1
00:00:02,850 --> 00:00:21,540
Waar en wanneer bent u
geboren meneer Terwijn

2
00:00:21,540 --> 00:00:25,840
Ik ben geboren in Amsterdam,
op 5 februari 1929.

3
00:00:25,840 --> 00:00:29,549
Het was in de Orteliusstraat
in Amsterdam West achter het

4
00:00:29,550 --> 00:00:30,007
Mercatorplein.(meneer ter Wijn zit
met armen over elkaar, ontspannen

5
00:00:31,350 --> 00:00:34,560
In wat voor gezin bent u geboren

6
00:00:34,560 --> 00:00:37,616
Ik was eerstgeboren uit dat gezin.

7
00:00:37,616 --> 00:00:41,329
En zoals jaren later in der jaren bleek
ik heb nog drie broers en acht zusters

8
00:00:41,330 --> 00:00:42,327
Acht zusters

9
00:00:42,327 --> 00:00:48,310
Ja, ik kom dus uit een groot katholiek
gezin, ja (licht schouderophalend

10
00:00:48,530 --> 00:00:50,960
En wat werkte uw vader en uw moeder

11
00:00:50,960 --> 00:00:58,080
Mijn vader, zoals ik weet, die is nogal
jong gestorven, hij was 59 jaar die werkte

12
00:00:58,080 --> 00:01:05,000
in Amsterdam op de Kas associatie in de
Spuistraat, dus die had een kantoorbaan, ja

13
00:01:05,810 --> 00:01:07,600
Hoe oud was u toen uw vader overleed

14
00:01:07,600 --> 00:01:17,090
Mijn vader overleed op 59-jarige leeftijd,
en ik weet het niet precies meer, ik zal

15
00:01:18,150 --> 00:01:25,557
eh ik zal, het was ná mijn Indië-tijd, ik
zal een jaar of 22, 23 geweest zijn, Ja.

16
00:01:25,557 --> 00:01:26,089
Vlak na de Indië-tijd

17
00:01:27,060 --> 00:01:29,020
En uw moeder was
huisvrouw, of werkte ze

18
00:01:29,020 --> 00:01:30,161
Ja, mijn moeder was huisvrouw.

19
00:01:30,162 --> 00:01:37,110
(licht schouderophalend), buiten de twaalf
kinderen zijn er ook nog drie overleden, dus mijn

20
00:01:37,110 --> 00:01:42,700
moeder heeft bij mekaar toch 15 kinderen op de
wereld gezet, dat mag je noemen een groot gezin, he.

21
00:01:42,700 --> 00:01:43,170
Ja.

22
00:01:43,170 --> 00:01:49,040
Zeker, kunt u kort iets
vertellen over uw jeugd

23
00:01:49,040 --> 00:01:55,330
Ja, ik was een jongetje van een jaar of
zes, en toen zijn mijn ouders verhuisd van

24
00:01:55,390 --> 00:02:03,400
Amsterdam naar Zwanenburg, een leuk dorpje,
daar waren nog geen verharde wegen, en als

25
00:02:03,400 --> 00:02:08,280
kleine jongen kon ik daar heerlijk spelen,
tussen de struikjes Indiaantje spelen, en

26
00:02:08,280 --> 00:02:13,409
ik had daar maar één wereld, dat was daar
jong zijn, jeugd zijn, spelen, was heerlijk

27
00:02:13,410 --> 00:02:20,860
Ik heb daar de lagere school doorlopen
en na de lagere school brak.., tijdens

28
00:02:20,860 --> 00:02:26,694
die periode brak dus de Tweede Wereldoorlog
uit in 1940, ik was toen 11 jaar

29
00:02:26,694 --> 00:02:33,280
(kuch) en ja de eerste twee, drie
jaar heb daar niet zo veel als kind van

30
00:02:33,280 --> 00:02:37,220
ondervonden, als wel zijnde, ik zag
steeds Duitse militairen op Zwanenburg.

31
00:02:37,530 --> 00:02:41,880
Maar die werden toch steeds
indringender(..), en vooral

32
00:02:41,880 --> 00:02:45,590
het laatste jaar waar we dus
de Hongerwinter hebben gehad.

33
00:02:45,940 --> 00:02:51,000
Ik kan me nog heel goed herinneren dat ik in
Zwanenburg, in de polder, bij de boeren ben

34
00:02:51,000 --> 00:02:57,400
langs geweest voor een beetje restantjes
aardappelen en een brood, maar dat de Duitsers erg

35
00:02:57,400 --> 00:03:01,200
indringend aanwezig waren toen, dat is wat ik
mij daarvan herinner (schouderophalend).(…) ja

36
00:03:01,510 --> 00:03:05,350
En zat u toen nog op
school of ging dat niet meer

37
00:03:05,350 --> 00:03:11,941
Eh nee, ik zat toen in Amsterdam op de Mulo,
dat was een driejarige Mulo, het ik had het

38
00:03:11,941 --> 00:03:19,190
eerste en tweede klas doorlopen, en vanwege de
oorlog, vooral het laatste jaar, de Hongerwinter

39
00:03:19,190 --> 00:03:24,890
dus, was het niet meer mogelijk om van
Zwanenburg naar Amsterdam te gaan, en ja, je was

40
00:03:24,890 --> 00:03:32,750
gedwongen thuis, je maakte daar dus de oorlog
thuis mee, je was bezig met eten zoeken, mijn

41
00:03:32,750 --> 00:03:36,000
moeder had een heel klein noodkacheltje en daar
werden houtsnippertjes in verbrand (gebaard

42
00:03:36,000 --> 00:03:42,220
rustig, en zit niet meer met armen over elkaar),
we hebben tulpenbollen geroosterd en gegeten.

43
00:03:43,430 --> 00:03:48,580
Op Zwanenburg, op Halfweg heb je een suikerfabriek,
en in de bietencampagne, dan gingen wij als

44
00:03:48,580 --> 00:03:54,559
jongens achter die wagens hangen we mepten wat van
die suikerbieten eraf, maar dat was niet spelen,

45
00:03:54,560 --> 00:03:57,448
dat was eten, want die suikerbieten hadden we nodig
om in plakken te snijden (gebaart het in plakken

46
00:03:57,448 --> 00:04:04,800
snijden), en die sneden we in reepjes, zoals je dat
tegenwoordig ook met kool doet, en mijn moeder,

47
00:04:04,800 --> 00:04:13,930
die bakte dat, dat vocht wat eraf kwam, een
soort suikerachtige stroop, dat was voedzaam voor

48
00:04:13,930 --> 00:04:19,350
ons, en dat mengde ze aan met water, en van de pulp
die overbleef daar werden broodjes van gebakken

49
00:04:20,520 --> 00:04:24,010
Nou in die Hongerwinter was het
dus voor mij niet mogelijk om naar

50
00:04:24,010 --> 00:04:30,059
Amsterdam verder te gaan om een
school af te maken, begrijp je, dus eh

51
00:04:30,060 --> 00:04:32,040
Wat kreeg u verder mee van de oorlog

52
00:04:32,040 --> 00:04:39,890
Wat ik van die oorlog heb meegemaakt, vooral
wat heel bij mij is achtergebleven, dat is de

53
00:04:39,890 --> 00:04:44,795
periode van de razzia’s in Zwanenburg, waar ik
ook een boekje van heb (maakt gebaar met hoofd

54
00:04:44,796 --> 00:04:47,960
richting de plek waar het boekje staat), daar
was, ja ik begreep dat toen in die tijd niet,

55
00:04:47,960 --> 00:04:53,340
ik was nog te jong, maar er was dus een
ondergrondse, er was een verzet, tegen de Duitse

56
00:04:53,340 --> 00:05:01,440
bezetting, en een bijeenkomst van die ondergrondse
is verraden geweest, dus er is toen een

57
00:05:01,440 --> 00:05:09,320
schietincident geweest tussen de Duitse Wehrmacht
en de ondergrondse in Zwanenburg waarbij van

58
00:05:09,320 --> 00:05:17,320
beide zijden dus doden zijn gevallen, en als
represaille hebben ze toen in Zwanenburg een

59
00:05:17,320 --> 00:05:24,490
strafrazzia gehouden, waarbij niet alleen mannen
van 15 tot 60 maar van 10 tot 80 werden meegenomen

60
00:05:26,080 --> 00:05:30,060
Mijn moeder heeft toen het initiatief
gehad om beneden in de kamer, en ik had

61
00:05:30,060 --> 00:05:33,460
nogal wat broertjes en zusjes, die had
toen allemaal ledikantjes in de kamer

62
00:05:33,460 --> 00:05:38,270
neergezet, wij werden allemaal in bed
gestopt, en ze heb een papier op de deur

63
00:05:38,270 --> 00:05:42,100
geplakt van ‘besmettelijke ziekte’, en we
hebben de Duitsers wel langs het huis zien

64
00:05:42,100 --> 00:05:44,556
lopen maar ze zijn niet bij ons binnen
geweest, en mijn vader zat onder de grond.

65
00:05:44,790 --> 00:05:49,453
(vrolijke uitdrukking op gezicht) Maar
wat er daarna gebeurd is, er zijn dus

66
00:05:49,453 --> 00:05:53,630
heel veel mensen opgepakt en die zijn
op de dijk, op de Zwanenbugerdijk bij

67
00:05:53,630 --> 00:05:59,210
mekaar gevoegd, en die zijn dus allemaal
doodgeschoten, en dat is iets wat je

68
00:05:59,210 --> 00:06:02,410
op je netvlies hebt staan en wat er
niet uitgaat (trieste gelaatsuitdrukking)

69
00:06:02,410 --> 00:06:04,190
Wat zag u, wat maakte u daarvan mee

70
00:06:04,190 --> 00:06:13,590
Nou je ziet dus, mensen worden dus ja het
is al zo lang geleden, het beeld van dat een

71
00:06:13,590 --> 00:06:21,040
ander iemand het leven beroofd en dat ie daar
neervalt en dat is, ja ik was toen 11 jaar,

72
00:06:21,880 --> 00:06:29,670
dat is heel indringend, ja, maar je bent
toch erg jong, je denkt daar flexibel mee om

73
00:06:29,670 --> 00:06:34,163
te gaan, en pas later merk je dat dat beeld
niet weggaat, want dat blijft, en dat wordt

74
00:06:34,164 --> 00:06:40,047
in dit boekje, wordt dat heel, heel erg goed
er zijn op halfweg zijn er huizen in de brand

75
00:06:40,048 --> 00:06:42,870
gestoken als represaille, en daar stond je
dan naar te kijken (schouderophalend). Ja

76
00:06:43,070 --> 00:06:47,620
Wanneer kwam dat beeld bij u terug

77
00:06:49,050 --> 00:07:00,000
Ja.. dat komt niet terug, dat is er Als je daar
over spreekt dan komt dat wel weer terug. Ja.

78
00:07:01,050 --> 00:07:08,560
Je hebt op Halfweg, heb je een spoorweg lopen met
een spoorwegovergang naar de polders toe, en op

79
00:07:08,560 --> 00:07:13,520
die overgang staan allemaal van die bielzen en daar
boven op die dijk zijn ook mensen doodgeschoten

80
00:07:14,070 --> 00:07:18,700
Ja die worden daar neergezet en die worden
dan (wegwuivend gebaar met arm). Ja en dat is

81
00:07:18,700 --> 00:07:24,040
wat je daar als 11 jarige jongen, ik had maar
een heel klein wereldje, je speelde Indiaantje

82
00:07:24,040 --> 00:07:29,650
op straat en er werden mensen doodgeschoten,
dat was wat je als jeugdbeleving dan hebt

83
00:07:29,650 --> 00:07:31,250
U zag dat gebeuren

84
00:07:31,440 --> 00:07:39,488
Ja, dat zag je dus gebeuren, en als je
honger had ging ik naar Halfweg en daar

85
00:07:39,489 --> 00:07:42,891
had je dus een contingent van de Wehrmacht
liggen, op de Suikerfabriek, en daar

86
00:07:42,891 --> 00:07:45,770
sta je dan je hand uit voor het brood en
dan kon je alleen maar een tik krijgen.

87
00:07:46,160 --> 00:07:49,120
En dat is mijn beleving
van de oorlog geweest.

88
00:07:49,950 --> 00:07:55,440
En dan ná de oorlog, dus na de bevrijding,
ja er zijn ook hele leuke dingen, ik

89
00:07:55,440 --> 00:08:01,050
had in Amsterdam een heel leuk meisje
ontmoet (wijst ergens naar) en eh, die wil

90
00:08:01,050 --> 00:08:06,582
er nou niet bij zijn (lacht) maar met dat
meisje had ik al heel gauw verkering.

91
00:08:06,582 --> 00:08:09,240
En die woonde dus naast mijn familie

92
00:08:09,240 --> 00:08:14,740
Wij speelden op straat en wij hebben samen de
bevrijdingsfeesten gevierd, en het was heerlijk

93
00:08:14,740 --> 00:08:21,260
om toen te leren hoe je zoenen moest, wat dat,
dat leerden we toen dus he (lacht). Nou en na die

94
00:08:21,260 --> 00:08:27,030
tijd ben ik dus door mijn ouders weer teruggestuurd
naar school, heb ik mijn Mulo afgemaakt, ik

95
00:08:27,030 --> 00:08:32,850
heb examen gedaan, mijn diploma’s gehaald, ik
heb wat boekhoudcursussen gedaan, en toen kwam

96
00:08:32,850 --> 00:08:37,750
ik net als mijn vader in Amsterdam, die werkt
op de Kas associatie, en aan de overkant had je

97
00:08:39,250 --> 00:08:45,779
de Twentse Bank, wat nu overgegaan is in de ABN
Amro en ik kwam dus op de Twentse Bank te werken

98
00:08:45,780 --> 00:08:47,940
Wat deed u daar

99
00:08:47,990 --> 00:08:54,480
Ik heb daar boekhouding gedaan, incasso
gedaan, mechanische boekhouding gedaan, en ik

100
00:08:54,480 --> 00:09:00,170
ben daar begonnen met een bankcursus,
internationaal recht en bankrecht en economie en

101
00:09:00,170 --> 00:09:05,190
al dat soort gedoe en ik had helemaal het
plan om in het bankwezen mijn furore te maken.

102
00:09:06,920 --> 00:09:09,700
En dan valt de brief in de bus dat je dus
wordt opgeroepen voor de militaire dienst

103
00:09:09,700 --> 00:09:12,470
Wat dacht u toen

104
00:09:12,470 --> 00:09:22,100
Ah leuk, een jongetje uit een klein dorpje met
niks, ja feestgevierd, leuk meisje dus, goh

105
00:09:22,100 --> 00:09:27,710
mooie reis maken naar Indië, nou was zo gek
nog niet, of eh in militaire dienst, en toen

106
00:09:27,710 --> 00:09:34,484
hoorden we dus dat wij werden geformeerd tot
een Indië-eskadron en we zouden dus naar Indië

107
00:09:34,650 --> 00:09:41,730
gaan, nou op zichzelf vond je wij hadden geen
notie van politiek, van dreigingen van..,

108
00:09:42,340 --> 00:09:48,800
nee, ik had nog genoeg gezien van de Duitse
bezetting, ik denk nou, dat overleven we ook wel

109
00:09:48,800 --> 00:09:56,230
Want in de kranten las u dingen over
politionele acties? Of wist u dat dat plaatsvond

110
00:09:56,230 --> 00:10:03,140
Ja, ik hoorde van mijn vader, en ik las zelf
in de krant wel dingen maar ik was me daar

111
00:10:03,140 --> 00:10:09,552
niet bewust, daar ben je te jong voor, je
ziet geen beelden zoals nu op de televisie, dat

112
00:10:09,553 --> 00:10:16,911
je ziet hoe dat er uit ziet, je leest dat maar
je hebt een andere wereld in gedachten dus.

113
00:10:16,911 --> 00:10:17,080
ja

114
00:10:18,930 --> 00:10:23,790
Hoe werd u toen eh, u werd eerst
gekeurd, en wanneer was dat

115
00:10:23,790 --> 00:10:30,060
Ja, ik was dacht geloof ik 18 jaar,
toen moest ik in Heiloo, was ergens een

116
00:10:30,060 --> 00:10:34,790
keuringsdienst en daar wordt je dan
gekeurd, ja dan loop je allerlei testen met

117
00:10:34,790 --> 00:10:40,330
gezicht en een oefeningetje enzo en dan
wordt je goedgekeurd voor alle diensten en

118
00:10:40,870 --> 00:10:44,180
een jaar daarna krijg je een oproep van de
militaire dienst en ik moest verschijnen

119
00:10:44,180 --> 00:10:48,170
in Amersfoort bij de Huzaren van Boreel
op de Willem III kazerne in Amersfoort

120
00:10:48,170 --> 00:10:51,880
Wist u wat dat was, Huzaren van Boreel

121
00:10:51,880 --> 00:10:58,700
(Knikt van nee), nou ik wist dat vroeger bij de
huzaren paarden waren, later heb ik er veel meer

122
00:10:58,700 --> 00:11:04,200
van geweten natuurlijk, vooral omdat ik daar
wat langer in gewerkt heb, ook in mijn latere

123
00:11:04,200 --> 00:11:12,050
beroepsperiode, maar nee ik had toen nog geen
idee wat huzaren waren, je werd opgeroepen als een

124
00:11:12,050 --> 00:11:17,590
rekruut en een rekruut is dus een ongeoefend
soldaat en die moet leren marcheren, die moet leren

125
00:11:17,590 --> 00:11:22,980
bevelen opvolgen en die moet leren in de houding
staan en dan, en dan wordt je dus op een gegeven

126
00:11:22,980 --> 00:11:30,880
moment onder de krijgstucht gesteld en dan ben je
dus dienstplichtig huzaar (lacht) ja zo gaat dat

127
00:11:30,880 --> 00:11:34,260
Kunt u iets vertellen over die
opleidingstijd in Amersfoort

128
00:11:35,260 --> 00:11:44,220
Ja, dat was een tijd dat we dus gelegerd
waren op de Willem III kazerne en de Willem

129
00:11:44,220 --> 00:11:49,940
III kazerne bestond dus uit een, dat was dus
een oud monumentaal gebouw, lange gangen,

130
00:11:50,390 --> 00:11:58,050
grote kamers, britsen, militaire bedden
heten britsen, twee stapelbedden, ijzer.

131
00:11:58,050 --> 00:12:07,810
Mijn eerste militaire actie was dat ik met een
stel jongens en een grote baal naar een hooischuur

132
00:12:07,810 --> 00:12:13,643
werd gebracht, we moesten die baal zo strak
mogelijk met hooi opvullen en dat bleek dan

133
00:12:13,643 --> 00:12:19,569
mijn matras te zijn, daar moest je dan op slapen,
dat was m’n eerste militaire actie (lacht)

134
00:12:19,570 --> 00:12:21,830
Wat leerde u verder
tijdens de opleiding

135
00:12:22,330 --> 00:12:27,300
Eh, hoe je met een geweer om moest gaan, hoe je
zo snel mogelijk naast je bed moest gaan staan

136
00:12:27,300 --> 00:12:34,589
als de wachtmeester binnenkwam dat je opdrachten
moest uitvoeren, eh ja, hoe een handgranaat

137
00:12:34,590 --> 00:12:39,760
in elkaar zat, hoe je dat moest gooien, hoe je
moest schieten, dat was eigenlijk de opleiding

138
00:12:41,040 --> 00:12:47,450
en toen ik merkte dat wij dus werden ingedeeld
in een onderdeel wat dan zou gaan heten 43

139
00:12:47,510 --> 00:12:54,520
Zelfstandig Verkennings Eskadron, en we dus
geacht werden naar Indië te moeten gaan, toen

140
00:12:54,520 --> 00:13:03,720
kregen we IGO, Indische Gevechtsopleiding, nou
dat was feest, we werden, er was een marsloop

141
00:13:03,720 --> 00:13:08,608
en met volle gevechtsbepakking langs de hei en
daar kregen we dan allemaal een geweer met een

142
00:13:08,609 --> 00:13:14,210
échte bajonet erop, ja een geweer met een echte
bajonet, en dan moesten we op een rijtje staan

143
00:13:14,210 --> 00:13:18,880
en dan stonden verderop van die strozakken
en daar moest je hard naar toe lopen, zo hard

144
00:13:18,880 --> 00:13:26,180
mogelijk schreeuwen en dan in die strozak steken
en dan was je goedgekeurd voor tropendienst.

145
00:13:26,700 --> 00:13:27,190
(lacht

146
00:13:27,190 --> 00:13:29,940
Hoe lang was die speciale opleiding

147
00:13:33,880 --> 00:13:44,670
Tsja, ik ben in maart 1949 onder de wapenen
gekomen en wij zijn in september verscheept met de

148
00:13:44,670 --> 00:13:47,950
Volendam naar Indië en
daarvoor zijn we een aantal

149
00:13:47,950 --> 00:13:51,930
weken nog met wat voertuigen
door Nederland gereden.

150
00:13:52,650 --> 00:13:55,640
Onder andere naar
Zeeland, naar IJzendijke.

151
00:13:55,640 --> 00:14:02,999
Het was in het kader om aan elkaar
te wennen, het was een oefening

152
00:14:03,000 --> 00:14:07,120
U had eerst een deelopleiding in Amersfoort,
toen werd dan bekend dat u naar Indië

153
00:14:07,120 --> 00:14:12,090
zou gaan, toen waren er dus nog speciale
oefeningen om u daar op voor te bereiden

154
00:14:12,090 --> 00:14:16,770
Nou de enige oefening om mij voor te
bereiden op een Indië tijd was dus dat ik kon

155
00:14:16,770 --> 00:14:29,790
steken met een bajonet, over enige politieke
bewegingen en het waarom (schouderophalend)

156
00:14:29,790 --> 00:14:34,720
wij moesten naar Indonesië toe en zo,
ja we wisten Duitsland had inmiddels

157
00:14:34,720 --> 00:14:40,030
gecapituleerd en ik wist dus ook wel dat
Japan inmiddels Indonesië had verlaten

158
00:14:40,230 --> 00:14:49,980
en wij zouden weer orde en vrede in de
Nederlandse archipel moeten gaan brengen.

159
00:14:49,980 --> 00:14:50,539
Dat was de taak dus

160
00:14:50,540 --> 00:14:51,830
En had u een bepaalde functie

161
00:14:53,990 --> 00:15:01,020
Nee, dat wil zeggen, ik werd toen ingedeeld,
dat noemde je toen stormpionier, ja

162
00:15:01,020 --> 00:15:07,990
dat was een naam, de cavalerie had vroeger
paarden, dat zijn later pantservoertuigen

163
00:15:07,990 --> 00:15:12,050
geworden en tanks, maar als je in Indië
bent kan je natuurlijk niet met tanks

164
00:15:12,050 --> 00:15:19,620
gaan rijden dus wij hebben gewoon veel
gelopen, patrouillediensten gedaan enzo

165
00:15:19,620 --> 00:15:23,350
En opleiding in de zin van
wat we daar precies moesten

166
00:15:23,350 --> 00:15:26,980
gaan doen, nee daar heb
ik nooit iets van gemerkt.

167
00:15:27,250 --> 00:15:28,020
Nee

168
00:15:29,440 --> 00:15:32,030
En hoe was de bootreis naar Indië

169
00:15:34,310 --> 00:15:40,320
Spannend, ik kan me nog als de dag van vandaag
herinneren dat we met de trein naar Rotterdam gingen.

170
00:15:41,040 --> 00:15:46,770
Heel veel familieleden maar niet
van mij, nee en ik weet nog dat ik,

171
00:15:46,770 --> 00:15:52,500
ja ik voelde me toen voor het eerst
van m’n leven een jongetje uit een

172
00:15:55,400 --> 00:15:58,900
dorp, nu de militaire dienst in,
ik mocht een wereldreis gaan maken.

173
00:15:59,030 --> 00:16:04,000
Aan boord van een groot schip was ik nog nooit
geweest, in Rotterdam, fantastisch, de loopplank

174
00:16:04,000 --> 00:16:10,970
op, grote plunjezak op je nek, en toen dat
ruim in, in dat ruim allemaal bedden, allemaal

175
00:16:10,970 --> 00:16:29,510
stapelbedden, mijn god, ik geloof dat we met
twaalf, vijftienhonderd man dat ruim inliepen,

176
00:16:29,511 --> 00:16:40,390
en dat ruikt dan ‘heerlijk’ (meneer knijpt zijn
neus dicht) in zo’n ruim met allemaal mannen

177
00:16:40,390 --> 00:16:47,840
Laten we zeggen het was een minder aangename geur
die daar hing (lacht). Ja als zoveel mannen bij

178
00:16:47,840 --> 00:16:53,060
mekaar, zoveel jonge jongens, ik dacht dat ik
vijf of zes hoog lag dus je moest klimmen naar je

179
00:16:53,060 --> 00:17:00,690
bed en naast je bed zag je dan die ijzeren platen
waar het schip van gemaakt is met die klinknagels

180
00:17:00,690 --> 00:17:04,904
zitten en dat beweegt allemaal en dat schuurt,
dat vond ik wel een eng gezicht af en toe

181
00:17:06,890 --> 00:17:10,990
En met welke mannen.., was u
al ingedeeld in een peloton

182
00:17:10,990 --> 00:17:17,473
Ja wij waren 43 ZVE, het eskadron
bestond uit een aantal pelotons en dan

183
00:17:17,473 --> 00:17:21,230
onder was het peloton waar dan de
koks en de monteurs en alles in zaten.

184
00:17:21,230 --> 00:17:28,540
Ik was dan ingedeeld in het tweede peloton, en
ja al die groepen, die hadden allemaal een bed

185
00:17:28,540 --> 00:17:35,790
veroverd, er werd nooit wat georganiseerd bij
ons, je ging met je plunjezak het ruim in en dat

186
00:17:35,790 --> 00:17:39,364
bed is van mij (meneer kijkt omhoog), daar
gooide je je plunjezak op en dat was dan mijn bed.

187
00:17:39,365 --> 00:17:43,326
Ja en dan ga je weer terug naar
boven aan de reling en dan zie je dat

188
00:17:43,326 --> 00:17:46,350
daar trompetorkest van de cavalerie
staat die staat dan muziek te spelen,

189
00:17:46,350 --> 00:17:53,259
heel mooi, en langzaam gaat het schip
dan van de kade af en dan ga je weg

190
00:17:53,530 --> 00:17:56,100
Maar uw familie kon u niet uitzwaaien

191
00:17:55,650 --> 00:18:01,132
Nee mijn familie is toen niet, nee ik heb,
ik dacht voordat wij naar Indië gingen hebben

192
00:18:01,133 --> 00:18:05,370
we inschepingverlof gehad, dan heb ik dus
van alle familieleden afscheid kunnen nemen

193
00:18:05,370 --> 00:18:14,220
[meneer zoekt naar een foto door de
kamer] Dit was mijn afscheidsfoto,

194
00:18:14,240 --> 00:18:17,163
heel lief, even kijken, [meneer bladert
door fotoboek en laat foto zien

195
00:18:21,250 --> 00:18:28,320
van hem en zijn vrouw] de lieve
vrouw waar ik nu nog mee getrouwd ben

196
00:18:28,320 --> 00:18:31,330
Wat vond uw familie ervan
dat u naar Indië ging

197
00:18:31,330 --> 00:18:33,590
Weet ik niet, geen idee.

198
00:18:35,450 --> 00:18:40,048
Ik weet dat mijn vader en moeder en al mijn broers
en zussen, want ik had er nogal veel, in die

199
00:18:40,048 --> 00:18:46,629
tijd wel veel bij mekaar waren, ja ik liep in
militair uniform, vond je geweldig als jongen, leuk.

200
00:18:46,630 --> 00:18:55,770
Maar ik heb niet kunnen ontdekken, nah dat weet
ik niet of ze het vervelend vonden of naar vonden.

201
00:18:56,540 --> 00:19:02,360
Wat ik achteraf wel heb ervaren, ik
ben nogal een briefschrijver geweest,

202
00:19:02,360 --> 00:19:06,780
ik schreef niet alleen brieven aan mijn
verloofde maar ook naar mijn ouders

203
00:19:07,440 --> 00:19:13,380
Toen ik terug kwam toen bleek mijn vader al mijn
brieven die ik had verstuurd naar mijn ouders ‘lieve

204
00:19:13,380 --> 00:19:19,312
papa en mama, wij zijn nu..’ enzovoorts enzovoorts,
die had hij allemaal verzameld en die had hij

205
00:19:20,010 --> 00:19:24,509
zoals het knutselen toen ging had hij een soort
boekje van gemaakt en dat boekje heb ik nog wel.

206
00:19:24,510 --> 00:19:29,813
En dat boekje is nu de laatste jaren
de familie rond geweest om dat te

207
00:19:29,814 --> 00:19:34,560
gaan lezen, dus eigenlijk nu kan ik
zo’n beetje vragen aan mijn broers en

208
00:19:34,560 --> 00:19:40,250
zussen hoe hebben jullie dat toen
ervaren dat jouw broer naar Indië ging

209
00:19:40,250 --> 00:19:43,420
En aanboord van de Volendam,
wat deed u de hele dag

210
00:19:43,820 --> 00:19:52,380
Wij hadden corvee diensten, wij moesten poetsen,
we moesten wachtlopen, en voor de rest hebben

211
00:19:52,380 --> 00:20:00,480
we heel veel tijd doorgebracht met spelletjes,
met kaartspelen, ja, en aan boord van de Volendam

212
00:20:00,480 --> 00:20:08,660
hebben wij een kermis gehad, een circus, een
doop van Neptunus meegemaakt, ik ben dus gedoopt

213
00:20:08,660 --> 00:20:17,110
door Neptunus, God van alle zeeën, ik ben dus
gerechtigd alle zeeën te bevaren, zoals dat dan heet

214
00:20:17,110 --> 00:20:17,980
Ja spannend.

215
00:20:18,600 --> 00:20:22,990
Ik kan me herinneren dat we de golf van
Aden binnenvoeren en dat we, ja ik heb daar

216
00:20:22,990 --> 00:20:25,610
heel die tijd aan die reling gestaan, ik
zag daar voor het eerst allemaal bergen.

217
00:20:25,610 --> 00:20:30,700
Want ik was dat Zwanenburg gewend.

218
00:20:31,570 --> 00:20:36,270
En nou heb je die zeereis gemaakt, en je ziet
andere soorten bootjes, andere soorten mensen.

219
00:20:36,270 --> 00:20:38,680
Geweldig. Ik heb het
alleen maar mooi gevonden

220
00:20:38,680 --> 00:20:44,490
Werd u ook nog voorbereid op
uw taak in Indië? Aan boord

221
00:20:44,960 --> 00:20:46,410
Nee, helemaal niet.

222
00:20:48,060 --> 00:20:52,090
Het enige wat ik me kan herinneren, dat
was dat we een paar maal, ik dacht van de

223
00:20:52,090 --> 00:20:58,430
aalmoezenier, of een dominee, of een… dat
wij werden voorbereid op het feit dat in we

224
00:20:58,430 --> 00:21:04,841
in Indië ook vrouwen hadden waar we ons niet
mee bezig moesten houden, want die hadden

225
00:21:04,842 --> 00:21:16,170
allerlei enge ziektes, en je zou daar jaren
bezig zijn om daar weer van te genezen.

226
00:21:16,170 --> 00:21:16,460
Maar iets op militair vlak? Nee,
nul komma nul. Helemaal niets

227
00:21:16,460 --> 00:21:19,730
En wat zag u dan over die vrouwen
daar, wat werd daar over verteld

228
00:21:19,730 --> 00:21:25,272
Niks, we werden ons voorbereid.
Ja, ik was toen uh.. Wat ben je?

229
00:21:25,273 --> 00:21:27,100
Ik was toen een jongen
van negentien jaar.

230
00:21:27,410 --> 00:21:32,790
En er werd ons verteld dat we ons
daar niet mee bezig moesten houden.

231
00:21:33,510 --> 00:21:37,300
Want dan werd je ziek, en ze
hadden allemaal een platte neus,

232
00:21:37,300 --> 00:21:40,610
en ze waren donker, en daar
moest je je niet mee bemoeien.

233
00:21:40,610 --> 00:21:44,660
Dat was eigenlijk mijn hele
voorlichting op seksueel

234
00:21:44,660 --> 00:21:48,070
gebied in Indonesië, uh..
aan boord van de Volendam

235
00:21:48,070 --> 00:21:50,690
En werd er iets verteld
over voorbehoedsmiddelen

236
00:21:50,690 --> 00:21:57,180
Nee, niks. Nee. Ik… Althans, ik kan me niet
herinneren daarover, nee. Helemaal niks

237
00:21:57,290 --> 00:21:59,830
Wat dacht u hiervan, toen u dat hoorde

238
00:21:59,830 --> 00:22:03,280
Dat weet ik niet meer,
ik kan me niet herinneren.

239
00:22:03,280 --> 00:22:11,551
Ik kan me herinneren dat ik daar in
die hele groep jongens waar ik zat.

240
00:22:11,551 --> 00:22:17,060
Uh.. Ja, je had bepaalde jongen
waar.. waar je je aan vast klampte.

241
00:22:17,060 --> 00:22:22,070
Dat waren je vriendjes, en daar kaartte je
mee, daar praatte je mee, daar was je mee.

242
00:22:22,460 --> 00:22:27,829
We deden zelf onze was. En
dat was het eigenlijk. Ja

243
00:22:28,450 --> 00:22:32,110
En uw vrienden, waarmee u optrok,
waren dan mannen van het peloton

244
00:22:32,110 --> 00:22:36,736
Ja, ja, Ab Visser, die woont op het ogenblik
in Uithoorn. En Jos Keune, en eh.. vele anderen.

245
00:22:36,736 --> 00:22:41,510
En daar hingen we mee over de reling.

246
00:22:41,510 --> 00:22:44,510
Dan zaten we te kijken naar de
vliegende vissen, en naar de dolfijnen.

247
00:22:44,510 --> 00:22:52,770
Of we hingen over de reling om de inhoud
van onze maag weg te gooien, als we weer

248
00:22:52,770 --> 00:22:53,910
eens een keer zeeziek waren(lacht). Ja,
zo heb ik die reis eigenlijk ondervonden.

249
00:22:53,910 --> 00:22:55,300
Ik vond het prachtig

250
00:22:56,370 --> 00:22:59,810
Wat waren uw eerste indrukken
van Indië, bij aankoms

251
00:22:59,810 --> 00:23:01,990
Mijn allereerste indruk?

252
00:23:03,110 --> 00:23:07,552
Uh, wij voeren de haven van Tandjoengpriok Moet
je nagaan, het is al zestig jaar geleden, maar

253
00:23:07,552 --> 00:23:14,647
ik zie nog als we de haven van Tandjoengpriok
binnenvaren… uh.. dan moet ik even vertellen:

254
00:23:14,648 --> 00:23:19,870
Indische mannen hebben de gewoonte, om gehurkt
te gaan zitten met hun knieën in de holten van hun

255
00:23:19,870 --> 00:23:23,780
arm, die zitten dus zo helemaal.(doet het met zijn
schouders voor) Dat kunnen die mensen heel goed.

256
00:23:24,680 --> 00:23:28,730
En mijn eerste indruk toen we de haven
binnenvoeren, dat ik zo een mannetje heb zien

257
00:23:28,730 --> 00:23:34,060
zitten, maar dan met z’n blote gat naar
onze kant toe, die was zijn behoefte aan het

258
00:23:34,060 --> 00:23:38,390
doen(kucht) in de haven, en dat was mijn,
ik zei: oh, gaat dat hier op deze manier.

259
00:23:38,390 --> 00:23:42,520
Dat was mijn eerste indruk
van Indonesië (lacht). Ja

260
00:23:43,650 --> 00:23:45,540
En waar ging u toen
heen, toen u aankwam

261
00:23:45,540 --> 00:23:53,330
Wij zijn uh, in Tandjoengpriok ontscheept…
Ik dacht dat we in een hele grote loods

262
00:23:53,330 --> 00:23:56,920
werden samengebracht, dat kan ik me niet
precies meer herinneren, maar, we zijn

263
00:23:57,040 --> 00:24:04,270
uiteindelijk later in uh.. op een treinstel
gezet, open wagons, ik heb de foto’s

264
00:24:04,270 --> 00:24:07,869
hiervan, van een open wagons met twee
locomotieven ervoor, en we hebben toen een

265
00:24:07,870 --> 00:24:14,810
reis gemaakt van eh, Tandjoengpriok, naar
Batavia over de Poentjak naar Bandung.

266
00:24:16,720 --> 00:24:24,100
Je gaat met die trein door prachtig bergl… Het was
voor het eerst dat ik sawa’s zag en palmboompjes,

267
00:24:25,060 --> 00:24:29,960
me niet realiserend dat die twee locomotieven die
ervoor stonden, die op kolen werden gestookt.

268
00:24:30,420 --> 00:24:35,130
En dat de voor en de open kant van die
wagons gewoon open waren, en als je dan door

269
00:24:35,130 --> 00:24:38,274
wat tunneltjes gaat, dan komt er nogal wat
rook over die wagons en door die rook heen.

270
00:24:38,490 --> 00:24:41,437
Dus in die tijd van een
mum hadden we ongeveer

271
00:24:41,438 --> 00:24:47,960
dezelfde kleur als de bewoners
van dat land zelf(lacht)

272
00:24:48,300 --> 00:24:51,510
En in Bandung, kreeg u
daar nog een opleiding

273
00:24:51,510 --> 00:24:52,580
Nee, helemaal niet.

274
00:24:53,030 --> 00:24:56,340
Wij eh.. Ja, ik zat dus niet
in de organisatie-eskadron,

275
00:24:56,340 --> 00:24:59,420
ik was dus… Huzaar, ik
was dus gewoon soldaat.

276
00:24:59,420 --> 00:25:06,840
Huzaar. En wij zijn terecht gekomen in een klein
Indisch dorpje, een kampong, dat heette Tjoekoel.

277
00:25:08,100 --> 00:25:14,434
Tjoekoel, was eh, de bedoeling dat we daar eh,
acclimatiseerden. We hadden daar nog geen dienst.

278
00:25:15,400 --> 00:25:20,580
Je moest wennen aan de temperatuur Je moest
wennen dat je onder een klamboe moest slapen.

279
00:25:21,450 --> 00:25:27,360
En dat je eh, verplicht ’s middags
een uur op je bed moest liggen.

280
00:25:27,360 --> 00:25:35,020
En wat later zijn we dus met eh(kucht), militairen,
die al wat langer in Indië zaten, zijn wij in

281
00:25:35,020 --> 00:25:40,930
de omgeving gaan lopen, patrouilles gaan lopen,
hebben ze ons geleerd hoe het landschap eruit zag

282
00:25:40,930 --> 00:25:46,320
En wie zaten er dan al langer?
Welke.. Is dat een ander eskadron of

283
00:25:46,550 --> 00:25:53,880
Ja, kijk, voor ons. Wij zijn dus 43 ZVE,
voor ons is 42 en 41 naar Indië gegaan.

284
00:25:54,010 --> 00:25:59,120
Eerste gevechtspantserwagens, tweede
pantserwagens, en die jongen zate dus overal

285
00:25:59,120 --> 00:26:05,929
al in Indonesië. En ik dacht dat wij door
uh, Huzaren van het eerste, van de eerste

286
00:26:05,930 --> 00:26:13,510
pantserwagens, dat wij toen zijn opgevangen
om te acclimatiseren in Indonesië. Ja

287
00:26:13,510 --> 00:26:16,530
Want, met hoeveel man
was u in Tjoekoel

288
00:26:17,380 --> 00:26:23,380
In Tjoekoel lagen wij met, ik dacht, twee
pelotons, dus uh met een mannetje of veertig.

289
00:26:24,460 --> 00:26:29,630
En de andere pelotons, die werden al uh..
op allerlei andere plekken gestationeerd

290
00:26:29,770 --> 00:26:36,010
Dus ongeveer veertig van de 43ste ZVE. En dan
de mannen die er al waren. Hoeveel waren dat

291
00:26:36,010 --> 00:26:38,970
Nou, die zagen we niet, die lagen ergens
anders, maar ik had geen idee waar die waren.,

292
00:26:38,970 --> 00:26:43,750
want wij zagen dus alleen maar.. palmbomen
en sawa’s en dat was die wereld van toen.

293
00:26:44,570 --> 00:26:48,410
Later ben ik uh overgeplaatst naar
een andere post. Dat was Nagrak.

294
00:26:48,410 --> 00:26:54,237
Daar hebben we wat strengere opleiding
gehad. Ik ben die naam van de opper vergeten.

295
00:26:54,238 --> 00:27:01,220
Er was een opperwachtmeester die ons
vreselijk, goed koeioneerde en eh, bedrilde.

296
00:27:01,490 --> 00:27:06,710
We moesten daar heel veel wachtlopen.
Heel veel uh exercities doen.

297
00:27:09,110 --> 00:27:16,100
Ja, eigenlijk klaar om zelfstandig
de taak op ons te kunnen nemen

298
00:27:16,100 --> 00:27:18,910
Dus die opper die was ook van het
eerste regiment waarschijnlijk

299
00:27:18,910 --> 00:27:21,270
Ja, ja, die was ook van
een ander onderdeel, ja

300
00:27:21,270 --> 00:27:23,870
En onder wiens commando stond u

301
00:27:23,870 --> 00:27:28,520
Onze commandant was de
majoor toen R.O. Van Manen.

302
00:27:29,100 --> 00:27:32,780
En, we hadden allemaal pelotonscommandant,
maar pelotonscommandant

303
00:27:32,780 --> 00:27:36,380
was dus eh toen, kornet,
later luitenant Broedelet.

304
00:27:37,270 --> 00:27:41,550
En mijn peloton is toen later..
uh.. Wij zijn ondergebracht

305
00:27:41,550 --> 00:27:45,400
op een theeplantage: Tjoekoel,
als ik me niet vergis.

306
00:27:45,400 --> 00:27:53,070
Tjoekoel. Ja, en wat je dan allemaal deed,
dat was dus eh… ’s nachts wachtlopen.

307
00:27:56,460 --> 00:28:00,450
Uh… We liepen veel patrouilles.
We gingen de kampongs langs.

308
00:28:03,370 --> 00:28:08,620
Later leerde ik dat er heel veel
groepen in Indonesië. Wat nu dus

309
00:28:08,860 --> 00:28:12,550
het Nederlands… Wat nu dus het
Indonesische leger is, het TNI.

310
00:28:12,820 --> 00:28:15,980
Maar dat bestond toen dus nog
allemaal uit losse groepjes, die

311
00:28:15,980 --> 00:28:23,750
overal… Ja, toch wel in de kampongs
vrouwen lastigvielen eh… stelen.

312
00:28:24,160 --> 00:28:31,340
En wij waren vooral voor
om die bevolking daar te

313
00:28:31,340 --> 00:28:32,155
beschermen, en wij gingen
dus al die kampongs langs.

314
00:28:32,155 --> 00:28:33,300
Dat was dus vooral mijn uh…
Onze taak dus, he, daar. Ja.

315
00:28:33,300 --> 00:28:37,600
Maar ik heb daar nooit
hinder van ondervonden.

316
00:28:37,600 --> 00:28:42,579
Ik heb altijd alleen maar ondervonden, als
wij de kampongs binnen kwamen, vooral onder

317
00:28:42,579 --> 00:28:48,039
de bevolking… hoe lief die mensen waren,
hoe hartelijk we altijd werden ontvangen.

318
00:28:48,230 --> 00:28:53,740
We mochten altijd mee-eten. We
zetten dan wel wat wachtposten uit.

319
00:28:54,410 --> 00:28:59,820
Maar, nooit geen narigheid ondervonden in de
kampongs zelf, ten opzichte naar ons toe. Nee nooit.

320
00:29:00,080 --> 00:29:00,820
Nee

321
00:29:00,940 --> 00:29:03,650
En van het TNI, of die groeperingen

322
00:29:05,370 --> 00:29:07,930
Ja, die waren soms duidelijk aanwezig.

323
00:29:07,930 --> 00:29:15,840
Maar eh… Ja, weet u, er is zoveel..
er zijn zoveel jaren overheen gegaan.

324
00:29:18,980 --> 00:29:26,550
Eh, duidelijk, echte persoonlijke
confrontaties heb ik zelf niet meegemaakt. Nee.

325
00:29:28,540 --> 00:29:35,450
Wij hebben vaak opdrachten
gehad voor konvooibegeleiding.

326
00:29:35,450 --> 00:29:41,470
Voedseltransporten, of met de ziekentransporten,
en die moesten dan begeleid worden.

327
00:29:41,470 --> 00:29:43,590
Dan gingen we dus met een
pantserwagen, of met een otter

328
00:29:43,590 --> 00:29:47,330
gingen we dan mee, om zo’n
transport te begeleiden.

329
00:29:48,410 --> 00:29:53,415
En onze aanwezigheid was voldoende om eh,
bescherming te bieden. Prachtig om dat land te zien.

330
00:29:53,420 --> 00:30:00,840
De enige nare, traumatische ervaring die
ik dan van mijn aanwezigheid kan herinneren

331
00:30:00,840 --> 00:30:08,370
is, als ik lid moest zijn van een vuurpeloton,
om een van onze jongens te begraven.

332
00:30:08,370 --> 00:30:10,820
Dat is dan een vervelende zaak.

333
00:30:11,120 --> 00:30:15,380
Want dan moest je dus aantreden, en dan
werd er zo’n kist aan het graf gebracht.

334
00:30:16,290 --> 00:30:18,950
En dan was dat zo van
vuur aan, en dan pang.

335
00:30:18,950 --> 00:30:24,420
En dan ging de kist naar beneden, en
dat is natuurlijk een vervelend iets. Ja

336
00:30:24,420 --> 00:30:28,390
Wanneer maakte u dat mee

337
00:30:28,390 --> 00:30:32,580
Ik heb vier keer in een
vuurpeloton gestaan.

338
00:30:32,580 --> 00:30:35,210
Dus eh, en daar zijn zes jongens
van ons in Indië overleden.

339
00:30:35,210 --> 00:30:39,140
Een, na verwondingen, in
Nederland, dus Moermond.

340
00:30:40,150 --> 00:30:48,480
Maar, ik heb vier keer in eh… drie of eh… ik
heb vier keer in een vuurpeloton gestaan. Ja

341
00:30:48,480 --> 00:30:50,550
Wat deed dat met u toen

342
00:30:54,000 --> 00:30:59,880
Ja, de emotie wat er.. de emoties die
toen op dat moment in mij zijn omgegaan.

343
00:31:01,490 --> 00:31:06,780
Ja... dat kan ik moeilijk
beschrijven op het ogenblik.

344
00:31:06,780 --> 00:31:11,490
Ik weet wel dat… ik vond
het altijd erg ernstig.

345
00:31:11,670 --> 00:31:15,366
Als je zo’n… Later maakt dat meer
indruk op je, als toen op dat moment.

346
00:31:16,720 --> 00:31:24,300
Je was onderdeel van, van, die
oorlogssituatie, zoals zich dat daar afspeelde.

347
00:31:25,890 --> 00:31:27,290
En zoals ik het nu zelf zie.

348
00:31:27,290 --> 00:31:37,980
Elke krijgsverrichting, elke oorlogssituatie
is, niet goed, maar ook, iedere

349
00:31:37,980 --> 00:31:42,620
soldaat, van welke kant die dan ook is,
meent voor de goeie zaak daar te zijn.

350
00:31:43,150 --> 00:31:48,900
En zo dacht ik ook dat ik daar voor een goeie
zaak was, en ik heb dat niet als naar ervaren.

351
00:31:49,540 --> 00:31:55,430
Begrijp je? Ja, alleen maar positief. Ik
dacht: wij moeten orde en vrede brengen daar.

352
00:31:55,430 --> 00:32:00,999
En, dus eh, dat was
waar ik mee bezig was

353
00:32:01,820 --> 00:32:05,910
En u voelde ook toen u daar was, van,
dit is goed om te doen? Of, dit helpt

354
00:32:05,910 --> 00:32:10,160
Ja, ja, want als wij
in een kampong kwamen.

355
00:32:10,360 --> 00:32:17,650
Wij hebben dus altijd toch
wel eh… nooit vijandige

356
00:32:18,380 --> 00:32:22,140
handelingen meegemaakt op dat
gebied, nee helemaal niet.

357
00:32:22,140 --> 00:32:23,810
Nee, we werden altijd
vriendelijk ontvangen.

358
00:32:26,600 --> 00:32:28,491
Ik dacht.. ik kan me wel
herinneren, ik heb nog wel

359
00:32:28,491 --> 00:32:31,100
eens een keer een uh.. er
was een Indische bruiloft.

360
00:32:31,100 --> 00:32:38,610
Een feessie in een of andere kampong.
Waarbij ook zo’n wajang spel werd opgevoerd.

361
00:32:38,810 --> 00:32:43,550
En eh, waar we getuige waren.. dat was heel
leuk. Daar mocht je dan bij zijn. Heel leuk

362
00:32:43,550 --> 00:32:50,690
En u beschrijft net van er zijn
vier begrafenissen waar u bij

363
00:32:50,690 --> 00:32:54,310
bent geweest en zes mannen in Indië
omgekomen, en een in Nederland.

364
00:32:54,310 --> 00:32:56,930
Waardoor waren de mannen omgekomen

365
00:32:58,110 --> 00:33:02,890
Die waren omgekomen bij een eh, bij een
voertuigongeluk. Wij reden daar in pantserwagens.

366
00:33:02,890 --> 00:33:07,530
En een van die jongens die
is de macht over het stuur

367
00:33:07,530 --> 00:33:10,920
kwijtgeraakt, en dat voertuig
is in een ravijn terechtgekomen.

368
00:33:11,500 --> 00:33:18,880
Bestuurder is overleden, en toevallig
ben ik afgelopen jaar in de maand...

369
00:33:18,880 --> 00:33:22,930
in januari ben ik bij de nabestaanden
van die familie nog op bezoek geweest.

370
00:33:24,010 --> 00:33:29,890
Om eigenlijk precies hetzelfde
te doen als u bij mij ook te

371
00:33:29,890 --> 00:33:33,860
vragen.. wat was er van die
jongen voordat-ie naar Indië ging.

372
00:33:33,860 --> 00:33:39,900
Had ie al verkering, was ie aan het werk,
en wat deed ie aan sport enzo, weet je wel.

373
00:33:39,900 --> 00:33:44,410
En dat is wat wij nu in ons
herinneringsboek hebben opgeschreven

374
00:33:44,490 --> 00:33:47,910
Het herinneringboek van de.

375
00:33:53,220 --> 00:33:53,360
Van 43 ZVE, ja. Ja, ja

376
00:33:53,360 --> 00:33:55,710
Maar het waren voornamelijk ongelukken

377
00:33:55,830 --> 00:33:58,300
Ja, de jongens die wij
verloren hebben in Indië,

378
00:33:58,300 --> 00:34:04,610
daar is er eentje verongelukt
met een schietincident.

379
00:34:05,860 --> 00:34:09,290
Wij hadden daar wapens,
dat was een sten.

380
00:34:10,380 --> 00:34:14,940
Dat was een soort wapen waarbij een
slagveer heen en weer gaat om een

381
00:34:14,940 --> 00:34:17,420
volgende patroon weer in een kamer
te voeren en weer af te.. en als

382
00:34:17,420 --> 00:34:22,670
je dat ding op de grond.. stootte,
dan ging die veer heen en weer.

383
00:34:22,670 --> 00:34:25,786
Later is daar een beveiliging
gekomen, dat dat niet kon.

384
00:34:26,410 --> 00:34:31,268
En die man die is dus met een geladen wapen uit
een wagen gesprongen, dat wapen is op de grond

385
00:34:31,268 --> 00:34:41,600
gekomen, die heeft zichzelf dus eh.. ja.. en de
andere zijn dus allemaal omgekomen bij dus eh..

386
00:34:41,600 --> 00:34:47,090
ja, je zou het nu een verkeersongeluk noemen,
maar bij het kantelen van een wagen in een ravijn

387
00:34:47,090 --> 00:34:55,189
En waar denkt u dat dat
door kwam? Die ongelukken

388
00:34:55,190 --> 00:34:57,110
Dat weet ik niet… vermoeidheid.

389
00:34:57,800 --> 00:35:01,220
De enige die op een
niet-natuurlijke wijze is overleden,

390
00:35:01,220 --> 00:35:06,030
is de pelotonscommandant,
onze luitenant Van der Werff.

391
00:35:06,030 --> 00:35:14,260
Wat ik weet, wij eh… die ging heel veel
van eh… met de jeep naar familiebezoek.

392
00:35:15,110 --> 00:35:17,820
En op het moment dat wij
verwachtten dat hij terug zou

393
00:35:17,820 --> 00:35:20,010
komen ’s morgens op appèl
was de luitenant er niet.

394
00:35:20,010 --> 00:35:26,763
En dan gaat er.. wij hadden van die
radiotoestellen, waarbij je contact had met elkaar.

395
00:35:27,450 --> 00:35:30,870
En dan werd dus gelijk een oproep
gedaan, en toen bleek dus dat…

396
00:35:30,940 --> 00:35:33,122
maandagmorgen bleek dat hij vrijdag
al niet daar was aangekomen.

397
00:35:33,250 --> 00:35:37,607
En toen is er een zoekactie geweest, en
toen hebben we de man dus ook gevonden,

398
00:35:37,608 --> 00:35:40,530
en die was een beetje naar aan zijn
einde gekomen, luitenant Van der Werff.

399
00:35:40,530 --> 00:35:42,640
Die is echt vermoord geworden. Ja

400
00:35:42,850 --> 00:35:48,640
En wat moest u doen tijdens
de zoekactie? Wat was uw taak

401
00:35:50,090 --> 00:35:52,290
Ja, wij lopen patrouille.

402
00:35:52,290 --> 00:35:59,480
Wij zijn veel de kampongs afgeweest om
informatie te vragen: hebben jullie wat gezien. Ja

403
00:35:59,670 --> 00:36:01,080
Sprak u de taal

404
00:36:03,400 --> 00:36:05,620
Ja, handen en voetenwerk.

405
00:36:06,270 --> 00:36:11,136
De Maleise taal ja.. nu na
zestig jaar ben ik weer een hoop

406
00:36:11,137 --> 00:36:13,683
vergeten, maar in die tijd kon
je wel een klein mondje Maleis.

407
00:36:13,684 --> 00:36:24,230
Ja, sedikit. Een klein beetje (lacht). En de
begrafenis van die luitenant dat was heel vervelend.

408
00:36:24,230 --> 00:36:28,880
Die man is heel naar aan
zijn.. ja, heel naar overleden.

409
00:36:30,620 --> 00:36:31,729
Dat was een schok voor
het hele eskadron toen

410
00:36:31,730 --> 00:36:39,240
Was u bang dat u ook
zoiets zou overkomen

411
00:36:39,240 --> 00:36:47,640
Ja, en nee. Dat weet ik niet. Kan
ik me nu niet meer herinneren.

412
00:36:49,350 --> 00:36:54,930
Ik kan me wel herinneren dat ik
in de tijd veel gedacht heb aan de

413
00:36:54,930 --> 00:36:59,490
ervaringen die ik toen in Zwanenburg
heb meegemaakt, met die razzia’s.

414
00:37:00,070 --> 00:37:05,150
En toen zich dat geval afspeelde
van de luitenant Van der Werff.

415
00:37:05,150 --> 00:37:08,540
Ja, het is heel lang geleden, ik kan me de
echte emoties niet meer voor de geest halen.

416
00:37:08,540 --> 00:37:12,740
Maar ik weet wel dat ik daar toen wel
mee bezig ben geweest voor mezelf.

417
00:37:12,740 --> 00:37:17,150
Van, dat kan dus ook gebeuren, he

418
00:37:19,000 --> 00:37:24,030
Sprak u daarover? Kon
u daar over praten toen

419
00:37:24,030 --> 00:37:32,380
(schud rustig zijn hoofd)
Nou, nee, ja, weet u.

420
00:37:33,700 --> 00:37:40,080
Toen wij terug kwamen uit Indonesië.
Ik weet niet of u daar op doelt.

421
00:37:40,080 --> 00:37:44,660
Toen wij terugkwamen uit Indonesië,
toen vonden wij een Nederland

422
00:37:44,660 --> 00:37:48,230
terug, waarin eigenlijk helemaal
niet over Indonesië werd gesproken.

423
00:37:50,920 --> 00:37:53,480
En er is een tijd geweest
dat professor dr.

424
00:37:53,480 --> 00:38:02,363
De Jong, die toen met zijn
geschiedschrijving begon, die heeft ons, als

425
00:38:02,363 --> 00:38:06,910
Nederlands militairen in Indië toch wel
een beetje als misdadigers neergezet.

426
00:38:07,580 --> 00:38:11,470
En er was ook een tijd dat ik helemaal niet
dorstte te vertellen dat ik in Indië was geweest.

427
00:38:12,030 --> 00:38:14,920
Dat heeft later gelukkig
een ander gezicht gekregen.

428
00:38:16,070 --> 00:38:20,000
En met name alleen maar als wij
dus op reünies elkaar ontmoetten,

429
00:38:20,000 --> 00:38:23,490
dan spraken we onderling met
elkaar wel over die incidenten.

430
00:38:23,490 --> 00:38:30,340
Die had dit meegemaakt, die had dat gezien.
Maar naar de buitenwereld, nee nooit

431
00:38:31,200 --> 00:38:33,530
Ik kom daar straks graag
nog op terug, ik bedoelde

432
00:38:33,530 --> 00:38:35,683
eigenlijk, toen dat gebeurde
met luitenant Van der Werff.

433
00:38:36,090 --> 00:38:40,349
Of u toen, omdat u toch moest denken aan
razzia’s en de Tweede Wereldoorlog, of

434
00:38:40,350 --> 00:38:45,149
u toen misschien met de dominee of
aalmoezenier, of kameraden daarover kon praten

435
00:38:45,150 --> 00:38:50,180
Nee, ik heb in Indië nog nooit een gesprek met
een dominee of een aalmoezenier gehad, nee, nooit.

436
00:38:51,720 --> 00:38:55,470
Ik kan me niet meer de exacte
details meer herinneren, maar ik

437
00:38:55,470 --> 00:38:59,670
weet wel dat ik er in die tijd
voor mezelf wel aan gedacht heb.

438
00:39:00,250 --> 00:39:01,720
Dat weet ik wel, ja

439
00:39:02,920 --> 00:39:09,850
En is degene die luitenant Van der Werff vermoord
heeft, of hebben, is, of zijn die gevonden

440
00:39:09,850 --> 00:39:09,923
Dat weet ik niet, dat weet ik niet.

441
00:39:09,923 --> 00:39:17,370
Daar ben ik niet bij geweest, daar ben ik ook
geen getuige van geweest. Kan ik niets over zeggen.

442
00:39:17,790 --> 00:39:18,080
Nee

443
00:39:18,080 --> 00:39:20,470
En waarom hij was omgebracht

444
00:39:23,120 --> 00:39:33,180
Ja, het waarom is eh… wij werden
natuurlijk door de groepen die in Indonesië

445
00:39:33,180 --> 00:39:44,090
aanwezig waren, die zich het Indonesische
leger gingen vormen, gezien als ongewenst.

446
00:39:44,330 --> 00:39:46,420
Nederlandse militairen
moesten ook weg natuurlijk.

447
00:39:46,420 --> 00:39:54,760
Van der Werff is een paar heethoofden
tegengekomen, en die heeft het slecht getroffen

448
00:39:59,110 --> 00:40:03,430
En hoe is hij gevonden,
luitenant Van der Werff? En waar

449
00:40:04,830 --> 00:40:07,170
Ik ben niet bij de vindplaats geweest.

450
00:40:07,170 --> 00:40:10,360
Ik heb dat ook alleen maar gehoord
van verhalen van de jongens.

451
00:40:10,990 --> 00:40:16,080
Maar hij is dus wel vermoord geworden, en
zijn lichaam was op een nare manier verminkt.

452
00:40:16,080 --> 00:40:21,630
Maar ik ben dus niet bij de vindplaats
geweest, en ik heb hem zelf dus niet gevonden.

453
00:40:22,810 --> 00:40:29,830
Ik ben wel deelgenoot geweest bij de zoekacties,
maar ik heb hem dus niet gevonden, nee.

454
00:40:31,270 --> 00:40:37,170
Dat kan ik dus niet… daar kan ik dus
geen ooggetuigenverslag van geven

455
00:40:37,170 --> 00:40:39,300
Werd daarna daar wel
over gesproken onderling

456
00:40:42,240 --> 00:40:46,190
Ja, dat zal wel. Ja tuurlijk.

457
00:40:46,190 --> 00:40:51,530
Ik kan me niet zo… Ik weet niet meer of we daar
bij elkaar gezeten hebben, dat weet ik niet.

458
00:40:51,530 --> 00:40:55,530
Wij werden nog heel vaak
verplaatst naar andere buitenposten.

459
00:40:57,550 --> 00:41:01,440
Ik heb ook op buitenposten gezeten, waarvan
ik de helft de naam niet meer weet.

460
00:41:04,490 --> 00:41:09,760
Ik kan me herinneren dat we nog
eens een keer een dag of vier op een

461
00:41:09,760 --> 00:41:15,062
plaatsje zijn geweest, dat heette:
Radja Dadab (spelling?). En op

462
00:41:15,062 --> 00:41:19,450
Radja Dadab, een heel leuk woord,
daar stond een loods met vleermuizen.

463
00:41:21,210 --> 00:41:25,278
En dat was ’s avonds, dat duurde twee uur
voor al die vleermuizen eruit gingen,

464
00:41:25,279 --> 00:41:31,040
en dat, en dat... de bedoeling was
dan die vleermuizen, die poep, die dus

465
00:41:31,040 --> 00:41:35,200
op de grond lag, die werd dus opgeschept
en dat was dus mest voor de sawa’s.

466
00:41:35,200 --> 00:41:36,490
Het stonk daar vreselijk.

467
00:41:36,490 --> 00:41:45,080
Het had niks met Van der Werff te maken,
maar dat een ervaring wat ik daarna dus

468
00:41:45,080 --> 00:41:47,720
weer.. en dan dring je dat allemaal
weer weg, er zijn allemaal andere dingen.

469
00:41:47,720 --> 00:41:48,740
Ja

470
00:41:51,280 --> 00:41:57,165
Kort nadat u in Indië aankwam, dat was eind
december ’49, was er een soevereiniteitsoverdracht.

471
00:41:58,390 --> 00:42:04,730
Wat kreeg u daarvan mee?
Wist u dat dat plaats vond

472
00:42:04,730 --> 00:42:06,916
Nee, nee.

473
00:42:06,916 --> 00:42:13,160
Ik heb pas later, toen ik in Nederland terug was
uit Indië, gelezen dat dat zich had afgespeeld.

474
00:42:13,160 --> 00:42:14,670
Daar wisten wij niks van.

475
00:42:16,090 --> 00:42:19,460
Dat wil zeggen, wij werden niet
geïnformeerd, er was bij ons geen briefing,

476
00:42:19,460 --> 00:42:28,120
zoals tegenwoordig, of een informatie..
Wij hoorden via alles: ja, Indonesië

477
00:42:28,120 --> 00:42:32,210
gaat zelfstandig worden, en wij moeten…
Nederlandse troepen gaan terug.

478
00:42:33,380 --> 00:42:40,100
En wij waren een van de laatste, dus eigenlijk,
op het laatste moment zijn wij bezig geweest met

479
00:42:40,100 --> 00:42:45,100
het inleveren van voertuigen,
het afgeven van wapens,

480
00:42:45,640 --> 00:42:47,144
en het teruggaan op de
boot naar Indonesië toe

481
00:42:47,230 --> 00:42:51,220
Daar kom ik graag nog op terug zo.

482
00:42:51,220 --> 00:42:58,110
Maar wanneer hoorde u dan wel dat de
macht naar de Indonesiërs was gegaan

483
00:42:59,740 --> 00:43:13,020
Moeilijke vraag, dat weet ik niet. Kan ik me
niet meer herinneren. Nee, echt niet. Het was zo

484
00:43:13,020 --> 00:43:22,140
U was zich daar wel van bewust, toen u diende,
van eigenlijk zijn we bezig met terugtrekken

485
00:43:22,140 --> 00:43:25,730
Ja, wat ik me kan herinneren op
Tjoekoel, die theeplantage, waar we

486
00:43:25,730 --> 00:43:30,249
het eerder over hebben gehad, naast
die theefabriek, daar was dus een

487
00:43:30,250 --> 00:43:34,740
kampong, een dorp, waar dus de
bewoners… daar was ook een burgerwacht.

488
00:43:35,830 --> 00:43:40,755
En die burgerwacht, wat nu
wellicht een onderdeel van de TNI

489
00:43:40,756 --> 00:43:45,680
zal zijn, die heb ik nog
meegeholpen met exercitie geven.

490
00:43:45,680 --> 00:43:48,590
En die liepen dus met stokken.
Daar heb ik een mooie foto van.

491
00:43:48,960 --> 00:43:51,750
Die mannen hadden nog geen
bewapening, maar die hadden een stok.

492
00:43:52,260 --> 00:43:55,590
En die liepen daar dus te exerceren.

493
00:43:56,070 --> 00:43:58,370
En daar heb ik nog wel
links-rechts links-rechts lopen

494
00:43:58,370 --> 00:44:01,940
roepen, zo met die mannen,
een beetje exercitie geven

495
00:44:01,940 --> 00:44:05,740
U moest het TNI, of het
aankomend TNI, trainen

496
00:44:05,740 --> 00:44:14,410
Ja, waarschijnlijk, ja. Ik denk het wel ja. Ja, dat
was geen opgedragen taak, dat was… het gebeurde.

497
00:44:16,340 --> 00:44:21,056
Het speelde zich af, en wij
vonden nodig om dat dan te doen.

498
00:44:21,056 --> 00:44:25,530
Het werd ook geaccepteerd dat we
dat deden. En zo is het gegaan

499
00:44:25,530 --> 00:44:29,640
En wie nam dan het
initiatief om dat te doen

500
00:44:29,640 --> 00:44:30,600
Wij zelf

501
00:44:30,960 --> 00:44:32,080
U als peloton

502
00:44:32,080 --> 00:44:33,600
Ja, dat deden wij zelf.

503
00:44:33,600 --> 00:44:41,360
Wij hebben, ik denk, in onze hele Indië
periode nooit specifieke, echte opdrachten

504
00:44:41,360 --> 00:44:49,020
gekregen, alles wat zich daar heeft afgespeeld,
waren veel eigen initiatieven bij, ja

505
00:44:49,380 --> 00:44:53,310
En waarom vond u het nodig,
om die mannen te trainen

506
00:44:53,310 --> 00:44:59,800
Ze liepen niet goed. Ze moesten beter lopen,
en de stok gewoon recht, en exercitie.

507
00:44:59,800 --> 00:45:03,360
Ja, zat erin.(lacht

508
00:45:03,360 --> 00:45:05,680
En was het dan dat u dacht
van, nou, dat willen we graag

509
00:45:05,680 --> 00:45:09,050
overdragen, die kennis, of was
het eigenlijk verveling, of

510
00:45:09,460 --> 00:45:14,480
Die mannen waren daar van de burgerwacht,
en die burgerwacht die moest die theefabriek

511
00:45:14,480 --> 00:45:22,049
beschermen, om daar een beetje militair
cachet aan te geven, kan ik me herinneren

512
00:45:22,050 --> 00:45:26,860
dat ik daar een keer exercitie had... met
die jongens bezig ben geweest(lacht kort

513
00:45:27,140 --> 00:45:28,730
En kwam dat later nog vaker voor

514
00:45:29,360 --> 00:45:33,650
Nee, nee, dat is een twee
keer gebeurt, verder niet hoor

515
00:45:33,650 --> 00:45:37,380
En daar was iedereen het ook
wel mee eens, om dat te doen

516
00:45:39,180 --> 00:45:40,240
Ja

517
00:45:40,680 --> 00:45:44,070
Waren ze daar blij mee,
dat u die training gaf

518
00:45:45,020 --> 00:45:50,360
Ja, het werd geaccepteerd.
Het werd geaccepteer

519
00:45:50,890 --> 00:45:54,950
Maar ze hadden niet zoiets van, oh,
dankbaar, of fijn, of goed dat we dit leren

520
00:45:54,950 --> 00:45:56,490
Nee. Nee.

521
00:45:57,360 --> 00:46:04,440
Ja kijk, u stelt vragen over details wat ik me
niet meer zo dadelijk voor de geest kan halen.

522
00:46:04,440 --> 00:46:16,020
Dat weet ik niet. Ik was toen twintig, ik ben
nu tachtig. Dat weet ik niet precies meer

523
00:46:17,050 --> 00:46:21,570
En was de wacht bij de
theeplantage, was dat nodig?

524
00:46:23,690 --> 00:46:27,480
Was er dreiging, of waar
moest u tegen beschermen

525
00:46:27,480 --> 00:46:34,490
Wij vonden dat er altijd dreiging was.. ja, er
was altijd dreiging. ’s Nachts stond je op wacht.

526
00:46:36,610 --> 00:46:43,273
En op wacht staan in Indonesië hield in dat eh..
een tropennacht is donker, is ook echt zwart.

527
00:46:43,274 --> 00:46:54,220
En eh.. dan sta je met wijd open ogen sta je
te kijken naar vuurvliegjes die voorbij komen.

528
00:46:54,220 --> 00:46:58,740
Je denkt dat er iemand met een toorts
loopt, maar dat zijn vuurvliegjes.

529
00:46:59,010 --> 00:47:03,310
En er is een avondklok, en dan mag niemand
lopen. Dus je denkt: oh, daar loopt toch iemand.

530
00:47:03,730 --> 00:47:05,630
Je bent heel erg gespannen.

531
00:47:06,420 --> 00:47:13,890
En op zo’n theefab… ja… wij wisten ook wel dat er
veel Nederlandse theeplantages werden geplunderd.

532
00:47:15,100 --> 00:47:18,680
En daarom waren wij daar, en daarom was
er een burgerwacht, en vonden we het

533
00:47:18,680 --> 00:47:22,500
ook nodig dat niet alleen wij daar
patrouille liepen en bescherming boden.

534
00:47:22,660 --> 00:47:25,980
Maar als er een burgerwacht was,
dat wij die trainden om.. dat die

535
00:47:26,240 --> 00:47:30,490
inlanders, dat ze wisten hoe ze
wacht moesten lopen en dergelijke

536
00:47:30,490 --> 00:47:34,450
Was dat ook omdat u wist: we worden
weer naar een andere post verplaatst

537
00:47:34,450 --> 00:47:36,485
Ja, wij werden heel
vaak overgeplaatst, ja.

538
00:47:36,485 --> 00:47:42,190
Ik denk wel dat ik zo’n stuk of
acht buitenlandse posten gehad heb.

539
00:47:42,190 --> 00:47:48,020
Tjiwidej, Nagrak, Soriang,
Wanasari, Gambung, allemaal.

540
00:47:49,500 --> 00:47:51,850
Ik weet de volgorde van die
plaatsen niet meer, waar

541
00:47:51,850 --> 00:47:54,600
ik geweest ben, maar het
zijn er heel veel geweest.

542
00:47:54,870 --> 00:47:58,460
En het heeft zich allemaal afgespeeld
onder Bandung in het Preanger gebergte

543
00:47:58,470 --> 00:48:06,370
En u zegt: er werden theeplantages
van Nederlanders geplunderd. Door wie

544
00:48:07,460 --> 00:48:09,260
Ja, wij noemden dat de rampokkers.

545
00:48:09,260 --> 00:48:18,180
Dat zijn… (maakt aanhalingstekens met zijn
vingers) Ja, dat waren eh… Net zoals je hier ook

546
00:48:18,180 --> 00:48:23,970
wel eens rebellen hebt en jongelui die zich
misdragen, en die heb je daar dus ook in die tijd.

547
00:48:24,410 --> 00:48:29,561
Zoals wij de Duitse bezetting
achter de rug hadden, had

548
00:48:29,561 --> 00:48:33,560
men in Indonesië de Japanse
bezetting achter de rug.

549
00:48:34,780 --> 00:48:38,590
En waar Nederland dacht, oh wij zouden weer
even orde op zaken gaan stellen, had de

550
00:48:38,590 --> 00:48:43,250
Indische bevolking zoiets van, ja, die Japanners
weg, Nederlanders hoeven we ook niet meer.

551
00:48:43,770 --> 00:48:51,170
En in die tendens, als jonge jongen, niet
politiek geschoold, kwam ik daar om orde en vrede

552
00:48:51,170 --> 00:48:57,650
te brengen, maar nu weet ik dat de Indonesische
bevolking van in die tijd de gedacht had

553
00:48:57,650 --> 00:49:03,605
van, ja, die Nederlanders, wij willen merdeka,
wij willen dus vrijheid, zelfstandig worden.

554
00:49:03,605 --> 00:49:12,062
Maar er was toen nog geen leger. Geen Indonesisch
leger. En die moest nog geformeerd worden.

555
00:49:12,062 --> 00:49:15,870
En, ja, die is dus uit alle lagen
van de bevolking is die opgeroepen.

556
00:49:15,870 --> 00:49:19,390
En in de tijd dat wij waren, hadden we
dus met al die verschillende soorten

557
00:49:19,390 --> 00:49:24,528
groepjes, met al die verschillende
commandantjes, kwamen we dus wel in aanraking.

558
00:49:24,528 --> 00:49:27,570
En daar waren ook minder gegoede
lui bij natuurlijk. Minder… ja

559
00:49:27,570 --> 00:49:34,890
Heeft u iets meegemaakt van de
raid op Bandung op 23 januari

560
00:49:34,890 --> 00:49:40,980
Nee, in die tijd zat ik in Semarang.
U doelt op de actie Westerling

561
00:49:40,980 --> 00:49:41,570
Ja, precie

562
00:49:41,570 --> 00:49:44,800
Nee, kan ik niks van vertellen

563
00:49:44,800 --> 00:49:47,916
Wanneer en waarom ging u naar Semarang

564
00:49:49,520 --> 00:49:52,190
In Semarang lag een ander
onderdeel van de cavalerie.

565
00:49:52,580 --> 00:49:58,080
Een van de eerste eskadrons die daar naartoe
is gegaan. Ik geloof zes pantserwagens.

566
00:49:58,080 --> 00:50:03,140
En er zat ook een onderdeel van de marechaussee.
Maar die hadden een tekort aan personeel.

567
00:50:04,410 --> 00:50:04,897
Was mij helemaal niet uitgelegd.

568
00:50:04,898 --> 00:50:11,480
Ik kreeg op een gegeven moment opdracht om
mijn spullen te pakken, en ik ging de boot op.

569
00:50:11,480 --> 00:50:14,570
En toen dacht ik: hah, ik
ga terug naar Nederland.

570
00:50:14,670 --> 00:50:19,230
Maar toen ging die boot niet linksaf, maar
toen ging die boot rechtsaf, de andere kant op.

571
00:50:19,700 --> 00:50:26,080
En er waren nog vier mannen. ’t Was Jos Keune,
Fritsje Meuter, Karel van Gasselt, en ik zei de gek.

572
00:50:27,940 --> 00:50:31,650
En we staan daar aan boord, en er zaten ook
allemaal TNI, allemaal Indonesische soldaten.

573
00:50:31,650 --> 00:50:37,040
En die zaten ons een beetje vijandig aan te kijken,
maar eh, ja, wij waren op onszelf aangewezen.

574
00:50:37,880 --> 00:50:40,790
En wij werden dus verscheept
naar een haven, en dat

575
00:50:40,790 --> 00:50:43,210
bleek dan Semarang te zijn,
en daar ging ik aan land.

576
00:50:43,630 --> 00:50:46,710
We werden opgewacht door iemand
van dat onderdeel dat er zat, en

577
00:50:46,710 --> 00:50:50,503
toen bleek dat ik dus daar mijn
diensten verder moest gaan doen.

578
00:50:50,503 --> 00:50:55,448
Maar van tevoren wat informatie, of wat inlichting
nee, dat was er toen helemaal niet, nee.

579
00:50:55,449 --> 00:50:57,649
Je ontdekte dat
gebeurde, en zo ging dat

580
00:50:57,650 --> 00:51:00,050
Wat werd uw taak in Semarang

581
00:51:00,050 --> 00:51:04,840
In Semarang hadden wij
vooral politiediensten.

582
00:51:05,870 --> 00:51:08,167
Ja, de soevereiniteitsoverdracht
was dan, zogenaamd gebeurd(maakt

583
00:51:08,167 --> 00:51:15,340
aanhalingstekens met zijn vingers).
Het Indonesisch leger was in opkomst.

584
00:51:16,330 --> 00:51:20,466
En vooral, je had daar...
onder Semarang had je een

585
00:51:20,620 --> 00:51:23,690
plaatsje, dat heette Ambarawa,
daar zaten veel Ambonezen.

586
00:51:25,740 --> 00:51:30,500
En in die groep Ambonezen, daar
waren na de soevereiniteitsoverdracht

587
00:51:30,500 --> 00:51:35,340
hele groepen die zeiden: wij willen
overgaan naar het Indonesische leger.

588
00:51:35,340 --> 00:51:41,340
Maar je had ook een hele groep, die wilde naar
Nederland toe. Die waren meer koningsgezind.

589
00:51:41,340 --> 00:51:46,250
En de wrijving tussen die twee Ambonese
groepen, dat gaf nog wel eens spanning.

590
00:51:46,250 --> 00:51:50,120
Daar heb ik een paar keer
mee moeten helpen optreden.

591
00:51:50,630 --> 00:51:54,560
Dan gingen we met de pantserwagen gingen we
naar Ambarawa toe om de gemoederen wat te sussen

592
00:51:54,560 --> 00:52:00,209
En was dat dan als Huzaar, of als
militaire politie, of hoe werkte dat dan

593
00:52:00,210 --> 00:52:02,370
Nou, jaja. Je was Huzaar.

594
00:52:02,750 --> 00:52:07,650
Maar ik kreeg daar een witte helm, daar
stond RP op rayon politie, ik kreeg een witte

595
00:52:07,650 --> 00:52:13,768
koppel met een wit…. Dus je liep in ’t militair
uniform, als en soortmilitaire politie.

596
00:52:13,768 --> 00:52:18,700
Ze hebben daar een naam
aan moeten geven, want wij

597
00:52:18,700 --> 00:52:21,500
eh.. het Nederlandse leger
moest zich dus terugtrekken.

598
00:52:23,110 --> 00:52:28,920
En wij hebben daar als rayon politie hebben wij
daar diensten gedaan. In de jeep reden we veel rond.

599
00:52:30,070 --> 00:52:35,170
We gingen de postweg af, we gingen naar Ambarawa,
we gingen.. de Ambonese kampen gingen we langs

600
00:52:35,550 --> 00:52:39,110
Wat moest u dat doen
in Ambonese kampen

601
00:52:42,050 --> 00:52:44,820
Ja, gemoederen… aanwezig
zijn, de gemoederen sussen.

602
00:52:45,840 --> 00:52:49,720
Het liep soms hoog tussen die
twee groepen, en dan hadden

603
00:52:49,780 --> 00:52:53,130
ruzie.. ja, zoals Ambonezen
ruzie kunnen maken onder elkaar.

604
00:52:53,850 --> 00:53:00,870
En dan kwam je tussenbeiden. En dan was het
praten, en rustig, en dit(gebaart de handeling)

605
00:53:00,870 --> 00:53:04,250
Wat sprak u dan met ze, of hoe
probeerde u ze rustig te krijgen

606
00:53:04,250 --> 00:53:10,020
Ja, dat weet ik niet, dat was hoe
het zich op dat moment afspeelde.

607
00:53:10,020 --> 00:53:17,970
Kan ik geen exact incident van opnoemen, ik weet
het niet. Er zijn geen schietincidenten geweest.

608
00:53:17,970 --> 00:53:22,145
De schietincidenten die zich
wel hebben afgespeeld, dat

609
00:53:22,160 --> 00:53:28,210
was bij uh… De marechaussee
die daar voertuigen, jeeps.

610
00:53:29,350 --> 00:53:35,360
En er waren veel van die Indonesische
groepen die die jeeps stalen.

611
00:53:35,360 --> 00:53:39,514
Dan gingen ze op de weg, en
hielden ze die marechaussees aan.

612
00:53:39,515 --> 00:53:44,310
Die jongens konden uitstappen,
en dan namen ze die jeep mee.

613
00:53:44,310 --> 00:53:46,702
Ik kan me nog een incident herinneren
dat op een gegeven moment, ze

614
00:53:46,703 --> 00:53:51,250
hadden nog maar één jeep, en die
moest dan toch wel beveiligd worden.

615
00:53:51,250 --> 00:53:56,110
Toen zijn we met twee pantserwagens, onder
begeleiding, hebben we die jeep hebben

616
00:53:56,110 --> 00:53:59,790
we daar in veiligheid gebracht, die
hebben we ergens anders naartoe gebracht.

617
00:54:00,630 --> 00:54:00,880
(lacht

618
00:54:00,880 --> 00:54:01,540
Met twee pantserwagens

619
00:54:01,540 --> 00:54:03,270
Ja, met twee pantserwagens

620
00:54:03,760 --> 00:54:06,940
En voelde u toen ook de dreiging

621
00:54:06,940 --> 00:54:08,982
Ja, daar was dus een dreiging. Je ziet
daar mensen(wijst om zich heen)… ja.

622
00:54:10,480 --> 00:54:18,658
Wij waren dan wat meer in aantal, en wat… Ja, en
er is gelukkig niks gebeurd. Dus dat ging goed

623
00:54:19,300 --> 00:54:20,240
Was u bang op zo’n moment

624
00:54:20,240 --> 00:54:28,410
Ik denk het niet... Nee. Als jonge
jongen kun je een heleboel aan.

625
00:54:28,410 --> 00:54:32,770
Er komt ook een heleboel
bravoure bij, denk ik.

626
00:54:34,350 --> 00:54:39,277
Een jongen van twintig vind het fantastisch om op
een tank te zitten. En door het publiek te rijden.

627
00:54:39,277 --> 00:54:46,610
En dan voel je je geweldig. En die
geweldigheid die straalt wat uit.

628
00:54:47,130 --> 00:54:57,130
Dat geeft overwicht aan de bevolking waar
je langskomt. En dat is het aanwezig zijn

629
00:54:57,130 --> 00:55:02,890
Toen u dus die rayon politie eigenlijk
was, onder wiens bevel stond u toen

630
00:55:02,890 --> 00:55:05,890
Ik heb geen idee. Ik heb geen idee.

631
00:55:05,890 --> 00:55:11,470
Ik heb een foto waar we bij
met een mannetje of zes, acht

632
00:55:11,470 --> 00:55:15,520
op een rijtje achtereen staan
om een dienst te beginnen.

633
00:55:15,850 --> 00:55:19,608
Daar waren wij met zijn vieren,
als Huzaren, van de 43ste,

634
00:55:19,608 --> 00:55:22,710
die andere jongens die waren
van vreemde onderdelen.

635
00:55:22,890 --> 00:55:26,703
De man die als commandant voor
ons stond, kende ik toen niet.

636
00:55:26,703 --> 00:55:35,530
We hebben een taak gekregen, dan krijg je een
voertuig aangewezen. We hebben onze… Ik heb geen idee

637
00:55:35,530 --> 00:55:38,440
Hoe lang was u, zeg maar,
gedetacheerd in Semarang

638
00:55:38,440 --> 00:55:45,600
Ik heb in Semarang, heb ik daar zes maanden
doorgebracht. En hoe ik dat geëindigd heb?

639
00:55:46,120 --> 00:55:51,595
Ik heb daar een vreselijke aanval van malaria
gehad. Ik ben daar helemaal de kluts kwijtgeraakt.

640
00:55:51,595 --> 00:55:59,880
Ik heb daar in een of ander hospitaaltje
gelegen, ontzettend bibberend van de koorts.

641
00:56:01,270 --> 00:56:08,680
Ik weet dat ik daarna, nadat ik wat opknapte
uh… Ja, ik was toch wel een beetje de

642
00:56:08,680 --> 00:56:13,370
boel kwijt, en men vond het nodig dat ik
weer terug ging naar mijn eigen onderdeel.

643
00:56:13,780 --> 00:56:21,670
En ik ben toen met een vliegtuig, met een of ander
vrachtvliegtuig, ben ik gevlogen naar Batavia.

644
00:56:21,930 --> 00:56:24,600
Ik ben daar weer ingedeeld
bij het eerste peloton.

645
00:56:25,640 --> 00:56:27,700
Ik heb daar nog wat diensten
meegedaan, en uiteindelijk

646
00:56:27,700 --> 00:56:31,400
met die groep ben ik mee
terug gegaan naar Nederland

647
00:56:31,400 --> 00:56:32,473
Dat is het eerste peloton van de 43ste

648
00:56:32,390 --> 00:56:35,985
Ja. Terwijl ik zelf eigenlijk
van het tweede peloton was.

649
00:56:35,986 --> 00:56:38,740
Maar ik zag daar weer de
jongens van het eerste peloton.

650
00:56:39,020 --> 00:56:44,819
Die al die tijd uit het zicht was eh… Die was
ik kwijt geraakt, hè. En die zag je weer terug.

651
00:56:44,820 --> 00:56:47,511
Dat was leuk. Ja, je zag
weer vriendjes terug.

652
00:56:47,512 --> 00:56:49,660
Hey, ja, hoe is het met jou
gegaan, en met jou gegaan.

653
00:56:50,760 --> 00:56:53,629
En uiteindelijk ben ik met een
Australisch schip, met de Dorsetshire.

654
00:56:53,630 --> 00:57:00,120
MS Dorsetshire ben ik terug gegaan
naar Nederland. Dat was de laatste boot

655
00:57:00,780 --> 00:57:05,103
En maakte u nog met dat laatste
deel, zeg maar, dat u bij het eerste

656
00:57:05,103 --> 00:57:09,440
peloton werd ingedeeld, maakte u toen
overdracht van wapens en materieel mee

657
00:57:09,440 --> 00:57:12,810
Ja, voertuigen. Voertuigen inleveren

658
00:57:14,110 --> 00:57:15,160
Hoe ging dat

659
00:57:15,570 --> 00:57:19,000
Problematisch. Er
werd veel gesaboteerd.

660
00:57:20,090 --> 00:57:24,820
Tot onze spijt(maakt aanhalingstekens met
zijn vingers). Heel veel was versleten.

661
00:57:25,650 --> 00:57:29,270
Er zijn voertuigen die amper
aan het terrein op konden waar

662
00:57:29,520 --> 00:57:32,450
ze ingeleverd moesten worden,
die werden versleept met kabels.

663
00:57:33,740 --> 00:57:47,900
En die zijn daar ingenomen door autoriteiten,
waarvan ik ook de namen niet weet. Dat weet ik niet.

664
00:57:47,900 --> 00:57:48,570
Ik heb ook wel een keertje geholpen om
die voertuigen daar dus in te leveren. Ja

665
00:57:48,570 --> 00:57:50,470
En werkte u ook mee aan de
sabotage van spullen, of

666
00:57:50,470 --> 00:57:56,960
Ja, of wat je… ja… Kijk, sabotage bestond
hieruit dat je dus waar olie in moest

667
00:57:56,960 --> 00:58:03,410
zitten geen olie meer in deed, en waar
iets recht moest zijn wat je dan krom boog.

668
00:58:05,870 --> 00:58:15,290
Niet goed, want het materieel wat toen onklaar
is ingeleverd, dat is later in Nederland

669
00:58:15,290 --> 00:58:19,780
toch weer gerepareerd, dus dat is op kosten
van de Nederlandse belastingbetaler toch weer

670
00:58:19,780 --> 00:58:26,006
hersteld en weer teruggegaan (lacht kort).
Ja, onze taak was dus voertuigen inleveren.

671
00:58:26,006 --> 00:58:29,960
Er zijn ook een heleboel goeie
spullen ingeleverd natuurlijk.

672
00:58:29,960 --> 00:58:33,949
En daarna was het spullen inpakken,
en de boot op en terug naar

673
00:58:33,950 --> 00:58:36,670
Indonesië.. (verbeterd zichzelf)
uh, terug naar Nederland toe

674
00:58:36,670 --> 00:58:42,510
Waren er ook onderdelen verkocht? Van
dingen die moesten worden overgedragen

675
00:58:42,960 --> 00:58:48,380
Nou, niet door mij. Dat weet ik niet. Als dat al
gedaan zou zijn, dan heb ik daar geen weet van

676
00:58:48,380 --> 00:58:50,030
En u hoorde daar ook niet iets over

677
00:58:50,030 --> 00:58:53,220
Nee nee, nee

678
00:58:53,220 --> 00:58:55,380
Op dat moment was u
het er mee eens dat

679
00:58:55,380 --> 00:58:57,631
Ja, dat gebeurde. ’t Gebeurde.

680
00:58:57,632 --> 00:59:06,716
Zo (maakt aanhalingstekens met zijn vingers)
verstandig of hoe het woord moet zijn.

681
00:59:06,840 --> 00:59:11,580
De kennis van zaken die je
nu hebt, had je toen niet.

682
00:59:13,380 --> 00:59:16,033
Je was twintig jaar, je liep in
een uniform, je behoorde tot het

683
00:59:16,033 --> 00:59:20,305
Nederlandse leger, en je had daar
een taak gedaan, en je ging terug.

684
00:59:20,306 --> 00:59:22,390
En je had het overleefd

685
00:59:23,870 --> 00:59:30,330
Voelde het voor u tegennatuurlijk, om die
spullen dan over te dragen aan de Indonesiërs

686
00:59:31,080 --> 00:59:33,340
Nee, nee.

687
00:59:33,700 --> 00:59:37,405
Kan ik me niet voorstellen… Kan ik me niet
herinneren dat ik dat onnatuurlijk heb gevonden, nee

688
00:59:38,340 --> 00:59:48,667
Ja, wat deed je daar. Ik heb daar
ook een aapje gehad, natuurlijk.

689
00:59:48,668 --> 00:59:55,910
Ik heb er, ja natuurlijk, diverse malen. Ik ben
daar bezig geweest met een zwembad schoon te maken.

690
00:59:57,280 --> 01:00:03,240
Wij hadden, omdat we onze pelotons
nogal veel uit elkaar verspreid waren

691
01:00:03,240 --> 01:00:07,440
in het Preanger-gebergte, hadden
wij dus contact met elkaar nodig.

692
01:00:08,550 --> 01:00:12,790
En dat contact bestond hierin dat je dus,
je had de beschikking over een radiotoestel,

693
01:00:12,790 --> 01:00:17,250
dat heette de 19 set, een heel
ingewikkeld toestel, met allemaal knoppen.

694
01:00:18,470 --> 01:00:20,540
Maar dat gekke ding had
dus een antenne nodig.

695
01:00:21,870 --> 01:00:25,720
Ja, en wij klommen in bomen
om honderden meters draad van

696
01:00:25,720 --> 01:00:28,930
boom naar boom te spannen,
om contact te kunnen maken.

697
01:00:29,480 --> 01:00:34,240
Op die manier hebben wij ook het overlijden van
luitenant Van der Werff, die we dus zochten.

698
01:00:35,880 --> 01:00:38,750
Daar was dat dus elkaar
oproepen, naar de hoofdpost.

699
01:00:38,750 --> 01:00:42,190
We zeiden: zijn er nog
berichten of bijzonderheden?

700
01:00:42,260 --> 01:00:49,138
Hier nicotinus manus over, over: hier niets te
melden over. En dat deed je vier, vijf keer per dag.

701
01:00:49,138 --> 01:00:55,510
Ja, dat was je leven. Ik had
een tempatje, dat is je bed.

702
01:00:55,510 --> 01:01:02,072
Dat waren twee lange stokken met een soort
canvas doek ertussen. Dat was je bedje.

703
01:01:02,072 --> 01:01:05,456
Daarnaast stond je kist met
allerlei foto’s van thuis.

704
01:01:05,457 --> 01:01:11,645
En daarboven had ik een plank met een radio en
mijn.. ik heb ook nog een hele tijd op een of

705
01:01:11,645 --> 01:01:17,386
andere.. ik dacht op Gambung, de taak gehad om
als radiotelegrafist, (maakt aanhalingstekens

706
01:01:17,386 --> 01:01:21,810
met zijn vingers) wat ik helemaal niet was, het
contact met andere pelotons te onderhouden.

707
01:01:24,250 --> 01:01:26,730
Ja, wat deed je daar? Dat

708
01:01:27,750 --> 01:01:29,950
Ging u vaak de kampong in

709
01:01:29,950 --> 01:01:39,280
Ik meen me te herinneren dat het ons verboden was
om alleen, individueel, de kampongs in te gaan.

710
01:01:39,910 --> 01:01:42,241
Dat was niet aan te raden.

711
01:01:42,241 --> 01:01:47,600
Maar ik kan me herinneren dat we toch
met zijn tweeën, met zijn drieën toch

712
01:01:47,820 --> 01:01:53,479
wel vaak de kampongs in gingen, en dat
ik mezelf nooit bedreigd heb gevoeld.

713
01:01:53,480 --> 01:02:01,310
Ik vond de bevolking altijd heel erg vriendelijk.
West-Java had je dan de Soendanese bevolking.

714
01:02:01,310 --> 01:02:07,320
Midden-Java zijn de Javanen.

715
01:02:07,320 --> 01:02:10,160
West-Java, Soendanese bevolking, en dat
vond ik een hele vriendelijke bevolking

716
01:02:10,920 --> 01:02:12,760
Hoe zag zo’n kampong eruit

717
01:02:12,760 --> 01:02:17,110
Hah(lichtelijk opgetogen), had vorig jaar maar
met me mee gegaan, dan had je het kunnen zien.

718
01:02:17,760 --> 01:02:24,650
Een kampong is een dorp, een eenvoudig
dorpje. Maar, in de bergen, in de bossen.

719
01:02:25,200 --> 01:02:28,405
En een bos is niet een bos zoals hier in
Nederland, maar een bos is ook een bós.

720
01:02:30,340 --> 01:02:31,830
Bladeren zijn bladeren.. Groen.

721
01:02:31,830 --> 01:02:38,090
Hier heb je een dorp met begroeiing, maar
daar heb je begroeiing met een dorp erin.

722
01:02:38,380 --> 01:02:40,500
Je wordt opgezogen door het groen.

723
01:02:41,940 --> 01:02:50,620
En zo’n kampong is dus een woongemeenschap
waar mensen wonen in hele eenvoudige huisjes.

724
01:02:50,620 --> 01:02:58,070
Niet van steen. Die muren zijn van
bilik. Bilik is gevlochten bamboe.

725
01:02:58,070 --> 01:03:02,770
Als je een bamboestok neemt, en je
splijt die, dan kan je dat uitvouwen.

726
01:03:02,770 --> 01:03:07,560
En als je dat dan weer vouwt, kan je je
voorstellen, dan krijg je een soort mat.

727
01:03:07,590 --> 01:03:10,900
En als je die matten dan spant,
tussen twee bamboepalen, heb

728
01:03:10,900 --> 01:03:14,730
je een bilike afscheiding, dus
dat zijn de muren van de huizen.

729
01:03:14,730 --> 01:03:21,030
Meestal wit gekalkt. Plavuizen op
straat dat had je niet, dat was grond.

730
01:03:21,040 --> 01:03:27,910
De dieren woonden onder het huis.
En de dakbedekking dat was de atap.

731
01:03:27,910 --> 01:03:34,020
Dat zijn bladeren van palmbomen.
Dat is een kampong, heel eenvoudig.

732
01:03:34,020 --> 01:03:42,610
Heel niets.. Toevallig heb ik vorig jaar
weer een paar van die kampong bezocht.

733
01:03:44,790 --> 01:03:52,560
En ik zag het interieur van zo’n huis, zo’n kampong.
Nog precies hetzelfde als zestig jaar geleden.

734
01:03:52,810 --> 01:03:55,750
Alleen staan daar nu ook schotels,
want ze hebben ook televisie.

735
01:03:56,480 --> 01:04:03,010
In diezelfde eenvoudige kamers, met geen
vloerbedekking, met geen mooie meubeltjes.

736
01:04:03,010 --> 01:04:06,429
Maar er staat wel een televisie.(lacht

737
01:04:06,430 --> 01:04:08,889
Had u veel vrije tijd,
in uw diensttijd

738
01:04:09,890 --> 01:04:11,430
Ja, ik denk het wel.

739
01:04:11,430 --> 01:04:18,738
Ik geloof dat eh.. wij hebben… Ja, wij hadden
geen dienst van ’s morgens tot ’s avonds.

740
01:04:19,150 --> 01:04:23,740
Wij waren dus eigenlijk vierentwintig
uur per dag, waren we ter beschikking.

741
01:04:24,740 --> 01:04:30,380
Maar ik kan me herinneren, vooral de tijd in Semarang
ook, heb ik ontzettend veel vrije tijd gehad.

742
01:04:31,290 --> 01:04:33,420
Ja, voor zover je dan van vrije tijd kon
spreken(maakt aanhalingstekens met zijn

743
01:04:33,420 --> 01:04:37,389
vingers), de vrije tijd ging over in je dienst,
en je dienst ging over in de vrije tijd.

744
01:04:37,389 --> 01:04:41,980
Ik weet niet of wij vrije tijd
hadden. Ja, we hadden veel vrije tijd

745
01:04:41,980 --> 01:04:44,520
Wat deed u zoal? In die vrije tijd

746
01:04:44,520 --> 01:04:52,910
Je wapen onderhouden. Je voertuig schoonmaken.
Lezen. Ik heb veel brieven geschreven.

747
01:04:54,610 --> 01:04:58,584
Ik had u al vertelt dat het meisje
waar ik onder de oorlog kennis mee heb

748
01:04:58,690 --> 01:05:04,350
gemaakt, waar ik… Voordat ik naar
Indië ging, hebben we ons verloofd.

749
01:05:04,710 --> 01:05:08,150
Wij hebben in Indië, die tijd,
ik heb veel brieven geschreven.

750
01:05:10,090 --> 01:05:17,741
En, eh, ja, die brieven… Ja, je hebt
tegenwoordig heb je televisie, je ziet dat

751
01:05:17,741 --> 01:05:21,960
hè. Jij schreef een brief, en die kwam
veertien dagen later dan aan, en je kreeg

752
01:05:21,960 --> 01:05:25,613
antwoord, maar dat was iets wat dan
veertien dagen daarvoor geschreven was.

753
01:05:25,613 --> 01:05:29,350
Dat was het contact met elkaar.
En wat deed je met elkaar?

754
01:05:29,350 --> 01:05:37,840
Ja, we gingen toch ook wel…. met elkaar
dammen, schaken, kaartspellen doen.

755
01:05:38,000 --> 01:05:42,470
Wandelen daar, of lopen door die bossen, voor zover
dat mogelijk was, voor zover dat mocht. Zwemmen.

756
01:05:43,440 --> 01:05:51,010
Ik kan me herinneren dat ik bezig ben
geweest met het opknappen van een zwembad.

757
01:05:51,290 --> 01:05:55,670
Ik weet niet meer waar ik geweest.. in welke post
dat was. Daar was een zwembad, dat stond leeg.

758
01:05:56,770 --> 01:06:02,039
En dat hebben we aangesmeerd, en er water in
laten lopen. Ik geloof dat het in Semarang was.

759
01:06:02,039 --> 01:06:03,300
Ik weet het niet precies meer

760
01:06:03,300 --> 01:06:07,020
En ging u ook uit

761
01:06:12,140 --> 01:06:13,060
uh… Ja

762
01:06:13,060 --> 01:06:17,400
Waar, en wat deed u dan

763
01:06:17,400 --> 01:06:23,120
(maakt een wuivend gebaar met
zijn hand) Ik heb een aantal

764
01:06:23,120 --> 01:06:25,654
malen bioscopen bezocht, dan
gingen we een bioscoopje zoeken.

765
01:06:25,654 --> 01:06:32,370
Maar er zat een pistool, zat dus in je
broekzak. En dat mocht niet, maar dat ging wel

766
01:06:34,050 --> 01:06:36,360
U mocht geen pistool meenemen

767
01:06:36,360 --> 01:06:40,642
Nee, als je dus tijdens dienst, tijdens
patrouille was je bewapend, maar

768
01:06:40,642 --> 01:06:44,996
als je dus in de zogenaamde vrije
tijd(maakt aanhalingstekens met zijn

769
01:06:44,996 --> 01:06:48,300
vingers) dus bezig was, dan het dus
niet geacht dat je bewapend was.

770
01:06:48,880 --> 01:06:50,989
Maar dat deden we dus wel hè

771
01:06:50,990 --> 01:06:51,750
Waarom

772
01:06:54,740 --> 01:06:55,800
Vonden we veiliger. Ja, denk het wel

773
01:06:56,080 --> 01:06:57,605
En was het ook nodig

774
01:06:59,260 --> 01:07:00,569
Ja, het was wel nodig.

775
01:07:00,660 --> 01:07:06,050
Ik kan me herinneren dat ik een keer in Semarang
in een bioscoop heb gezeten met een aantal jongens.

776
01:07:06,450 --> 01:07:13,800
Dat de bevolking ons niet zo erg plezierig
bejegende, en dat we dus hard gehold, of

777
01:07:13,800 --> 01:07:19,060
op een bepaalde manier onze weg gezocht
hebben; we gaan weer terug naar de kazerne toe

778
01:07:19,060 --> 01:07:20,370
Wat gebeurde er toen

779
01:07:20,370 --> 01:07:23,410
Niks, verder niks. Neuh, het ging
er niet zo vriendelijk aan toe

780
01:07:24,890 --> 01:07:26,680
En u had uw eigen pistool dan bij u

781
01:07:26,680 --> 01:07:30,390
Ja, in Semarang had ik een pistool.

782
01:07:30,960 --> 01:07:36,196
Ik had een revolver, ik had een
zijpistool, ik had een owen gun, en

783
01:07:36,830 --> 01:07:40,852
ik had een .50 (punt vijftig). En
ik was zelf schutter op een tank.

784
01:07:40,853 --> 01:07:46,990
Pantserwagen. En daar zat dus een
37mm kanon, en de nodige handgranaten.

785
01:07:47,280 --> 01:07:52,030
Ja, een hele… ik heb een foto…
Allerlei bewapening had je.

786
01:07:52,090 --> 01:07:57,325
Ja, en hoe je daar aan kwam, en waarom je
dat had, en van wie, dat weet ik ook niet.

787
01:07:57,325 --> 01:08:04,440
Maar, je had dat. Als militaire onderdelen
teruggingen naar Nederland, dan namen wij wapens over.

788
01:08:05,520 --> 01:08:10,810
Zo hebben wij ook weer onze wapens
overgegeven aan groepen van de TNI.

789
01:08:11,180 --> 01:08:15,090
Ja, dat ging zo door, hè. Ik
vond dat heel normaal toen

790
01:08:16,110 --> 01:08:18,344
En leerde u ook goed
met die wapens omgaan

791
01:08:19,670 --> 01:08:28,150
Ja, door doen. Ruimte genoeg, bossen genoeg.
En munitie genoeg. (lacht en knikt zachtjes)

792
01:08:28,150 --> 01:08:34,170
Was dat veilig, ging dat goed? Dat lijkt
me nogal… Leren door te doen klinkt

793
01:08:34,170 --> 01:08:41,940
Nee.. Ik heb eh.. Toen ik eenmaal terug was uit
Indonesië, ik ben later beroepsmilitair geworden.

794
01:08:41,940 --> 01:08:48,230
Ik heb dus heel veel jaar heb ik rekruten
opgeleid, en ook veel schietinstructie gegeven.

795
01:08:48,360 --> 01:08:51,716
Maar die gestructureerde
schietinstructie zoals je

796
01:08:51,716 --> 01:08:57,521
dat.. Dat bestond.. in die
tijd, was dat een lachertje.

797
01:08:57,521 --> 01:08:57,974
Maar elke jongen die kan schieten.

798
01:08:57,975 --> 01:09:00,990
Patroon in een wapen stoppen, en richten,
en vuren, en is geen probleem(lacht)

799
01:09:00,990 --> 01:09:05,990
U heeft nooit geaarzeld
van ‘oh gaat dit goed’

800
01:09:05,990 --> 01:09:07,090
Nee

801
01:09:07,090 --> 01:09:14,480
U had het eerder over dat u
als rayon politie in Semarang

802
01:09:14,980 --> 01:09:18,600
werkte, en daarbij andere
kleding, uniform, droeg.

803
01:09:18,600 --> 01:09:23,440
Heeft u dat vaker meegemaakt, dat u een
ander uniform, of een andere helm, of

804
01:09:23,440 --> 01:09:26,970
Nou, het uniform wat we hadden,
dat was dus tropenkleding.

805
01:09:26,970 --> 01:09:30,660
Het is een soort kaki
broek met een kaki hemd.

806
01:09:32,540 --> 01:09:35,137
En wij hadden normaal een zwarte
baret, maar als rayon politie

807
01:09:35,138 --> 01:09:38,420
had je dus een witte helm,
met een witte uitmonstering.

808
01:09:39,970 --> 01:09:47,090
Ja, dat is dus… een maand of drie, vier
heeft zich dat toch wel afgespeeld. Ja

809
01:09:47,090 --> 01:09:49,900
Maar niet nog een keer
een andere uitrusting

810
01:09:49,900 --> 01:09:58,990
Nee. Toen ik na mijn periode dat ik dus ziek ben
geworden van malaria, ik had malaria tertiara.

811
01:09:59,800 --> 01:10:04,340
Tertiara, dat wil zeggen: drie dagen
hoge koorts, drie dagen weer wat

812
01:10:04,340 --> 01:10:09,050
minder, en die periodes tussen die
koortsaanvallen worden steeds groter.

813
01:10:12,110 --> 01:10:17,745
Ik dacht dat ik door mijn commandant
een keer naar een plek ben

814
01:10:17,745 --> 01:10:21,320
gestuurd om weer wat te acclimatiseren,
om weer wat tot rust te komen.

815
01:10:21,320 --> 01:10:23,110
Ik ben dat kwijt

816
01:10:23,110 --> 01:10:24,970
Was dat nog commandant Broedelet

817
01:10:25,420 --> 01:10:29,040
Nee, dat was toen majoor Van Manen.

818
01:10:32,650 --> 01:10:35,560
Ik zou het echt verkeerd
kunnen zeggen, maar volgens

819
01:10:35,560 --> 01:10:40,240
mij ben ik door zijn toedoen
op Gambung terechtgekomen.

820
01:10:40,240 --> 01:10:45,824
En dat was een plek waar het heel erg… dat was
een paradijs op aarde, zo mooi, zo prachtig.

821
01:10:45,825 --> 01:10:50,369
Dan kwam je helemaal tot rust.
Daar ben ik een paar weken geweest.

822
01:10:50,370 --> 01:10:55,280
En daarna ben ik dus weer overgeplaatst
naar Batavia, naar mijn eigen onderdeel,

823
01:10:55,280 --> 01:11:00,130
waar ik dus de inschepingen heb
meegemaakt om terug te gaan naar Nederland

824
01:11:00,390 --> 01:11:01,840
En dat was bij het eerste peloton

825
01:11:01,840 --> 01:11:03,100
Dat was bij het eerste
peloton, ja. Klopt

826
01:11:03,100 --> 01:11:06,690
Weet u nog ongeveer hoe
lang u ziek bent geweest

827
01:11:16,880 --> 01:11:17,050
Nee

828
01:11:17,050 --> 01:11:20,350
U vertelde over… wat voor
wapens u allemaal droeg.

829
01:11:20,350 --> 01:11:25,450
Heeft u daar vaak mee geschoten, of
hoe vaak moest u uw wapen gebruiken

830
01:11:25,450 --> 01:11:34,470
Wapens had je bij je, ja, dacht ik, om eh…
dat hoorde bij je militaire uitrusting.

831
01:11:36,630 --> 01:11:43,770
En die gebruikte je als het nodig was. Ja, en
u wil natuurlijk van mij weten: Is dat nodig?

832
01:11:43,770 --> 01:11:47,120
Ja, dat was ook nodig. Dan werd
er van een wapen gebruik gemaakt

833
01:11:47,120 --> 01:11:49,410
Wanneer was het nodig voor u

834
01:11:49,410 --> 01:11:51,730
(zijn hoofd schuddend) Nee

835
01:11:55,700 --> 01:11:56,690
Kunt u niet over praten

836
01:11:56,690 --> 01:12:04,080
Nee. Sorr

837
01:12:04,080 --> 01:12:11,770
Waarom is het lastig voor u

838
01:12:11,770 --> 01:12:14,296
Nou, laat ik het zo zeggen, ik
dacht dat ik het al eens eerder had

839
01:12:14,296 --> 01:12:20,180
verteld, later leer je dat als eh…
wij zaten er toch als jonge jongens.

840
01:12:20,580 --> 01:12:24,400
Veel bravoure. Oorlogstijd.

841
01:12:25,310 --> 01:12:30,207
En elke militair van welke
kant je ook bent, wordt

842
01:12:30,960 --> 01:12:34,270
geacht te zijn voor de goeie
zaak, waarvoor je daar bent.

843
01:12:34,270 --> 01:12:41,530
En het zijn altijd burgers en
kinderen die eronder moeten lijden.

844
01:12:42,800 --> 01:12:45,330
En gelukkig heb ik me daar nooit
daar aan hoeven bezondigen.

845
01:12:45,330 --> 01:12:50,470
Als ik het woord bezondigen mag zeggen(trekt er
een vies gezicht bij). Gelukkig nooit meegemaakt.

846
01:12:50,470 --> 01:12:58,290
Dat heeft niet gehoeven. Maar zoals wij daar waren
als militair, had de andere kant ook militairen.

847
01:12:58,290 --> 01:13:03,040
Weliswaar nog in opleiding, of in opkomst,
enzo, en.. ja, daar was wel eens problemen mee.

848
01:13:05,960 --> 01:13:15,490
En als daar dan vuurcontact mee was
ja, dan moest je dus ook… ook vuren.

849
01:13:15,490 --> 01:13:19,450
Maar daar heb ik geen traumatische
ervaringen van. Helemaal niet, niks.

850
01:13:21,260 --> 01:13:27,110
Ik kan nou geen incidenten, en wil
daar geen incidenten van noemen. Nee.

851
01:13:28,150 --> 01:13:28,640
Hoe graag u dat misschien
ook zou willen horen

852
01:13:28,640 --> 01:13:34,687
Nou, het gaat er niet om dat wij het
graag willen horen, maar ik vraag me af:

853
01:13:34,720 --> 01:13:40,120
heeft u er wel eens met kameraden wel
over kunnen praten, wat u heeft meegemaakt

854
01:13:40,160 --> 01:13:46,450
Nou, kijk, als wij op een reünie zijn, of je
ontmoet mensen, bij mekaar, dan komen er automatisch

855
01:13:46,450 --> 01:13:54,390
verhalen naar boven, en dan is er totaal geen
schroom om over bepaalde zaken te spreken.

856
01:13:56,280 --> 01:14:02,739
Maar ik vind het... nee, voor de geschiedschrijving
niet belangrijk om dat neer te leggen, nee.

857
01:14:03,400 --> 01:14:04,220
(lacht kort

858
01:14:08,310 --> 01:14:12,470
En hoe was.. we waren net over
heel iets anders aan het praten.

859
01:14:12,470 --> 01:14:20,120
Eigenlijk over wat u deed in uw vrije tijd. Dat
is even een heel ander zijstapje. Maar ik denk

860
01:14:20,340 --> 01:14:26,830
Ontdekken hoe lekker het
eten bij de Chinees was daar.

861
01:14:27,150 --> 01:14:30,510
Hoe je met het weinige geld wat
je had, want wij zaten er voor

862
01:14:30,511 --> 01:14:36,220
één gulden vijfentwintig per dag,
met tien centen gevarentoelage.

863
01:14:36,550 --> 01:14:41,740
Ik geloof dat ik vierenvijftig
gulden in de maand kreeg.

864
01:14:42,050 --> 01:14:46,120
En dat declareerde ik nog van huis nog,
want we waren aan het sparen voor een uitzet.

865
01:14:46,120 --> 01:14:52,570
En van het weinige wat overbleef,
daar probeerde je van je

866
01:14:52,570 --> 01:14:55,550
vrije tijd eh.. gingen we wel
eens een Chineesje pakken.

867
01:14:55,551 --> 01:15:01,450
Chinezen zijn er overal hè. Je kon overal
Chinees eten, en een drankje pakken.

868
01:15:01,490 --> 01:15:04,020
En als je... een souvenirtje kopen.

869
01:15:04,320 --> 01:15:10,140
Ik heb nog wat dingetjes in huis
hangen, die ik van die tijd gekocht heb.

870
01:15:10,140 --> 01:15:18,660
Maar echte uitspatting, over echt uitgaan...
Nee. Ik was een liefhebber van pianospelen.

871
01:15:18,660 --> 01:15:19,776
Ik heb vroeger altijd piano gespeeld.

872
01:15:19,777 --> 01:15:23,800
En als ik ergens kwam waar
een piano stond, dan ging ik

873
01:15:23,800 --> 01:15:25,654
vaak achter de piano zitten,
dan ging ik piano spelen.

874
01:15:27,380 --> 01:15:31,200
En er waren der altijd wel bij met
een gitaar, en die gingen dan spelen.

875
01:15:31,320 --> 01:15:37,270
En als je soldatenliedjes... er waren er altijd wel
bij die gingen zingen. En we hadden gauw feest.

876
01:15:38,240 --> 01:15:39,840
Met de nodige biertjes

877
01:15:41,040 --> 01:15:45,220
En de waarschuwing die u aan boord had
gekregen voor de vrouwen ter plekke

878
01:15:45,220 --> 01:15:50,370
Kul. Helemaal niet, nee

879
01:15:50,370 --> 01:15:52,190
Wat heeft u daarvan meegemaakt

880
01:15:52,330 --> 01:15:58,830
Niets, nee. Bevolking op West-Java?
Alleen maar vriendelijk, vrolijk.

881
01:15:58,830 --> 01:16:04,270
Nee hoor, helemaal niets, niks.
Leuke mensen. Gastvrij. Ja

882
01:16:06,800 --> 01:16:09,880
En ging u wel eens met kameraden
erop uit, en meisjes versieren

883
01:16:09,880 --> 01:16:15,380
Nou, nee, wat ik me kan herinneren,
toen we in Semarang waren.. Nou, meisjes

884
01:16:15,380 --> 01:16:20,800
versieren, wij hadden.. op Semarang
had je de weg van buiten Semarang.

885
01:16:20,800 --> 01:16:23,440
Semarang heeft twee gedeelten,
een boven en een benedenstad.

886
01:16:23,440 --> 01:16:28,380
En die benedenstad dat was dus bij de
haven, en de bovenstad die ging dus over

887
01:16:28,380 --> 01:16:33,650
in de kombel(?). Dat was een soort
bergachtig gebied, op weg het binnenland

888
01:16:33,650 --> 01:16:39,730
in, naar het Ambonese kamp Ambarawa,
Salatika, en dan kom je bij Yogjakarta.

889
01:16:42,010 --> 01:16:46,150
Daar woonde nogal wat
Nederlandse families.

890
01:16:46,310 --> 01:16:51,460
Ook met Nederlandse dochters,
en met Nederlandse jongens.

891
01:16:51,460 --> 01:16:54,740
Ik kan me herinneren dat op
onze wegen daar door Semarang,

892
01:16:54,740 --> 01:16:57,270
dat we wel bij Nederlandse
families zijn geweest.

893
01:16:58,170 --> 01:17:04,520
En dat ik daar wel avonden ook bij
families heb doorgebracht, waar dus ook

894
01:17:05,490 --> 01:17:09,650
Indisch-Nederlandse meisjes waren, en
ook Indisch-Nederlandse jongens waren.

895
01:17:10,920 --> 01:17:14,340
Waar we gezellige avonden
mee gehad hebben.

896
01:17:14,340 --> 01:17:18,870
Maar voor de rest afspraken met
uitspattingen, nee, kan ik me niet herinneren

897
01:17:18,870 --> 01:17:21,610
Dat gebeurde niet zoveel
op dat gebied, of..

898
01:17:22,050 --> 01:17:26,980
Nee, ik was zelf een beetje
ja.. mijn ontwikkeling is

899
01:17:26,980 --> 01:17:29,090
pas later gekomen(maakt een
handgebaar), op dat punt.

900
01:17:29,590 --> 01:17:34,800
Ik was nogal een bleue jongen, durfde
niet zoveel(lacht). Kwam uit een dorpje

901
01:17:39,510 --> 01:17:47,690
Nog even terug naar R.O. Van Manen, de
eskadronscommandant. Wat was uw contact met hem?

902
01:17:47,690 --> 01:17:49,570
Hoe vaak zag u hem, of

903
01:17:49,570 --> 01:17:57,891
Nee. Als persoonlijk contact?
Nee, eigenlijk nooit. Nee.

904
01:18:04,240 --> 01:18:10,760
Wij wisten dat hij het commando over ons eskadron
had, en ik behoorde zelf tot het tweede peloton.

905
01:18:11,250 --> 01:18:15,753
En je had dus een pelotonscommandant, en die
maakte uit of je op wacht moest, en waar je

906
01:18:16,500 --> 01:18:23,086
patrouille moest lopen, en… Maar zelf een persoonlijk
contact, of een intensief contact met R.O.

907
01:18:23,087 --> 01:18:25,340
Van Manen heb ik nooit gehad, nee

908
01:18:25,340 --> 01:18:29,790
Maar kwam hij wel eens
op de posten waar u was

909
01:18:29,790 --> 01:18:32,160
Ja, daar kwam ie wel.

910
01:18:32,160 --> 01:18:36,680
Ja, weetje, ik kan me nu na zestig jaar niet
meer echt persoonlijke gesprekken herinneren.

911
01:18:36,680 --> 01:18:40,305
Tuurlijk heb ik met hem wel eens
aan de bar gezeten, en ik heb wel

912
01:18:40,305 --> 01:18:44,469
eens met hem gesproken, en ik heb
wel eens briefingen van hem gehad.

913
01:18:44,470 --> 01:18:54,790
Met kerstmis hadden wij… ja, met de kerst.
Elk peloton heeft daar een foto laten maken.

914
01:18:55,170 --> 01:19:01,760
Met de pelotons met R.O. Vermanen. R. O.
Vermanen was altijd nadrukkelijk aanwezig.

915
01:19:01,760 --> 01:19:10,550
Ik heb hem later in mijn tijd als
beroepsmilitair ook nog mee mogen maken.

916
01:19:11,330 --> 01:19:16,110
Want hij is commandant geworden van
de rij- en tractieschool in Eindhoven.

917
01:19:16,550 --> 01:19:19,050
En daar heb ik mijn
tankrijbewijzen gehaald.

918
01:19:20,000 --> 01:19:24,640
Niet dat ik toen nog persoonlijk contact met hem
had, maar ik wist wel dat hij daar dus eh.. ja

919
01:19:25,970 --> 01:19:30,130
En wat voor commandant
was hij voor u? In Indië

920
01:19:31,460 --> 01:19:37,590
Een ruige commandant, maar die niks tolereerde
van een ander voor zijn manschappen.

921
01:19:40,410 --> 01:19:46,430
Het was een… je voelde bij hem automatisch aan:
als er een probleem was, moest je naar hem.

922
01:19:46,430 --> 01:19:53,570
Want hij regelde dat dan wel voor je,
en dat was dan zijn manier van optreden.

923
01:19:54,620 --> 01:20:05,217
Zijn spraakvermogen was van een
dergelijke rauwheid, dat je zei van: oh,

924
01:20:05,290 --> 01:20:10,590
ja, die man, die tolereert niet dat
een ander aan zijn manschappen komt.

925
01:20:10,780 --> 01:20:17,810
Zo was het ook. Leuk incident is misschien te
vertellen, ik weet niet of dat interessant is.

926
01:20:18,770 --> 01:20:20,600
Vlak voordat wij naar Indië gingen,
hadden wij dus inschepingsverlof

927
01:20:20,600 --> 01:20:29,120
Nou staat er in Amersfoort een kei,
dat heet dan de Amersfoorste kei.

928
01:20:29,960 --> 01:20:35,940
En het was dan traditie dat elk eskadron die
naar Indië ging, ja.. een stunt uithaalde.

929
01:20:38,750 --> 01:20:46,860
En ik heb zelf meegeholpen aan een stunt, waarbij
wij dus het wachtpersoneel… Op de kazerne

930
01:20:46,860 --> 01:20:52,400
had je een apparaat, daar kon je aan
slingeren, en dat was dan een sirene voor brand.

931
01:20:52,400 --> 01:20:54,170
Zo’n brandalarmsirene.

932
01:20:54,170 --> 01:20:58,830
En we hebben dus de wacht hebben
wij dus zelf weer in de wacht gezet,

933
01:20:58,830 --> 01:21:02,859
in de boeien geslagen, en we hebben
een stuk van de Amersfoortse kei, die

934
01:21:02,860 --> 01:21:07,180
hebben we dus op een andere plek
neergezet, wat stoute dingen gedaan.

935
01:21:08,050 --> 01:21:10,960
En er werd in de kazerne werd
nog het een en ander vernield.

936
01:21:11,410 --> 01:21:14,150
En dat moet dus betaald worden,
en dat heet... dat wordt

937
01:21:14,150 --> 01:21:17,300
dus van je soldij afgehouden,
en dat heet kazernedegradatie.

938
01:21:18,710 --> 01:21:21,240
Maar wij zaten allang
aan boord van het schip.

939
01:21:21,240 --> 01:21:26,840
En de eerste haven die we dus
aan hebben gedaan, dat was

940
01:21:26,840 --> 01:21:30,760
dus, ik dacht in Suez-kanaal,
en daar komt de post aan boord.

941
01:21:30,810 --> 01:21:33,890
Daar komt ook de post aan boord
voor ons eskadron, en voor Vermanen.

942
01:21:33,890 --> 01:21:40,500
En daar zat dus een pakketje bij van de
administrateur uit de Bernhardkazerne van

943
01:21:40,500 --> 01:21:46,440
de Willem III Kazerne uit Amersfoort,
waarin dus stond dat er voor ons dus zoveel

944
01:21:46,440 --> 01:21:53,040
schade was aangericht, en of hij dus van
elke manschappen zoveel wilde inhouden.

945
01:21:53,100 --> 01:21:57,349
Nou, zijn eerste reactie was van…
(houdt zijn handen omhoog) Hij

946
01:21:57,350 --> 01:21:58,675
had die papieren in zijn hand, hij
zegt: Het waait hier nogal hard.

947
01:21:59,030 --> 01:22:00,694
Hij heb het allemaal laten
waaien, het is dus allemaal

948
01:22:00,694 --> 01:22:02,780
de zee ingewaaid, dat moesten
we allemaal maar vergeten.

949
01:22:02,780 --> 01:22:06,550
Dat was dus zijn optreden

950
01:22:07,330 --> 01:22:08,270
Hij vond: dat hoort er bij

951
01:22:08,270 --> 01:22:14,197
Dat hoort er bij, ja. Als je te laat kwam,
en je had een rotsmoes, kreeg je een douw.

952
01:22:14,198 --> 01:22:23,361
En had je een smoes die goed door de beugel
kon, dan kon je gaan(lacht). Dat was Vermanen.

953
01:22:23,362 --> 01:22:26,390
Ja, prachtig. Prachtige man

954
01:22:26,390 --> 01:22:31,790
Hoe was de terugkeer
naar Nederland voor u

955
01:22:31,790 --> 01:22:39,190
Ik ging terug met een Engels schip.. Nee,
met een Australisch schip. De MS Dorsetshire

956
01:22:39,190 --> 01:22:41,810
Wanneer vertrok u

957
01:22:41,810 --> 01:22:49,560
Ik vertrok… ik was… eind april 1951 was
ik terug, en we hebben daar een maand

958
01:22:49,560 --> 01:22:54,480
over gedaan, dus ergens achterin.. in
begin april, eind maart, eenenvijftig.

959
01:22:54,480 --> 01:23:04,810
Op dat Engelse schip was een soort
recreatiezaaltje. En daar stond een piano.

960
01:23:05,660 --> 01:23:08,570
Dus, Albert ging achter de
piano zitten, en was in die

961
01:23:08,570 --> 01:23:12,170
tijd... te toen gebruikte(…)
allemaal van die Engelse liedjes.

962
01:23:12,170 --> 01:23:18,080
En het was een Engelse crew, en dat sloeg in. En
toen had ik al, ja, ik weet niet of dat in me zat.

963
01:23:18,080 --> 01:23:26,010
Ik had een paar mannen om me heen georganiseerd,
om een soort cabaretje op te voeren.

964
01:23:26,450 --> 01:23:30,040
Waren er wat sketches, er waren wat
liedjes, er waren pamfletten gemaakt.

965
01:23:30,930 --> 01:23:32,690
We hadden hele Indische
Oceaan hadden we gehad.

966
01:23:32,690 --> 01:23:37,870
Suez-kanaal, we zaten weer in Port
Said, en we zouden dus in de reis

967
01:23:37,870 --> 01:23:41,080
van de Middellandse Zee, zouden wij
een voorstelling geven voor de crew.

968
01:23:41,980 --> 01:23:48,052
Albert zit achter piano, en de crew staat klaar,
en het schip begint te slingeren, en ik ben

969
01:23:48,052 --> 01:23:50,910
zeeziek geworden(houdt zijn hand tegen zijn borst,
en lacht vervolgens). Ik ben naar boven naar

970
01:23:50,910 --> 01:23:54,960
het dek gegaan, en ik heb alle magen die ik
had, heb ik naar buiten gegooid, ik ben veertien

971
01:23:54,960 --> 01:24:01,200
dagen ziek geweest, en de voorstelling heb ik
nooit afge…(lacht). Ja.. terugreis naar Nederland

972
01:24:03,450 --> 01:24:04,690
In Rotterdam aangekomen.

973
01:24:04,690 --> 01:24:06,750
Wij kwamen in Rotterdam
aan, op datzelfde moment

974
01:24:06,750 --> 01:24:14,130
kwam dus, dat andere schip
kwam dus in Amsterdam aan.

975
01:24:14,130 --> 01:24:19,730
Ja, en dat is vreemd. Dan kom je in Nederland.
En je ziet allemaal weer witte mensen.

976
01:24:21,130 --> 01:24:24,530
Meisjes met lange rokken(trekt een verbaasde
frons). Je kon alleen de enkels maar zien.

977
01:24:24,530 --> 01:24:27,520
Wij waren veel bloot gewend.. bruin.

978
01:24:30,830 --> 01:24:36,700
En eh.. we moest… ik kan me herinneren dat we moesten
allemaal aan het dek aantreden, en daar stond

979
01:24:36,700 --> 01:24:42,430
op de kade iemand op een podium, ’t zal iemand van
de regering geweest zijn, die heette ons welkom.

980
01:24:42,530 --> 01:24:43,440
’t Zal wel.

981
01:24:45,920 --> 01:24:49,730
En toen hebben we allemaal weer
eh.. in een loods heb ik een

982
01:24:49,730 --> 01:24:53,530
kaart gekregen, mocht ik een
maand gratis reizen in Nederland.

983
01:24:54,900 --> 01:24:58,009
Ik heb een ander soort uniform gekregen.
Dat hadden we aan boord al gekregen.

984
01:24:58,009 --> 01:25:02,310
We kregen weer een ander uniform.
Ik was een heleboel kwijt.

985
01:25:04,600 --> 01:25:14,090
En we werden de bus ingestopt, en je werd naar
huis gereden. Dat was eigenlijk.. de hele ontvangst

986
01:25:16,320 --> 01:25:19,490
Hoe was het voor u om thuis
te komen, bij uw familie

987
01:25:20,960 --> 01:25:27,490
Toen ik thuis kwam in Zwanenburg, weer op dat
dorpje… de hele familie stond al aangetreden.

988
01:25:28,160 --> 01:25:30,790
Mijn moeder was in verwachting
van mijn jongste broer.

989
01:25:31,980 --> 01:25:36,000
En ik dacht dat mijn broer verkering had gekregen,
maar sorry, dat was een van mijn zusters.

990
01:25:36,000 --> 01:25:38,030
Die was uitgegroeid van
meissie naar een jongedame.

991
01:25:38,030 --> 01:25:44,240
Die herkende ik niet meer(lacht). De
eerste avond.. ja, overweldigend, leuk.

992
01:25:44,240 --> 01:25:49,313
Haar familie was er ook allemaal. En toen
begon eigenlijk het onbegrip van mij.

993
01:25:49,314 --> 01:25:54,760
Want ik dacht: nou ja, ik kom als getrainde
militair uit een guerrillaoorlog, kom ik terug.

994
01:25:55,490 --> 01:25:59,690
En ik kom terug, op een
dorp, in een land, waar ze

995
01:25:59,690 --> 01:26:04,600
alleen maar de krant lezen,
en helemaal van niks weten.

996
01:26:04,600 --> 01:26:10,300
Ook helemaal geen begrip van: wat is nou
eigenlijk Indonesië? Wat is patrouille lopen?

997
01:26:10,300 --> 01:26:16,480
Wat is… En de eerste avond hebben ze mijn
verhalen wel aangehoord, maar de tweede

998
01:26:16,480 --> 01:26:20,070
avond lagen mijn vader en moeder al weer
vroeg op bed, en zat ik alleen met een

999
01:26:20,070 --> 01:26:26,593
kist en ik zat daar, en ik denk, ik kon
geen verhalen kwijt, ik kon niks vertellen.

1000
01:26:26,594 --> 01:26:28,680
Òh, dat was vreselijk in het begin

1001
01:26:30,690 --> 01:26:34,290
En ik kwam natuurlijk weer.. ja, het eerste contact
is fijn, weer terug bij je verloofde thuis.

1002
01:26:34,290 --> 01:26:39,760
Ik mocht haar nog niet aanraken.
Ja, dat was verschrikkelijk.

1003
01:26:39,760 --> 01:26:45,120
En ik had heel andere
gedachtes(handgebaar). Dat was moeilijk.

1004
01:26:45,120 --> 01:26:48,358
Ja, we hebben het in het begin
wel een beetje moeilijk gehad.

1005
01:26:48,358 --> 01:26:51,020
Het was ook een paar weken dat
we uit elkaar zijn geweest.

1006
01:26:52,700 --> 01:26:56,580
Maar dat heeft de band later weer versterkt,
we zijn natuurlijk toch weer bij elkaar gekomen.

1007
01:26:59,870 --> 01:27:02,420
Ja, en toen begon dus eigenlijk
de onbegrip in Nederland.

1008
01:27:03,450 --> 01:27:13,120
Wij… ik zou weer terug gaan naar mijn
oude werkgever. En dat was een bankbedrijf.

1009
01:27:14,470 --> 01:27:16,890
En dan moet je een jonge jongen
van tweeëntwintig jaar, die

1010
01:27:16,890 --> 01:27:19,160
twee jaar in een guerrilla…
die in Indonesië is geweest.

1011
01:27:19,160 --> 01:27:23,530
Ik moest op een kamer
weer kaartjes in een bakje

1012
01:27:23,530 --> 01:27:25,073
stoppen, en op alfabet zetten,
en ah, dat ging echt niet.

1013
01:27:25,073 --> 01:27:25,130
Oh nee

1014
01:27:25,130 --> 01:27:33,410
Als ik ’s avonds bij haar op
visite kwam, en ik… of zij was

1015
01:27:33,410 --> 01:27:37,190
bij ons op Zwanenburg, en ik
moest haar naar huis brengen.

1016
01:27:37,190 --> 01:27:43,286
Ik deed geen deur open, ik trapte een deur
open, en ging ik eerst om de hoek kijken.

1017
01:27:43,286 --> 01:27:49,230
Ik was heel erg argwanend. Ik weet.. dat is
denk ik gekomen door wat je in Indië had gedaan.

1018
01:27:49,230 --> 01:27:57,870
Je had daar een… je was op je qui vive.
Want er kon wat gebeuren. Dacht ik.

1019
01:27:57,870 --> 01:28:03,682
Ik weet niet wat er kon gebeuren, maar
er kon iets gebeuren. En dat zat in je.

1020
01:28:03,683 --> 01:28:07,179
Nou, dat was in het
begin erg moeilijk.

1021
01:28:07,180 --> 01:28:08,757
Ik kon niet zomaar tussen de
mensen in een tram stoppen, ik

1022
01:28:08,850 --> 01:28:13,230
was heel erg argwanend, ik moest
eerst controleren, en kijken.

1023
01:28:16,570 --> 01:28:24,860
Nou, dat kon je met niemand delen. Dat was zo.
Iedereen was gedemobiliseerd, en was kwijt.

1024
01:28:27,240 --> 01:28:31,080
En toen we later dus werden opgeroepen
voor een herhalingsoefening.

1025
01:28:31,080 --> 01:28:34,825
Ja, toen zag ik eigenlijk die
vertrouwde gezichten weer terug.

1026
01:28:34,825 --> 01:28:39,750
Hè(maakt een opgetogen uitdrukking), we zijn
weer bij mekaar. Leuk. Herhalingsoefening.

1027
01:28:42,800 --> 01:28:47,850
Later is het geboren geworden van: weet jij nog
waar die woont, en waar die woont, en die woont?

1028
01:28:47,850 --> 01:28:54,400
En vooral ons clubje, 43e ZVE heeft mekaar weer
helemaal gevonden. Nee, we zijn er nog drie kwijt.

1029
01:28:54,400 --> 01:28:56,150
We zoeken er nog drie.

1030
01:28:57,050 --> 01:29:00,300
Maar die hele club die toen de
boot op gegaan is in 1949, op

1031
01:29:00,300 --> 01:29:03,388
de loopplank, die hebben we..
daar heb ik de lijst van liggen.

1032
01:29:03,389 --> 01:29:05,130
Ik weet al hun geboortedatums.

1033
01:29:05,130 --> 01:29:09,140
Dit jaar krijgen ze van mij allemaal een
verjaardagskaarten omdat ze tachtig zijn geworden.

1034
01:29:09,290 --> 01:29:14,530
Ze hebben allemaal een geschenkje gehad
met de reünie. Ik weet alles van ze

1035
01:29:14,530 --> 01:29:17,480
Wanneer was die eerste
herhalingsoefening

1036
01:29:18,850 --> 01:29:24,660
In 1953. Er is toen nog een
tweede herhalingsoefening geweest.

1037
01:29:25,710 --> 01:29:28,760
Ik vertelde u dat ik het niet
meer kon vinden op de Twentse bank.

1038
01:29:28,860 --> 01:29:31,456
En ik ging.. ja, ik ben een beetje raar gaan
doen(maakt gebaren met zijn vingers). Later

1039
01:29:31,457 --> 01:29:37,600
hoorde ik dat jongens die uit Vietnam kwamen,
dat noemen ze dan.. die hadden de Vietnamkolder.

1040
01:29:37,600 --> 01:29:40,820
Ik… ze zeiden dat ik ook een
tropenkolder had. Dat noemen ze daar zo.

1041
01:29:41,050 --> 01:29:46,220
Hoe dat kwam, en waar dat van kwam, moet je me
niet vragen, dat weet ik niet, dat zat in me.

1042
01:29:46,220 --> 01:29:50,310
Toen ik terug kwam uit
Indonesië, en ik was in Nederland.

1043
01:29:51,190 --> 01:29:55,590
Ik voelde gewoon dat ik weer terug getrokken
werd. Ik moest terug. Ik wilde weer terug.

1044
01:29:55,590 --> 01:30:02,400
Dat land had mij helemaal opgezogen.
Die sawa’s, die bergen, die bevolking.

1045
01:30:03,530 --> 01:30:07,790
De spanning die ik daar had
gehad. Heel veel spanning.

1046
01:30:07,790 --> 01:30:16,298
Er gebeurde niks, maar ik had wel.. er was
spanning hè. En toen ben ik op aanraden

1047
01:30:16,320 --> 01:30:20,480
van mijn huisarts, hij zegt: die
burgermaatschappij ben jij nog niet aan toe.

1048
01:30:20,480 --> 01:30:22,760
En de militaire dienst heb jij gehad.

1049
01:30:22,760 --> 01:30:27,338
Ga jij maar semimilitair… Ik ben toen
naar de politieschool in Amsterdam gegaan.

1050
01:30:27,339 --> 01:30:30,100
Ik heb daar een jaar
opleiding gedaan in Amsterdam

1051
01:30:32,220 --> 01:30:34,460
Hoe ging het dan op
de Twentse bank, want

1052
01:30:35,700 --> 01:30:40,310
Nou, ik heb daar zelf ontslag genomen. Ik
eh… nee, ik functioneerde daar niet goed.

1053
01:30:40,920 --> 01:30:46,250
Je moet op een bank, moet je netjes aan een bureau
zitten, moet je je werk doen, en dat ging niet.

1054
01:30:46,250 --> 01:30:51,740
Ik heb daar ontslag genomen, en ik heb me
aangemeld bij de politieschool in Amsterdam.

1055
01:30:51,740 --> 01:30:56,250
Een jaar gestudeerd. Nou, dat
is mooi, algemene ontwikkeling.

1056
01:30:56,250 --> 01:31:01,870
Strafrecht, strafvordering, bijzondere
wetten en al. Politieagent geworden.

1057
01:31:02,810 --> 01:31:06,650
En ik was al drie jaar bezig
politie in Amsterdam te zijn, en

1058
01:31:08,100 --> 01:31:11,400
toen raakte mijn vrouw in
verwachting van ons tweede kindje.

1059
01:31:12,910 --> 01:31:17,620
En ik las ’s avonds een advertentie in de krant,
dat ze zochten bij de cavalerie, instructeurs.

1060
01:31:18,570 --> 01:31:23,132
Hé, ik denk, oh, wacht even. En ik kon
vijfendertig gulden in de maand meer verdienen.

1061
01:31:23,132 --> 01:31:23,940
Ik denk: Albert, dat is je kans.

1062
01:31:23,940 --> 01:31:28,905
Hé. En toen in die tijd was dat nog
ja.. als je bij het rijk werkte,

1063
01:31:28,906 --> 01:31:30,549
dan had je een baan voor het leven
hè. Dan was je rijksambtenaar.

1064
01:31:30,550 --> 01:31:32,160
Dus ik heb de trein gepakt,
ik ben naar Den Haag gegaan,

1065
01:31:32,770 --> 01:31:39,990
ik heb daar me eigen aangemeld,
en ik was beroepsmilitair.

1066
01:31:41,060 --> 01:31:44,200
Korporaal. Nou, was mooi, prachtig.

1067
01:31:44,460 --> 01:31:46,850
En ik moest me weer melden
op de Willem III kazerne,

1068
01:31:46,850 --> 01:31:49,600
waar ik dus ook ben geweest
als dienstplichtige.

1069
01:31:49,940 --> 01:31:55,200
Maar nu kwam ik er als beroeps...
En ik heb met dat kader wat toen

1070
01:31:55,200 --> 01:31:58,780
aanwezig was heb ik me beziggehouden
met het opleiden van rekruten

1071
01:32:00,050 --> 01:32:04,250
En hoe ging het met uw verlangen naar die
spanning, en het terugwillen naar Indonesië

1072
01:32:04,250 --> 01:32:05,530
Nou, ik was weer terug in het leger.

1073
01:32:05,530 --> 01:32:10,025
Ik kon dus weer met handgranaten omgaan, ik kon
weer met wapens omgaan, ik kon weer schieten.

1074
01:32:10,025 --> 01:32:13,790
Ik heb jongens op de Leusderhei
handgranaten leren gooien.

1075
01:32:13,790 --> 01:32:16,540
Ik heb die jongens geleerd hoe ze met een
pistool, en hoe ze met een geweer moesten schieten.

1076
01:32:16,540 --> 01:32:19,920
En dat was… (maakt een schietend gebaar
met zijn handen) ja, dat was prachtig.

1077
01:32:20,400 --> 01:32:26,401
Toen ik bij de politie in opleiding was, kreeg
je dus ook wapenlessen. Nou, ik lachte erom.

1078
01:32:26,720 --> 01:32:30,170
Ik had al twee jaar lang met wapens geschoten,
dus dat was een fluitje van een cent.

1079
01:32:30,170 --> 01:32:36,040
En ik vond dat prachtig om weer in dienst terug
te zijn. En daar kon ik mijn ei weer kwijt.

1080
01:32:37,310 --> 01:32:45,170
En ik kan nu, tot op heden, nog niet bedenken waarom
men eigenlijk de dienstplicht heeft afgeschaft.

1081
01:32:47,580 --> 01:32:50,400
Al die kwajongens die op het ogenblik
buiten lopen, dat is toch een prachtige

1082
01:32:50,400 --> 01:32:54,040
tijd om ze een beetje in het gareel te
houden, een beetje dril bij te brengen.

1083
01:32:54,240 --> 01:33:00,040
Op tijd opstaan, appèl, en zorgen dat
je je opdrachten uitvoert, om weer

1084
01:33:00,740 --> 01:33:02,910
hè... maar dat heb ik dus… ah, dat
heb ik toch een jaar of wat gedaan.

1085
01:33:02,910 --> 01:33:08,478
Dat is overgegaan in een
functie.. ik werd wachtmeester.

1086
01:33:08,478 --> 01:33:12,960
Ik werd wachtmeester
één, schietinstructeur.

1087
01:33:12,960 --> 01:33:15,483
Ik weet heel veel van tanks en Centurion
tanks, daar heb ik me helemaal in vastgebeten.

1088
01:33:15,490 --> 01:33:23,340
Ik weet alles van tankschieten af. Heel
veel schieten op Vlieland, ik was altijd weg.

1089
01:33:23,341 --> 01:33:27,099
Ik was thuis dus die man die in het weekend
het vlees kwam aansnijden, weet je wel?

1090
01:33:27,099 --> 01:33:27,160
Ik was altijd weg

1091
01:33:27,160 --> 01:33:32,040
Naar Vlieland, en ook
naar het buitenland

1092
01:33:32,040 --> 01:33:38,890
Ja, in.. veel in Hohne, in
Duitsland. En schieten in Bergen.

1093
01:33:40,830 --> 01:33:43,120
En dan heb je ook te
maken met tankonderhoud.

1094
01:33:43,120 --> 01:33:49,943
Heel veel tankonderhoud, je bent eh... ze
noemen je dan tankboer hè. Je bent tankboer.

1095
01:33:49,944 --> 01:33:52,110
Ik heb een naar incident
meegemaakt met een tankongeval.

1096
01:33:52,110 --> 01:33:55,050
Bij onderhoud heb ik een klap van een
tankloop op mijn hoofd gehad(gebaart met zijn

1097
01:33:55,050 --> 01:34:00,950
hand). Mijn nekwervels zijn een beetje
in elkaar gedrukt(weer gebarend met zijn

1098
01:34:00,950 --> 01:34:03,260
handen). En dat ontdekte ik pas drie dagen
daarna, toen lag ik in het ziekenhuis.

1099
01:34:03,260 --> 01:34:05,843
En toen functioneerde mijn been en
mijn arm niet meer(wijst de been en

1100
01:34:05,844 --> 01:34:11,090
arm in kwestie aan). En ik heb in
Doorn, in het revalidatiecentrum, heb

1101
01:34:11,090 --> 01:34:16,325
ik anderhalf jaar in een rolstoeltje…
En ben ik dat te lijf gegaan.

1102
01:34:16,326 --> 01:34:19,390
Ik hoef er verder niet over
te spreken, maar ik kan

1103
01:34:19,390 --> 01:34:21,360
daar nog ’s nachts heel
weinig.. slecht van slapen.

1104
01:34:21,360 --> 01:34:23,669
Maar ik tennis wel
twee keer in de week.

1105
01:34:23,669 --> 01:34:30,070
Dus op de schaal van nul naar honderd zit ik op
vijfentachtig. Vijfentachtig, negentig. Gaat goed.

1106
01:34:32,860 --> 01:34:33,290
Ja(glimlacht)

1107
01:34:33,290 --> 01:34:38,979
En het teruggaan naar Indië, of het uitgezonden
worden als beroepsmilitair naar het buitenland..

1108
01:34:38,980 --> 01:34:41,196
Nee, ik was schietinstructeur op
de Bernhardkazerne in Amersfoort.

1109
01:34:43,860 --> 01:34:47,350
Ik heb jarenlang, heb ik eerst
die rekrutenopleiding gedaan.

1110
01:34:47,350 --> 01:34:54,220
Ik ben toen in de schieterij op de tankschieterij
terecht gekomen, als schietinstructeur.

1111
01:34:55,770 --> 01:35:02,020
En toen de Centurion tank, waar het
Nederlandse leger mee was uitgerust eigenlijk

1112
01:35:02,020 --> 01:35:07,290
versleten was, en vervangen moest worden
door een andere tank, toen had de Nederlandse

1113
01:35:07,290 --> 01:35:10,757
cavalerie, de inspectiecavalerie, de
generaal van Bouwesek(?), die heeft toen een

1114
01:35:10,970 --> 01:35:16,960
beroepstankteam samengesteld, waarbij dus
ik de schutter was, als schietinstructeur.

1115
01:35:17,360 --> 01:35:21,580
En wij hebben drie maanden in Engeland een
opleiding gehad, op de Engelse chieftain-tank.

1116
01:35:22,290 --> 01:35:26,550
En daarna drie maanden in Duitsland bij de
Bundeswehr een opleiding gehad op de Leopard.

1117
01:35:26,570 --> 01:35:30,590
Dat was radioverbinding, dat
was schietopleiding, dat was

1118
01:35:30,590 --> 01:35:34,100
onderhoud, dat was schietopleiding,
al dat.. al die facetten.

1119
01:35:36,880 --> 01:35:40,740
En na die twee opleidingen, zowel in
Engeland als in Duitsland, hebben wij

1120
01:35:40,740 --> 01:35:45,140
dat allemaal op schrift gesteld, en
toen werd duidelijk dat de Leopard

1121
01:35:45,140 --> 01:35:48,350
dus… en toen is dus die Leopard tank,
is dus in Nederland geïntroduceerd

1122
01:35:48,350 --> 01:35:55,039
U vertelde dat u eigenlijk in die..
bij die terugkeer in Nederland, dat er

1123
01:35:55,039 --> 01:35:58,166
een periode was dat u eigenlijk niet
durfde te vertellen dat u in Indië..

1124
01:35:58,560 --> 01:36:00,400
Ja, klop

1125
01:36:00,400 --> 01:36:01,460
Hoe was die tijd

1126
01:36:03,960 --> 01:36:07,260
Het was een stilzwijgen, je sprak alleen
maar over Indië als je bij elkaar was.

1127
01:36:07,730 --> 01:36:12,547
Als je weer eens iemand ontmoette uit
je Indië-tijd, dan had je het daar over.

1128
01:36:12,548 --> 01:36:23,450
En je merkte in… ja, onder de Nederlandse
bevolking was daar ook geen echt begrip voor.

1129
01:36:24,060 --> 01:36:31,350
En de geschiedschrijving die toen plaats
vond, die was van dien aard dat eh.. ja, het

1130
01:36:31,350 --> 01:36:36,670
werd toch wel een beetje als boosaardig
afgeschilderd, wat zich in Indië had afgespeeld.

1131
01:36:37,010 --> 01:36:38,600
Dus je sprak daar niet over

1132
01:36:38,770 --> 01:36:41,880
Wat deed dat met u

1133
01:36:41,880 --> 01:36:48,380
Nou, dat deed zeer.
Ja, het is onbegrip.

1134
01:36:49,110 --> 01:36:54,470
Je hebt twee jaar van je jonge jaren heel
intensief had je daar in Indië doorgebracht.

1135
01:36:55,350 --> 01:36:57,270
Verplicht, het moest.

1136
01:36:57,270 --> 01:37:00,580
Als je niet was gegaan had
de marechaussee je opgeroepen,

1137
01:37:00,580 --> 01:37:02,699
ging je de gevangenis in,
moest je naar Nieuwesluis.

1138
01:37:02,700 --> 01:37:04,754
Dus je zat daar voor je dienstplicht.

1139
01:37:05,380 --> 01:37:11,160
Goed, dienstplicht, maar toch een
dienstplicht met een… met levensgevaar(maakt

1140
01:37:12,950 --> 01:37:14,350
aanhalingstekens met zijn
vingers). En dat die tijd dus wordt

1141
01:37:14,350 --> 01:37:18,690
weggecijferd, als van eh.. we praten
daar maar niet over, dat is slecht.

1142
01:37:20,820 --> 01:37:25,070
En gelukkig, nu door de televisie.

1143
01:37:25,140 --> 01:37:32,720
Door meer bekendheid die er wordt gegeven
aan de missies die de Nederlanders nu in

1144
01:37:32,720 --> 01:37:37,940
het buitenland hebben, wordt er door het
Nederlandse volk gezien wat militairen doen.

1145
01:37:39,490 --> 01:37:45,870
Krijg je meer waardering.. op een bredere
laag waardering voor wat militairen doen.

1146
01:37:46,590 --> 01:37:51,390
En is er automatisch meer begrip gekomen, nu achteraf,
voor hetgeen wat wij in Indië gedaan hebben.

1147
01:37:51,390 --> 01:37:55,070
Wij vonden het een beetje als
mosterd voor de maaltijd.

1148
01:37:56,100 --> 01:38:06,210
Als ik nu als oud-Indiëveteraan, wat ik dan
toch ben, iets probeer te organiseren, dan

1149
01:38:06,210 --> 01:38:10,410
ontdek ik dat daar waar vroeger ik heel wat
moeite doe om iets gedaan te krijgen, ik mijn

1150
01:38:11,450 --> 01:38:17,480
pasje maar hoef te laten zien, of mijn neus
hoef eh.. dan gaan alle deuren voor me open.

1151
01:38:17,480 --> 01:38:19,540
Dat is gewoon zo

1152
01:38:19,540 --> 01:38:23,100
Wanneer probeerde u iets te organiseren,
wat niet lukte? Of wanneer merkte u dat.

1153
01:38:23,100 --> 01:38:29,200
Nou, als wij in het begin een reünie gingen..
wilde organiseren, dan.. ja, ik was toen

1154
01:38:29,200 --> 01:38:32,517
al militair, ik was op de kazerne, en het was
voor mij wat makkelijker om rond te gaan.

1155
01:38:32,850 --> 01:38:35,110
Maar je moest toch..(maakt
handgebaren) je moest overal

1156
01:38:35,110 --> 01:38:36,249
toestemming voor vragen,
en…(trekt een bedenkelijk gezicht

1157
01:38:38,480 --> 01:38:41,930
Wanneer was dat precies dat u dat
probeerde te organiseren, die eerste.

1158
01:38:41,930 --> 01:38:44,792
Ik ben beroepsmilitair geworden in de
zestiger jaren, 1968… 66, in die tijd

1159
01:38:44,980 --> 01:38:55,010
In de tijd dat u.. uw vrouw
was zwanger van de tweede.

1160
01:38:55,010 --> 01:38:59,030
Dus misschien dat u het
geboortejaar van de tweede zoon nog

1161
01:38:59,030 --> 01:39:04,480
Ja, mijn oudste zoon is een..
zeggen ze, is een bankmannetje.

1162
01:39:04,480 --> 01:39:07,810
Mijn tweede zoon is een
politiemannetje, en mijn

1163
01:39:07,810 --> 01:39:10,930
derde en vierde zoon, dat
zijn militairen(lacht). Ja.

1164
01:39:11,400 --> 01:39:15,689
Die zijn dus geboren met de
periode dat ik dus militair was

1165
01:39:15,690 --> 01:39:23,410
Maar in de jaren zestig, dat was de
tijd dat de eerste reünie plaatsvond

1166
01:39:23,410 --> 01:39:25,330
Onze eerste reünie,
dat was in 1963. Ja

1167
01:39:25,330 --> 01:39:39,200
En hoe was het toen voor u als militair? Was er in
uw omgeving, als beroeps, wel meer begrip voor..

1168
01:39:39,760 --> 01:39:43,780
Ja, als je op de kazerne
was, dan ontmoette je veel

1169
01:39:43,780 --> 01:39:46,570
beroepsmilitairen die ook
in Indië waren geweest.

1170
01:39:47,070 --> 01:39:51,610
Heel makkelijk om daar mee te praten.
En dat was al meteen vertrouwd.

1171
01:39:51,610 --> 01:39:56,450
Maar in de burgermaatschappij was daar..
nee, dat was eh.. ja, dat was iets

1172
01:39:56,450 --> 01:40:01,420
wat ik had meegemaakt, en dat was
weggestopt, dat was.. dat was einde verhaal.

1173
01:40:01,420 --> 01:40:03,060
Dat bestond niet meer.

1174
01:40:04,120 --> 01:40:10,480
Die ervaringen die je in Indië had gehad, en dat
u dat wil weten, en dat men dat wil weten, dat

1175
01:40:10,480 --> 01:40:16,620
u dat vraagt aan mij.. de wil om.. dat is pas
later ge.. dat is.. dat is.. veel later gekomen.

1176
01:40:18,380 --> 01:40:24,080
Ik had nooit gedacht dat dat ooit, zo…
zo eh.. ja, hoe moet ik dat omschrijven?

1177
01:40:24,900 --> 01:40:34,960
Zo nadrukkelijk bekend… Dat u dat wil weten.
Ik had het voor mezelf helemaal weggestopt.

1178
01:40:38,360 --> 01:40:43,999
En doordat er nu ook belangstelling voor
is, komen er vanzelf ook weer dingen terug.

1179
01:40:44,000 --> 01:40:48,908
En toevallig ben ik vorig
jaar zelf met een vakantie

1180
01:40:49,090 --> 01:40:53,180
naar.. met mijn vrouw vier
weken in Indonesië geweest.

1181
01:40:53,180 --> 01:40:55,100
Sumatra, was prachtig.

1182
01:40:55,430 --> 01:41:26,630
Maar Java was voor mij geen
vakantie, dat was meer een

1183
01:41:26,630 --> 01:41:29,026
missie(haalt diep adem en
wordt geëmotioneerd). Sorry.

1184
01:41:29,027 --> 01:41:30,954
(Huilt met zijn handen voor zijn gezicht)
Mag ik heel even... Och, ik wil dat niet.

1185
01:41:30,954 --> 01:41:31,589
(hij keert zich
zijdelings naar de camera)

1186
01:41:31,590 --> 01:41:33,660
Het ereveld, ik ben daar
geweest, op die.. Ja, daar zie

1187
01:41:33,660 --> 01:41:35,733
je al die graven, je hebt
van die jongens van zo’n.

1188
01:41:37,990 --> 01:41:43,920
In Bandung was dat

1189
01:41:43,920 --> 01:41:47,250
Ja. Het was prachtig om te zien hoe
al die graven daar weer bij liggen.

1190
01:41:47,250 --> 01:41:50,760
Het wordt onderhouden door de Nederlandse
oorlogsgravenstichting. Geweldig, mooi.

1191
01:41:52,060 --> 01:41:55,210
Wij hebben nu op onze reünie, die
we vorige week hebben gehad, in

1192
01:41:55,210 --> 01:42:00,299
Amersfoort, hebben we iedereen die
aanwezig was dus een aandenken gegeven.

1193
01:42:00,300 --> 01:42:04,360
Ik ben toevallig eergisteren hier
bij de PTT.. bij TNT geweest, om

1194
01:42:04,360 --> 01:42:10,193
iedereen die niet op de reünie was
een cadeautje thuis te laten bezorgen.

1195
01:42:10,193 --> 01:42:10,316
Dat is allemaal verzonden.

1196
01:42:10,316 --> 01:42:11,922
Maar op de dag dat wij onze
reünie hadden, hebben wij op

1197
01:42:11,923 --> 01:42:12,940
de graven in Indië, hebben we
allemaal bloemen laten leggen.

1198
01:42:12,941 --> 01:42:23,710
Ja. En het is mijn ding altijd, als we een
reünie hebben, dat ik de herdenking leid.

1199
01:42:23,710 --> 01:42:26,670
Ik wil een mooie herdenking
hebben voor de jongens.

1200
01:42:27,810 --> 01:42:31,040
En dat eh.. sorry dat ik mij even
liet gaan, dat was niet de bedoeling

1201
01:42:31,040 --> 01:42:34,030
Geen probleem

1202
01:42:34,030 --> 01:42:38,760
Toen ik vorig jaar daar op dat
ereveld stond, en ik kwam daar aan.

1203
01:42:39,290 --> 01:42:45,130
Ik hoefde alleen maar het nummer van die graven
aan te geven, ze brengen je daar zo naartoe.

1204
01:42:47,510 --> 01:42:49,359
Ik heb niet kunnen..
ik heb daar staan huilen

1205
01:42:52,470 --> 01:42:54,440
Wat raakte u op dat moment

1206
01:42:53,840 --> 01:42:58,225
Dan komt er.. ja, dan komt zo veel
emotie, komt er dan terug, omhoog.

1207
01:42:58,225 --> 01:43:02,340
Ik weet niet hoe dat eh.. ik
kan dat niet omschrijven, dat

1208
01:43:02,340 --> 01:43:05,200
is iets wat ik dacht dat dat
over was, dat dat weg was.

1209
01:43:08,180 --> 01:43:09,462
Dat is klaar, dat is afgelopen.

1210
01:43:09,463 --> 01:43:12,440
Maar dat eh.. ja, je schijnt toch maar
een gewoon mens te wezen, met emoties.

1211
01:43:13,490 --> 01:43:16,370
Als twintigjarige jongen ben je
heel stoer hoor, het is prachtig.

1212
01:43:16,560 --> 01:43:22,360
Ik heb het als beroeps altijd mooi
gevonden om rekruten op te leiden.

1213
01:43:22,360 --> 01:43:25,117
Die jongens die kregen dan
schietopleiding van mij.

1214
01:43:25,118 --> 01:43:29,540
En het was prachtig om eh.. ik
had vijf tanks op mijn naam staan.

1215
01:43:29,540 --> 01:43:33,353
Om met vijf tanks de Leusderhei op te gaan,
en die kerels erop, en dat vonden ze prachtig.

1216
01:43:33,353 --> 01:43:36,420
En die oefeningen dan, om te
leren hoe ze rijden moeten

1217
01:43:36,420 --> 01:43:38,520
met die tanks, hoe ze die
kannonen moeten bedienen.

1218
01:43:38,520 --> 01:43:42,900
Ge(…?) naar links, en hoe ze..
peloton in de aanval moeten..

1219
01:43:42,900 --> 01:43:47,690
Dat voert te ver om dat
gedetailleerd allemaal uit te leggen.

1220
01:43:47,690 --> 01:43:58,250
Maar toen ik dus vorig jaar weer daar op dat
ereveld in Bandung stond. Ja, de nutteloosheid.

1221
01:43:58,250 --> 01:44:04,940
We hebben daar 6229
jongens begraven. Waarom?

1222
01:44:07,530 --> 01:44:11,340
Voordat wij naar Indië gingen was
er op de Ronde Tafelconferentie

1223
01:44:11,340 --> 01:44:15,020
al lang beslist dat Indonesië
zelfstandig zou moeten worden.

1224
01:44:15,540 --> 01:44:20,160
Waarom moest er dan door de regering toch nog
122.000 jongens daar naartoe gestuurd worden.

1225
01:44:20,720 --> 01:44:26,760
Nou ja, we hebben onze dienst gedaan,
we hebben dat gedaan. Verplicht.

1226
01:44:28,270 --> 01:44:34,380
En toch als jonge jongen dus een heleboel emoties
opgedaan, heel veel sp.. ja, eh.. spanningen dus.

1227
01:44:35,310 --> 01:44:38,910
Ik begreep er niet veel van, ik was
niet politiek geschoold, ik had geen

1228
01:44:38,910 --> 01:44:45,810
inzichten in de krijgsverrichtingen,
hoe dat tactisch allemaal werd gespeeld.

1229
01:44:46,680 --> 01:44:48,520
Maar je was er wel onderdeel
van, en je voelde die

1230
01:44:48,520 --> 01:44:53,520
spanning dus, hè. Dat het
er was hè. Dat is het punt.

1231
01:44:53,520 --> 01:44:53,733
Ja

1232
01:44:53,520 --> 01:44:58,100
Bent u blij dat u terug
bent gegaan naar Java

1233
01:44:58,100 --> 01:45:04,880
Ja, ik eh.. tweeledig.. ik heb
daar een land teruggevonden,

1234
01:45:05,990 --> 01:45:09,140
wat heel anders er uitzag als
dat ik in mijn verbeelding had.

1235
01:45:10,400 --> 01:45:13,680
Wij hebben dus in Indonesië altijd
in het Preanger-gebergte gezeten.

1236
01:45:13,680 --> 01:45:15,689
Dat is dus een gebied onder Bandung.

1237
01:45:15,689 --> 01:45:23,450
Je hebt (gebaart locatie met zijn handen)Bandung,
Bogor, Buitenzorg, Puntjak, Bandung, en

1238
01:45:23,450 --> 01:45:29,650
daaronder het Preanger-gebergte, en al die..
dat gebied, daar hebben wij dus veel gezeten.

1239
01:45:29,650 --> 01:45:33,390
En een dorpje Tjiwideh met
vier, vijf huisjes, waar ik een

1240
01:45:33,390 --> 01:45:36,310
paar maanden gezeten heb, is
nou een grote stad geworden.

1241
01:45:37,370 --> 01:45:58,000
Dat vind je niet meer terug

1242
01:45:58,000 --> 01:46:03,510
U vertelt net dat u met uw vrouw
terug bent gegaan naar Java.

1243
01:46:03,510 --> 01:46:12,310
En ik vroeg of dat voor u goed
was geweest om daar te zijn

1244
01:46:12,310 --> 01:46:16,750
Ja, ik had na mijn terugkomst
uit Indonesië in 1951 toch

1245
01:46:16,750 --> 01:46:21,943
altijd wel de wens gehad om nou
weer eens keer terug te gaan.

1246
01:46:21,943 --> 01:46:27,110
Ik heb u al eerder vertelt dat ik..
vooral in de beginperiode voelde ik me

1247
01:46:27,110 --> 01:46:30,760
heel erg getrokken tot dat land(maakt
handgebaren), dat zoog mij helemaal op.

1248
01:46:30,760 --> 01:46:34,470
Ik denk ook door de spanningen
die je daar gehad hebt, en

1249
01:46:34,470 --> 01:46:38,014
de dingen die daar zijn
gebeurd, wat jij meegemaakt hebt.

1250
01:46:38,015 --> 01:46:40,659
Later is dat wat minder
geworden, maar toch altijd wel

1251
01:46:40,660 --> 01:46:45,910
de drang om daar weer.. ik
ben daar vorig jaar geweest

1252
01:46:45,910 --> 01:46:49,610
Sumatra was een belevenis, kende
ik niet, Toba-meer, prachtig.

1253
01:46:50,160 --> 01:46:52,780
Maar toen ik Java kwam,
toen was het anders.

1254
01:46:55,720 --> 01:47:00,430
Ik ben weer op een Bogor geweest,
ik ben weer over de Puntjak gereden.

1255
01:47:00,700 --> 01:47:07,090
Maar de Puntjak in onze tijd, was een
gebied waar je op je hoede moest zijn.

1256
01:47:07,940 --> 01:47:16,000
Waar we waren voor konvooibegeleidingen, waar
beschietingen waren, waar je dood kon gaan.

1257
01:47:16,000 --> 01:47:24,960
En nu was ik daar als toerist, nu was er geasfalteerd,
nu waren er allemaal huisjes langs, en stonden

1258
01:47:24,960 --> 01:47:29,390
er lieve palmbomen waar ik… die hebben er toen
ook wel gestaan, maar daar had je geen oog voor.

1259
01:47:29,990 --> 01:47:33,170
Die waren er wel, maar toen kon
er iemand in zitten met een

1260
01:47:33,170 --> 01:47:40,806
mes, of met iets.. Ik had dat
nu dus… ik beleefde dat anders

1261
01:47:42,550 --> 01:47:46,170
Ik heb met onze reisleider toen
wij daar waren, in Bandung, een

1262
01:47:46,170 --> 01:47:49,750
afspraak gemaakt, dat ik graag nog
even naar het ereveld Pandu wilde.

1263
01:47:51,140 --> 01:47:54,612
Ik heb dat ook gedaan, maar zij
is gelukkig met mij mee gegaan.

1264
01:47:54,612 --> 01:48:00,660
Want wat ik niet wist, als je op begraafplaats
komt,dan ga je eerst schrikken. Òh, zo slordig.

1265
01:48:00,660 --> 01:48:04,750
Allemaal graven(beeldt
met zijn handen uit), daar

1266
01:48:04,750 --> 01:48:07,170
liggen bedelaars, daar rijden
ze met brommertjes door.

1267
01:48:07,170 --> 01:48:08,690
Ik denk: Is dat het nou?

1268
01:48:09,020 --> 01:48:12,840
Maar als je dan.. Dat schijnt dan een
algemene begraafplaats te zijn, want als je

1269
01:48:12,840 --> 01:48:18,060
daar dan achter komt, de achterkant, daar
is een hek, daar staat ook iemand te.. dat

1270
01:48:18,060 --> 01:48:21,590
is een poort, daar mag je alleen maar in
als je aangekondigd wordt, en dat is dus

1271
01:48:21,590 --> 01:48:26,400
het gedeelte van wat onderhouden wordt
door de Nederlandse oorlogsgravenstichting.

1272
01:48:26,400 --> 01:48:32,690
En daar lagen onze jongen. Ja, daar...
prachtig, al die rijen met kruizen.

1273
01:48:32,860 --> 01:48:36,210
Schitterend onderhouden,
gras mooi onderhouden.

1274
01:48:37,690 --> 01:48:43,640
En ik heb mijn mannen daar dus, mijn vrienden
daar weer gedag kunnen zeggen. Heel emotioneel

1275
01:48:43,930 --> 01:48:45,680
Ik heb me niet in kunnen houden.

1276
01:48:46,870 --> 01:48:53,297
Ik kan het nu weer vertellen, maar ik was
toen... dan komt er vanzelf een brok in je keel,

1277
01:48:53,298 --> 01:49:01,250
en je wordt helemaal warm, en dan weet je niet
ja… waarom moeten die jongens daar.. waarom

1278
01:49:01,250 --> 01:49:05,500
hebben die nou niet de kans gekregen om
hetzelfde leven op te bouwen wat..(wijs naar

1279
01:49:05,501 --> 01:49:12,520
zichzelf) hè? Het plezier wat ik gehad heb om
daarna toch weer.. lief te hebben, mijn vrouw

1280
01:49:12,520 --> 01:49:17,510
te kunnen leren kennen, kinderen te kunnen
krijgen, dat hebben hun allemaal niet gehad.

1281
01:49:18,170 --> 01:49:22,990
Die weten nog steeds niet wat televisie
is. Dat moest nog uitgevonden worden.

1282
01:49:23,060 --> 01:49:26,726
Die jongens hebben nooit
een chipkaart gehad. Nee.

1283
01:49:26,726 --> 01:49:34,760
Ja, een beetje raar om te zeggen, maar die
mannen, die hebben dus.. die zijn voor koningin

1284
01:49:34,760 --> 01:49:37,775
en vaderland ook dienstplichtig naar Indië
gegaan, en die hebben daar hun leven gegeven.

1285
01:49:37,776 --> 01:49:39,760
Nou, dat is toch heel wat.

1286
01:49:40,180 --> 01:49:46,133
En dat komt als een.. als een.. als een
idee.. als je daar op dat graf staat.

1287
01:49:46,134 --> 01:49:54,930
Ja, dat kan je niet
onder woorden brengen

1288
01:49:54,930 --> 01:49:56,542
Dat gaat met tranen. Ik heb ze
gegroet, ik heb ze gedag gezegd.

1289
01:49:56,542 --> 01:50:00,085
En toen was er.. en dan
is het voor mij over.

1290
01:50:00,086 --> 01:50:07,250
We hebben de reis voortgezet, en ik kwam in
de buurt van Semarang, en toen was ik weg.

1291
01:50:07,250 --> 01:50:09,720
Ik heb daar een inzinking gehad.

1292
01:50:11,120 --> 01:50:15,310
Ik kan me nog herinneren dat ik in
Semarang, in 1951, ben ik met malaria

1293
01:50:15,310 --> 01:50:18,830
geweest, ik ben daar erg ziek geworden,
ik was daar helemaal in de war.

1294
01:50:19,370 --> 01:50:22,445
Ik kwam nu na zestig jaar
weer in de buurt van Semarang,

1295
01:50:22,445 --> 01:50:29,400
en het was net of ik.. of
ik de grond in werd gezogen.

1296
01:50:29,400 --> 01:50:31,600
Ik werd door dat land gepakt.

1297
01:50:37,190 --> 01:50:42,240
In de bus dachten ze dat ik
ziek werd, dat ik een hartaanval

1298
01:50:42,240 --> 01:50:44,133
had, of dat ik een hersenbloeding
had, of wat dan ook.

1299
01:50:44,133 --> 01:50:48,480
En ik werd naar een ziekenzaaltje
gebracht, die doktoren konden niks vinden.

1300
01:50:48,480 --> 01:50:52,630
Die vonden nodig dat ik naar het
hospitaal in Semarang werd gebracht.

1301
01:50:53,050 --> 01:50:56,649
Ben ik ook met een
ambulance naartoe gebracht

1302
01:50:56,650 --> 01:51:03,870
Daar is een hartonderzoek geweest, een
hersenonderzoek gemaakt. Ik was zo gezond als een vis.

1303
01:51:05,540 --> 01:51:10,220
Ik heb mij op advies van de
dokter.. heb ik mijn reis voort mogen

1304
01:51:10,220 --> 01:51:14,240
zetten, ik heb me ook weer
aangesloten bij de vakantiegroep.

1305
01:51:16,350 --> 01:51:23,190
Die groep is per boot naar Bali gegaan, omdat
ik in Semarang eh.. in Soerabaja lag, in het

1306
01:51:23,190 --> 01:51:28,150
ziekenhuis, heb ik met mijn vrouw daar een
vliegticketje gekocht, en we hebben gevlogen naar Bali.

1307
01:51:28,150 --> 01:51:31,170
Schitterend. Ik was zo gezond als wat.

1308
01:51:31,170 --> 01:51:34,380
Allen toen ik daar in die
buurt van Semarang kwam

1309
01:51:35,940 --> 01:51:40,910
eh.. had ik geen controle
meer over mijn eigen lichaam.

1310
01:51:40,910 --> 01:51:43,620
Ik weet niet hoe.. ik kan
dat niet verklaren, maar

1311
01:51:43,620 --> 01:51:48,075
ik werd daar.. ik werd..
ik was één met die grond.

1312
01:51:48,075 --> 01:51:50,260
Ik werd helemaal weggetrokken.

1313
01:51:52,780 --> 01:51:56,900
Toen ik eenmaal weer in Bali was, was
dat over, en ik ben.. na een week zijn

1314
01:51:56,900 --> 01:52:01,970
we teruggevlogen naar Nederland, en ik
heb dat hier gemeld aan mijn huisarts.

1315
01:52:01,971 --> 01:52:05,270
Ik ben ook weer helemaal
bij allerlei specialisten,

1316
01:52:05,270 --> 01:52:06,281
hartspecialist en internist
door de molen gegaan.

1317
01:52:06,282 --> 01:52:11,770
Hier zit ie, zo gezond als een vis(maakt
aanhalingstekens met zijn vingers). Niks aan de hand

1318
01:52:11,770 --> 01:52:18,200
Toen dat gebeurde in Semarang, was er iets
speciaals wat u zag, of waar u aan dacht

1319
01:52:18,200 --> 01:52:20,740
Ja, wat gebeurtenissen,
die daar hebben voor.. ja,

1320
01:52:20,740 --> 01:52:24,195
dat komt dan weer.. nou
niet.. ja, dat komt terug.

1321
01:52:24,196 --> 01:52:37,840
Ik wil niet zeggen: Dat beleef je. Die
spanning die maakt dan meester van je.

1322
01:52:37,840 --> 01:52:42,010
Ik kan daar verder niks over vertellen.
Alleen maar dat dat me is overkomen

1323
01:52:42,020 --> 01:52:44,160
En heeft u dat vaker meegemaakt

1324
01:52:44,160 --> 01:52:54,950
Zo’n spanning als dat ik daar? Nee. Alleen vorig
jaar, toen ik in de buurt van Semarang kwam. Ja.

1325
01:52:54,950 --> 01:53:06,000
Ik had toen het gevoel, of dat land me weer wou
hebben. Ja.. nee.. hoe moet ik dat nou vertellen.

1326
01:53:06,240 --> 01:53:16,090
Je wordt gepakt. De spanning van toen
kwam weer terug, en grijpt je dan.

1327
01:53:17,390 --> 01:53:26,560
En ik weet niet hoe dat komt. Ik heb
toen in 1951, dat ik in Semarang zat.

1328
01:53:27,020 --> 01:53:32,818
Ja, daar zijn spanningen geweest. Maar die kan
je als jonge jongen best aan, want je bent stoer.

1329
01:53:32,819 --> 01:53:37,929
Maar schijnbaar neemt het
toch een soort bezit van je.

1330
01:53:37,929 --> 01:53:42,870
Want toen ik er vorig jaar in de buurt kwam, heb
ik daar.. toen heb ik daar last van gehad. (lacht

1331
01:53:44,530 --> 01:53:50,670
En kunt u die spanning omschrijven?
Waar.. waar komt dat vandaan

1332
01:53:52,490 --> 01:53:59,460
Ja, nee, ja. Laten we ’t maar noemen.. het zijn
spanningen geweest. En die zijn weer teruggekomen.

1333
01:53:59,460 --> 01:54:00,380
(lacht) Ja

1334
01:54:01,640 --> 01:54:08,470
En heeft u nu nog dat u daar wel weer last
van hebt, omdat u daaraan terug moet denken

1335
01:54:08,470 --> 01:54:11,780
Nee, ik wordt er ’s nachts nooit wakker van,
ik heb er hier geen.. nee, dat is. Het is klaar

1336
01:54:11,780 --> 01:54:19,450
En heeft u er toen nog met
uw vrouw toen over gesproken

1337
01:54:19,450 --> 01:54:23,560
Ja, hè, zij is bij mij geweest
met het vervoer naar het

1338
01:54:23,560 --> 01:54:27,790
hospitaal in Soerabaja, en ze
is bij me op die kamer geweest.

1339
01:54:27,790 --> 01:54:30,575
We hebben met elkaar gesproken, maar
ik heb verder geen problemen. Nee hoor.

1340
01:54:32,270 --> 01:54:36,090
Hier is het.. ik ben er klaar mee

1341
01:54:36,090 --> 01:54:36,610
U wilt er eigenlijk liever
niet meer over praten

1342
01:54:36,610 --> 01:54:39,330
Nee, het is klaar

1343
01:54:39,330 --> 01:54:41,650
En ook niet met uw kameraden

1344
01:54:45,380 --> 01:54:50,983
Nee. Het is goed zo

1345
01:54:51,060 --> 01:54:55,490
Is dat voor u een manier
om er mee om te gaan

1346
01:54:55,490 --> 01:54:56,460
J

1347
01:54:59,360 --> 01:55:04,300
En uw kinderen? Praat u wel eens
met uw kinderen over uw diensttijd

1348
01:55:04,970 --> 01:55:10,310
Nou, net zoals wij, na
onze terugkomst in Indië,

1349
01:55:10,310 --> 01:55:14,210
wisten dat we eigenlijk niet
over Indië moesten praten.

1350
01:55:15,320 --> 01:55:19,780
Nee, ik heb eigenlijk met mijn kinderen..
ja, ze weten wel dat ik in Indonesië ben

1351
01:55:19,780 --> 01:55:20,440
geweest, maar ik nooit over mijn ervaringen
uit Indonesië met mijn kinderen gesproken.

1352
01:55:20,440 --> 01:55:26,670
Nee, daar weten ze
eigenlijk weinig van

1353
01:55:26,670 --> 01:55:29,680
Heeft u daar ook geen behoefte aan

1354
01:55:29,680 --> 01:55:37,651
Nee.. nee. Mijn vrouw en ik hebben
vier hele fijne jongens gehad.

1355
01:55:37,651 --> 01:55:40,730
Ze hebben een fijne
schoolopleiding gehad.

1356
01:55:40,730 --> 01:55:46,180
Ze zijn alle vier goed in de maatschappij
terecht gekomen. Ze zijn alle vier gelukkig.

1357
01:55:46,180 --> 01:55:48,800
En dat moet zo blijven. Ja(lacht)

1358
01:55:48,800 --> 01:55:52,556
U bent bang ze te belasten met
de dingen die u heeft meegemaakt

1359
01:55:52,670 --> 01:55:57,400
Nou, zo heb ik daar nog nooit over gedacht,
en daar hoef ik niet.. nee, nee, nee, nee

1360
01:55:57,400 --> 01:56:06,016
U zegt: Ze zijn gelukkig, ik hou het
zo. Maar misschien zijn ze ook wel.

1361
01:56:06,120 --> 01:56:06,940
U wilt meer van mij weten

1362
01:56:06,940 --> 01:56:11,400
Nou, ik ben benieuwd of u toch
niet dingen zou willen delen

1363
01:56:12,160 --> 01:56:18,700
Nee, dat is goed. Deze jongens, die hebben.. die
leven.. we zitten nu in een hele andere wereld.

1364
01:56:21,630 --> 01:56:30,531
Mijn jongens leven in een wereld waarin ze hun
plaats gevonden hebben, en waarin ze het goed hebben.

1365
01:56:30,531 --> 01:56:33,290
En dat ga ik niet verstoren.
Nee, dat is goed zo. Prima.

1366
01:56:34,360 --> 01:56:37,171
En ik heb mijn tijd ook
afgesloten, en dat is ook goed zo

1367
01:56:39,630 --> 01:56:44,360
Is het.. zijn het wel dat er
door missies die er nu zijn naar

1368
01:56:44,360 --> 01:56:48,220
Uruzgan en dergelijke, dat er wel
voor uw gevoel meer begrip is

1369
01:56:48,680 --> 01:56:50,450
Oh ja, zeker.

1370
01:56:52,920 --> 01:56:58,040
Nou, juist door de bekendheid van
de missies die nu plaatsvinden,

1371
01:56:58,040 --> 01:57:01,740
vooral in Uruzgan, waar we
het dan allemaal over hebben.

1372
01:57:02,090 --> 01:57:05,680
Je kunt op de televisie ’s
avonds zien wat er is gebeurd.

1373
01:57:09,740 --> 01:57:11,602
En er is meer belangstelling
daarvoor hè. Kijk alleen maar

1374
01:57:11,602 --> 01:57:14,920
naar de Nederlandse veteranendag
die wij in juni hebben.

1375
01:57:14,920 --> 01:57:19,570
Wat voor een belangstelling is
er van de regeringswege om daar

1376
01:57:19,570 --> 01:57:25,090
alles aan te doen om daar weer
eerbetoon te geven aan onze jongens

1377
01:57:26,690 --> 01:57:29,672
Wanneer is dat voor u uhm.. ja.

1378
01:57:29,730 --> 01:57:38,160
De eerste keer toen ik dat ervaarde, nou, ik zal
je vertellen, wij.. De eerste keer in Wageningen,

1379
01:57:38,650 --> 01:57:45,780
5 mei bevrijdingsfeest, en toen had je defilé
Wageningen, en ik had veel op de televisie gezien.

1380
01:57:45,780 --> 01:57:47,650
Prins Bernhard stond daar.

1381
01:57:47,651 --> 01:57:52,420
En de oude strijdmakkers
gingen aan hem langs, en..

1382
01:57:52,420 --> 01:57:55,936
Mijn idee was, nou, men
paradeert daar voor Bernhard.

1383
01:57:55,936 --> 01:58:02,940
Ons eskadron werd ook een keer opgeroepen om mee
te doen. Ik heb drie keer Wageningen meegelopen

1384
01:58:03,180 --> 01:58:05,100
Welk jaar was dat

1385
01:58:05,930 --> 01:58:16,142
We zitten nu in 19.. nee, dat was in 2006,
7, en 8, heb ik meegelopen in Wageningen.

1386
01:58:16,143 --> 01:58:19,150
De eerste keer in Wageningen.

1387
01:58:19,860 --> 01:58:22,850
Mijn idee was, nou, we
worden ook ingedeeld in één

1388
01:58:22,850 --> 01:58:25,956
van die groepen, en we..
ik mag langs Bernhard lopen.

1389
01:58:25,957 --> 01:58:33,600
Òh, en dat was de eerste emotie die wij
toen ondervonden.. dat was.. nee, wij

1390
01:58:33,600 --> 01:58:38,930
liepen niet langs prins Bernhard, wij
liepen door de bevolking van Wageningen.

1391
01:58:39,910 --> 01:58:44,520
En Wageningen stond vol. En ik heb drie
kilometer door de bevolking gelopen.

1392
01:58:44,520 --> 01:58:51,210
Straatje in, straatje uit, en overal werd geklapt.
En die.. en die klapten voor ons, voor mij.

1393
01:58:51,910 --> 01:58:54,670
En mijn vrouw die stond
toen tussen het publiek.

1394
01:58:55,620 --> 01:58:57,890
En die heb moeders aan
kinderen horen vertellen van:

1395
01:58:57,890 --> 01:59:04,440
Ja, dat zijn die jongens die
toen in Indië zijn geweest.

1396
01:59:04,440 --> 01:59:12,205
En dat was de eerste keer, na alle stilzwijgen,
dat er en plein public voor mij werd geklapt.

1397
01:59:12,205 --> 01:59:16,200
Dat heb ik ook een brok in mijn keel gehad. En
dat heb Jan Vergnes, die heb dat meegemaakt.

1398
01:59:16,200 --> 01:59:21,594
En dat hebben al onze jongens, als we
op de reünie er over spreken.. de eerste

1399
01:59:22,410 --> 01:59:42,562
keer in Wageningen, dat was een hulde
van het Nederlandse publiek aan ons.

1400
01:59:42,562 --> 01:59:42,699
(geëmotioneerd) Schitterend

1401
01:59:42,700 --> 01:59:46,350
Had het voor uw gevoel
eerder moeten komen

1402
01:59:46,350 --> 01:59:53,690
Ja, misschien wel. Ja.
Tweede keer, dan weet je dat.

1403
01:59:53,690 --> 01:59:59,020
Dan is dat.. heb zich dat… ja, er speelt
nu een politiek spelletje, in Wageningen

1404
01:59:59,020 --> 02:00:07,400
wil men eigenlijk niet meer op de planken,
en men gaat de pijlen richten(uitbeeldend)

1405
02:00:07,400 --> 02:00:11,280
op veteranendag dus in Den Haag hè.
Maar ook als je in Den Haag loopt.

1406
02:00:11,280 --> 02:00:16,360
Ja, ik heb nou twee keer defilé in Den
Haag gelopen. Ik vind het schitterend.

1407
02:00:16,360 --> 02:00:20,609
Ja, ik zuig het nu op, het is
prachtig. Dat wil je hebben. Ja mooi

1408
02:00:20,850 --> 02:00:23,450
Was het de Landelijke veteranendag

1409
02:00:23,690 --> 02:00:24,960
Ja, heel mooi.

1410
02:00:25,090 --> 02:00:30,650
Het gaat niet om die gratis rijstmaaltijd daar..
ah, dat is leuk, en de souvenirtjes, die je krijgt.

1411
02:00:31,200 --> 02:00:33,375
Maar dat defilé door de bevolking heen, dat ze
voor je klappen. Dat is prachtig. Heel mooi.

1412
02:00:33,376 --> 02:00:36,610
Dat is zo fijn(geëmotioneerd).
Ja, en dat is nog

1413
02:00:36,610 --> 02:00:43,490
iedere keer (grijpt zijn
keel ter illustratie).. brok.

1414
02:00:43,760 --> 02:00:45,630
Ja, maar heel mooi

1415
02:00:45,630 --> 02:00:47,650
Wat raakt u dan op dat moment

1416
02:00:49,890 --> 02:00:55,660
Nou, dat het toch van wildvreemden, maar
ook Nederlanders, dat die.. dat die acte de

1417
02:00:55,660 --> 02:01:04,420
presence geven, en dat ze… een dankbaarheid
tonen voor toch.. dat je voor jouw land, voor

1418
02:01:04,420 --> 02:01:10,270
je.. daar in een heel vreemd ander land,
daar je diensten met levensgevaar heb gedaan.

1419
02:01:10,470 --> 02:01:15,390
Ja, dat is.. dat voel je dan zo

1420
02:01:15,390 --> 02:01:20,430
En heeft u die waardering, of die
dank, heeft u dat gemist daarvoor

1421
02:01:21,760 --> 02:01:27,600
Nu blijkt dat je dat dan gemist hebt ja. ’t
Is er nooit geweest. Je moest gewoon doen.

1422
02:01:27,600 --> 02:01:33,049
Je kwam terug uit Indië, en er werd geacht
dat je de draad van het leven weer oppakte.

1423
02:01:33,050 --> 02:01:35,625
En daar werd niet meer over gesproken.

1424
02:01:35,850 --> 02:01:39,180
Je zat met(maakt handgebaren) een
heleboel dingen die je ervaren

1425
02:01:39,180 --> 02:01:42,490
had, en wat je had meegemaakt, en
daar werd niet meer over gesproken.

1426
02:01:42,490 --> 02:01:47,710
Je deed weer mee in het Nederlandse
bestel. Je moest je draai weten te vinden

1427
02:01:47,710 --> 02:01:52,948
Ik zei de gek ben op de politieschool geweest.
Ik heb een jaar.. ik ben politieagent geworden.

1428
02:01:52,948 --> 02:01:55,927
Ik moest dan eh.. ik heb nog
verkeer staan leiden met het

1429
02:01:55,928 --> 02:01:58,610
handje(steekt zijn hand
omhoog), om verkeer te regelen.

1430
02:01:58,610 --> 02:02:03,160
Maar over Indië werd niet gesproken,
en dat is.. later is dat weer gekomen.

1431
02:02:03,270 --> 02:02:10,130
Ah, het is zo prachtig als eh.. als je daar
zo’n defilé loopt. De eerste keer Wageningen?

1432
02:02:11,220 --> 02:02:19,630
Ik had tranen in mijn ogen daar. Ik dacht dat ik
voor Bernard liep. Dat was helemaal niet waar.

1433
02:02:19,630 --> 02:02:23,480
Bernard groet jou. Òh,
schitterend, om dat te ervaren.

1434
02:02:23,850 --> 02:02:30,720
Dat was eh.. dat was na Indië de
eerste publieke, publiekelijke

1435
02:02:30,720 --> 02:02:37,260
dankzegging voor je bewezen diensten
in Indië. Ah, dat was geweldig.

1436
02:02:37,260 --> 02:02:39,820
Dat hebben we opgezogen. En ik heb later
met die jongens er ook over gesproken.

1437
02:02:39,820 --> 02:02:42,110
Zo hebben ze het allemaal ervaren.

1438
02:02:42,110 --> 02:02:48,080
Jos Keune ook, Jan Vergnes, precies hetzelfde,
allemaal, iedereen, al die jongens, Van Lierop.

1439
02:02:48,260 --> 02:02:50,530
Allemaal. Prachtig

1440
02:02:50,530 --> 02:02:53,650
En hoelang heeft u daar op gewacht

1441
02:02:53,650 --> 02:02:55,690
Hoe bedoel je

1442
02:02:55,690 --> 02:02:57,570
Op dat stukje waardering

1443
02:02:59,430 --> 02:03:04,440
Nou ja, vanaf ‘51, dat je terug
kwam. Het is altijd weggeweest.

1444
02:03:04,440 --> 02:03:09,769
In mijn beroepstijd in militaire dienst heb ik
veel te maken gehad met militairen die dus ook als

1445
02:03:09,770 --> 02:03:13,734
dienstplichtige vroeger in Indië hebben gezeten,
en het was de gewoonste zaak van de wereld dat je

1446
02:03:13,734 --> 02:03:16,340
met elkaar..(doet voor) Oh, zat jij daar, en zat
jij daar, en jij hebt dat en… ja, dat was normaal.

1447
02:03:16,340 --> 02:03:25,892
Maar, onder de bevolking, onder Nederland,
in de burgermaatschappij dus niet.

1448
02:03:25,892 --> 02:03:30,200
En dat is nu anders... gelukki

1449
02:03:30,290 --> 02:03:36,900
Wat vindt u van de houding van de
overheid naar u, als Indië-veteraan

1450
02:03:36,900 --> 02:03:38,810
Ja, laat ik het
voorzichtig uitdrukken.

1451
02:03:39,610 --> 02:03:48,553
In Roermond staat het….
Indiëmonument, hè. Ik weet

1452
02:03:48,554 --> 02:03:51,470
niet of u dat kent, of u
dat wel eens gezien hebt?

1453
02:03:51,470 --> 02:03:58,770
Al die zuilen met al die namen van die
jongens, en die parabool met die waterval

1454
02:04:00,670 --> 02:04:03,520
Ach, ik ben daar nou in zeven
september weer geweest, je

1455
02:04:03,520 --> 02:04:11,230
bent daar met een twintig
duizendtal oud-Indiëveteranen.

1456
02:04:11,230 --> 02:04:14,981
Ja, bij de Huzaren hebben we een
Huzarenlied hè. Daar zingen we: Wij

1457
02:04:14,982 --> 02:04:17,542
zijn Huzaren, wij zijn Huzaren van
Boreel, voor ons is niets te veel.

1458
02:04:18,330 --> 02:04:22,430
Maar we zingen ook: Onze vorstin
zullen wij altijd vereren.

1459
02:04:23,460 --> 02:04:29,380
Maar wij hebben nog iemand van het koningshuis
daar in Roermond gezien. Nog nooit.

1460
02:04:30,800 --> 02:04:33,350
Er staat wel altijd
iemand van de regering.

1461
02:04:34,010 --> 02:04:37,535
Namens de regering, dit keer was het dan Maxime
Verhagen, de minister van buitenlandse zaken.

1462
02:04:37,535 --> 02:04:40,330
Maar we horen elk jaar
het zelfde verhaal.

1463
02:04:40,330 --> 02:04:46,404
Ja: Jullie moesten, je had zo weinig
opleiding, en eh.. waardering.

1464
02:04:46,404 --> 02:04:50,471
Maar dat is het dan ook eigenlijk.
Dat gaat een beetje langs ons heen.

1465
02:04:50,472 --> 02:04:57,655
Dat is.. nee.. de waardering…
Ik vind het prachtig om bij

1466
02:04:57,656 --> 02:05:01,010
de defilé door het publiek te
lopen, dat is de waardering.

1467
02:05:01,010 --> 02:05:01,930
Dat is het

1468
02:05:04,100 --> 02:05:07,290
Het Indië-monument is
er sinds ‘88 meen ik

1469
02:05:07,860 --> 02:05:09,150
Ja, ik weet niet.

1470
02:05:09,150 --> 02:05:11,690
Ja, dat Indië-monument
is ook niet opgericht op

1471
02:05:11,690 --> 02:05:14,040
initiatief van de regering,
dat is een burgerinitiatief.

1472
02:05:14,040 --> 02:05:23,390
Het spijt om het te moeten zeggen, maar het is
van regeringswege, of vanwege het koningshuis

1473
02:05:23,390 --> 02:05:30,750
is er eigenlijk nog nooit een moment van
begrip geweest, of van medeleven, op dat gebied.

1474
02:05:30,750 --> 02:05:35,340
Nee. Ik moet me voorzichtig
uitdrukken, maar het is wel zo

1475
02:05:35,950 --> 02:05:38,580
Maar waarom moet u zich
voorzichtig uitdrukken

1476
02:05:39,100 --> 02:05:45,250
Nou ja, voorzichtig uitdrukken.. Ik wil geen
majesteitsschendende uitspraken doen. (lacht

1477
02:05:45,250 --> 02:05:52,730
Maar wat ik begrijp uit de
woorden, is dat u wel graag

1478
02:05:52,730 --> 02:05:54,960
de koningin een keer bij
het monument in Roermond..

1479
02:05:54,960 --> 02:05:58,800
Nou, het zou toch prachtig zijn als
Willem-Alexander, of hare majesteit Beatrix, eens

1480
02:05:58,840 --> 02:06:11,180
een keer daar.. ze hoeft geen dure toespraak
ofzo.. ze hoeft alleen een keer te komen.

1481
02:06:11,180 --> 02:06:14,560
Dan kan ze van mij een dikke
kus krijgen, is het goed. (lacht

1482
02:06:14,560 --> 02:06:23,419
Wat had u van de overheid verwacht, qua houding
ten opzichte van Indië-veteranen, zoals u

1483
02:06:25,860 --> 02:06:28,570
Ja, wat had je verwacht.

1484
02:06:29,360 --> 02:06:34,420
Kijk eh.. het is zo materieel
allemaal hè. Toen ik terug

1485
02:06:34,420 --> 02:06:37,230
uit Indië.. kreeg ik het
recht een speldje te dragen.

1486
02:06:39,260 --> 02:06:42,520
Ik heb een kaart gekregen
om een maand lang gratis

1487
02:06:42,520 --> 02:06:45,040
door Nederland te reizen,
om mijn familie te bezoeken.

1488
02:06:45,350 --> 02:06:49,589
Ik geloof zelfs dat ik nog geld gekregen heb
om een burgerlijk kostuum te kopen. Dacht ik.

1489
02:06:49,589 --> 02:06:57,330
Ben ik vergeten, weet ik niet meer, dacht het
wel. Ja, ’t is een beetje materieel gedoe.

1490
02:06:59,900 --> 02:07:05,120
Maar zoals je nu veteraneninstituten
hebt, en waar je als

1491
02:07:05,120 --> 02:07:08,639
je problemen hebt, terecht
kunt, om wat te vertellen.

1492
02:07:08,639 --> 02:07:13,310
Zoals ik nou lekker met u heb kunnen babbelen,
me eigenlijk een beetje heb kunnen laten gaan.

1493
02:07:13,310 --> 02:07:21,135
Sorry hoor. Nou, dat is er nooit geweest.
En dat had er wel moeten zijn vind ik.

1494
02:07:21,135 --> 02:07:28,580
Je hebt nu het veteraneninstituut, en het
veteranenplatform. En die zijn goed op weg

1495
02:07:29,340 --> 02:07:32,840
Sinds wanneer is dat dan
gekomen? Wanneer is dat veranderd

1496
02:07:34,950 --> 02:07:36,810
Een aantal jaren geleden.

1497
02:07:37,840 --> 02:07:43,230
Ik noem één ding: Elke militair die in
Indië geweest is, heeft een veteranenpas.

1498
02:07:44,100 --> 02:07:47,660
Elke militair die op missie geweest
is, heeft een veteranenpas.

1499
02:07:47,660 --> 02:07:50,350
Dat wordt uitgegeven door
het veteraneninstituut.

1500
02:07:50,860 --> 02:07:55,110
En één van de rechten die je dan hebt,
als houder van zo’n veteranenpas,

1501
02:07:55,110 --> 02:08:01,230
is dat je de reünies kunt
bezoeken, dat je vrije toegang hebt

1502
02:08:01,340 --> 02:08:05,880
tot, ik weet niet wat voor musea,
en dat soort dergelijke dingen.

1503
02:08:07,190 --> 02:08:12,700
Haha, maar in januari heb ik hetzelfde
gedaan, als u doet nou bij mij.

1504
02:08:12,700 --> 02:08:18,980
Ik ben bij nabestaanden van onze jongens in
Indonesië geweest. Wij hebben die mensen bezocht.

1505
02:08:19,730 --> 02:08:21,813
Eerst opgespoord: Waar
wonen die allemaal?

1506
02:08:21,813 --> 02:08:25,920
We hebben die mensen bezocht, en
gezegd van: Goh, ja wij hebben

1507
02:08:25,920 --> 02:08:28,870
dus toen wij terugkwamen uit Indië
eigenlijk nooit aan u gedacht.

1508
02:08:28,870 --> 02:08:31,976
Ja, wij hebben ons eigen leven..
wij zijn gaan trouwen, we

1509
02:08:31,977 --> 02:08:35,310
hebben kindertjes gekregen, en
we hebben elkaar weer opgezocht.

1510
02:08:36,090 --> 02:08:42,720
En we hebben wel elk jaar bij onze reünie uw z..
uw broer, die dus daar is overleden, herdacht.

1511
02:08:43,180 --> 02:08:44,925
Maar aan u zijn wij nooit toegekomen

1512
02:08:47,090 --> 02:08:51,670
En in onze enthousiasme hebben we die
mensen ook uitgenodigd op onze reünie.

1513
02:08:52,530 --> 02:08:55,180
En zo enthousiast als dat we
waren, hebben we ook altijd gezegd

1514
02:08:55,180 --> 02:08:59,950
van: Nou, dat kost u niks, want
daar krijgt u vrij vervoer voor.

1515
02:08:59,950 --> 02:09:05,000
Nee, niet dus hè. Want vrij vervoer
hangt vast aan dat veteranenpasje.

1516
02:09:07,030 --> 02:09:11,840
En ik ben militair geweest, en elke militair
die een veteranenpas.. die komt te overlijden,

1517
02:09:11,840 --> 02:09:16,440
hun nabestaanden, kan op recht van.. maar al
die jongens die in Indië gestorven zijn, die

1518
02:09:16,440 --> 02:09:20,787
zijn nooit im Frage geweest, die zijn nooit
aan bod.. die familieleden waren vergeten.

1519
02:09:20,788 --> 02:09:27,490
Dus wij hebben contact gezocht met het ministerie
van Defensie, en wij hebben dat punt aangebracht.

1520
02:09:27,490 --> 02:09:31,730
Ja, en dat was een item waar
ze nog aan gedacht hadden.

1521
02:09:31,730 --> 02:09:36,650
We hebben stante pede dus ook gelijk veertien
vrij-vervoertjes gekregen, met de belofte

1522
02:09:36,650 --> 02:09:39,664
van de minister dat er een regeling zou
komen voor de nabestaanden van deze mensen.

1523
02:09:39,665 --> 02:09:40,160
Nou, ik vind dat we dat bereikt hebben

1524
02:09:40,160 --> 02:09:43,770
Maar dat was op initiatief
van de 43ste ZVE

1525
02:09:44,060 --> 02:09:52,719
Dat was een initiatief van dat clubje.. nou, van
Dick Veenstra, van mijzelf, Jan, en Freek Maatman.

1526
02:09:52,720 --> 02:09:55,640
Wij hebben dat bedacht,
met zijn vieren

1527
02:09:55,640 --> 02:09:59,480
Maar u vindt dat de overheid dat zelf

1528
02:10:00,530 --> 02:10:04,050
Ja, dat is iets waar die
overheid nou eh… al hadden.. in

1529
02:10:04,440 --> 02:10:06,900
1951, toen ik terugkwam uit
Indië, al mee had moeten komen.

1530
02:10:07,970 --> 02:10:10,750
Ik vind dat al die nabestaanden
van die mensen die uit

1531
02:10:10,750 --> 02:10:16,970
Indië.. die namen die daar in
Roermond op die zuilen staan.

1532
02:10:17,320 --> 02:10:19,490
Waarom mogen die niet
op de reünies komen?

1533
02:10:19,490 --> 02:10:24,800
Waarom mogen die niet eh.. herdacht worden,
of betrokken worden bij de herdenking?

1534
02:10:26,230 --> 02:10:30,587
Als nu een militair in Uruzgan komt te
overlijden, en u ziet hoe zo’n kist naar Nederland

1535
02:10:30,587 --> 02:10:35,310
wordt getransporteerd, wat er gedaan wordt
voor die families, nou het is prachtig.

1536
02:10:35,700 --> 02:10:37,840
Maar dat is nooit gedaan voor
die families van die jongens,

1537
02:10:37,840 --> 02:10:41,226
van die 6229... is nooit wat
gedaan voor die families.

1538
02:10:41,260 --> 02:10:45,392
Wij hebben er ook nooit aan gedacht.

1539
02:10:45,392 --> 02:10:47,330
Wij hebben geprobeerd daar
een stukje van goed te maken,

1540
02:10:47,330 --> 02:10:50,120
door die families op te zoeken,
door ze uit te nodigen.

1541
02:10:51,220 --> 02:10:55,036
En we zijn toen tot de ontdekking
gekomen dat waar wij gezegd

1542
02:10:55,036 --> 02:10:55,634
hebben van: Oh, u krijgt ook
vrij vervoer, kunt u aanvragen.

1543
02:10:55,634 --> 02:10:55,773
Hebben ze dus niet kunnen aanvragen,
want ze hadden er geen recht op.

1544
02:10:55,774 --> 02:10:59,060
En wij hebben nou gezorgd dat
ze daar recht voor krijgen.

1545
02:10:59,130 --> 02:11:06,140
Gelukkig(klapt in zijn handen,
alsof de zaak daarmee is afgedaan

1546
02:11:06,140 --> 02:11:09,670
Hoe was in het algemeen de reactie
van de nabestaanden van die gevallenen

1547
02:11:09,670 --> 02:11:17,460
Oh, ik vond het prachtig. Ja. Ze hadden niet
gedacht dat nog zo mee te kunnen hebben maken.

1548
02:11:17,460 --> 02:11:24,910
Ik heb vorige week, dus de… dat was
25 september, hadden we onze reünie.

1549
02:11:25,820 --> 02:11:31,550
Ik leid daar de herdenking
van onze reünie.

1550
02:11:32,450 --> 02:11:34,587
En dat gaat dan als volgt: Men komt dan
dus bij elkaar, bij de vlaggenmast.

1551
02:11:34,770 --> 02:11:41,980
Daar achter is een muur met allemaal
plaquettes. Ik spreek een welkomstwoordje.

1552
02:11:42,790 --> 02:11:45,246
En wij wilden graag dus
ook het hele eskadron weer

1553
02:11:45,247 --> 02:11:48,787
een keer noemen, omdat dat
een jubileum was van ons.

1554
02:11:48,787 --> 02:11:53,450
We hebben dus dat allemaal.. we hebben al
die jongens even de revue laten passeren,

1555
02:11:53,450 --> 02:11:58,570
en toen heb ik die mensen even naar voren
gehaald om even naar de plaquette te kijken.

1556
02:11:59,070 --> 02:12:02,064
Dat was dus ‘t aanvang van het
defilé, en ik heb daar met die mensen

1557
02:12:02,065 --> 02:12:08,120
even in stilte daar wat kunnen
verpozen bij hun overleden broer.

1558
02:12:08,290 --> 02:12:10,320
Het was voor hun de eerste keer
na 1951. Dat was heel bijzonder.

1559
02:12:12,660 --> 02:12:18,490
En ik heb eh.. na afloop hebben we daar wel
wat bedankjes voor gehad, vonden ze prachtig.

1560
02:12:18,490 --> 02:12:22,120
En die komen nog wel. (lacht) Ja, dat vind
ik mooi dat dat heeft plaatsgevonden. Ja

1561
02:12:22,120 --> 02:12:34,250
Want u doet dus vrij veel voor 43
ZVE, u zit in de reüniecommissie.

1562
02:12:34,250 --> 02:12:36,930
Wat is uw motivatie om dat te doen

1563
02:12:52,830 --> 02:12:53,188
(verandert van toon)Waarom
zou ik dat niet doen?

1564
02:12:53,189 --> 02:12:53,447
Dat ben ik verplicht aan die
korps, dat.. ja, dat hoort.

1565
02:12:53,447 --> 02:12:59,410
Ik zou niet weten waarom ik dat niet
zou moeten doen. Ja, dat is toch logisch

1566
02:12:59,410 --> 02:13:01,609
Wat betekent het voor u om dat
te doen?(Albert haalt diep adem

1567
02:13:06,110 --> 02:13:18,605
Ja, u vraagt me nou iets wat ik niet onder
woorden kan brengen. Met die club bezig zijn.

1568
02:13:18,605 --> 02:13:21,440
Ja, we hebben hier het rooie boekje.

1569
02:13:21,440 --> 02:13:27,550
Ken je ‘t.. Het rooie boekje van 43, daar staan
alle adressen in van alle drieënveertigers.

1570
02:13:27,550 --> 02:13:30,214
Ik heb er nog honderdachttien
in de adressenlijst staan.

1571
02:13:30,215 --> 02:13:37,620
Iedere keer als er één komt te overlijden
komt die dus op de overlijdenslijst.

1572
02:13:37,660 --> 02:13:41,440
Ik heb een lijst gemaakt, die
noem ik: geboren, overlijden.

1573
02:13:41,440 --> 02:13:45,670
Ik heb dus.. we hebben opgevraagd,
de inschepingslijst van de Volendam.

1574
02:13:46,910 --> 02:13:49,230
Daar staan al die jongens
op die op de loopplank de

1575
02:13:49,230 --> 02:13:51,690
Volendam op zijn gegaan met
hun registratienummers.

1576
02:13:51,690 --> 02:14:00,616
Dus weet ik al hun geboortedata. Die heb ik
dus allemaal op al.. op eh.. hoe noem je dat?

1577
02:14:00,616 --> 02:14:06,950
Per maand gerubriceerd. Daarachter vermeld wie al
zijn overleden, ik weet dus wie nog in leven zijn.

1578
02:14:07,340 --> 02:14:12,560
En omdat het dit jaar.. ze zijn allemaal van
bouwjaar 1929, dus die worden dit jaar allemaal

1579
02:14:12,560 --> 02:14:15,440
tachtig jaar, ze krijgen voor dit jaar allemaal
van mij een verjaardagskaartje in de bus.

1580
02:14:15,440 --> 02:14:19,109
(lacht). Ik heb bij de PTT, heb ik postzegels
laten maken met ons eigen wapen erop.

1581
02:14:19,110 --> 02:14:25,790
Postzegeltje erop(doet alsof
hij een postzegel likt), en.

1582
02:14:25,790 --> 02:14:27,470
Het wapen van de Huzaren van Boreel

1583
02:14:27,470 --> 02:14:28,620
Ja, wilt.. u wil hem..? Ik
zal hem straks laten zien.

1584
02:14:28,620 --> 02:14:33,680
Jan Vergnes is de eerstvolgende
die op de bus gaat

1585
02:14:38,470 --> 02:14:41,872
Hoe verklaart u die
hechtheid van het 43ste ZVE

1586
02:14:44,390 --> 02:14:49,882
Als je afgelopen vrijdag op de reünie
had geweest… Je ziet groepjes aan tafel

1587
02:14:49,882 --> 02:14:55,170
zitten, dat zijn jongens die hebben
met elkaar op de buitenpost gezeten.

1588
02:14:55,490 --> 02:14:59,343
Ik heb in Indië niet altijd het
hele eskadron bij elkaar gezien.

1589
02:14:59,344 --> 02:15:02,320
Het ene groepje zat hier(beeldt het
uit), het andere groepje zat daar.

1590
02:15:02,320 --> 02:15:07,175
Je zat twee maanden hier, vier weken daar,
twee weken daar, en twee maanden daar.

1591
02:15:07,175 --> 02:15:16,060
Dat hoort bij elkaar. Die eh..
ja, dat is een hechte groep.

1592
02:15:16,060 --> 02:15:19,390
Hoewel we ook.. we hebben ook
een grijs gebied, noemen we dat.

1593
02:15:19,390 --> 02:15:23,790
Dat zijn mensen die voelen zich niet zo verbonden,
die willen daar niet veel mee te maken hebben.

1594
02:15:24,020 --> 02:15:29,730
Maar, laten we zeggen, tachtig procent
vindt zich toch wel.. het gekke is, als

1595
02:15:29,730 --> 02:15:36,930
we ergens zijn.. wij zijn ook gebombardeerd
tot het zesde peloton van 43 BVE.

1596
02:15:36,930 --> 02:15:38,880
Ik weet niet of u dat verhaal kent

1597
02:15:38,880 --> 02:15:40,940
Hebben we van Henk Zomer gehoord, ja

1598
02:15:45,760 --> 02:15:46,894
Dat heb je van Henk Zomer gehoord. 43 BVE,
Bataljon (brigade) Verkennings Eskadron.

1599
02:15:46,894 --> 02:15:52,120
Er is op het ogenblik een jong
Huzarenonderdeel, wat nu actief dient.

1600
02:15:52,120 --> 02:15:55,148
Ook in Uruzgan zijn diensten doet.

1601
02:15:55,149 --> 02:16:00,350
En wij als Indië-veteranen zijn bij hun club,
als veteranen, als zesde peloton ingelijfd.

1602
02:16:00,350 --> 02:16:06,350
En als er nou iets bijzonders is. Een
commando-overdracht, of een herdenking.

1603
02:16:06,940 --> 02:16:15,602
Dan worden wij mede opgeroepen, en spelen dan voor
hun, als zesde peloton, de oudjes mee. Prachtig.

1604
02:16:15,602 --> 02:16:18,450
Maar op zo’n bijeenkomst.

1605
02:16:19,120 --> 02:16:26,840
Als wij 43ers elkaar ontmoeten.. nou.. twee seconden,
en dan klikt het weer. Dat is heel bijzonder

1606
02:16:26,840 --> 02:16:29,470
Want de reünie is jaarlijks

1607
02:16:29,470 --> 02:16:33,730
Ja, maar ik begon onze
eerste reünie in 1963.

1608
02:16:33,730 --> 02:16:43,470
Toen was ene Dick Veenstra, en Henk Schreuder,
en een aantal figuren hebben elkaar ontmoet.

1609
02:16:43,470 --> 02:16:47,797
En die kwamen toen tot het
idee van: Goh, is wel leuk.

1610
02:16:47,960 --> 02:16:50,769
Weet jij nog.. nou, die wist die weer
te wonen, die wist die weer te wonen.

1611
02:16:50,770 --> 02:16:58,435
Toen is er een sneeuwbaleffect(handgebaren)…
hebben we elkaar allemaal weer gevonden. Op drie na.

1612
02:16:58,435 --> 02:17:04,920
We zoeken er nog drie. En toen werd er een reünie
georganiseerd, in het begin.. ja, erg moeizaam.

1613
02:17:05,220 --> 02:17:10,970
Vijf jaar later weer. Maarja, die vijf jaar,
daar gebeurt het veel. We worden ouder.

1614
02:17:10,970 --> 02:17:15,080
Het is toen drie jaar geworden. En sinds
een jaar of vijf doen we het elk jaar.

1615
02:17:15,080 --> 02:17:19,406
Elk jaar.. als de ene reünie is afgelopen beginnen
we alweer met het organiseren van de volgende.

1616
02:17:19,407 --> 02:17:27,608
En daarnaast heb ik in mijn, ’t rooie boekje
heb ik een draaiboek voor.. bij overlijden.

1617
02:17:27,609 --> 02:17:28,649
‘t Uitvaartdraaiboek.

1618
02:17:28,650 --> 02:17:34,480
Als er iemand komt te overlijden hebben we een
vast protocol, wat we.. die doet dit, en die

1619
02:17:34,480 --> 02:17:42,070
doet dat, en we proberen zo veel mogelijk
aanwezig te zijn bij zo’n begrafenis, crematie

1620
02:17:44,020 --> 02:17:49,040
Dus het maakt een groot onderdeel uit van
uw leven? De activiteiten voor de 43ste

1621
02:17:49,040 --> 02:17:52,000
Ja, dat kun je wel zeggen. Ja. (lacht)Ja,
ik zou het ook niet anders willen.

1622
02:17:53,660 --> 02:18:03,879
Ik denk dat ik het ook niet anders zou
kunnen. Ja.. ik weet niet waarom. Het is goed

1623
02:18:03,880 --> 02:18:10,250
En als u nu terugkijkt naar uw tijd in Indië,
wat voor invloed heeft het gehad op uw leven

1624
02:18:15,960 --> 02:18:23,910
Ja, ik denk, als ik niet als dienstplichtig
zou zijn opgeroepen geworden, en ik

1625
02:18:23,910 --> 02:18:31,850
mijn Indië tijd dus niet had gehad, dat
ik dan het werk wat ik had gedaan voor

1626
02:18:31,980 --> 02:18:38,520
die tijd.. ik denk dat ik dan in het
bankwezen een goeie baan had kunnen opbouwen.

1627
02:18:40,150 --> 02:18:42,830
Ik was begonnen met mijn Mulo-diploma,
dat was toen al heel wat.

1628
02:18:42,830 --> 02:18:47,367
Ik kwam uit een groot gezin met twaalf
kinderen. Ik mocht studeren, ik had een bureau.

1629
02:18:47,368 --> 02:18:50,500
Ik heb zelf mijn boekhouden gedaan.
Ik ging naar het bankbedrijf.

1630
02:18:50,500 --> 02:18:53,710
Ik denk dat ik daar wel
door had kunnen stromen.

1631
02:18:55,460 --> 02:19:02,911
Is onderbroken geworden door mijn dienstplicht
in Indonesië. Ik heb het na mijn.. We zijn aan

1632
02:19:02,911 --> 02:19:10,730
het recapituleren nu hè. Na mijn Indonesië
tijd heb ik het niet meer zo goed kunnen vinden

1633
02:19:10,730 --> 02:19:16,410
in de burgermaatschappij.. ‘t is een semimilitair
bedrijf geworden: gemeentepolitie Amsterdam.

1634
02:19:18,280 --> 02:19:22,230
Is toch weer overgegaan in een
militaire tijd. Beroepstijd.

1635
02:19:23,190 --> 02:19:26,490
Ben daar korporaal, korporaal 1ste klas,
wachtmeester, wachtmeester 1ste klas.

1636
02:19:26,490 --> 02:19:31,463
Ben toen als adjudant gepensioneerd, en vind het
heerlijk om nu weer met het 43e bezig te zijn.

1637
02:19:31,463 --> 02:19:31,510
Ja, einde verhaal

1638
02:19:31,510 --> 02:19:38,290
Had u uw tijd in Indië willen missen

1639
02:19:38,290 --> 02:19:51,790
(verbaasd) Willen missen? Nou, nee, denk het niet.
Nee, denk het niet. Nee, zeker wel van niet.

1640
02:19:51,790 --> 02:19:55,630
Toen ik er naartoe ging, was
ik een dorpsjongetje met niks.

1641
02:19:57,480 --> 02:20:00,200
Het enige wat ik wist was dat ik naar
meisjes mocht kijken, verders niks.

1642
02:20:00,940 --> 02:20:03,480
En toen ik uit Indië kwam, ja dan was
ik ‘n… Ja, je had ook eigenlijk alles

1643
02:20:03,600 --> 02:20:12,340
wel in het leven gehad, wat er, dacht
ik, aan narigheid te vinden was.

1644
02:20:13,710 --> 02:20:19,100
Nee, Indië heeft me wel
goed gevormd. Positief hoor

1645
02:20:22,740 --> 02:20:25,070
Wat is het belangrijkste
voor u geweest

1646
02:20:26,930 --> 02:20:32,970
Zelfstandig beslissingen
nemen. Het omgaan met emoties.

1647
02:20:33,480 --> 02:20:43,120
Het op waarde schatten van menselijke
gevoelens. Grote woorden zeg

1648
02:20:43,120 --> 02:20:46,890
Ik wou net zeggen: Kunt u dat
uitleggen? Het op waarde schatten van.

1649
02:20:46,890 --> 02:20:49,220
Nee, laat ik maar niet verder gaan.

1650
02:20:53,330 --> 02:21:02,320
Kijk, toen je naar Indonesië ging, was ik
een jongen met.. geen diepere achtergronden,

1651
02:21:02,320 --> 02:21:09,079
en als je in Indonesië bent geweest, en
je hebt… Ja, het is toch, het zijn toch

1652
02:21:09,080 --> 02:21:11,729
politionele acties, het zijn toch acties
geweest, waaraan je deelgenomen hebt.

1653
02:21:11,730 --> 02:21:16,430
Ja, spanningen geweest,
ervaringen opgedaan

1654
02:21:17,030 --> 02:21:19,120
Want u kwam na de politionele acties

1655
02:21:19,120 --> 02:21:33,960
Ja, wij kwamen, in feite.. in feite had eh..
Ja, hoe moet ik dat militair.. uitleggen.

1656
02:21:33,960 --> 02:21:39,998
De grootte van een leger hangt af van
de dreigingen die een land ervaart

1657
02:21:40,770 --> 02:21:47,154
En na de oorlog zijn er in Nederland vier
infanteriebrigades opgericht, die tot

1658
02:21:47,154 --> 02:21:51,110
doel hadden om steun te verlenen in het
buitenland, met name van het KNIL in

1659
02:21:51,110 --> 02:21:59,510
Indië. En dat was het 41ste, 42ste,
43ste, en 44ste pantserinfanteriebrigade.

1660
02:22:00,620 --> 02:22:06,270
En in elk zo’n brigade was
organisatorisch ruimte voor

1661
02:22:06,270 --> 02:22:09,340
een Huzarenonderdeel, voor
een verkenningsonderdeel.

1662
02:22:09,340 --> 02:22:10,800
En dat waren dan de Huzaren.

1663
02:22:10,800 --> 02:22:18,090
Zo was dat onderdeel waar ik bij was, de
Huzaren van Boreel, die werden ingedeeld

1664
02:22:18,090 --> 02:22:24,991
bij 43 pantserinfanteriebrigade, daarom..
Daar ontlenen wij de naam 43 van.

1665
02:22:24,991 --> 02:22:31,010
En wij waren een verkenningsonderdeel
van Huzaren van Boreel, die zelfstandig

1666
02:22:31,010 --> 02:22:35,240
opereerde, we hadden zelf onze eigen
koks, onze monteurs, onze voertuigen.

1667
02:22:35,240 --> 02:22:38,530
Vandaar: 43 zelfstandig
verkenningseskadron.

1668
02:22:39,600 --> 02:22:44,720
41 is uitgezonden geweest, 42
is uitge.. 43.. 44 niet meer.

1669
02:22:46,600 --> 02:22:51,950
Ja, en toen ik later beroepsmilitair
werd, toen was de visie heel anders,

1670
02:22:56,070 --> 02:22:57,673
toen hadden we het ijzeren gordijn(maakt
handgebaar). Toen was onze potentiële

1671
02:22:57,674 --> 02:23:01,060
vijand.. waren dus.. zat achter het
ijzeren gordijn, dat waren de Russen.

1672
02:23:01,820 --> 02:23:08,690
En al onze militaire activiteiten waren er toen
op gericht om.. vandaar dat wij in Duitsland

1673
02:23:08,690 --> 02:23:13,390
veel posten hadden, en wij moesten.. ja,
en nu is dat ook al weer anders geworden.

1674
02:23:13,390 --> 02:23:15,430
Nu zijn onze missies wereldwijd

1675
02:23:17,080 --> 02:23:25,560
Als u nog terugkijkt naar uw tijd in Indië,
als dienstplichtige. Was uw tijd daar zinvol?

1676
02:23:25,560 --> 02:23:27,820
De missie, in uw tijd

1677
02:23:32,040 --> 02:23:37,226
Ja, zinvol.. Natuurlijk,
in de zin van dat wij

1678
02:23:37,227 --> 02:23:38,390
veiligheid en eh.. veiligheid
brachten onder de bevolking.

1679
02:23:40,180 --> 02:23:46,517
Ik vond het heel erg belangrijk, als
wij.. dat voelde je als je.. als wij daar

1680
02:23:46,518 --> 02:23:51,750
aanwezig waren, onder de bevolking, dat
we dus ter bescherming waren van hun.

1681
02:23:53,020 --> 02:23:57,692
Als er konvooibegeleidingen werden
gedaan. Dat we ter bescherming waren daar.

1682
02:23:57,692 --> 02:24:03,170
Ja, dat was eigenlijk onze taak
daar hè. Dat is toch wel zinvol

1683
02:24:03,350 --> 02:24:05,320
Gingen er ook burgers
mee met die konvooien

1684
02:24:05,660 --> 02:24:08,080
Nee, nooit. Nee

1685
02:24:08,080 --> 02:24:22,400
Volgens mij hebben we heel veel besproken. Is er
nog iets waarvan u zegt: Dat wil ik nog vertellen.

1686
02:24:22,400 --> 02:24:24,250
Of: We hebben het daar niet over gehad

1687
02:24:24,250 --> 02:24:25,970
Nee, ik vind dat u al heel
veel aan mij gevraagd heeft

1688
02:24:25,970 --> 02:24:27,280
Dat is zeker.

1689
02:24:27,280 --> 02:24:36,210
Ik heb op een punt gestaan
om iets af te breken(lacht)

1690
02:24:36,210 --> 02:24:40,190
Maar ik ben heel blij en heel dankbaar dat u het
heeft afgemaakt. Dus bedankt voor uw openheid

1691
02:24:40,190 --> 02:24:41,520
Ja, graag gedaan

1692
02:24:41,520 --> 02:24:43,470
Het is een bijzonder verhaal

1693
02:24:43,470 --> 02:24:46,320
Ik hoop dat het voldoet. Ik hoop dat
het aan uw verwachtingen heeft voldaan

1694
02:24:46,320 --> 02:24:46,500
Absoluut

1695
02:24:46,500 --> 02:24:57,820
Jazeker, het is heel duidelijk, en het
is erg goed, en we zijn er heel blij mee

1696
02:24:57,820 --> 02:24:58,740
Heel waardevol

1697
02:24:58,740 --> 02:25:01,850
Oké(glimlacht). Graag gedaan