1
00:00:08,070 --> 00:00:14,350
Ik ben nico eelman, geboren op texel,
in 1927, niet meer van de jongste.

2
00:00:14,550 --> 00:00:20,910
En in mijn jeugd heb ik dus een deel van
het oorlogsgeweld op Texel meegemaakt.

3
00:00:20,910 --> 00:00:26,830
Waar onder andere dus die georgische
opstand heeft plaats gevonden.

4
00:00:26,890 --> 00:00:32,600
Ik heb die russen niet zo zeer meegemaakt omdat
ik voor die tijd ondergedoken zat in friesland.

5
00:00:32,600 --> 00:00:36,420
En een week dus voordat de
russen in opstand kwamen was ik

6
00:00:36,420 --> 00:00:40,130
stiekem met de texelse boot was
ik naar texel teruggekomen.

7
00:00:40,130 --> 00:00:41,860
Dus ik viel eigenlijk met
mijn neus in de boter.

8
00:00:46,640 --> 00:00:52,960
Hoe herinnert u zich uw
vroegste jaren op texel?

9
00:00:52,960 --> 00:01:03,910
Mijn vroegste jeugd?

10
00:01:05,130 --> 00:01:11,050
Ik ben geboren op Texel en dan weet je
de beperkingen van een eilandbewoner.

11
00:01:11,250 --> 00:01:14,140
En in die tijd had niemand geld.

12
00:01:14,230 --> 00:01:17,730
En om nou een voorbeeld te noemen,
tegenwoordig gaat iedereen, al

13
00:01:17,730 --> 00:01:22,520
is ie 10 of 12 jaar, dan gaat ie
weet ik niet hoe ver weg op vakantie,

14
00:01:22,520 --> 00:01:25,850
maar vakanties waren er voor ons
eigenlijk buiten texel niet bij.

15
00:01:25,850 --> 00:01:31,110
Of je moest het geluk hebben dat je
familie buiten texel had. Nou dat had ik.

16
00:01:31,350 --> 00:01:36,140
Dus in de grote vakantie ging ik altijd
veertien dagen naar alkmaar, bij familie.

17
00:01:36,470 --> 00:01:39,640
En de familie leden uit
alkmaar vandaan, mijn neefjes

18
00:01:39,640 --> 00:01:42,290
en nichtjes die kwamen
veertien dagen naar texel toe.

19
00:01:42,290 --> 00:01:47,946
Dus dat is in feite in het kort mijn
schooljeugd, om het zo maar eens uit te drukken.

20
00:01:49,770 --> 00:01:53,279
na mijn schooljeugd op de lagere
school ben ik naar de ulo school gegaan.

21
00:01:53,280 --> 00:02:00,230
En na drie jaar ulo heb ik toelatingsexamen
gedaan voor het gemeentelijk

22
00:02:00,230 --> 00:02:06,010
lyceum in den helder, met een beetje
bijwerk van die prima leerkrachten daar.

23
00:02:06,290 --> 00:02:12,278
En ik ben dus in den helder verder
gegaan met de studie en reisde ik

24
00:02:12,278 --> 00:02:18,534
voor die studie elke dag op en
neer van oudeschild naar den helder

25
00:02:18,535 --> 00:02:23,500
en weer terug en dat is toch een
vrij enerverende belevenis geweest.

26
00:02:23,500 --> 00:02:28,840
Zodanig dat familie van me en kennissen van me
die zeiden wel eens tegen mijn vader en moeder,

27
00:02:28,840 --> 00:02:34,860
dat jullie eigenlijk in feite het lef hadden om
die kinderen de hele dag de deur uit te sturen.

28
00:02:34,860 --> 00:02:40,700
Naar zo'n vergeten nest daar in de den
helder, met allemaal moffen en krijgsgeweld.

29
00:02:40,700 --> 00:02:49,990
Maar daar hebben wij
geen weet van gehad.

30
00:02:49,990 --> 00:02:53,610
Kunt u iets over uw gezin vertellen?

31
00:02:53,610 --> 00:03:03,930
Mijn vader zat op het postkantoor
als ambtenaar en ik, we waren

32
00:03:05,470 --> 00:03:12,710
met zijn vieren een zuster en nog
twee broers, ik was de oudste.

33
00:03:15,240 --> 00:03:20,220
Nader hand, na wat omzwervingen in den burg
wat behuizing betreft zijn, zijn we naar het

34
00:03:20,220 --> 00:03:27,480
schilderend verhuisd, dus we woonden tegenover
de ulo school en om nou te gaan relateren

35
00:03:27,480 --> 00:03:33,364
naar de krijgsgevangenen, de georgiers die
geogiers die lagen ook in de ulo school.

36
00:03:34,170 --> 00:03:40,240
En op het schoolplein daar had men allerlei
loopgraven gemaakt en daar werd dus

37
00:03:40,460 --> 00:03:46,430
druk geoefend door die georgiers met
handgranaten en dat soort dingen meer.

38
00:03:47,310 --> 00:04:34,510
En vandaar dat we wel wat van die krijgsgevangen
af geweten hebben, het was vlak bij de deur.

39
00:04:34,510 --> 00:04:41,690
Kunt u het Texel uit
uw jeugd beschrijven?

40
00:04:46,190 --> 00:04:50,300
Ja, dat bekijk je natuurlijk
alleen als kind, als schoolkind.

41
00:04:52,920 --> 00:04:58,220
De grote impressie is
eigenlijk de natuur.

42
00:04:58,270 --> 00:05:02,980
Dat je na schooltijd eigenlijk in feite
alle kanten uit kon en of je nou naar

43
00:05:03,110 --> 00:05:07,550
het strand ging, of naar de duinen of
naar het dennenbos dat maakte niet uit.

44
00:05:08,480 --> 00:05:15,040
In feite was texel voor ons een vakantieland
zoals mensen dat nu voelen, dus vandaar dat

45
00:05:15,040 --> 00:05:22,250
ik er een schitterende jeugd gehad heb, in
de duinen in de meeuwenkolonie, in de tijd

46
00:05:22,250 --> 00:05:28,580
dat eieren waren tegen de koddebeiers in
verzamelen van kisten vol met meeuweneieren.

47
00:05:28,580 --> 00:05:37,910
Nou ik kan er nog smakelijk over nadenken,
dus op die manier heb ik dus texel ervaren,

48
00:05:37,910 --> 00:05:47,520
maar als kind zijnde heb je toch als kind
zijnde met volwassenen niets van doen.

49
00:05:48,600 --> 00:05:53,200
Ik vergelijk het wel eens met de
toestand van vandaag in Den burg.

50
00:05:53,200 --> 00:05:57,560
Wij hinkelden van rood op geel,
dan ging je van een stoepje dus

51
00:05:58,430 --> 00:06:02,190
eigenlijk in feite hinkelend naar
de andere kant van de straat en dan

52
00:06:02,190 --> 00:06:08,510
moest de ene die je vangen moest als
je over ging, die moest je tikken.

53
00:06:08,580 --> 00:06:12,960
Ik denk dat we een keer of 5 hinkelden
voordat we aan de andere kant waren

54
00:06:13,870 --> 00:06:15,110
en op het ogenblik doe je 2 stappen
en dan ben je aan de andere kant.

55
00:06:15,490 --> 00:06:22,470
Dus het verschil van afmetingen,
dat is natuurlijk duidelijk.

56
00:06:22,470 --> 00:06:29,640
En kijk nou eens naar de woningen, er staan huizen
bij waarvan je nu denkt, ja, was dat het nou?

57
00:06:29,640 --> 00:06:34,729
In je ogen is het allemaal zo veel kleiner
geworden, dat is niet te vergelijken

58
00:06:34,730 --> 00:06:39,901
en vroeger in de weverstraat had je nog
een aantal gewone woningen, maar daar

59
00:06:39,901 --> 00:06:45,760
zijn er nog maar een paar van over,
dat zijn allemaal winkeltjes geworden.

60
00:06:45,760 --> 00:06:54,740
Mijn herinneringen aan texel zijn
anders dan dat we ze nu ervaren.

61
00:06:54,740 --> 00:06:56,620
Hoe zag het eiland eruit?

62
00:06:56,620 --> 00:07:02,565
Het was een ruim en een ruig eiland.

63
00:07:02,565 --> 00:07:07,840
En als ik het dan vergelijk met
nu, na de ruilverkaveling er zijn

64
00:07:07,841 --> 00:07:12,593
overal bermbeplantingen gemaakt,
is eigenlijk niet des texels.

65
00:07:12,593 --> 00:07:18,959
het was ruim, het was ruig, het was
winderig, en ja het was nog primitief.

66
00:07:19,830 --> 00:07:26,510
En als je nou praat over of je het
kan vergelijken met steedse bebouwing.

67
00:07:26,650 --> 00:07:35,780
Ja elektriciteit was er, maar waterleiding
dat had eigenlijk niemand, wij hadden thuis

68
00:07:35,780 --> 00:07:43,570
een pomp en dan pompten we een kist met water
vol en dan hadden we water voor de badkamer.

69
00:07:43,570 --> 00:07:54,980
Gas was er ook niet meer, dus alleen
elektriciteit en voor de rest geen voorzieningen.

70
00:07:54,980 --> 00:07:57,270
Hoe herinnert u zich het begin
van de Tweede Wereldoorlog?

71
00:07:57,270 --> 00:08:10,690
Ja, dan kun je dus nagaan dat als je
kind bent en er wordt zo'n inbreuk

72
00:08:10,690 --> 00:08:20,870
gedaan op het algehele idee van vaderland
en vaderlandsliefde, en militaire.

73
00:08:21,000 --> 00:08:31,310
Geweld dat was er eigenlijk in feite bij ons geen
van allen natuurlijk in het idee en dat er dan

74
00:08:31,310 --> 00:08:40,230
eigenlijk zo'n bende je land binnenvalt met allerlei
gewelddadigheden, dat geeft een grote impact.

75
00:08:40,230 --> 00:08:44,438
Ik kan me nog wel herinneren dat
de mok meteen werd gebombardeerd,

76
00:08:44,438 --> 00:08:48,180
dus daar kwamen vliegtuigen
en daar werd herrie gemaakt.

77
00:08:48,180 --> 00:08:53,022
Ik kan me nog herinneren dat we speelden
op de groene plaats en toen werd er bij

78
00:08:53,060 --> 00:09:02,640
het cachot, ze hadden een cachot, twee
kerels werden daar afgeleverd liggende op

79
00:09:02,640 --> 00:09:08,650
de bak van een vrachtwagen, met de
marechaussee met een revolver op ze gericht.

80
00:09:08,650 --> 00:09:11,790
Die mensen waren gevangen
genomen in de duinen, omdat

81
00:09:11,790 --> 00:09:15,000
ze daar met spullen liepen
voor verraad voor de mok.

82
00:09:15,330 --> 00:09:18,770
Dus dat staat me nog heel goed bij.

83
00:09:18,770 --> 00:09:28,450
En ja, we weten dus eigenlijk in feite uit
de mobilisatieperiode dat er wel Nederlandse

84
00:09:28,450 --> 00:09:37,870
soldaten zaten voor de bemanningen van
kustbatterijen, voor dat soort dingen, maar eigenlijk

85
00:09:38,400 --> 00:09:50,510
is er op texel zelf geen schot gevallen, dat
is allemaal in rust aan ons voorbij gegaan.

86
00:09:50,510 --> 00:09:50,740
Hoe reageerden uw ouders op
het uitbreken van de oorlog?

87
00:09:50,740 --> 00:09:59,890
Nee, dat kan ik me niet herinneren. Ik
weet wel dat toen de oorlog was afgelopen.

88
00:09:59,890 --> 00:10:01,600
We woonden dus op het schilderend.

89
00:10:01,600 --> 00:10:06,050
Toen waren er nederlandse militairen
die waren teruggetrokken uit

90
00:10:06,050 --> 00:10:11,370
groningen, via friesland, via de
afsluitdijk, via den helder en die

91
00:10:11,370 --> 00:10:19,670
waren dus eigenlijk in feite op 5
mei waren die op texel aangeland.

92
00:10:19,670 --> 00:10:22,019
En, toen werd er dus door
generaal winkelman werd er dus

93
00:10:22,020 --> 00:10:27,240
eigenlijk in feite de overgave
geproclameerd via de radio.

94
00:10:27,480 --> 00:10:30,870
En die mannen, die militairen
die nederlandse militairen

95
00:10:30,870 --> 00:10:34,020
waren onder andere
ondergbracht in de Ulo school.

96
00:10:34,020 --> 00:10:39,140
En die kwamen bij de hele buurt omdat die
jongens natuurlijk een vreselijk stuk hadden

97
00:10:39,140 --> 00:10:46,010
gelopen kwamen die lui bakjes voor voetenwassen,
bij de buurt werden die opgehaald.

98
00:10:46,430 --> 00:10:50,490
En ik weet nog dat in die
tussentijd werd er net een paar

99
00:10:50,490 --> 00:10:53,992
keer werd winkelman herhaald,
om het kwartier of zo geloof ik.

100
00:10:53,992 --> 00:11:01,329
En toen waren net die militairen waren met een
voetenbadje weer teruggegaan naar de Ulo school.

101
00:11:01,330 --> 00:11:06,600
En toen riep mijn moeder die riep ze terug en
ze zij moet je eens horen en toen was er eentje

102
00:11:06,690 --> 00:11:12,950
bij die barstte in tranen uit en die zei ik
weet nog waar we in groningen beschoten werden

103
00:11:12,950 --> 00:11:19,560
onder een hooischelf of een stroschelf vandaan
dus na de oorlog ga ik terug en pak ik die lui.

104
00:11:19,560 --> 00:11:20,520
Dat waren dus inderdaad landverraders.

105
00:11:20,520 --> 00:11:29,700
Dus dat kan ik me nog herinneren van
het einde van die 5 dagen in mei 40.

106
00:11:30,190 --> 00:11:34,740
Maar voor de rest het idee van
weet je nog hoe dat begonnen

107
00:11:34,741 --> 00:11:39,625
is, nee er is eigenlijk in feite
bij ons niet veel gebeurd.

108
00:11:39,626 --> 00:11:41,064
Laat ik het dan maar zo stellen.

109
00:11:42,730 --> 00:11:47,780
En toen die bezetting eenmaal een
feit was, wat merkte jullie er daarvan?

110
00:11:49,090 --> 00:11:54,880
Nou ja om te beginnen komt er op een gegeven
zondag kommen er dus duitse militairen.

111
00:11:54,970 --> 00:12:00,980
We stonden op de groene plaats en er komt dus een
auto aan met duitsters en die lui die stappen

112
00:12:00,980 --> 00:12:05,101
allemaal uit de auto en de mensen die er wat naar
wilden kijken die stonden allemaal uit de verte

113
00:12:05,102 --> 00:12:12,910
vandaan te kijken naar de zogenaamde overname,
maar voor de rest kan ik me in feite niet

114
00:12:12,910 --> 00:12:16,320
herinneren wat er verder
gebeurde met een overdracht

115
00:12:16,320 --> 00:12:20,510
van tekenen of schieten
of, nee helemaal niets.

116
00:12:20,510 --> 00:12:38,310
Maar dat weet ik nog dat dus de eerste
duitsers op texel kwamen op een zondagmorgen.

117
00:12:38,310 --> 00:12:38,939
Wat betekende dat voor uw leven?

118
00:12:38,940 --> 00:12:44,580
Wat bedoel je daarmee, dat
in feite die duitsers kwamen?

119
00:12:44,830 --> 00:12:48,330
En wat dat dan voor impact
had op het gezin bij ons?

120
00:12:48,330 --> 00:12:57,770
Ja of het gegeven dat het eiland bezet
werd, dat er een bezetting gold.

121
00:12:57,770 --> 00:13:04,580
Nou inderdaad, je merkt dan dus eigenlijk
in feite dat dus alle vertrouwde besturen,

122
00:13:04,580 --> 00:13:08,630
gemeentebestuur, dat dat dus eigenlijk in
feite wordt vervangen door een commandantuur.

123
00:13:08,630 --> 00:13:13,710
He en als er wat te regelen of te organiseren
valt dan krijg je proclamaties en dan

124
00:13:13,710 --> 00:13:18,880
wordt er wat aangeplakt en op die manier
wordt men dus eigenlijk in feite wat geleefd.

125
00:13:18,950 --> 00:13:22,320
En je moet dan, dat kan ik me
nog herinneren, dat we op een

126
00:13:22,420 --> 00:13:25,500
gegeven ogenblik ‘s avonds
de fietsen moesten inleveren.

127
00:13:25,500 --> 00:13:26,300
Waarom?

128
00:13:26,340 --> 00:13:28,858
Mij onduidelijk maar alle fietsen
die moesten in den burg worden

129
00:13:28,859 --> 00:13:29,230
ingeleverd en dan moest je dus ‘s
morgens mocht je m weer ophalen.

130
00:13:29,230 --> 00:13:39,010
Nou rare boel natuurlijk, maar het was een
maatregel die dus inderdaad van de duitsers afkwam.

131
00:13:39,270 --> 00:13:43,040
Nou en voor de rest dan, ja
het werd wat minder met het

132
00:13:43,040 --> 00:13:45,940
eten natuurlijk, maar dat
was voor iedereen in nl zo.

133
00:13:45,940 --> 00:13:50,220
Maar daar werd op texel natuurlijk makkelijk werd
daar dus eigenlijk aanvulling op genomen uit de

134
00:13:52,030 --> 00:13:57,230
boerenstand vandaan, overal werd gedorst en overal
werd gemolken, dus eigenlijk in feite hebben die

135
00:13:57,230 --> 00:14:05,100
Texelaars, ja met wat schuiven en wat rommelen
hebben zij wel hun eten op tafel kunnen krijgen.

136
00:14:05,170 --> 00:14:09,112
In tegenstelling natuurlijk tot de stad,
waar het toch duidelijk een stuk minder werd.

137
00:14:09,113 --> 00:14:16,140
En we hadden ook wel een bonnenstelsel maar dat
ging eerder over suiker en over sigaretten en over

138
00:14:16,140 --> 00:14:20,636
kleding en over dat soort dingen, maar om nou
te zeggen dat we die melkbonnen zo nodig hadden,

139
00:14:20,637 --> 00:14:25,020
nee hoor want we gingen ‘s avonds wel effen naar
de boer en we haalden weer een emmertje melk op.

140
00:14:25,210 --> 00:14:26,220
Zo werkte dat toentertijd.

141
00:14:26,220 --> 00:14:35,460
Dus dat is eigenlijk wat je zeg maar in
de normale periode kan herinneren van wat

142
00:14:35,700 --> 00:14:46,540
voor een impact dus eigenlijk in feite
die duitse bezetting op ons als kinderen.

143
00:14:46,540 --> 00:14:47,670
Dus eigenlijk heel weinig?

144
00:14:48,740 --> 00:14:50,989
Nou dat zul je dus waarschijnlijk
van allemaal wel horen dat

145
00:14:51,920 --> 00:14:56,520
eigenlijk die vijf jaar zijn voor
de Texelaars vrij rustig verlopen.

146
00:14:57,200 --> 00:15:05,680
Er was nooit geen ondergrondse wat acties ondernam,
die waren er bij ons in feite niet eens nodig.

147
00:15:07,620 --> 00:15:09,984
Ja er werden wel bonnen ingezameld en er
werd geld ingezameld voor onderduikers,

148
00:15:10,580 --> 00:15:16,990
maar acties zijn er eigenlijk niet geweest,
dus het verliep eigenlijk vrij rustig.

149
00:15:16,990 --> 00:15:22,300
Rimpelloos, en dat kon je ook wel merken
dat er ook wel wat meiden waren die met de

150
00:15:22,300 --> 00:15:26,620
duitsers gingen, was natuurlijk niet zo
leuk en daar sprak iedereen wel schande van.

151
00:15:26,620 --> 00:15:32,030
Maar het typeert toch ook
wel een klein beetje de vrij

152
00:15:32,030 --> 00:15:39,080
rustige houding tussen de
bezetter en de hollandse bevolking.

153
00:15:39,080 --> 00:15:40,770
Kunt u zich iets herinneren
van die duitse soldaten.

154
00:15:40,770 --> 00:15:55,690
Ja, daar kom je straks wel op.

155
00:15:55,690 --> 00:16:01,540
Achter bij ons, we woonden op
schilderend, de tuinen achter daar liep

156
00:16:01,540 --> 00:16:07,840
een weggetje en achter dat weggetje
lag de boerderij van dirk bakker.

157
00:16:07,840 --> 00:16:13,140
En die schuur was gevorderd
voor de militairen en daar

158
00:16:13,140 --> 00:16:16,880
zaten Georgiërs, eerder ook
al bergkaukasiers zaten erin.

159
00:16:16,880 --> 00:16:21,510
En die hadden daar dus een stel paarden
of ketten hadden ze daar in die schuur, in

160
00:16:21,510 --> 00:16:26,760
de stallen en daar stonden dan die duitse
grote huifkarren die stonden daar dan bij.

161
00:16:26,760 --> 00:16:30,460
En die lui die zorgde voor
bepaalde transporten misschien

162
00:16:30,460 --> 00:16:34,450
van voedsel of wat dan ook
naar de batterijen toe.

163
00:16:34,450 --> 00:16:37,810
Dus vandaar dat dus die lui
eigenlijk in feite wel vrij dicht bij

164
00:16:37,810 --> 00:16:41,550
ons zaten, maar om nou te zeggen
dat we er contact mee hadden, nee.

165
00:16:41,750 --> 00:16:47,815
We keken af en toe wel eens dat er van die
bergkaukasiers, dat die jongens op zo'n

166
00:16:47,816 --> 00:16:50,412
paard sprongen, zo’n ket sprongen en dan
waren er goede wilde op, maar die jongens

167
00:16:51,110 --> 00:16:56,540
zaten er los op en die rosten er dan in
volle galop roste ze die weggetjes uit.

168
00:16:56,540 --> 00:16:59,800
Dus dat vonden wij eigenlijk in
feite best wel leuk om te zien, maar

169
00:16:59,800 --> 00:17:04,140
echte contacten hebben we eigenlijk
in feite noch met de Georgiërs,

170
00:17:04,160 --> 00:17:07,151
noch met de bergkaukasiers geen
contact gehad, tenminste wij niet.

171
00:17:07,690 --> 00:17:09,550
En met de duitsers?

172
00:17:09,550 --> 00:17:12,620
En met de duitsters
natuurlijk helemaal niets.

173
00:17:13,630 --> 00:17:21,030
Dat was kijk niet dat wij op texel
veel hebben meegemaakt waardoor je dus

174
00:17:21,030 --> 00:17:27,230
op texel vervelenden dingen met die
moffen zou uithalen maar de berichtgeving

175
00:17:27,230 --> 00:17:33,080
was natuurlijk van dien aard dat
je wist wel wat er aan de hand was.

176
00:17:33,080 --> 00:17:36,460
En we hadden dus nog een radio
thuis en we hadden nog stroom

177
00:17:36,460 --> 00:17:40,020
stiekem dus wij konden naar
de engelse zender luisteren.

178
00:17:40,150 --> 00:17:43,540
Dus dan weet je best wel wat er
aan de hand is en wat er gebeurd.

179
00:17:43,540 --> 00:17:48,940
En natuurlijk de publicaties in de dagbladen
en in de kranten zijn natuurlijk ook

180
00:17:49,200 --> 00:17:55,640
duidelijk genoeg dat er aan de hand was in
de rest van europa waar wij dus gelukkig

181
00:17:55,640 --> 00:18:02,400
geen weet van hebben gehad maar dat zorgt
natuurlijk wel voor een bepaalde idee over

182
00:18:02,400 --> 00:18:07,610
een Duitsers waardoor je ze eigenlijk in
feite gemeden hebt, laten we het zo stellen.

183
00:18:07,860 --> 00:18:12,130
Dus als het niet nodig was,
dan liever geen contact.

184
00:18:13,640 --> 00:18:18,960
Hoe was uw schooltijd toen op texel?

185
00:18:21,760 --> 00:18:25,595
Ik vertelde dus in feite eigenlijk al dat
ik dus na de lagere school dat ik naar de

186
00:18:25,595 --> 00:18:31,260
ulo ben gegaan en dat in die periode dat
dus eigenlijk in feite de oorlog uitbrak.

187
00:18:31,650 --> 00:18:36,040
Dus op een gegeven ogenblijk werd
dus de school gevorderd, dus wij

188
00:18:36,040 --> 00:18:42,230
gingen verhuizen naar een ander klein
gebouwtje waar we dan les in kregen.

189
00:18:42,230 --> 00:18:48,570
En die duitsers zaten dus met hun
gevangenen, hun krijgsgevangenen dus met

190
00:18:48,570 --> 00:18:52,970
die bergkaukasiers en met die russen
zaten ze met die Georgiër in die ulo

191
00:18:52,970 --> 00:18:58,435
school, maar daar hebben we eigenlijk
in feite tenminste op onze buurt hebben

192
00:18:58,435 --> 00:19:04,080
we daar geen contact mee gehad, noch
met de duisters noch met die russen.

193
00:19:04,080 --> 00:19:09,860
EN waar gingen jullie dan naar school?

194
00:19:09,860 --> 00:19:11,120
Hoe bedoel je?

195
00:19:12,540 --> 00:19:15,660
De school werd gevorderd en waar
gingen jullie dan naar school?

196
00:19:15,660 --> 00:19:23,580
Wij gingen naar een gebouwtje dat was een
kleuterschool van de roomse kerk vlakij de

197
00:19:23,580 --> 00:19:28,971
roomse kerkgebouw en daar konden we met ik
geloof drie klassen naartoe, dus daar hebben

198
00:19:28,972 --> 00:19:36,330
we wat opgepropt bij elkaar gezeten en daar
hebben we die paar jaren nog les gehad.

199
00:19:38,700 --> 00:19:43,440
En ik heb daar denk ik dus
bijles gekregen om dus te

200
00:19:43,440 --> 00:19:45,850
verhuizen om dus naar den
helder naar school te gaan.

201
00:19:45,850 --> 00:19:56,150
Ik heb maar een klein
gedeelte dus op texel gehad.

202
00:19:56,150 --> 00:20:00,500
Veranderde het onderwijs onder
invloed van de bezetting?

203
00:20:00,500 --> 00:20:08,810
Nee kan ik niets van herinneren ik heb ook niet
het idee dat onze boeken dat die werden aangepast.

204
00:20:08,810 --> 00:20:16,650
Ik heb het idee dat dat eigenlijk in feite ja
wat veranderde er toen, ja eigenlijk niet zo

205
00:20:16,650 --> 00:20:22,190
veel en in de oorlog ja alles lag wat op zijn
gat dus ik neem aan dat iedereen op de beste

206
00:20:22,190 --> 00:20:27,930
manier probeerde er wat van te maken en ik
kan me niet herinneren dat wij dus een ander

207
00:20:27,930 --> 00:20:34,510
soort programma zouden hebben gekregen door de
bezetting, zoals nu tegenwoordig wel gebeurd.

208
00:20:34,510 --> 00:20:42,400
Je ziet dus dat er systematisch werk van wordt
gemaakt om dus geschiedvervalsing te plegen.

209
00:20:42,400 --> 00:20:45,920
Maar daar hadden we bij ons
niet eens de gelegenheid voor.

210
00:20:48,850 --> 00:20:57,100
U ging naar den helder
op school, hoe ging dat?

211
00:20:57,200 --> 00:21:03,300
Nou de operatie was niet zo
erg, het hield wel in dat je

212
00:21:03,300 --> 00:21:07,060
vrij vroeg ‘s morgens op de
fiets naar oudeschild moest.

213
00:21:28,260 --> 00:21:36,930
Kunt u vertellen hoe dat ging?
Iedere dag naar den helder?

214
00:21:36,930 --> 00:21:42,390
Nou, die tochten naar den helder dat zijn natuurlijk
wel evenementen geweest he, we waren ons er

215
00:21:42,390 --> 00:21:48,163
eigenlijk ook best wel van bewust dat er van al
die leerlingen op dat lyceum in den helder liepen

216
00:21:48,164 --> 00:21:52,426
dat wij eigenlijk in feite toch wel een buitenbeentje
waren om het zo maar eens uit te drukken.

217
00:21:52,950 --> 00:21:56,466
Om te beginnen moest je natuurlijk al
van een eiland afkomen waar niemand op

218
00:21:56,466 --> 00:22:01,710
mocht, he, want dat was compleet verboden,
daar kwam geen hond op zonder 7 stempels

219
00:22:01,710 --> 00:22:08,340
en weet ik hoe veel ausweisen en dan
kwamen die texelaars iedere morgen naar

220
00:22:08,340 --> 00:22:13,633
school toe en aan de hand van laten we
zeggen de boot, kwamen we iedere dag te laat.

221
00:22:13,750 --> 00:22:19,970
De knor, zoals wij dat noemden was al 10
minuten of een kwartier geleden gegaan,

222
00:22:19,970 --> 00:22:24,930
dus de klassen zaten al min of meer te
werken en dan kwamen wij nog effe binnen.

223
00:22:24,930 --> 00:22:31,200
Maar dat werd door de staf van de school werd dat
geaccepteerd. Dat was voor hun geen probleem.

224
00:22:31,500 --> 00:22:36,720
En als we 's avonds of 's
middags teruggingen, dan

225
00:22:36,720 --> 00:22:40,790
moesten we wat eerder weg om
die bewuste boot te halen.

226
00:22:40,790 --> 00:22:46,630
Dus eigenlijk in feite waren het altijd
wel van die aanpassingen waardoor je niet

227
00:22:46,630 --> 00:22:54,920
een normale leerling was, maar we hebben
ons daar nooit ongelukkig om gevoeld.

228
00:22:54,920 --> 00:23:01,840
Want zon boottocht, je rijdt om te beginnen met
een aantal scholieren rij je gezamenlijk naar

229
00:23:01,840 --> 00:23:08,630
oudeschild en je zit dan in een compartiment
van de boot voorin, tweede klas, dan zit je op

230
00:23:08,630 --> 00:23:16,460
houten banken en de meeste kinderen zaten dan
voordat ze in den helder kwamen hun huiswerk nog

231
00:23:16,460 --> 00:23:25,370
even door te nemen dus in de ochtend en was het
studentenhok, dat leerlingenhok dat was erg rustig.

232
00:23:25,370 --> 00:23:27,374
Dat was heel erg stil.

233
00:23:27,374 --> 00:23:31,360
Maar als we dan terugkwamen dan hadden
we de hele dag, dat was anders dan

234
00:23:33,180 --> 00:23:39,886
nu, dan zat je de hele dag stil te
werken en dan als je dan op de boot

235
00:23:39,886 --> 00:23:46,970
zat werd er kattenkwaad uitgehaald,
dan was het een drukte vanjewelste.

236
00:23:46,970 --> 00:23:49,160
Hele leuke herinneringen.
Hele leuke herinneringen.

237
00:23:49,160 --> 00:23:53,080
Dus wat dat betreft dan waren
dat toch wel aparte ritten.

238
00:23:53,080 --> 00:24:03,750
En als je nou vraagt hebben jullie iets van
gevaar gezien of iets van gevaren gemerkt, nou dan

239
00:24:03,750 --> 00:24:12,980
kan ik wel stellen dat zo nu dan dreef er dan
een mijn in het maasdiep en dan werd dus ook

240
00:24:12,980 --> 00:24:18,980
inderdaad vanuit de boot werd er dus opgelet of
die krengen dus inderdaad niet in het water lagen.

241
00:24:19,310 --> 00:24:25,230
Maar er is ook een periode geweest, en dat
was eigenlijk in feite niet op het eind, maar

242
00:24:25,230 --> 00:24:32,300
toen was er door de duitser was er nog
scheepsverkeer van frankrijk naar hamburg bremen, maar

243
00:24:32,300 --> 00:24:42,210
die konvooien kwamen dan 's ochtends vroeg,
vielen ze bij den helder dus het texelse gat in

244
00:24:42,210 --> 00:24:49,700
en dan lagen ze zo met die sperringsballons
erboven onder de dekking van den helder met het

245
00:24:49,700 --> 00:24:57,149
geschut en het vliekamp de kooi vlakbij waar
jagers op zaten en dan bleven ze er liggen tot

246
00:24:57,149 --> 00:25:01,320
aan de avond als het alweer een beetje donker
begon te worden en dan vertrokken ze weer.

247
00:25:01,320 --> 00:25:04,969
Maar wij voeren met die boot
regelmatig langs herinneringen

248
00:25:04,969 --> 00:25:06,790
aan een oorlog, om het zo
maar eens uit te drukken.

249
00:25:06,790 --> 00:25:16,560
En een van de dingen waar we later toch wel
een beetje angstig om zijn geweest was dat we

250
00:25:16,560 --> 00:25:23,800
van school af kwamen wandelen met een heel
stel en toen waren ze net bezig met een duitse

251
00:25:23,800 --> 00:25:31,280
auto, vrachtauto aan boord te zetten, maar op
dat moment ging het luchtalarm, de sirene en

252
00:25:31,280 --> 00:25:36,860
die duitsers sprongen met een snelheid van die
auto vandaan en die maakten dat ze wegkwamen.

253
00:25:37,840 --> 00:25:41,210
Wij hebben natuurlijk nooit
gemerkt waarom dat was, maar later

254
00:25:41,210 --> 00:25:46,870
bleek dat het een wagen met munitie
was op de boot werd gereden.

255
00:25:48,060 --> 00:25:52,300
Eigenlijk zijn dat van die momenten
geweest dat je achteraf denkt nou, dat

256
00:25:52,300 --> 00:25:57,320
is nog vrij goed afgelopen, voor hetzelfde
geld had het goed fout kunnen gaan.

257
00:25:57,380 --> 00:26:00,260
Dus dat zijn eigenlijk dingen
die je dan achteraf nog eens

258
00:26:00,260 --> 00:26:06,750
bekijkt, maar om te zeggen dat
het een impact heeft gemaakt, nee.

259
00:26:08,300 --> 00:26:11,690
Waarom ging u eigenlijk
in den helder naar school?

260
00:26:11,800 --> 00:26:15,830
Ja, waarom? Waarom zou je nou
een vervolgopleiding nemen?

261
00:26:17,660 --> 00:26:23,220
Ik denk dat de leerkrachten en de
oudelui het idee hadden van hij kan iets

262
00:26:23,220 --> 00:26:29,160
meer dan alleen een ulo school dus
laten we proberen of ie dat doen kan.

263
00:26:29,360 --> 00:26:35,640
Dus vandaar dat, ik was dus niet alleen,
we gingen met, wat zal het zijn, naar het

264
00:26:35,640 --> 00:26:41,720
lyceum naar de hbs met een man of 15,
denk ik, hoogop en dan gingen er nog een

265
00:26:41,720 --> 00:26:46,830
aantal naar de huishoudschool, meisjes en
een enkeling ging naar de ambachtsschool.

266
00:26:46,860 --> 00:26:53,560
Ik denk dat we iedere dag met zo'n 25
kinderen iedere dag van Texel afgingen

267
00:26:53,560 --> 00:27:02,470
en dan 's avonds ook weer terugkwamen
en om die reden denk ik dat de

268
00:27:02,470 --> 00:27:08,160
onderwijzers en de oudelui gezegd hebben,
nou, als jullie het geld ervoor over

269
00:27:08,160 --> 00:27:08,972
hebben en jullie durven het aan, laat
die kinderen maar naar den helder gaan.

270
00:27:09,950 --> 00:27:24,090
Dus op die manier mogelijkheden
bieden voor de kinderen.

271
00:27:24,090 --> 00:27:30,130
Wat merkte u van het feit dat je moeilijk
het eiland op kon komen als buitenstaander?

272
00:27:31,100 --> 00:27:39,430
Ja, wij euh, van oudeschild af dan moest
je als je de boot opging moest je je

273
00:27:39,430 --> 00:27:43,890
ausweis laten zien, als je van de boot
afging moest je je ausweis laten zien.

274
00:27:45,600 --> 00:27:50,200
Als je van het havencompartiment afging moest
je je ausweis laten zien, op het eind van de

275
00:27:50,200 --> 00:27:56,800
hoofdgracht stond een wacht, bij poosbrug
stond een wacht en dan kon je in feite pas naar

276
00:27:56,800 --> 00:28:03,268
school, want dat schoolgebouw dat stond op de
hoofdgracht, dat was vlakbij de texelse boot,

277
00:28:03,269 --> 00:28:11,480
maar die was ook gevorderd, dus de eerste jaar
denk ik heb ik les gehad in een oude lagere

278
00:28:11,480 --> 00:28:17,610
school in oud den helder en het oude den
helder was toen al leeggehaald dus er was geen

279
00:28:17,610 --> 00:28:24,690
woning meer bewoond en alle huizen hingen als
krotten in elkaar, dus als kinderen liepen we

280
00:28:24,690 --> 00:28:32,310
door die sinistere buurten heen naar school toe
en dat is in feite die eerste periode geweest.

281
00:28:32,570 --> 00:28:37,390
Tot eigenlijk de hele zaak werd
afgesloten en toen mocht ook niemand meer.

282
00:28:37,390 --> 00:28:43,160
Dus je kan nagaan, als je van texel
af ging had je diverse posten,

283
00:28:43,160 --> 00:28:48,798
controles te passeren, maar dat was
eigenlijk in feite naar texel toe

284
00:28:48,798 --> 00:28:51,760
was dat nog erger, want dan begon
het al bij het station bijvoorbeeld.

285
00:28:51,760 --> 00:28:59,160
Dus er was geen kijk op dat je
zonder papieren naar Texel kon.

286
00:28:59,160 --> 00:29:04,210
Het enige wat wel gebeurde was dat mensen
stiekem met de beurtschipper meevoeren,

287
00:29:04,210 --> 00:29:12,610
die ging dan vanaf amsterdam en leiden
en rotterdam ook geloof ik nog een.

288
00:29:12,610 --> 00:29:18,380
Die bleven nog lang varen en die zorgden
dus eigenlijk voor de ravitaillering van

289
00:29:18,380 --> 00:29:22,990
mensen die op texel wat weg wilden sturen
naar familie of bekenden aan de vaste

290
00:29:22,990 --> 00:29:33,230
wal, maar het gebeurde ook wel eens dat
er stiekem eentje meeging naar texel toe.

291
00:29:33,230 --> 00:29:41,220
Hoe veranderde texel
in de oorlogsjaren?

292
00:29:41,220 --> 00:29:49,617
Nou, onderduikers heb je
natuurlijk in feite weinig zicht op

293
00:29:49,617 --> 00:29:53,260
gehad, maar die waren er
natuurlijk wel legio neem ik aan.

294
00:29:53,260 --> 00:29:57,439
Maar toen met zo'n actie
in amsterdam hebben ze daar

295
00:29:57,440 --> 00:30:01,120
een heel stel kinderen
verzameld, die dus inderdaad...

296
00:30:07,000 --> 00:30:18,330
Nog een keer

297
00:30:19,410 --> 00:30:28,960
De verandering van texelaars zal niet
groot zijn geweest, want ik heb je net

298
00:30:28,960 --> 00:30:34,020
al verteld, de contacten met de duitsers
was eigenlijk maar minimaal, het was

299
00:30:34,020 --> 00:30:38,810
dat het moest en mijn vader zat op het
postkantoor dus die sprak nog wel eens

300
00:30:38,810 --> 00:30:42,720
met een duitser en dan moest je dus
ambtshalve moet je dus met hem verkeren.

301
00:30:42,720 --> 00:30:47,200
Als je je fiets in moest leveren,
moest je je fiets inleveren

302
00:30:47,200 --> 00:30:51,600
bij een mof om het zo maar te
zeggen, he, dan zie je m ook.

303
00:30:51,600 --> 00:30:55,951
En het gebeurde een enkele keer dat je
zo'n groep voorbij ziet gaan, zingende en

304
00:30:56,810 --> 00:31:01,820
ze dus eigenlijk in feite naar een andere
plek ziet marcheren, maar voor de rest

305
00:31:01,820 --> 00:31:08,160
hebben we, in ieder geval voor zover ik
weet, hebben we er weinig verandering gezien.

306
00:31:08,160 --> 00:31:17,340
Texel was een gesloten gemeenschap, eigenlijk in
feite best wel sociaal en solidair met elkaar.

307
00:31:17,340 --> 00:31:23,160
Dus eigenlijk in feite, denk ik dat
er toch niet veel veranderd is.

308
00:31:23,450 --> 00:31:30,010
Ja er waren een paar mensen die dus
eigenlijk in feite bij de NSB waren,

309
00:31:30,010 --> 00:31:35,109
dus in feite pro-Duits, maar die
werden in feite gemeden als de pest.

310
00:31:35,110 --> 00:31:39,780
Die lagen er eigenlijk
in feite lagen die eruit.

311
00:31:39,780 --> 00:31:45,360
En dan was er nog een kleine groep
die was niet duidelijk pro en niet

312
00:31:45,360 --> 00:31:51,270
duidelijk anti en die werden eigenlijk
met argwaan en voorzichtig bekeken.

313
00:31:51,270 --> 00:31:56,760
Maar om nou te zeggen dat dat een
impact had op de totale mentaliteit

314
00:31:56,760 --> 00:32:05,990
en de houding van de texelaars onder
elkaar, ik kan dat niet zeggen.

315
00:32:05,990 --> 00:32:09,870
Hoe reageerden jullie op
de eerste vreemde duitse

316
00:32:09,870 --> 00:32:13,800
soldaten, ik kan me voorstellen
dat de Kaukasiërs enz.

317
00:32:13,800 --> 00:32:14,198
voor heel wat ophef
gezorgd moeten hebben?

318
00:32:14,460 --> 00:32:20,090
Ja, dat was het natuurlijk ook.

319
00:32:20,980 --> 00:32:27,270
Toen de eerste krijgsgevangene in duitse
dienst dat die dus op texel kwamen dat

320
00:32:27,270 --> 00:32:32,510
waren de Italianen van Betoglio, maar er
is natuurlijk geen texelaar die italiaans

321
00:32:32,510 --> 00:32:38,330
spreekt, dus in feite liep dat helemaal
buiten de texelse gemeenschap om.

322
00:32:38,330 --> 00:32:42,430
Ze werden bij elkaar gehuisvest
in wat barakken, maar ik kan me

323
00:32:42,430 --> 00:32:47,130
niet herinneren dat er iemand contact
met die italianen heeft gehad.

324
00:32:47,260 --> 00:32:54,870
Het werd anders toen de britsindiers bij
terbroek gevangen werden genomen toen die

325
00:32:55,080 --> 00:33:04,260
naar texel kwamen en er een zucht over den
burgt ging: er zijn zwartjes in de haven.

326
00:33:04,260 --> 00:33:09,770
De jeugd die in feite fietsen kon en een beetje
benul had die stapten op de fiets en die crosten

327
00:33:09,770 --> 00:33:15,730
naar de haven toe en inderdaad, daar zaten
allemaal mensen op het haventerrein die zaten daar

328
00:33:16,290 --> 00:33:21,370
uit te rusten en die dachten lekker in het
zonnetje, maar dat waren allemaal britsindiers.

329
00:33:21,640 --> 00:33:27,560
Maar wie schetste onze verbazing dat we in
het engels met elkaar konden converseren,

330
00:33:27,560 --> 00:33:32,960
dus het eerste wat er gebeurde, dat er
heel veel gepraat en heel veel eerste

331
00:33:32,960 --> 00:33:40,570
contacten zijn gelegd met die mensen
en die waren eigenlijk ook, hoe moet ik

332
00:33:40,570 --> 00:33:46,360
dat nou uitdrukken, die waren socialer
dan de bergkaukasiers en de georgiers.

333
00:33:46,360 --> 00:33:55,330
Ze waren ook socialer in dat opzicht dat
ze je meteen van hun rooie kruispakket

334
00:33:55,330 --> 00:34:01,670
lieten ze je sigaretten roken en ze gaven
chocolaatjes uit en afijn op die manier

335
00:34:01,780 --> 00:34:07,210
was het toch vrij makkelijk om contact met
die britsindiers, die krijgsgevangenen.

336
00:34:07,210 --> 00:34:11,125
Maar toen die weggeraakt zijn
en daar die bergkaukasiers voor

337
00:34:11,126 --> 00:34:14,820
in de plaats is dat natuurlijk
een heel ander soort bevolking.

338
00:34:14,820 --> 00:34:23,340
Ze praten dus geen engels, maar heel mondjesmaat,
maar 1 woord duits, dus ik kan me niet

339
00:34:23,340 --> 00:34:31,290
herinneren dat er enig contact is geweest tussen
de texelse bevolking en de bergkaukasiers.

340
00:34:31,510 --> 00:34:36,910
En toen die bergkaukasiers weg waren en daar
de georgiers voor terugkwamen was het min of

341
00:34:36,910 --> 00:34:42,810
meer precies hetzelfde en er zullen incidenteel
zullen er mensen wel contact gehad hebben.

342
00:34:43,010 --> 00:34:48,140
Ik kan me bijvoorbeeld herinneren dat de
vrouw van huisman, van adriaan die met mij

343
00:34:48,140 --> 00:34:56,040
ondergedoken gezeten heeft, die heeft een
kind van een rus, dus ik neem aan dat dat op

344
00:34:56,040 --> 00:35:37,610
een andere manier gebeurd is dan dat er een
doorsnee texelaar met een georgier omging.

345
00:35:37,610 --> 00:35:40,910
Deden er vreemde verhalen
over de georgiers de ronde?

346
00:35:40,910 --> 00:35:52,670
Ik kan me niet herinneren dat er over de russen
verhalen de ronde hebben gedaan, dat waren

347
00:35:52,670 --> 00:36:00,250
voor ons mensen met een hele moeilijke achtergrond,
voor ons tenminste en omdat je ze niet kon

348
00:36:00,250 --> 00:36:09,479
verstaan en er geen conversatie was maakte je
van hun belevingen of achtergronden, daar maakte

349
00:36:09,479 --> 00:36:14,920
je niets van, tenminste ik kan me niets
herinneren van dat er door welke texelaar dan ook

350
00:36:14,920 --> 00:36:20,449
regelmatig contacten zijn geweest zoals dat
toentertijd wel met die britsindiers geweest was.

351
00:36:20,450 --> 00:36:24,810
Dus dat kan ik me eigenlijk
in feite niet herinneren.

352
00:36:24,810 --> 00:36:30,790
Maar ook niet verhalen als voor die mensen die er
nu aankomen, daarvoor moet je oppassen of zoiets?

353
00:36:31,320 --> 00:36:38,770
Nou, ik kan me eigenlijk in feite alleen m'n
herinneringen laten gaan over de bergkaukasiers

354
00:36:38,770 --> 00:36:46,810
want in de tijd dat de georgiers kwamen was
ik niet op texel, toen zat ik ondergedoken.

355
00:36:46,810 --> 00:36:50,180
Later ben ik daar in feite een
beetje tegenaan gaan hangen,

356
00:36:50,180 --> 00:36:55,160
maar nogmaals, ik heb eigenlijk
geen contact met ze gehad.

357
00:36:55,160 --> 00:37:01,060
In de periode dat de bergkaukasiers weggingen
en de georgiers zouden komen, want die

358
00:37:01,060 --> 00:37:07,790
waren er toen nog niet, toen heb ik
ingebroken in een duitse garage en daar ben ik

359
00:37:07,790 --> 00:37:13,200
gesnapt en toen ben ik met een snelheid, als
een speer ben ik daaruit vandaan gekomen,

360
00:37:13,440 --> 00:37:21,070
maar dat was een garage waarin dus die
bergkaukasiers net vertrokken waren, dus dat is

361
00:37:21,070 --> 00:37:28,090
de enige link die ik kan leggen tussen die
bergkaukasiers, de georgiers en nico eelman.

362
00:37:29,340 --> 00:37:30,850
En dat was wel schrikken.

363
00:37:31,150 --> 00:37:32,030
Wat gebeurde er toen?

364
00:37:36,170 --> 00:37:41,339
Omdat een tante die woonde naast die garage en die
zei er ligt hout in en toen ben ik eigenlijk zo

365
00:37:41,340 --> 00:37:47,710
gek geweest dat ik me in feite heb in die garage
heb laten zakken door een touw van een hanenbalk

366
00:37:47,710 --> 00:37:55,300
af en een ruitje had ik weggeschoven en toen heb
ik me erin laten zakken en ik was in feite aan het

367
00:37:55,300 --> 00:37:59,590
kijken of er wat moois in lag en toen had ik al een
aantal planken aan die tante naar boven geschoven,

368
00:37:59,590 --> 00:38:06,020
die zat op dat platte dak en ik liep nog wat
rond en daar hoor ik een aantal fietsen tegen die

369
00:38:06,020 --> 00:38:16,640
asbest deur aanzetten en toen hoorde ik ze aan
de deur morrelen en toen ben ik flink geschrokken.

370
00:38:16,640 --> 00:38:20,650
En toen ben ik weggekropen in
een slaaphokje wat ze in die

371
00:38:20,650 --> 00:38:24,150
garage hadden voor de wachtpost
en daar ben ik in gaan zitten.

372
00:38:24,750 --> 00:38:29,050
En toen kwamen die duitsers binnen
met z'n tweeën en die liepen

373
00:38:29,050 --> 00:38:35,360
bij de kant langs, Ah das ist
gut, das ist schon en dat is dit.

374
00:38:35,360 --> 00:38:40,580
En toen ben ik eerst dat hokje uitgegaan en toen
gingen zij dat hokje in en toen ben ik naar de

375
00:38:40,580 --> 00:38:44,590
andere kant naar een waterplaats
gestapt doordat er een schuine deur

376
00:38:44,590 --> 00:38:50,790
in de hoek van dat gebouw en toen
hoorde ik ze eerst ah das is gut,

377
00:38:50,790 --> 00:38:57,243
schon en toen was het effe stil
en zei er een: was gibt den dass?

378
00:38:57,244 --> 00:39:02,564
Gibt es Diebe hier? Want die zagen dat
waaraan ik me naar beneden had laten zakken.

379
00:39:02,565 --> 00:39:10,910
Dus ze kwamen verderop en ze pakten die deur
vast van die waterplaats en ik had m'n bril

380
00:39:10,910 --> 00:39:17,020
afgedaan en m'n sokken uitgetrokken en toen
heb ik die deur een zwaai gegeven, dus die lui

381
00:39:17,020 --> 00:39:20,980
kregen die deur tegen zich aan en toen ben
ik als een speer dwars door die garage naar

382
00:39:20,980 --> 00:39:28,930
buiten gerend en die lui die riepen Halt oder
ich schiessen, maar ik heb geen schot gehoord.

383
00:39:28,930 --> 00:39:32,750
En een tijd heb ik toen in een kolk
gezeten. Weet je wat een kolk is?

384
00:39:32,750 --> 00:39:38,860
Zo'n waterput in het land, daar heb ik me in
verborgen want ik was bang dat ze me kwamen halen.

385
00:39:38,860 --> 00:39:54,040
Dus daar heb ik nog wel van die nachtmerries van
gehad, dat ze me te pakken zouden hebben. Maar...

386
00:39:54,040 --> 00:40:03,180
Hoe oud was u en wat gebeurde er in 1944
toen veel mannen naar de overkant moesten?

387
00:40:03,180 --> 00:40:15,440
Dat was natuurlijk een periode die staat los, die
tocht van die jonge texelaars naar de vaste was.

388
00:40:15,440 --> 00:40:23,582
Dat was wat anders dan de georgiers of de
bergkaukasiers, maar dat was dus in 44, toen

389
00:40:23,582 --> 00:40:29,800
de duitsers hadden toen nog de indruk dat
er een invasie zou kunnen komen op texel.

390
00:40:29,890 --> 00:40:36,030
Of dat nou flauwe kul is geweest of niet,
maar dat werd dus aangevoerd als reden waarom.

391
00:40:36,190 --> 00:40:40,130
En toen moesten dus de mannen tussen
de 16 en 35 jaar moesten van texel af

392
00:40:40,130 --> 00:40:45,730
en er werd gezegd die gaan naar friesland
toe, die hoeven alleen maar van het

393
00:40:45,730 --> 00:40:52,153
eiland af en in friesland ga je in een
barakkenkampje of in een school of wat

394
00:40:52,153 --> 00:40:56,730
dan ook, dus jullie hoeven daar eigenlijk
in feite niet over in te zitten.

395
00:40:56,730 --> 00:41:01,540
Maar ik was al een tijd van school af want
de school in den helder was gesloten en ik

396
00:41:01,540 --> 00:41:10,660
ging naar een oom in bargen, vlakbij de waal
en die man had een boerderij en daar ging

397
00:41:10,660 --> 00:41:17,760
ik helpen en ik bleef daar ook wel slapen
en toen werd er bij hun ook op de boom of op

398
00:41:17,760 --> 00:41:24,020
de deur werd een plakkaat gedrukt dat
iedereen zich tussen de 16 en 35 jaar die moest

399
00:41:24,020 --> 00:41:29,580
zich melden en zo niet dan werden de boerderijen
in de fik gestoken of de huizen in de

400
00:41:29,580 --> 00:41:35,230
fik gestoken, mensen zouden doodgeschoten
worden, zijn allemaal van die mooie maatregelen.

401
00:41:35,740 --> 00:41:40,660
Maar ik had gevraagd aan die
oom en tante mag ik blijven?

402
00:41:40,660 --> 00:41:46,400
Nou dat mocht wel, dus ik kon bij die oom
en die tante op de boerderij onderduiken.

403
00:41:46,660 --> 00:41:50,040
We hadden een gat gespit in
het hooi om daar eigenlijk in

404
00:41:50,040 --> 00:41:54,070
feite dan de nacht door te
brengen, een beetje weggedoken.

405
00:41:54,720 --> 00:42:01,260
Maar die oom die ging als wij zaten te eten ging
hij op de weg lopen om te kijken of er soms nog

406
00:42:01,260 --> 00:42:09,100
moffen aankwamen en dat is natuurlijk nou niet
zo'n beste houding om die lui van je af te houden.

407
00:42:09,570 --> 00:42:16,610
Mijn vader komt op de fiets van den burg af en
die zegt je moet je ook melden, wat doe jij?

408
00:42:16,610 --> 00:42:20,610
Ik zeg van Ome Douwe en Tante
Marie mag ik hier blijven

409
00:42:20,610 --> 00:42:22,490
dus ik denk maar dat ik
onderduik, dat ik hier blijf.

410
00:42:22,490 --> 00:42:30,740
Nou zegt ie dat is best, dus hij gaat
weer terug op de fiets en hij komt een uur

411
00:42:30,740 --> 00:42:36,910
later komt hij terug met het zweet op de
neus en hij zegt iedereen gaat, joop de

412
00:42:36,910 --> 00:42:41,800
beurs gaat en jan van der pijl gaat en
ze gaan allemaal, je moest ook maar gaan.

413
00:42:41,800 --> 00:42:44,570
Als ze je vinden dan
gaat de boerderij eran.

414
00:42:44,570 --> 00:42:47,960
Ome douwe en tante Marie worden doodgeschoten
dus je moest eigenlijk maar gaan.

415
00:42:47,961 --> 00:42:54,360
Ik zeg nou als jullie menen dat ik
gaan moet.. Dus toen heb ik me gemeld.

416
00:42:54,790 --> 00:43:03,330
En met een hele hoop werden we geregistreerd
en we hebben de nacht doorgebracht in het oude

417
00:43:04,100 --> 00:43:10,260
weeshuis in de parkstraat, de ramen waren eruit,
er stonden nog wat bedden in, wat britsen in.

418
00:43:10,570 --> 00:43:16,720
Dus iedereen heeft de nacht op een
brits of op een bankje doorgebracht

419
00:43:16,880 --> 00:43:21,989
en volgende morgen zijn we naar
de boten gebracht in een lange

420
00:43:21,990 --> 00:43:25,710
colonne en zijn we dus eigenlijk
op die manier van texel afgeraakt.

421
00:43:29,130 --> 00:43:33,200
En hoe ging dat verder?

422
00:43:33,200 --> 00:43:44,330
Het vervolg in feite van die periode dat is
dat we met zn allen aan boord van de dokter

423
00:43:44,330 --> 00:43:56,510
wagemaker werden gebracht en we hebben daar met
zn allen bij dat wegvaren, toen de boot wegvoer

424
00:43:56,510 --> 00:44:03,990
en de halve texelse bevolking die stond op
de haven en toen hebben we met z'n alle het

425
00:44:03,990 --> 00:44:12,090
wilhelmus gezongen en dat had toen een behoorlijke
impact op alles wat er op de haven stond.

426
00:44:12,090 --> 00:44:18,650
Dus toen zijn we eerst naar den helder gevaren,
daar moest de boot kennelijk nog wat van

427
00:44:18,650 --> 00:44:26,350
zijn normale dienst vervullen en toen zijn
we van den helder af naar harlingen gevaren.

428
00:44:26,350 --> 00:44:32,270
En daar werden we om een uur of 6 van
de boot af gejaagd en toen hebben we

429
00:44:32,270 --> 00:44:36,850
moeten wachten op de kade tot 8 uur, dan
moest iedereen naar binnen, sperruur.

430
00:44:36,850 --> 00:44:42,550
En toen zijn we lopende van
harlingen naar leeuwarden gegaan.

431
00:44:42,550 --> 00:44:47,550
Bij een paar boeren waren wat paard en
wagen gecharterd, dus iedereen had allerlei

432
00:44:47,550 --> 00:44:52,900
kleding en voedsel en noem maar op had
iedereen mee, dus die zaten in koffers en in

433
00:44:52,900 --> 00:45:04,261
zakken en afijn, dus die lagen op die paard
en wagen op de wagens en wij liepen dus in

434
00:45:04,262 --> 00:45:05,070
het donker naar leeuwarden en zodoende zijn
we dus van texel af friesland in geraakt.

435
00:45:05,210 --> 00:45:09,990
Wist u toen al wat er ging gebeuren?

436
00:45:09,990 --> 00:45:13,380
Nou ja, wat er gebeuren ging?

437
00:45:13,381 --> 00:45:21,620
Ze hadden ons wijsgemaakt dat we in friesland
alleen hoefden te bivakkeren en in een

438
00:45:21,620 --> 00:45:26,720
barak of in een schoolgebouw ofzo, maar
verder werd er helemaal niet over gepraat.

439
00:45:27,060 --> 00:45:33,679
Dus wij kwamen om nachts om een uur of 12 of 1
kwamen we in leeuwarden op het engelse plein

440
00:45:33,680 --> 00:45:38,730
en toen moesten we stoppen, toen moesten we
wachten en iedereen ging dan op het trottoir

441
00:45:38,730 --> 00:45:47,270
zitten en in een tuintje en er gingen 2 duitsers
naar de generalstaab, zo werd dat gezegd.

442
00:45:47,270 --> 00:45:54,340
En een poosje later kwamen die terug en
toen werd er gezegd zum zug, zum bahnhof.

443
00:45:54,660 --> 00:45:59,476
En daar sloeg natuurlijk bij meerdere
texelaars de schrik om het hart en toen dacht

444
00:45:59,476 --> 00:46:06,190
ik: zie je wel, ze hebben de kluit weer
besodemieterd en toen heb ik geprobeerd

445
00:46:06,190 --> 00:46:11,400
eronderuit te komen, maar degene waar ik
van dacht dat ie eruit zou willen gaan die

446
00:46:11,400 --> 00:46:15,194
durfde niet want hij zei ik heb een vrouw en
7 kinderen thuis, dus ik waag het er niet op.

447
00:46:16,030 --> 00:46:21,310
Dus zodoende zijn we met z'n allen
op het station in leeuwarden terecht

448
00:46:21,310 --> 00:46:27,390
gekomen en daar hebben we dus eigenlijk
in feite tot de volgende dag wat

449
00:46:27,390 --> 00:46:32,360
rondgehangen in die wachtkamers,
voordat we dus naar de trein moesten.

450
00:46:36,850 --> 00:46:45,792
En om een uur of 6 werd er gefloten en werd er
geschreeuwd: zum zug, toen moesten we allemaal

451
00:46:45,793 --> 00:46:52,820
naar de trein toe en toen kwam adriaan huisman,
dat was een postbesteller bij mn vader op

452
00:46:52,920 --> 00:46:58,280
kantoor, die liep bij mij langs en die tikte
mij op mijn schouder en die zegt ga je mee?

453
00:46:58,850 --> 00:47:04,603
En ik had in de gaten dat ie de andere kant op
ging en niet naar de trein toe en we zijn eigenlijk

454
00:47:04,603 --> 00:47:10,960
in feite zo het station uitgelopen want er stond
geen wachtpost meer en we zijn met 4 mannen

455
00:47:11,530 --> 00:47:18,850
achter een vrouwtje, een meisje aangelopen die
dus naar huzem, naar zuid-leeuwarden is gelopen

456
00:47:18,850 --> 00:47:25,090
en daar zijn we eigelijk, door haar zijn we
in feite ondergebracht in onderduikadressen.

457
00:47:34,690 --> 00:48:02,240
Zoals het nu klinkt lijkt de
oorlog voor u veel bewogener

458
00:48:02,240 --> 00:48:32,060
te zijn geweest dan u in
eerste instantie liet voorkomen?

459
00:48:32,060 --> 00:48:39,760
Twijfelt over de vraag.

460
00:48:39,760 --> 00:48:41,770
Legt het nogmaals uit.

461
00:48:41,770 --> 00:48:47,090
Als je kijkt, wat is er
dan op texel gebeurd, dan

462
00:48:47,090 --> 00:48:51,780
heeft alleen het laatste
half jaar een impact gehad.

463
00:48:52,210 --> 00:48:57,400
He, om te beginnen die groep van
jonge texelaars die weggevoerd zijn.

464
00:48:57,680 --> 00:49:05,380
Dat is eigenlijk het eerste wat
behoorlijk wat teweeg gebracht heeft.

465
00:49:05,730 --> 00:49:10,140
Maar voor die tijd eigenlijk in feite niet,
want wat wist eigenlijk in feite een texelaar?

466
00:49:10,140 --> 00:49:16,800
Ja, je kunt natuurlijk zeggen van al die
texelaars wisten dat den helder een nest was waar

467
00:49:16,800 --> 00:49:24,350
niemand doorheen kwam, maar daar was mee te
leven en het rare is dat als je daar langzaam in

468
00:49:24,350 --> 00:49:34,220
groeit en, hoe moet ik dat uitleggen, er wordt
geen moord gepleegd en het gebeurt geleidelijk..

469
00:49:34,310 --> 00:49:38,690
Dan heb je daar eigenlijk in feite niet zo'n
last van, maar ik kan me voorstellen dat iemand

470
00:49:38,690 --> 00:49:44,702
die later dit soort verhalen hoort, dat die
zegt, maar luister dat was toch evengoed wat?

471
00:49:44,702 --> 00:49:50,020
He, als je dat verplaatst naar de dag van vandaag
dan heb het ook een hele impact om het zo maar

472
00:49:50,020 --> 00:49:57,651
eens uit te drukken, maar toen voor ons, gut het
liep eigenlijk in feite min of meer vanzelf en

473
00:49:57,651 --> 00:50:03,060
je kan zeggen, ja, moet je dan je ausweis 3 of
4 keer laten zien, nou ja, dan doe je dat toch?

474
00:50:03,060 --> 00:50:08,662
En als je met 4 of 5 kinderen
naar het lyceum toe gaat, je loopt

475
00:50:08,662 --> 00:50:11,220
met z'n 5en van de boot af en je
komt met z'n 5en op school aan.

476
00:50:14,310 --> 00:50:20,330
Zoveel gevoel van iets aparts en
lelijks, ik heb het niet gehad.

477
00:50:20,330 --> 00:50:23,800
Dus tot het moment dat je eigenlijk
in feite wordt weggevoerd en dat

478
00:50:23,800 --> 00:50:31,180
je dan voelt dat je dan eigenlijk
in feite toch een bezette bent.

479
00:50:31,180 --> 00:50:38,230
Dat je toch geen fluit meer te vertellen
hebt en dat je lingeloos eigenlijk mee zal

480
00:50:38,230 --> 00:50:43,709
moeten of je zal eigenlijk in feite, wat
ik al eerder vertelde onderduiken, maar dat

481
00:50:43,710 --> 00:50:49,130
had ook weer z'n consequenties en dat was
voor die texelaars eigenlijk in feite, zo'n

482
00:50:49,130 --> 00:50:54,350
verzet lag ze eigenlijk in feite niet,
benne allemaal lieve mensen die elkaar geen

483
00:50:54,350 --> 00:51:00,660
kwaad toewensen en geen kwaad doen, dus het
was voor hun ook een beetje wezensvreemd.

484
00:51:00,660 --> 00:51:07,560
Laat ik het zo stellen.

485
00:51:07,560 --> 00:51:10,760
Welk gevoel ging er door u heen
tijdens die tocht door Friesland?

486
00:51:16,560 --> 00:51:22,830
Ja, of je nou op zo'n toch bang moet
zijn, ik kan me dat niet herinneren.

487
00:51:23,080 --> 00:51:25,480
Je bent met elkaar, je
kent eigenlijk in feite

488
00:51:25,480 --> 00:51:27,940
praktisch, nou ik wil niet
zeggen praktisch, iedereen.

489
00:51:27,940 --> 00:51:33,630
Maar het is een vertrouwde omgeving en je
bent bij elkaar en als wat ik net vertelde

490
00:51:33,630 --> 00:51:38,380
dat je samen zo'n wilhelmus zingt, dat
wild dus zeggen dat je dus verbonden bent.

491
00:51:39,940 --> 00:51:42,690
Je staat niet als individu,
begrijp je wat ik bedoel?

492
00:51:42,690 --> 00:51:47,531
Dus het overkomt je met z'n allen en dat
maakt het minder erg, laat ik het dan maar

493
00:51:47,531 --> 00:51:55,810
zo stellen en dat er dus een enkeling is
die er dan dus dan wat uit de boot valt.

494
00:51:55,810 --> 00:52:05,910
Zo is Joop Kikkert, die is nog van de boot
afgesprongen en die is zwemmende is ie er afgegaan

495
00:52:05,910 --> 00:52:09,878
en hij was al aan boord, dus dat is dan een
enkeling die zich op zo'n manier verzet heeft

496
00:52:09,878 --> 00:52:15,190
of gemanifesteerd heeft tegen de maatregelen
die dus eigenlijk in feite waren afgekondigd.

497
00:52:16,290 --> 00:52:20,140
Op de haven, kan ik ook nog wel even
zeggen, op de haven daar werd voordat

498
00:52:20,140 --> 00:52:24,560
iedereen aan boord ging, daar werd nog
geprobeerd een aantal mensen uit de

499
00:52:24,560 --> 00:52:28,160
groep vandaan te halen en dat is onder
andere voor m'n vriend is dat gelukt.

500
00:52:28,160 --> 00:52:33,020
Daar wist iemand, die wist hem dus eigenlijk
in feite de commandant die erbij stond en

501
00:52:33,020 --> 00:52:37,540
dat beoordelen moest, die wist m dan te
overtuigen dat het beter was dat ie niet ging.

502
00:52:37,540 --> 00:52:42,590
Dus joop die mocht eruit, maar dat was
ook een van de weinigen die er op de haven

503
00:52:43,350 --> 00:52:49,980
nog uit werden gelaten en de rest ging
allemaal rustig, ook nog rustig aan boord.

504
00:52:51,580 --> 00:52:53,660
Wat was de reactie
van de achterblijvers?

505
00:52:59,170 --> 00:53:05,200
Ja, eigenlijk in feite met iets van vertrouwen
dat je met elkaar bent, dat je dus niet alleen

506
00:53:05,200 --> 00:53:10,332
wordt weggehaald en dat je dus met mekaar bent
en dat je dus eigenlijk de mededeling had gehad

507
00:53:10,332 --> 00:53:14,790
dat je dus niet naar duitsland zou gaan en dat
je dus in friesland zou blijven en je hoefde

508
00:53:14,790 --> 00:53:21,921
geen zwaar werk te doen zoals dus in die
concentratiekampen wel was gedaan, dus dat het werd

509
00:53:22,000 --> 00:53:27,780
eigenlijk allemaal op een manier getrakteerd dat
je dacht van, nou, zo erg kan het dus niet wezen.

510
00:53:28,520 --> 00:53:34,030
En dat is het gelukkig ook niet
geworden, want je kunt wel nagaan, op het

511
00:53:34,030 --> 00:53:38,620
moment dat er geroepen wordt van naar
de trein, dan schrikt een hele groep

512
00:53:38,620 --> 00:53:42,110
mensen die vliegt wel de schrik in de
benen, want je denkt: wat is de bestemming?

513
00:53:42,110 --> 00:53:46,396
Voor hetzelfde geld had je ook veel
verder naar het oosten kunnen gaan.

514
00:53:46,397 --> 00:53:52,380
En nou bleek dus eigenlijk in feite dat ie
stopte bij Fries en bij Assen en dat ze daar eruit

515
00:53:52,380 --> 00:53:59,020
geladen werden en daar ondergebracht in scholen
en daar moesten ze dus tankgrachten graven.

516
00:54:00,010 --> 00:54:08,230
Maar er is dus gelukkig niets van gekomen
dat ze dus naar duitsland zijn gegaan.

517
00:54:08,230 --> 00:54:09,117
En wat gebeurde er na
de ontsnapping met u?

518
00:54:14,440 --> 00:54:19,570
Nou, die ontvluchting vanuit het
station vandaan, die kwam eigenlijk

519
00:54:19,570 --> 00:54:25,610
weg door het feit dat mijn vader
dus op het postkantoor werkzaam was.

520
00:54:25,610 --> 00:54:32,080
En die heeft dus tijdens de reis van die
lopende texelaars heeft ie dus regelmatig gebeld

521
00:54:32,080 --> 00:54:37,730
naar harlingen, marssum, benaldum, van zijn
die texelaars al voorbij want die moeten dus

522
00:54:37,730 --> 00:54:42,480
die richting uitgaan en die had dus ook gebeld
naar leeuwarden en daar krijgt ie een meisje

523
00:54:42,480 --> 00:54:49,262
aan de lijn van de telefoonkantoor en Ieke,
zo heette dat meisje, die zei van ik ga wel

524
00:54:49,263 --> 00:54:55,250
even kijken of ze dus hier in de buurt zijn
want ik heb gehoord dat ze op het station zitten.

525
00:54:55,250 --> 00:55:00,460
Dus die beloofde mijn vader om
te kijken waar wij waren gebleven.

526
00:55:01,490 --> 00:55:06,590
Maar Ieke loopt dus eigenlijk in feite
buiten het station al twee mensen tegen

527
00:55:06,590 --> 00:55:12,940
het lijf, die aan haar vragen weet u
ook of we hier klompen kunnen kopen?

528
00:55:12,940 --> 00:55:19,770
Want Huug Snoek die had met zijn voettocht over
de afsluitdijk heen, want die was eerder weggegaan

529
00:55:19,770 --> 00:55:25,630
dan wij, die had eigenlijk zijn klompen compleet
versleten, dus die wou nieuwe klompen hebben.

530
00:55:26,430 --> 00:55:31,400
Dus dat meisje zegt van, nee dat weet ik
niet, maar die keek naar Huisman en die

531
00:55:31,400 --> 00:55:36,900
liep in zijn bestellerspak en toen zei ze:
maar bent u ook de besteller van Texel?

532
00:55:36,900 --> 00:55:44,253
De postbode van texel? Die Huisman die kijkt op en
die zegt Hoe weet jij dat? Ja, ik ben van texel.

533
00:55:44,253 --> 00:55:49,810
Nou, toen kwam dus het hele verhaal,
meneer Eelman had gebeld en gevraagd

534
00:55:49,810 --> 00:55:53,960
en zus en zo en toen kwam de vraag
van Ieke, maar waarom gaan jullie dan

535
00:55:53,960 --> 00:55:58,020
nu weer terug naar het station, want
jullie kunnen er nu toch ook uitgaan?

536
00:55:58,240 --> 00:56:03,800
Ja, toen zeiden die twee mensen, ja, waar moeten
we dan naartoe? Nou, kom dan maar met mij mee.

537
00:56:04,730 --> 00:56:06,598
En toen zeiden ze, mogen we dan
nog effe onze spullen van het

538
00:56:08,870 --> 00:56:15,030
station halen en mogen we Nico
Eelman dan ook nog meenemen?

539
00:56:15,030 --> 00:56:19,550
Dus zodoende zijn ze weer naar binnen
gekomen, ze hebben de spullen gepakt en

540
00:56:19,550 --> 00:56:23,880
op het moment dat de anderen naar de trein
lopen, lopen ze bij mij langs, tikken

541
00:56:23,880 --> 00:56:30,050
me op m'n schouder en lopen zo naar
buiten en we klampen aan bij dat meiske.

542
00:56:30,050 --> 00:56:35,510
En Ieke loopt met Huisman en Huug Snoek loopt
aan de andere kant en ik loop weer een end

543
00:56:35,510 --> 00:56:42,230
achter hun aan en terwijl de duitsers zingen
Wir fahren gegen Engeland zijn wij in de

544
00:56:42,230 --> 00:56:49,487
sneeuwjacht naar Huzem gelopen en zijn we bij
die oudelui van Ieke Bouwman terecht gekomen.

545
00:56:49,488 --> 00:56:52,379
Dus dat was eigenlijk in feite het
verhaal van hoe zijn jullie eruit gekomen.

546
00:56:52,380 --> 00:56:58,610
Wat heeft u al die maanden gedaan
toen u ondergedoken zat in Friesland?

547
00:56:58,610 --> 00:57:05,470
Ja, wat kan je in zo'n onderduikperiode
allemaal doen? Je kan onderduiken!

548
00:57:06,030 --> 00:57:11,960
En dat kan inhouden dat je dus
in de huishouding wat helpt,

549
00:57:11,960 --> 00:57:15,380
aardappelen schillen en houtjes
hakken en met dat soort dingen.

550
00:57:15,380 --> 00:57:25,550
Lezen en niet te vergeten kaarten. Ik kon geen
kaart meer zien, na de oorlog, ik was er ziek van.

551
00:57:25,550 --> 00:57:31,740
Maar we gingen dus ook nog wel bij
elkaar op bezoek en we hadden in die buurt

552
00:57:32,280 --> 00:57:37,300
ook wel leuke kennissen gekregen, waar
we 's avonds na 8en nog even naartoe

553
00:57:37,300 --> 00:57:43,350
probeerden te wippen, dus op die manier
hebben we daar eigenlijk in feite geen

554
00:57:43,350 --> 00:57:47,360
productief werk gedaan, maar om nou te
zeggen dat ik me verveeld heb, geen moment.

555
00:57:47,360 --> 00:57:57,140
Gelukkig niet. En je moest bij tijd en
wijlen eigenlijk in feite wegkruipen.

556
00:57:57,140 --> 00:58:00,954
Ieke die zat ook als koerier bij
het ondergrondse dus die wist

557
00:58:00,980 --> 00:58:05,721
eigenlijk in feite van tevoren
al wanneer er een razzia zou zijn.

558
00:58:05,722 --> 00:58:10,190
Dus dan gingen wij bij die mensen waar
wij in huis zaten, gingen we weg en dan

559
00:58:10,190 --> 00:58:15,410
gingen we bij haar thuis achter het dakbeschot
zitten, weet je wel, achter zo'n kast.

560
00:58:15,430 --> 00:58:20,090
Dus daar bivakkeerden wij dan in de dagen
of nachten als er razzia gehouden werd.

561
00:58:22,350 --> 00:58:26,280
Dus op die manier hebben we eigenlijk
in feite toch wel wat spanningen

562
00:58:26,280 --> 00:58:30,740
meegemaakt en toch eigenlijk
best wel euh leuke herinneringen.

563
00:58:30,740 --> 00:58:37,130
We hadden dus ook op een gegeven moment
een mededeling dat in alle straten in de

564
00:58:37,130 --> 00:58:42,356
buurt werden alle bomen gekapt en dat
werd dan voor brandhout natuurlijk gedaan.

565
00:58:42,357 --> 00:58:46,423
En toen zeiden ze, ja, maar als ze in de
sportlaan komen dan zijn die bomen voor ons.

566
00:58:46,423 --> 00:58:51,730
Toen is de hele buurt die is opgetrommeld
en toen zijn ze 's avonds om 8 uur

567
00:58:51,730 --> 00:58:58,550
begonnen en de hele buurt heeft meegezaagd
en meegehakt en meegesneden en de volgende

568
00:58:58,550 --> 00:59:06,650
morgen om een uur of 8 waren alle bomen
uit de sportlaan waren verdwenen en dan

569
00:59:06,650 --> 00:59:11,990
zie je dus eigenlijk in feite al hoe
solidair die mensen met elkaar geweest zijn.

570
00:59:14,840 --> 00:59:18,610
Maar, dat wil ik er dan ook
nog even bijzeggen, daar kwam

571
00:59:18,610 --> 00:59:23,960
eigenlijk in feite in leeuwarden
ook wel wat spanning bij.

572
00:59:24,310 --> 00:59:28,950
Want die mensen waar we ondergedoken
zaten die hadden al een jodenmeisje van 2

573
00:59:28,950 --> 00:59:35,850
jaar in huis en de oudste zoon die moest
naar duitsland om te werken, maar die was

574
00:59:35,850 --> 00:59:43,010
ook thuisgebleven en toen werden op de
huzemerlaan werden jongens opgepakt waarvan

575
00:59:43,010 --> 00:59:48,230
Sip, de jongen dacht dat zijn klasgenoten
van me, ze hebben blijkbaar ergens lijsten

576
00:59:48,230 --> 00:59:52,890
vandaan dus ik begin nou te verwachten
dat ze mij ook een keer komen ophalen.

577
00:59:52,920 --> 00:59:57,828
En toen zei ie, ik ga niet meer thuis
slapen ik ga naar Bart de Haan, een stuk

578
00:59:57,828 --> 01:00:02,690
verderop, dus die ging naar een ander toe
slapen en toen zeiden Huisman en ik tegen

579
01:00:02,690 --> 01:00:08,850
elkaar, ja maar als ze nou om Sip komen
en ze vinden ons, dan zijn wij de haas.

580
01:00:09,280 --> 01:00:13,413
Maar de overburen aan de andere kant, waar
we wel eens gingen kaarten die zeiden kom maar

581
01:00:13,480 --> 01:00:18,777
bij ons slapen, dus dat hebben we gedaan, we
gingen 's avonds om 8 uur over naar de andere

582
01:00:18,777 --> 01:00:25,160
kant en toen zaten we nog een tijdje daar
te kaarten of een spelletje te doen en dat

583
01:00:25,160 --> 01:00:29,389
had dan een week geduurd en toen zeiden we,
ach er is niets gebeurd we gaan weer terug.

584
01:00:29,390 --> 01:00:35,760
Maar die mensen hadden 3 jonge meiden en
het was daar beregezellig, dus eigenlijk

585
01:00:35,760 --> 01:00:39,500
in feite zeiden we, nou, als jullie zo
aandringen dan blijven we nog 1 week.

586
01:00:39,860 --> 01:00:43,360
Maar net in die ene
week gebeurde het wel.

587
01:00:44,460 --> 01:00:48,720
Dus Huisman en ik lagen naast elkaar aan
de voorkant met het raam open en wij hoorden

588
01:00:48,720 --> 01:00:53,424
dus 's avonds in bed hoorden we die moffen
langskomen en wat bevelen en noem maar op,

589
01:00:54,090 --> 01:00:57,900
dus we konden wel horen dat er wat aan de
hand was en toen werd er met een geweerkolf

590
01:00:57,900 --> 01:01:03,830
op de deur van Molenwiek geramd en toen
hebben ze toch een inval gedaan, dus gelukkig

591
01:01:03,830 --> 01:01:07,957
dat wij nog bij die overburen geslapen
hebben want anders hadden ze ons wel gevonden.

592
01:01:07,958 --> 01:01:12,760
We liepen meteen naar boven, wij
sliepen op een opklapbed, meteen de

593
01:01:12,760 --> 01:01:15,850
hand erin steken om te voelen of het
ook warm was, of het beslapen was.

594
01:01:15,850 --> 01:01:20,070
Het was dus niet warm, dus ze hebben
ook verder niet gezocht gelukkig.

595
01:01:20,070 --> 01:01:26,310
Dus dat geeft dan eigenlijk in feite ook wel wat
spanning, om het zo maar eens uit te drukken.

596
01:01:26,370 --> 01:01:29,723
Je denkt misschien heel
overdreven dat het op mij geen

597
01:01:36,780 --> 01:01:38,239
impact heeft gehad, maar
dat heb t toch wel wat hoor.

598
01:01:38,240 --> 01:01:48,450
Wanneer besloten jullie
terug naar texel te gaan?

599
01:01:48,450 --> 01:01:57,950
In november zijn we dus naar Friesland gegaan
en eind maart is de eerste groep, dat waren de

600
01:01:57,950 --> 01:02:12,040
landbouwers, die zijn uit drenthe vandaan weer
teruggegaan, die mochten weer terug naar huis...

601
01:02:12,040 --> 01:02:19,459
Zou u kort willen samenvatten
hoe u terugkwam naar texel?

602
01:02:20,460 --> 01:02:26,560
Wij zij dus in november zijn wij naar
Friesland geraakt en de eerste groep van

603
01:02:26,560 --> 01:02:30,970
texelaars die weer terug mocht was in
maart, dat waren de landbouwers en daar

604
01:02:30,970 --> 01:02:36,074
waren Huug Snoek en Tjerk Wassenaar waren
allebei getrouwd en hadden allebei een

605
01:02:36,074 --> 01:02:40,640
gezinnetje en die zijn toen al stilletjes
met die groep naar texel teruggegaan.

606
01:02:40,640 --> 01:02:47,490
En Huisman en ik zijn nog gebleven
en toen mocht de laatste groep, dat

607
01:02:47,490 --> 01:02:51,750
was denk ik een week of 14 dagen
later mocht die 2e groep die mocht

608
01:02:51,750 --> 01:02:57,210
naar huis toe en toen zijn wij stiekem
zijn wij naar harlingen gegaan.

609
01:02:57,260 --> 01:03:04,360
2 meiden hadden 1 fiets, dus 2 op de fiets
en die zetten dan een end verderop de

610
01:03:04,360 --> 01:03:09,230
fiets neer en die gingen lopend door en
degene die achteraan kwam lopen die pakten

611
01:03:09,230 --> 01:03:14,100
de fietsen op en dan met z'n 2en wisselend,
om en om gingen we naar Harlingen toe.

612
01:03:14,100 --> 01:03:17,680
En zo zijn we veilig bij Siepje van
der zee zijn we dus thuisgekomen.

613
01:03:17,680 --> 01:03:23,380
Dat was dus een steenhouwer die op texel veel
werkte, maar die mandie woonde in Harlingen,

614
01:03:23,380 --> 01:03:29,840
dus daar zijn we gebleven en de volgende
morgen zagen we de texelaars al over de haven

615
01:03:29,840 --> 01:03:34,990
lopen en toen hebben we ons gewoon bij die
texelaars gevoegd en de meesten die zeiden, gut!

616
01:03:34,990 --> 01:03:36,540
Waar komen jullie vandaan?

617
01:03:36,730 --> 01:03:42,670
Maar we wilden voorlopig nog niets zeggen dus wij
gingen met z'n 2en, Huisman en ik, naar boven naar

618
01:03:42,670 --> 01:03:49,570
de stuurhut en daar hebben we een tijdje staan
praten met kapitein Vlars en uiteindelijk mocht die

619
01:03:49,570 --> 01:03:57,450
boot die mocht vertrekken en wij varen bij Harlingen
de haven uit en dan heb je in de haven heb je

620
01:03:57,450 --> 01:04:05,190
nog een bepaalde uitstekende pier en daar kwam met
dondergeweld kwamen daar een paar moffenautootjes

621
01:04:05,190 --> 01:04:11,760
aan en die stopten op het einde van die pier en
die waarschuwden en we moesten weer aanleggen.

622
01:04:12,440 --> 01:04:19,990
En dat is met alle waarschijnlijkheid gebeurd
omdat de medewerker van de teso die voor

623
01:04:19,990 --> 01:04:26,520
ons die hele zaak had geregeld aan boord die
is op texel is ie te pakken genomen, omdat

624
01:04:26,700 --> 01:04:32,756
er een onderduiker die wilde mee naar Friesland
terug en daar had Piet bruin tegen gezegd

625
01:04:32,756 --> 01:04:37,120
oh, dan moet je 's morgens heel vroeg op de
boot zijn, maar je moet je gedeisd houden.

626
01:04:37,120 --> 01:04:41,640
Maar wat gaat die vent doen, die gaat
om een uur of 7 over boord staan plassen

627
01:04:41,820 --> 01:04:47,040
en dat ziet die mof en die zegt, hehe,
vertel eens effe, hoe kom jij hier?

628
01:04:47,040 --> 01:04:52,400
En die laat de naam van Piet Bruin vallen,
dus Piet Bruin die wordt terwijl hij

629
01:04:52,400 --> 01:04:57,970
daar op dat havenkantoor komt, die wordt
meteen gevangen genomen, die wordt gepakt.

630
01:04:57,970 --> 01:05:02,880
Dus die kon ons eigenlijk bij de
opvang op texel kon ie ons niet helpen.

631
01:05:04,100 --> 01:05:09,500
Maar in Harlingen werkte, doordat
Piet Bruin dus had verteld dat er

632
01:05:09,500 --> 01:05:13,792
mensen mee zouden gaan naar texel
toe zijn die moffen er dus eigenlijk

633
01:05:13,792 --> 01:05:18,100
op attent gemaakt dat er lui aan
boord waren die er niet bij hoorden.

634
01:05:18,100 --> 01:05:23,350
Dus die haalden ons eigenlijk in feite weer
naar de kant, ze pakten de lijsten erbij.

635
01:05:23,350 --> 01:05:29,870
Iedereen moest van boord af en op de naam
werden mensen dus weer aan boord gelaten.

636
01:05:29,870 --> 01:05:36,450
Dus toen de hele rit eigenlijk in feite had gezien
en ieder op de lijst weer aan boord was, toen

637
01:05:36,450 --> 01:05:41,660
hadden ze gelukkig van die 6 of 7 onderduikers,
daar hadden ze geen van allen hadden ze gevonden.

638
01:05:41,660 --> 01:05:47,510
De een zat onder beneden in de machinekamer
en ik zat ergens onder een trap in

639
01:05:47,660 --> 01:05:51,438
een luikie dat ik dus van de school nog
wist van met de boot heen en weer, dus

640
01:05:51,439 --> 01:05:56,500
ik was in dat luikje gekropen, dus zodoende
hadden ze ons gelukkig niet gevonden.

641
01:05:56,500 --> 01:06:02,450
Maar op texel, toen iedereen van boord af mocht
en wij zaten te wachten op die bewuste Piet

642
01:06:02,450 --> 01:06:09,710
Bruin, toen konden wij wachten tot we een ons
wogen en we zaten beneden onder in de marsdiep.

643
01:06:09,710 --> 01:06:14,719
Op een stel bielzen die erin lagen om die
boot, die was verkeerd gebouwd dus die lag

644
01:06:14,720 --> 01:06:22,780
een beetje scheef en dan hadden ze met een
spoor bielzen, nee met rails, zware rails,

645
01:06:22,780 --> 01:06:27,262
hadden ze geprobeerd die boot weer wat recht
te krijgen en daar zaten we te wachten.

646
01:06:27,262 --> 01:06:31,410
Een half uur, een uur, anderhalf uur,
2 uur, maar we werden niet gehaald.

647
01:06:31,410 --> 01:06:36,460
Dus toen ging de een na de ander ging
op eigen verantwoording en op eigen

648
01:06:36,460 --> 01:06:41,850
initiatief smeerde die m van de boot
af en dat is gelukkig goed afgelopen.

649
01:06:42,000 --> 01:06:46,490
Dus zodoende zijn Adriaan en ik
niet als laatste van boord gegaan,

650
01:06:46,490 --> 01:06:50,969
maar zijn we inderdaad van boord
geslopen en toen stiekem naar huis.

651
01:06:50,969 --> 01:07:01,200
Niemand wist dat wij aan boord waren dus ze
keken met grote ogen op toen wij thuis kwamen.

652
01:07:01,200 --> 01:07:05,180
Wanneer was dat ongeveer?

653
01:07:05,180 --> 01:07:08,270
Dat was eind maart, begin april.

654
01:07:08,270 --> 01:07:14,570
30 maart denk ik want een week later
begon voor mij die opstand door

655
01:07:14,570 --> 01:07:18,310
de georgiers, dus ik viel wat dat
betreft met mijn neus in de boter.

656
01:07:19,960 --> 01:07:22,380
Toen u op texel aankwam was er
nog helemaal niets aan de hand?

657
01:07:22,380 --> 01:07:26,200
Nee, er was nog helemaal
niets aan de hand.

658
01:07:26,200 --> 01:07:33,000
Ik kan me herinneren dat er toen wel gepraat werd,
maar dat was helemaal op het eind van die week,

659
01:07:33,080 --> 01:07:40,650
dat er gepraat werd, dat die georgiers naar Arnhem
moesten in verband met die luchtlandingen daar.

660
01:07:40,650 --> 01:07:46,910
Dus die moesten daar heen en dat was
ons ter oren gekomen, want wij keken uit

661
01:07:46,910 --> 01:07:53,640
huis vandaan op de uloschool met dat
schoolplein, waar die georgiers nog aan

662
01:07:53,640 --> 01:07:59,050
het oefenen waren met handgranaten
gooien en wij hebben achter de ramen staan

663
01:07:59,050 --> 01:08:04,570
lachen, zo stom en onbenullig als die
lui met die handgranaten omgingen.

664
01:08:04,570 --> 01:08:12,060
Die lui hebben dat spel natuurlijk helemaal
gespeeld, dus die hebben helemaal niet laten zien wat

665
01:08:12,060 --> 01:08:15,680
ze in huis hadden, maar
die hebben op die manier

666
01:08:15,680 --> 01:08:18,920
de duitsers nog wat zout
in ogen gestrooid denk ik.

667
01:08:18,920 --> 01:08:25,069
Dus zodoende heb ik eigenlijk in feite
wat gemerkt van wat er aan de hand was.

668
01:08:25,070 --> 01:08:31,510
Maar ik denk dat misschien buiten het ondergrondse,
maar dat weet ik.. Buiten het ondergrondse

669
01:08:31,510 --> 01:08:38,710
niemand ervan geweten heeft wat ze van plan
waren en de meeste mensen in den burg hebben dat

670
01:08:38,710 --> 01:08:45,290
gemerkt doordat er, of ik denk van op de groene
plaats, dat er een rus heeft gestaan met een

671
01:08:45,290 --> 01:08:53,313
stem als een klok en die heeft dan een hele
grote schreeuw gegeven ik dacht om 12 uur of

672
01:08:53,314 --> 01:08:58,530
om 1 uur 's nachts, maar dat weet ik niet
meer, maar dat was dan een teken van al die

673
01:08:58,530 --> 01:09:06,710
georgiers die dan gezamenlijk met duitsers op een
lokatie lagen, zoals dat dan op de uloschool.

674
01:09:06,710 --> 01:09:12,280
Want er zaten en georgiers, maar ze
hadden we ook wat onderofficieren.

675
01:09:12,320 --> 01:09:17,560
En die hebben ze meteen op datzelfde
moment aan dat bed vastgestoken met bajonet.

676
01:09:17,560 --> 01:09:27,430
Dus dat was eigenlijk in feite het primaire begin
van de, laten we zeggen, van de gewelddadigheden.

677
01:09:27,950 --> 01:09:32,860
En wij hebben dat in feite 's
nachts niet gehoord, maar meteen de

678
01:09:32,860 --> 01:09:37,780
volgende morgen was iedereen in rep
en roer, dat kun je wel nagaan.

679
01:09:37,780 --> 01:09:44,490
Hoe kreeg u daarvan te horen die dag?

680
01:09:44,490 --> 01:09:50,440
Nou, op welke manier of dat je dat nou
gehoord heb kan ik me niet herinneren,

681
01:09:50,440 --> 01:09:56,890
maar we hebben dus wel gezien dat ze,
die georgiers in die school die waren

682
01:09:56,890 --> 01:10:02,380
weg, die hadden zich verzameld en er
stonden op iedere hoek bij de ingang

683
01:10:02,380 --> 01:10:07,270
van het schoolterrein stond een rus
op wacht, maar die bleef rustig staan.

684
01:10:07,750 --> 01:10:17,080
En naderhand heb ik dus wel gehoord en gezien
dat bij diezelfde tante als die mij hielp met

685
01:10:17,080 --> 01:10:23,880
dat hout aanpakken naast die garage, daar was
een duitser ingekwartierd en die man die heette

686
01:10:23,880 --> 01:10:32,880
Ilo en dat was dus kennelijk een adjudant of een
vaandrig ofzo en de man die had dus het bevel

687
01:10:32,880 --> 01:10:39,220
over die garage daar en ook het bevel over die
militairen in de uloschool en die russen die

688
01:10:39,220 --> 01:10:44,500
zijn naar die tante toegegaan naar dat huis
en die hebben daar staan schreeuwen: Ilo komm

689
01:10:44,500 --> 01:10:50,300
eraus, ilo komm eraus en Ilo heeft dat een
hele tijd volgehouden door niet tevoorschijn te

690
01:10:50,300 --> 01:10:55,840
komen, maar uiteindelijk is ie toch gegaan en
toen hebben ze hem alleen de straat overgewerkt en

691
01:10:55,840 --> 01:11:02,090
achter de uloschool daar hebben ze hem meteen
koud gemaakt om het zo maar eens uit te drukken.

692
01:11:02,760 --> 01:11:09,360
Maar die twee wachten die er nog stonden
bij de ingang van dat schoolterrein,

693
01:11:09,360 --> 01:11:13,410
die hebben daar rustig staan wachten
tot er, en dat hebben we ook gezien 's

694
01:11:13,410 --> 01:11:17,670
middags, het was al niet zo vroeg meer,
toen kwamen er 2 russen op een fiets aan.

695
01:11:17,670 --> 01:11:23,240
Die hadden een hele serie van
handgranaten om hun lijf heen hangen

696
01:11:23,240 --> 01:11:28,390
en banden met patronen en dat waren
zo te zien waren dat een paar van

697
01:11:28,390 --> 01:11:33,630
die vechtersbazen he, van misschien
wat elitelui ofzo, weet ik veel.

698
01:11:33,630 --> 01:11:37,720
Maar je kon zien dat die inderdaad van
wanten wisten, dus die liepen meteen

699
01:11:37,720 --> 01:11:41,910
naar die school toe, die gooiden een
handgranaat helemaal bovenop die school.

700
01:11:41,910 --> 01:11:48,330
Kun je je dat herinneren dat je, bij die
school heb je een hele muur daarboven, dat was

701
01:11:48,330 --> 01:11:55,030
de nabootsing van de brug op een schip,
want vroeger was de uloschool de zeverschool.

702
01:11:55,030 --> 01:11:59,900
Dus daarboven gooiden ze een handgranaat, of
dat probeerden ze, die ene viel op de grond

703
01:11:59,900 --> 01:12:04,610
en die knalde daar en toen hebben ze hebben ze
nog een paar handgranaten hebben ze die school

704
01:12:04,710 --> 01:12:09,180
ingegooid en toen zijn ze naar binnen gegaan
en toen hebben ze nog 2 duisters afgemaakt.

705
01:12:09,180 --> 01:12:11,089
Later hebben we die
lui wel zien liggen.

706
01:12:11,090 --> 01:12:16,350
Dus daar hebben we eigenlijk in
feite die eerste paar uren eigenlijk

707
01:12:16,350 --> 01:12:22,010
in feite bij ons direct in de
omgeving en euh.. Kan ik doorgaan?

708
01:12:27,030 --> 01:12:40,010
Kunt u nog een keer vertellen hoe
de russenoorlog voor u begon?

709
01:12:53,410 --> 01:13:03,670
Het begin van de opstand van de georgiers, daar
heb ik geen direct beeld bij want ik heb dus

710
01:13:03,670 --> 01:13:14,240
die georgier die op dat plein op de groene
plaats zijn schreeuw heeft gegeven middenin de

711
01:13:14,240 --> 01:13:19,420
nacht, daar heb ik niets van gehoord en ik heb
eigenlijk in feite alleen vanuit huis gemerkt

712
01:13:19,420 --> 01:13:26,620
dat doe uloschool, waar die georgiers dus in
lagen, dat daar bepaalde dingen aan de hand waren.

713
01:13:26,620 --> 01:13:30,990
Dan hoor je natuurlijk, meteen hoor
je dat gaat als een lopend vuurtje.

714
01:13:30,990 --> 01:13:37,090
Dan hoor je dat er wat aan de hand is en
dat het ook menens is, want dat hadden

715
01:13:37,090 --> 01:13:42,060
wij, eerder hadden wij daar op texel
natuurlijk helemaal niets van gemerkt.

716
01:13:42,280 --> 01:13:46,881
Op dat moment inderdaad kom je tot de conclusie
wat een oorlog in werkelijkheid betekend.

717
01:13:46,882 --> 01:13:49,060
(haalt de hele tijd nadrukkelijk
de neus op) Dus om nou te zeggen

718
01:13:49,060 --> 01:13:52,070
dat ik daar een duidelijk beeld
bij heb, hoe is dat begonnen?

719
01:13:52,070 --> 01:14:01,100
Nee, dat is eigenlijk zo in feite is dat
geruisloos binnengeslopen en ben je tot de

720
01:14:01,100 --> 01:14:06,950
conclusie gekomen dat er flink wat aan de
hand is en een van de eerste dingen die dus

721
01:14:06,950 --> 01:14:14,070
daarna gebeurd zijn, voor mij althans, is dat
de georgiers die hadden met het ondergrondse

722
01:14:14,250 --> 01:14:20,760
dus inderdaad verordonneerd dat alle
mannelijke bewoners die moesten naar Texla, dat

723
01:14:20,760 --> 01:14:26,740
was een telefoonbunkercomplex aan het
koogerend, die moesten daar, de mannen zich

724
01:14:27,040 --> 01:14:32,330
naartoe begeven, die moesten zich daar
gaan melden en dat heb ik toen ook gedaan.

725
01:14:32,330 --> 01:14:38,540
Ik ben ook naar het koogerend
gelopen, ik geloof in m'n eentje.

726
01:14:38,540 --> 01:14:44,060
En toen liep ik daar een klein stukje
voorbij het kerkhof en toen kwamen de

727
01:14:44,060 --> 01:14:48,520
eerste granaten die kwamen al van de
zuidbatterij of vanuit den helder vandaan.

728
01:14:48,520 --> 01:14:55,610
Die kwamen al overgieren en die barstten uit
elkaar en dan kan ik me nog herinneren dat

729
01:14:55,610 --> 01:15:01,930
op de buizen van de tuinhekjes daar hoorde ik
de granaatsplinters hoorde ik erop tikkeren,

730
01:15:01,930 --> 01:15:08,550
dus ik heb een tijd onder zo'n muurtje
gelegen en ik meen me te herinneren dat er 6

731
01:15:08,550 --> 01:15:14,770
salvo's kwamen en dan was het even stil en
in die tussentijd, dat kon je ook bij andere

732
01:15:14,870 --> 01:15:21,170
mensen merken, die gingen dus weer aan de
loop in de periode dat het effe stil was.

733
01:15:21,300 --> 01:15:25,600
Maar toen ik daar op het koogerend dus
die hoek omkwam en je die bocht daar hebt

734
01:15:25,600 --> 01:15:31,630
naar Texla toe, toen sloegen daar, terwijl
ik daar liep, sloegen daar het wegdek

735
01:15:31,630 --> 01:15:36,560
in en Anton Broekman die werd toen geraakt
en die viel om en die was z'n been kwijt.

736
01:15:36,910 --> 01:15:41,880
En Piet Zijnbier die is daar
inderdaad getroffen en die was daar

737
01:15:41,880 --> 01:15:46,040
omgekomen en toen kon je zien dat
het dus inderdaad goed menens was.

738
01:15:46,040 --> 01:15:50,350
En iedereen die daar nog op de weg
liep en zich in de richting van die

739
01:15:50,350 --> 01:15:53,670
Loladze begaf, want die stond nog
kennelijk daar ergens te schreeuwen.

740
01:15:53,670 --> 01:15:57,247
Toen zijn al die mensen zijn toen
maar die bunkers, want je hebt daar een

741
01:15:57,630 --> 01:16:01,457
stel van die kleine bunkertjesvan
die onderkomens, en die mensen zijn

742
01:16:01,458 --> 01:16:05,620
allemaal in die bunkertjes gesprongen
en zijn daar eigenlijk blijven wachten.

743
01:16:05,780 --> 01:16:10,680
En ik kan me nog herinneren dat dan regelmatig
hoorde je dan zo'n salvo overkomen, de

744
01:16:10,680 --> 01:16:18,290
knallen en de trillen van grond, dan kon je
merken dat er behoorlijk wat afgevuurd werd.

745
01:16:18,290 --> 01:16:22,130
Zat ook een oudere man zat er bij ons
en die man zat helemaal te lidderen

746
01:16:22,130 --> 01:16:27,390
en trillen van de zenuwen, dus iedereen
was op dat moment wel gespannen.

747
01:16:27,710 --> 01:16:31,720
Maar toen eigenlijk in feite bleek
dat er niets gebeurde en wij

748
01:16:31,720 --> 01:16:35,400
niet werden opgeroepen, of dat
je ergens naartoe moest ofzo.

749
01:16:35,400 --> 01:16:38,540
Toen hebben we dat een tijdje
afgewacht en toen konden

750
01:16:38,850 --> 01:16:42,990
we merken dat die salvo's
om de tijd effe rustig was.

751
01:16:42,990 --> 01:16:48,170
In die tussentijd zijn heel veel lui zijn
inderdaad weer teruggegaan naar huis en dat heb

752
01:16:48,170 --> 01:16:52,140
ik toen ook gedaan, ik ben toen achter den
burg om, over het land ben ik weer teruggegaan

753
01:16:52,140 --> 01:16:57,500
naar huis toe en zodoende ben ik dus eigenlijk
in feite niet eens op texla geweest.

754
01:16:57,980 --> 01:17:16,630
Ik ben er maar tot aan toe en
toen ben ik hem weer gesmeerd.

755
01:17:16,630 --> 01:17:18,870
Wat dacht u dat er ging
gebeuren toen u opgeroepen werd

756
01:17:18,870 --> 01:17:21,560
door de georgiers en de
binnenlandse strijdkrachten?

757
01:17:27,030 --> 01:17:33,510
Ja, de reden waarom of die proclamatie,
je moet je melden op texla.

758
01:17:33,890 --> 01:17:38,560
Er stond bij of er werd iets
gezegd van degene die helpen

759
01:17:38,560 --> 01:17:43,060
kunnen moeten eigenlijk in
feite helpen bij die opstand.

760
01:17:43,510 --> 01:17:49,898
Maar ja, eigenlijk in feite kun je van iemand
die nog nooit een geweer in zijn handen heeft

761
01:17:49,899 --> 01:17:54,650
gehad kun je eigenlijk moeilijk wat verwachten
en dat is naderhand toch inderdaad gebleken.

762
01:17:54,650 --> 01:18:00,240
Er zijn maar een paar mensen die
hebben meegedaan, maar het gros

763
01:18:00,240 --> 01:18:06,320
ging ernaartoe om aan te horen wat
ze van plan waren om te gaan doen.

764
01:18:06,460 --> 01:18:10,620
Dus eigenlijk in feite was
van dat hele texla gebeuren,

765
01:18:10,620 --> 01:18:14,490
dat was niet duidelijk van
wat wordt er van je verwacht.

766
01:18:14,490 --> 01:18:20,880
Loladze had dat wel met het ondergrondse, het hoofd
van de ondergrondse had ie dat kennelijk bepraat

767
01:18:20,880 --> 01:18:26,140
dat hij wilde die mensen bij elkaar hebben, de
mannelijke bevolking en dat ze dus eventueel

768
01:18:26,140 --> 01:18:32,470
zouden kunnen helpen, maar ik denk dat die man
het volledig verkeerd heeft ingeschat, want in

769
01:18:32,470 --> 01:18:35,430
nederland liep niemand met
een geweer en misschien

770
01:18:35,430 --> 01:18:38,260
was dat eigenlijk in feite
in georgie wat anders.

771
01:18:38,260 --> 01:18:41,248
Die mensen waren wat primitiever
en ik denk dat die laten

772
01:18:41,248 --> 01:18:45,280
we zeggen wat meer met een
geweer om konden gaan dan wij.

773
01:18:45,280 --> 01:18:49,280
Dus zodoende was het me niet duidelijk van
wat moet je daar nou doen en vandaar ook

774
01:18:49,280 --> 01:18:54,132
denk ik dat iedereen weer maakte dat ie naar
huis kwam en dat heb ik dus ook gedaan, ik

775
01:18:54,132 --> 01:19:00,530
ben ook naar huis gegaan en toen kwam ik
thuis en ik was nog niet binnen en toen kwam

776
01:19:00,530 --> 01:19:06,000
de buurman van ons en die zei Nico je moet
naar de dokter want je moeder is getroffen.

777
01:19:06,000 --> 01:19:10,300
Dus ik heb eigenlijk in feite
niet afgewacht wat er gebeurd was.

778
01:19:10,300 --> 01:19:14,280
Ik ben meteen terug den burg ingegaan, mijn
vader was er niet, die was voorzitter van

779
01:19:14,280 --> 01:19:20,700
het rode kruis, dus die was eigenlijk met de
rode kruis ploegen bezig en die was gevorderd

780
01:19:20,700 --> 01:19:27,080
door de moffen om mensen dus eigenlijk in
feite naar het noodlazaret toe te brengen

781
01:19:27,080 --> 01:19:33,960
en de omgekomene om die dus van hun plek
vandaan te halen, waar ze waren omgekomen.

782
01:19:33,960 --> 01:19:37,903
Dus die was er niet en toen ben ik
meteen den burg weer ingelopen en

783
01:19:37,903 --> 01:19:46,420
toen stond er dus op het begin van
het schilderend en daar stond een

784
01:19:46,420 --> 01:19:50,550
rus achter een boom en die schoot
in de richting van het voetbalveld.

785
01:19:50,550 --> 01:19:56,160
Maar ik ben achter die man omgelopen naar de
dokter in de warmoesstraat en ik ben bij die

786
01:19:56,160 --> 01:20:00,660
dokter geweest en ik zeg kom, want mn moeder
is getroffen, maar ik weet niet hoe erg.

787
01:20:01,050 --> 01:20:04,301
De dokter had niet veel zin, want die dacht,
ja wat gaat het worden, maar hij was een

788
01:20:04,301 --> 01:20:08,890
kennis van ons dus gelukkig is die man
meegegaan en die heb mijn moeder geholpen.

789
01:20:08,890 --> 01:20:13,602
Dus toen ik weer terugkwam thuis toen bleek
dat mijn moeder was getroffen door een

790
01:20:13,602 --> 01:20:19,380
geweerkogel, want mijn broertje was nog een
klein mannetje en die was achter in een

791
01:20:19,380 --> 01:20:23,210
weggetje aan het spelen met de kinderen en die
liep naar huis toe en die riep van mam, mam!

792
01:20:23,210 --> 01:20:28,580
Er ligt een rus in het weggetje te schieten
en de moffen komen over het voetbalveld komen

793
01:20:28,580 --> 01:20:33,220
eraan en toen zei mijn moeder in haar domme
onschuld van nou, dan moet ik eens even kijken.

794
01:20:33,220 --> 01:20:38,690
Dus die gaat met die kinderen naar boven
en die gaat voor het slaapkamerraam naar het

795
01:20:38,690 --> 01:20:43,980
voetbalveld staan kijken en dat heeft een
duitser dus blijkbaar gezien, dus die heeft uit

796
01:20:44,970 --> 01:20:51,370
de verte op mijn moeder geschoten en die
werd dus in dr been geraakt en het bot kapot.

797
01:20:51,820 --> 01:20:55,790
Dus zodoende kwam ik thuis en is de dokter
er ook geweest en in de tussentijd kwam

798
01:20:55,790 --> 01:21:01,300
m'n vader en toen kroop de dokter onder
het bed want toen begin de beschieting in

799
01:21:01,300 --> 01:21:05,940
feite heel duidelijk op de rest van den
burg, want eerst was het nog op texla, maar

800
01:21:05,940 --> 01:21:12,380
later werd er op den burg geschoten en toen
is de hele familie, er waren 2 tantes van

801
01:21:13,510 --> 01:21:18,910
ons in huis, die waren ook uit hun huis
gejaagd om het zo maar eens uit te drukken.

802
01:21:18,910 --> 01:21:24,560
Dus zijn we allemaal de kelder ingegaan en vader
en ik hebben moeder van boven van de slaapkamer

803
01:21:24,560 --> 01:21:31,560
af met een plank onder dr been hebben we dr
draaiend zo van de trap af naar beneden ook de

804
01:21:31,560 --> 01:21:37,520
kelder ingehaald en daar hebben we dus een tijd
gezeten en we konden ook wel zien er was ook

805
01:21:37,520 --> 01:21:42,890
een duitser die kwam bij ons door de tuin heen,
die sprong van de ene tuin, die kwam bij vader

806
01:21:42,890 --> 01:21:47,900
en moeder bij ten hol vandaan en die ging
door al die tuinen heen om achter die russen te

807
01:21:47,900 --> 01:21:52,720
komen die eigenlijk in feite in dat weggetje
lagen, dus daar hebben we nog wat van gezien.

808
01:21:53,060 --> 01:21:57,050
Maar voor de rest, wij hebben geen
voltreffer gehad. Achter ons wel.

809
01:21:57,050 --> 01:22:04,590
Kunt u dat nog een keer vertellen?

810
01:22:04,590 --> 01:22:10,420
Die duitsers kwamen van het voetbalveld en
die rukten dus op en die hebben eigenlijk

811
01:22:10,420 --> 01:22:15,040
in feite gewacht tot de beschieting, dat
is natuurlijk bij oorlogsvoering denk

812
01:22:15,040 --> 01:22:20,300
ik het spel, dat er eerst met granaatvuur
wordt de boel wat platgelegd en dan

813
01:22:20,780 --> 01:22:24,530
komt de infanterie die komt erachteraan
en die schuift dan de hele boel verder op.

814
01:22:24,530 --> 01:22:33,540
Dus dat was kennelijk toen ook bij de beschieting
toen zo, dus hebben ze behoorlijk wat granaten

815
01:22:33,540 --> 01:22:40,550
op den burg afgeschoten en toen kwamen dus de
gelande militairen, die herman goring herinner ik

816
01:22:40,550 --> 01:22:46,690
me dat die erbij was, die kwam uit de buurt van
arnhem vandaan en die is ook ingezet op texel.

817
01:22:46,690 --> 01:22:51,830
En die kwamen dus eigenlijk in feite
van oudeschild van de mok kwamen

818
01:22:52,610 --> 01:22:56,439
die lopende het land over en die
ruimde eigenlijk in feite de boel op,

819
01:22:56,440 --> 01:23:00,960
die namen de boel weer in bezetting
om het zo maar eens uit te drukken.

820
01:23:03,580 --> 01:23:09,400
Dus zodoende lagen er dus op het moment
dat mijn moeder getroffen is en dat ik dus

821
01:23:09,400 --> 01:23:13,870
naar die dokter ging, toen lagen dus die
duitsers, die lagen zo'n beetje aan de rand

822
01:23:13,870 --> 01:23:20,000
van den burg en aan de rand, in den burg
daar zaten de georgiers die zaten er nog.

823
01:23:20,010 --> 01:23:23,210
En die trokken langzamerhand
trokken die dus eigenlijk in feite

824
01:23:23,210 --> 01:23:29,414
steeds verder terug, maar daar
heb ik verder geen weet van gehad.

825
01:23:29,414 --> 01:23:38,920
We zijn toen druk bezig geweest met m'n moeder
die gewond was en later kwamen er kennissen

826
01:23:38,920 --> 01:23:47,720
uit de parkstraat vandaan waarvan, die meneer
had een scherf in zijn slaap gekregen en een

827
01:23:47,720 --> 01:23:53,620
amsterdammertje die had een scherf in dr voet,
die kwamen dan ook bij ons in de voorkamer te

828
01:23:53,620 --> 01:23:57,860
liggen, dat werd dan ingericht als een soort
lazaretje om het zo maar eens uit te drukken.

829
01:23:57,860 --> 01:24:02,429
Dus wij zijn eigenlijk in feite
vanaf dat moment een klein beetje

830
01:24:02,430 --> 01:24:06,910
dus thuisgebleven en de boel
daar wat op orde weten te houden.

831
01:24:06,911 --> 01:24:12,960
Dus voor de rest heb ik van die terugtocht
van de georgiers en het innemen van den

832
01:24:12,960 --> 01:24:17,070
burg weer door de duitsers daar heb ik geen
weet van, daar heb ik niets van gezien.

833
01:24:18,420 --> 01:24:22,279
Jullie kregen dus een soort
noodhospitaal in jullie huis?

834
01:24:23,240 --> 01:24:27,690
Wij hadden in, zo heette dat
toentertijd nog, het gesticht

835
01:24:27,690 --> 01:24:31,800
van weldadigheid, daar hadden
ze een noodhospitaaltje.

836
01:24:31,800 --> 01:24:38,650
Dat hadden ze al en ze hebben toen die
internist vanuit den helder weer over weten

837
01:24:38,650 --> 01:24:43,830
te halen met een paar huisdokters op texel
en die hebben dat noodhospitaaltje weer

838
01:24:43,830 --> 01:24:49,430
bemand en daar is toen mijn moeder naartoe
gegaan en ook dat amsterdammertje en ook

839
01:24:49,870 --> 01:24:59,220
ome Gijs Duinker is daar ook naartoe gegaan,
dus toen was de kamer bij ons weer leeg.

840
01:24:59,220 --> 01:25:04,350
Wisten jullie toen waar de
oorlog over ging op dat moment?

841
01:25:04,350 --> 01:25:12,770
Nou, de reden dat was natuurlijk dat die
georgiers ingezet zouden worden, dus dat

842
01:25:12,770 --> 01:25:17,270
hadden we wel door dat die eigenlijk in
feite het idee hadden van als we dan toch

843
01:25:17,270 --> 01:25:21,210
moeten vechten, laten we het dan hier maar
doen, hier is het een afgesloten gebied.

844
01:25:21,210 --> 01:25:25,600
Maar als je straks eigenlijk in
feite in arnhem bent ga je dus op

845
01:25:25,600 --> 01:25:29,746
in de massa en als we daar een
keer meevechten, nou dan hoeven we

846
01:25:29,970 --> 01:25:33,410
natuurlijk nooit van zn leven meer
terug te komen bij vadertje Stalin.

847
01:25:33,410 --> 01:25:37,150
Dan weten we wat ons te
wachten staat, dus die hebben

848
01:25:38,290 --> 01:25:40,920
geprobeerd eigenlijk in feite
het eiland in handen te nemen.

849
01:25:40,920 --> 01:25:44,880
En hoe dachten jullie
daarover de dag dat het begon?

850
01:25:44,880 --> 01:26:01,490
Wat je daarover gedacht zou hebben...
Ik denk dat dat eigenlijk in feite

851
01:26:01,490 --> 01:26:05,830
een beetje te ver van ons bed was,
van wat je daar nou over denkt.

852
01:26:05,830 --> 01:26:09,960
Je bent dus zo druk bezig
met datgene dat je overkomt.

853
01:26:09,960 --> 01:26:16,581
He, ik noem nou maar wat, maar je ziet daar
die russen zie je daar liggen, die zijn

854
01:26:16,582 --> 01:26:21,400
daar gesneuveld, daar om de uloschool liggen
een paar duitsers die hebben ze vermoord.

855
01:26:21,800 --> 01:26:27,030
Ja, dat zijn allemaal van die indrukken
en om dan te zeggen dat je het grotere

856
01:26:27,030 --> 01:26:34,440
beeld, dat je daar iets van hebt om van
wat is er gebeurd en wat zou er gebeuren?

857
01:26:34,680 --> 01:26:39,230
Ik denk niet dat wij zoveel gedacht hebben,
van wat moet er van ze terecht komen

858
01:26:39,230 --> 01:26:43,736
of hoeveel blijven er over, tenminste
ik heb er niet bij stil gestaan hoor.

859
01:26:44,830 --> 01:26:48,630
Ik werd door wat anders werd ik bezig
gehouden om het zo maar eens uit te drukken.

860
01:26:50,900 --> 01:26:52,919
Voelde u enige sympathie
voor een van de partijen?

861
01:26:52,920 --> 01:26:58,740
Nou, laten we eerlijk zijn,
sympathie voor partijen,

862
01:26:58,880 --> 01:27:01,886
dat zat natuurlijk al van
de basis al zat dat erin.

863
01:27:01,887 --> 01:27:09,730
Ik bedoel, die duitsers waren natuurlijk
een crime voor ons allemaal en wat die ons

864
01:27:10,610 --> 01:27:15,870
eigenijk aangedaan hebben, beginnende bij
Rotterdam bij de bombardement, dat lag natuurlijk

865
01:27:15,870 --> 01:27:20,895
niemand lekker en hoe eerder ze dus
opsodemieterden hoe liever het ons was natuurlijk.

866
01:27:20,620 --> 01:27:27,730
Maar om nou te zeggen dat je sympathie voor die
georgiers had, dat kan ik nou ook niet zeggen.

867
01:27:27,780 --> 01:27:36,250
Ja, het was een underdog positie, dus
daarom dat je daar meer gevoel bij

868
01:27:36,250 --> 01:27:42,080
had en dat je hoopte dat zij het dus
eigenlijk in feite zouden klaren.

869
01:27:42,490 --> 01:27:47,610
Maar om nou te praten van sympathie
en antipathie, dan zeg ik nou de

870
01:27:47,610 --> 01:27:52,560
antipathie lag duidelijk ten opzichte
van de moffen, maar om nou te

871
01:27:52,560 --> 01:27:55,640
zeggen de sympathie, daarvoor hadden
we er ook te weinig contact mee.

872
01:27:55,640 --> 01:27:59,420
Het zou wat anders zijn geweest als
die britsindiers dit gedaan hadden.

873
01:27:59,420 --> 01:28:05,930
Dan hadden we denk ik, daar ben ik vast van
overtuigd, dan hadden we daar meer gevoel bij gehad.

874
01:28:07,030 --> 01:28:10,260
Maar met welk gevoel ging
u dan op die oproep af?

875
01:28:20,860 --> 01:28:29,150
Nou ja om te beginnen, waarom
ga je dus eigenlijk in feite

876
01:28:29,150 --> 01:28:34,320
als gevolg van zo'n oproep,
waarom ga je daar in mee?

877
01:28:34,740 --> 01:28:39,980
Ja, ik denk dat iedereen daar in mee is gegaan
en dat je denkt, ja wat moet dat worden?

878
01:28:41,080 --> 01:28:46,620
Het is een hele grote vraag, want
je kunt ook stellen van zou ik

879
01:28:46,620 --> 01:28:50,870
nou eigenlijk in feite iets gedaan
kunnen hebben op militair gebied?

880
01:28:50,870 --> 01:28:56,042
Nou, nul komma nul, ik had nog nooit een
geweer gehad om het zo maar eens uit te drukken.

881
01:28:56,060 --> 01:29:01,564
Dus in dat opzicht had ik ook niet
het idee dat ik mee zou moeten doen.

882
01:29:01,564 --> 01:29:05,172
Ik kan ook wel zeggen dat
naderhand heb ik die verhalen van

883
01:29:05,172 --> 01:29:09,400
Huug snoek en van Huisman gehoord
want die zijn wel meegegaan.

884
01:29:09,940 --> 01:29:15,170
Huug Snoek was militair geweest, die
was bij de marine, dus Huug Snoek

885
01:29:15,170 --> 01:29:22,310
was in feite een militair en Huug was
ook qua politiek inzicht eigenlijk

886
01:29:22,310 --> 01:29:26,283
in feite duidelijk op de kant van
die georgiers dus die deed mee.

887
01:29:26,284 --> 01:29:33,330
Maar die is met een groep van die georgiers
meegegaan en die zijn dus eigenlijk in

888
01:29:33,330 --> 01:29:40,470
feite meegetrokken richting het noorden,
dus van den burg en de waal en van verderop

889
01:29:40,470 --> 01:29:44,590
naar eierland toe en toen hebben ze daar ook
in de buurt van de waal hebben ze met dat

890
01:29:44,590 --> 01:29:50,260
groepje van die georgiers hebben ze achter
een boerderij gestaan en terwijl ze achter

891
01:29:50,260 --> 01:29:56,930
die boerderij staan te praten of te schuilen
komt er over de weg een patrouille van

892
01:29:56,930 --> 01:30:01,740
een aantal duitsers, ik dacht van een stuk
of 6, die komen er op de fiets voorbij.

893
01:30:02,100 --> 01:30:03,030
Wat gebeurt er?

894
01:30:03,410 --> 01:30:08,040
Huug Snoek en Adriaan Huisman die pakken
meteen een geweer en die zullen gaan schieten.

895
01:30:08,490 --> 01:30:16,470
Maar die snurker van een georgiers die daar het
bevel voerden die zei, nee, niet schieten, wachten.

896
01:30:17,060 --> 01:30:21,598
En dat is natuurlijk ook duidelijk, want als
er nog een groep achteraan komt en jij bent

897
01:30:21,598 --> 01:30:26,130
al van tevoren jouw plek aan het verraden,
daar moet je natuurlijk wel voor oppassen.

898
01:30:26,130 --> 01:30:32,380
Dus wat deed die man, die liet die
patrouille op de fiets liet ie voorbij gaan,

899
01:30:32,380 --> 01:30:37,580
totdat ze een heel end weg waren en die man
het idee had er komt niemand achteraan.

900
01:30:37,670 --> 01:30:42,270
Toen wees ie dus een paar russen aan, zo is
het verhaal van huug snoek en van Huisman.

901
01:30:42,270 --> 01:30:46,124
Toen wees ie er een paar
aan en hij zei pak ze maar.

902
01:30:46,124 --> 01:30:51,720
En toen hebben ze ze in feite
alle 6 van achter die boerderij

903
01:30:51,720 --> 01:30:56,290
hebben ze die duitse patrouille
hebben ze dus doodgeschoten.

904
01:30:56,420 --> 01:31:00,230
Maar op die manier hebben ze dus
eigenlijk in feite ook ingezien

905
01:31:00,230 --> 01:31:03,560
dat het eigenlijk in feite
beter was om maar op te houden.

906
01:31:03,560 --> 01:31:09,490
Dus dat zei die georgier ook tegen, als ik zeg
vooruit, dan verstaan jullie me niet en dan

907
01:31:09,490 --> 01:31:12,460
gaan jullie achteruit en als ik zei achteruit
dan zouden jullie vooruit gaan, dit wordt niets.

908
01:31:12,460 --> 01:31:20,303
Dus die heb ze weer teruggestuurd en die heb
ze weer terug laten gaan, dus niet meer mee.

909
01:31:21,190 --> 01:31:30,290
Dus vandaar dat ik eigenlijk in feite kan zeggen
ga je nou daar naartoe en meld je dus op texla.

910
01:31:30,290 --> 01:31:34,410
Ik heb er geen idee van
gehad, want echt meedoen met

911
01:31:34,410 --> 01:31:44,790
een gevecht ofzo, dat zat
er voor mij ook niet in.

912
01:31:44,790 --> 01:31:45,380
Hoe ging de opstand verder voor u?

913
01:31:45,380 --> 01:31:48,432
Dan ben je natuurlijk druk bezig
met je moeder en de andere

914
01:31:49,380 --> 01:31:57,890
gewonden, gewonde texelaar,
daar ben je dus druk mee bezig.

915
01:31:57,891 --> 01:32:08,580
En ja, je merkt dan dus in feite wel dat
er verderop nog krijg is en ik denk dat dat

916
01:32:08,580 --> 01:32:16,290
op de eerste dag nog, toen die duitsers
allemaal over dat voetbalveld aankwamen...

917
01:32:16,630 --> 01:32:20,310
Toen kwam er dus eigenlijk in feite bij
ons op het schilderend, dat was dus

918
01:32:20,310 --> 01:32:26,060
eigenlijk in feite ook waar later jouw
vader en moeder zijn gaan wonen, dat moest

919
01:32:26,060 --> 01:32:30,720
allemaal ingekwartierd worden, dan kregen
de duitsers kregen de gelegenheid om....

920
01:32:46,420 --> 01:32:52,760
Kunt u dit herhalen zonder
mijn vader en moeder?

921
01:33:00,440 --> 01:33:07,230
De eerste dag, toen die Duitsers dus
eigenlijk in feite van de overkant in de

922
01:33:07,230 --> 01:33:11,745
richting van d en burg trokken, toen
hebben ze een periode gehad dat ze dus in

923
01:33:11,745 --> 01:33:16,816
den burg uitrustten en daar hebben ze
toen onder andere op het schilderend hebben

924
01:33:16,816 --> 01:33:23,030
ze er bij alle huizen hebben ze een
aantal militairen naar binnen geschoven.

925
01:33:23,190 --> 01:33:28,820
Ik denk dat wij er een stuk of 10 hadden en bij
de buren zaten er 6, een kleiner huisje, bij

926
01:33:28,820 --> 01:33:36,260
een ander misschien 12 en die moesten dan wat
eten en drinken hebben, dus zodoende zaten er een

927
01:33:36,260 --> 01:33:42,860
aantal van die lui zaten in de achterkamer en
die moesten op een gegeven moment moesten ze

928
01:33:42,860 --> 01:33:53,210
pinkelen, dus die moesten plassen zogezegd, dus
die liepen naar achteren en daar merkte 1 van

929
01:33:53,210 --> 01:33:58,303
die lui merkte dat wij kippen hadden dus die
kwam terug in huis en hij vertelde dat er kippen

930
01:33:58,303 --> 01:34:04,000
waren, dus er moesten ook eieren zijn, toen moest
ie de eieren hebben en wij proberen dat tegen

931
01:34:04,001 --> 01:34:08,172
te houden want we hadden wel wat eieren in de
keukenkast, maar die vent die was behoorlijk boos

932
01:34:08,490 --> 01:34:15,340
en we moesten dus eieren bakken voor hem en we
moesten of melk of koffie, dat weet ik niet meer.

933
01:34:15,340 --> 01:34:19,500
Maar op die manier moest er dus eigenlijk
voor ravitaillering gezorgd worden.

934
01:34:19,500 --> 01:34:26,620
Dus die lui zijn een poosje bij de mensen binnen
geweest en naderhand zijn die weer vertrokken, dus

935
01:34:26,620 --> 01:34:34,900
dat was eigenlijk in feite de antipool ten opzicht
van hetgene dat met de georgiers gebeurde, die

936
01:34:34,900 --> 01:34:48,520
kwamen niet bij ons binnen, maar dit was dus
inderdaad een verplicht onderhoud voor die duitsers.

937
01:34:49,820 --> 01:34:51,139
Hoe was het contact met die duitsers?

938
01:34:51,140 --> 01:34:57,410
Heel slecht, er was er eentje bij die wou
me doodschieten omdat ik voor de kastdeur

939
01:34:57,410 --> 01:35:03,940
ging staan en we moesten het fornuis
aanmaken en toen dat niet snel genoeg ging

940
01:35:03,940 --> 01:35:10,040
stond ie er tegen te schoppen en toen moesten
ze brood hebben en toen zei die tante

941
01:35:10,420 --> 01:35:15,050
van me, maar luister er is geen brood,
want de bakker hebben jullie doodgeschoten.

942
01:35:15,050 --> 01:35:15,682
Toen werd die man
natuurlijk ook weer boos.

943
01:35:17,400 --> 01:35:21,710
En op die manier eigenlijk
in feite werd het niet op een

944
01:35:21,710 --> 01:35:26,447
leuke manier afgehandeld om
het zo maar uit te drukken.

945
01:35:26,448 --> 01:35:31,050
Dus we moesten ze wat brood en
wat eieren bakken en toen zijn ze

946
01:35:31,050 --> 01:35:34,105
dus inderdaad na verloop van een
paar uur zijn ze weer vertrokken.

947
01:35:34,105 --> 01:35:41,540
Maar die zelfde vent, dat was een lelijke rooie,
die zag ik later na de oorlog, na de Krieg

948
01:35:41,540 --> 01:35:45,442
om het zo maar eens uit te drukken zag ik hem
op een frans tankje zag ik hem weer terugkomen.

949
01:35:45,720 --> 01:35:52,510
Dus die was wel weer terug, maar bij buurvrouw
Baars zaten 6 mensen in huis en daar zat ouwere

950
01:35:52,510 --> 01:35:58,100
baas bij en die trok die kinderen, die 2 meisjes
die trok ie op z'n schoot en toen vertelde

951
01:35:58,100 --> 01:36:04,610
hij met tranen in zijn ogen dat ie thuis had
ie ook een paar kinderen en toen zei ie ik heb

952
01:36:04,610 --> 01:36:10,710
een brief bij me en als ik nou volgende week
zondag niet terug ben hier, kun je dan die

953
01:36:10,710 --> 01:36:15,590
brief op de post doen, dat was een brief voor
zijn vrouw, maar die man die kwam niet terug.

954
01:36:16,770 --> 01:36:22,820
Want daar werd, dat zult u wel eerder
gehoord hebben, die russen waren inderdaad

955
01:36:22,820 --> 01:36:29,810
wel vechtersbazen en er waren een
heel aantal scherpschutters bij dus er

956
01:36:29,810 --> 01:36:36,540
zijn bij di eerste golf van duitse
militairen, daar zijn er legio gesneuveld.

957
01:36:36,540 --> 01:36:39,980
Die kinderen kwamen voor
het eerst in aanraking met

958
01:36:39,980 --> 01:36:42,420
een soort guerrilla oorlog,
nou, dat moet je kunnen.

959
01:36:42,580 --> 01:36:46,640
Net wat ik vertelde met die
lui van die patrouille.

960
01:36:46,640 --> 01:36:51,620
De meeste mensen zouden meteen beginnen te
schieten maar dat deden hun niet, ze bleven rustig.

961
01:36:51,620 --> 01:36:59,430
Dus wat dat betreft dan.. Er zijn
toen in die eerste paar dagen van de

962
01:36:59,430 --> 01:37:12,010
duitse kant hele hoop zijn er gesneuveld,
maar die rooie die kwam weer terug.

963
01:37:12,010 --> 01:37:26,860
Kunt u nog een keer vertellen
wat voor een soldaten dat waren?

964
01:37:27,430 --> 01:37:33,520
Dat waren.. Die soldaten die bij ons
ingekwartierd zaten waren allemaal soldaten

965
01:37:33,520 --> 01:37:39,463
die van de overkant waren gekomen, die waren
dus eigenlijk met de teso en misschien

966
01:37:39,463 --> 01:37:43,960
wel Duitse boten waren die overgezet van
den helder naar Texel toe en die zijn

967
01:37:43,960 --> 01:37:48,850
dus eigenlijk het eiland weer gaan bezetten
om het zo maar eens uit te drukken.

968
01:37:48,850 --> 01:37:58,390
En toen eigenlijk in feite die russen
steeds verder werden opgedrukt naar

969
01:37:58,390 --> 01:38:02,640
het noorden toe, ik kan me nog
herinneren dat die duitsers toen eigenlijk

970
01:38:02,640 --> 01:38:06,550
in feite het hele terrein hebben
schoongeveegd, ik zie dat nog voor me.

971
01:38:06,550 --> 01:38:13,300
Dat ze dus eigenlijk in feite, nou ik wil niet
veel zeggen, maar op 4/5 meter afstand, misschien

972
01:38:13,300 --> 01:38:20,970
10 meter afstand van elkaar in een hele lange
lint over het terrein heen ging om alles wat ze

973
01:38:20,970 --> 01:38:28,570
tegenkwamen van een bosruigte of een schuurtje
of wat dan ook, dat werd allemaal bekeken en dat

974
01:38:28,570 --> 01:38:34,160
werd allemaal, en daar zijn behoorlijk wat russen
bij omgekomen en zo zijn ze dus eigenlijk in

975
01:38:34,160 --> 01:38:41,620
feite steeds verder naar het noorden gegaan en die
verhalen zijn natuurlijk bij iedereen bekend dat

976
01:38:41,620 --> 01:38:47,649
ze uiteindelijk rondom de vuurtoren en daar
lagen nogal wat mijnenvelden, maar zij hebben die

977
01:38:47,650 --> 01:38:56,010
mijnenvelden nogal wat veranderd, dus toen konden
die duitsers niet zomaar bij die vuurtoren komen.

978
01:38:56,010 --> 01:39:01,400
Maar dat was eigenlijk in feite het
allerlaatste wat ze in handen hebben gehad.

979
01:39:01,810 --> 01:39:10,170
En dat leest u ook in het boekje van Wim Kalkman,
dat er inderdaad russen zich hebben overgegeven,

980
01:39:10,170 --> 01:39:14,500
maar die hebben ze allemaal af geknald en die
hebben allemaal hun eigen graf moeten graven.

981
01:39:14,500 --> 01:39:22,140
En de rest is eigenlijk in feite
in donkerte en zo, laten we zeggen,

982
01:39:22,140 --> 01:39:28,110
stiekem zijn ze weer Texel overgezwermd
en zijn ze overal op plekken waar

983
01:39:28,110 --> 01:39:32,950
ze dus konden bivakkeren hebben ze
geprobeerd om het leven te houden.

984
01:39:32,950 --> 01:39:40,804
En er zijn natuurlijk best wel staaltjes van
menslievendheid zijn daarbij tentoongesteld, dat die

985
01:39:40,805 --> 01:39:46,210
mensen dus allemaal brood voor die georgiers
bakten, die ze dan 's avonds weghaalden

986
01:39:46,360 --> 01:39:52,550
van een bepaalde plek, dus die mensen
zijn er ook geweest, maar aan de andere

987
01:39:52,550 --> 01:39:57,851
kant kan ik me herinneren, aan schilderend
was een boer die kon niet zo erg best

988
01:39:57,910 --> 01:40:04,750
lopen, wij noemden hem daarom ook manke
sijpie en die man die had het flenzen

989
01:40:04,750 --> 01:40:12,800
boetje in gebruik en dat was ongeveer
waar nu de rijksscholengemeenschap staat.

990
01:40:12,800 --> 01:40:19,840
En die man was daar aan het werk en op een
gegeven dag, dat was dan een dag of 5 of 10 later

991
01:40:19,840 --> 01:40:26,900
toen zag die man die zag 2 lugubere figuren
bij dat schuurtje lopen en naar binnen gaan.

992
01:40:27,000 --> 01:40:32,050
En toen dacht ie he ik ken ze, dat zijn
een paar texelaars, maar dat waren geen

993
01:40:32,050 --> 01:40:37,180
texelaars, dat waren 2 in burger geklede
russen en die waren dus eigenlijk in feite

994
01:40:39,160 --> 01:40:43,970
op pad geweest en die wilden dus voor de
dag wilden ze een onderkomen hebben waar

995
01:40:43,970 --> 01:40:49,600
ze rustig konden bivakkeren voordat ze
weer verderop gingen om de boel, ja laten

996
01:40:49,600 --> 01:40:55,520
we zeggen, weer op te zoeken en te
hergroeperen, laat ik het dan maar zo zeggen.

997
01:40:55,520 --> 01:41:01,180
Maar die man die zag dus dat het russen
waren en die russen zeiden tegen hem

998
01:41:01,180 --> 01:41:06,670
viel prima, heute abend gingen ze
weer weg, hoefden geen zorgen te maken.

999
01:41:06,910 --> 01:41:12,270
Maar die man is zijn paard gaan inspannen
en die is met z'n paard en wagen met

1000
01:41:12,270 --> 01:41:16,300
een rotgang naar dat commandantur gereden
en die heeft dus de boel verraden.

1001
01:41:16,300 --> 01:41:22,890
En wij waren daar als kinderen aan het spelen
daar in de buurt en toen zagen we die moffen

1002
01:41:22,890 --> 01:41:28,926
zagen we aankomen met een peloton, een man
of 12/13 denk ik, en die gingen daar allemaal

1003
01:41:29,000 --> 01:41:35,230
achter een tuinwal liggen met het geweer over
de tuinwal en een van de lui ging met een

1004
01:41:35,230 --> 01:41:39,723
brandgranaat ging ie naar dat schuurtje toe
en die gooide daar die brandgranaat naar

1005
01:41:39,723 --> 01:41:45,530
binnen en dat heeft, dat hele schuurtje dat
ging in de fik en wij stonden erbij te kijken

1006
01:41:45,530 --> 01:41:50,810
en we dachten wat is er nou aan de hand
eigenlijk, maar helemaal op het eind, we hebben

1007
01:41:50,810 --> 01:41:55,860
ons erover verbaasd dat die lui, die 2 dat
die er zo lang in hebben kunnen blijven.

1008
01:41:55,860 --> 01:42:02,020
Het hele ding stond al van voren tot achteren
in de fik en toen kwamen ze eruit en toen

1009
01:42:02,020 --> 01:42:08,100
probeerden ze met de rook mee, probeerden ze
zo in de richting van de jeugdherberg te gaan en

1010
01:42:08,100 --> 01:42:17,650
je zag ze dus rennen en die duitsers achter die
tuinwal waren erop aan het schieten als, nou...

1011
01:42:17,710 --> 01:42:23,750
En toen sprong een, ze sprongen over die tuinwal
heen en toen sprong een, die sprong wat omhoog

1012
01:42:23,990 --> 01:42:30,380
en mee met dat ie dus eigenlijk omhoog was gesprongen
werd ie geraakt en die was dus neergevallen.

1013
01:42:30,380 --> 01:42:36,675
En we denken voor zover we dat konden
zien dat die andere georgier dat

1014
01:42:36,675 --> 01:42:40,470
ie dus zag dat z'n kameraad en die
heeft z'n eigen van kant gemaakt.

1015
01:42:40,470 --> 01:42:44,930
We denken tenminste dat ie z'n eigen
van kant gemaakt heeft, maar toen kwamen

1016
01:42:45,360 --> 01:42:50,110
die duitsers die kwamen erbij en die
hebben nog een tijd op die lui die daar

1017
01:42:50,490 --> 01:42:55,483
lagen liggen schieten en wij zijn daar
later nog wel bij geweest bij die russen.

1018
01:42:57,640 --> 01:43:03,582
Maar dat was voor ons dan eigenlijk in feite
de laatste wapenfeiten waar je dat van...

1019
01:43:03,582 --> 01:43:09,480
En ik kan me nog herinneren dat ik aangehouden
werd op weg naar die oom en die tante

1020
01:43:09,480 --> 01:43:16,640
daar in Barge, daar werd die feldgendarmerie,
daar was er eentje, dat was een loeder.

1021
01:43:16,640 --> 01:43:22,450
En die was op zoek naar Huug Snoek,
want dat was een verraden boel, dat Huug

1022
01:43:22,450 --> 01:43:26,460
dus eigenlijk in feite dat Huug als
communist dus meedeed, of mee gedaan had.

1023
01:43:26,460 --> 01:43:34,430
Snoek muss ich haben, en hij vroeg aan iedereen
naar Snoek en we stonden met een man of wat in

1024
01:43:34,430 --> 01:43:39,620
de Waal en we zeiden natuurlijk dat we Huug niet
kenden, maar dat was inderdaad een hele slechte

1025
01:43:39,620 --> 01:43:48,880
dus die was op jacht naar texelaars die meegeholpen
hadden en dat was zo'n slechterik die vent,

1026
01:43:48,880 --> 01:43:55,260
dus die hebben ze eigenlijk in feite achteraf
gezien gelukkig een keer te pakken genomen toen

1027
01:43:55,260 --> 01:44:01,810
ie op de motorfiets van cocksdorp af in eierland
door een rus uit de sloot vandaan werd ie

1028
01:44:01,810 --> 01:44:07,120
ondersteboven geschoten, die heeft het dus
niet overleefd, maar dat is dus ook een van de

1029
01:44:07,120 --> 01:44:14,240
dingen die eigenlijk in feite later, na de
echte, ja laten we zeggen gevechten, de opstand..

1030
01:44:14,270 --> 01:44:19,962
Later met dat opzoeken van wat zitten er nog aan
russen en wat zijn er nog voor ondergrondse die

1031
01:44:19,962 --> 01:44:25,530
er geholpen hebben, dat waren dus nog een paar van
die wapenfeitjes die ik dus nog meegemaakt heb.

1032
01:44:25,860 --> 01:44:32,610
Maar ja, en dan dus het vertrek het
einde van de oorlog waarbij die

1033
01:44:32,610 --> 01:44:38,050
mensen dan uiteindelijk toch een
keertje tevoorschijn konden komen.

1034
01:44:43,670 --> 01:44:59,810
Hoe ervoer u het tweede
gedeelte van de opstand?

1035
01:45:01,060 --> 01:45:04,430
Even tussendoor, want je
vraag steeds wat voelde je

1036
01:45:04,430 --> 01:45:12,550
toen, maar het is 70 jaar
terug dus wat ik dan voelde...

1037
01:45:16,150 --> 01:45:23,170
Ja, dat zijn van die dingen, die overkom
je, je groeit erin, je groeit ook in het

1038
01:45:23,170 --> 01:45:32,190
geweld en je schrikt dan eerst van alles
wat er om je heen vermoord wordt, want

1039
01:45:32,190 --> 01:45:36,930
in feite was het vermoorden, he, die
duitsers die werden aan het bed vastgestoken.

1040
01:45:36,930 --> 01:45:44,750
Later toen we boven kwamen in die uloschool dan zag
je op die britsen van die grote rode bloedvlekken

1041
01:45:44,750 --> 01:45:49,090
op, dus die mensen hebben ze gewoon aan het bed
vastgenageld om het zo maar eens uit te drukken.

1042
01:45:49,710 --> 01:45:59,290
Dus daar schrik je dan in wezen wel erg
van en ook je moeder gewond en allemaal

1043
01:45:59,290 --> 01:46:05,670
mensen die je kende die dan, ook lui waar
dan zeg maar de hele familie weg was.

1044
01:46:05,900 --> 01:46:13,010
Dat zijn dus wel dingen die hebben erg
veel impact op je, maar om dan te zeggen

1045
01:46:13,010 --> 01:46:19,290
dat je er elke dag, dag in dag uit mee
bleef lopen, dat kan ik me niet herinneren.

1046
01:46:19,290 --> 01:46:26,360
Ik heb met Joop de Beur heb ik een
tijdje bovenop het pakhuis in den burg bij

1047
01:46:26,360 --> 01:46:32,120
de kerk heb ik dus liggen kijken met Joop
naar de granaten die dan in de richting

1048
01:46:32,120 --> 01:46:36,360
van de Waal, dus over den burg heen
gingen en die kwamen dan daar terecht.

1049
01:46:36,430 --> 01:46:40,710
Lagen we dus wel naar te kijken, terwijl
er een duitser op de kerk stond dus die had

1050
01:46:40,710 --> 01:46:44,277
ons eigenlijk in feite nog wel kunnen
pakken, om het zo maar eens uit te drukken.

1051
01:46:44,460 --> 01:46:48,010
Maar ook daar denk je niet bij na. Je
gaat daar liggen kijken als toeschouwer.

1052
01:46:48,010 --> 01:47:00,120
Klinkt misschien een beetje
lullig, nu, maar dat was wel zo.

1053
01:47:00,120 --> 01:47:06,480
Hoe verliep die oorlog
dan verder in die buurt?

1054
01:47:06,480 --> 01:47:10,880
Nou, dat zijn natuurlijk, omdat
eigenlijk in feite in den burg allemaal

1055
01:47:10,880 --> 01:47:15,590
is gegaan, dat zijn allemaal
natuurlijk verhalen die je dan hoort he.

1056
01:47:15,590 --> 01:47:20,550
Zoals op het schilderend, daar kwamen die
duitsers dan eigenlijk met een auto vol met

1057
01:47:20,550 --> 01:47:25,640
munitie en die hadden het idee van nou is
de boel voor ons verloren, weet je wat, we

1058
01:47:25,640 --> 01:47:31,320
stoppen wat munitie in die vrachtauto en we
zetten de tijdklok op het moment dat ie op

1059
01:47:31,320 --> 01:47:36,550
de groene plaats is, maar er was wat oponthoud
geweest en die tijdklok was doorgelopen,

1060
01:47:36,760 --> 01:47:43,218
dus dat ding ontplofte op de Koogerstraat,
dus dat was een ravage van heb ik jou daar

1061
01:47:43,218 --> 01:47:50,780
en de huizen, een heel aantal huizen zijn
er toen in de brand geraakt en het was

1062
01:47:50,780 --> 01:47:56,570
eigenlijk in feite een echt een slachtveldje
geweest om het zo maar eens uit te drukken.

1063
01:47:56,570 --> 01:48:00,700
Wat er allemaal in den burg al wel niet
kapot was, nou dat loog er niet om.

1064
01:48:00,700 --> 01:48:07,460
Dus er waren zoveel huizen waren er
eigenlijk in feite of voor een gedeelte, maar

1065
01:48:07,460 --> 01:48:13,450
er waren er ook bij die waren compleet
waren die tegen de wereld, dat lag plat.

1066
01:48:13,450 --> 01:48:22,590
Ja, en dan probeer je toch eigenlijk weer voor
zover dat gaat probeer je dus te overleven,

1067
01:48:22,590 --> 01:48:28,320
je leven krijgt weer een nieuwe loop om het
zo maar eens uit te drukken en misschien

1068
01:48:28,320 --> 01:48:33,920
ben ik daar ook wel te jong voor geweest,
om dat eigenlijk toch wel aan te voelen dat

1069
01:48:34,040 --> 01:48:38,690
wat buiten je gezichtskring zich afspeelt
dat je daar dan ook een indruk over hebt.

1070
01:48:38,690 --> 01:48:43,590
Want er is natuurlijk duidelijk
is er nogal wat gebeurd.

1071
01:48:44,590 --> 01:48:53,350
Door de mensen van het ondergrondse,
met de georgiers, maar later ook met

1072
01:48:53,350 --> 01:48:58,120
het bezet, met de canadezen die kwamen,
maar dat zijn allemaal dingen die

1073
01:48:58,520 --> 01:49:01,870
zijn buiten ons gezichtsveld gebleven,
daar hadden wij geen weet van.

1074
01:49:03,130 --> 01:49:08,150
Dus op die manier is het
dus voor een heleboel

1075
01:49:08,150 --> 01:49:12,440
texelaars wat als een nachtkaars
is dat weer uitgegaan.

1076
01:49:13,040 --> 01:49:20,600
Dat die russen zich eigenlijk in feite op
een ogenblik weer vrij konden tonen en bij

1077
01:49:20,710 --> 01:49:27,214
elkaar zijn gekomen, de duitsers daar eigenlijk
in feite niets meer aan hebben durven doen.

1078
01:49:27,215 --> 01:49:29,410
Dat denk ik tenminste.

1079
01:49:29,580 --> 01:49:34,970
En dat die... het kan ook wel zijn dat die
duitsers al weg waren toen die russen pas eigenlijk

1080
01:49:34,970 --> 01:49:39,800
met de boot weggingen en daar hebben natuurlijk
een hoop texelaars hebben daarbij gestaan

1081
01:49:39,860 --> 01:49:46,500
toen het restant van die georgiers dat die met
elkaar dus eigenlijk in feite op de boot en

1082
01:49:46,500 --> 01:49:51,310
dat koolglas, dat die nog een redevoering hield,
maar daar konden we natuurlijk geen hol van

1083
01:49:51,310 --> 01:49:57,385
verstaan, maar hij bedankte in feite de
texelaars nog voor de hulp die ze geboden hadden.

1084
01:49:57,930 --> 01:50:07,050
Nou ja, dan zijn ze vertrokken en dan is
het over en uit en dan ben je nog wel eens

1085
01:50:07,050 --> 01:50:12,700
een poosje met elkaar aan het gissen van
wat zal er met die mensen geworden zijn.

1086
01:50:12,700 --> 01:50:18,389
En dan hoor je dan toch weer verhalen,
bij de ene hebben ze een hele tijd

1087
01:50:18,390 --> 01:50:24,890
in de gevangenis gezeten, maar later
hebben ze toch vergiffenis gekregen.

1088
01:50:25,240 --> 01:50:33,220
Dus dat is eigenlijk in feite, voor mij althans
is dat wat als een nachtkaars uitgegaan.

1089
01:50:33,220 --> 01:50:35,080
Niet spectaculair.

1090
01:50:44,190 --> 01:50:50,350
Toen de opstand afgelopen was, kunt u zich
nog herinneren hoe er toen over gepraat werd?

1091
01:51:03,060 --> 01:51:12,850
Ja, zo'n eind van de oorlog heeft
toch ook wel weer een laten we zeggen

1092
01:51:12,850 --> 01:51:21,190
bepaalde impact gehad, maar niet als
zodanig met geweld gepaard gaande.

1093
01:51:21,190 --> 01:51:26,216
Ik kan me nog herinner dat de eerste
militair die op texel kwam die, dat was

1094
01:51:26,217 --> 01:51:31,005
geloof ik Lord dat was een engelsman
en die heeft in z'n eentje heeft ie wat

1095
01:51:31,640 --> 01:51:36,050
besprekingen gehad met die Duitser om
het zo maar eens uit te drukken, maar

1096
01:51:36,050 --> 01:51:41,300
de eerste echte soldaat, om het zo maar
eens uit te drukken was Sieme de Waal.

1097
01:51:41,700 --> 01:51:48,690
Sieme de Waal was geëmigreerd naar zuid-afrika
en Sieme die had zich vrijwillig gemeld

1098
01:51:48,690 --> 01:51:54,080
en die had permissie gekregen om zo gauw
als die er was dat ie naar texel naar z'n

1099
01:51:54,080 --> 01:52:03,430
familie mocht dus sieme die werd met grote
vreugde werd ie ingehaald, hij moest iedereen

1100
01:52:03,430 --> 01:52:08,720
een hand geven, afijn dat kan ik me dan nog
wel herinneren, dat dat nogal wat impact

1101
01:52:08,720 --> 01:52:15,370
had want er kwam een texelaar thuis, maar
ja, voor de rest eigenlijk in feite niet.

1102
01:52:15,370 --> 01:52:21,590
Van die Engelse en Ameikaanse militairen kan
ik me eigenlijk ook weinig meer herinneren.

1103
01:52:21,590 --> 01:52:25,840
Die kwamen niet meer
in den Burgt zogezegd.

1104
01:52:25,840 --> 01:52:30,520
Ik denk dat die wat zijn gebleven
op de militaire plekken, maar

1105
01:52:31,230 --> 01:52:35,018
er was op texel eigenlijk weinig
te verhapstukken, denk ik.

1106
01:52:35,018 --> 01:52:39,100
Ze hebben waarschijnlijk wel met een
kleine bezetting hebben ze dat proberen

1107
01:52:39,100 --> 01:52:42,630
te regelen, maar ik kan me niet herinneren
dat het zomaar vol gezeten heeft.

1108
01:52:42,630 --> 01:52:51,240
Wat zich afspeelde gebeurde via het ondergrondse,
dat werd, hoe heet dat hoofd van het ondergrondse?

1109
01:52:51,240 --> 01:52:56,760
Dat was een meneer op het
gemeentehuis en die stempelde en die

1110
01:52:56,760 --> 01:53:02,113
ondertekende de pas, of de
vervoerspasjes naar de overkant.

1111
01:53:02,113 --> 01:53:09,430
Want wij zijn toen al snel weer geprobeerd om
mensen van de school om die te pakken te krijgen.

1112
01:53:10,180 --> 01:53:15,480
Met m'n vriend ben ik toen naar Schagen
toegegaan op de fiets, om contact te leggen met

1113
01:53:15,480 --> 01:53:20,141
de directeur daar dus op die manier begin
je in feite naar de gewone toestand toe te

1114
01:53:20,142 --> 01:53:27,280
werken en ik kan me niet herinneren dat er
nou zo veel, in vergelijking met de voorgaande

1115
01:53:27,330 --> 01:53:34,680
maanden, jaren was dit eigenlijk een vrij
rustige periode, om het zo maar eens uit

1116
01:53:34,680 --> 01:53:38,447
te drukken, die niet meer vat meer op me
heeft, om het zo maar eens uit te drukken.

1117
01:53:44,200 --> 01:53:52,650
Weet u nog hoe het ging toen de vrouw van uw
vriend Huisman zwanger raakte van een georgier?

1118
01:53:52,650 --> 01:53:56,470
Nee, daar weet ik niets van, ik weet
dat Huisman die zat toen in Friesland

1119
01:53:56,470 --> 01:54:04,170
bij me in dat ondergedoken gezin en
toen kwam die Piet Buin, die medewerker

1120
01:54:04,170 --> 01:54:11,560
van de teso, die mocht dan mee als er
dingen naar drenthe werden gebracht.

1121
01:54:13,010 --> 01:54:17,200
Dat werd dan gedaan door een loonwerker, die
ging dan met een trekker met 1 of 2 aanhangers

1122
01:54:17,200 --> 01:54:22,060
erachter, bracht die dus de spullen en dan kwam
Piet Bruin die kwam mee en ik weet nog wel dat

1123
01:54:22,060 --> 01:54:24,950
Huisman en Piet die hebben
dus een nacht beneden

1124
01:54:24,950 --> 01:54:28,300
met elkaar zitten praten,
maar daar was ik niet bij.

1125
01:54:28,300 --> 01:54:32,388
Maar ik neem aan dat Piet toen heeft
verteld dat z'n vrouw toen scheef is

1126
01:54:33,020 --> 01:54:36,540
geweest of scheef was gegaan en dat ze
dus een kind van die rus verwachtte.

1127
01:54:36,540 --> 01:54:40,810
Maar dat verhaal kan je
dus van anderen ook horen.

1128
01:54:40,810 --> 01:54:46,689
Zij van Huisman heeft een dagboek
geschreven, is dat je bekend?

1129
01:54:46,689 --> 01:54:52,580
Er is een dagboek van dat vrouwtje en
die heeft daar een bepaalde periode uit

1130
01:54:52,580 --> 01:54:59,900
die tijd vandaan, die rus was bij haar
in huis, was ook bij haar ondergedoken.

1131
01:54:59,920 --> 01:55:04,700
Dus toen die Duitsers
kwamen huiszoeking doen enzo

1132
01:55:04,700 --> 01:55:10,490
heeft zij die rus altijd
nog in huis verborgen gehad.

1133
01:55:10,490 --> 01:55:15,270
Dat weet ik dan eigenlijk
in feite van latere datum.

1134
01:55:15,270 --> 01:55:26,490
Die me dus verteld is, dat
heb ik niet zelf meegemaakt.

1135
01:55:26,490 --> 01:55:35,080
Zou u kunnen omschrijven hoe den burg
eruitzag de eerste dagen na de opstand?

1136
01:55:41,910 --> 01:55:47,620
Het is natuurlijk moeilijk om te moeten
omschrijven hoe den burg er precies uitzag.

1137
01:55:47,620 --> 01:55:54,550
Als ik nou zou moeten zeggen echt als
oorlogsgebied, dat moet misschien wel genoeg zeggen.

1138
01:55:54,550 --> 01:56:01,570
Dat er dus inderdaad nog een paar huizen overeind
staan, maar dat de puinhopen en de restanten

1139
01:56:01,570 --> 01:56:08,980
van woningen in elkaar gezakt en helemaal aan
puinpoeier en stukken van een huis in elkaar.

1140
01:56:09,330 --> 01:56:12,883
Ja dat was eigenlijk in feite toentertijd
was dat over heel den burg min of

1141
01:56:13,010 --> 01:56:20,930
meer zo, en dan zijn er natuurlijk bij
al die, of bij een heel aantal van die

1142
01:56:21,720 --> 01:56:27,710
in elkaar geschoten woningen daar is
dan dus een verhaal bij, van bekenden.

1143
01:56:27,910 --> 01:56:34,930
Onder andere op de Wilhelminalaan daar
woonde de familie Koren en Trijnie Koren

1144
01:56:34,930 --> 01:56:39,590
dat was een meiske, een vrouwtje, die
zat bij mijn vader op het postkantoor

1145
01:56:39,590 --> 01:56:44,100
en we kenden elkaar wat dat betreft
heel goed, maar die vader die zei op het

1146
01:56:44,100 --> 01:56:47,780
moment dat die beschieting begon, we
gaan aan de bijkeuken zitten jongens.

1147
01:56:47,780 --> 01:56:56,140
Dus dat was aan de luwe kant van de beschietingen,
maar laat nou net een granaat in die bijkeuken

1148
01:56:56,140 --> 01:57:02,650
vallen, dus vader weg, moeder weg, zoon weg,
dochter weg en nog eentje geloof ik, met z'n vijfen.

1149
01:57:02,650 --> 01:57:04,440
Pats in een keer.

1150
01:57:04,440 --> 01:57:12,800
We trokken bij Moerbeek in de
parkstraat, naast mijn grootmoeder,

1151
01:57:12,800 --> 01:57:20,660
daar viel ook een voltreffer in,
ja, vader weg, moeder weg, ik denk

1152
01:57:20,660 --> 01:57:25,220
van een zuster weg, ik denk dat er
daar ook in een keer 5 weg waren.

1153
01:57:25,220 --> 01:57:31,710
Dus bij al de huizen, er was een deel
waarvan je de tragedie later hoorde en

1154
01:57:31,710 --> 01:57:36,386
dat blijft dan zeg maar om dat huis
kleven, laat ik het dan maar zo zeggen.

1155
01:57:37,420 --> 01:57:43,570
En dat is dan eigenlijk in
feite het gevoel wat ik dan zeg

1156
01:57:43,570 --> 01:57:49,930
maar als opgroeiende had bij
een in elkaar geschoten dorp.

1157
01:57:52,290 --> 01:57:58,990
En een ander gevoel kan ik me er
eigenlijk in feite niet van herinneren.

1158
01:58:02,220 --> 01:58:09,510
Iedereen begon elkaar natuurlijk te
helpen, wij hadden mensen in huis en

1159
01:58:09,510 --> 01:58:13,670
vrienden hadden mensen in huis, ik
bedoel iedereen die ging elkaar helpen

1160
01:58:13,670 --> 01:58:18,390
en die trokken bij elkaar in, de ene
zat bij die en de ander die zat daar.

1161
01:58:20,090 --> 01:58:24,429
Dat zijn natuurlijk ook allemaal
van die verhalen van die is daar

1162
01:58:24,430 --> 01:58:30,188
naartoe gegaan en die, maar spanningen
zat er eigenlijk in feite, dat

1163
01:58:30,188 --> 01:58:33,594
zeg ik misschien niet goed, spanning
zat er eigenlijk al niet meer in.

1164
01:58:34,590 --> 01:58:43,240
Werd er nog wel veel gepraat
over de oorlog? Terugblikken?

1165
01:58:44,990 --> 01:58:50,320
Dat hangt ervan af wat je
terugblikken zou willen noemen.

1166
01:58:50,820 --> 01:58:55,050
Wat bedoel je met terugblikken, nu
of eigenlijk in feite in die periode?

1167
01:58:55,050 --> 01:58:55,520
Toen.

1168
01:58:58,950 --> 01:59:04,680
Nou ja, dat heeft natuurlijk een
zodanige indruk gemaakt op alle

1169
01:59:04,680 --> 01:59:12,260
texelaars die van geweld en van
oorlog totaal geen benul hadden.

1170
01:59:12,710 --> 01:59:17,160
Die mensen zijn natuurlijk compleet overstuur
geweest, laten we maar eerlijk stellen.

1171
01:59:17,420 --> 01:59:19,900
Want wat er allemaal
gebeurd is, niet alleen aan

1172
01:59:19,900 --> 01:59:24,300
mensenverlies, dat is bekend,
118 geloof ik zijn er omgekomen.

1173
01:59:24,300 --> 01:59:29,030
Dan zijn er nog 10 op de Mok
zijn er nog compleet vermoord.

1174
01:59:29,430 --> 01:59:36,570
Nou, daar zijn, Julles is vermoord en er
was er eentje bij het ondergrondse die was

1175
01:59:36,570 --> 01:59:41,810
verraden en die hebben ze vastgepakt en
toen heeft een NSBer heeft hem nog los weten

1176
01:59:41,810 --> 01:59:44,980
te krijgen, maar Julles was een beetje
goedgelovig dus die ging weer naar buiten.

1177
01:59:44,980 --> 01:59:51,050
Totdat ie voor de 2e keer verraden werd en
toen werd ie op texla werd ie doodgeschoten

1178
01:59:51,310 --> 01:59:56,440
en in Oudeschild, de Zegeltjes, die
hadden een fietsenzaakje, jonge mensen.

1179
01:59:56,440 --> 02:00:02,820
En daar kwam een gewonde georgier kwam daar
langs en die wilde bij hun op de zolder

1180
02:00:02,820 --> 02:00:07,480
van de werkplaats van die fietsenzaak en
die mensen zeiden doe dat nou niet en die

1181
02:00:07,480 --> 02:00:14,400
smeekten, maar die man die ging daar
zitten en ik weet niet of ie dr werk van

1182
02:00:14,400 --> 02:00:19,835
gemaakt heeft, ik geloof het wel dat ie dat
gemeld heeft dat er een rus bij hun zat.

1183
02:00:19,835 --> 02:00:24,027
Dus ze hebben die rus meegenomen, meteen
hup (gebaar van keel afsnijden) en die

1184
02:00:24,028 --> 02:00:28,580
2 mensen, jongelui, een man en een vrouw,
die hebben hebben ze ook doodgeschoten.

1185
02:00:28,610 --> 02:00:32,700
Dat zijn natuurlijk verhalen die
blijven een hele tijd hangen.

1186
02:00:34,890 --> 02:00:39,480
Maar dat is natuurlijk zo
verschrikkelijk persoonlijk.

1187
02:00:42,740 --> 02:00:48,960
Maar dat zijn inderdaad allemaal verhalen
die je van elkaar hoort, dus er zijn

1188
02:00:48,960 --> 02:00:55,930
natuurlijk legio van dit soort verhalen,
waarvan de ene deze hoek benaderd en de ander

1189
02:00:55,930 --> 02:01:21,730
die bekijkt het weer vanuit een andere hoek
van texel en, maar dit is mijn verhaaltje.

1190
02:01:21,730 --> 02:01:35,270
Die russenoorlog werd al redelijk snel herdacht
toch? Hoe werd dat door texelaars ervaren?

1191
02:01:35,270 --> 02:01:39,780
Nou, ik denk dat de herdenkingen
op texel eigenlijk in feite

1192
02:01:40,420 --> 02:01:43,910
zijn basis had in de herdenking
van zijn eigen slachtoffers.

1193
02:01:46,230 --> 02:01:52,160
En er is wat op een, ja ik zeg het
misschien niet goed, er is wat op

1194
02:01:52,160 --> 02:01:59,140
een zakelijke manier over de
slachtoffers van de georgiers gedacht.

1195
02:01:59,140 --> 02:02:07,090
Er moet een plek voor zijn en dat is dus gebeurd,
ze hebben eigenlijk in feite van al die plaatsen,

1196
02:02:07,230 --> 02:02:14,440
waar russen op een plek dus gauw in de grond
hebben gestopt, waarvan ik dus straks al zei dat

1197
02:02:14,440 --> 02:02:19,440
er bij Willem de Biest lagen er dus 2 en die
hebben ze ook maar gauw onder de grond geduwd.

1198
02:02:19,440 --> 02:02:23,860
En die hebben ze dus allemaal opgegraven
en die hebben ze allemaal naar

1199
02:02:23,860 --> 02:02:29,370
dat russenkerkhof gebracht en dat had
natuurlijk wel een organisatorische,

1200
02:02:29,370 --> 02:02:34,356
ja laten we zeggen dat was
organisatorisch werk, hoe doen we dat nou?

1201
02:02:35,290 --> 02:02:39,210
Maar misschien was ik daar
ook te jong voor om daar

1202
02:02:39,600 --> 02:02:44,180
bij stil te staan, wat
waren dat nou voor mensen?

1203
02:02:44,180 --> 02:02:52,243
Want dat kun je natuurlijk ook hebben, waren dat
vaders of waren dat zonen, wat waren dat voor lui?

1204
02:02:52,244 --> 02:02:58,010
Maar omdat we dus zo weinig contact,
tenminste in mijn omgeving hadden

1205
02:02:58,010 --> 02:03:04,310
we geen contact met die russen, dus
je had je ook geen een beeld van wat

1206
02:03:04,310 --> 02:03:08,470
ze thuis eigenlijk in feite gedaan
hadden, onder welke omstandigheden?

1207
02:03:08,470 --> 02:03:13,480
Je wist ook helemaal niet in welk kamp
ze hadden gezeten, hoe ze geronseld waren.

1208
02:03:14,310 --> 02:03:18,210
Later weet je dat zij
natuurlijk ook heel duidelijk

1209
02:03:18,710 --> 02:03:22,830
een eigen visie hadden op
het in duitse dienst gaan.

1210
02:03:23,330 --> 02:03:26,582
Ga nu maar na, het is nu eindelijk een
keer gebeurd dat vadertje Stalin de

1211
02:03:26,582 --> 02:03:27,246
hele buurt bij elkaar geveegd had van
estland, letland, litouwen aan toe.

1212
02:03:27,246 --> 02:03:40,470
Hoe lang heeft het geduurd voor
dat weer uit elkaar kon vallen.

1213
02:03:40,530 --> 02:03:46,720
Nou die georgiers die waren dat allang van
plan, die wilden niet onder Moskou, dus die

1214
02:03:46,720 --> 02:03:55,029
hebben eigenlijk in feite gedacht, de eerste
gelegenheid waarbij we kunnen meedoen, die

1215
02:03:55,030 --> 02:03:58,920
dachten laten we nou maar meedoen want dan
raken we eindelijk nog een keer van Stalin af.

1216
02:03:58,920 --> 02:04:05,060
Op die manier zullen die mensen ook meegedacht
hebben, terwijl ze, dat was ook eigenlijk

1217
02:04:05,060 --> 02:04:11,280
wel bekend dat ze het in die krijgsgevangenkampen
ook bere en bereslecht hadden.

1218
02:04:11,300 --> 02:04:17,620
Dus die 2 redenen gecombineerd hebben die
mensen ertoe gebracht tot wat ze gedaan hadden.

1219
02:04:18,450 --> 02:04:27,860
Maar dat hoor je dan eigenlijk later pas,
allemaal dingen die je pas later verwerkt,

1220
02:04:27,860 --> 02:04:43,060
latere informatie, maar op het moment
dat, nee, stonden we daar niet bij stil.

1221
02:04:43,060 --> 02:04:49,130
Bent u weleens op een herdenking
geweest van de russenoorlog?

1222
02:04:49,760 --> 02:04:59,110
Jawel, ja, vooral in de eerste
periode dat ik in amsterdam leerde,

1223
02:04:59,110 --> 02:05:12,010
dan was ik er met dat soort
gelegenheden was ik er wel bij...

1224
02:05:19,360 --> 02:05:19,790
Even opnieuw.

1225
02:05:19,790 --> 02:05:25,200
Het ligt eigenlijk in feite wel voor de
hand he, dat je later na de oorlog dat je dan

1226
02:05:25,200 --> 02:05:30,450
bij die herdenkingen niet helemaal wegblijft,
dat heb ik dus inderdaad ook wel gedaan.

1227
02:05:30,450 --> 02:05:35,926
Vooral de eerste keren dat ik vanuit
amsterdam weer terugkwam naar huis heb

1228
02:05:35,927 --> 02:05:44,410
ik dat wel gedaan en zelfs nog tot niet
zo heel veel jaren geleden, dus wat

1229
02:05:45,180 --> 02:05:52,280
dat betreft voel ik me echt wel verbonden
met datgene dat op texel gebeurd is.

1230
02:05:52,280 --> 02:06:03,070
En ook met de texelaars die erbij omgekomen zijn
en dan heb ik net als een van mn kennissen die

1231
02:06:03,450 --> 02:06:09,580
de vader erbij verloren hebben, die zegt, om mij
hoeft het niet meer, daar wil ik niet bij zijn.

1232
02:06:09,580 --> 02:06:15,930
Het heeft mij mn vader gekost om het zo
maar eens uit te drukken, zo heb ik dat niet.

1233
02:06:15,930 --> 02:06:18,810
Maar om nou te zeggen dat
ik naar die herdenkingen

1234
02:06:18,810 --> 02:06:22,773
ga vanwege die georgiers,
dat is maar betrekkelijk.

1235
02:06:22,774 --> 02:06:29,350
Dus ik ga er wel heen vanwege
het feit dat er een hele

1236
02:06:29,350 --> 02:06:33,910
geschiedenis is geschreven
in die vrij korte periode.

1237
02:06:42,090 --> 02:06:46,510
Wat voor mensen kwamen
op die herdenking?

1238
02:06:54,410 --> 02:07:02,100
Ik denk dat als je praat over wie ging er nou
naar zo'n herdenking toe, ik denk dat het zo

1239
02:07:02,100 --> 02:07:13,600
breed lag op texel, dat niemand het idee had
van om die of aparte reden moet ik daar naartoe.

1240
02:07:13,600 --> 02:07:20,230
Ik denk dat het zo breed in die bevolking heeft
geleefd dat ze gewoon zeiden van deze periode

1241
02:07:20,230 --> 02:07:25,140
willen we niet vergeten, ook de mensen die erbij
omgekomen zijn willen we daar niet bij vergeten.

1242
02:07:25,140 --> 02:07:32,450
Ik denk dus daarom dat iedereen, of
ieder die zich daar iets bij betrokken

1243
02:07:32,450 --> 02:07:37,730
voelden, daar ook bij aanwezig
was, want dat is dan heel erg druk.

1244
02:07:38,080 --> 02:07:40,570
Dan is daar een hele grote herdenking.

1245
02:07:41,010 --> 02:07:50,560
En ik denk ook niet dat er
enige politieke partij zijn

1246
02:07:50,560 --> 02:07:54,240
naam aan dit soort herdenking
heeft willen verbinden.

1247
02:07:54,570 --> 02:07:58,967
Ik kan me tenminste niet herinneren dat
er een geweest is die heeft gedacht van

1248
02:07:58,968 --> 02:08:06,510
daar horen we om bepaalde redenen.. Die
lui die kwamen uit het oosten vandaan.

1249
02:08:06,830 --> 02:08:12,821
Wij hoorden om die reden ons gezicht te
laten zien, kan ik me niet herinneren.

1250
02:08:12,821 --> 02:08:21,950
Alleen er is natuurlijk wel een hele lange tijd
geweest dat de kant van de russische ambassade,

1251
02:08:21,950 --> 02:08:27,250
die hebben dan wel de gelegenheid gekregen later
om erbij te zijn, maar die mochten niet via

1252
02:08:27,250 --> 02:08:32,615
den helder reizen, die werden dus met een bootje
uit Wieringen vandaan er naartoe gebracht en

1253
02:08:33,710 --> 02:08:39,380
dan mochten ze erbij zijn, dan kwamen ze dus inderdaad
wel op de herdenking op de russenbegraafplaats

1254
02:08:39,500 --> 02:08:46,140
en dat is die tijd wel een poosje geweest,
maar dat is tegenwoordig ook niet meer zo.

1255
02:08:46,140 --> 02:08:49,360
Iedereen gaat rustig heen en hij
gaat ook weer terug naar texel.

1256
02:08:49,360 --> 02:08:54,190
Ook die van de ambassade en ik
denk dat het klimaat ook heel

1257
02:08:54,190 --> 02:08:58,990
anders is, je kan het niet
vergelijken met 50 jaar terug.

1258
02:09:00,240 --> 02:09:05,510
Als je nou kijkt naar die president
van georgie, die is getrouwd

1259
02:09:06,160 --> 02:09:09,600
met Roelofse, met een vrouwtje
hier uit nederland vandaan.

1260
02:09:09,600 --> 02:09:15,370
Ik bedoel, dat toont in feite eigenlijk al
aan dat er eigenlijk over die controverses

1261
02:09:15,370 --> 02:09:20,520
van toen, waar we het toen over hadden,
goed en slecht, kwaad en niet kwaad.

1262
02:09:21,000 --> 02:09:24,040
Dat hebben we niet meer,
niet op die manier.

1263
02:09:24,040 --> 02:09:25,780
Hoe is het dan?

1264
02:09:25,780 --> 02:09:33,120
Ik denk dat alle mensen van goede
wil, dat die proberen elkaar op te

1265
02:09:33,120 --> 02:09:37,890
zoeken en zo lang als dat mogelijk
is ook dat zullen blijven doen en

1266
02:09:37,890 --> 02:09:44,140
vandaar dat op texel bij die herdenkingen
het nu nog altijd heel druk is.

1267
02:09:44,140 --> 02:10:09,159
En ik schaar me daar bij
tijd en wijlen ook maar bij.

1268
02:10:09,160 --> 02:10:12,750
Wat is na 60 jaar uw
oorlog over de russenoorlog?

1269
02:10:16,280 --> 02:10:28,640
Het is erg moeilijk om een persoonlijk
oordeel te vellen over een zo

1270
02:10:28,640 --> 02:10:37,510
ingewikkelde en toch wel nadrukkelijke
toestand van die hectische tijd.

1271
02:10:37,510 --> 02:10:43,710
Je kunt dus achteraf kun je
beredeneren van hadden die georgiers

1272
02:10:44,240 --> 02:10:49,860
zich niet gewoon moeten melden
en meegaan naar arnhem toe, he.

1273
02:10:49,860 --> 02:10:55,990
Het was hun eigen bedrijf, ze hadden het
zelf maar op moeten lossen en de kwaaielingen

1274
02:10:55,990 --> 02:11:00,810
die dus eigenlijk in feite zoals die Wim
Duinker, die z'n vader is daar op de Mok

1275
02:11:00,810 --> 02:11:10,020
doodgeschoten, die man die zegt, Nico, ik heb
daar niets mee, het heeft mijn vader gekost.

1276
02:11:10,020 --> 02:11:13,910
Ze hadden weg moeten gaan, nu
hebben ze ons eraan gewaagd.

1277
02:11:13,910 --> 02:11:22,240
Dus 118 burgers zijn er omgekomen en voor een
godsvermogen is er vernield, dus voordat alles weer was

1278
02:11:22,240 --> 02:11:31,500
opgebouwd en iedereen z'n plek weer had gevonden
en dan datgene dat aan verdriet is overgebleven.

1279
02:11:32,910 --> 02:11:36,620
Nou, moet ik daar...
Dat is ook moeilijk.

1280
02:11:37,000 --> 02:11:46,110
Dus om nou te zeggen dat ik daar gevoelens bij
heb, he, was het nou wel of was het nou niet goed.

1281
02:11:46,600 --> 02:11:51,629
Ik denk dat als je dat van 2 kanten
bekijkt, want ik noem het dan maar stakkers,

1282
02:11:51,630 --> 02:11:57,700
die eigenlijk in feite ook slachtoffers
waren van die periode in Duitsland.

1283
02:11:57,700 --> 02:12:00,890
Dat die stakkers nog geprobeerd
hebben het vege lijf te redden.

1284
02:12:00,890 --> 02:12:07,571
Ik kan me dat voorstellen het heeft alleen
heel akelig voor ons uitgepakt en het is ook

1285
02:12:07,571 --> 02:12:14,230
een beetje op een, laten we zeggen een
infantiele manier is het, hebben ze het aangepakt.

1286
02:12:14,230 --> 02:12:19,110
Want ze hadden het idee, we pakken
die zuidbatterij, die pakken we

1287
02:12:19,110 --> 02:12:24,310
zo even en de batterij in de buurt
van de cocksdorp dat redden we wel.

1288
02:12:25,050 --> 02:12:28,429
Maar op geen van de 2 plekken zijn
ze ooit binnen geweest, dus ze hebben

1289
02:12:29,050 --> 02:12:34,530
eigenlijk in feite erg makkelijk
gedacht over van wat kunnen we hier?

1290
02:12:34,700 --> 02:12:39,760
Dus ze hebben zich een beetje vergist en dat neem
ik ze dan eigenlijk in feite wel wat kwalijk.

1291
02:12:39,760 --> 02:12:53,930
Dat ze dan met die poging dat ze dan
118 burgers bij kwijt zijn geraakt.