
Maar goed ik kom dus bij Korrenwelderzand, niemand
mocht erdoor maar ik zei ik heb een papiertje

12
00:00:46,711 --> 00:00:53,750
dat ik binnenkort moet opkomen, want ja wij denken
dan die waterlinie, die houdt de Duitsers tegen.

13
00:00:53,750 --> 00:00:56,030
Dus oké nou dan mocht ik erdoor.

14
00:00:56,030 --> 00:00:58,190
Als enige, verder niemand.

15
00:00:58,190 --> 00:01:04,960
En uh, heel idioterij op die volkomen
kale vlakte, want ik kom in de buurt van

16
00:01:06,280 --> 00:01:11,520
Alkmaar en toen kwam er achter mij, pss,
een Duitse Messerschmitt, jachtvliegtuig.

17
00:01:11,520 --> 00:01:16,910
Dus toen ben ik het hoge sloot
gedoken. Want ja die wou echt, ratatat.

18
00:01:16,910 --> 00:01:23,423
En Amsterdam, kwam ik ’s avonds om
een uur of twee, uur of acht en ik had

19
00:01:23,423 --> 00:01:28,240
daar een schoolvriend en die had gelukkig
kamers en daar was nog een bed vrij.

20
00:01:28,240 --> 00:01:32,470
Dus heb ik daar een paar dagen
gezeten tot onze oorlog voorbij was.

21
00:01:32,470 --> 00:01:38,360
We zagen de Duitsers komen over de markt, over
de Dam. Toen maar weer terug naar Groningen.

22
00:01:38,360 --> 00:01:40,140
Want u studeerde in Groningen?

23
00:01:40,140 --> 00:01:44,450
Ik was in 1938 begonnen met
medische studie in Groningen

24
00:01:44,620 --> 00:01:48,590
dus ik was toen al, ik
al mijn propedeuse gedaan.

25
00:01:48,590 --> 00:01:57,290
Dat stelt nog niks voor, maar goed. Ja, en ja,
die eerste maanden, het liep allemaal gewoon he.

26
00:01:57,290 --> 00:02:02,290
De Duitse soldaten die vonden het prachtig,
die gingen de winkels binnen en die kochten

27
00:02:02,290 --> 00:02:08,230
daar taartjes en zo die ze in Duitsland natuurlijk
in geen velden of wegen maar konden kopen.

28
00:02:08,610 --> 00:02:11,670
Ja, dus dat ging eigenlijk
allemaal gewoon door.

29
00:02:11,670 --> 00:02:13,840
En u ging terug naar Groningen?

30
00:02:13,840 --> 00:02:14,230
Ja.

31
00:02:14,230 --> 00:02:15,700
En u ging verder met de studie?

32
00:02:15,700 --> 00:02:21,240
Ja. ik ben toen bij een prof geweest
uh, als student, als student.

33
00:02:21,240 --> 00:02:29,553
Verdiende daar acht, 300 gulden per
jaar, dat was voor een heel jaar, en uh.

34
00:02:29,553 --> 00:02:35,060
En toen moest ik allerlei, van mijn eigen
jaargenoten notuleren hoe ze allerlei

35
00:02:35,320 --> 00:02:41,950
bacterie, uh, microscopische onderzoekingen
moesten doen dus was voor mij ook erg leuk.

36
00:02:42,980 --> 00:02:46,050
Eenenveertig, wij konden
nog gewoon ’s nachts

37
00:02:46,050 --> 00:02:49,440
bijvoorbeeld op straat, was
niks aan de hand, je deed maar.

38
00:02:50,510 --> 00:02:55,290
En pas in drieënveertig, toen was
het, toen, toen is op een gegeven

39
00:02:55,290 --> 00:02:59,720
moment is door de narigheid in
Amsterdam en Leiden natuurlijk, eerder.

40
00:02:59,720 --> 00:03:03,850
Is Groningen op een gegeven moment
gesloten, de hele universiteit.

41
00:03:03,850 --> 00:03:06,760
En toen moesten wij
ons allemaal melden.

42
00:03:06,830 --> 00:03:13,670
En uh, iedereen die dus recht van lijf en
leden was, die werd in een wagen gestopt

43
00:03:13,670 --> 00:03:21,330
met onder, bewaking door Duitse soldaten,
om naar Duitsland vervoerd te worden.

44
00:03:21,330 --> 00:03:26,760
Om daar in de arbeitseinsatz te worden ingezet,
ja, wat je dan moet. Je weet van niks natuurlijk.

45
00:03:26,760 --> 00:03:28,280
Koffertje mee.

46
00:03:28,870 --> 00:03:39,150
En we komen in Ommen, en dat was heel grappig, Ommen
was een concentratiekamp voor zwarthandelaren.

47
00:03:39,150 --> 00:03:43,780
En dat waren natuurlijk
hele ruwe bonken die daar

48
00:03:43,780 --> 00:03:47,570
de zaak moesten regelen dat
daar geen rotzooi kwam.

49
00:03:47,570 --> 00:03:53,140
En wij komen daar als onge, onschuldig
studentjes komen wij daar alleen maar om in het

50
00:03:53,140 --> 00:03:59,040
werk, om te werk gesteld te worden in Duitsland
en die bewakers begrepen er ook niks van.

51
00:03:59,040 --> 00:04:00,140
Ze mochten ons niet slaan.

52
00:04:00,140 --> 00:04:00,503
Nou dat is idioot.

53
00:04:00,503 --> 00:04:05,060
Want ze sloegen natuurlijk die
mensen van het concentratiekamp, die

54
00:04:05,060 --> 00:04:09,340
kregen er altijd van langs en wij
gingen dus in discussie met die kerels.

55
00:04:09,340 --> 00:04:14,200
En die begrepen er ook niks van en wij
natuurlijk ook niet, van wat zijn dat voor kerels.

56
00:04:14,310 --> 00:04:16,390
Heel merkwaardig, heeft
drie dagen geduurd.

57
00:04:16,390 --> 00:04:21,020
Toen zijn we op weg gegaan naar uh,
een ander kamp, ergens in Duitsland.

58
00:04:21,020 --> 00:04:25,120
Daar werden we geselecteerd
en ik was dus medisch student

59
00:04:25,120 --> 00:04:29,010
met een twintig andere
jongens van dezelfde groep.

60
00:04:29,010 --> 00:04:35,870
En wij zijn toen gestuurd als leerling verpleger
naar een ziekenhuis midden in Berlijn.

61
00:04:35,870 --> 00:04:40,810
Ik wou eventjes nog terug naar uh, het
feit dat u van Groningen aar Ommen gaat.

62
00:04:40,810 --> 00:04:40,980
Ja.

63
00:04:40,980 --> 00:04:43,890
Waarom werd u opgepakt?
En hoe ging dat?

64
00:04:43,890 --> 00:04:49,670
Nou wij, niet waarom, gewoon het zijn
studenten en die zijn vervelend tegen ons.

65
00:04:49,670 --> 00:04:51,820
We hebben ze nodig als werkkrachten.

66
00:04:51,820 --> 00:04:57,860
Dus we hadden niks persoonlijk gedaan maar als groep
zijn we gewoon, puts, uit Groningen weggevoerd.

67
00:04:57,860 --> 00:05:00,230
En vanuit de collegezaal of waar?

68
00:05:00,230 --> 00:05:04,960
Nee, nee we moesten ons melden bij het
academisch ziekenhuis, uh academisch gebouw.

69
00:05:04,960 --> 00:05:08,200
En heeft u overwogen om,
onder te gaan duiken?

70
00:05:08,200 --> 00:05:13,419
Nee, dat bestond in onze tijd nog niet,
nee he, dat is pas later gekomen, ja.

71
00:05:13,580 --> 00:05:17,339
En uh, is u ook gevraagd om een
loyaliteitsverklaring te tekenen?

72
00:05:17,340 --> 00:05:18,510
Ja. ja, ja.

73
00:05:18,510 --> 00:05:18,789
En dat heeft u gedaan?

74
00:05:18,790 --> 00:05:22,500
En dat hebben we overwogen en we
zagen er het nut niet van in, nee.

75
00:05:22,500 --> 00:05:25,440
Dus dat heeft u niet gedaan?

76
00:05:25,440 --> 00:05:25,759
Nee.

77
00:05:25,759 --> 00:05:29,110
Uh, waarom zag u het
nut daar niet van in?

78
00:05:29,110 --> 00:05:34,250
Uh, dan moest je daar gaan
studeren in een omgeving dus ons

79
00:05:34,250 --> 00:05:38,640
allemaal zou verwijten van jij bent
dus met de Duitsers gaan heulen.

80
00:05:39,370 --> 00:05:41,530
Nee, daar voelden we niks voor.

81
00:05:41,530 --> 00:05:45,400
Heeft u het daar met uw
medestudenten overgehad?

82
00:05:45,400 --> 00:05:47,470
Ja, ow uitgebreide discussies, ja.

83
00:05:47,470 --> 00:05:49,960
En wat waren de argumenten zoals?

84
00:05:52,220 --> 00:05:57,810
Uh, of meedoen of niet meedoen
met de Duitsers, eigenlijk.

85
00:05:58,050 --> 00:06:01,703
Als achtergrond, ander
argument was er niet. Nee.

86
00:06:01,703 --> 00:06:06,500
We hadden niet het idee dat
als je niet tekende dat

87
00:06:06,500 --> 00:06:09,734
ze je dan op je ouders gingen
verhalen ofzo, dat niet.

88
00:06:09,734 --> 00:06:13,380
Het was echt jou persoonlijk, ja.

89
00:06:15,520 --> 00:06:16,560
U bent in Duitsland aangekomen.

90
00:06:16,560 --> 00:06:16,740
Ja

91
00:06:16,740 --> 00:06:19,100
Er werd geselecteerd.

92
00:06:19,100 --> 00:06:19,810
Ja.

93
00:06:19,820 --> 00:06:20,040
Vertel.

94
00:06:20,040 --> 00:06:28,880
Wij kwamen in een ziekenhuis, heel oud
ziekenhuis, uh, moeilijk woord, Prenslauberberg.

95
00:06:29,590 --> 00:06:32,940
Uh daar werden we met, we
waren met z’n twintigen.

96
00:06:32,940 --> 00:06:40,240
Wij kwamen op een grote zaal boven, een slaapzaal
en werden ingedeeld als leerling verpleger.

97
00:06:40,350 --> 00:06:43,880
En ik kwam op de kinderafdeling,
eigenlijk ideaal.

98
00:06:43,880 --> 00:06:52,750
Met uh, met matrones die uh, daar ook wel aardig
vonden dat ze daar een jongen student bij zaten.

99
00:06:52,750 --> 00:06:56,440
Die mochten mee aan
koffie en dergelijke.

100
00:06:56,700 --> 00:07:06,230
En uh, de kinderen verzorgen. En om vijf uur,
half zes als je dienst klaar was, dat deed je maar.

101
00:07:06,370 --> 00:07:08,830
Je stapte maar Berlijn
binnen, het is idioot.

102
00:07:08,830 --> 00:07:15,680
Zonder enig identifcatie, geen
paspoort, geen, niks, niks, niks.

103
00:07:15,900 --> 00:07:24,270
Dus ik heb daar tot december in uh, ben
nog ziek geweest tussendoor, maar tot eind

104
00:07:24,270 --> 00:07:30,120
december in Berlijn rondgelopen, en we mochten
alles [kijkt verbaasd]. Ik ben bijvoorbeeld

105
00:07:30,120 --> 00:07:35,510
naar het academisch ziekenhuis gegaan, daar
kon je beroemde professoren zien opereren.

106
00:07:35,570 --> 00:07:39,810
Want wij waren natuurlijk medisch
student, uh, bijvoorbeeld de

107
00:07:39,810 --> 00:07:46,100
grote chirurg Sauerbruch, was een
van de mensen van wereldklasse.

108
00:07:46,100 --> 00:07:49,820
Je zei ik ben medisch student,
oh dan ben je welkom, niet

109
00:07:49,820 --> 00:07:52,220
van welke nationaliteit, dat
kon hem allemaal niks schelen.

110
00:07:52,220 --> 00:07:54,090
Je stapte gewoon naar binnen.

111
00:07:54,150 --> 00:07:59,730
En in een operatiekamer heb je boven allemaal
van die lampen dan kun je, of van die ramen.

112
00:07:59,730 --> 00:08:03,220
Dan kun je meekijken naar
een operatie. Veel gedaan.

113
00:08:03,390 --> 00:08:05,950
Wat heeft u van hem geleerd?

114
00:08:05,950 --> 00:08:08,320
Nou van hem natuurlijk niet speciaal.

115
00:08:08,320 --> 00:08:15,832
Maar ik had een uh, in het ziekenhuis
had ik een, je hebt een chef-arts,

116
00:08:15,833 --> 00:08:21,600
dat is een hoge piet en wij hadden een
ober-arts, die was keel-neus-oorarts.

117
00:08:21,690 --> 00:08:26,690
En dat heeft bij mij de belangstelling
voor de keel-neus-oorheelkunde opgewekt.

118
00:08:27,220 --> 00:08:31,450
Uh, wij mochten af en toe wel eens kijken
als ze gingen opereren, met oren enzo.

119
00:08:31,890 --> 00:08:35,360
En uh, ja dat hebben we ook
wel wat van opgestoken.

120
00:08:35,910 --> 00:08:39,000
En toen ben ik ziek geworden,
heb ik difterie gekregen.

121
00:08:39,240 --> 00:08:43,170
Toen ben ik, uh, naar een
apart ziekenhuis gegaan.

122
00:08:43,170 --> 00:08:47,910
Vervoerd, om daar injecties
te krijgen tegen de bacterie.

123
00:08:47,910 --> 00:08:53,309
Uiteindelijk heeft dat wel geholpen maar ik ben
daar toch twee, tweeënhalve maand wel geweest.

124
00:08:53,830 --> 00:08:55,440
Wat voor injecties kreeg u?

125
00:08:55,440 --> 00:08:59,570
[lacht] Dat waren injecties,
waardoor je koorts kreeg

126
00:08:59,570 --> 00:09:06,080
Tot veertig graden, want de theorie was,
die bacterie van de difterie die in je keel

127
00:09:06,080 --> 00:09:12,480
zit die kan op een of andere manier, kan
geen koorts, geen hoge temperatuur verdragen.

128
00:09:12,480 --> 00:09:17,780
Dus je kreeg zo’n injectie, dan lag je werkelijk
te rillen in je bed, ik weet niet of je ooit een

129
00:09:17,780 --> 00:09:20,750
malariapatiënt hebt
gehoord, die liggen ook te

130
00:09:20,750 --> 00:09:23,896
klappertanden van, als de
temperatuur omhoog gaat he.

131
00:09:23,896 --> 00:09:24,712
Nou dat is hetzelfde.

132
00:09:25,950 --> 00:09:29,990
En dat heeft pas na tien dagen,
elke keer, om de andere dag

133
00:09:29,990 --> 00:09:33,570
kreeg je zo’n injectie, gelukkig
heeft het na tien dagen gewerkt.

134
00:09:34,520 --> 00:09:37,428
En dat was een afgelegen ziekenhuis,
ik weet helemaal ook niet waar.

135
00:09:38,090 --> 00:09:44,291
Maar daar kwamen ’s ochtends, ’s middags
kwam er jongens, vrienden, en die

136
00:09:44,291 --> 00:09:48,730
liepen dan even om de rand om even te
wuiven, hoe gaat het ermee, enzovoorts.

137
00:09:49,110 --> 00:09:53,220
Wat voor een uh stof
kreeg u ingespoten?

138
00:10:00,980 --> 00:10:03,410
Een, een dode bacterie, maar
ik weet niet eens meer welke.

139
00:10:03,410 --> 00:10:07,360
Gelukkig wel gedood ja, we
wisten precies wat we kregen hoor.

140
00:10:07,430 --> 00:10:12,920
En uh, ja die gaf rillingen, en
koorts, ik weet helemaal niet wat.

141
00:10:12,920 --> 00:10:15,410
En was dat in Nederland
ook een gangbare?

142
00:10:15,410 --> 00:10:20,210
Ja, jazeker, we wisten dat bij
difterie, hoge temperatuur,

143
00:10:20,210 --> 00:10:24,350
gaat eerder de bacterie dood,
dat wisten we wel ja, [lacht].

144
00:10:24,350 --> 00:10:26,040
En hoe kwam u aan die difterie?

145
00:10:26,040 --> 00:10:31,170
Van die kleine kinderen,
die op die afdeling, dat was

146
00:10:31,170 --> 00:10:34,820
patiënten, en daar heb ik,
zijn we door geïnfecteerd.

147
00:10:34,990 --> 00:10:37,600
Nu was het in Nederland zo
dat de Duitsers heel bang

148
00:10:37,600 --> 00:10:41,980
waren voor uh, difterie,
en TB en dat soort ziekten.

149
00:10:41,980 --> 00:10:43,020
Ja, ja, ja

150
00:10:43,020 --> 00:10:44,650
Wat merkte u daar? Ervan?

151
00:10:44,650 --> 00:10:48,090
Oh nee, helemaal niks, het
was gewoon een bedrijfsrisico.

152
00:10:48,480 --> 00:10:52,140
Als je kinderen verpleegt, ja dan heb je
wel eens risico dat je het zelf ook krijgt.

153
00:10:52,140 --> 00:10:56,190
Maar goed, handen wassen,
dergelijke dingen he.

154
00:10:56,190 --> 00:10:57,460
Niet knuffelen.

155
00:10:57,830 --> 00:11:04,510
Maar nee, nee, niet speciaal van nou ben je zo,
nou ben je een gevaar voor de volksgezondheid.

156
00:11:04,510 --> 00:11:05,480
Helemaal niet, helemaal niet. Nee

157
00:11:05,480 --> 00:11:11,738
Kon u dat rijmen? Dat het in Nederland
wel als, als, zeer [wordt onderbroken]

158
00:11:11,570 --> 00:11:15,790
Nou dat wisten we eigenlijk niet
want ik was, ik was nog bezig met

159
00:11:15,790 --> 00:11:20,500
mijn kandidaats en je, je, o nee
ik heb mijn kandidaats al gedaan.

160
00:11:21,590 --> 00:11:29,030
Dan ga je pas over naar de ziektekunde he.
Dus nee, nee, ik had me er niet in verdiept.

161
00:11:29,170 --> 00:11:33,918
Uh, die, die KNO-arts waarvan,
die u het een en ander leerde.

162
00:11:34,160 --> 00:11:34,390
Ja

163
00:11:34,390 --> 00:11:35,720
Wat mocht u doen?

164
00:11:36,090 --> 00:11:38,630
Nou doen zelf niet, je
mocht kijken, hij deed.

165
00:11:38,630 --> 00:11:43,920
Nee er was dus de operateur en
de operatiezuster en wij mochten

166
00:11:43,920 --> 00:11:46,949
omdat we leerling verpleging waren,
mochten we wel eens komen kijken.

167
00:11:46,950 --> 00:11:49,600
Weel eens, een enkele keer.

168
00:11:49,600 --> 00:11:54,240
Kunt u ze, zich nog
operaties herinneren?

169
00:11:54,380 --> 00:11:58,480
Nee, mastoid, dat is dus uh.

170
00:11:58,480 --> 00:12:05,710
Het, het bot achter je oor, uh, dat kan
flink ontsteken en dat wordt standaard

171
00:12:05,710 --> 00:12:13,540
geopereerd, nu nog maar nee, het ging meer
over de sfeer, je mocht in de operatiekamer.

172
00:12:13,540 --> 00:12:14,730
Dat was al heel wat.

173
00:12:14,730 --> 00:12:21,100
Want als leerling verpleger dan zit je ergens
heel onderaan van de [lacht] hiërarchie hoor. Ja

174
00:12:21,100 --> 00:12:30,549
Van waar die fascinatie
voor de KNO-heelkunde?

175
00:12:30,550 --> 00:12:39,240
Dat is moeilijk, want toen had ik het nog niet,
nee ik wou iets van chemischachtig iets gaan doen.

176
00:12:39,240 --> 00:12:41,400
Bacteriologie.

177
00:12:41,510 --> 00:12:47,460
Ik denk dat ik het daar gekregen heb,
die, die oberarts, dat was een dronkenlap

178
00:12:47,460 --> 00:12:54,150
hoor, ook wel, die ja, die heeft me
toch op een of andere manier geboeid.

179
00:12:54,150 --> 00:12:59,350
Hoewel zijn baas, dat was
weer een onaangename nazi.

180
00:12:59,350 --> 00:12:59,860
Die zeg maar.

181
00:12:59,860 --> 00:13:05,678
Maar deze bucher, deze oberarts,
nee, over nazi, daar moest je

182
00:13:05,678 --> 00:13:08,510
niet gaan praten want daar trok
ie zich helemaal niets van aan.

183
00:13:08,510 --> 00:13:09,800
U vertelde dat u

184
00:13:09,800 --> 00:13:10,010
Ja

185
00:13:10,010 --> 00:13:11,379
Nog een interessant verhaal heeft.

186
00:13:11,380 --> 00:13:11,490
Ja.

187
00:13:11,490 --> 00:13:17,910
Uh, hier in Nederland, als je in een
theater of in een bioscoop of waar dan

188
00:13:17,910 --> 00:13:22,690
ook een dokter nodig heeft, dan moet
je maar afwachten, is er wel een dokter?

189
00:13:22,690 --> 00:13:23,770
Dus dan roep je rond.

190
00:13:23,770 --> 00:13:32,130
In Duitsland, was toen al, 1943,
elke tent, uh, elke voorstelling van

191
00:13:32,130 --> 00:13:38,630
wat dan ook, zelf bioscoop of zo,
was altijd een theaterarts aanwezig.

192
00:13:38,630 --> 00:13:41,660
En wij werden daarvoor
wel eens gevraagd.

193
00:13:41,661 --> 00:13:48,060
Wil je vanavond bij een film of wat
dan ook optreden als theaterarts.

194
00:13:48,060 --> 00:13:51,570
Dan mocht je op de beste
plaatsen gaan zitten, want er is

195
00:13:51,570 --> 00:13:55,680
altijd dus een, waar dan ook
in Duitsland een arts aanwezig.

196
00:13:55,900 --> 00:13:57,780
En wij waren dan nog wel geen arts

197
00:13:57,780 --> 00:14:02,967
Maar we waren dan toch wel in de richting
van, we wisten van toeten en blazen he.

198
00:14:02,967 --> 00:14:05,170
Nou, hebben we een paar keer gedaan.

199
00:14:05,170 --> 00:14:12,140
Ben bij een concert geweest een keer, bij
filmvoorstellingen vaak en dan zit je op een mooie plaats.

200
00:14:12,630 --> 00:14:18,500
En je wordt verzorgd, en of je nou een
wildvreemde was, dat kon ze allemaal niks

201
00:14:18,500 --> 00:14:23,010
schelen, dat wij nou toevallig Hollanders
waren, nee, maar er moest een arts zijn.

202
00:14:23,040 --> 00:14:24,090
Leuk he?

203
00:14:24,110 --> 00:14:24,640
Bijzonder.

204
00:14:24,640 --> 00:14:29,820
En dat is nog steeds niet in Nederland, nog
steeds nergens. Wou ik toch even melden.

205
00:14:29,820 --> 00:14:33,630
U vertelde dat die, die chef-arts

206
00:14:33,630 --> 00:14:33,770
Ja.

207
00:14:33,770 --> 00:14:38,400
Dat was dan een nazi, en die oberarts
dat was wel, die was wel oké?

208
00:14:38,400 --> 00:14:39,560
Ja, daar kon je mee praten.

209
00:14:39,560 --> 00:14:43,189
En hoe wist u dat die
chef-arts een nazi was?

210
00:14:44,850 --> 00:14:51,930
Niet alleen, het ging dus helemaal niet
van Heil Hitler ofzo, want iedereen, wij

211
00:14:51,930 --> 00:14:56,394
deden dat niet, maar iedereen anders die
Duitsers onderling deden altijd Heil Hitler.

212
00:14:57,030 --> 00:15:04,150
En deze oberarts, Wocherer, die trok zich daar
niks van aan. En die zei dat ook helemaal niet.

213
00:15:04,150 --> 00:15:09,870
En die andere, die chef-arts, ja dat
was meer een punctuele, echt een nazi,

214
00:15:09,980 --> 00:15:13,966
ik denk dat hij ook benoemd is geworden
tot chef-arts omdat hij dat was.

215
00:15:13,966 --> 00:15:17,250
Een vermoeden hoor, ja.

216
00:15:17,250 --> 00:15:19,850
En heeft u ook daar in meemoeten gaan?

217
00:15:19,850 --> 00:15:23,590
Nee, werd helemaal
niet aan ons gevraagd.

218
00:15:23,670 --> 00:15:32,050
Nee, nee, wij hadden zelf zo, zondag
gingen we in een café, in de buurt

219
00:15:32,050 --> 00:15:36,580
van Alexanderplatz, daar hadden we
een bijeenkomst van alle Nederlanders.

220
00:15:36,580 --> 00:15:39,870
Die kwamen en die dronken dan
een biertje, hadden plezier.

221
00:15:39,870 --> 00:15:46,450
En op een geven moment vroeg
de directie van dat café of

222
00:15:46,450 --> 00:15:50,730
we niet te luidruchtig Nederlandse
volkslied wouden zingen.

223
00:15:50,730 --> 00:15:58,760
Vond ie een beetje griezelig [lacht] he,
natuurlijk. Maar dat was, ouwe taaie jippie jee.

224
00:15:58,760 --> 00:16:01,109
Die dacht dat, dat ons volkslied
was [lacht]. Idioot he, ja.

225
00:16:01,110 --> 00:16:03,180
Van die flarden die u
zich nog kunt herinneren.

226
00:16:03,180 --> 00:16:04,680
Ja, ja, ja.

227
00:16:04,870 --> 00:16:07,550
Kunnen we even stoppen? Ik zal
even wat aan het geluid doen.

228
00:16:07,550 --> 00:16:17,300
Gaan we weer, hopen dat hij het
doet, kijk het licht schijnt.

229
00:16:17,300 --> 00:16:22,300
O, ja het kan best zijn dat
er zo meteen wat zon komt.

230
00:16:22,300 --> 00:16:24,970
We kunnen ook wel het
gordijn aan de buitenkant,

231
00:16:24,970 --> 00:16:27,930
uh, zonnegordijn neerlaten,
misschien is dat prettig

232
00:16:27,930 --> 00:16:29,730
dat is helemaal donker

233
00:16:29,730 --> 00:16:30,949
Ja, dan is het inderdaad
helemaal donker.

234
00:16:30,950 --> 00:16:33,020
Of dit licht daar?

235
00:16:33,270 --> 00:16:42,830
Nee, nee, dit is misschien beter.
Het gordijn is dat niet bizar, ho.

236
00:16:42,830 --> 00:16:54,700
Misschien dat u zo ook iets kunt vertellen
over hoe u woonde? En waar u woonde?

237
00:16:54,700 --> 00:16:56,290
Als de camera weer loopt.

238
00:16:56,290 --> 00:16:58,860
Uh, daarginds?

239
00:16:58,860 --> 00:17:00,770
Ja, ja, ja.

240
00:17:05,610 --> 00:17:17,390
Mensen weggejaagd, ja. Camera loopt.

241
00:17:17,390 --> 00:17:23,730
Nou in het eerste ziekenhuis hebben we gewoond
op een bovenverdieping, uh, in een grote zaal.

242
00:17:23,730 --> 00:17:28,046
En kost, inwoning en de was hoor.
Alle was werd voor je gedaan.

243
00:17:28,046 --> 00:17:33,450
En we liepen natuurlijk, overdag
liep je in je lange witte dingen.

244
00:17:33,710 --> 00:17:40,230
En je kleren moest je zelf voor zorgen, dat wel ja.
En we werden goed voorzien, eten drinken, prima.

245
00:17:40,230 --> 00:17:45,680
Ja, wij waren gewoon, uh, werknemer.

246
00:17:45,870 --> 00:17:53,640
Helemaal niet als dat je minderwaardige
positie hebt, heel merkwaardig eigenlijk he.

247
00:17:53,640 --> 00:17:55,910
En men wist dat u tewerk gesteld was?

248
00:17:55,910 --> 00:17:57,010
Ja, jazeker.

249
00:17:57,010 --> 00:18:00,320
Ja hoor [lacht], ja zeker.

250
00:18:00,320 --> 00:18:04,380
En u zei net het eerste ziekenhuis dus u
bent ook nog in een ander ziekenhuis uh?

251
00:18:04,380 --> 00:18:08,382
Ja daarna ben ik nog verplaatst
naar een ziekenhuis, en dat was

252
00:18:08,400 --> 00:18:13,790
interessant, waar uh, de patiënten,
die werden in de kelder verpleegt.

253
00:18:16,160 --> 00:18:17,940
En de rest was helemaal leeg.

254
00:18:17,940 --> 00:18:22,836
Wij woonden ergens, of wij hadden
een kamertje ergens, nou ja dat

255
00:18:22,837 --> 00:18:29,100
werd je aangewezen, daar met keurige
wastafel, uh, doucheruimte, prima.

256
00:18:29,100 --> 00:18:32,790
De patiënten lagen
allemaal in de kelder.

257
00:18:32,920 --> 00:18:40,050
En daar werden we, wij moesten
bijvoorbeeld injecties geven, zelfs in

258
00:18:40,050 --> 00:18:46,880
onze ogen levensgevaarlijke injecties
[lacht], er is 1 toevallig verhaal

259
00:18:46,880 --> 00:18:51,170
van ik heb eens een keer examen
willen doen, gedaan hier in Nederland.

260
00:18:51,170 --> 00:18:56,760
Toen heb ik ook prompt drie maanden
uitstel gekregen van ik moest het over

261
00:18:56,760 --> 00:18:59,780
drie maanden nog maar eens doen want
ik had er met de pet naar gegooid.

262
00:18:59,780 --> 00:19:07,430
Dat was een stof, daar mocht je per
patiënt, per keer overdag elke keer,

263
00:19:07,430 --> 00:19:13,320
een kwart milligram inspuiten en
dat moest in de huid, in de aderen.

264
00:19:13,320 --> 00:19:17,720
Dat is even een moeilijk leren.
Maar goed, dat is ook oefenen.

265
00:19:17,720 --> 00:19:21,390
He, dan gaat het, dat wisten
we, maar toen wisten we dat nog

266
00:19:21,390 --> 00:19:24,164
niet en toen heb ik eens een
keer hier in Groningen gezegd.

267
00:19:24,165 --> 00:19:27,980
Toen vroeg de prof hoeveel mag
je daarvan geven en ik wist dat

268
00:19:27,980 --> 00:19:31,273
het maar weinig mocht, ik zei,
nou niet meer dan 10 milligram.

269
00:19:31,274 --> 00:19:35,280
Dat is natuurlijk een enorme overdosis
dus toen hebben ze, heeft hij me

270
00:19:35,280 --> 00:19:39,520
er ook uitgestuurd van joh, je komt
over drie maanden nog maar eens terug.

271
00:19:39,520 --> 00:19:43,930
[lacht] maar ik wist dus later pas
dat je maar een kwart milligram.

272
00:19:43,930 --> 00:19:51,330
En dat werd ons toevertrouwd wat ja als medicus
ga je geen mensen vergiftigen zeg maar.

273
00:19:51,330 --> 00:19:53,850
En wat voor middel was dat?

274
00:19:53,850 --> 00:19:57,590
Sofantine, heel bekend hartmiddel.

275
00:19:57,770 --> 00:20:02,280
En toen hebben we zware
bombardementen meegemaakt.

276
00:20:02,280 --> 00:20:11,990
Hebben we geweldig goed gewerkt om patiënten,
uh, mensen, uh afgescheurde ledematen

277
00:20:11,990 --> 00:20:17,020
en weet ik het wat, doodgriezelige mensen,
naar en van de operatiekamers gesjouwd.

278
00:20:17,020 --> 00:20:22,239
En dat vonden ze zo aardig van de
Duitsers dat ze zo ons met de patiënten,

279
00:20:22,240 --> 00:20:28,660
met de ongevallen, slachtoffers
bemoeide, toen hebben we verlof gekregen.

280
00:20:29,550 --> 00:20:38,130
Zomaar. Uh, maar, ze waren wel wat slimmer,
ze zeiden jullie mogen in drie groepen gaan.

281
00:20:38,130 --> 00:20:46,990
Als de eerste groep terugkomt mag de tweed pas
weg. En ik zat in de tweede groep, ook man of tien.

282
00:20:46,990 --> 00:20:50,840
En wij hadden dus de afspraak gemaakt
met de derde groep hoor eens,

283
00:20:50,840 --> 00:20:57,520
wij doen net alsof we thuiskomen
maar we sturen een briefkaart naar de

284
00:20:57,910 --> 00:21:01,170
het ziekenhuis dat we zijn
opgehouden door bombardementen.

285
00:21:01,170 --> 00:21:06,440
Konden ze toch niet controleren
dus uh, laat die derde

286
00:21:06,440 --> 00:21:08,760
groep nou maar gaan want wij
komen heus wel weer terug.

287
00:21:08,760 --> 00:21:11,970
Wij zijn dus niet meer teruggekomen,
die derde groep is ook niet

288
00:21:11,970 --> 00:21:15,736
meer teruggekomen en die zijn
allemaal ondergedoken hier in Holland.

289
00:21:15,736 --> 00:21:20,940
Dus van de dertig zijn er toen
twintig verdwenen eigenlijk.

290
00:21:20,940 --> 00:21:29,520
Na de oorlog hebben we elkaar vaker nog eens ontmoet
en herinneringen opgehaald. Ja, was heel mooi.

291
00:21:29,610 --> 00:21:31,820
Even terug naar uh, Berlijn.

292
00:21:31,820 --> 00:21:32,100
Ja.

293
00:21:32,370 --> 00:21:34,110
U heeft dus in Prins
Lauerberg gezeten.

294
00:21:34,110 --> 00:21:34,950
Ja.

295
00:21:34,950 --> 00:21:38,310
In een ziekenhuis. En dat andere
ziekenhuis, waar stond dat?

296
00:21:38,430 --> 00:21:46,380
Uh, Noord, uh, Noord-Oost van het
hoofdstad, uh van het centrum.

297
00:21:46,380 --> 00:21:55,780
Het centrum in onze ogen was Alexanderplatz. Is
nog altijd een centrum in het uitgaansleven, ja.

298
00:21:56,780 --> 00:22:01,800
En, en dat heette Het
Horstwesselkrankenhaus.

299
00:22:03,550 --> 00:22:07,289
Dat is geen beste naam.

300
00:22:07,290 --> 00:22:08,760
[lacht] Nou, ik kan ook, ik zal het
niet door hoor maar ik, ik ken het

301
00:22:08,760 --> 00:22:12,730
lied van Horstwessel ken ik nog uit
mijn hoofd op een of andere manier, ja.

302
00:22:15,150 --> 00:22:21,400
Horstwesselkrankenhaus, am friedrichshein.
Ik weet precies nog waar het stond.

303
00:22:21,400 --> 00:22:25,310
Maar het is daarna ook zo weg
gebombardeerd. Maar toen waren wij al weg.

304
00:22:25,310 --> 00:22:31,060
Ik heb nog wel meegemaakt, als de Engelsen
een bombardement hadden gedaan, dat

305
00:22:31,060 --> 00:22:37,670
we soms vanuit een, ergens iets waar we
een biertje hadden gedronken, naar huis

306
00:22:37,670 --> 00:22:42,930
liepen, dat naast jou, liep je door een
brandend huis, langs een brandend huis.

307
00:22:43,850 --> 00:22:44,260
Ja.

308
00:22:44,260 --> 00:22:52,210
en dan moesten wij dus enerzijds kijken wat zielig,
en anderzijds wat goed dat ze dat gedaan hebben.

309
00:22:52,210 --> 00:22:56,790
Beetje [lacht] tweeslachtig. Voor ons.

310
00:22:56,910 --> 00:22:58,970
Heeft u ook slachtoffers daar gezien?

311
00:22:58,970 --> 00:22:59,380
Ja

312
00:22:59,380 --> 00:23:00,100
Op straat?

313
00:23:00,100 --> 00:23:07,300
Nee op straat nooit, nee, nee. Mensen werden
binnengebracht he. Als slachtoffer, wij vingen ze op.

314
00:23:07,300 --> 00:23:12,660
Moesten ze naar de operatiekamer brengen en als ze
daar dan behandeld waren moesten wij weer terug.

315
00:23:12,730 --> 00:23:13,680
Ja.

316
00:23:13,680 --> 00:23:16,320
Waarom ging u eigenlijk van het
ene naar het andere ziekenhuis?

317
00:23:16,320 --> 00:23:19,090
Geen idee. Geen idee.

318
00:23:19,090 --> 00:23:26,233
Dat zijn de hogere machten die hebben dan het
idee van, daar is hulp nodig, nee dat weet ik niet.

319
00:23:26,430 --> 00:23:30,600
En ik kwam daar ook weer met een
hele groep en die sliepen allemaal op

320
00:23:30,600 --> 00:23:36,890
de bovenste verdieping, nee, zelfs
onder de pannen, dus op de vliering.

321
00:23:36,890 --> 00:23:39,890
Daar was ons verblijf.

322
00:23:40,310 --> 00:23:42,800
En waarom werden de
patiënten beneden verpleegd?

323
00:23:42,800 --> 00:23:44,980
Vanwege eventueel bombardementen.

324
00:23:44,980 --> 00:23:48,370
Dat die jongens er dan aangaan das
niet zo erg, dat zijn buitenlanders

325
00:23:48,370 --> 00:23:51,810
he, maar die patiënten die
hadden de best beschermde plaats.

326
00:23:51,810 --> 00:23:57,490
En dat was in het eerste ziekenhuis nog niet
het geval. Want toen konden de Engelsen nog niet

327
00:23:57,490 --> 00:24:03,430
Met hun bombardementen Berlijn bereiken,
nee. Dat was echt het verschil.

328
00:24:03,430 --> 00:24:06,820
En werd, op welke afdeling
werkte u in het tweede ziekenhuis?

329
00:24:06,820 --> 00:24:10,990
Tweede ziekenhuis, op de
interne geneeskundeafdeling.

330
00:24:10,990 --> 00:24:13,790
Dus ik heb toen geen
kinderen meer gezien, nee.

331
00:24:13,930 --> 00:24:17,350
En de werkzaamheden is beide
ziekenhuizen, waar bestond die uit?

332
00:24:17,350 --> 00:24:24,748
U, wat je doet, patiënten,
wassen uh, verschonen, uh, ja,

333
00:24:24,748 --> 00:24:29,090
wat je wat je hier waarschijnlijk
ook niet als verpleging.

334
00:24:30,890 --> 00:24:32,220
Ik weet niet

335
00:24:32,340 --> 00:24:33,870
Spuiten geven.

336
00:24:33,870 --> 00:24:35,450
Ja, ja, ook, ja.

337
00:24:35,450 --> 00:24:40,790
Verband verwisselen, ja, maar
omdat dat interne geneeskunde

338
00:24:40,790 --> 00:24:45,520
was zie je die daar
natuurlijk niet he, nee, nee.

339
00:24:45,520 --> 00:24:48,710
En de sfeer in beide ziekenhuizen,
hoe, hoe omschrijft u dat?

340
00:24:48,710 --> 00:24:55,110
Uh, wij trokken ons niks aan van de Duitsers.
Andere afdeling, wij hadden onze eigen groep.

341
00:24:56,050 --> 00:25:01,240
Alleen maar Nederlanders he. Nee
we hadden daar geen problemen mee.

342
00:25:01,380 --> 00:25:07,858
Maar uh, hoe rook het er, wat voor
kleuren waren er? Uh, ach, geluiden?

343
00:25:06,720 --> 00:25:15,850
Grauw, grauw, grauw. Ja, nee, het was, het was, in
onze ogen kon je al zien dat het minder werd he.

344
00:25:16,310 --> 00:25:21,690
Uh, alles ging er naar de militairen
en de burger maar of ze ooit.

345
00:25:21,690 --> 00:25:25,580
Wij hadden ook niks te maken
met voedseldistributie,

346
00:25:25,580 --> 00:25:29,480
wij kregen gewoon onze
maaltijden vanuit het ziekenhuis.

347
00:25:30,340 --> 00:25:31,890
Want daar waren we dus
helemaal intern he.

348
00:25:31,890 --> 00:25:42,910
Ja, oh ik heb daar leuke dingen gezien, ik heb
daar Hamlet gezien, in het Engels dan, prachtig.

349
00:25:43,500 --> 00:25:44,200
In Berlijn?

350
00:25:44,200 --> 00:25:45,870
In Berlijn. Ja, gek he.

351
00:25:45,870 --> 00:25:47,600
In het Engels?

352
00:25:47,600 --> 00:25:53,570
Ja, nee, nee, nee, sorry, in het
Duits. Ja, en goede vertalingen.

353
00:25:54,370 --> 00:25:56,900
Want ze hebben het,
ja god dat is bekent.

354
00:25:56,900 --> 00:26:01,310
Maar daar gingen we naartoe. Ook met
kaartjes, die kon je gewoon kopen.

355
00:26:01,930 --> 00:26:04,760
Niks van buitenlanders,
niks mee te maken.

356
00:26:05,710 --> 00:26:14,980
Dat vind ik zo gek, wij zijn daar nooit met uh
papieren verrast van hoor eens, er was geen razzia.

357
00:26:14,980 --> 00:26:18,910
Hier wel in Nederland, hier hassen
ze razzia’s, maar daar waren

358
00:26:19,340 --> 00:26:22,880
alleen maar Duitsers, daar hoef
je geen razzia voor te, he.

359
00:26:22,880 --> 00:26:30,310
En wij liepen daar als, wij kochten onze kaartjes,
we hadden een abonnement om in de tram en

360
00:26:30,310 --> 00:26:38,630
in de U-bahn, de ondergrondse, dus de metro zeg
maar, daar had je gewoon een abonnement op.

361
00:26:38,630 --> 00:26:44,360
[lacht] volledig waanzin
idee eigenlijk he.

362
00:26:45,130 --> 00:26:50,590
Maar wij hebben dus het voordeel gehad dat, er
waren de, wij waren de medische studenten, de

363
00:26:50,590 --> 00:26:58,190
juridische studenten die zaten een beetje buiten
de stad en die hadden van die ondergrondse, nee

364
00:26:58,190 --> 00:27:05,150
onderkomens zeg maar, van tijdelijk opgetrokken,
waar je militairen ook in kwijt kunt.

365
00:27:05,280 --> 00:27:15,330
Van die, van die hutten met uh, ik golf,
golfplaat. Maar die konden ook in en uit.

366
00:27:15,330 --> 00:27:18,540
Terwijl de Russen een
eindje verder, die zaten

367
00:27:18,540 --> 00:27:22,139
volledig, echt, die zaten
nou in een concentratiekamp.

368
00:27:22,350 --> 00:27:27,780
Natuurlijk he, de Russische gevangenen.
Maar ja, daar liep je dan langs.

369
00:27:28,300 --> 00:27:31,410
En die werden mishandeld,
bij wijze van spreken.

370
00:27:31,540 --> 00:27:32,780
Hoe kwam dat?

371
00:27:32,900 --> 00:27:42,360
Uh, dat waren de, de Untermensch. Duits, uh,
Russen. Gevangenen, krijsgevangenen, de Russen. Ja.

372
00:27:42,360 --> 00:27:46,220
Wat merkte u van, van het
nazisme, in het dagelijks leven?

373
00:27:46,220 --> 00:27:52,850
Uh, wij moesten de krant
zich zorgvuldig bestuderen.

374
00:27:52,850 --> 00:28:00,180
Want als ze in de
krijgsverrichtingen verder verteld

375
00:28:00,180 --> 00:28:04,250
dat ze waren zegevierend weer
een stuk achteruit gegaan.

376
00:28:04,250 --> 00:28:08,500
Dan wisten wij het wel. Wij lazen
dus, zegevierend kon je weglaten.

377
00:28:08,500 --> 00:28:14,120
Maar het feit dat ze achteruit gingen, dat was
voor ons het teken dat het dus voor ons goed ging.

378
00:28:14,670 --> 00:28:17,026
Ja die Duitsers die werden
echt gehersenspoeld.

379
00:28:17,026 --> 00:28:27,460
O ik heb eens een keer een, uh,
voor werknemers een orkest,

380
00:28:27,460 --> 00:28:32,490
een concert mee mogen maken
van een populair orkest.

381
00:28:32,980 --> 00:28:39,300
En op een gegeven moment, halverwege zegt
de dirigent, ja ik moet even weg jongens.

382
00:28:40,050 --> 00:28:43,325
En het moment dat hij wegging
speelde de Engelsen, uh, de

383
00:28:43,860 --> 00:28:48,838
Duitsers toen Amerikaanse en
Engelse deuntjes, prachtig.

384
00:28:48,839 --> 00:28:51,580
Ja, hij was dus niet verantwoordelijk,
want hij was even weg.

385
00:28:51,580 --> 00:28:57,570
Schitterend, van ned genallar
en, en Louis Armstrong.

386
00:28:57,570 --> 00:29:01,850
Die kenden ze natuurlijk allemaal wel.
Maar ja die mocht je officieel niet spelen.

387
00:29:01,850 --> 00:29:07,130
Maar toen hij dus even weg was, toen wel, en
de hele zaal wild natuurlijk van enthousiasme.

388
00:29:07,130 --> 00:29:10,839
Schitterend [lacht]. En hij komt
gauw weer terug en er worden meteen

389
00:29:10,840 --> 00:29:17,010
weer walsjes gespeeld en degelijke,
ja, ja dat herinner ik me nog, ja.

390
00:29:17,160 --> 00:29:20,100
Heleboel van de bevolking
die moest natuurlijk nazi’s

391
00:29:20,100 --> 00:29:24,234
zijn maar een heleboel
is nooit nazi geweest he.

392
00:29:24,234 --> 00:29:29,160
Ik weet niet of je het verhaal
kent van Roger de Rougemont.

393
00:29:29,160 --> 00:29:34,850
Dat was een uh, Franse
journalist, schrijver.

394
00:29:34,850 --> 00:29:39,640
En die is toen eens voor de
aardigheid gegaan naar een uits,

395
00:29:39,640 --> 00:29:43,880
uh, een, een grote bijeenkomst
waar Hitler zou spreken.

396
00:29:43,930 --> 00:29:46,224
En hij dus notities maken
van wat hij nou zegt.

397
00:29:46,224 --> 00:29:51,630
En op een gegeven moment merkt hij, he, ik
zit zelf ook te roepen van, hoera hoera.

398
00:29:51,630 --> 00:29:55,230
Zo in de ban van Hitler,
het is ongelofelijk.

399
00:29:55,230 --> 00:30:00,149
Zo’n, zo’n, uh, persoonlijk
magnetisme gaat daarvan uit.

400
00:30:00,150 --> 00:30:05,670
Hij moest zich echt wakker schudden, joh waar ben
je mee bezig, hij zat ook Hitler toe te juigen.

401
00:30:06,280 --> 00:30:07,080
Fantastisch.

402
00:30:07,080 --> 00:30:12,650
Heeft u bij uzelf een, een switch gemerkt
in de periode dat u in Berlijn zat?

403
00:30:14,460 --> 00:30:22,800
Nee, maar ja, ik kwam, moet ik
even zeggen ik kwam in 1937 of 38.

404
00:30:24,310 --> 00:30:29,630
kwam ik al los van het idee dat
Hitler ooit iets bijzonder zou worden.

405
00:30:29,630 --> 00:30:34,980
Toen heb ik gelezen, het boek van Gunther.
Dat kun je nu nog nakijken in Google.

406
00:30:34,980 --> 00:30:42,040
Gunther die schreef ‘inside europe’. En
die vertelde precies wat de SS voor troep

407
00:30:42,040 --> 00:30:47,050
was en wat de SA voor, en wat al die topkerels
wat dat allemaal voor boevenstreken.

408
00:30:47,050 --> 00:30:49,890
Dus dat heb ik me toen
zeer nauwkeurig gelezen.

409
00:30:49,890 --> 00:30:55,510
En ik was dus vanaf 1838 was
ik er al volledig op voorbereid

410
00:30:55,510 --> 00:31:01,350
dat wat van die Duitsers, die
nazi’s, was alleen maar rotzooi.

411
00:31:02,200 --> 00:31:09,390
En dat, heel grappig, dat boek is vele malen
vertaald, maar als je het vandaag de dag over praat.

412
00:31:09,390 --> 00:31:14,940
Gunther, dan zeggen ze nou, nooit van
gehoord, maar het staat wel in Google allemaal.

413
00:31:15,910 --> 00:31:21,590
En mijn jaargenoten die trokken zich er niks van
aan. Die waren bezig met dansen en weet ik het wat.

414
00:31:21,590 --> 00:31:30,920
Ja, nee ik was heel vroeg al doordrongen van
het feit dat de nazi’s waren moordenaars.

415
00:31:31,670 --> 00:31:36,290
Is me nooit kwijt, dat heeft niemand me ooit
kunnen wegpraten maar het was ook zo he, ja.

416
00:31:36,290 --> 00:31:37,460
Even wachten [hoort brommer]

417
00:31:42,970 --> 00:31:50,740
Wat heeft u gemerkt, uh, wat heeft u gemerkt
in beide ziekenhuizen van onderduikers?

418
00:31:54,930 --> 00:31:59,450
Het woord onderduiken is pas voor het
eerst gevallen toen ik terug kwam.

419
00:31:59,650 --> 00:32:03,950
Toen ik naar, met dat tweede
verlof, uh, dat eerste

420
00:32:03,950 --> 00:32:09,000
verlof, als tweede groep,
hier in Nederland kwam.

421
00:32:09,000 --> 00:32:12,700
Mijn vrouw die zat, mijn aanstaande
die zat allang in het verzet.

422
00:32:13,470 --> 00:32:16,080
Deed erg belangrijk
werk, in mijn ogen.

423
00:32:16,080 --> 00:32:20,669
En uh, die had allang in elkaar
gekregen dat ik kon daar en daar naartoe.

424
00:32:20,669 --> 00:32:26,150
En dat was dus hier in Gorssel,
in Harfsen en daar zat ik in een

425
00:32:26,150 --> 00:32:33,137
zomerhuisje met uh, de luiken
ervoor net als er niemand woonde.

426
00:32:33,138 --> 00:32:35,710
En dan kwam zij af en toen,
kwam ze een weekend even

427
00:32:35,710 --> 00:32:44,530
over en uh, ja, dan moest
je ook voor eten zorgen.

428
00:32:44,530 --> 00:32:48,787
Uh, dat kreeg je dan van de boer
bij wijze van spreken voor een

429
00:32:48,787 --> 00:32:56,980
dubbeltje in plaats van voor, en uh
brood, kwam ook nog wel, van haar.

430
00:32:56,980 --> 00:33:07,060
Ze, dan bracht zij weleens wat mee. En uh, de
veldwachter, die kwam een keer bij ons langs.

431
00:33:07,700 --> 00:33:11,350
Ach, de hele bevolking wist wel
waar de onderduikers zaten.

432
00:33:11,350 --> 00:33:15,530
En die zei, jongens vannacht moet
je maar niet in het huisje slapen

433
00:33:15,530 --> 00:33:22,820
want misschien komt er uh, een
uitveeg, uh, truc, nee, een razzia.

434
00:33:22,820 --> 00:33:27,280
Dus toen zijn wij, we hadden
nog twee slapers daarin.

435
00:33:27,280 --> 00:33:34,710
Hebben we vlakbij, bij was kasteel Dort,
daar is een groot weiland, groot bos.

436
00:33:34,710 --> 00:33:39,130
In dat bos hadden wen een kuil gegraven
en daar sliepen we toen, die dagen in.

437
00:33:40,340 --> 00:33:41,950
En dan werd je weer
gewaarschuwd, het is in orde.

438
00:33:41,950 --> 00:33:48,650
En die veldwachter die heeft ook het leven moeten
laten die is gefusieerd, een paar jaar later.

439
00:33:48,650 --> 00:33:55,740
Anderhalf jaar later, omdat
ie, ja, bekend werd dat hij

440
00:33:56,270 --> 00:33:58,660
teveel, uh, deed wat de
Duitsers niet goed vonden, ja.

441
00:33:58,660 --> 00:34:01,650
Over welke periode praten we nu?

442
00:34:01,650 --> 00:34:04,060
1944 Tot september.

443
00:34:04,920 --> 00:34:09,600
September waren de luchtlandingen
boven Arnhem, toen dachten

444
00:34:09,600 --> 00:34:12,511
wij, dat is de bevrijding dus
wij maakten ons al klaar.

445
00:34:12,512 --> 00:34:19,830
En toen kwam dus de terugval, ging niet door uh,
maar wij hadden al het idee wij willen bevrijd

446
00:34:19,830 --> 00:34:26,070
worden, o ja dat was dus voordat het mislukte
hebben wij al, zijn wij naar Deventer gegaan,

447
00:34:26,720 --> 00:34:34,500
Harfsen-Deventer, met de fiets deden we dat
dan, lopend en één met de fiets, uh, dat is

448
00:34:34,500 --> 00:34:42,950
korte afstand, zijn we daar bij een tante van
één van mijn clubgenoten, uh, in huis geweest.

449
00:34:42,950 --> 00:34:46,640
Toen zijn we gaan kijken
bij de bruggen, Deventer.

450
00:34:46,640 --> 00:34:50,580
En daar stroomden alle
nazi’s en weet ik ’t wat, die

451
00:34:50,770 --> 00:34:53,990
stroomden richting Duitsland,
een prachtig gezicht he.

452
00:34:53,990 --> 00:34:59,030
In uh wagentjes, fietsen gingen mee.

453
00:34:59,030 --> 00:35:03,260
En weet ik wat nog meer, en meiden
natuurlijk he, die allemaal hem smeerden.

454
00:35:03,260 --> 00:35:09,450
En toen dachten wij, nou dat is de tijd wij gaan
naar Groningen, want we worden bevrijd binnenkort.

455
00:35:09,450 --> 00:35:14,370
Hebben gewoon een treinkaartje gekocht,
zitten in een coupe, naast allemaal van die

456
00:35:14,370 --> 00:35:22,090
kerels in het zwart, NSB, die ook zich smeerde,
die gingen ook vast weg, uit het Westen.

457
00:35:22,090 --> 00:35:27,430
En we komen in Groningen aan en het was
weer mis hè, het ging dus niet door.

458
00:35:27,430 --> 00:35:33,900
Toen heb ik daar nog een tijd gehad van
een resuut, van een geelzucht, ben ik dus

459
00:35:33,900 --> 00:35:41,470
verpleegd bij een tante en toen ben ik
daarvan uh na vrij korte tijd hersteld en

460
00:35:41,470 --> 00:35:48,590
toen ben ik in opdracht gekomen, weer als
leerling-arts dit keer, bij een neef,

461
00:35:48,590 --> 00:35:55,800
bij een vader van een van mijn klasgenoten
en daar heb ik tot april, heb ik als.

462
00:35:56,950 --> 00:35:59,220
Uh, heb ik als hulparts
heb ik daar rondgelopen.

463
00:35:59,220 --> 00:36:05,830
Ik heb daar nog een vals
persoonsbewijs, wil je dat zien?

464
00:36:05,830 --> 00:36:06,133
Ik zal het zo meteen
graag willen zien ja.

465
00:36:06,134 --> 00:36:06,510
O goed, ik zal het, want
het zit daar in een kastje.

466
00:36:06,510 --> 00:36:10,930
Ja. Uh, er zijn een paar punten
waar ik het over wil hebben.

467
00:36:10,930 --> 00:36:11,240
Ja.

468
00:36:11,240 --> 00:36:16,300
Ik wou eerst nog heel even terug naar uh, naar
het ziekenhuis in, die ziekenhuizen in Berlijn.

469
00:36:16,300 --> 00:36:22,690
Uh u heeft verder begreep ik weinig
gesproken met Duitsers over het nazisme?

470
00:36:22,690 --> 00:36:28,850
Nooit, nee, nee. Dat was echt verboden
terrein, dat wisten we wel, ja.

471
00:36:28,870 --> 00:36:29,560
En uh [wordt onderbroken]

472
00:36:29,560 --> 00:36:31,440
Moesten ze zich ook blootgeven.

473
00:36:32,360 --> 00:36:39,230
Heeft u ook, uh, uh nazi’s verpleegd
die echt overtuigd nazi waren?

474
00:36:40,310 --> 00:36:42,870
Nou, ik kan niet, kan ik niet zeggen.

475
00:36:42,870 --> 00:36:47,840
Eerste helft was natuurlijk kinderen,
tweede helft waren echt zieke mensen.

476
00:36:47,840 --> 00:36:52,820
Nee, daar kwam je nooit tot een
gesprek, nee, waren echt goed ziek.

477
00:36:53,640 --> 00:36:56,970
Ja, ja, en uh Joden, heeft
u die ook gezien daar?

478
00:36:56,970 --> 00:37:00,829
[Schudt nee] Bestonden daar helemaal niet
meer, nee joh. Die waren weg ja. Nee, nee.

479
00:37:01,540 --> 00:37:10,510
En uh, werkinhoudelijk, u
heeft uh, operaties meegemaakt.

480
00:37:10,510 --> 00:37:10,640
Ja.

481
00:37:10,640 --> 00:37:13,400
Mocht u bijzijn, verder
deed u verpleegkundige werk.

482
00:37:13,400 --> 00:37:14,950
Alleen verpleegkundig werk ja.

483
00:37:14,950 --> 00:37:19,047
Heeft u daar dingen geleerd of gezien die ze
in Nederland niet hadden? Voor zover u weet?

484
00:37:22,580 --> 00:37:31,540
Nou dat is moeilijk want uh, ik ben
in 1941 ben ik een maand geweest

485
00:37:31,540 --> 00:37:40,600
in Zwolle als vakantiewerk uh, met
een vrind en daar hebben we ook

486
00:37:40,600 --> 00:37:47,470
alleen maar achter de chef aan
gelopen om te kijken wat hij deed.

487
00:37:48,300 --> 00:37:54,250
Dus daar kan ik niet over oordelen,
en het, het werk met patiënten

488
00:37:54,250 --> 00:37:58,810
begint in onze tijd pas als je
je doctoraal hebt gedaan hè.

489
00:37:58,810 --> 00:38:00,240
Dat waren allemaal theorieën hoor.

490
00:38:00,240 --> 00:38:07,210
Wat ze hier allemaal in Maastricht hebben
gedaan voor het eerst, met die nieuwe faculteit,

491
00:38:07,210 --> 00:38:10,298
dat ze het eerste jaar al direct met patiënten
in aanraking, bestond bij ons nog niet, nee.

492
00:38:13,820 --> 00:38:19,850
Wij waren met dooie mensen bezig,
doctoraal, alleen maar dooien.

493
00:38:19,860 --> 00:38:24,940
[lacht] zo heel anders dan
tegenwoordig die opleiding hè, ja.

494
00:38:24,940 --> 00:38:28,020
Hoe kwam u in Berlijn aan uw geld?

495
00:38:28,020 --> 00:38:32,310
Uh, wij kregen maandsalaris, salaris.

496
00:38:32,360 --> 00:38:42,780
We waren ook lid van de ziekenfonds [lacht].
En we kregen officieel uh, zoveel maandgeld.

497
00:38:42,900 --> 00:38:47,329
Verdiende we ook als, ja als vrij,
kan nooit veel geweest zijn.

498
00:38:47,329 --> 00:38:52,371
Ik weet helemaal niet meer hoe,
ik denk wel, nee, nee, in uh

499
00:38:52,371 --> 00:38:58,820
die nazitijd was er in Duitsland
waren er vele soorten marken.

500
00:38:59,580 --> 00:39:01,340
Hè, wij hadden guldens, punt uit.

501
00:39:01,340 --> 00:39:08,770
Voor de nazi’s had je daar marken, maar toen
later kwam er, toen de nazi’s over hebben

502
00:39:08,770 --> 00:39:15,780
genomen, toen is er vakantiemarken zijn er
gekomen en reismarken en weet ik wat meer.

503
00:39:16,150 --> 00:39:20,814
En die hadden, die, die, kreeg je of
die kon je weer kopen misschien denk ik.

504
00:39:20,814 --> 00:39:29,440
En sommige waren veel meer waard dan anderen,
ja. Wij kregen alleen maar ons gewone salaris.

505
00:39:29,750 --> 00:39:34,180
En hoe, hoe bent u naar Nederland gekomen?
U vertelde over dat verlof dat u kreeg.

506
00:39:34,180 --> 00:39:37,260
Ja. per trein, ja.

507
00:39:37,260 --> 00:39:43,170
wij kregen dus een verlof, die verlofpapieren
heb ik daar ook nog liggen ergens, ja oh ja

508
00:39:43,410 --> 00:39:52,290
daar nog liggen uh, met officieel waarom je
dan met verlof ging en uh, vanuit, en door

509
00:39:52,290 --> 00:39:58,310
wie het uitgegeven was en uh dan moest je
zelf maar zorgen dat je een treinkaartje kocht.

510
00:39:58,310 --> 00:40:07,270
En dat kon je gewoon, treinkaartje
naar uh naar Groningen [lacht]. En op

511
00:40:07,270 --> 00:40:11,930
de grens uh, ja hoor eens dat zijn,
paspoort hadden we natuurlijk niet.

512
00:40:11,930 --> 00:40:18,410
Ik weet ook niet hoe dat werd geregeld
onderling maar was kennelijk in orde.

513
00:40:18,410 --> 00:40:23,050
En toen kwam u aan in Groningen
en, niemand had u verwacht.

514
00:40:23,050 --> 00:40:28,980
Jawel ja, we hadden van te voren,
briefverkeer was redelijk snel hoor.

515
00:40:28,980 --> 00:40:31,700
Duurde misschien drie, vier dagen, ja.

516
00:40:32,030 --> 00:40:36,180
dus hadden al gehoord oh je krijgt
verlof, dus je schrijft naar

517
00:40:36,180 --> 00:40:39,590
Nederland dan en dan met die en
die trein bij wijze van spreken.

518
00:40:39,590 --> 00:40:44,164
Kom je aan, nou mijn ouders
die vingen mij daar op, ja.

519
00:40:44,165 --> 00:40:49,880
[lacht] Midden in al dat gekke
geval, liep dit gewoon. Liep goed, ja.

520
00:40:51,220 --> 00:40:56,260
Uh, u vertelde net dat u via Lochem
Harfsen weer naar Groningen bent gegaan.

521
00:40:56,260 --> 00:40:56,682
Ja, ja.

522
00:40:56,683 --> 00:40:59,520
Daar heeft u een, heeft
u gewerkt bij een arts.

523
00:40:59,520 --> 00:40:59,760
Ja.

524
00:40:59,760 --> 00:41:01,040
Wat deed u daar?

525
00:41:01,040 --> 00:41:04,350
Uh, ik was bij wijze
van spreken hulparts.

526
00:41:04,350 --> 00:41:09,530
En dat was in een plaatje, westelijk
van Groningen, Grootegast.

527
00:41:09,790 --> 00:41:16,100
En Grootegast was een klein
plaatsje en de gemeente was

528
00:41:16,240 --> 00:41:19,220
natuurlijk, de burgemeester zal
wel een NSB’er zijn geweest.

529
00:41:19,820 --> 00:41:24,600
Maar de bevolking was uh, die
liep daar met een boog omheen.

530
00:41:24,600 --> 00:41:31,440
En ik heb daar dus in de apotheek gewerkt ik
heb met hem mee geweest op patiëntenbezoek.

531
00:41:31,440 --> 00:41:35,250
Ik werd soms ook uh zelfstandig
ergens naartoe gewe,

532
00:41:35,250 --> 00:41:38,690
ge, gestuurd voor de
behandeling van en patiënt.

533
00:41:38,690 --> 00:41:42,750
En uh, je mocht naar natuurlijk,
’s avonds moest je om tien

534
00:41:42,750 --> 00:41:47,040
uur moest iedereen thuiskomen
hè. Thuis zijn, in sperre.

535
00:41:47,040 --> 00:41:49,590
Of dat nou om tien uur of om
acht uur was weet ik niet.

536
00:41:49,590 --> 00:41:55,510
Maar in ieder geval, als ik dus van een
patiënt ’s avonds laat terugkwam, dan

537
00:41:55,510 --> 00:42:00,810
werd je op een gegeven moment ergens
aangehouden door de, uh, militaire politie.

538
00:42:00,810 --> 00:42:06,690
Duitse militaire politie. Die
heette Veldgendarmerie, en uh.

539
00:42:06,690 --> 00:42:11,020
Halt, wat doe je hier maar
dan stond er een NSB’er naast

540
00:42:11,020 --> 00:42:14,520
en die zei, hoor es, dat
is de dokter die mag door.

541
00:42:15,500 --> 00:42:25,020
[lacht]. Omdat je als assistent bij hem, ja,
ik was zelf, ik was geen Groninger, ik kwam uit,

542
00:42:25,020 --> 00:42:32,660
ik was geëvacueerd uit Noord-Beveland, dat was
al bevrijdt, dus die papieren, rijbewijs, uh,

543
00:42:32,660 --> 00:42:39,220
nee, persoonsbewijs, was niet meer te controleren
hè. En daar had mijn vrouw voor gezorgd.

544
00:42:39,730 --> 00:42:45,010
Dus ik had een prachtig foto
dus officieel persoonsbewijs

545
00:42:45,010 --> 00:42:48,950
met handtekening en weet
ik het was, alles in orde.

546
00:42:48,950 --> 00:42:52,150
Dus wat dat betreft kon
je geen gevaar lopen nee.

547
00:42:52,150 --> 00:42:56,590
Dat privilege dat u had als
artsassistent zijnde, uh,

548
00:42:56,590 --> 00:42:59,350
heeft u dat ook wel eens
ingezet op andere moment?

549
00:42:59,740 --> 00:43:02,260
Dat u van een feestje ’s avonds
thuis terug [wordt onderbroken]

550
00:43:02,260 --> 00:43:07,720
O nee, nee we hadden het, toen bij die
collega. Nee had ik het echt druk hoor.

551
00:43:07,940 --> 00:43:11,450
Van ’s ochtends vroeg
patiënten meehelpen.

552
00:43:11,450 --> 00:43:18,650
Nee feestjes [lacht] dat bestond
niet meer in die tijd, nee.

553
00:43:19,180 --> 00:43:19,490
We hebben het over vierenveertig hè?

554
00:43:19,490 --> 00:43:19,980
Ja, vierenveertig, ja.

555
00:43:19,981 --> 00:43:20,650
Maar u had [wordt onderbroken]

556
00:43:20,650 --> 00:43:28,840
O nee, nee, toen bij die collega
was het uh, eind vierenveertig in

557
00:43:28,840 --> 00:43:36,840
vijfenveertig begonnen en uh, wij
zijn bevrijdt in april vijfenveertig.

558
00:43:36,840 --> 00:43:43,640
Maar ik ben ook nog een bevrijd geweest in
maart vijfenveertig want ik kwam uh vanuit

559
00:43:43,640 --> 00:43:50,090
we zaten in Grootegast en ik moest een
patiënt bezoeken ten zuiden van Grootegast.

560
00:43:50,090 --> 00:43:53,630
En ik kom daar op dat marktplein
van, ik wee dat stadje niet meer.

561
00:43:53,750 --> 00:43:58,180
Daar staat een volledig
onbekend pantserau, uh voertuig.

562
00:43:58,180 --> 00:44:04,850
En ik zie direct de goede vlag dus
ik stap erop ap. Zijn we al berijdt?

563
00:44:04,850 --> 00:44:09,760
Nee jongens, dat waren Canadezen. Die
waren op een verkennings- uh, tocht.

564
00:44:09,760 --> 00:44:15,710
En boven op die pantserauto daar zaten
een paar mannen, die waren aangegeven van

565
00:44:15,710 --> 00:44:20,540
jongens, neem die alsjeblieft mee, dat
zijn onze NSB’ers, dus die moesten mee.

566
00:44:20,850 --> 00:44:22,653
Weer terug toen zij weer terug gingen.

567
00:44:22,654 --> 00:44:25,350
Dus ik heb een sigaretje
gerookt, heb wat Engels met

568
00:44:25,350 --> 00:44:29,360
ze gepraat en ja zeiden ze
ja, we moeten weer terug.

569
00:44:30,150 --> 00:44:35,590
Dus toen waren we even niet meer bevrijdt.
[lacht] Heel gek gevoel, midden in niemandsland.

570
00:44:35,590 --> 00:44:38,260
Niemandsland is een
gevaarlijk gebied hoor, ja.

571
00:44:38,260 --> 00:44:42,670
Wat uh, wat deed u voor werkzaamheden?

572
00:44:42,790 --> 00:44:49,910
Uh, patiënten verbinden, onderzoeken
natuurlijk hè. Uh, longontstekingen kwamen voor.

573
00:44:50,170 --> 00:44:55,820
Uh, ook de gewone uh, kapotte
handen en dergelijke dingen.

574
00:44:55,820 --> 00:44:57,710
Ja wat een huisarts doet.

575
00:44:57,710 --> 00:45:06,980
Ja, mocht ik mee met hem en toen was ik natuurlijk
ook al uh, wat ervarener moet ik zeggen.

576
00:45:06,980 --> 00:45:09,290
Voelde u zich voldoende
toegerust om dat te doen?

577
00:45:09,290 --> 00:45:14,320
Ja hoor, ja. en als ik het niet
wist dan stond hij achter me, ja.

578
00:45:14,320 --> 00:45:21,720
[lacht]. En ik moest alle medicijnen klaarmaken
voor alle patiënten, dat was leuk, dat was nauwkeurig

579
00:45:21,720 --> 00:45:35,350
werk, uh, poeiers maken, pillen maken, drankjes
maken in de apotheek, ja, onder zijn supervisie.

580
00:45:35,350 --> 00:45:41,830
Nee, onder zijn verantwoordelijkheid natuurlijk,
want ja, ik was dan wel arts, maar niet echt.

581
00:45:42,220 --> 00:45:45,280
Dus je moest niet te gekke dingen
doen, ik moest bijvoorbeeld niet

582
00:45:45,280 --> 00:45:48,615
als er een steenpuist was, dan
mocht ik niet het mes erin zetten.

583
00:45:48,615 --> 00:45:51,800
Dat was voorbehouden
voor echt de arts.

584
00:45:51,800 --> 00:45:53,220
Ook niet onder zijn uh, supervisie?

585
00:45:53,220 --> 00:45:55,930
Nee, nee, nee, nee. Daar had ik
nog geen enkele ervaring in joh.

586
00:45:55,930 --> 00:46:01,010
Hoe maakte u die afweging
wat u wel en niet kon?

587
00:46:02,140 --> 00:46:04,650
Nou je wou altijd meer dan je mocht.

588
00:46:05,460 --> 00:46:15,390
En uh, ja dan moet je zelf dus je verantwoordelijkheid
nemen dat je zegt nee dat doe ik niet.

589
00:46:15,390 --> 00:46:25,540
Hoor es, als jij een te, hoe zal ik het zeggen,
oppervlakkig medicus bent, dan ben je nergens goed.

590
00:46:25,540 --> 00:46:31,094
Moet ik zeggen, eerlijk hoor, ja.
en dat heb ik altijd wel gehad.

591
00:46:31,094 --> 00:46:34,670
Ik ben een redelijk
verantwoordelijk medicus geweest. Ja.

592
00:46:34,670 --> 00:46:36,184
En hoe deed u dat dan?

593
00:46:36,184 --> 00:46:40,680
Want u kon toch, misschien was u in
de veronderstelling dat u zeker iets

594
00:46:40,680 --> 00:46:44,410
kon en, dat u dat wel eventjes zou
doen terwijl misschien de huisarts?

595
00:46:44,410 --> 00:46:49,150
Nee, nee dan moest je als huisarts toch eerst
een keer hebben gedaan onder zijn toezicht.

596
00:46:49,630 --> 00:47:00,120
Ik ga nooit zelf voorbij mijn mogel, misschien
niet mijn mogelijkheden maar mijn uh, acceptatie.

597
00:47:00,740 --> 00:47:05,800
Nee, nee, ik ben wat dat betreft
ben ik een conservatief mens.

598
00:47:06,120 --> 00:47:09,280
Hoewel ik wel een chirurg
ben, maar toch wat dat betreft.

599
00:47:09,280 --> 00:47:18,490
Je hebt positief uh, je hebt
uh, optimistische chirurgen die

600
00:47:21,110 --> 00:47:23,255
te snel snijden en dat ben ik
zeker niet een van, nee hoor, nee.

601
00:47:23,256 --> 00:47:23,340
Nee.

602
00:47:23,620 --> 00:47:25,530
U was nog heel jong

603
00:47:25,530 --> 00:47:26,320
Ja.

604
00:47:26,320 --> 00:47:32,120
En de morrus had u nog misschien
niet volledig ontwikkeld.

605
00:47:32,120 --> 00:47:35,380
Uh, die heb ik ook nooit
van mijn ouders meegekregen,

606
00:47:35,380 --> 00:47:40,450
mijn vader was bankman en
mijn grootvader was dominee.

607
00:47:40,450 --> 00:47:47,410
En dus, in die richting moet je het niet
zoeken, nee dat is je eigen inborst absoluut ja.

608
00:47:47,640 --> 00:47:50,470
Had u het daar met
die huisarts ook over?

609
00:47:50,470 --> 00:47:57,270
Ja zeker, ja, ja, ja. ik heb wel eens een
keer, één keer in de verleiding gezeten

610
00:47:57,270 --> 00:48:02,010
om uh, een mes ergens in te
zetten van een ontsteking en toen

611
00:48:02,011 --> 00:48:04,600
heb ik toch op het allerlaatste
dacht ik, ik doe het niet.

612
00:48:04,600 --> 00:48:06,720
Ik breng het eerst bij hem.

613
00:48:06,890 --> 00:48:10,877
En het was ook juist dat ik het niet had
gedaan want uiteindelijke hoefde het ook niet.

614
00:48:10,878 --> 00:48:16,650
Nee ik ben wat dat betreft, ja,
ik ben wel een chirurg, een

615
00:48:16,650 --> 00:48:21,810
snijder dus hè maar niet een
onverantwoordelijke snijder.

616
00:48:21,810 --> 00:48:27,680
Nooit geweest nee, en dat heb ik ook goed
aan mijn leerlingen door kunnen geven.

617
00:48:27,680 --> 00:48:35,190
Want ik ben later ben ik bij uh,
Dijkzicht bij het aca, Rotterdams, uh,

618
00:48:35,190 --> 00:48:40,860
faculteit ziekenhuis uh ben ik hoofd
medewerker geweest bij de prof.

619
00:48:41,530 --> 00:48:46,160
Om jongens voor mijn
deeltje dan, op te leiden.

620
00:48:46,160 --> 00:48:53,250
Nee ik ben wat dat betreft, u kunt me gerust
ergens mijn gang laten gaan. Ja, vind ik van mezelf.

621
00:48:53,250 --> 00:48:56,399
Deze huisarts in uh, Grootegast zei u?

622
00:48:56,400 --> 00:48:56,960
Ja, Grootegast.

623
00:48:56,960 --> 00:48:57,940
Hoe heette hij?

624
00:48:57,940 --> 00:49:00,230
Verster, Verster.

625
00:49:00,230 --> 00:49:07,000
Zijn vader, uh zijn zoon was een jaargenoot
van mij en die woont tegenwoordig in Canada.

626
00:49:07,680 --> 00:49:12,430
Ja, en die komt, kwam een
aantal jaren geleden.

627
00:49:12,430 --> 00:49:17,920
Want wij kwamen een aantal jaren geleden kwamen
we elk jaar nog één keer bij elkaar, in oktober.

628
00:49:18,780 --> 00:49:25,570
Reünie. Dat hebben we
volgehouden tot 1989, ja.

629
00:49:26,890 --> 00:49:30,700
En dan gingen we niet, ja in het begin
gingen we nog naar Groningen ja.

630
00:49:30,700 --> 00:49:34,250
Maar op een gegeven moment was dat toch
voor ons te zwaar en dan gingen we halverwege

631
00:49:34,250 --> 00:49:44,320
naar Zwolle, naar hotel Midi, iets van
een I zit erin, ik weet niet meer, ja.

632
00:49:44,320 --> 00:49:47,930
Uh, u werkte daar samen met
uw, uh medecol, medestudent?

633
00:49:47,930 --> 00:49:48,170
Ja.

634
00:49:48,170 --> 00:49:48,979
Met zijn tweeën?

635
00:49:49,240 --> 00:49:49,840
Ja.

636
00:49:50,190 --> 00:49:56,500
Wat, wat had u, uh had u voldoende
equiment en medicatie tot uw beschikking?

637
00:49:57,890 --> 00:50:01,930
We waren in, Grootegast.
Ja dat ging wel.

638
00:50:01,930 --> 00:50:09,140
De OPG die werkte nog, onderlinge farmaceutische
groothandel. Daar kon je dus bestellingen doen.

639
00:50:09,820 --> 00:50:16,870
Wat je niet, bestond toen zelf toen nog,
Wat wel bestond dat waren alle sulfasoorten.

640
00:50:16,870 --> 00:50:21,040
Maar toen kwam, ik weet nog goed
in mei vijfenveertig werden we

641
00:50:21,040 --> 00:50:25,080
bevrijd, en toen heb ik voor het
eerst een flesje penicilline gezien.

642
00:50:25,080 --> 00:50:27,549
Dat was me wat, oh zeg.

643
00:50:27,550 --> 00:50:33,570
Ja, en dan pas veel later hoor je dan dat
hele ontwikkeling van die penicilline.

644
00:50:33,570 --> 00:50:40,400
Elke soldaat in Amerika en in uh het
geallieerde leger die kon behandeld worden

645
00:50:40,400 --> 00:50:45,640
met penicilline maar Duitsers die
hadden daar nooit iets van gezien zelfs.

646
00:50:45,640 --> 00:50:49,690
Kende u het indicatie, de
indicatie voor penicilline?

647
00:50:49,690 --> 00:50:57,240
Uh, ja, dat wel, ja, ja. Ja god,
zeg maar, longontsteking, ideaal hè.

648
00:50:57,470 --> 00:51:03,860
[lacht]. Iets anders was uh,
geslachtsziektes, sommige

649
00:51:03,860 --> 00:51:07,718
daarvan reageerden fantastisch
op, op penicilline.

650
00:51:07,718 --> 00:51:14,830
Dat heb ik pas veel later gehoord
natuurlijk hè. En uh, de syfilis die

651
00:51:14,830 --> 00:51:18,950
reageert ook wel op penicilline
maar dan moet je heel lang doorgaan.

652
00:51:18,950 --> 00:51:25,730
Dat is niet zomaar van één, twee,
drie een spuit en het is klaar, nee.

653
00:51:25,730 --> 00:51:29,630
Ja, die eerste fles, heb
ik gezien in Haarlem.

654
00:51:29,630 --> 00:51:36,350
Want direct na de bevrijding toen ben ik terug
gegaan naar het academisch ziekenhuis in Groningen.

655
00:51:36,350 --> 00:51:42,500
Was volkomen leeggeroofd door de Duitsers.
Was niks meer, zelfs geen reageerbuisje meer.

656
00:51:42,500 --> 00:51:47,780
Dus de faculteit die zei, nou
jongens je zoekt maar ergens

657
00:51:47,780 --> 00:51:53,770
een dokter die jou wil begeleiden
als een coassistentschap.

658
00:51:53,830 --> 00:51:57,350
En toen heb ik ben ik
terecht gekomen in Haarlem.

659
00:51:57,460 --> 00:52:01,150
Op de Mariastichting bij dokter Hooge.

660
00:52:01,150 --> 00:52:05,260
En dat was een oud-Groninger dus
we konden direct met elkaar overweg.

661
00:52:05,260 --> 00:52:10,450
En daar ben ik drie maanden bij geweest
voor de afdeling interne geneeskunde.

662
00:52:10,450 --> 00:52:17,840
Was, het was, je moest dus drie maanden
uh, interne geneeskunde, drie maanden

663
00:52:17,840 --> 00:52:24,090
uh, verloskunde en drie maanden
chirurgie moest je doen voor je semiarts.

664
00:52:25,840 --> 00:52:28,670
En, dat heb ik net gehaald, semiarts.

665
00:52:28,670 --> 00:52:35,010
En toen zijn we getrouwd, dus ik
was uh, semiarts, en mijn vrouw as

666
00:52:35,010 --> 00:52:39,356
bijna doctoranda, want ik heb gezorgd
dat ze dat echt gedaan heeft.

667
00:52:39,357 --> 00:52:46,260
En toen kwamen we op het gemeentehuis
in Haar, uh Heemstede waar zij woonde.

668
00:52:46,300 --> 00:52:51,269
En ik heb een papier en die
gemeenteambtenaar die zegt, dat is

669
00:52:51,270 --> 00:52:57,710
niet geldig, je bent geen Nederlander
[lacht]. Had ie gelijk aan.

670
00:52:57,710 --> 00:53:01,600
Want ik had namelijk een
geboortebewijs van de consul generaal.

671
00:53:02,480 --> 00:53:07,240
Dat doet niks, heeft niks te maken met de hele
oorlog hoor. Maar ik mag het even vertellen.

672
00:53:07,240 --> 00:53:13,010
En uh, nee, je bent geen Nederlander.
Hoe moet je nu Nederlander worden?

673
00:53:13,010 --> 00:53:17,000
Nou, dat papiertje van de
consul generaal dat moet je

674
00:53:17,000 --> 00:53:20,510
nu opsturen naar de minister
van buitenlandse zaken.

675
00:53:20,510 --> 00:53:25,480
Dan moet die erkennen dat die generaal,
die consul, dat die echt waar was.

676
00:53:26,190 --> 00:53:30,878
Dan moet je met dat briefje wat je van buitenlandse
zaken krijgt, moet je naar binnenlandse zaken.

677
00:53:31,100 --> 00:53:34,230
Dan moet binnenlandse
zaken erkennen dat verhaal,

678
00:53:34,230 --> 00:53:37,488
handtekening van buitenlandse
zaken dat, dat erkend wordt.

679
00:53:37,488 --> 00:53:42,040
Dan moet je met, dan krijg je dus een
papier van binnenlandse zaken, dan moet je

680
00:53:42,040 --> 00:53:45,370
daarmee naar de gemeente, de gemeente
moet erkennen ja dat is inderdaad akkoord.

681
00:53:45,370 --> 00:53:50,630
Dus dat duurt zes meter, zes weken
of zo. En dan ben je pas Nederlander.

682
00:53:51,330 --> 00:53:56,430
O goed, en mijn vrouw die was makkelijk,
die was geboren in Medan in Sumatra.

683
00:53:56,430 --> 00:53:59,259
En dat was Nederlands-Indië
dus dat was niks aan de hand.

684
00:53:59,260 --> 00:54:05,918
Nou hebben we dus, nou kwartier, twintig
minuten zitten piekeren hoe of hoe.

685
00:54:05,918 --> 00:54:08,060
Op een gegeven moment
zegt die ambtenaar goed, we

686
00:54:08,060 --> 00:54:10,260
hebben dat nu besproken,
nou gaan we gewoon verder.

687
00:54:10,260 --> 00:54:14,610
Dus toen zijn we ingeschreven
als uh, toekomstig huwelijk.

688
00:54:14,610 --> 00:54:20,400
[lacht]. Heel mooi,
iedereen tevreden, ja.

689
00:54:21,130 --> 00:54:23,610
Uiteindelijk heeft u dat hele circus
nog wel afge [wordt onderbroken]

690
00:54:23,610 --> 00:54:26,360
Nooit, nooit.

691
00:54:26,360 --> 00:54:28,870
Ik ben voor het eerst
Nederlander geworden in maart

692
00:54:28,870 --> 00:54:32,590
zevenenveertig, toen kwam
ik in militaire dienst.

693
00:54:32,750 --> 00:54:37,120
En dan ben je natuurlijk je
buitenlandse nationaliteit, ben je kwijt.

694
00:54:37,120 --> 00:54:42,110
Want China reageer net
zoals Engeland en Amerika,

695
00:54:42,110 --> 00:54:47,220
daar waar je geboren bent,
daar ben jij landsman van.

696
00:54:47,440 --> 00:54:54,030
Dus Sjanghai hoorde toen nog onder de
Engelse-Amerikaanse sfeer, dus je bent Chinees.

697
00:54:54,030 --> 00:54:55,180
En u was in Sjanghai geboren?

698
00:54:55,180 --> 00:54:58,780
Ja, maar dan ben je
een blanke Chinees.

699
00:54:59,230 --> 00:55:01,289
Even terug nog naar die
laatste [wordt onderbroken]

700
00:55:01,290 --> 00:55:02,982
Ja dit heeft er niks mee te maken.

701
00:55:02,982 --> 00:55:05,620
Die laatste periode in uh,
in de tweede wereldoorlog.

702
00:55:05,620 --> 00:55:06,270
Ja.

703
00:55:06,320 --> 00:55:12,679
Uh, die huisarts, waarom had, waarom
hielp u die huisarts eigenlijk?

704
00:55:12,680 --> 00:55:14,940
Uh, ja ik moest toch iets doen joh!

705
00:55:14,940 --> 00:55:18,240
Ik kon toch niet met mijn
armen over elkaar weer terug

706
00:55:18,240 --> 00:55:23,100
naar uh, nee, nee, naar
mijn onderduik, stel je voor.

707
00:55:23,100 --> 00:55:25,200
Dan doe je helemaal niks!

708
00:55:25,360 --> 00:55:27,820
En die, die huisarts die
had genoeg werk voor u?

709
00:55:27,820 --> 00:55:28,080
Ja, ja hoor.

710
00:55:28,080 --> 00:55:29,310
Of had hij zin om minder
te gaan werken of?

711
00:55:29,310 --> 00:55:33,060
Ja, ja, daar ben ik gewoon in
huis gekomen als kind in huis.

712
00:55:33,060 --> 00:55:38,970
Ik had mijn eigen kamer, ze verzorgden mijn kleren.
Er werd voor mij gewassen, ik at gewoon mee.

713
00:55:39,570 --> 00:55:45,490
Uh, nee hoor, ik was gewoon hun,
hun pleeg, pleegzoon, zeg maar, ja.

714
00:55:45,740 --> 00:55:51,330
Heeft u dat later ook nog als
uh, uh dispensatie gekregen

715
00:55:51,330 --> 00:55:54,540
dat u minder lang nog over
uw studie hoefde te doen?

716
00:55:54,540 --> 00:55:57,810
O, wacht eens even, uh.

717
00:55:57,810 --> 00:55:59,610
Nee, daarvoor telde het niet mee, nee.

718
00:55:59,610 --> 00:56:06,330
Het moment dat ik in Groningen dus, dus
ik kwam in april werden we bevrijd.

719
00:56:06,330 --> 00:56:13,100
Uh, we zaten in Groningen, we zaten in Grootegast
en we zien in de verte zien we Groningen branden.

720
00:56:13,750 --> 00:56:18,400
Dus ik zei heren, uh, meneer
collega, mocht ik al zeggen,

721
00:56:18,400 --> 00:56:22,050
ik stop met mijn werk bij u
en ik ga terug naar Groningen.

722
00:56:22,050 --> 00:56:28,350
Oké. Dus ik heb later heb ik nog wel
eens contact gehad maar verder ook niet.

723
00:56:28,350 --> 00:56:30,450
Werd meteen abrupt verbroken.

724
00:56:30,450 --> 00:56:34,730
Ik kom bij Groningen kom ik
ergens over een plaats waar ik aan

725
00:56:34,730 --> 00:56:39,840
de Canadezen staan, ik krijg
een sigaret, een sweet caprol.

726
00:56:39,840 --> 00:56:45,280
Ik ga meteen tegen die vlakte, die
waren zo, voor ons zo sterk. Bamt.

727
00:56:45,520 --> 00:56:49,510
Goed, ik kom in Groningen
daar was het zo dat mijn

728
00:56:49,510 --> 00:56:55,210
uh aanstaande was daar en
mijn pleegzusje was er ook.

729
00:56:55,210 --> 00:57:00,010
En die hadden net meegemaakt dat er,
dat ze hadden in de keuken hadden ze een

730
00:57:00,010 --> 00:57:05,010
fornuis en naast het fornuis was een
klein openingetje, daar kon je nog staan.

731
00:57:05,350 --> 00:57:10,210
Want de kogels in der tijd die
vlogen nog door de keuken heen

732
00:57:10,310 --> 00:57:13,530
en zaten ze in dat hoekje zaten
ze pannenkoeken te bakken.

733
00:57:13,530 --> 00:57:14,650
Doodgriezelig hè.

734
00:57:14,650 --> 00:57:19,300
U vertelde dat uw vrouw
in het verzet zat.

735
00:57:19,300 --> 00:57:19,580
Ja.

736
00:57:19,580 --> 00:57:20,129
Wat deed ze?

737
00:57:20,130 --> 00:57:30,780
Uh zij was bij uh Walraven van Hal,
een van de mensen die met uh 400.000

738
00:57:30,780 --> 00:57:36,690
gulden, 500.000 gulden naar Groningen
moest voor de stakende spoorwegambtenaren.

739
00:57:36,690 --> 00:57:41,650
Want die werden dus niet meer
betaald, maar die moesten

740
00:57:41,650 --> 00:57:45,630
toch geld krijgen en daar
maakte ze roggebroodjes van.

741
00:57:46,420 --> 00:57:53,970
Roggebroodjes weet je wel, zo ongeveer dat
waren 500 biljetjes van 100 gulden op elkaar.

742
00:57:54,280 --> 00:57:58,940
Met goed verbonden tot het
helemaal in elkaar gedrukt was.

743
00:57:58,940 --> 00:58:01,010
En die gingen dan mee in je tas.

744
00:58:01,010 --> 00:58:04,477
Als meisje, en als meisje
ging je dan nog vooral is ze

745
00:58:04,477 --> 00:58:08,500
eens een keer meegegaan met
konvooi Duitse militairen.

746
00:58:08,590 --> 00:58:15,510
Grapjes mee gemaakt met die Duitsers, ja ze mocht
mee [lacht]. Met die spullen naar Groningen, ja.

747
00:58:15,580 --> 00:58:16,510
Van waaruit?

748
00:58:16,510 --> 00:58:21,480
Vanuit Amsterdam. Ja [lacht].

749
00:58:21,480 --> 00:58:24,490
Heeft u zelf iets van
het verzet gemerkt?

750
00:58:24,610 --> 00:58:26,740
Uh, nou dat we verzorgt werden.

751
00:58:26,740 --> 00:58:31,400
Ik zat daar ondergedoken in Harfsen en
dan kwam bijvoorbeeld de slager en die zei

752
00:58:31,400 --> 00:58:37,280
ik dacht dat je misschien wel een, uh, de
distributiebon voor kolen kon gebruiken.

753
00:58:37,280 --> 00:58:38,920
Ik zei, ja graag, dolgraag.

754
00:58:38,920 --> 00:58:46,060
Dus die kon je dan inleveren en dan kon je daar
voor een halve munt uh, nootjes krijgen. Kopen.

755
00:58:46,760 --> 00:58:54,650
Maar, ik ben verzorgd maar ik heb nooit
iets aan het verzet kunnen doen joh.

756
00:58:54,650 --> 00:58:59,260
Nee, wat dat betreft zat je in
niemandsland hoor. Je bestond gewoon niet.

757
00:58:59,320 --> 00:59:00,180
Nee.

758
00:59:01,210 --> 00:59:04,760
En heeft u op enig moment iets
gemerkt van het Medisch Contact?

759
00:59:05,410 --> 00:59:12,210
Uh, nee, daar hoor je pas na de oorlog van.
Ja. Kon ook nog niet joh, uh, nee, nee.

760
00:59:12,410 --> 00:59:16,580
Dat was ook heel geheimzinnig, dat heb
ik laatst weer eens gehoord dat ze mekaar

761
00:59:16,580 --> 00:59:23,180
elke, eens in de week zagen ze mekaar,
de top hè. En van daaruit, wij hebben nog

762
00:59:23,180 --> 00:59:29,460
zelfs niet eens meegemaakt dat ze ergens
hun naam overdekt hadden met een pleister.

763
00:59:29,460 --> 00:59:38,490
Zelfs dat heb ik nog nergens gezien joh. Alleen
maar in, in, literatuur. Nooit zelf gezien, nee.

764
00:59:39,970 --> 00:59:44,110
Ik wou nog uh, uh,
even door de tijd heen.

765
00:59:44,110 --> 00:59:44,470
Ja.

766
00:59:44,470 --> 00:59:51,490
Uh, u ben in eenenveertig
heeft u uw kandidaats gehaald.

767
00:59:51,490 --> 00:59:52,180
Ja, ja.

768
00:59:52,660 --> 00:59:56,900
Kunt u even wat zeggen hoe de
chronologie daarna is gegaan?

769
00:59:56,900 --> 00:59:59,520
Uh, eenenveertig, dan begin je

770
00:59:59,520 --> 01:00:06,550
Dan ga je naar de theoretische vakken, dan krijg
je pathologische anatomie. Dan krijg je de interne.

771
01:00:06,550 --> 01:00:15,420
O ja ook heel grappig, daar was toen aangesteld
een nazieprofessor in de interne geneeskunde.

772
01:00:15,700 --> 01:00:24,440
Heel merkwaardig, en zijn, zijn tweede
man dat was een ver, fervente nazi.

773
01:00:24,990 --> 01:00:31,280
Uh, daar moest je ook niet mee in aanraking
komen, maar die prof zelf, dat was een uitermate

774
01:00:31,280 --> 01:00:37,350
integere man, maar waarom ie ooit bij de nazi
is gaan zitten, gaan werken, mag Joost weten.

775
01:00:37,350 --> 01:00:40,900
Die heeft ons voortreffelijke
cursus gegeven.

776
01:00:40,900 --> 01:00:45,100
Verteld van alle mogelijke
ziektes waarvan we moesten weten.

777
01:00:45,100 --> 01:00:50,030
En daar die, die college zaal die
was echt goed vol altijd bij hem.

778
01:00:50,030 --> 01:00:59,360
Omdat hij het medische zo goed kon vertellen
en ook met uh, gevoel voor de patiënt, ja.

779
01:00:59,360 --> 01:01:00,730
Heel bijzonder.

780
01:01:00,730 --> 01:01:06,240
En dan hadden we een chirurg, uh,
dat was ook een heel merkwaardige

781
01:01:06,430 --> 01:01:11,310
figuur, daarvan werd weleens verteld
door de kinderen: mammie, wie is

782
01:01:11,310 --> 01:01:15,915
toch die meneer die ’s ochtends wel
eens bij ons aan het ontbijt zit.

783
01:01:15,915 --> 01:01:24,458
[lacht] Want die was altijd aan het werk. En uh,
interne, chi, verloskunde, was een hele oude baas.

784
01:01:24,750 --> 01:01:30,000
Wie was die interne docent, uh
de, de hoogleraar. Hoe heette die?

785
01:01:30,000 --> 01:01:37,150
Kreuz Wendedich von der Borne. Nou dat
is dus kennelijk iets van Duitse hoek.

786
01:01:37,150 --> 01:01:40,470
Maar hij was zelf echt
keurig Nederlander.

787
01:01:40,470 --> 01:01:51,620
En de chirurg was Eerland, en de ver, uh
patholoog-anatoom was, nou moet ik even zoeken,

788
01:01:52,910 --> 01:02:01,260
dus op een gegeven moment allerlei van die
vakken voor je doctoraal, clandestien gedaan hè.

789
01:02:01,260 --> 01:02:06,090
Officieel bestond dat dus niet meer.
Faculteit, de universiteit was gesloten.

790
01:02:06,090 --> 01:02:06,950
Wanneer?

791
01:02:07,610 --> 01:02:13,996
Uh, eind drieënveertig. Begin drieënveertig,
sorry. Eind tweeënveertig was hij al dicht.

792
01:02:13,890 --> 01:02:14,580
Waarom?

793
01:02:14,580 --> 01:02:21,060
Ja, omdat de Duitsers, die vonden ons
niet aardig. En wij die Duitsers niet.

794
01:02:21,060 --> 01:02:29,291
En uh, de, van, van, van nou
weet ik niet meer maar op een

795
01:02:29,292 --> 01:02:31,590
gegeven moment hebben we, heb
ik clandestien doctoraal gedaan.

796
01:02:31,590 --> 01:02:36,230
Nee, nee dat was in de latere tijd
al, toen was ik al ondergedoken.

797
01:02:36,230 --> 01:02:41,983
En toen kwam ik speciaal daar voor dat
examen kwam ik terug naar Groningen uh.

798
01:02:41,984 --> 01:02:46,520
En dan liep mijn aanstaande die
liep voor me uit om te kijken

799
01:02:46,520 --> 01:02:51,250
of er ergens gevaar was, en
toen ben ik gekomen bij die prof.

800
01:02:51,250 --> 01:02:55,770
En die prof die was verbannen
uit Groningen dus die kwam

801
01:02:55,770 --> 01:02:59,090
voor die dag speciaal over
vanuit Assen naar zijn huis.

802
01:02:59,090 --> 01:03:01,780
En zijn huis was steenkoud
en dan hij een klein

803
01:03:01,780 --> 01:03:05,960
potkacheltje, daar zaten we
allebei onze handen te verwarmen.

804
01:03:06,070 --> 01:03:13,029
Meneer waar hebt u uw, mijn vak uitgestudeerd?
Nou professor ik heb alleen maar dit en dit boek.

805
01:03:13,030 --> 01:03:15,087
Dan vraag ik u alleen
maar uit dit en dit boek.

806
01:03:15,087 --> 01:03:17,560
Ja die had het niet zo, die
wist het precies hoor, ja.

807
01:03:17,560 --> 01:03:18,210
Wie was dat?

808
01:03:18,210 --> 01:03:25,930
Van Os dacht ik maar ik weet niet zeker. Kan ook
een andere. Nee, sommige van die dingen dan, nee.

809
01:03:26,550 --> 01:03:29,680
En waarom was hij verbannen?

810
01:03:29,680 --> 01:03:33,190
[lacht] Ja, de Duitsers vonden
hem niet zo aardig, denk ik.

811
01:03:33,190 --> 01:03:37,670
Nou op z’n collegezaal had hij ook
altijd veel fulmineren tegen de Duitsers.

812
01:03:37,670 --> 01:03:45,200
Tegen de nazi’s, ja dat kun je niet maken hè.
Als de helft van de, als je land bezet is.

813
01:03:45,420 --> 01:03:48,040
Nee, daar hielden ze niet van.

814
01:03:48,040 --> 01:03:51,440
Hoe wisten ze dan dat die
man zet de fulmineren?

815
01:03:51,950 --> 01:03:58,460
Verklapt natuurlijk door
studenten weer, of uitgehoord ja.

816
01:03:58,460 --> 01:04:00,670
Had u een indruk wie, welke studenten?

817
01:04:00,670 --> 01:04:08,910
Nou ik heb er één meegemaakt, in de
groentijd. Die was al een fervente nazi, ja.

818
01:04:10,660 --> 01:04:14,570
en, ik weet niet eens meer
zijn naam maar wij hadden dus

819
01:04:15,400 --> 01:04:19,410
in onze studentenorganisatie,
hadden we ook wel nazi’s.

820
01:04:19,670 --> 01:04:25,200
Dus op een gegeven moment is
het universitaire, het foruh,

821
01:04:25,200 --> 01:04:28,498
uh corps studenten, is op een
gegeven moment opgeheven.

822
01:04:28,680 --> 01:04:31,030
Nee, we zijn allemaal weggelopen.

823
01:04:31,030 --> 01:04:32,190
Wanneer was dat?

824
01:04:32,190 --> 01:04:40,920
In ein, begin tweeën, begin tweeënveertig.
Toen, toen hadden wij ook weer moeilijkheden.

825
01:04:40,920 --> 01:04:46,570
We mochten, mochten niet meer dus we
hebben de vereniging niet opgedoekt want dan

826
01:04:46,570 --> 01:04:53,150
is het geld van de vereniging dat is, ja
voor de eerste beste boef die het inpikt.

827
01:04:53,150 --> 01:04:59,657
Die gaat ermee vandoor. Nee toen zijn er nog, ik
geloof zeven mensen zijn er, zijn lid gebleven.

828
01:05:00,830 --> 01:05:05,630
En die hadden er dus het volledige eigendom
van het gebouw met alles wat erin zat.

829
01:05:05,630 --> 01:05:09,350
Want er waren zes nazi’s.

830
01:05:09,350 --> 01:05:16,380
ook erin, en als er dus meer nazi’s waren dan
blanken, dan niet-blanken, dan niet-nazi’s.

831
01:05:16,380 --> 01:05:18,620
dan hadden zij het
voor het zeggen gehad.

832
01:05:18,620 --> 01:05:22,899
En dan hadden zij gezegd, wij heffen de
vereniging op en we pikken al het geld in.

833
01:05:22,900 --> 01:05:25,080
En waarom moest het op,
waarom moest het uh?

834
01:05:25,080 --> 01:05:29,910
Vanwege anti-Duits,
anti-Duitse activiteit. Ja.

835
01:05:30,270 --> 01:05:31,460
Wat deed u dan?

836
01:05:32,600 --> 01:05:36,318
Een heleboel heb ik
niks geweten hoor. Nee.

837
01:05:36,319 --> 01:05:43,330
Ik weet toevallig van een vrind van mij,
die zat toen ook in de, in de commissie.

838
01:05:43,660 --> 01:05:52,810
Die had in een café had ie denigrerende
opmerking gemaakt over de Duitsers. De bezetter.

839
01:05:53,420 --> 01:05:59,520
En toen mocht hij, toen is hij ook meteen
ontslagen als lid van die commissie.

840
01:06:00,070 --> 01:06:06,830
Uh, om niet de indruk te wekken dat wij het er
met hem eens waren. Dus hij is toen weggegaan.

841
01:06:06,830 --> 01:06:11,060
En toen is een andere vrind daarvoor
in de plaats gekomen. In het bestuur.

842
01:06:11,980 --> 01:06:15,620
En het bestuur bestond verder alleen
maar uit mensen die wij konden

843
01:06:15,620 --> 01:06:19,912
vertrouwen, en er waren er nog
een stel ook nazi’s, die ook lid

844
01:06:19,930 --> 01:06:24,650
waren van die club, maar altijd
minder dan die andere die overbleven.

845
01:06:24,650 --> 01:06:25,644
En wij hebben allemaal bedankt.

846
01:06:25,650 --> 01:06:32,670
Amas, we hadden 300 leden nou er zijn er dus zeven
gebleven en de rest hebben allemaal bedankt.

847
01:06:32,670 --> 01:06:34,739
Dat was het Gronings studenten corps?

848
01:06:34,740 --> 01:06:35,030
Ja.

849
01:06:35,030 --> 01:06:38,740
Dus daar zaten ook
andere studenten in?

850
01:06:38,740 --> 01:06:38,970
Jazeker.

851
01:06:38,970 --> 01:06:39,590
Niet-medisch studenten?

852
01:06:39,590 --> 01:06:45,790
Ja, ja, ja. Wij waren weliswaar de medische,
nee de juristen waren ook erg veel.

853
01:06:45,790 --> 01:06:51,110
En dan had je maar een paar
theologische studenten en nogal

854
01:06:51,110 --> 01:06:55,700
wat scheikunde dus van de
faculteit voor wis- en natuurkunde.

855
01:06:55,700 --> 01:07:00,470
Ja, wij hadden één beroemde professor.

856
01:07:00,540 --> 01:07:04,760
En die kon je zien als er ergens
een vreselijk sjofel mannetje over

857
01:07:04,760 --> 01:07:13,810
straat liep dan zei je dat is onze
prof, uh professor in de huppelepup.

858
01:07:13,810 --> 01:07:22,390
En die had dan de Nobelprijs gekregen. Één, één
mannetje maar. Hoe heette hij ook alweer? Tsernike.

859
01:07:22,390 --> 01:07:24,970
Ja, professor Tsernikke.

860
01:07:25,410 --> 01:07:28,030
Daar heeft u ook les van gehad?

861
01:07:28,030 --> 01:07:31,870
Nee, hogere wiskunde, daar
wist ik helemaal [lacht].

862
01:07:31,870 --> 01:07:37,570
Nee dat is te moeilijk voor
een gewone medicus hoor.

863
01:07:37,820 --> 01:07:40,870
Ja, maar wij waren wel erg trots
als we hem zagen lopen en we

864
01:07:40,870 --> 01:07:42,080
waren met vrienden dan zeiden
we dat is die beroemde [lacht].

865
01:07:42,080 --> 01:07:50,440
Uh, U bent op een gegeven
moment uh, opgepakt.

866
01:07:50,440 --> 01:07:51,170
Ja.

867
01:07:51,270 --> 01:07:52,090
Wanneer was dat?

868
01:07:52,090 --> 01:07:57,710
April vierenveertig.

869
01:07:59,050 --> 01:08:05,100
Nee, april drieënveertig. Ja, april drieënveertig.
Toen zijn we naar Duitsland vervoerd.

870
01:08:05,100 --> 01:08:08,740
En in januari vierenveertig
ben ik teruggekomen.

871
01:08:08,990 --> 01:08:13,539
Omdat we toen met geholpen hadden met
bombardementsslachtoffers hè, ja.

872
01:08:15,420 --> 01:08:20,790
De, u vertelde al eerder dat u de
loyaliteitsverklaring niet getekend heeft.

873
01:08:20,790 --> 01:08:20,970
Ja.

874
01:08:20,970 --> 01:08:23,327
Nou zijn er ook studenten geweest
die hem wel getekend hebben.

875
01:08:23,380 --> 01:08:29,740
Hoe ging dat contact tussen
de wel en niet-tekenaars?

876
01:08:29,740 --> 01:08:32,810
O dat is goed gebleven hoor. Een van mijn beste
vrienden die uh, die had hem wel getekend.

877
01:08:32,810 --> 01:08:34,540
Ja was je eigen keus.

878
01:08:34,640 --> 01:08:42,560
Geen enkel probleem hoor, dat is nooit een
onverslag, onvertogen woord over gevallen, nee.

879
01:08:42,560 --> 01:08:45,920
En wat waren de argumenten
om het wel te tekenen?

880
01:08:46,280 --> 01:08:52,050
Dan had je het idee dat je mag doorgaan studeren.
Maar dat is ook niet gebeurd hoor [lacht].

881
01:08:52,050 --> 01:08:54,680
Want wanneer is die
universiteit helemaal gesloten?

882
01:08:54,680 --> 01:08:58,730
Ik denk in februari drieënveertig.

883
01:08:59,070 --> 01:09:02,030
Maar ik weet het niet zeker
hoor, maar dat denk ik ja.

884
01:09:03,080 --> 01:09:09,610
En toen zijn wij in vier, ik wil
ook niet zeggen in veewagens maar

885
01:09:09,610 --> 01:09:16,090
wel onder de kogels, de geweren
van de Duitse weermacht, zijn we

886
01:09:16,090 --> 01:09:24,190
vervoerd naar dat concentratiekamp
in Ommen hè. Ommen ja, april, ja.

887
01:09:24,700 --> 01:09:29,400
Was het bekend of geneeskundestudenten
een andere behandeling

888
01:09:29,400 --> 01:09:31,379
zouden krijgen dan studenten
van andere faculteiten?

889
01:09:31,380 --> 01:09:34,630
Dat merkten we pas toen
we in Duitsland aankwamen.

890
01:09:34,890 --> 01:09:39,150
Want bijvoorbeeld mijn broer
was juridisch student en

891
01:09:39,150 --> 01:09:44,450
uh, die kreeg er veel minder
goed verblijf dan, dan ik.

892
01:09:44,450 --> 01:09:49,010
En die is toch gekomen
op het kantoor van de

893
01:09:52,090 --> 01:09:54,580
elektronica, dat heette toen
anders, Siemens, in Berlijn.

894
01:09:54,580 --> 01:10:00,420
En die had daar dus ook
een, een, een kantoorbaantje.

895
01:10:02,470 --> 01:10:07,660
En krijg natuurlijk geen geheime
toest, toestanden, dingen onder ogen.

896
01:10:07,660 --> 01:10:11,450
Maar gewoon dus een klerk, ja.

897
01:10:11,640 --> 01:10:21,730
En hij heeft gezeten tot de bevrijding in
vijfenveertig en die is toen bevrijdt door de Russen.

898
01:10:22,110 --> 01:10:33,560
En de Russen waren beesten en uh, die had ook
toen tuberculose en die kwam terecht in Maastricht

899
01:10:34,070 --> 01:10:39,970
en toen mijn moeder dat merkte toen zei ze dat
gaat niet door, ik neem hem mee naar Groningen.

900
01:10:39,970 --> 01:10:47,050
En toen heeft hij, in Groningen
heeft hij een kamer boven, linksboven

901
01:10:47,050 --> 01:10:50,190
heeft hij zijn kamer en wij
mochten daar nauwelijks inkomen.

902
01:10:50,190 --> 01:10:54,100
Handen wassen en weet ik wat nog
meer, en zij heeft hem toen verzorgd.

903
01:10:54,300 --> 01:10:59,830
En hij is toch nog driekwart jaar
gekuurd en is daar goed uitkomen, ja.

904
01:11:01,850 --> 01:11:04,090
Ja die heeft echt de
Russen meegemaakt.

905
01:11:04,090 --> 01:11:11,290
En ik, ik heb dus nog nooit een Rus gezien bij wijze
van spreken. Ja als krijgsgevangen in een kamp.

906
01:11:11,500 --> 01:11:16,340
Achter prikkeldraad hè. Midden in
Berlijn, nee even buiten Berlijn.

907
01:11:16,590 --> 01:11:18,440
U was krijgsgevangene? Oh.

908
01:11:18,440 --> 01:11:21,080
Zij waren krijsgevangenen
ja. Nee, nog wat leuks.

909
01:11:21,080 --> 01:11:26,170
Uh, wij hadden een van onze
vrinden, die was niet uh, ik weet

910
01:11:26,170 --> 01:11:30,240
niet wat hij gestudeerd heeft
maar die was badmeester in Berlijn.

911
01:11:30,240 --> 01:11:37,780
En wij wisten in dat en dat bad daar was hij
badmeester dus als wij een zwembad, zin hadden om

912
01:11:37,780 --> 01:11:41,828
te gaan zwemmen dan gingen we daar naartoe en dan
krijgen we van hem vrijkaartjes, weet ik veel.

913
01:11:41,828 --> 01:11:46,400
Maar hebben nooit een cent betaald
daar. Ja, zo help je mekaar hè. [lacht]

914
01:11:46,750 --> 01:11:52,470
Heeft u dat ook met eten gedaan
of met adviezen of met medicijnen?

915
01:11:52,470 --> 01:11:59,000
Ja eten, het was zelfs zo dat mijn aanstaande
die stuurde dan wel eens peren over.

916
01:11:59,080 --> 01:12:02,430
En soms zijn ze goed aangekomen en
soms zijn ze al helemaal, te lang,

917
01:12:02,430 --> 01:12:06,740
was de overtocht te lang geduurd
en kwamen ze pap van ze binnen.

918
01:12:06,740 --> 01:12:10,670
Maar wij hadden absoluut geen,
wij hadden het goed. Ja.

919
01:12:10,670 --> 01:12:12,226
Wat at u daar zoal?

920
01:12:12,226 --> 01:12:23,057
Uh, knödel, knödel. En bierworst, bier
was ook vrij bij wijzen van spreken.

921
01:12:23,058 --> 01:12:24,905
Als je maar betaalt natuurlijk.

922
01:12:24,906 --> 01:12:27,232
Dan had je van die halve
liters of van die liters,

923
01:12:27,232 --> 01:12:29,884
mensen kinderen, die Duitsers
konden wat drinken hoor.

924
01:12:29,884 --> 01:12:30,000
Ja.

925
01:12:30,000 --> 01:12:33,450
Verdiende u meer dan uw broer?

926
01:12:33,840 --> 01:12:37,340
Ik denk het wel, ja, ik denk het
wel. Maar ik heb het nooit geweten.

927
01:12:37,530 --> 01:12:41,580
Dat was niet belangrijk, nee, nee.

928
01:12:41,580 --> 01:12:47,983
Ik denk het wel ja, ja uh, maar je kreeg geen
extra verdiensten als je nachtdienst had, dat niet.

929
01:12:47,984 --> 01:12:51,490
Nee, tenminste heb
ik nooit gemerkt. Nee.

930
01:12:51,530 --> 01:12:54,400
En die bombardementen
waar u het over had.

931
01:12:54,400 --> 01:12:54,580
Ja.

932
01:12:54,580 --> 01:12:57,160
Daar heeft u dus mee
verzorgd en verpleegd.

933
01:12:57,160 --> 01:12:58,670
Ja, ja.

934
01:12:59,440 --> 01:13:05,100
Dat waren alleen maar Engelsen hè.
Amerikanen zijn nooit boven Berlijn geweest.

935
01:13:05,100 --> 01:13:09,910
Die bombardeerden overdag, en
die Engelsen kwamen ’s nachts.

936
01:13:09,910 --> 01:13:16,160
Ik heb hier gehad, toen ik ondergedoken zat dat
Engelse vliegtuigen overkwamen en dan hoorde je,

937
01:13:16,160 --> 01:13:22,630
er is iets mis met één van de motoren, en die
gooiden dan die hadden teveel brandbommen bij zich.

938
01:13:22,630 --> 01:13:26,410
Die loosden dan een paar
brandbommen en gelukkig zijn ze niet

939
01:13:26,410 --> 01:13:31,211
bij ons op het huisje gevallen
maar wel in het bos daarnaast.

940
01:13:31,211 --> 01:13:36,210
En dan ineens dan lagen daar
van die zeshoekige staven.

941
01:13:36,780 --> 01:13:41,550
Een deel was magnesia en een
deel was ontstekingsmechanisme

942
01:13:41,550 --> 01:13:43,890
dus die hebben we wel
bestudeerd allemaal.

943
01:13:43,890 --> 01:13:49,530
En dat was overtollig als ze bijvoorbeeld
met een, met een motor te weinig,

944
01:13:49,680 --> 01:13:54,080
uh, niet meer terug konden komen of
zo, dan loosden ze wat van die dingen.

945
01:13:54,080 --> 01:13:56,310
Gelukkig niet boven de stad.

946
01:13:56,860 --> 01:14:01,740
En de, de oorlogsgetroffenen van
de bombardementen in Berlijn.

947
01:14:01,740 --> 01:14:01,790
Ja.

948
01:14:01,790 --> 01:14:05,520
Wat voor een uh, wat kon
u voor hen betekenen?

949
01:14:06,150 --> 01:14:09,730
Uh, alleen de eerste hulp
hè. Dus ze komen binnen met

950
01:14:09,730 --> 01:14:14,370
brandwonden, dan moet je ze
klaarmaken voor de operatiekamer.

951
01:14:14,670 --> 01:14:18,380
En uh, daarna, vaak amputaties.

952
01:14:18,380 --> 01:14:24,750
En dan liepen wij met een gebroken, restant
van de arm liepen we om naar buiten, ergens.

953
01:14:24,750 --> 01:14:28,690
Daar waren natuurlijk speciale plaatsen
voor. Waar je dat dan weer kwijt kon.

954
01:14:28,690 --> 01:14:31,880
Ja veel amputaties, ja.

955
01:14:34,580 --> 01:14:38,960
Goed, ik uh denk dat we zo een
beetje door alles heen zijn gegaan.

956
01:14:38,960 --> 01:14:42,710
Heb ik u nog iets niet gevraagd waarvan u zegt
nou dat wil ik toch nog eigenlijk wel vertellen?

957
01:14:42,710 --> 01:14:53,218
Ik heb verteld van die arts, de arts van de
theaters, dat vond ik heel belangrijk. Uh.

958
01:15:00,050 --> 01:15:03,720
Heeft u wel eens als
theaterarts iets moeten doen?

959
01:15:03,720 --> 01:15:11,930
Nee, nee, je zat daar [lacht]. Ik
moet zeggen er waren assistenten,

960
01:15:12,450 --> 01:15:16,912
studenten die aanpapten met
verpleegsters, heb ik nooit gedaan.

961
01:15:20,760 --> 01:15:26,480
Had ook geen zin, want ik was al, ik liep al
met mijn verlovingsring. Of had ik hem toen uit?

962
01:15:26,480 --> 01:15:31,230
Ik heb hem toen bij haar gelaten want ik
heb hem niet meegenomen naar Duitsland.

963
01:15:31,760 --> 01:15:36,600
Ja je wist maar nooit. Ik had dus
geen enkele behoefte daaraan.

964
01:15:36,600 --> 01:15:39,870
Wij hadden veel, enorm
schriftelijk contact.

965
01:15:39,870 --> 01:15:42,790
Maar er waren inderdaad
jongens, ja die hadden ineens,

966
01:15:42,790 --> 01:15:46,260
die waren ingetrokken bij
een Duitse verpleegster.

967
01:15:46,880 --> 01:15:52,560
Hoe dat later gegaan is weet ik ook niet
meer. Maar zelden kwam dat voor, gelukkig.

968
01:15:52,560 --> 01:15:57,470
Ja, want je zou zeggen ja, als het
knappe verpleegsters waren, ja..

969
01:15:57,470 --> 01:16:05,090
Goed, dan uh laten we het daarbij.

970
01:16:05,090 --> 01:16:06,560
Goed [lacht].