1
00:00:00,000 --> 00:00:18,300
Kunt u wat vertellen over
het gezin binsbergen?

2
00:00:18,880 --> 00:00:35,130
Wij kwamen ongeveer in april 1942 kwamen
wij uit haarlem vandaan naar texel.

3
00:00:35,130 --> 00:00:44,410
Mijn vader had met herman van de horst,
de latere bekende cineast het verzoek

4
00:00:44,410 --> 00:00:52,390
gekregen om op texel een natuurfilm,
voornamelijk over vogels te draaien om alvast

5
00:00:52,390 --> 00:01:00,960
dat op de plank te hebben liggen om het
toeristenbezoek naar texel te stimuleren.

6
00:01:00,960 --> 00:01:03,060
En zo kwamen wij hier terecht.

7
00:01:03,060 --> 00:01:12,730
Net na de paasvakatie zeg maar
kwamen wij in een huis terecht bovenop

8
00:01:12,730 --> 00:01:19,760
het duin wat normaal in het
toeristenseizoen gemeubileerd werd verhuurd.

9
00:01:19,760 --> 00:01:27,130
Wij kwamen daar terecht en gingen ook
meteen in de Koog op school, spraken

10
00:01:27,130 --> 00:01:33,820
binnen 3 weken om geaccepteerd te
worden Texels, spraken we dialect.

11
00:01:34,320 --> 00:01:39,290
Familie die verstond ons niet meer,
familie die van de vastwal op bezoek kwam.

12
00:01:39,710 --> 00:01:45,550
En wij voelden ons al heel snel
helemaal opgenomen op dat Texel.

13
00:01:45,720 --> 00:01:53,880
En mijn vader en van de horst en nog
een camera assistent trokken er vrijwel

14
00:01:53,880 --> 00:01:59,640
dagelijks bij goed weer op uit om
vogelopnamen te maken en natuuropnamen,

15
00:02:00,490 --> 00:02:09,330
zodat die film een aardige doorsnee
van de seizoenvogel op texel gaf.

16
00:02:12,110 --> 00:02:23,280
Dat duurde tot mei 1944 toen werd
de hele kuststrook en ook het

17
00:02:23,280 --> 00:02:26,400
dorp de koog werd ontruimd en
wij moesten van het eiland af.

18
00:02:26,400 --> 00:02:34,478
Bovendien was mijn vader in de ogen van de
burgemeester en de duitsers staasgevaarlijk omdat

19
00:02:34,478 --> 00:02:48,620
hij zijn mond niet kon houden en ook verdacht
werd van zeg maar ondergrondse activiteiten.

20
00:02:49,060 --> 00:02:52,570
En dat filmen en fotograferen
was op zich natuurlijk ook al

21
00:02:53,520 --> 00:02:57,740
verdacht, want je kon snel als
een soort spion worden opgevat.

22
00:02:59,120 --> 00:03:04,980
Wij gingen omdat we helemaal niet wisten
waar we naar toe moesten, gepakt en

23
00:03:04,980 --> 00:03:13,840
gezakt gingen wij via de zaanstreek naar
walle te veen waar mijn vader net nog

24
00:03:13,840 --> 00:03:24,590
voordat het vakantieseizoen begon een
vakantiehuisje bij de bullakerwiede kon huren.

25
00:03:24,590 --> 00:03:32,310
Een vakantiehuisje van ongeveer 3 bij 6 meter
waar we met zijn zessen in gewoond hebben.

26
00:03:32,760 --> 00:03:37,010
Ik begrijp niet hoe da mogelijk is geweest,
voor mijn moeder was het een hele opgave.

27
00:03:37,490 --> 00:03:46,880
Uiteindelijk na, na mijn vader al zijn
diplomatieke mogelijkheden in de strijd had

28
00:03:46,880 --> 00:03:52,900
gegooid mochten wij in augustus weer naar
texel terug en wij kwamen in een huis

29
00:03:52,900 --> 00:04:01,120
aan de bosrand wat dus ontworpen was
door jan den strijbos eigenlijk een goede

30
00:04:01,120 --> 00:04:08,600
vriend van mijn vader die zich ook met
fotografie bezig hield en artikelen schreef.

31
00:04:08,650 --> 00:04:12,360
En wij kwamen daar in een
huis terecht wat dus door de

32
00:04:12,360 --> 00:04:17,600
weermacht gebruikt was voor de
gewonden die moesten aansterken.

33
00:04:17,600 --> 00:04:24,790
Die kwamen meestal uit het oostfront gewond
geraakt en die hadden op texel net als het

34
00:04:24,790 --> 00:04:33,440
huis waar nu mevrouw wolkers woont, dat was
het huis van wauve, dat was ene villa met

35
00:04:33,440 --> 00:04:42,490
een prachtige halfronde kamer, een eiken
pakket en dat huis was ook gebruikt als

36
00:04:42,490 --> 00:04:50,440
hospitaal, wij zagen al heel gauw kans om
in de huizen in te breken en erin te spelen.

37
00:04:51,060 --> 00:04:57,040
Er lagen nog stromatrassen, met
grote adelaars in zwarte opdruk.

38
00:04:57,900 --> 00:05:02,740
En wij gebruikten ze dan om daken
van te maken van hutten in het bos.

39
00:05:02,910 --> 00:05:05,660
Want we waren voortdurend
in het bos bezig.

40
00:05:07,180 --> 00:05:18,770
We hadden vlak achter ons huis in een
bosje ongeveer 30 bij 60 70 meter lage

41
00:05:18,770 --> 00:05:24,220
berdennetjes die heel dicht op elkaar
stonden, hadden wij soort dolhof gemaakt.

42
00:05:24,220 --> 00:05:32,560
In dat doolhof daar hebben de
Georgiërs toen ze zich moesten

43
00:05:32,560 --> 00:05:37,589
verstoppen, daar hebben de Georgiërs
toen dankbaar gebruik van gemaakt.

44
00:05:37,590 --> 00:05:43,980
Want wij hadden eigenlijk duidelijk sporen
achtergelaten dat het kinderwerk was.

45
00:05:43,980 --> 00:05:48,930
Een paadje erin gehakt en een uitkijkpostje
gemaakt in drie hoge bomen die

46
00:05:48,930 --> 00:05:57,890
aan de rand stonden en dat diende als
schuilplaats, een van die kuilen is

47
00:05:57,890 --> 00:06:04,260
verder uitgespit, en die diende als
schuilplaats voor Arkadie en Warlam.

48
00:06:05,090 --> 00:06:07,290
Warlam Lomidze en Arkadie Kiladze.

49
00:06:08,330 --> 00:06:14,480
Die kwamen, Warlam was gewend, die
hadden we al leren kennen omdat

50
00:06:14,480 --> 00:06:18,830
ze eerst in een barak vlakbij ons
huis in het bos hadden gezeten.

51
00:06:19,010 --> 00:06:24,880
Die kwam elke week bij mijn moeder met een gestreept
hemd dat alle sovjet militairen droegen, zo'n

52
00:06:24,880 --> 00:06:27,800
blauw gestreept hemd,
soort matrozen, soort dorus

53
00:06:27,800 --> 00:06:31,820
hemd zeg maar en laken,
hij sliep onder een laken.

54
00:06:31,821 --> 00:06:39,630
Dat was heel uitzonderlijk,
hij was student geschiedenis

55
00:06:39,630 --> 00:06:43,670
en hij overhoorde ons over
Willem de tweede onder andere.

56
00:06:47,650 --> 00:06:50,770
Hij stond de tweede dag
na de opstand stond ie

57
00:06:51,390 --> 00:06:54,830
plotseling bij ons in de kamer
met zijn geweer in de hand.

58
00:06:55,690 --> 00:07:03,060
Mijn vader zei al wat is er warlam. Hij zegt ik ben
gewond, hij was dwars door zijn pols geschoten.

59
00:07:03,660 --> 00:07:09,940
En vader zei warlam wij
zullen voor je zorgen.

60
00:07:10,780 --> 00:07:17,430
Je kunt je hier in het bos verstoppen
hij vroeg meteen ook om water en een

61
00:07:17,430 --> 00:07:25,590
schop en met de schop hebben ze heel
listig een kuil heel verder uitgegraven.

62
00:07:25,590 --> 00:07:32,580
Zo groot als een twee persoons bed en
ze hebben dat zand gebracht naar een

63
00:07:32,580 --> 00:07:36,250
plek waar een amerikaan, waar een
engelse bommenwerper was neergestort.

64
00:07:36,250 --> 00:07:39,540
Er was een hele kale plek in het bos.

65
00:07:40,920 --> 00:07:45,640
En zij hebben hun broeken uitgetrokken
en de pijpen dicht gebonden en ze hebben

66
00:07:45,640 --> 00:07:50,349
het zand wat daar te veel was hebben ze
in die broekspijpen geschept en dat hebben

67
00:07:50,350 --> 00:07:54,930
ze om hun nek hebben ze steeds die twee
volle broekspijpen naar die kale plek

68
00:07:54,930 --> 00:08:00,880
gebracht en daar dat zand weten uit te
storten en zeg maar onzichtbaar te maken.

69
00:08:00,880 --> 00:08:08,500
En toen hadden ze bij de uitrusting van die
soldaten hoorde allemaal een pakje geprepareerd

70
00:08:08,500 --> 00:08:21,273
crêpepapier dat bedoeld was om mosterdgas tegen
mosterdgas bescherming te geven en dat was redelijk

71
00:08:21,273 --> 00:08:32,290
waterdicht en ze hebben toen omdat we uit de barak
al twee grote luiken van de ramen hadden gelicht,

72
00:08:32,290 --> 00:08:42,380
ze hebben die kuil uitgegraven, de twee luiken
over die kuil gelegd, een dun laagje zand erop.

73
00:08:42,380 --> 00:08:48,440
En al het mos wat ze precies in patroon
hadden opzij gelegd, al het mos

74
00:08:48,440 --> 00:08:54,240
teruggelegd zodat het helemaal was
zoals het oorspronkelijk was en daarna

75
00:08:54,240 --> 00:09:00,300
hebben ze nog bovendien een luikje
gemaakt van papier, touw en veters.

76
00:09:00,590 --> 00:09:05,860
En daarop hebben ze mos gebonden
en ze konden dan in die kuil

77
00:09:07,080 --> 00:09:12,320
en dan sloten ze die kuil af
door dat luikje ervoor te zetten.

78
00:09:12,690 --> 00:09:18,770
En daar hebben ze dus al die nachten doorgebracht,
niet helemaal tot de bevrijding, want

79
00:09:18,770 --> 00:09:23,030
op een gegeven moment had mijn vader een
veiliger plaats vlakbij den burg gevonden bij

80
00:09:23,030 --> 00:09:36,950
een boer en moeder kookte elke dag op een
soort buitenfornuis, kookte ze ongeveer een

81
00:09:36,950 --> 00:09:47,790
emmer aardappelen en dan gingen dan in de
waterzak van een kampeeruitrusting ging er een

82
00:09:47,790 --> 00:09:54,755
emmer water mee, een doos gekookte aardappelen
in schil met wat zout ging het bos in.

83
00:09:54,755 --> 00:09:58,600
Als er wat eieren waren
ofzo kregen ze gekookte

84
00:09:58,600 --> 00:10:03,990
eieren bij en zo zijn ze een
aantal weken doorgekomen.

85
00:10:07,760 --> 00:10:12,970
En dan hadden ze eten gehaald en dan
zeiden ze we hebben gehoord van kameraden.

86
00:10:12,970 --> 00:10:19,460
Er zaten in het bos nog meer Georgiër,
dat er komen morgen weer duitsers

87
00:10:19,460 --> 00:10:24,650
een razzia houden en wij moeten,
willen 2 dagen het mijnenveld in.

88
00:10:24,690 --> 00:10:31,040
Want ze hadden sommige plekken lagen
landmijnen en ze hadden paadjes

89
00:10:31,040 --> 00:10:36,110
geprikt het mijnenveld in zodat
ze daar betrekkelijk veilig in dat

90
00:10:36,110 --> 00:10:40,322
mijnenveld konden schuilen en dan
kregen ze voor 3 dagen eten mee.

91
00:10:40,323 --> 00:10:41,479
Een rugzak vol spullen.

92
00:10:41,480 --> 00:10:48,784
En de volgende kwam warlam weer
lachend van lieve moeder wil je nog

93
00:10:48,784 --> 00:10:51,910
eens keer aardappelen koken want
er zijn vannacht kameraden gekomen

94
00:10:51,910 --> 00:10:56,057
die niets hadden en die hebben we
de aardappelen gegeven en het brood.

95
00:10:56,058 --> 00:10:59,310
Want er was een bakker in
den burg, die bakte voor ze.

96
00:10:59,540 --> 00:11:02,660
Grote zware roggebroden,
roggebrood was niet op de bon dus

97
00:11:02,660 --> 00:11:07,010
dat kon makkelijk gebakken
worden en gewoon tarwebrood.

98
00:11:08,950 --> 00:11:13,950
Jongens hebben daar in het bos omdat er
zoveel hulp geboden werd eigenlijk geen honger

99
00:11:13,950 --> 00:11:24,840
geleden, erger was het als de weermacht het
bos ging doorzoeken en dan was er geen pardon.

100
00:11:25,580 --> 00:11:29,330
Dan werden de Georgiër die gesnapt
werden die werden daar in het bos

101
00:11:29,330 --> 00:11:36,490
vermoord, de schedel ingeslagen soms
de ogen zelfs uitgeprikt, beestachtig.

102
00:11:36,670 --> 00:11:48,775
En mijn oudere broer die al bij de
arbeidseinsatz was geweest in assen met 700 andere

103
00:11:48,775 --> 00:11:55,910
Texelaars die heeft met buren geholpen die
vermoorde Georgiërs te begraven in het bos.

104
00:11:56,380 --> 00:12:00,648
En later weer aan te wijzen
waar ze toen ze op het

105
00:12:00,649 --> 00:12:04,610
centrale begraafplaats bij
de hoge berg werden begraven.

106
00:12:06,640 --> 00:12:15,510
En zo kwamen arkadie en warlam kwamen
de oorlog door, ze hebben het overleefd.

107
00:12:15,810 --> 00:12:22,420
En omdat mijn vader in september
1945 aan maagkanker overleed na

108
00:12:22,420 --> 00:12:30,520
een operatie heb ik warlam als een
soort vader op afstand beschouwd.

109
00:12:30,520 --> 00:12:40,900
En altijd verlangt dat we weer in contact
kwamen en dat kwam pas in 1968 toen vrouw

110
00:12:40,900 --> 00:12:45,690
Boon uit de cocksdorp in georgie op
bezoek ging en zo bij warlam terecht kwam.

111
00:12:45,690 --> 00:12:51,957
Wij hadden, mijn broer jaap en ik hadden
een paar fotos en wat tekeningen hadden wij

112
00:12:51,957 --> 00:12:58,140
een soort herdenkingsboekje gemaakt met een
franse tekst en dat is zij hem gaan brengen.

113
00:12:58,210 --> 00:13:04,140
Dus uit die tijd stammen dus de
correspondenties altijd heel eenvoudig, werden

114
00:13:04,140 --> 00:13:10,350
een keer kwam er een pakje aan met thee
en sigaretten ook door warlam gestuurd.

115
00:13:12,840 --> 00:13:19,280
En in 1986 hadden mijn vrouw
en ik net een nieuwe citroen bx

116
00:13:19,280 --> 00:13:23,645
en zijn we naar georgie gereden,
net na tjernobyl was dat.

117
00:13:23,645 --> 00:13:33,230
En toen hadden we binnen 10 dagen een
routebeschrijving, met een voorgeschreven route

118
00:13:33,230 --> 00:13:40,726
van intoerist en zo kwamen wij dus in abchazie
terecht, in sukhumi waar warlam woonde.

119
00:13:40,726 --> 00:13:49,833
Later zijn we nog in Tbilisi
geweest bij een zoon van

120
00:13:49,833 --> 00:13:50,669
hem en na drie weken zijn
we weer naar huis gereden.

121
00:13:50,670 --> 00:14:06,060
En hij is niet zo heel oud geworden. Hij
was tamelijk vitaal maar wel hart patient.

122
00:14:06,990 --> 00:14:16,290
Hij is ongeveer 76/77 geworden, was daar
hoofd van een school was gepensioneerd al een

123
00:14:16,290 --> 00:14:30,700
tijd en heeft ondanks alle ellende die hij
had meegemaakt tijdens die gevangenschap want

124
00:14:30,700 --> 00:14:37,380
ze waren in polen in het gevangenkamp geweest
en ze hadden op de plaats waar ze gevangen

125
00:14:37,380 --> 00:14:53,450
genomen waren, met 20.000 man, bij kertz
op de krim zijn zij 750 km lopend naar de

126
00:14:53,450 --> 00:15:02,460
oekraine gelopen waar ze in een open kamp
terecht kwamen met een hele slechte verzorging.

127
00:15:02,780 --> 00:15:06,440
Onderweg werden mensen die niet
mee konden komen die werden

128
00:15:06,440 --> 00:15:18,800
gewoon doodgeschoten dus dat
is een verschrikking geweest.

129
00:15:18,800 --> 00:15:30,600
Hoe heeft u warlam leren kennen?

130
00:15:35,760 --> 00:15:40,990
Wij waren altijd heel nieuwsgierig wie er nu weer
als vreemdentroepen op texel aangekomen waren,

131
00:15:40,990 --> 00:15:50,960
eerst waren dat in 1943 Brits Indiërs, waardoor
we ook moesten verhuizen,van dat huis op dat duin

132
00:15:50,960 --> 00:16:00,020
moesten we het dorp in en in 1944 zijn we
geevacureed toen kwamen aan het huis aan de bosrand.

133
00:16:01,140 --> 00:16:07,590
Door strijbos ontworpen en eigendom
van dreiger de secretaris van

134
00:16:07,590 --> 00:16:17,610
natuurmonumenten kwamen we in het bos
tercht en plotseling waren er weer

135
00:16:17,610 --> 00:16:22,880
andere uniformen met andere schildjes
op de armen, georgien stond erop.

136
00:16:23,830 --> 00:16:27,830
Mijn broer jaap zei dat is
georgie, dat is onder de kaukasus

137
00:16:27,830 --> 00:16:32,710
daar komen ze helemaal vandaan
en ze spraken geen Russisch.

138
00:16:32,710 --> 00:16:37,610
De kaukasiers die we eerst hadden spraken
russsich daar konden we russisch van leren

139
00:16:37,610 --> 00:16:42,830
we hadden ook een aantal Russische woorden
geleerd, we konden aardig vloek op zijn

140
00:16:42,830 --> 00:16:54,610
russisch en vieze woorden zeggen en toen dus
die soldaten met die nieuwe mouwschildjes

141
00:16:55,560 --> 00:17:02,570
aangekomen waren kwamen ze allereerst in een
leegstaande barak in het bos alle zesde slag.

142
00:17:02,650 --> 00:17:09,980
Er was nog een barak een slag verder op,
de jan aaien slag, dat waren barakken

143
00:17:09,980 --> 00:17:15,950
die waren gebouwd om zwarthandelaren te
huisvesten want die hadden de straatweg

144
00:17:15,950 --> 00:17:21,980
naar het strand gelegd en ook de
Westerslag hadden ze de straatweg gelegd.

145
00:17:21,980 --> 00:17:29,290
En in die barak daar zaten
plotseling zo’n 40 Georgiërs.

146
00:17:29,590 --> 00:17:31,899
En die jongens die
probeerden met je te praten.

147
00:17:31,900 --> 00:17:38,280
Sommige een paar woorden frans, die
spraken wij weer niet anderen gebroken

148
00:17:38,280 --> 00:17:44,660
duits, dat konden we wel aardig volgen,
en dan op een gegeven moment vroegen ze

149
00:17:44,660 --> 00:17:50,930
waar je woonde want zij oefenden vaak in
het bos omdat zo'n troepje van zo'n man

150
00:17:50,930 --> 00:17:56,840
of 25 liep dan door het bos, 4 stemmig
te zingen met een voorzanger prachtig.

151
00:17:56,840 --> 00:18:05,080
In zon mistige ochtend liepen ze daar in
het bos te zingen, mochten wij vaak met

152
00:18:06,290 --> 00:18:09,720
de oefenmunitie schieten, mochten wij
ook eens even trekken aan de de trekker.

153
00:18:09,720 --> 00:18:19,380
En ze kwamen daarachter waar wij woonden en wij
gingen altijd 's avonds als het donker was gingen

154
00:18:19,380 --> 00:18:27,124
wij in de buurt melk halen en dan was het helemaal
niet bijzonder als je dan plotseling als je terug

155
00:18:27,124 --> 00:18:33,350
kwam in dat bos, een hand op je schouder voelde
en dan was het: nicht angst haben alles ist gut.

156
00:18:33,350 --> 00:18:39,650
Dan was het een van de georgiers, en die
liep dan mee naar huis en dan waren ze

157
00:18:39,650 --> 00:18:44,650
meestal zo nieuwsgierig om even binnen
te komen, dan zette moeder surrogaat thee

158
00:18:45,230 --> 00:18:50,260
en ze hadden dan vaak ook wel wat te roken,
mijn vader was een verstokte roker, die

159
00:18:50,260 --> 00:18:55,809
deed alles om een sigaretje te krijgen,
hij fotografeerde soms wel eens met een

160
00:18:55,810 --> 00:19:07,020
lege camera Georgiërs die op de foto wilden
en hij heeft ettelijke fotos afgedrukt.

161
00:19:07,020 --> 00:19:13,070
En dat materiaal heeft ie allemaal
verdonkeremaant omdat hij bang

162
00:19:13,070 --> 00:19:17,480
was dat bij huiszoeking die
negatieven gevonden zouden worden.

163
00:19:19,400 --> 00:19:29,510
Dus we hebben maar weinig negatieven van Georgiër
wel wat fotootjes maar niet zo heel veel.

164
00:19:29,510 --> 00:19:30,523
En hoe leerde u Warlam kennen?

165
00:19:30,530 --> 00:19:36,470
Warlam leerden we kennen op het
kruispunt als we van melk halen

166
00:19:36,470 --> 00:19:41,190
kwamen en wij liepen heel vaak
om die barakeen heen natuurlijk.

167
00:19:41,450 --> 00:19:50,480
En zondags was er altijd een soort
kameraadschaftstreffen dan ontmoetten ze elkaar,

168
00:19:50,950 --> 00:19:58,310
ze lagen op verschillende plaatsen op texel,
ze lagen bij het vliegveld, ze lagen bij

169
00:19:58,310 --> 00:20:04,880
de krim in de duin bij een batterij en ze
lagen in het bos en ze waren in den burg.

170
00:20:05,350 --> 00:20:10,722
En ze waren in gerdersland. Dat is waar
warlam dat schot in zijn arm had gekregen.

171
00:20:10,840 --> 00:20:22,530
We hadden een buurman die was ondergedoken,
was medisch student en Guus Roskom heette die.

172
00:20:22,530 --> 00:20:30,770
Die heeft eigenlijk in de hele tijd
van de opstand heeft ie zoveel als

173
00:20:30,770 --> 00:20:39,030
ie kon Georgiërs gewonden verzorgd,
hij heeft ook die wond van warlam

174
00:20:39,031 --> 00:20:41,570
verzorgd hij zegt het heeft niet
zoveel te betekenen dat heelt wel weer.

175
00:20:42,340 --> 00:20:44,460
Hoe keek u aan tegen de georgiers?

176
00:20:44,490 --> 00:20:50,550
Met veel respect. Met
snorren en zwarte haren...

177
00:20:52,710 --> 00:20:58,630
(Nog een keer)

178
00:20:58,630 --> 00:21:05,600
Nou toch kregen wij de indruk dat ze onvrij
waren, er waren altijd duitse officieren bij.

179
00:21:05,600 --> 00:21:13,120
Ze hadden zelf ook wel officieren, maar de
Duitsers waren toch de opperbaas en die gaven de

180
00:21:13,300 --> 00:21:21,040
commando's en ze gaven vaak excerseren, ze
moesten vaak zeg maar oorlogje spelen in het bos.

181
00:21:21,040 --> 00:21:22,480
Maar hoe keek u aan
tegen die Georgiers?

182
00:21:22,480 --> 00:21:25,660
Met veel sympathie.

183
00:21:26,100 --> 00:21:31,050
(nog een keer)

184
00:21:31,050 --> 00:21:43,350
Wij vonden ze vriendelijk omdat ze moeite gaven om
nederlandse woorden te leren en duits te spreken.

185
00:21:43,440 --> 00:21:49,000
Wij konden aardig koeterwalen
in het russisch en zelfs

186
00:21:49,000 --> 00:21:53,540
toen de brits Indiërs er
waren ook nog in het Urdu.

187
00:21:55,850 --> 00:22:00,670
Ik schreef ook van rechts
naar links mijn eigen naam.

188
00:22:00,980 --> 00:22:06,110
Maar wij probeerden altijd zoveel mogelijk
op te pikken en wijzer te worden van ze.

189
00:22:06,630 --> 00:22:12,954
Maar wij vonden natuurlijk verschrikkelijk
voor die mensen dat ze onvrij waren, dat ze dus

190
00:22:12,954 --> 00:22:19,700
niet ze mochten s avonds de barak niet uit,
ze mochten ook niet bij de burgers komen, want

191
00:22:20,020 --> 00:22:26,940
wij hadden ook al meegemaakt dat een van de
kaukasiers toen wij nog in de koog woonden die

192
00:22:26,940 --> 00:22:31,971
kam ook bij ons, die was ook op een of andere
manier bij ons thuis gekomen, die kwam ook een

193
00:22:31,972 --> 00:22:39,800
keer met een handvol sigaretten en die kwam
binnen en die zat in no time met mijn broer te

194
00:22:39,800 --> 00:22:49,618
schaken en dat was Moertoes en Moertoes wilde
altijd in civiel en dan voelde hij zich thuis.

195
00:22:49,619 --> 00:22:57,110
Dan kreeg hij een oude trui van mijn vader en een
jasje en een paar half gesleten pantoffels dan

196
00:22:57,110 --> 00:23:04,670
zat Moertoes met zijn armen gesteund op tafel,
zat ie te schaken met mijn broer of met vader.

197
00:23:06,300 --> 00:23:15,130
En Moertoes die was gesnapt dat ie bij
ons op bezoek was en die had 3 weken lang

198
00:23:15,130 --> 00:23:21,830
op een zolderkamer met uitzicht op ons
huis opgesloten gezeten op water en brood.

199
00:23:21,830 --> 00:23:26,150
Dus het werd helemaal
niet zo aangemoedigd.

200
00:23:26,150 --> 00:23:34,520
Het was zeker ook zo omdat de brits Indiërs
engels spraken was het in de ogen van

201
00:23:34,520 --> 00:23:40,150
de duisters toch een beetje stekelig want
ze zagen dat ze wel bij ons mee aten.

202
00:23:40,150 --> 00:23:47,900
De brits Indiërs kwamen wel bij kon koken, want
wij hadden een groot gezin, dus grote pannen dus

203
00:23:47,900 --> 00:23:53,457
dan zeiden ze, de rode kruis paketten zijn
aangekomen mogen we morgenavond de keuken gebruiken.

204
00:23:53,458 --> 00:23:58,710
En dan kwamen ze moeders keuken gebruiken,
dan liepen ze daar met die lange

205
00:23:58,710 --> 00:24:03,940
engelse overhemden en hun korte broek
liepen ze op blote voeten door het huis.

206
00:24:04,200 --> 00:24:07,470
Allemaal heel beschaafd en
netjes hoor, alles vragen.

207
00:24:07,640 --> 00:24:16,363
Liepen ze bij ons in de keuken
een heerlijke maaltijd te maken.

208
00:24:16,364 --> 00:24:19,120
Wel erg peperig kan ik me herinneren want
de ingrediënten kregen ze, kwamen voor

209
00:24:19,120 --> 00:24:24,740
een groot deel uit Canadese rode kruis
pakketen elke twee weken kregen ze ongeveer

210
00:24:24,741 --> 00:24:31,220
een rode kruis pakket van 5 kilo waarvan
alles in zat, rijst en chutney en kerrie,

211
00:24:31,220 --> 00:24:38,420
sigaretten, chocola, thee, meel om
chapaties te bakken, die platte koekjes.

212
00:24:39,610 --> 00:24:43,640
Dus wij hadden daar hele
leuke belevenissen mee.

213
00:24:44,130 --> 00:24:51,490
Ik weet nog dat in september 43 vertrokken ze
dus naar frankrijk, toen ben ik een heel stuk

214
00:24:51,490 --> 00:24:56,500
meegelopen met ze en ik was
bijna bij den burg toen

215
00:24:56,850 --> 00:25:00,732
joeg een van hun nanning
sing joeg me naar huis.

216
00:25:00,860 --> 00:25:07,890
En ik liep huilend naar huis toe
want mijn vrienden waren verdwenen.

217
00:25:10,350 --> 00:25:12,980
Hoe kwam u in contact
met de georgiers?

218
00:25:12,980 --> 00:25:25,920
Door de barakken in het bos,
daar mocht je vrij komen.

219
00:25:25,920 --> 00:25:31,230
Aan het bos, die duitsers
hadden wij geen boodschap en dat

220
00:25:31,230 --> 00:25:35,380
werd wel toegestaan ook hoor
dat we daar omheen liepen.

221
00:25:36,540 --> 00:25:45,720
Wat gebeurde er in die barakken?

222
00:25:47,330 --> 00:25:50,090
Er waren toch wel veel
vrolijke momenten ook hoor.

223
00:25:50,090 --> 00:25:58,514
Als er op Zondag kameraden van andere plekken
van texel naar het bos kwamen zochten ze

224
00:25:58,514 --> 00:26:06,270
elkaar op en dan werd er gedanst, werd er met
een soort balalaika werd er muziek gemaakt.

225
00:26:07,130 --> 00:26:11,696
Er waren jongens die hadden van
elektrapijpen fluiten gemaakt,

226
00:26:11,697 --> 00:26:16,830
een soort dwarsfluiten, werd dus
muziek gemaakt en veel gezongen.

227
00:26:17,420 --> 00:26:22,620
Dat zingen was geweldig als
je dat in het bos hoorde,

228
00:26:22,680 --> 00:26:26,920
werd vierstemmig gezongen met
een voorzanger, was prachtig.

229
00:26:28,470 --> 00:26:33,850
Dan was het zingen van de duitsers
zeg maar onbeschaafd geschreeuw.

230
00:26:36,910 --> 00:26:44,500
En ze hadden niets uit te delen, brit
Indiërs hadden wel chocola en zuurtjes die

231
00:26:44,500 --> 00:26:50,840
gaven wel eens at weg maar de Georgiër
die kregen niets, de kaukasiers trouwens

232
00:26:50,840 --> 00:27:02,230
ook niet, die werden ook heel sobertjes
gevoed, en die hadden weinig te snoepen.

233
00:27:04,080 --> 00:27:11,810
Kunt u beschrijven hoe
texel er toen uitzag?

234
00:27:14,190 --> 00:27:28,907
Het bos was toen niet zo oud, het is nu 2009 en
in 1945 werd die 43 was dat bos net 40 jaar oud.

235
00:27:28,908 --> 00:27:33,944
Als je er nu komt zijn er stammen van een
omvang van ongeveer een meter staan er in het

236
00:27:33,944 --> 00:27:40,070
bos, er is een paar keer een hele zware storm
geweest, dus dat bos is heel erg veranderd.

237
00:27:40,070 --> 00:27:46,500
Het land is opnieuw verkaveld, er is een
ruilverkaveling geweest en dat heeft het aanzien

238
00:27:46,500 --> 00:27:54,530
van texel sterk veranderd en boeren
zijn door de schaalvergroting in grotere

239
00:27:54,530 --> 00:28:02,290
bedrijfsgebouwen gaan wonen, met grote stallen
waar 60 70 koeien staan die gemolken worden.

240
00:28:02,560 --> 00:28:06,550
Dus dat heeft ook het aanzien en
het landschap heel erg beinvloedt.

241
00:28:06,550 --> 00:28:11,590
Maar hoe zag het er toen uit?

242
00:28:11,590 --> 00:28:31,550
Texel zag er toen uit als een wereld
waar de tijd een beetje stil had gestaan.

243
00:28:31,550 --> 00:28:42,890
De wegen waren versleten door het feit dat voor
het bunkerbouw zo verschikkelijk veel materiaal

244
00:28:42,890 --> 00:28:50,320
aan cement en zand en stenen over die wegen waren
gesleurd, dus de wegen zaten vol gaten, er reden

245
00:28:50,320 --> 00:28:56,130
geen auto’s, een enkele paard en wagen en het
meeste vervoer ging allemaal met paard en wagen.

246
00:28:56,480 --> 00:29:00,880
Alleen de dokter had een auto.

247
00:29:01,130 --> 00:29:07,770
En de weermacht zag je wel eens een stukje rijden
maar die hadden ook niet volop benzine dus als

248
00:29:07,770 --> 00:29:14,140
er een vliegtuig neergekomen was werd er altijd
gekeken of er nog benzine in de vleugels zat.

249
00:29:14,180 --> 00:29:20,010
En dat werd dan gebruikt om het
schaars aantal auto’s te laten rijden.

250
00:29:20,010 --> 00:29:23,380
Maar de weermacht zelf was
niet erg gemotoriseerd.

251
00:29:23,380 --> 00:29:32,120
En die kaukasiers reden al met huifkarren, meestal
met 2 paarden ervoor waarbij je ook het eten

252
00:29:32,400 --> 00:29:39,450
door het bos werd vervoerd van een soort centrale
plaats waar gekokt werd naar alle buitenposten.

253
00:29:40,530 --> 00:29:45,460
Dat ging dan naar gamellen die
geisoleerd waren gingen naar die andere

254
00:29:45,460 --> 00:29:54,930
bunkers toe en het openbare leven
lag een beetje stil zeker toen in

255
00:29:54,930 --> 00:30:03,630
november 1944 700 Texelaars voor een
deel lopend naar assen werden afgevoerd.

256
00:30:03,630 --> 00:30:15,000
Waar ze om assen heen een grote hoeveelheid
versterkingen en zelfs een tankgracht hebben gegraven.

257
00:30:15,000 --> 00:30:18,060
De geallieerden zijn er met
een grote boog omheen gegaan.

258
00:30:18,360 --> 00:30:24,970
Toen het in april 1945 bevrijd werd toen zaten
die 700 Texelaars inmiddels weer op Texel.

259
00:30:25,090 --> 00:30:34,440
Die waren een week voordat de opstand uitbrak
alweer op texel geland, zonder verliezen.

260
00:30:39,190 --> 00:30:47,730
Alleen kan ik me herinneren dat de eerste dag van
de opstand dat vanaf loomansduin met kanonnen

261
00:30:47,730 --> 00:30:54,180
op den burg werd geschoten dat mijn broer zei
als warlam straks langskomt en ze hebben nog een

262
00:30:54,180 --> 00:31:02,320
geweer over dan ga ik met ze mee naar loomansduin
om eens even af te rekenen met de moffen.

263
00:31:02,800 --> 00:31:08,950
Vader zei als je dat maar laat want je bent weer
heel teruggekomen en we willen jou ook heel houden.

264
00:31:09,920 --> 00:31:20,120
En warlam en arkadie kregen ook duidelijk het
consigne van jullie zijn hier welkom, er zal

265
00:31:20,120 --> 00:31:24,860
voor jullie gezorgd worden maar jullie mogen
absoluut geen gebruik maken van je wapens.

266
00:31:25,280 --> 00:31:31,090
Want dan gaan wij er ook aan. Jullie
weten inmiddels hoe de duitsers zijn.

267
00:31:36,300 --> 00:31:42,620
Na de bevrijding kwamen we al snel, hebben eerst
lang moeten wachten, tot midden mei tot de

268
00:31:42,620 --> 00:31:54,260
geallieerden er achter kwamen dat texel een
gebied was waar de duisters nog marsliederen

269
00:31:54,260 --> 00:32:03,510
zingend door de straten trokken toen kwam een
speciale eenheid van het eerste canadese leger.

270
00:32:04,170 --> 00:32:18,600
En daar waren een paar officieren bij, onder
andere luitenant kolonel lord tweedsmul en tweedsmul

271
00:32:18,600 --> 00:32:32,460
was zoon van de canadese gouverneur, hij was echt
een engelse officier en hij had de opdracht de

272
00:32:32,460 --> 00:32:43,940
Georgiër te repatrieren die is met ze gaan
praten die had uiteindelijk in Duitsland een kamp

273
00:32:43,940 --> 00:32:52,450
gevonden waar de Canadezen ook zaten waar al die
verspreide sovjet burgers werden verzameld om weer

274
00:32:52,450 --> 00:33:02,140
naar de Sovjet Unie te repatrieren en zo kwam het
dat daar veel vijfen en zessen Lord Tweedsmul....

275
00:33:05,700 --> 00:33:12,504
De leiding krijgt van het
repatrieren van het overgebleven

276
00:33:12,630 --> 00:33:15,170
deel van de georgiers,
dat waren er ongeveer 235.

277
00:33:15,170 --> 00:33:24,510
Die zijn toen in candese vrachtwagens
zijn ze in een dag waarbij ze

278
00:33:24,510 --> 00:33:36,520
onderweg nog te eten kregen, zijn ze
van texel, uit den helder in sanden

279
00:33:36,520 --> 00:33:40,590
terecht gekomen, sanden is een groot
dorp ten zuiden van willemhelmshaven.

280
00:33:40,590 --> 00:33:41,699
Hoe brak de oorlog uit.

281
00:33:41,700 --> 00:34:10,130
Ik wist het, ik kwam erachter, mijn moeder heeft
gezegd zie je wel daarom wilde warlam vorige

282
00:34:10,130 --> 00:34:20,500
week zijn hemd en zijn laken niet meenemen,
warlam zei ik heb het binnenkort niet meer nodig.

283
00:34:20,860 --> 00:34:24,780
En dat was een week voor de
opstand uitbrak wat betekent

284
00:34:24,780 --> 00:34:31,600
dat hij ook aardig weet van
had wat er gebeuren zou.

285
00:34:31,600 --> 00:34:36,500
Want zo vlak voor het eind van de
oorlog was natuurlijk heel onzeker.

286
00:34:36,500 --> 00:34:41,580
Ze zijn in opstand gekomen omdat ongeveer
de helft van het bataljon, ongeveer

287
00:34:41,580 --> 00:34:51,330
400 man, voor een paar dagen eten
uitgedeeld had gekregen om eventueel nog

288
00:34:51,330 --> 00:34:57,710
in de strijd in oost nederland of ten
westen van neder saksen te worden ingezet

289
00:34:57,790 --> 00:35:04,530
tegen de oprukkende geallieerden en
daar zijn ze tegen in opstand gekomen.

290
00:35:04,530 --> 00:35:10,809
Ze dachten dan verspelen we helemaal
onze kansen om veilig thuis te komen.

291
00:35:10,810 --> 00:35:17,400
Want stalin had gezegd als je gevangen wordt
genomen de laaste kogel bewaar je voor jezelf

292
00:35:17,750 --> 00:35:23,908
en wijselijk hebben ze gedacht dat zullen we
eens op een andere manier proberen te doen.

293
00:35:25,100 --> 00:35:29,170
En die opstand is toch niet een
gebeuren dat zo maar uit de

294
00:35:29,170 --> 00:35:32,140
lucht is komen vallen dat is
van te voren al georganiseerd.

295
00:35:32,140 --> 00:35:38,110
Want ze hadden ook al in zandvoort
contact gehad met de ondergrondse en

296
00:35:38,110 --> 00:35:42,690
ze hadden zelfs een keer een vrachtwagen
met munitie en levensmiddelen

297
00:35:42,690 --> 00:35:48,070
laten verdwijnen op de badweg naar
zandvorm, die hele auto was verdwenen.

298
00:35:49,520 --> 00:36:18,950
Hoe goed was uw familie bevriend
met de 2 georgiers die langskwamen?

299
00:36:18,950 --> 00:36:24,910
(Nog een keer opnieuw)

300
00:36:24,910 --> 00:36:31,730
Noem dat maar naastenliefde.

301
00:36:33,860 --> 00:36:38,760
We hadden in de bezetting al zoveel
ellende meegemaakt en gezien dat het

302
00:36:38,760 --> 00:36:45,380
voor de hand liggend was dat die twee
Georgiërs die zich in de namiddag

303
00:36:45,380 --> 00:36:51,470
van de 2e dag van de opstand bij ons
meldden zondermeer verzorgd werden.

304
00:36:53,160 --> 00:36:57,220
Mijn vader zei ook ok wij helpen
jullie hoeven daar geen geld voor

305
00:36:57,220 --> 00:36:59,670
te hebben, maar jullie mogen
absoluut je wapens niet gebruiken.

306
00:36:59,670 --> 00:37:03,790
Want als je genspt wordt zijn
wij er ook bij als gezin.

307
00:37:10,640 --> 00:37:12,610
Maar jullie waren daarvoor ook
al bevriend met de georgiers toch?

308
00:37:12,610 --> 00:37:17,310
Ja die kwamen al bij ons normaal.
Mijn moeder waste al voor warlam.

309
00:37:17,700 --> 00:37:25,980
Dat gestreepte dorus hemd en dat laken, dat
werd elke twee weken werd dat gewassen.

310
00:37:26,820 --> 00:37:27,190
Waarom?

311
00:37:28,440 --> 00:37:32,140
Omdat warlam dat gevraagd had en
zelfs ook een beetje zeep meebracht.

312
00:37:32,140 --> 00:37:39,850
Mijn moeder had geen zeep meer, maar hij bracht de
zeep mee en het ging gewoon met de grote was mee.

313
00:37:39,850 --> 00:37:43,420
Maar hoe kenden jullie ouders de 2
georgiers, hoe kwam dat tot stand?

314
00:37:43,420 --> 00:37:50,940
Omdat ze via ons... Wij hadden ze leren
kennen bij die barak en als wij van het melk

315
00:37:50,940 --> 00:37:55,810
halen ze ontmoeten bij het kruispunt liepen
ze weleens mee en zo kwamen ze ook binnen.

316
00:37:55,810 --> 00:38:00,500
En toen bleek het ook
goed met uw ouders te gaan?

317
00:38:00,500 --> 00:38:08,810
Ja het mooie was, warlam, we hadden nogal wat
boeken en in de kast stonden nogal wat boeken

318
00:38:08,810 --> 00:38:16,600
van de wereld bibliotheek, onder andere boeken
over psychologie, maar ook over politiek,

319
00:38:16,600 --> 00:38:25,629
zo stond das kapitaal van marx stond bij ons
in de kast en warlam stond op een gegeven

320
00:38:25,630 --> 00:38:37,740
moment de titels kangs te kijken toen zei hij
aah roestaweli, grote Georgische dichter.

321
00:38:38,550 --> 00:38:42,980
Een vertaalde uitgave van roestaweli
stond bij ons in de boekenkast.

322
00:38:42,980 --> 00:38:50,320
Dus toen kon het niet meer stuk.
Daar hadden ze enorm respect voor.

323
00:38:53,800 --> 00:38:56,050
Dat zei warlam ook later
toen ik hem ontmoette in

324
00:38:56,050 --> 00:39:00,040
1986 jouw vader was een
echte filosoof intellectueel.

325
00:39:07,780 --> 00:39:31,990
Zou u het misschien nog een keer op
een andere manier kunnen vertellen?

326
00:39:32,890 --> 00:39:39,280
We hadden in haarlem al voor een deel de
bezetter meegemaakt en ip texel was eigenlijk

327
00:39:39,280 --> 00:39:48,750
de eerste vreemdelingen, die bovendien
engels spraken, waren de brits-indiers.

328
00:39:48,750 --> 00:39:52,930
Jongens die in de woestijn van
libie gevangen waren genomen.

329
00:39:52,930 --> 00:39:59,210
Die hadden in de omslagen van hun broeken, van
hun tropenuniform, het rode woestijnzand nog.

330
00:40:02,920 --> 00:40:06,080
Nanning Sing een lange broek,
die kortten ze in en toen

331
00:40:06,080 --> 00:40:10,490
kwam uit de omslagen van
die pijpen kwam rood zand.

332
00:40:11,800 --> 00:40:15,990
Toen zei mijn moeder tegen mijn vader,
moet je eens kijken Nol, rood zand!

333
00:40:16,300 --> 00:40:18,200
Hij zegt, dat is woestijnzand.

334
00:40:22,780 --> 00:40:30,520
(Arnold) En dat maakte het zo bijzonder,
en het feit dat ze engels spraken.

335
00:40:30,520 --> 00:40:35,680
Mijn moeder sprak ook niet heel vlot,
maar mijn moeder sprak ook engels.

336
00:40:35,680 --> 00:40:39,240
En de georgiers?

337
00:40:39,240 --> 00:40:42,570
en de georgiers, wij zagen die brits
Indiërs als jongens die in het

338
00:40:42,570 --> 00:40:50,600
nauw zaten ver van huis, levend op
een enkele rode kruis brief en rode

339
00:40:50,600 --> 00:40:56,850
kruis pakketten en verder aan de
grillen van de duisters overgeleverd.

340
00:40:57,430 --> 00:41:02,290
mijn moeder had in zekere
zin medelijden met ze.

341
00:41:02,290 --> 00:41:03,650
En we hadden het niet
alleen met Brits-indiers, we

342
00:41:03,650 --> 00:41:10,770
hadden het ook met de
kaukasiers die daarna kwamen.

343
00:41:11,410 --> 00:41:15,460
Die op een gegeven moment, die
zaten in een hotel waar wij

344
00:41:15,460 --> 00:41:24,460
vlakbij zaten, het hele pleintje
vol met mensen op hun knieen.

345
00:41:26,380 --> 00:41:35,840
Gezichten naar het oosten, toen
bleek dat het allemaal moslims waren.

346
00:41:37,480 --> 00:41:40,330
Toen zei Nanning Sing, dat
was een brits-indier die veel

347
00:41:40,330 --> 00:41:44,990
bij ons thuis kwam, die wees,
die zei Moslims, no good.

348
00:41:47,550 --> 00:41:52,170
En er zaten natuurlijk bij die
Brits indiers zaten ook moslims uit

349
00:41:52,170 --> 00:41:59,010
pakistan, die kwamen gedeeltelijk
uit wat toen noord-india was.

350
00:41:59,680 --> 00:42:00,030
En...

351
00:42:16,400 --> 00:42:24,840
Kunt u vertellen wat u van
de opstand heeft gezien?

352
00:42:24,840 --> 00:42:33,910
Ik heb van de opstand weinig meegemaakt,
direct, want ik was in mijn been gehakt en

353
00:42:33,910 --> 00:42:40,940
ik had een hele zware ontsteking in mijn
knie, die pas 10 jaar geleden gerepareerd is.

354
00:42:40,940 --> 00:42:44,650
Toen heb ik een nieuw gewricht
gekregen, een kunstgewricht.

355
00:42:45,900 --> 00:42:55,330
En ik had toen in april 1945 kon ik niet
uit de voeten, kon ik nauwelijks lopen.

356
00:42:55,370 --> 00:43:01,450
Dus ik lag op een gegeven moment
lag ik boven te kermen in mijn bed.

357
00:43:01,670 --> 00:43:04,800
En de dokter durfde bij
ons niet langs te komen

358
00:43:04,800 --> 00:43:08,550
omdat er 's nachts om de
deur ook wel geschoten werd.

359
00:43:09,180 --> 00:43:17,040
Onze huisarts was bang, en later is het Jan Rij
geweest die met een witgeschilderde bestelwagen

360
00:43:17,310 --> 00:43:26,120
mij naar het noodhospitaal heeft gebracht en
daar ben ik geopereerd en toen... Maar ik was

361
00:43:26,120 --> 00:43:33,040
niet mobiel, dus ik kon niet zoals mijn broertje
een kist handgranaten uit de bunkers halen.

362
00:43:33,800 --> 00:43:37,200
Mijn broertje liep op een gegeven
moment met een kist handgranaten,10

363
00:43:37,200 --> 00:43:41,080
jaar oud liep ie met met een
kist handgranaten door het bos.

364
00:43:41,290 --> 00:43:46,430
Die werden hem wel door warlam
afgepakt, hadden ze en een

365
00:43:46,430 --> 00:43:50,710
mooie koffer en ze hadden
een stuk of 12 handgranaten.

366
00:43:53,600 --> 00:43:57,880
Maar ik zelf heb alleen het
schieten om de deur gehoord.

367
00:43:59,490 --> 00:44:04,630
Ik kon helemaal niet meer lopen,
ik werd de trap op en af gedragen.

368
00:44:04,630 --> 00:44:09,980
Door mijn vader of door
mijn moeder, op bed gevoerd.

369
00:44:10,660 --> 00:44:13,890
Tot ik die ene keer in het
ziekenhuis terecht gekomen was.

370
00:44:14,380 --> 00:44:20,110
Pas daarna is het langzaam beter geworden,
toen ben ik nog een keer naar het

371
00:44:20,110 --> 00:44:35,932
ziekenhuis gebracht en uiteindelijk in
zaandam in een echt ziekenhuis gekomen.

372
00:44:36,060 --> 00:44:38,100
Wat zag u toen u in
het ziekenhuis lag?

373
00:44:42,800 --> 00:44:50,502
In het noodziekenhuis van den burg lagen alleen
maar slachtoffer van de beschietingen van den burg.

374
00:44:50,502 --> 00:44:57,360
En verder heb ik toen ik
weer lopen kon van gewonden

375
00:44:57,360 --> 00:45:01,350
en zieken maar weinig van
texelse slachtoffers gezien.

376
00:45:01,350 --> 00:45:09,380
Wel dat er meer dan 100 mensen overleden
zijn, omgekomen zijn door die opstand.

377
00:45:10,020 --> 00:45:14,220
Vandaar ook dat je van
heel veel texelaars, gezegd

378
00:45:14,220 --> 00:45:17,530
hebben die russen die hebben
ons geen geluk gebracht.

379
00:45:19,000 --> 00:45:20,170
Hoe zag u dat?

380
00:45:21,020 --> 00:45:28,930
Nou je hoorde, je las in het krantje dat
er mensen die je kende omgekomen waren.

381
00:45:32,840 --> 00:45:40,930
Dat bijvoorbeeld door een verdwaalde scherf de
zoon van onze schoenmaker omkwam, zijn enige zoon.

382
00:45:41,330 --> 00:45:46,130
Moet je je eens voorstellen wat dat
betekent voor mensen en voor de buurt en

383
00:45:46,130 --> 00:45:59,430
voor de omgeving en dat uiteindelijk,
de bakker die tijdens de opstand zoveel

384
00:45:59,430 --> 00:46:06,050
brood voor de Georgiër gebakken had door
een ongeluk ook om het leven kwam omdat

385
00:46:06,050 --> 00:46:12,810
ie onvoorzichtig met een pistool geweest
was waar nog een kogel in de loop zat.

386
00:46:15,710 --> 00:46:23,290
Dat had warlam ook voor een deel op
zijn geweten werd gezegd achteraf is dat

387
00:46:23,290 --> 00:46:33,020
ontzenuwd heb ik gehoord van de zoon dat
ie bakker zichzelf doodgeschoten heeft.

388
00:46:33,890 --> 00:46:40,440
Dat is iets dat niet algemeen bekend is
maar wel bij veel mensen wel bekend is.

389
00:46:40,550 --> 00:46:46,820
Maar steeds eigenlijk als dat verhaal door
de wereld gegaan ook door texel gegaan.

390
00:46:50,200 --> 00:46:52,460
En u woonde op een plek
waar ook weinig gebeurde?

391
00:46:52,830 --> 00:46:59,400
nee wij woonden aan de bosrand en er stond
op een gegeven moment in de buurtschappen 1 km

392
00:46:59,400 --> 00:47:04,680
bij ons vandaan in de west stonden er al
anti tank kanonnetjes opgesteld die af en toe

393
00:47:04,680 --> 00:47:11,650
eens een paar schoten richting bos deden
en waarvan ze vermoedden dat de Georgische

394
00:47:12,260 --> 00:47:20,470
troepenbeweging achter zaten maar die
Georgiërs waren zo gering in aantal dat ze geen

395
00:47:20,470 --> 00:47:29,190
aanvallende macht konden vormen want die duitsers
liepen om de 5 meter het eiland uit te kammen.

396
00:47:29,190 --> 00:47:37,140
Ook werden jongens van een
marineafdeling uit Noord-Holland

397
00:47:37,140 --> 00:47:42,310
die werden min of meer het bos
ingejaagd, jongens van 17 jaar.

398
00:47:42,860 --> 00:47:48,459
Die zwaargewapend het bos in gingen om
zoveel mogelijk Georgiër te pakken te krijgen.

399
00:47:48,460 --> 00:47:50,860
Hebt u dat zien gebeuren?

400
00:47:50,860 --> 00:47:51,890
Nee, dat heb ik niet zien gebeuren.

401
00:47:51,890 --> 00:48:00,040
Ze kwamen bij ons in huis huiszoeking
doen, tot in de waterkist op zolder,

402
00:48:00,041 --> 00:48:06,009
we hadden een pomp waarmee je op zolder
een waterkist vol pompte en hadden

403
00:48:06,010 --> 00:48:11,160
we twee kranen een in de keuken en
een in de wastafel op de overloop.

404
00:48:11,490 --> 00:48:22,200
Die voor stromend water zorgde voor
de rest hadden we geen voorzieningen.

405
00:48:22,200 --> 00:48:29,410
Maar die duitsers die dan het huis doorzochten
we hadden dan in de woonkamer hadden

406
00:48:29,410 --> 00:48:35,850
we banken om bijvoorbeeld speelgoed op
te bergen of potten jam neer te zetten.

407
00:48:36,240 --> 00:48:40,120
Banken waar je makkelijk in
kon liggen, kon je makkelijk.

408
00:48:40,120 --> 00:48:44,605
Altijd gingen die kleppen van die banken open om
te kijken en dan kwamen ze boven en dan gingen ze

409
00:48:44,750 --> 00:48:50,500
op hun knieen onder het bed gluren om te kijken of
er iemand lag en mijn vader had toen al regelmatig

410
00:48:50,500 --> 00:49:00,090
last van zijn maag, ik lag daar met mijn knie
en een van die duitsers merkte op, alles kranken

411
00:49:00,090 --> 00:49:09,580
hier, en die ging naar zolder en die hoor je tegen
de waterkist schoppen en dan gingen ze weer.

412
00:49:10,060 --> 00:49:15,670
En toen hadden ze op een gegeven moment
de acties af en die officieren die dus die

413
00:49:15,670 --> 00:49:22,616
jongens het bos injoegen die zaten aan de
bosrand bier te drinken en dan kwamen ze bij

414
00:49:23,400 --> 00:49:30,460
onze buurvrouw en onze buurvrouw had zo'n
huisorgeltje en een van die officieren vroeg

415
00:49:30,460 --> 00:49:40,250
mevrouw u speelt orgel, kunt u voor ons
het psalm spelen vastenburcht is onze god.

416
00:49:41,710 --> 00:49:50,130
Nee zei ze dat doe ik niet voor jullie. Dus
ondanks aandringen is dat niet gebeurd.

417
00:49:52,920 --> 00:49:58,860
Hoe heette die psalm?

418
00:49:59,210 --> 00:50:06,070
Een vastenburcht is onze god. Ik
ken de rest niet. Een vaste burcht.

419
00:53:34,850 --> 00:54:23,920
Bent u nog vaak naar
de herdenking geweest?

420
00:54:23,920 --> 00:56:06,723
Ik ben weleens bij de herdenking op
de hoge berg, de algemene herdenking

421
00:56:06,724 --> 00:56:10,597
in den burg op de grafplaats ben
ik wel een aantal keren geweest.

422
00:56:10,940 --> 00:56:20,240
En daar was vaak een delegatie
Georgiër, onder ander

423
00:56:20,240 --> 00:56:27,660
jegens artemidze en walliko
zegenti, een hele lange man.

424
00:56:28,870 --> 00:56:31,220
Hoe was die herdenking
op de hoge berg?

425
00:56:32,570 --> 00:56:38,991
Ik heb toen hand in hand met walliko
gestaan weet ik nog wel. In 1975.

426
00:56:42,250 --> 00:56:44,590
Kende u die?

427
00:56:44,590 --> 00:56:47,330
Walliko kende ik, had ik
weleens eerder gesproken.

428
00:56:47,910 --> 00:56:52,480
En met artemidze had ik ook wel
gesproken, mijn oudste broer ook.

429
00:56:52,480 --> 00:56:58,293
Die kende artemidze ook, want artemidze
probeerde vaak naar het westen te komen.

430
00:56:58,300 --> 00:57:06,169
Dan sprak ie in Tbilisi toeristen aan van
kunt u mij een uitnodiging bezorgen want als ik

431
00:57:06,170 --> 00:57:12,110
een uitnodiging krijg dan kan ik een deel van
mijn pensioengeld in deviezen omzetten, in

432
00:57:12,110 --> 00:57:18,930
dollars of guldens en kan ik als toerist naar
het westen maar dan moet ik een adres hebbn en

433
00:57:19,000 --> 00:57:26,430
zo kreeg artemidze het een aantal keren voor
mekaar dat ie zo maar in purmerend rond liep.

434
00:57:27,190 --> 00:58:46,980
En hier ook op texel
bij de herdenking was.

435
00:58:50,760 --> 01:00:05,280
Hij heeft hier ook nog een
keer gitaar zitten spelen,

436
01:00:07,150 --> 01:00:13,150
een avondje, maar hij was
dus ook met warlam bevriend.

437
01:00:13,750 --> 01:11:38,660
Warlam was ook een bewonderaar van
stalin hoor. Ik heb nog wel een stalin.

438
01:13:24,370 --> 01:13:36,190
stalin, leest opschrift
voor, russisch.

439
01:13:41,780 --> 01:13:47,740
Met toestemming van warlam
gekregen. Van Tomas.

440
01:13:48,010 --> 01:15:47,230
Dus julie waren goed
bevriend met de georgiers?

441
01:18:58,890 --> 01:27:06,050
Maar als ze 3 weken hadden gewacht hadden ze een
normale bevrijding van het fascisme meegemaakt

442
01:27:17,550 --> 01:30:08,780
en waren ze misschien als heel bataljon ook door
hun daden door hun contacten met de ondergrondse

443
01:30:09,250 --> 01:30:18,760
in zandvorm en hier met contacten op texel waren
ze met zijn allen misschien de dans ontsprongen.

444
01:30:19,050 --> 01:30:23,210
Waren er misschien een paar
weggezuiverd die al te ijverig met

445
01:30:23,210 --> 01:30:40,830
de duisters hadden meegelopen maar
dan had het er beter uitgezien.