1
00:00:46,220 --> 00:00:52,300
Mijnheer Van Tricht, u bent in
1936 geboren als ik het goed heb

2
00:00:52,860 --> 00:00:58,790
op 25 mei 1936 en u was nog
heel jong toen de oorlog uitbrak.

3
00:00:58,790 --> 00:00:59,832
Kunt u zich de meidagen
van 1940 nog herinneren?

4
00:01:02,310 --> 00:01:05,050
Niet in eerste instantie, wel later.

5
00:01:05,050 --> 00:01:13,010
Toen eenmaal de oorlog een paar jaar bezig
was, daar kan ik me nog wel een heleboel

6
00:01:13,010 --> 00:01:20,870
van herinneren, omdat je toen ook de
honger aan zag komen bij een aantal mensen.

7
00:01:22,530 --> 00:01:32,320
En ook het marcheren van de Duitse Wehrmacht, die
in Schiedam meer grip nam op grote fabrieken.

8
00:01:32,320 --> 00:01:41,930
Ook bakkerij Goemans op de Nieuwe Haven werd in
beslag genomen en daar werd de Duitse Kuch gebakken.

9
00:01:41,950 --> 00:01:46,720
Bij sommige Duitsers hebben we dat wel
eens gekregen: een stuk worst of een brood.

10
00:01:46,720 --> 00:01:53,170
Maar je kon ook wel eens een schop onder
je kont krijgen en dat was minder prettig.

11
00:02:00,320 --> 00:02:02,479
U bent waarschijnlijk toch nog
naar de kleuterschool gegaan.

12
00:02:02,480 --> 00:02:06,100
Ik ben naar de kleuterschool
gegaan, op de Laan.

13
00:02:06,100 --> 00:02:13,270
Op de Nieuwe Plantage?

14
00:02:13,270 --> 00:02:16,730
Ja, waar het kinderweeshuis was.

15
00:02:18,090 --> 00:02:21,770
En hoe vond u het op de kleuterschool?

16
00:02:21,770 --> 00:02:31,490
Daar heb ik eigenlijk niet zoveel
van meegekregen, omdat vanaf mijn

17
00:02:31,490 --> 00:02:40,671
vierde, vijfde jaar de astma kwam
opzetten en ik heel erg veel ziek was

18
00:02:40,671 --> 00:02:45,130
en het te benauwd had om naar school
te kunnen lopen of wat dan ook.

19
00:02:46,170 --> 00:02:49,470
Wat hield dat in, ziek zijn? Wat
gebeurde er dan met uw lichaam?

20
00:02:49,470 --> 00:02:57,790
Nou, ik kreeg geen adem, ik was heel
erg kortademig en slapen ging moeilijk.

21
00:02:57,790 --> 00:03:02,939
Je zou uit het raam willen hangen om aan
lucht te komen, maar dat kon ik niet.

22
00:03:02,940 --> 00:03:10,613
Vandaar dat je een poppetje wordt, je wordt
eigenlijk een ventje dat niet veel waard is.

23
00:03:10,614 --> 00:03:13,020
Er zat ook geen leven in.

24
00:03:13,120 --> 00:03:16,680
Wanneer was uw eerste astma-aanval?

25
00:03:16,680 --> 00:03:21,500
Als ik het goed van mijn moeder heb gehoord
was dat met mijn drieëneenhalve jaar.

26
00:03:23,420 --> 00:03:28,020
Volgens mijn moeder is het
gekomen op een zonnige dag.

27
00:03:28,300 --> 00:03:36,720
Het dekentje is wat weggewaaid en ik heb een erge
kou gevat. En die is een beetje verwaarloosd.

28
00:03:37,310 --> 00:03:42,080
Of dat helemaal het geval is
geweest, durf ik niet te zeggen.

29
00:03:42,080 --> 00:03:45,500
Ik neem het ook niemand
kwalijk, het was een andere tijd.

30
00:03:45,500 --> 00:03:53,250
Er waren al zoveel problemen om aan eten en
een beetje goed schoeisel of kleding te komen.

31
00:03:53,940 --> 00:03:58,930
Ik had alleen geluk dat mijn
oudere zussen in de kledingindustrie

32
00:03:58,930 --> 00:04:02,970
zaten, dus die meiden wisten goed
met een naaimachine om te gaan.

33
00:04:02,970 --> 00:04:06,680
Maar eten… zolang mijn vader
er nog was ging dat goed.

34
00:04:06,680 --> 00:04:10,670
U hebt uw eerste aanval gekregen
toen u drieëneenhalf jaar was.

35
00:04:10,670 --> 00:04:15,010
Ging u daarvoor naar de
dokter of het ziekenhuis?

36
00:04:15,010 --> 00:04:20,740
Ik ben daarvoor naar de dokter geweest
en die heeft me naar Rotterdam gestuurd.

37
00:04:20,740 --> 00:04:28,250
Daar gingen we drie keer in de week onder de
hoogtezon, daar is mijn moeder steeds mee gelopen.

38
00:04:28,250 --> 00:04:36,730
Dus vandaar dat school er niet veel
inzat en zeker de kleuterschool niet.

39
00:04:36,730 --> 00:04:37,630
U bent luthers?

40
00:04:37,630 --> 00:04:42,140
Ik ben luthers gedoopt,
maar ik doe er niets aan.

41
00:04:44,330 --> 00:04:54,100
Bent u tijdens de oorlog naar de kerk
gegaan? Las u in de bijbel en ging u bidden?

42
00:04:54,100 --> 00:04:59,510
Nee, ik had daar geen trek in. Ik was te
veel met mezelf bezig om dat te kunnen doen.

43
00:04:59,510 --> 00:05:08,760
Ik ben een keer bij de dominee geweest en die
heeft mij gevraagd wat ik zelf het liefst zou doen.

44
00:05:09,200 --> 00:05:13,830
Ik was een liefhebber van
voetbal, maar kon het zelf niet zo.

45
00:05:13,830 --> 00:05:21,100
Op de Havendijk in Schiedam
voetbalde SVV en daar lag mijn hart.

46
00:05:21,100 --> 00:05:25,820
Daar ging ik veel kijken en
lopen en dat vond ik fantastisch.

47
00:05:25,970 --> 00:05:31,330
Toen heeft de dominee gezegd ‘als daar
je hart ligt, moet je dat gaan doen

48
00:05:31,330 --> 00:05:34,940
en als je terug wilt komen, dan kom
je maar weer naar de lutherse kerk’.

49
00:05:34,940 --> 00:05:36,570
Op welke leeftijd was dat?

50
00:05:36,570 --> 00:05:39,390
Dat was toen ik een jaar of 6 was.

51
00:05:39,390 --> 00:05:41,700
Toen hebt u al mogen kiezen?

52
00:05:41,730 --> 00:05:47,460
Nou, mogen kiezen… Ik heb gewoon mijn voorkeur
uit kunnen spreken en de man begreep me.

53
00:05:47,460 --> 00:05:50,350
Hij heeft het ook tegen
mijn moeder gezegd.

54
00:05:50,350 --> 00:05:53,840
Ik kom uit een gemengd huwelijk,
mijn vader was katholiek

55
00:05:53,840 --> 00:05:57,450
en mijn moeder luthers,
nou dat is water en vuur.

56
00:05:57,460 --> 00:06:00,600
Alleen heeft mijn vader zich daar
nooit mee bemoeid, hij heeft mijn

57
00:06:00,600 --> 00:06:05,460
moeder altijd vrijgelaten en gezegd
‘als jou dat goeddunkt, dan mag dat’.

58
00:06:05,460 --> 00:06:07,360
Ging u met uw moeder naar de kerk?

59
00:06:07,360 --> 00:06:14,530
Ja, als ik meeging dan ging mijn moeder die ging
regelmatig naar de kerk, zo niet iedere zondag.

60
00:06:15,190 --> 00:06:18,320
En waar ging u dan naar de kerk?

61
00:06:18,320 --> 00:06:32,660
In Schiedam, op de… dat is tegenover hij staat er
nu nog tegenover het postkantoor is die geweest.

62
00:06:32,660 --> 00:06:36,020
En de kleuterschool waar u naartoe
bent gegaan, was die ook luthers?

63
00:06:36,020 --> 00:06:39,850
Nee, die was niet luthers, dat
was een gewone openbare school.

64
00:06:42,530 --> 00:06:44,400
Werd er gebeden voor of na het eten?

65
00:06:44,400 --> 00:06:50,840
Er werd bij ons niet gebeden
voor of na het eten, nee.

66
00:06:50,840 --> 00:06:54,099
Op een bepaald moment bent
u 6 geworden, het was nog

67
00:06:54,099 --> 00:06:55,916
steeds oorlog, en toen bent u
naar de lagere school gegaan.

68
00:06:55,917 --> 00:06:56,730
Welke school was dat?

69
00:06:56,940 --> 00:07:05,130
De Westfrankelandsestraat, daar heb ik op school
gezeten, maar ook weer met veel storingen.

70
00:07:05,130 --> 00:07:06,630
Hoe heette die school?

71
00:07:07,350 --> 00:07:08,888
Ik durf het je niet meer te zeggen.

72
00:07:10,300 --> 00:07:15,560
Dat kan je misschien uitzoeken, maar in de
Westfrankelandsestraat hebben we de scholen en

73
00:07:15,560 --> 00:07:27,080
die heb ik ook niet doorlopen natuurlijk, want
als je 6 bent en niet 7 dan was die oorlog…

74
00:07:27,080 --> 00:07:35,200
die werd steeds heviger en in het laatste
jaar dat ik 8 werd is mijn vader gevorderd.

75
00:07:35,200 --> 00:07:38,380
Even terug naar de familie.
U hebt drie zussen?

76
00:07:39,200 --> 00:07:40,700
Ik heb drie zussen ja.

77
00:07:40,860 --> 00:07:43,720
Hoeveel jaar schelen zij met u?

78
00:07:43,830 --> 00:07:52,554
Mijn oudste zus scheelt tien jaar
met me en is inmiddels overleden.

79
00:07:52,555 --> 00:07:56,310
Ik heb nog een zus boven me, die
is zeven jaar ouder dan ik, en

80
00:07:56,310 --> 00:08:05,730
ik heb nog een zusje onder me,
die twee jaar jonger is dan ik.

81
00:08:05,730 --> 00:08:11,370
Uw zussen waren dus al min of
meer volwassen toen het oorlog was.

82
00:08:11,370 --> 00:08:16,130
Mijn oudste zus die was volwassen,
die heeft ook een heel grote tijd

83
00:08:16,130 --> 00:08:20,640
in de oorlog met een overall aan
gelopen en een pet op haar hoofd.

84
00:08:20,640 --> 00:08:21,950
Waarom was dat?

85
00:08:21,950 --> 00:08:29,630
Ja, ze was een meisje en dan was het
natuurlijk niet zo prettig als je… in de buurt

86
00:08:29,630 --> 00:08:40,450
hebben we zat meegemaakt dat een aantal
meiden bij ons uit de buurt die met Duitsers

87
00:08:40,450 --> 00:08:47,680
meegingen en dat heeft mijn vader haar
altijd verboden en die heeft gezegd… Mijn

88
00:08:47,680 --> 00:08:55,980
oudste zus en mijn vader zijn ook nog eens
naar Brabant gelopen met een handkar om

89
00:08:55,980 --> 00:09:01,780
eten te gaan halen en dan de Moerdijkbrug
over moeten komen en dan alles moeten lossen.

90
00:09:02,910 --> 00:09:05,420
U bedoelt dat ze alles
moesten afgeven?

91
00:09:05,420 --> 00:09:08,660
Ja, dan moest je dat allemaal
afgeven aan de Wehrmacht.

92
00:09:09,210 --> 00:09:15,430
En dan kunt u wel begrijpen dat mijn vader
niet zo prettig over die heren sprak.

93
00:09:16,090 --> 00:09:18,950
En dan zeg ik het heel netjes.

94
00:09:18,950 --> 00:09:27,430
Mijn vader was een Duitslandhater, omdat
hij niet voor zijn gezin mocht zorgen.

95
00:09:27,430 --> 00:09:33,510
Want daar ging het hoofdzakelijk om: als je
veertien dagen onderweg bent en je komt terug

96
00:09:33,510 --> 00:09:38,910
en je denkt dat je in het zicht van de haven
bent en dan worden daar de aardappelen en

97
00:09:38,910 --> 00:09:45,730
het brood en het meel zomaar van je wagen af
geladen en ze kunnen weer terug gaan lopen.

98
00:09:46,300 --> 00:09:50,505
En dan van de Moerdijk naar
Schiedam, dan ben je nog wel

99
00:09:50,505 --> 00:09:53,960
een aardig tijdje bezig, en
zeker als je teleurgesteld bent.

100
00:09:54,410 --> 00:10:02,730
Ze waren heel blij dat ze wat te eten hadden… Ze
hebben onderweg wel weer in Hendrik-Ido-Ambacht

101
00:10:02,730 --> 00:10:10,400
hebben ze nog wat te eten gekregen en toen
heb ik alleen in het poortje gezien dat alle

102
00:10:10,400 --> 00:10:18,430
mannen die bij ons in de ronde poort daar was
de Kortlandstraat die werden allemaal gevorderd.

103
00:10:19,070 --> 00:10:25,370
En vanaf dat moment heeft mijn
oudste zus heel veel voor ons gedaan.

104
00:10:25,870 --> 00:10:29,450
Uw vader werd gevorderd. Hij
ging mee in de Arbeitseinsatz?

105
00:10:29,450 --> 00:10:29,870
Ja.

106
00:10:29,870 --> 00:10:31,040
Hoe verliep dat?

107
00:10:31,650 --> 00:10:34,880
Nou, mijn vader is nooit
in Duitsland gekomen, maar

108
00:10:34,880 --> 00:10:37,180
dat wisten wij niet, dat
hebben we later pas gehoord.

109
00:10:37,180 --> 00:10:39,560
Wat hebt u gezien?

110
00:10:39,560 --> 00:10:42,710
Hij werd opgepakt door de Wehrmacht.

111
00:10:42,850 --> 00:10:43,510
Hoe ging dat?

112
00:10:43,510 --> 00:10:53,140
Hij kon een koffertje pakken met wat
spulletjes erin en in zo’n rieten

113
00:10:53,140 --> 00:10:57,400
koffertje met twee riemen er overheen
en daar zat wat ondergoed in en wat

114
00:10:57,400 --> 00:11:03,400
spulletjes en dan zie je je vader… als
een misdadiger wordt hij afgevoerd.

115
00:11:07,080 --> 00:11:07,240
En waar ging hij naartoe?

116
00:11:07,240 --> 00:11:11,200
Hij zou naar het Ruhrgebied gaan, maar
daar is hij nooit gekomen, want hij is…

117
00:11:11,200 --> 00:11:13,570
Is hij met de trein gegaan
of is hij lopend gegaan?

118
00:11:13,570 --> 00:11:18,250
Met de trein, maar ze zijn met z’n zessen
zijn ze bij Venlo uit de trein gesprongen.

119
00:11:18,910 --> 00:11:24,540
En daar heeft hij zich tot het einde van
de oorlog schuilgehouden, met alle zes.

120
00:11:24,540 --> 00:11:29,440
Ze zijn alle zes weer teruggekomen. Ze
waren allemaal bij ons uit de buurt.

121
00:11:29,440 --> 00:11:32,750
U wist toen niet wat er
met uw vader gebeurd was?

122
00:11:32,750 --> 00:11:37,300
Nee, dat werd niet verteld. Kijk,
je was daar ten eerste te jong voor.

123
00:11:37,300 --> 00:11:43,070
Je wilde daar naartoe lopen, maar ja, dan
word je tegengehouden door een aantal Duitsers.

124
00:11:43,070 --> 00:11:49,770
Die zeggen ‘weg daar en bemoei je er niet
mee’. Nee, dat wist je niet en moeder en de

125
00:11:49,770 --> 00:11:54,270
zussen hebben daar natuurlijk wel over gepraat,
maar niet met de twee jongste kinderen.

126
00:11:54,270 --> 00:11:58,020
Daar wordt niet over gepraat,
je vader is weg en je moet

127
00:11:58,020 --> 00:12:03,680
zien hoe je aan het eten komt
en dat is redelijk gelukt.

128
00:12:03,680 --> 00:12:05,380
Hoe kwamen jullie aan eten?

129
00:12:05,380 --> 00:12:13,030
Mijn zus die ging nogal eens helpen in de Kethel,
bij een boerderij en daar kwam wat vandaan

130
00:12:13,030 --> 00:12:23,990
en dan… ja, ik heb ook gekookte aardappelschillen
gegeten en bieten, maar dat is niet erg.

131
00:12:23,990 --> 00:12:24,090
Suikerbieten?

132
00:12:24,090 --> 00:12:24,440
Suikerbieten.

133
00:12:24,440 --> 00:12:25,170
Suikerbietenstamppot?

134
00:12:25,170 --> 00:12:39,520
Ja, alles. Wat er was at je en die dingen
daarmee hebben we ons aan het eten gehouden.

135
00:12:39,520 --> 00:12:44,300
Ik had het geluk dat bij die bakkerij Goemans,
daar zaten ook wel een paar goede Duitsers,

136
00:12:44,300 --> 00:12:48,326
zonder meer, en daar heb ik ook wel Kuch
gekregen of brood dat er rond die tijd was.

137
00:12:48,327 --> 00:12:50,850
We hebben daar ook wat worst gekregen.

138
00:12:50,850 --> 00:12:56,321
Maar er waren er ook… als er
een andere wacht was, hoefde

139
00:12:56,322 --> 00:13:00,870
je er niet aan te komen, dan
kon je een pak slaag krijgen.

140
00:13:00,870 --> 00:13:04,770
En of je nou groot of klein was,
ze schopten je gewoon onder je kont.

141
00:13:04,840 --> 00:13:08,790
Maar ja, wij waren natuurlijk hongerig
en dan wil je wel eens wat pikken.

142
00:13:08,790 --> 00:13:10,799
Dat is heel simpel: als
daar brood ligt en je hebt

143
00:13:10,800 --> 00:13:15,540
honger, dan ga je erop af,
ook al ben je nog zo klein.

144
00:13:15,540 --> 00:13:18,700
Hebt u ook eten van
de gaarkeuken gehad?

145
00:13:18,700 --> 00:13:22,660
Wij hebben eten van de gaarkeuken
gehad, ja dat zat er ook nog tussenin.

146
00:13:22,750 --> 00:13:29,290
Gaarkeukensoep en dan ging je
als jongen zijnde met jongens,

147
00:13:29,290 --> 00:13:33,270
met wel een man of tien,
twaalf die gamellen uitlikken.

148
00:13:33,580 --> 00:13:35,954
Daar ging je op je hoofd
in en met je vingertje zover

149
00:13:36,300 --> 00:13:41,330
als je reiken kon kijken wat
er nog aan de randen hing.

150
00:13:43,290 --> 00:13:43,980
Hoe vond u het smaken,
het gaarkeukeneten?

151
00:13:43,980 --> 00:13:52,920
Er zat geen smaak aan. Waterig… als je thuis was,
mijn moeder maakte overal nog wel wat lekkers van.

152
00:13:54,260 --> 00:13:59,180
Wat ze er allemaal aan deed… dan
was het nog wel wat smaakvoller.

153
00:13:59,180 --> 00:14:04,265
En dan was er nog een ijssalon en dan
gingen ze nog wel eens wat ijs halen, maar

154
00:14:04,265 --> 00:14:09,620
ja, je moest het geen vijf minuten op je
bord laten zijn, want dan was het water.

155
00:14:09,620 --> 00:14:16,940
Die dingen herinnerde je je
en dat is een slecht gedeelte

156
00:14:16,940 --> 00:14:19,770
van je leven, zeker als je
nog astmatisch bent ook.

157
00:14:19,770 --> 00:14:26,160
Maar ik ben ook door mensen in dat buurtje,
dat blijf ik zeggen, we waren met z’n

158
00:14:26,160 --> 00:14:31,712
negenen in dat hofje en als er voor of
achter een boterham over was, dan werd-ie

159
00:14:31,712 --> 00:14:38,590
gedeeld en dat was natuurlijk de
saamhorigheid, omdat al die mannen gevorderd

160
00:14:38,590 --> 00:14:43,810
waren en daar die vrouwen dat met elkaar
voor elkaar krijgen, met hun dochters.

161
00:14:44,380 --> 00:14:47,740
Want zonen die 17 jaar
waren, werden ook opgepakt.

162
00:14:47,740 --> 00:14:55,830
Dus dan heb je alleen maar te maken met jonge
kinderen, je ouders en wat oudere zussen en

163
00:14:55,830 --> 00:15:05,191
die moesten ook uitkijken wat er met hen
gebeurde, want het was natuurlijk… kijk maar naar

164
00:15:05,191 --> 00:15:12,450
mijn oudste zus, die was ook haast 17,18 en
als er dan toch wel leuke jongens daartussen

165
00:15:12,450 --> 00:15:18,680
zaten, dan gaan ze toch ook kijken van ‘wat
is er allemaal?’. En als je bij je buren ziet,

166
00:15:19,170 --> 00:15:25,960
waar dan eten wordt gebracht… Daar hebben we wel
problemen mee… mijn zussen hadden daar problemen

167
00:15:25,960 --> 00:15:30,390
mee, maar wij kregen wel eens wat te eten van
die mensen die met de Duitsers wat heulden.

168
00:15:32,630 --> 00:15:37,740
U vertelde dat uw vader met uw zus op
hongertocht is geweest naar Brabant.

169
00:15:37,740 --> 00:15:40,970
Bent u zelf op hongertocht geweest?

170
00:15:40,970 --> 00:15:48,210
Nee, nee wij mochten die tocht van mijn vader niet
meemaken. Daar waren we ten eerste te jong voor.

171
00:15:48,650 --> 00:15:51,940
Nee, dat heeft hij ons altijd
gezegd: ‘Dat verbied ik je om

172
00:15:51,940 --> 00:15:54,432
met je jongste zusje…’ of wat
dan ook, toen hij thuis was.

173
00:15:55,150 --> 00:16:04,237
En dat laatste jaar zie je wel wat
verbeteringen komen omdat in de buurt

174
00:16:04,238 --> 00:16:08,160
de meisjes die het met de Duitsers
hielden wel brood zat hadden en toch

175
00:16:08,160 --> 00:16:13,980
wel zo fideel waren dat blijf ik
altijd zeggen om het brood wel te delen.

176
00:16:14,020 --> 00:16:16,881
Ik neem ze niks kwalijk, dat
heb ik ze ook gezegd, ik heb

177
00:16:16,881 --> 00:16:19,910
wel met haar gesproken, ik zal
haar nooit wat kwalijk nemen.

178
00:16:21,530 --> 00:16:28,290
U weet, na de oorlog werden die dames
opgepakt en daar werden wel de koppies

179
00:16:28,290 --> 00:16:34,570
kaalgeschoren en in een tank gestopt met
groene zeep en dat vond ik dan… Ik kan

180
00:16:34,570 --> 00:16:42,340
het wel begrijpen als je zo’n haat hebt
tegen de bezetter dat dat gebeurde.

181
00:16:42,340 --> 00:16:48,960
Maar ik vond het wel vreemd, dat je dan
je eigen buurmeisjes ziet die 18,19 jaar

182
00:16:48,960 --> 00:16:56,580
waren en dan begrijp je, als je zelf
18,19 jaar bent, dat het begrijpelijk is.

183
00:16:57,270 --> 00:17:04,130
Die meiden willen ook wel eens uitgaan, die
willen ook wel eens dansen, want het was

184
00:17:04,130 --> 00:17:08,910
een tijd er was niks en als je dan door
iemand geholpen wordt, wat dat dan ook is

185
00:17:08,910 --> 00:17:13,199
of het dan de bezetter is of niet dan
geloof ik wel dat je er zelf ook heen gaat.

186
00:17:13,200 --> 00:17:19,434
Ik kan me heel goed voorstellen dat,
als je honger hebt, dan wil je eten.

187
00:17:20,240 --> 00:17:22,910
Dan doe je een heleboel,
al moet je het pikken.

188
00:17:22,910 --> 00:17:27,380
Waar je het ook vandaan
haalt en vandaar… ja, je zat

189
00:17:27,380 --> 00:17:30,080
natuurlijk op dat hofje zat je
allemaal in datzelfde schuitje.

190
00:17:30,080 --> 00:17:33,760
Hebt u wel eens eten
gepikt, in de oorlog?

191
00:17:33,760 --> 00:17:39,840
Ja, bij de Duitsers, bij de bakker,
bij de bakkersfabriek, bij Goemans.

192
00:17:39,840 --> 00:17:43,877
Ja ja, als we de kans kregen, dan pikten we wel
een brood. Alleen, dan verbrandde je je handen.

193
00:17:44,330 --> 00:17:45,250
Hoe ging dat dan?

194
00:17:45,250 --> 00:17:49,920
Nou ja, die broden die kwamen
uit de oven en die waren erop

195
00:17:49,920 --> 00:17:54,500
gezet en die lagen op een wagen
en die waren eruit geprikt.

196
00:17:54,500 --> 00:17:58,990
En ja, kokend vuur, en dan pikte je
zo’n brood, maar dan kon je ’m niet

197
00:17:58,990 --> 00:18:03,210
vasthouden en als je dan thuis kwam had
je natuurlijk blaren op je vingers.

198
00:18:03,370 --> 00:18:08,690
Maar je had een brood.
Zo simpel is het. (lacht).

199
00:18:08,690 --> 00:18:17,650
En uw oudere zussen en moeder, zijn die nog op
hongertocht geweest in de laatste twee jaar?

200
00:18:17,650 --> 00:18:18,830
Nee, mijn zussen niet meer.

201
00:18:19,620 --> 00:18:23,580
Mijn oudste zus heeft het twee keer
gedaan met mijn vader, maar mijn

202
00:18:23,580 --> 00:18:27,720
moeder kon dat niet, die heeft met
haar tweede jaar kinderverlamming

203
00:18:27,720 --> 00:18:32,960
gekregen en was met haar linkerbeen
en haar rechterhand verlamd.

204
00:18:32,960 --> 00:18:38,340
Mijn moeder heeft met een lam
handje gelopen en haar voet daarin

205
00:18:38,340 --> 00:18:42,220
heeft voorin een gat gezeten en
toen had ze ook een lam voetje.

206
00:18:43,180 --> 00:18:53,840
Maar ontzettend sterk, want ze ging met de tram
naar de zonnebank in Rotterdam heeft mijn moeder

207
00:18:53,840 --> 00:18:59,825
daar altijd van de Kortlandstraat naar de Koemarkt
gelopen om met lijn 4 naar Rotterdam te gaan.

208
00:18:59,826 --> 00:19:07,850
Als je daar nu aan denkt, dan denk ik wel
eens ‘wat heeft dat mensje allemaal moeten

209
00:19:07,850 --> 00:19:13,899
doen!’ Ze waste toch zelf en… ja, wij
moesten daar wel bij staan, want een emmer

210
00:19:13,900 --> 00:19:17,991
water op het vuur zetten dat ging natuurlijk
niet, dat moesten de kinderen doen.

211
00:19:17,991 --> 00:19:20,349
Wij hebben ook allemaal
een taak gehad in huis.

212
00:19:20,450 --> 00:19:21,680
Wat was uw taak?

213
00:19:21,680 --> 00:19:28,240
Mijn taak was aardappelen schillen als ze
er waren en de rest deed het huishouden.

214
00:19:28,240 --> 00:19:33,440
Een stoffer en blik kon mijn moeder niet vastpakken,
maar andere dingen daar was ze superieur in.

215
00:19:34,700 --> 00:19:42,480
Ze breidde voor ons allemaal kleding en
dat heeft ze nog gedaan toen ze 90 was.

216
00:19:42,480 --> 00:19:50,170
Toen gingen haar ogen achteruit en heeft ze
in een verzorgingshuis voor mensen die een

217
00:19:50,170 --> 00:19:55,760
kleinkind kregen of een achterkleinkind nog
voor een hoop kinderen jurkjes of voor gemaakt.

218
00:19:55,760 --> 00:20:01,470
Daardoor liepen wij er ook wel… je had
altijd een gebreide onderbroek aan, maar je

219
00:20:01,470 --> 00:20:08,662
liep wel met ondergoed en dat hadden we
bij een hoop kinderen die hadden dat niet.

220
00:20:08,662 --> 00:20:10,890
Dat is later pas gekomen.

221
00:20:10,890 --> 00:20:14,500
Toen de oorlog was afgelopen toen
kwamen de meelbalen en daar hebben

222
00:20:14,500 --> 00:20:18,120
mensen ondergoed van gemaakt, een
onderbroek of hemden of wat dan ook.

223
00:20:18,120 --> 00:20:23,260
En mijn zusters ook, want die konden goed met
een naaimachine overweg en dat geluk heb je dan.

224
00:20:26,270 --> 00:20:28,730
Uw taak was dus aardappelen schillen.

225
00:20:28,730 --> 00:20:32,770
Moest u nog andere taken doen, in
de rij staan bij de winkel of zo?

226
00:20:32,770 --> 00:20:42,310
Nee, mijn taak was ook nog om ’s maandagmorgens bij
de waterstoker water te gaan halen met het juk.

227
00:20:42,310 --> 00:20:44,270
Dan moest je wel eens vier
emmers kokend heet water

228
00:20:44,270 --> 00:20:50,118
halen, maar dat vond ik niet
erg, dat deed je er voor.

229
00:20:50,119 --> 00:20:55,730
Mijn moeder was een vroege opstaander, om vier
of vijf uur, en dan ging je bij de waterstokerij

230
00:20:56,140 --> 00:21:02,807
water halen, vroeger was dat de warmwatervoorziening,
het was het enige warme water dat je had.

231
00:21:02,807 --> 00:21:06,540
Als je je moest wassen in de
winter, stonden wij buiten, onder

232
00:21:06,540 --> 00:21:09,700
een afdakje, maar je moest
eerst de waterkraan openmaken.

233
00:21:11,110 --> 00:21:16,400
Daar had mijn vader wel voor gezorgd, dat
er genoeg stro en alles in… Maar ’s avonds

234
00:21:16,400 --> 00:21:21,120
moest je ‘m aftappen en ’s morgens weer
aanzetten en dan kon je je buiten even wassen.

235
00:21:22,150 --> 00:21:24,645
En één keer in de week
gingen we in de teil.

236
00:21:24,646 --> 00:21:29,746
Nou, ik was de enige jongen en dan ga
je het laatst, dus dan weet je het wel:

237
00:21:30,340 --> 00:21:34,420
mijn oudste zussen, dan de jongste en
dan kreeg ik het lest van dat water.

238
00:21:34,890 --> 00:21:38,190
Maar daar word je niet minder van.

239
00:21:38,390 --> 00:21:43,670
Want ze probeerden je wel schoon te houden
en ze probeerden je hygiëne bij te brengen.

240
00:21:43,670 --> 00:21:50,240
En dat is natuurlijk tussen 2 haakjes. Je werd
gewassen met groene zeep, maar daar is niks mis mee.

241
00:21:50,520 --> 00:21:51,860
Gebruiken ze nu nog.

242
00:21:52,420 --> 00:21:59,260
Ja hoor, zeker. Aan brandstof komen
was natuurlijk ook steeds moeilijker.

243
00:21:59,290 --> 00:22:04,250
Ja, dat was toch wel
iets gemakkelijker.

244
00:22:04,250 --> 00:22:10,150
Bij Wilton-Fijenoord, de scheepswerf, daar zaten
de Duitsers natuurlijk ook en die hadden briketten

245
00:22:10,400 --> 00:22:20,790
en daar ben ik wel met mijn oudste twee zussen
met een oude kinderwagen briketten wezen pikken.

246
00:22:21,640 --> 00:22:28,532
Ik kon onder de draad door
omdat ik een mager ventje was.

247
00:22:28,532 --> 00:22:31,460
Er was voor mij al gauw een gaatje
waar ik doorheen kroop en dan gaf ik

248
00:22:31,460 --> 00:22:37,480
ze aan en dan hebben we ze in de
schemer daar zo goed en zo kwaad als het

249
00:22:37,480 --> 00:22:43,030
ging… Ja, het is ook wel eens fout
uitgelopen en dan kreeg je klappen.

250
00:22:43,140 --> 00:22:46,060
Maar dat is niet erg,
dat heb je ervoor over.

251
00:22:46,950 --> 00:22:53,590
En dan de leuningen van de trap hè. Naar
boven lopen de leuningen en het hekje wat er

252
00:22:53,590 --> 00:22:59,570
omheen stond en alles wat los en vast stond
dat zaag je af en verbrand je in de kachel.

253
00:22:59,570 --> 00:23:02,200
Woonden jullie op een bovenhuis?

254
00:23:02,200 --> 00:23:05,020
Nee, we woonden op een
benedenhuisje, maar boven was de

255
00:23:05,020 --> 00:23:10,290
zolder en daar sliepen we met
z’n zessen als alles thuis was.

256
00:23:10,290 --> 00:23:14,730
Een paar in de hoek, mijn vader en
moeder recht tegenover mij en ik lag voor

257
00:23:14,730 --> 00:23:18,929
het raam omdat ik de enige was die
last had van die astma met bronchitis.

258
00:23:18,930 --> 00:23:26,158
Is de oorlog ook nog slecht voor
u geweest in de zin dat er voor

259
00:23:26,158 --> 00:23:30,110
u geen dokter meer was of dat
er voor u geen medicijnen waren?

260
00:23:30,110 --> 00:23:33,890
Medicijnen waren er niet, ze hebben altijd
tegen mijn moeder gezegd ‘was hem maar goed

261
00:23:33,890 --> 00:23:40,565
met koud water, dan moet dat open komen’, maar
voor de rest heb ik nooit medicijnen gehad.

262
00:23:42,670 --> 00:23:45,500
Ik werd wel verwend
door de buurt natuurlijk.

263
00:23:45,680 --> 00:23:52,930
We hadden daar… dat buurtje dat was zo saamhorig
dat ze voor mij wel een tros druiven gingen halen.

264
00:23:53,010 --> 00:24:03,100
Ja ja, de buurt. Ja… da’s moeilijk.

265
00:24:07,450 --> 00:24:15,400
Dat is natuurlijk de moeilijkste
tijd die je heb beleefd.

266
00:24:15,400 --> 00:24:23,381
Dat grijpt me iedere keer weer aan, dat er
mensen zijn die zo goed voor me zijn, terwijl…

267
00:24:23,382 --> 00:24:37,540
Je krijgt geen lucht, maar dan komt het
einde van de oorlog en dan gaat het beter.

268
00:24:37,540 --> 00:24:45,210
U hebt ook de hongerwinter meegemaakt in de
Kortlandstraat. Was het toen nog moeilijker?

269
00:24:45,450 --> 00:24:52,380
Nou, voor mijn moeder en mijn zussen was
dat moeilijk, want als je dan zag dat

270
00:24:52,380 --> 00:24:57,280
mijn moeder dan niet at en ons dan, mijn
jongste zusje en mij, allebei een halve

271
00:24:57,280 --> 00:25:03,640
boterham gaf, dan… Daar kom je later pas
achter, wat mijn moeder voor je doet.

272
00:25:04,730 --> 00:25:09,740
En voor hun kinderen doen, dat waren er
meer, dat was niet alleen bij ons, dat

273
00:25:09,740 --> 00:25:13,890
was in de […?]straat, de Mariastraat,
de Kortlandstraat, er was overal honger.

274
00:25:13,890 --> 00:25:15,340
Dat zag je gewoon overal.

275
00:25:15,340 --> 00:25:23,430
Je zag ze allemaal als een gratenbaal
lopen, je bent vel over been en dat

276
00:25:23,430 --> 00:25:30,290
is natuurlijk… ja, dat was een heel
zware tijd, vooral voor zulke mensen.

277
00:25:32,120 --> 00:25:37,120
Natuurlijk, je hebt honger, maar voor
de rest… zij hadden veel meer met

278
00:25:37,120 --> 00:25:41,940
de gedachte ‘waar is mijn man?’ en dat
waren natuurlijk al die vrouwen die

279
00:25:41,940 --> 00:25:49,280
daar waren: ‘Waar zit mijn geliefde,
waar zijn ze, komen ze nog terug?’.

280
00:25:50,490 --> 00:25:52,510
Miste u uw vader ook?

281
00:25:54,200 --> 00:25:55,140
Ja, natuurlijk.

282
00:25:56,440 --> 00:26:03,700
Mijn vader was een man die ’s avonds
nog, zolang het kon, je nog met de fiets

283
00:26:03,700 --> 00:26:10,439
of lopend mee naar de polder nam, de
Kethel in en dan de flora en fauna die er

284
00:26:10,439 --> 00:26:18,340
waren... Hij was een ontzettende jager,
fazanten en alles wat hij zag dat had-ie.

285
00:26:18,340 --> 00:26:20,730
We gingen ook snoeken, met een strik.

286
00:26:21,330 --> 00:26:25,040
Dat weten er een heleboel niet meer wat je
daarmee…, maar dat moet je heel goed weten.

287
00:26:25,040 --> 00:26:28,245
Hij maakte van een koperdraad
een strik met een ring

288
00:26:28,246 --> 00:26:34,570
erin en zag een snoek staan
in de sloot en dan had-ie ‘m.

289
00:26:34,570 --> 00:26:46,429
Snoek eten is wel lekker, maar hij zit vol met
zijgraten. Als er wat te stropen viel, was hij erbij.

290
00:26:46,430 --> 00:26:48,690
Heeft hij het stropen
ook aan u geleerd?

291
00:26:48,690 --> 00:26:52,560
Nee, ik heb het niet overgenomen.

292
00:26:52,560 --> 00:26:58,230
Ik heb met vissen helemaal
niks, maar ik kan begrijpen

293
00:26:58,230 --> 00:27:03,240
dat mijn vader dat moest
doen voor zijn gezin.

294
00:27:03,650 --> 00:27:07,360
Hij wilde niet hebben dat
zijn gezin honger had.

295
00:27:07,360 --> 00:27:10,188
Je mocht wel mee als jongen,
maar je begreep er toch niks van.

296
00:27:12,830 --> 00:27:14,942
Mijn vader zag een haas en dan
dacht je ‘die heb ik nog niet

297
00:27:14,942 --> 00:27:18,610
eens gezien’, maar dan had hij
‘m al gezien, of een fazant.

298
00:27:19,440 --> 00:27:24,210
En als hij hem tegen een hek aan kon
drijven, dan pakte hij ‘m met z’n handen.

299
00:27:26,330 --> 00:27:35,310
Er ontkwam niks aan hem. Dat is een gave, die
man had op dat gebied die was één met de natuur.

300
00:27:35,730 --> 00:27:42,410
Hij had een goed gehoor en
alles, dat was onvoorstelbaar.

301
00:27:42,410 --> 00:27:45,630
En dan hadden we weer wat te
eten en heb je weer wat extra’s.

302
00:27:45,630 --> 00:27:53,230
En als er ergens… Hij heeft met
zijn vriend Frans van Krüpp

303
00:27:53,810 --> 00:27:59,570
daar heeft hij nog een jong
varkentje weten te pikken.

304
00:28:01,450 --> 00:28:06,480
Bij ons in de Kortlandstraat hebben ze dat
geslacht en niemand heeft er wat van gemerkt.

305
00:28:06,480 --> 00:28:10,240
Dus dan kreeg u allemaal een deel?

306
00:28:10,360 --> 00:28:20,670
Ja, dat… Als mijn vader een konijn slachtte,
dat hoorde je niet, daar sta je versteld van.

307
00:28:20,670 --> 00:28:27,270
Die goede man die had alles in zich wat
er op dat gebied, met steken van geiten,[

308
00:28:27,270 --> 00:28:37,130
als hij dat in zijn handen kreeg… De
buurvrouw die had een kat en die had

309
00:28:37,130 --> 00:28:39,288
natuurlijk ook weinig eten voor dat
beest en toen zei ze tegen mijn vader ‘ik

310
00:28:39,310 --> 00:28:44,970
zou hem maar liever kwijt willen’. Ja,
dat moet je tegen mijn vader niet zeggen.

311
00:28:44,970 --> 00:28:50,715
Dan pakte hij hem beet en trekt-ie ‘m zo z’n nek
af en dan is het gebeurd en dan gaf hij ‘m terug.

312
00:28:55,220 --> 00:29:01,750
Die was één met de natuur, die zei ook gewoon
‘natuurlijk, ze moeten leven, maar als je honger

313
00:29:01,750 --> 00:29:10,410
hebt, dan mag je een beest opeten’. Nou ja, het
is gewoon het vechten om in leven te blijven.

314
00:29:10,410 --> 00:29:12,620
Hij doet het niet voor zijn plezier.

315
00:29:15,330 --> 00:29:21,610
Voor zijn plezier was het een heel fijne
man, een zachte man, maar in de natuur…

316
00:29:21,610 --> 00:29:27,590
ja, wat hij zag en hij kon dat gebruiken
voor zijn gezin, ja dan was dat raak.

317
00:29:27,590 --> 00:29:32,890
Voelde u de honger ook fysiek?

318
00:29:33,060 --> 00:29:44,610
Ja, je was niet sterk, je was slap
en continu buikkrampen en pijn.

319
00:29:44,610 --> 00:29:51,550
Ja, dan kreeg je weer een glaasje water of
wat soep, aftreksel van wat er ook maar was.

320
00:29:51,550 --> 00:29:57,390
En suikerbieten waren er wel, in
de polder, en dan bakte mijn moeder

321
00:29:57,390 --> 00:30:01,650
daar wel weer een papje van, maar
ja dat voedt natuurlijk niet.

322
00:30:01,740 --> 00:30:06,150
Er zaten niet voldoende voedingstoffen
in om een jong lichaam op te bouwen.

323
00:30:06,580 --> 00:30:09,060
Hebben uw ouders, of tenminste
uw moeder, ooit gedacht aan

324
00:30:09,060 --> 00:30:12,200
uitzending, aan kinderuitzending
tijdens de oorlog zelf?

325
00:30:12,200 --> 00:30:21,970
Nee, dat uitzenden dat is denk
ik gebeurd door de hoogtezon

326
00:30:21,970 --> 00:30:24,530
en dat Rode Kruis dat daar
geloof ik wel voor gezorgd heeft.

327
00:30:24,530 --> 00:30:31,602
U hebt dus de hongerwinter meegemaakt en het
einde van de hongerwinter en de bevrijding.

328
00:30:31,602 --> 00:30:34,880
Kunt u zich het Zweedse
wittebrood nog herinneren?

329
00:30:34,880 --> 00:30:35,610
Jazeker.

330
00:30:35,610 --> 00:30:42,930
Ja ja, daar kwamen de vliegtuigen aan,
vanaf Hoek van Holland en dan zie je

331
00:30:42,930 --> 00:30:48,820
het wittebrood, maar dan had je ineens
zoveel brood, daar kreeg je ook weer

332
00:30:48,820 --> 00:30:53,030
krampen van, dan heb je zoveel gegeten
dat het eigenlijk niet normaal is.

333
00:30:53,030 --> 00:30:58,700
Maar door de honger, en dan zie je het
en dan pak je gewoon zo’n stuk brood of je

334
00:30:58,700 --> 00:31:04,150
deelde dat met de jongens en dan… dat at
je gelijk op en dan kwam je thuis en dan

335
00:31:04,150 --> 00:31:12,960
lag er nog wel een stuk brood en wat van
alles en ja, dan eet je je eigenlijk ziek.

336
00:31:13,020 --> 00:31:18,060
Hoe voelt het dan om ziek
te zijn van te veel eten?

337
00:31:18,060 --> 00:31:19,510
Misselijk, naar de
WC gaan en overgeven.

338
00:31:19,510 --> 00:31:25,270
Dan heb je er in wezen niks aan, want
dat kleine beetje voedingstof dat in

339
00:31:25,270 --> 00:31:31,380
dat wittebrood zat, dat lag in de WC
en dan is dat natuurlijk ook niet goed.

340
00:31:31,380 --> 00:31:34,720
Maar ik kan het wel begrijpen, je
was het niet alleen, want al die

341
00:31:34,720 --> 00:31:40,230
jongens… want als je in de Kethel
appeltjes pikte dan waren ze nog

342
00:31:40,230 --> 00:31:44,840
maar net aan, dan waren ze zuur of
wat dan ook, maar je had honger.

343
00:31:45,620 --> 00:31:50,970
Zo van een suikerbiet eten is helemaal
niet erg, dat geeft niks, alleen…

344
00:31:50,970 --> 00:31:58,260
het voedt niet, je hebt wat
suikers, maar hoeveel procent is dat?

345
00:31:58,260 --> 00:32:01,060
Kunt u zich de bevrijding herinneren?

346
00:32:01,060 --> 00:32:11,300
Jazeker, heel goed. Ja, in de Kortlandstraat
en de […?straat daar was een heel groot feest.

347
00:32:11,300 --> 00:32:16,680
En dan dat feest dat natuurlijk na een
paar weken werd verstoord doordat al

348
00:32:16,680 --> 00:32:24,300
wat NSB’er was en wat er mee had geheuld
dat die opgepakt werden en daar heb

349
00:32:24,300 --> 00:32:30,690
je natuurlijk gezien die… ik vond dat
niet zo prettig, dat ze al die meiden

350
00:32:30,690 --> 00:32:34,761
die daar waren en allemaal kaalscheren
en dan met een hoop bombarie en alles.

351
00:32:34,761 --> 00:32:39,910
Dan heb ik ook gezegd: als je honger
hebt, dan kun je wel eens dingen doen…

352
00:32:41,160 --> 00:32:46,972
en als er dan met de Duitsers geheuld
werd, als je honger hebt dan doe je dat.

353
00:32:46,973 --> 00:32:54,410
En dat werden er wel lelijk aangekeken,
maar ik blijf altijd zeggen: de grote

354
00:32:54,410 --> 00:33:01,070
daders, die er eigenlijk meer schuld
aan waren, die bleven dan buiten schot.

355
00:33:01,070 --> 00:33:05,333
Als je bakkerij Goemans zag, ik weet wel die
mensen konden er ook niet zoveel aan doen, die

356
00:33:05,334 --> 00:33:08,940
werden gevorderd maar die werden wel buiten de poort
gehouden, want die hebben toch ook meegewerkt,

357
00:33:08,940 --> 00:33:15,170
die hebben ook niet gezegd ‘de fabriek draait
niet’. Maar ja, je denkt aan je eigen hachje.

358
00:33:15,930 --> 00:33:20,511
Misschien hadden die mensen wel doodgeschoten
geworden, want die fabriek namen ze toch in beslag.

359
00:33:20,511 --> 00:33:26,770
En zo zie je met Wilton en andere zaken, ja
daar kom je later wel achter dat er natuurlijk

360
00:33:27,290 --> 00:33:33,370
wel andere dingen waren… Kijk, het ergste
vond ik dat we in de buurt iemand hadden die

361
00:33:33,370 --> 00:33:40,600
de boel verraadde, dat er jongens die
ondergedoken zaten, dat die aangegeven werden.

362
00:33:43,090 --> 00:33:47,160
Maar die is toen bij hotel
Beijersbergen is er daar eentje

363
00:33:47,160 --> 00:33:52,533
vermoord, die hebben ze ook later
gevonden met nog drie Duitsers.

364
00:33:52,534 --> 00:33:58,760
Die hebben ze achter bij Beijersbergen,
daar was een koetsen- en paarden…,

365
00:33:59,060 --> 00:34:05,200
daar hebben ze later die skeletten
opgegraven omdat daar gebouwd ging worden.

366
00:34:05,200 --> 00:34:09,840
Maar dat kan ik me voorstellen:
als je dan, dan ben je, op

367
00:34:09,840 --> 00:34:15,250
dat moment dan ben je eigenlijk
zelf ook een wild beest.

368
00:34:16,480 --> 00:34:18,940
Hebt u NSB’ers zien worden opgepakt?

369
00:34:18,940 --> 00:34:19,160
Ja.

370
00:34:19,710 --> 00:34:20,942
En hoe ging dat eraan toe?

371
00:34:21,120 --> 00:34:27,860
Ja, dat ging niet zachtzinnig. Die
werden geschopt en geslagen en afgevoerd.

372
00:34:27,860 --> 00:34:36,350
Maar ja, dat is… ik denk dat dat eigenlijk de
woede was die ineens loskwam bij die mensen.

373
00:34:38,680 --> 00:34:42,520
Hetzelfde als met die vrouwen die
kaalgeschoren werden en alles

374
00:34:42,520 --> 00:34:48,250
en ook voor alles werden uitgemaakt
wat maar mooi en goed was.

375
00:34:48,250 --> 00:34:52,950
En dan denk je bij jezelf ‘dan
zakken ze wel een heel eind,

376
00:34:52,950 --> 00:34:57,460
het mensdom’. Maar wel
begrijpelijk, daar blijf ik bij.

377
00:34:57,460 --> 00:35:00,257
Ik kan dat zonder meer begrijpen.

378
00:35:00,258 --> 00:35:07,650
Als je die narigheid die we toen hadden… ja, dat
kunnen een hoop mensen zich niet voorstellen.

379
00:35:08,490 --> 00:35:12,410
Mijn zoon heb ik het verteld en mijn
dochters, maar die kunnen….dat kunnen

380
00:35:12,830 --> 00:35:17,230
ze zich ook niet voorstellen, dat is
alleen maar het meemaken, als je het

381
00:35:17,230 --> 00:35:22,870
maar vijf jaar… en dan heb ik het misschien
bewust drie, vier jaar meegemaakt.

382
00:35:22,870 --> 00:35:30,650
En dan, voor ons was hoofdzakelijk die
honger en dat je je vader dat was niet elke

383
00:35:30,650 --> 00:35:37,230
dag, want je was gewoon met die jongens
spelen, zo goed en zo kwaad als dat kon en dan

384
00:35:37,230 --> 00:35:41,195
kwam je ook nog wel eens bij andere mensen
in de buurt die dan nog wat te eten hadden,

385
00:35:41,196 --> 00:35:46,630
waar je dan een stukje brood kreeg in plaats
van een koekje, wat tegenwoordig normaal

386
00:35:46,630 --> 00:35:52,530
is, kregen wij een kwart van een boterham
of een vierde en dan was je al tevreden.

387
00:35:53,860 --> 00:35:56,230
Kunt u zich herinneren dat
uw vader weer terugkwam?

388
00:35:56,230 --> 00:36:02,110
Jazeker. Die kwamen met vier man
kwamen ze teruglopen vanuit Venlo.

389
00:36:03,300 --> 00:36:10,612
Wat voor dag het was weet ik niet, maar
ik heb wel gezien dat hij een jas aan had

390
00:36:10,613 --> 00:36:15,420
en een broek en een paar schoenen die voor
meer dan tachtig procent versleten waren.

391
00:36:16,380 --> 00:36:17,770
Helemaal uitgemergeld, ja.

392
00:36:20,060 --> 00:36:27,610
Die had het laatste stuk hebben
ze geloof ik zestien uur aan

393
00:36:27,610 --> 00:36:33,710
één stuk gelopen om thuis te
komen, want dat was zijn haven.

394
00:36:33,990 --> 00:36:40,700
Ja, toen hij eenmaal thuis was,
toen had hij weer zat te eten.

395
00:36:40,700 --> 00:36:50,110
Waar hij het vandaan haalde, daar sta ik altijd
versteld van, maar hij wist overal wel wat te halen.

396
00:36:50,110 --> 00:36:55,080
Dat was toen na een
maand of vijf prima.

397
00:36:55,080 --> 00:36:59,180
Kunt u zich herinneren dat hij
de straat in liep of dat hij…

398
00:36:59,180 --> 00:37:06,490
Nee, hij kwam het poortje in en toen werd buiten
de poort al een heleboel kabaal gemaakt, gejuich

399
00:37:06,490 --> 00:37:12,770
en alles, en daar kwamen ze ik geloof met een man
of acht bij elkaar, maar vier bij ons van het

400
00:37:12,770 --> 00:37:20,050
poortje, die kwamen terug en dan zie je een vreugde
bij vrouwen en… ja, dat is onbeschrijfelijk.

401
00:37:20,160 --> 00:37:26,350
En dan zie je daar je vader, zo mager.

402
00:37:26,350 --> 00:37:28,070
Herkende u uw vader meteen?

403
00:37:28,070 --> 00:37:36,200
Ja ja, zijn gezicht was niet veranderd,
maar een wrak dat het was omdat

404
00:37:36,200 --> 00:37:41,476
hij zich had uitgeput om maar weer
naar dat gezin toe te lopen, om maar

405
00:37:41,476 --> 00:37:46,070
weer naar zijn vrouw en kinderen te
gaan en de zorg weer over te nemen.

406
00:37:46,070 --> 00:37:52,550
En iedereen bedanken, zijn dochters die
heeft hij gewoon erg bedankt dat ze

407
00:37:52,550 --> 00:37:57,940
gezorgd hadden dat ze netjes zijn gebleven,
want dat vond hij heel belangrijk.

408
00:38:00,120 --> 00:38:06,280
Was uw vader al een Duitslandhater aan
het begin van de oorlog of is dat gekomen?

409
00:38:06,280 --> 00:38:11,600
Nee nee, het is gewoon gekomen omdat er een aantal
keren voedsel van hem is afgepakt natuurlijk.

410
00:38:12,230 --> 00:38:18,040
Daar was hij wel niet rechtmatig
aan gekomen het was geen lieverdje,

411
00:38:18,390 --> 00:38:22,170
maar hij zorgde voor zijn gezin
en dan is alles geoorloofd.

412
00:38:23,590 --> 00:38:26,180
Hij zei gewoon ‘je hoeft geen
honger te lijden, als een ander

413
00:38:26,180 --> 00:38:29,542
brood heeft en ik zie daar een
overvloed, dan mag ik dat pikken.

414
00:38:30,070 --> 00:38:33,300
En als dat niet goed is, dan moeten
zij dat maar weten, dat is niet mijn

415
00:38:33,300 --> 00:38:37,570
zorg; mijn zorg is mijn gezin’ en dat
heb ik altijd in hem gewaardeerd.

416
00:38:37,570 --> 00:38:49,939
Als je zo’n voorbeeld…
van zo’n man hebt…

417
00:38:51,880 --> 00:39:04,780
Maar ik heb niet lang van hem mogen
genieten, dat is zo erg hè. Ik ben toen

418
00:39:06,510 --> 00:39:13,430
weggegaan, uitgezonden gegaan en dat
was al na vier maanden van de oorlog in

419
00:39:13,430 --> 00:39:20,970
september ben ik naar Zwitserland toe
verhuisd en kwam ik in december weer terug.

420
00:39:22,620 --> 00:39:33,232
Het mooiste daarvan was dat toen ik
terugkwam uit Zwitserland en mijn vader zegt

421
00:39:33,233 --> 00:39:35,120
‘nu ga je toch zeker niet meer weg’,
maar drie maanden later was ik weer naar

422
00:39:35,120 --> 00:39:41,706
Zwitserland, toen hebben ze me zelf
teruggehaald, waar ik in huis ben geweest.

423
00:39:41,707 --> 00:39:51,270
En zodoende ben ik haast twee jaar in
Zwitserland geweest, op school gezeten en…

424
00:39:51,270 --> 00:39:52,120
U hebt al in ’45 weggegaan, hè?

425
00:39:52,120 --> 00:39:59,210
Ja, 8 september 1945 was ik in Zwitserland,
ben ik aangekomen in Zwitserland.

426
00:40:00,040 --> 00:40:06,698
Ik ben in Rotterdam op de trein
gezet door mijn vader en mijn zussen.

427
00:40:06,698 --> 00:40:12,180
Mijn moeder kon niet mee, dat weet ik wel,
want die bleef op mijn jongste zusje passen.

428
00:40:12,710 --> 00:40:18,890
Maar hoe ik… ik weet dat ik in de trein heb gezeten,
maar hoe die reis is verlopen en waar we heen

429
00:40:18,890 --> 00:40:27,330
zijn gegaan… omdat er een heleboel spoorweg en
rails en allemaal vernietigd waren door de Duiters,

430
00:40:27,330 --> 00:40:35,140
maar ik was toch… Hoe ik in Zwitserland ben gekomen
weet ik niet, ik weet wel dat ik in Biel door

431
00:40:35,140 --> 00:40:42,370
de zusters van het Rode Kruis op het station
werd gezet, met een bordje met mijn naam op mijn

432
00:40:42,370 --> 00:40:48,450
borst en een koffertje en dat ik moest blijven
staan en dat een mevrouw die zou me op komen halen.

433
00:40:48,450 --> 00:40:52,650
Die was wat later en
dat is ook gebeurd.

434
00:40:52,650 --> 00:40:54,789
U bent helemaal alleen
achtergelaten op het station?

435
00:40:54,790 --> 00:40:54,970
Ja.

436
00:40:54,971 --> 00:40:57,320
En hoe lang hebt u
toen moeten wachten?

437
00:40:57,320 --> 00:41:02,310
Nou, dat zal misschien een uur, anderhalf
uur zijn geweest, in mijn gedachten.

438
00:41:03,640 --> 00:41:11,350
Maar daarna is er iets ontsprongen,
dat vergeet je nooit meer.

439
00:41:11,590 --> 00:41:16,910
Je staat daar en je wordt aangesproken
door een dame en die neemt je mee.

440
00:41:16,980 --> 00:41:21,340
Dan kom je buiten het station en
dan staat daar een auto klaar.

441
00:41:21,340 --> 00:41:32,470
Daar had je nog nooit ingezeten en dan kom je daar
en dan brengt ze je naar een huis, rijdt de garage

442
00:41:32,470 --> 00:41:43,490
in onder het huis en dan stap je uit en dan kom
je een hal binnen, dat was bij ons het hele huis.

443
00:41:43,490 --> 00:41:45,070
Door wie bent u opgehaald?

444
00:41:45,070 --> 00:41:46,140
Door mijn tweede moeder.

445
00:41:46,140 --> 00:41:48,315
Uw pleegmoeder?

446
00:41:48,315 --> 00:41:48,750
Ja.

447
00:41:51,470 --> 00:41:56,980
Wat herinnert u zich nog van de
eerste dag, van de eerste week?

448
00:41:56,980 --> 00:42:00,640
Nou, de eerste week was
natuurlijk heel… ja, heel druk,

449
00:42:01,710 --> 00:42:07,180
want de familie Kocher die
is op dat gebied heel sociaal.

450
00:42:08,780 --> 00:42:14,740
Dus je kwam binnen en dan werd je al
gelijk aan het hele personeel voorgesteld.

451
00:42:14,740 --> 00:42:19,160
Wat wij thuis zelf moesten
doen, dat werd daar gedaan.

452
00:42:19,160 --> 00:42:22,230
Ten eerste kwam de dokter, dat
was mijn tweede vader, die was

453
00:42:22,240 --> 00:42:31,040
specialist, en dan krijg je Frau
Antoinettie, de vrouw uit de keuken.

454
00:42:31,040 --> 00:42:38,063
Nou, die heeft mij weer
op gewicht gebracht.

455
00:42:38,063 --> 00:42:45,950
En dan heb je de werkster, Liesbeth, een
zuster Elza en dat was het huispersoneel.

456
00:42:45,950 --> 00:42:54,632
En dan word je in de avond naar boven gebracht,
de trap op en dan kom je op een kamer die

457
00:42:54,632 --> 00:43:01,450
was groter dan waar wij met z’n zessen sliepen,
met een eigen douche en een eigen toilet.

458
00:43:02,630 --> 00:43:15,840
Ja, wat geeft dat voor een indruk? Je voelt je
alleen daar, alleen en toch was er heel veel zorg.

459
00:43:17,250 --> 00:43:24,520
En zo gaat dat drie maanden door, waarbij
je, als je langs de keuken kwam, dan

460
00:43:26,860 --> 00:43:32,770
had Antoinettie wel wat voor je: kaaskoek
of weer een stuk vlees, er was altijd

461
00:43:32,770 --> 00:43:39,210
wat en daar krijg je een band mee, maar
ook met de zuster en ook met de dokter.

462
00:43:39,210 --> 00:43:41,850
U had er ook nog een pleegzus, hè.

463
00:43:41,850 --> 00:43:47,940
Ik had een pleegzus, dat was hun kind,
die was twee jaar jonger dan ik ben.

464
00:43:48,000 --> 00:43:54,550
Ursula en die had aan de
andere kant haar kamer.

465
00:43:54,550 --> 00:44:02,440
Ja, dat is iets fantastisch geworden en als
je zo opgevangen wordt en de mensen doen

466
00:44:03,000 --> 00:44:14,220
zoveel voor je... Die dokter is keihard voor
me geweest, maar ik ben hem nog dankbaar…

467
00:44:14,220 --> 00:44:19,060
Ik was daar in de wintermaanden en
toen is het gaan sneeuwen en op een

468
00:44:19,060 --> 00:44:25,070
zekere zondag hij was vrij heeft
hij me meegenomen de tuin in en een

469
00:44:25,070 --> 00:44:28,588
zwembroek aangetrokken en we moesten
ons met sneeuw in gaan smeren.

470
00:44:28,588 --> 00:44:36,440
En toen heeft hij altijd tegen me gezegd: ‘Als
je beter wilt worden, dan word je hiervan beter.

471
00:44:38,320 --> 00:44:44,240
Je moet kou hebben en dan gaan we
dadelijk warmte zoeken en dan trekt

472
00:44:44,240 --> 00:44:50,340
je borst open en dan komt alles
goed’. Nou, dat geloofde je dan maar.

473
00:44:50,340 --> 00:44:51,540
Werkte het?

474
00:44:51,540 --> 00:44:54,490
Het werkte, ja ja.
Het werkte heel goed.

475
00:44:54,490 --> 00:45:00,850
Als je dan weer binnen bent en je kunt gaan
douchen en je krijgt andere kleding dat was

476
00:45:00,850 --> 00:45:06,517
er in Nederland natuurlijk niet, als je in
Nederland ziek was en je was nat geregend en

477
00:45:06,518 --> 00:45:12,620
je kwam thuis, dan lag je de volgende dag
natuurlijk te hijgen en kreeg je geen lucht.

478
00:45:12,620 --> 00:45:16,710
Dat heeft hij me geleerd: je mag
nat wezen wat je wilt, maar binnen

479
00:45:16,710 --> 00:45:23,630
droge kleding aan, douchen, veel koud
water en klaar, je krijgt het warm.

480
00:45:23,630 --> 00:45:28,660
Dat is mijn redding geweest.
Ik heb heel veel geluk gehad.

481
00:45:28,660 --> 00:45:34,210
De meesten gingen naar Davos, daar
was het sanatorium, maar hoe ik

482
00:45:34,210 --> 00:45:39,011
bij particulieren terecht ben
gekomen en waarom, dat weet ik niet.

483
00:45:39,012 --> 00:45:39,440
Dat is onvoorstelbaar.

484
00:45:39,440 --> 00:45:45,100
Had die dokter praktijk aan huis?

485
00:45:45,100 --> 00:45:51,430
Ja, die had praktijk aan huis
en hij had ook bezoekuren

486
00:45:51,430 --> 00:45:53,880
en dat deed hij in ziekenhuizen
en dan nam hij me mee.

487
00:45:53,880 --> 00:46:05,080
Dus als ik dan in zo’n ziekenhuis was en hij had
dan bezoek dan had hij al tegen een verpleegster

488
00:46:05,080 --> 00:46:08,220
of wat dan ook gezegd ‘er zit daar een jongen,
die komt uit Nederland, als je hem wat te drinken

489
00:46:08,220 --> 00:46:14,530
wilt geven… En dan kreeg je weer wat te eten,
dan kreeg je melk of kaas of wat brood met kaas.

490
00:46:14,530 --> 00:46:18,270
En dan bleef je in de
auto of je mocht mee.

491
00:46:18,270 --> 00:46:23,990
Wat deed u meestal overdag?

492
00:46:25,090 --> 00:46:27,020
Ik was altijd binnen of in de tuin.

493
00:46:27,020 --> 00:46:33,740
Ze hadden een heel grote tuin en
een vijver, het was wat herfst

494
00:46:33,740 --> 00:46:37,510
en toen heeft hij me gevraagd of
ik wat werkzaamheden wilde doen.

495
00:46:37,660 --> 00:46:42,049
Hij zegt ‘want niks doen dat doet hier niemand
thuis’, dus ben ik de tuin maar een beetje

496
00:46:42,050 --> 00:46:48,130
gaan aanharken, blad aanharken en in de
vijver kijken of er niet te veel blad in zat.

497
00:46:48,130 --> 00:46:53,330
Er zaten mooie vissen in en ja, je was
vrij en je had een goed onderkomen.

498
00:46:53,330 --> 00:46:55,580
U hoefde niet naar school?

499
00:46:56,550 --> 00:46:58,000
Die eerste drie maanden niet.

500
00:46:58,600 --> 00:47:03,910
Toen hebben ze me zuiver…, dat was
alleen aansterken en hij heeft me alleen

501
00:47:03,910 --> 00:47:13,290
toen veel geleerd wat ik moest doen om
gemakkelijker te leven, gezonder te leven.

502
00:47:13,290 --> 00:47:16,410
Hij heeft me ook altijd
verboden om te roken.

503
00:47:18,920 --> 00:47:23,482
Daar was hij ook heel resoluut in, hij rookte
zelf niet, hij zegt ‘je hoeft niet te roken, je

504
00:47:23,482 --> 00:47:30,387
hebt geen schoorsteen op je kop gekregen’. Het
was een keiharde man, maar een schitterende arts.

505
00:47:31,970 --> 00:47:38,180
En zo iemand, daar
krijg je wat van terug.

506
00:47:39,560 --> 00:47:44,870
En als je daar dan drie maanden mag
zijn, in zo’n omgeving, wat voor

507
00:47:44,870 --> 00:47:50,220
mij natuurlijk een openbaring was,
dat heeft mijn verdere leven wel

508
00:47:50,220 --> 00:47:56,360
heel veel steun gegeven, dat je de
andere kant van het leven hebt gezien.

509
00:47:56,370 --> 00:48:02,380
En ondanks dat ze zo rijk
waren, waren ze toch sociaal.

510
00:48:02,540 --> 00:48:05,460
Hoe was uw relatie met uw pleegmoeder?

511
00:48:05,460 --> 00:48:11,770
Ja, heel goed, dat was een fantastisch
mens. Die bracht me iedere avond naar bed.

512
00:48:15,550 --> 00:48:19,580
Wat deed uw pleegmoeder overdag?

513
00:48:19,580 --> 00:48:21,520
Mijn pleegmoeder was zelf ook arts.

514
00:48:22,310 --> 00:48:27,950
Ze waren beiden arts en zij had de
praktijk aan huis en was veel met

515
00:48:27,950 --> 00:48:35,400
vrouwen bezig, dus ik denk dat ze
gespecialiseerd was op vrouwen of dat

516
00:48:35,400 --> 00:48:40,170
vrouwen het prettig vonden een
vrouwelijke arts te hebben, in die tijd.

517
00:48:40,170 --> 00:48:46,260
Maar ze waren beiden heel sociaal.
Je ging overal heen, ‘s zomers.

518
00:48:46,261 --> 00:48:50,980
Als het winter was, gingen we
ook op pelzenjacht en eetbare

519
00:48:51,160 --> 00:48:55,227
paddenstoelen zoeken in het bos
en dan ging de hele mikmak mee.

520
00:48:55,250 --> 00:49:05,030
Het is onvoorstelbaar, het hele personeel gaat
gewoon mee. Vakantie? Gaat het personeel mee.

521
00:49:05,030 --> 00:49:06,370
Bent u wel op vakantie
geweest met hen?

522
00:49:06,370 --> 00:49:13,626
Ja, ze hadden een chalet in het Jura-gedeelte,
het Franse gedeelte van Zwitserland.

523
00:49:13,627 --> 00:49:19,420
Daar hadden ze met de familie een chalet
en daar gingen we met allemaal heen.

524
00:49:19,420 --> 00:49:24,190
Iedere familie op zich en dan
waren we daar met een man of tien.

525
00:49:27,720 --> 00:49:33,270
Zuster Elza, Liesbeth en Frau Antoinettie,
die kookten daar gewoon in en hielpen

526
00:49:33,270 --> 00:49:41,190
elkaar en wij waren buiten, worstjes aan het
braden of andere spelletjes aan het doen.

527
00:49:41,190 --> 00:49:47,800
Alleen maar plezier, en dan
denk je niet meer aan thuis.

528
00:49:48,480 --> 00:49:50,110
Da’s heel vreemd: ik
heb nooit heimwee gehad.

529
00:49:50,110 --> 00:49:54,270
Niet naar uw vader of naar uw
moeder of Schiedam of uw zussen?

530
00:49:54,270 --> 00:50:04,990
Nee, naar niemand. Het was voor mij zo’n… ja, iets
nieuws en zo… altijd was je wel ergens mee bezig.

531
00:50:04,990 --> 00:50:09,730
Zuster Elza haar ouders hadden een
boerderij en daar werd ik mee heen

532
00:50:09,730 --> 00:50:14,185
genomen en dan word je wéér met
eten… Want Willem moest eten, Willem

533
00:50:14,186 --> 00:50:17,560
uit Holland moest weer beter worden
en iedereen was daarmee bezig.

534
00:50:18,030 --> 00:50:19,290
En ook de familie.

535
00:50:20,240 --> 00:50:25,515
Je komt uit Nederland, je hebt geen schoenen
aan je lijf en je had gebreide spullen aan

536
00:50:25,516 --> 00:50:31,419
en je wordt meegenomen naar… wat later
hoorde ik dat dat een broer van hem was, daar

537
00:50:31,420 --> 00:50:36,830
word je helemaal aangekleed, in Aarberg dat
is een kilometer of twaalf van Biel vandaan.

538
00:50:38,210 --> 00:50:41,710
Dan kom je daar binnen en dan is
het allemaal ‘De Willem is daar

539
00:50:41,710 --> 00:50:45,590
weer!’ en dan word je van onder tot
boven… en dan niet één stelletje,

540
00:50:45,590 --> 00:50:48,530
je krijgt twee, drie stellen
ondergoed, je krijgt twee paar schoenen.

541
00:50:48,530 --> 00:50:51,730
Ja, dat kun je je niet voorstellen.

542
00:50:55,210 --> 00:51:01,970
Hoe kun je als kind zijnde u was nog heel jong,
u was 9 jaar dat grote verschil begrijpen?

543
00:51:02,150 --> 00:51:03,420
Nee, dat begrijp je niet.

544
00:51:03,420 --> 00:51:10,975
Je ervaart het, maar later, toen ik er
de tweede keer was, ja dan begrijp je

545
00:51:10,975 --> 00:51:17,520
het wel, wat daaraan was, dat de wereld
en het mensdom ook een andere kant had.

546
00:51:17,520 --> 00:51:26,930
En dat is wel de
familie Kocher geweest.

547
00:51:26,930 --> 00:51:30,460
Ik moest terug omdat mijn
drie maanden om waren.

548
00:51:30,520 --> 00:51:32,060
Hoe ging u weer terug?

549
00:51:32,420 --> 00:51:34,250
Met de trein weer.

550
00:51:34,790 --> 00:51:42,686
En dan krijg je van de dokter, van mijn tweede
vader mee die zegt ‘als je in Nederland weer last

551
00:51:42,686 --> 00:51:50,300
krijgt van astma, en dat verwacht ik, of
je komt weer ergens anders…’ Ik zeg ‘nee,

552
00:51:50,300 --> 00:51:55,160
we wonen nog precies hetzelfde hij zegt
‘en daar kun jij niet tegen’. Hij zegt

553
00:51:55,160 --> 00:52:03,050
‘er zit te veel stof en alles en mijten,
dat kun je niet…, maar hèb je problemen

554
00:52:03,050 --> 00:52:08,790
dan moet je de familie Sitges-des Plantes
in Den Haag bellen of laten bellen…’

555
00:52:08,960 --> 00:52:15,330
ik kan dat natuurlijk niet, je was 9 en
moest nog 10 worden en dat is gebeurd.

556
00:52:15,330 --> 00:52:19,403
Ik kwam thuis en ja, twee, drie
dagen later had je het weer benauwd.

557
00:52:19,420 --> 00:52:24,630
Had u, toen u in Zwitserland was, nog contact
met uw ouders? Schreef u brieven of kaarten?

558
00:52:24,630 --> 00:52:32,500
Nee, mijn pleegmoeder en mijn vader die hebben
geschreven en die hebben… maar ik zelf niet.

559
00:52:32,500 --> 00:52:39,043
Ik mocht wel eens een keer mijn naam eronder
zetten, maar zij hielden contact, omdat ze… ik weet

560
00:52:39,043 --> 00:52:45,010
het niet, ze wilden me geloof ik zoveel mogelijk
maar even rust gunnen en alleen maar bij zien

561
00:52:45,010 --> 00:52:50,730
te komen en alleen maar bezig zijn met die astma
weg te werken, zo goed en zo kwaad als dat gaat.

562
00:52:50,730 --> 00:52:54,640
Het gaat nooit weg, maar
ze kunnen je leren hoe je

563
00:52:54,640 --> 00:52:57,760
ermee om moet gaan, dat
heeft hij me goed geleerd.

564
00:52:58,010 --> 00:53:00,790
Anders had ik nooit kunnen
voetballen, ik had nooit kunnen

565
00:53:00,790 --> 00:53:03,110
zwemmen, ik had nooit kunnen
hardlopen, dat blijf ik zeggen.

566
00:53:03,110 --> 00:53:08,830
Ik ben benieuwd in welke taal
u met de familie Kocher sprak.

567
00:53:08,830 --> 00:53:10,290
In welke taal? Het Duits.

568
00:53:10,290 --> 00:53:11,481
Kon u dat?

569
00:53:11,482 --> 00:53:14,700
Nee, maar dat leer je snel.

570
00:53:14,700 --> 00:53:18,710
Hoe leerde u de taal?

571
00:53:18,710 --> 00:53:25,070
Je werd dat aan tafel geleerd en met
Ursula mijn zusje, zeg ik altijd met

572
00:53:25,070 --> 00:53:31,500
haar en met Elza en vooral Liesbeth
heeft daar veel aandacht aan besteed.

573
00:53:31,500 --> 00:53:35,100
En op het laatst zeiden
ze gewoon… ik geloof dat

574
00:53:35,100 --> 00:53:39,300
ik me met een maand redelijk
verstaanbaar kon maken.

575
00:53:39,320 --> 00:53:44,479
Ik heb er ook nooit problemen mee
gehad, het is onvoorstelbaar.

576
00:53:44,479 --> 00:53:49,309
Dat zei zuster Elza, toen ik haar
later heb gezien, toen was ze onderhand

577
00:53:49,310 --> 00:53:54,590
94, vlak voordat ze kwam te overlijden,
ze zei ‘Willem, je praatte net zoveel

578
00:53:54,590 --> 00:54:03,060
Biels het Bieler accent had je als
een ander’. En die namen me graag mee.

579
00:54:04,450 --> 00:54:08,350
En dan komt het mooiste, dat je in
Nederland bent en je ouders laat bellen dat

580
00:54:08,350 --> 00:54:16,810
heeft geloof ik mijn oudste zus gedaan
en dat ze je dan in februari met de eigen

581
00:54:16,810 --> 00:54:21,490
auto… mijn tweede vader en moeder op
komen halen en meenemen en dan nog eens

582
00:54:21,490 --> 00:54:25,350
een keer haast twee jaar mag je daar
in Zwitserland blijven, bij hen thuis.

583
00:54:25,350 --> 00:54:28,922
U bent twee jaar bij hen geweest?

584
00:54:28,630 --> 00:54:33,746
Ik ben in totaal dik twee jaar in Zwitserland
geweest en toen heb ik wel op school gezeten.

585
00:54:33,746 --> 00:54:39,040
Toen hebben ze gezegd ‘je gaat wel naar
school’. Ik werd in dezelfde klas geplaatst als

586
00:54:39,390 --> 00:54:51,170
Ursula, die twee jaar jonger was, het zusje van
me, en van daaruit… dat ging prima, dat liep.

587
00:54:51,170 --> 00:54:55,090
Ik had natuurlijk weinig op school
gezeten en had een heel grote achterstand.

588
00:54:55,090 --> 00:55:01,356
En eigenlijk was die Duitse taal voor mij
veel gemakkelijker dan het Nederlands.

589
00:55:01,357 --> 00:55:04,393
Ik heb daar later, toen ik terugkwam,
in Nederland op school veel last van

590
00:55:04,394 --> 00:55:10,410
gehad, omdat ik veel gemakkelijker in het
Duits wat schreef dan in het Nederlands.

591
00:55:11,110 --> 00:55:15,290
Dat is me altijd wel blijven
achtervolgen, die achterstand die je had.

592
00:55:15,290 --> 00:55:22,830
Natuurlijk, je bent daar
Duits en dat ging me redelijk

593
00:55:22,830 --> 00:55:24,171
af en daar heb ik ook nooit
geen problemen mee gehad.

594
00:55:24,171 --> 00:55:30,710
Maar dan kom je weer naar Nederland en moet je weer
verder en werd je ook weer een klas teruggezet.

595
00:55:31,870 --> 00:55:39,170
En zo blijf je natuurlijk altijd
op onderwijsgebied toch wel achter.

596
00:55:39,170 --> 00:55:43,350
Vond u het vervelend om achter
te zijn bij leeftijdgenootjes?

597
00:55:43,350 --> 00:55:44,550
Later wel.

598
00:55:44,880 --> 00:55:45,180
Ja.

599
00:55:45,180 --> 00:55:51,390
Ja, later wel. Natuurlijk, dan
krijg je daar problemen mee.

600
00:55:51,390 --> 00:55:58,979
Vooral als je… toen ik een jaar of 16,17
was en ik naar de ambachtsschool wilde.

601
00:55:58,980 --> 00:56:06,080
Dan krijg je niet in woord maar wel
in geschrift daar problemen mee.

602
00:56:06,080 --> 00:56:08,510
Die achterstand blijf
je altijd houden.

603
00:56:09,040 --> 00:56:14,000
Er zijn een heleboel dingen
die… mijn handschrift is nóg

604
00:56:14,000 --> 00:56:19,350
niet wat je noemt… het is nóg
maar krabbelen, zeg ik altijd.

605
00:56:19,350 --> 00:56:24,010
Als ik mijn zussen zie, hoe mooi die
kunnen schrijven, en dan zit ik daar tussen.

606
00:56:24,010 --> 00:56:28,809
Je kunt wel schrijven, maar het
werkelijk foutloos schrijven,

607
00:56:28,810 --> 00:56:32,790
daar blijf je altijd in achter,
daar moet je altijd bij denken.

608
00:56:33,250 --> 00:56:34,370
Daar blijf je altijd last van houden.

609
00:56:34,370 --> 00:56:40,950
Wat is voor u het gemakkelijkst: in het Duits
praten en schrijven of in het Nederlands?

610
00:56:40,950 --> 00:56:47,280
Nou,wel te praten, het schrijven nu ook niet
meer. Die dingen zijn je natuurlijk ook ontgaan.

611
00:56:47,280 --> 00:56:52,386
Je praat wel Duits, met Ursula,
maar ik hoef met Ursula geen Duits te

612
00:56:52,386 --> 00:56:56,720
praten, want Ursula is een talenwonder,
die spreekt zeven talen vloeiend.

613
00:56:56,720 --> 00:57:03,240
Ze is nu, op haar zeventigste
jaar, bezig om Russisch te leren.

614
00:57:03,240 --> 00:57:05,350
Ze spreekt met mij ook wel Nederlands.

615
00:57:05,430 --> 00:57:06,820
U hebt haar Nederlands geleerd?

616
00:57:06,820 --> 00:57:11,600
Nee hoor, dat heeft ze zichzelf
aangewend, met boeken en tijdschriften die

617
00:57:11,600 --> 00:57:17,700
wij meebrengen, de Plus en al die
dingen die over zijn, die neem ik mee en

618
00:57:17,860 --> 00:57:23,738
als we met elkaar praten, praat ze
liever in het Nederlands dan in het Duits.

619
00:57:23,738 --> 00:57:30,250
Maar ze springt zo over, of het nu Frans,
Engels of Italiaans is, dat… Maar Frans

620
00:57:30,320 --> 00:57:39,820
in het Bieler gedeelte Biel heet in het
Frans Bièle daar zit al veel Frans bij.

621
00:57:39,820 --> 00:57:45,110
Zwitserland is natuurlijk viertalig
en dat pakt ze allemaal mee.

622
00:57:45,290 --> 00:57:48,935
Dat is haar opleiding, dat heeft
ze al van jongs af aan meegekregen.

623
00:57:49,950 --> 00:57:57,690
Als mijn tweede vader en moeder iets
hadden wat ons betrof, dan deden ze dat in

624
00:57:57,690 --> 00:58:03,803
het Frans, alleen ik verstond dat niet
maar Ursula wel en dan vertelde ze me dat.

625
00:58:03,803 --> 00:58:08,580
Dan zei ze ‘Wim, ze
hadden het over ons’.

626
00:58:08,830 --> 00:58:11,140
Wat vertelden ze dan over jullie?

627
00:58:11,140 --> 00:58:15,200
Nou ja, als we kattenkwaad hadden uitgehaald,
natuurlijk. Want daar was ik nummer één in.

628
00:58:17,060 --> 00:58:18,320
Vertel eens wat.

629
00:58:20,900 --> 00:58:27,060
Nou, de vijver daar was een beeld in,
daar stond een naakte vrouw in en

630
00:58:27,060 --> 00:58:32,770
dan met aankleden, dan deed ik haar een
muts op of een jasje aan of wat dan

631
00:58:32,770 --> 00:58:40,260
ook en dan kwamen ze thuis en dan
zagen ze dat mijn spullen daar hingen.

632
00:58:40,260 --> 00:58:47,630
En ja, dan.. En zuster Elza, met haar was
ik mee geweest en die was ik ontglipt.

633
00:58:47,840 --> 00:58:50,789
Hebben ze een uur naar me
lopen zoeken, maar ik was

634
00:58:50,790 --> 00:58:54,080
gewoon op haar boerderij
hoor, ik zat in de stal.

635
00:58:54,670 --> 00:58:55,840
U was verstopt?

636
00:58:55,840 --> 00:59:04,230
Ja, verstopt… Ik was nieuwsgierig, ik
kreeg daar zoveel dingen, dan ga je… Je

637
00:59:04,230 --> 00:59:10,710
kreeg lucht, thuis kon ik dat niet,
want dan was je een wrak, maar nu heb je

638
00:59:10,710 --> 00:59:14,495
kracht, je had eten en je krijgt lucht
en je hebt geen last meer van je astma.

639
00:59:14,495 --> 00:59:18,760
Het is heel vreemd, als je daar een maand
bent en je hebt geen last meer van je astma

640
00:59:19,550 --> 00:59:25,720
en dat je van je vierde zeg maar tot je
negende jaar een ventje bent geweest dat

641
00:59:25,720 --> 00:59:32,210
altijd maar het zielige bakkie was want zo
was het gewoon en ook zo werd behandeld.

642
00:59:32,210 --> 00:59:36,840
Dat is van mijn moeder wel te
begrijpen, maar het was niet goed, zei

643
00:59:36,840 --> 00:59:42,970
mijn tweede vader, ‘ze hadden je veel
harder aan moeten pakken’. Maar dat

644
00:59:42,970 --> 00:59:47,021
konden ze niet, want die kleding
was er niet, die douche was er niet.

645
00:59:47,021 --> 00:59:52,500
Daar kon ik iedere dag… al wilde ik
ieder uur douchen, dat was geen probleem.

646
00:59:52,500 --> 00:59:57,370
Bij ons thuis ging je één keer in de
week in de teil, dan ben je jongen

647
00:59:57,370 --> 01:00:03,065
met drie meiden, dan ga niet als
eerste hoor, ben je echt de laatste.

648
01:00:03,066 --> 01:00:09,843
In hetzelfde water, je krijgt er niks
van, maar goed is het natuurlijk niet.

649
01:00:09,843 --> 01:00:13,040
Als je dit tegenwoordig vertelt, dan
staan ze je allemaal aan te kijken van

650
01:00:13,040 --> 01:00:19,250
‘waar kom jij vandaan?’. Nou, dat was
toen die tijd, van zover kom je vandaan.

651
01:00:19,250 --> 01:00:24,240
De mensen wilden wel anders, maar
waarvan moest je water warm maken?

652
01:00:24,240 --> 01:00:30,900
Het gas, daar moest je een penning
in duwen, maar dat geld was er niet.

653
01:00:31,790 --> 01:00:37,660
Het was natuurlijk niet alleen de honger, het was
ook financieel dat de mensen het niet aankonden.

654
01:00:37,660 --> 01:00:40,600
Er was zat te koop, als
je maar genoeg geld had.

655
01:00:43,070 --> 01:00:46,230
Slikte u ook medicijnen? Kreeg u
in Zwitserland andere medicijnen?

656
01:00:46,460 --> 01:00:54,060
Nee, ik heb van mijn tweede vader
nooit geen medicijnen gekregen.

657
01:00:54,060 --> 01:00:59,150
‘Het enige medicijn dat er is’, zei hij, ‘is
de natuur’. Hij was een natuurman, zonder meer.

658
01:00:59,150 --> 01:01:02,294
Hij zei ‘als jij gaat doen
en naar me luistert, dan kun

659
01:01:03,330 --> 01:01:11,340
jij alles doen wat je wilt,
je bent sterk zat’, zegt hij.

660
01:01:11,340 --> 01:01:14,192
drijfnat laten regenen,
maar naar binnen doen ze

661
01:01:14,192 --> 01:01:18,520
schone kleding aan en naar
buiten niks, geen probleem.

662
01:01:19,820 --> 01:01:24,440
En je moeder moet stoppen met ‘morgen
ben je ziek als je nat bent’,

663
01:01:24,440 --> 01:01:29,725
want dat werkt psychisch.’ Kun je
mee stoppen stop gewoon, hup gaan!

664
01:01:29,725 --> 01:01:39,460
En de goede man heeft gelijk gehad.
Maar hij was voor zichzelf ook keihard.

665
01:01:39,460 --> 01:01:40,730
Zwemmen, onder een douche?

666
01:01:40,730 --> 01:01:46,780
Warm water komt er niet op zijn lijf,
die is daar gewoon… en daar trekt-ie

667
01:01:46,780 --> 01:01:50,008
je in mee, want hij nam je gewoon mee
onder de douche en dat leerde hij je.

668
01:01:50,008 --> 01:01:53,410
‘En zo moet je douchen’, zegt hij.

669
01:01:53,550 --> 01:01:59,662
‘Al dat verpesten van je lijf is helemaal niet
nodig en je voeten wassen met warm water’, zegt

670
01:01:59,663 --> 01:02:05,930
hij, ‘dan haal je alle goede spullen weg alle
vet, alle dit’ Hij zegt ‘als ze schoon zijn, dan

671
01:02:06,190 --> 01:02:12,680
afdrogen en hup klaar, dan zul je zien: dan worden
ze warm’. En daar heeft-ie natuurlijk gelijk in.

672
01:02:12,680 --> 01:02:18,467
Ga maar koude voeten hebben en in het
water en je bent klaar en het is warm.

673
01:02:18,467 --> 01:02:19,640
Dat zei hij tegen zijn
patiënten schijnbaar ook.

674
01:02:21,980 --> 01:02:28,880
En zo’n man… ik had natuurlijk wel
een hoop respect voor hem, want dat

675
01:02:28,880 --> 01:02:36,738
nam ik zonder meer van hem aan, en
zeker als je geen aanvallen meer hebt.

676
01:02:36,738 --> 01:02:42,835
En dat twee keer terughalen waar ik
dat aan te danken heb weet ik niet.

677
01:02:44,450 --> 01:02:47,940
Uw zus heeft gebeld, ze zijn naar
u toegekomen, naar Schiedam de

678
01:02:47,940 --> 01:02:51,110
Kortlandstraat neem ik aan en hebben
u weer meegenomen naar Zwitserland.

679
01:02:51,110 --> 01:02:58,050
Ja, ze kwamen met de auto, met het
Fordje, en mijn moeder had alles al

680
01:02:58,050 --> 01:03:02,246
klaargezet, want die wisten het schijnbaar,
en toen zag ik ze ineens komen.

681
01:03:02,246 --> 01:03:10,600
Ja, en toen zag mijn vader hoe ik er naartoe
vloog, ja en toen wist ik het Toen zegt mijn vader…

682
01:03:10,600 --> 01:03:16,170
mijn vader heeft er heel veel problemen mee gehad,
want die zei tegen mijn zussen van ‘die zien

683
01:03:16,170 --> 01:03:22,520
we nooit meer terug’. Hij zegt ‘zoals die
jongen daar naar zijn tweede vader en moeder toe

684
01:03:22,520 --> 01:03:29,810
vliegt die zien we nooit meer terug’. Later heeft
hij me dat wel verteld, toen ik weer terugkwam.

685
01:03:29,810 --> 01:03:36,300
Op een gegeven moment moet je een keuze gaan maken
en word je ook… als je 12, haast 13 bent, ja

686
01:03:36,300 --> 01:03:40,360
dan…, maar dat lag ook
aan mijn tweede vader, die

687
01:03:40,360 --> 01:03:44,630
zegt ‘nu moet je een keus
gaan maken: of hier mag!

688
01:03:45,140 --> 01:03:52,180
of naar huis’. Ja, en moeder
en vader zaten toch meer aan me

689
01:03:52,180 --> 01:03:56,299
op dat moment, omdat ik geen
last meer had van mijn astma.

690
01:03:56,300 --> 01:04:00,020
Nou ja, en toen ben ik teruggegaan.

691
01:04:00,020 --> 01:04:04,080
U bent er een keer naartoe gegaan met
uw zus, toen hebt u uw zus meegenomen…?

692
01:04:04,210 --> 01:04:13,320
Nee, mijn zus is er alleen heen gegaan, omdat
de dokter… mijn zuster die werkte bij Peek

693
01:04:13,320 --> 01:04:22,280
en Cloppenburgh, die zat daar in het naaiatelier
en dat heeft de dokter… of mijn tweede

694
01:04:22,280 --> 01:04:29,980
vader en moeder hebben dat gehoord en toen heeft
mijn tweede moeder gevraagd of Annie wilde

695
01:04:29,980 --> 01:04:37,610
komen om daar een half jaar in het huishouden
mee te draaien en kleding voor hen te maken.

696
01:04:37,610 --> 01:04:38,640
Welke zus is dat?

697
01:04:38,640 --> 01:04:46,400
De oudste, die overleden is intussen. Annie
is daar een maand of zeven bij elkaar geweest.

698
01:04:46,400 --> 01:04:49,050
Wanneer is ze daar naartoe gegaan?

699
01:04:49,050 --> 01:04:51,840
Die is daar naartoe gegaan in ’48.

700
01:04:52,650 --> 01:04:55,010
En toen zat u daar ook?

701
01:04:55,010 --> 01:04:57,470
Nee, nee toen was ik alweer terug.

702
01:04:58,420 --> 01:05:04,040
Zij is erheen gegaan, omdat ze hadden er
altijd wel… ze hebben meer kinderen in hun

703
01:05:04,040 --> 01:05:09,890
huis gehad, alleen ik ben een van de
weinigen die steeds contact heeft gehouden.

704
01:05:09,890 --> 01:05:19,660
Via mijn moeder… toen ik jong was heeft mijn
moeder dat altijd gedaan en later… ja, je wordt zelf

705
01:05:19,660 --> 01:05:26,080
wat groter en ouder en je krijgt andere dingen en
je gaat andere interesses krijgen en daar heb ik

706
01:05:26,080 --> 01:05:32,630
wel wat spijt van gehad dat je eigenlijk te lang
hebt gewacht om die mensen eens te gaan bedanken.

707
01:05:32,630 --> 01:05:39,140
Ik heb ze wel bedankt, maar ik had dat
geloof ik… dat is het enige punt waarop ik wel

708
01:05:39,140 --> 01:05:48,950
een beetje achter ben gebleven en veel
spijt van heb gehad: dat ik toen de dokter

709
01:05:48,950 --> 01:05:55,370
overleden was en dat ik daar niet heen ben
gegaan, dat neem ik mezelf nog wel kwalijk.

710
01:05:56,390 --> 01:06:03,820
Maar dat doe je pas als je zelf… je
eigen leven, je kinderen wat groter zijn.

711
01:06:03,820 --> 01:06:08,475
De oudste dochter van mij heeft ervoor gezorgd
dat het contact weer helemaal terug is gekomen.

712
01:06:08,475 --> 01:06:13,860
We hadden wel schrijfcontact,
maar geen oogcontact.

713
01:06:13,860 --> 01:06:21,450
Zoals we nu met elkaar overweg gaan, de laatste
zes, zeven jaar, is dat natuurlijk wel fantastisch.

714
01:06:22,140 --> 01:06:25,740
En Ursula begrijpt dat ook wel, zij
zegt ‘Wim, ik ben ook getrouwd,

715
01:06:25,740 --> 01:06:29,150
ik heb ook niet meer aan jou
gedacht’. Je hebt je eigen gezin en

716
01:06:29,450 --> 01:06:34,620
niet alleen dat gezin, mijn vader
is toen ik 18 was is hij overleden.

717
01:06:34,740 --> 01:06:39,440
Dan word je kostwinner en ik
moest voor mijn jongste zusje

718
01:06:39,440 --> 01:06:41,710
en mijn moeder zorgen, want
er waren geen voorzieningen.

719
01:06:41,710 --> 01:06:45,643
Dan ga je zelf trouwen, ik ben bij
mijn moeder in de Kortlandstraat ben

720
01:06:45,644 --> 01:06:50,019
ik in gaan wonen en heb een vrouw
getrouwd die thuis… die was haar moeder

721
01:06:50,019 --> 01:06:54,170
kwijtgeraakt en had een tweede
moeder met wie ze niet kon opschieten.

722
01:06:54,170 --> 01:06:59,730
En nou ja, dan ga je vroeg trouwen, ik was
21 en zij was 20 en vier jaar later wordt onze

723
01:06:59,730 --> 01:07:07,510
zoon geboren en daar hebben ook weer zeven
jaar overheen geweest en toen is mijn vrouw

724
01:07:07,511 --> 01:07:11,550
weer zwanger geraakt, maar daar heeft ze nooit
lang van mogen genieten, want mijn dochter

725
01:07:11,550 --> 01:07:16,980
is geboren en zeven maanden later is mijn
eerste vrouw gestorven aan een hersenbloeding.

726
01:07:18,850 --> 01:07:24,246
Nou, je vader kwijt en dan denk je
niet meer aan Zwitserland, want dan ben

727
01:07:24,247 --> 01:07:28,620
je met wat anders bezig en ben je
eigenlijk weer een beetje aan het opbouwen.

728
01:07:29,450 --> 01:07:36,060
Ik had toen een leuk beroep, ik was eerst
bij… ik heb eerst gewerkt bij de Hollandse

729
01:07:36,060 --> 01:07:43,580
Wijnhandel, achter de Teerstoof, daar zou
ik opgeleid worden tot snijder om jenever

730
01:07:43,580 --> 01:07:47,510
te snijden en in een distilleerderij te
gaan werken, maar dat is niet doorgegaan

731
01:07:47,510 --> 01:07:54,430
en toen ben bij de [IPC gaan werken,
dat is nu Total, die zat op het Hoofd en

732
01:07:54,710 --> 01:08:00,960
daar heb ik mijn grote rijbewijzen gehaald
en ben ik op een tankwagen gaan rijden.

733
01:08:01,100 --> 01:08:09,923
Nou ja, dan ga je trouwen en daarna ben ik
bij de SHV in dienst gekomen en toen ik bij de

734
01:08:10,020 --> 01:08:16,277
SHV zat als tankwagenchauffeur, toen kon het
gebeuren dat mijn eerste vrouw…, dus toen

735
01:08:16,277 --> 01:08:25,300
bleef ik zitten met een jongen van 7 jaar en
een meisje van 7 maanden en wat moet je dan?

736
01:08:25,590 --> 01:08:29,310
Ik moest van de tankwagen af,
mijn lust en mijn leven, je had een

737
01:08:29,310 --> 01:08:35,689
fijn beroep, vrij en bij een goed
bedrijf met goede voorzieningen.

738
01:08:35,689 --> 01:08:40,230
Maar ja, daar kon je niet meer blijven werken
en toen ben ik in de garage terecht gekomen,

739
01:08:40,230 --> 01:08:46,500
maar toen moest ik weer papieren gaan halen
en dan komt weer dat schrijven naar boven.

740
01:08:46,800 --> 01:08:51,520
Ik hem mijn papieren wel gehaald, maar
ik heb daarvoor wel op mijn teentjes

741
01:08:51,520 --> 01:08:59,150
moeten lopen en dat is eigenlijk zo mijn
hele leven heeft dat wel voortgeduurd.

742
01:09:00,600 --> 01:09:04,800
Als je dan later zelf gevoetbald hebt en je
wilt voetbaltrainer worden en je moet naar een

743
01:09:04,800 --> 01:09:09,710
trainerscursus en je ziet dan jongens die dat
allemaal zomaar eventjes uit de losse pols

744
01:09:09,710 --> 01:09:15,215
opschrijven… ja, daar moet ik naar luisteren
als iets werd verteld over wat dan ook over

745
01:09:15,570 --> 01:09:24,340
tactiek of verzorging of noem maar op dan Ik
heb veel geluk gehad aan een paar jongens die

746
01:09:24,340 --> 01:09:27,461
dat in de gaten hadden, die zeiden ‘joh, met
voetballen heb jij geen problemen’, ik zeg

747
01:09:29,050 --> 01:09:37,130
‘met schrift…’, hij zegt ‘dat is voor ons
niet erg, dan help ik je wel’ en dat is fijn.

748
01:09:37,130 --> 01:09:41,050
Hoe kan iemand die zo zwaar astma heeft
gehad toch nog voetbaltrainer worden?

749
01:09:43,760 --> 01:09:53,660
Ik heb doordat ik die ziekte heb gehad een
mentaliteit opgebouwd toch wel dat ik nooit opgeef.

750
01:09:53,840 --> 01:10:00,550
En toen ik eenmaal kón gaan lopen en het
voelde, ja dat was een openbaring voor je.

751
01:10:00,550 --> 01:10:07,692
Ik ben gaan voetballen toen ik 15
was en als je dan 16 jaar bent en je

752
01:10:07,692 --> 01:10:13,710
wordt dan al naar het A-elftal van
SVV gehaald, ja dat was heerlijk.

753
01:10:13,710 --> 01:10:18,570
Bent u over uw astma heen
gegroeid, kunnen we dat zo zeggen?

754
01:10:18,750 --> 01:10:29,740
Nou, helemaal kwijt is het niet maar op dat moment
weet je wat er gebeuren gaat en wat je moet doen.

755
01:10:29,790 --> 01:10:34,830
Je kon ontzettend trainen, ik
heb een paar heel fijne trainers

756
01:10:34,830 --> 01:10:40,900
gehad die best op conditie
trainden en dat kon ik volhouden.

757
01:10:40,900 --> 01:10:45,260
Dan kwam je terug, helemaal bezweet, en dan
ging je douchen, schone kleding aan en dat ging.

758
01:10:45,260 --> 01:10:49,340
En ik heb veel gezwommen, dat
heeft hij altijd gezegd: ‘Zodra

759
01:10:49,690 --> 01:10:52,710
je tijd hebt…’ Dat kwam weer
mooi uit met je eigen kinderen.

760
01:10:52,710 --> 01:10:59,320
’s Zondagsmorgens hebben zij
zwemles en ik ging vrij zwemmen.

761
01:10:59,320 --> 01:11:04,590
Je bent toch bezig en spelen en doen en laten en
dat is eigen mijn redding geweest voor mijn ziekte.

762
01:11:05,520 --> 01:11:13,425
Maar zijn er problemen die komen, zoals
toen mijn vrouw is overleden, ja dan komt het

763
01:11:13,426 --> 01:11:20,770
terug, dan heb je wel weer een paar dagen
dat je zit te piepen en krijg je geen lucht.

764
01:11:20,820 --> 01:11:27,613
Maar dat is te begrijpen, dat is die
spanning die in je lijf zit en je afvragen

765
01:11:27,613 --> 01:11:32,790
waarom zo’n meid… waarom mag die haar
eigen kinderen niet grootbrengen?

766
01:11:32,790 --> 01:11:38,930
Ja, dat is een spanningsveld bij
mij geweest dat ik… tot op vandaag

767
01:11:38,930 --> 01:11:43,490
ben ik ‘m nog niet kwijt, want ik
kan het nog steeds niet begrijpen.

768
01:11:43,490 --> 01:11:49,470
Ja, en dan komt het natuurlijk dat ze zeggen
mijn vrouw was ook gelovig er kwam een dominee

769
01:11:49,470 --> 01:11:58,570
en die werd een beetje bang om mijn oudste
zoon en dat vond ik heel slecht van hem, want

770
01:11:58,570 --> 01:12:02,990
die gaat tegen dat jongetje vertellen ‘Onze
Lieve Heer wil hebben dat jouw moeder bij

771
01:12:02,990 --> 01:12:04,246
hem bovenkwam’. Nou, die jongen die zei
natuurlijk iets wat niet zo leuk was: ‘Ik vind

772
01:12:04,246 --> 01:12:10,763
het een rot-Onze Lieve Heer’, zei hij, ‘het
is míjn moeder’. Dat begreep die man niet.

773
01:12:10,764 --> 01:12:14,930
Dat heb ik ook tegen hem gezegd: ‘gaat de
deur maar uit en kom maar nooit meer terug,

774
01:12:14,930 --> 01:12:19,963
met die flauwekul moet je niet aankomen,
en zeker niet bij… Bij míj moet je er

775
01:12:19,963 --> 01:12:23,428
niet eens mee aankomen’. Ik zeg ‘ik ben 32
jaar, man daar kom je toch niet mee aan!

776
01:12:24,370 --> 01:12:28,840
Wil jij mij vertellen dat zoiets een vrouw
weg wil halen bij haar eigen kinderen

777
01:12:28,840 --> 01:12:31,869
als ze 7 maanden zijn, terwijl dat kind
d’r moeder kei- en keihard nodig heeft?

778
01:12:31,870 --> 01:12:33,684
Man, maak dat je weg komt, want ik
wil je gewoon niet meer…’ Nou ja,

779
01:12:33,685 --> 01:12:42,459
en dan is dat weg en is het voor mij
over, daar geloof ik niet meer in.

780
01:12:44,710 --> 01:12:47,820
Uw tweede vader en moeder,
waren zij wel gelovig?

781
01:12:47,820 --> 01:12:59,350
Nee, die hebben… ze geloofden
wel, alleen in het doen op

782
01:12:59,350 --> 01:13:02,890
aarde de rest, nee, dat is
de hele familie Kocher niet.

783
01:13:02,890 --> 01:13:04,259
U bent nooit met ze
naar de kerk geweest?

784
01:13:04,260 --> 01:13:08,840
Nee, nooit. We hebben nooit
gebeden voor het eten, nee.

785
01:13:08,840 --> 01:13:12,490
Maar je moest wel dankbaar
zijn dat je te eten had.

786
01:13:13,480 --> 01:13:21,510
Dat kon je helemaal aan hem zien En mijn tweede
moeder ook, nee dat waren schatten van mensen.

787
01:13:21,510 --> 01:13:25,240
Die waren… voor iedereen stonden
ze klaar, niet alleen voor

788
01:13:25,240 --> 01:13:30,450
mij, ik geloof dat ze wel tien
kinderen in huis hebben genomen.

789
01:13:30,450 --> 01:13:35,550
Mijn schoonvader was nog eens een keer
helemaal verrukt van dokter Albert Schweitzer

790
01:13:35,550 --> 01:13:46,690
in Lambarene, die heeft daar de malaria en
de huidziekten en waar ze de vingers van weg…

791
01:13:46,690 --> 01:13:46,880
Lepra.

792
01:13:46,880 --> 01:13:50,000
lepra en daar heeft hij
een heel ziekenhuis voor

793
01:13:50,000 --> 01:13:55,310
opgericht en daar was mijn
tweede vader steunpilaar van.

794
01:13:55,630 --> 01:14:04,149
Zijn praktijk deed hij ook rustig drie maanden
dicht en dan ging hij naar Lambarene toe

795
01:14:04,149 --> 01:14:08,290
en liet hij zijn gezin en zijn vrouw, dat
bleef gewoon achter, dat was zijn overtuiging.

796
01:14:08,290 --> 01:14:13,790
Ze gingen ook ’s avonds veel weg, lezingen
houden over dokter Albert Schweitzer

797
01:14:13,790 --> 01:14:17,600
en geld inzamelen, want dat was de
grote… dat is de hele familie Kocher.

798
01:14:18,700 --> 01:14:21,730
Bij welke Kocher je binnenkort
hangt het bord van dokter

799
01:14:21,970 --> 01:14:24,580
Albert Schweitzer, dat beeld
dat hangt bij iedereen.

800
01:14:24,580 --> 01:14:28,600
Alleen mijn zusje, die kan
dat niet meer zien, dokter

801
01:14:28,600 --> 01:14:31,009
Albert Schweizer, maar
dat kan ik wel begrijpen.

802
01:14:31,010 --> 01:14:35,154
Uw tweede vader was arts,
heeft hij u ook onderzocht?

803
01:14:35,270 --> 01:14:36,250
Ja ja.

804
01:14:36,250 --> 01:14:37,095
Wat deed hij dan?

805
01:14:37,100 --> 01:14:40,955
Nou, die heeft mij helemaal onderzocht
en die heeft mij… Ik ben mee geweest naar

806
01:14:40,956 --> 01:14:48,230
het ziekenhuis en hij heeft gewoon gezegd
‘jouw luchtkanalen zijn te eng, te smal

807
01:14:48,230 --> 01:14:51,313
en dat moet breder worden en dat komt alleen
maar breder als je borst breder wordt.

808
01:14:51,313 --> 01:14:58,950
En jouw borst wordt alleen maar breder door
veel koud-warm en door veel te sporten.

809
01:14:58,950 --> 01:15:04,130
Daardoor wordt het wat wijder
en krijg je wat meer…’. Hij

810
01:15:04,130 --> 01:15:07,740
zegt ‘maar daar komt natuurlijk
ook goede voeding bij.

811
01:15:07,740 --> 01:15:10,440
En zelf je lichaam in de gaten houden.

812
01:15:10,570 --> 01:15:13,192
En dat zijn de belangrijkste dingen
die je natuurlijk wel moet hebben’.

813
01:15:14,480 --> 01:15:21,819
En wat hij me heeft meegegeven, dat
heb ik waargemaakt: niet roken.

814
01:15:21,819 --> 01:15:30,460
Ik heb er ook nooit naar getaald. Ik heb toch met
voetballers… de meesten roken, maar dat gaf niet.

815
01:15:32,200 --> 01:15:35,681
Nu heb ik er geen last van.

816
01:15:35,682 --> 01:15:40,490
Tot op heden… we lopen nog steeds twee
maanden van het jaar in Zwitserland in de

817
01:15:40,490 --> 01:15:44,850
bergen te stoeien, mijn vrouw en ik en
daar zijn we ontzettende liefhebbers van.

818
01:15:47,570 --> 01:15:53,190
Even terug naar de uitzending: bent u,
voordat u werd uitgezonden, medisch gekeurd?

819
01:15:53,610 --> 01:16:02,010
Nee, ik was al natuurlijk bij de zonnebank en
ik was wel bij het Rode Kruis, ik denk dat die

820
01:16:02,400 --> 01:16:08,520
de grootste animator daarvan is geweest, van
dat uitzenden van die kinderen met zware astma,

821
01:16:08,520 --> 01:16:16,330
bronchitis én ondervoeding, want die ondervoeding
heeft daar natuurlijk ook een grote spil in

822
01:16:16,330 --> 01:16:22,080
het kapittel gehad, omdat voeding is heel belangrijk
voor jonge kinderen, maar dat was er niet.

823
01:16:22,080 --> 01:16:28,150
En dan natuurlijk ook kleding en je hele
verzorging. Ja, wat had je? Er was niks.

824
01:16:28,150 --> 01:16:30,190
Hoe heette uw Schiedamse dokter?

825
01:16:30,190 --> 01:16:32,530
Dokter Van Leeuwen.

826
01:16:33,490 --> 01:16:39,709
Dokter De Leeuw die had
zelf een ongelukkige zoon en

827
01:16:39,710 --> 01:16:43,490
die wilde hij ook thuishouden
en dat is ook niet gelukt.

828
01:16:43,650 --> 01:16:49,030
Maar die dokter kon er ook niets aan
doen, die had ook geen mogelijkheid.

829
01:16:49,030 --> 01:16:54,730
Er waren meer dingen: een tandarts heb ik nog
nooit gezien totdat ik in Zwitserland kwam.

830
01:16:54,730 --> 01:16:57,820
En dat is niemand kwalijk
te nemen, het was er niet.

831
01:16:57,820 --> 01:17:04,620
Het zal er wel geweest zijn, maar niet voor
een arbeider en er waren andere problemen.

832
01:17:05,270 --> 01:17:08,400
Hebt u persoonlijke hygiëne
geleerd in Zwitserland?

833
01:17:08,400 --> 01:17:08,850
Wat?

834
01:17:08,850 --> 01:17:10,140
Persoonlijke hygiëne.
Tanden poetsen bijvoorbeeld.

835
01:17:10,140 --> 01:17:16,170
Ja, dat werd je wel bijgebracht. Nee, dat
is het eerste wat ze voor je haalden.

836
01:17:16,170 --> 01:17:20,910
Dan komt dat weer: dan staat daar een
tandenborstel en dat moet je onderhouden.

837
01:17:20,910 --> 01:17:26,460
Ik heb een gouden tand, dat stukje, dat heb
ik overgehouden in Zwitserland, omdat ik met

838
01:17:26,460 --> 01:17:31,150
skiën ben gevallen en ze me niet met een
afgebroken tand naar Nederland zouden laten gaan.

839
01:17:31,150 --> 01:17:36,996
En dan, als ik nu bij de tandarts kom, zegt
hij ‘jôh, dat stukkie laat je er toch wel

840
01:17:36,996 --> 01:17:39,940
uithalen, je bent toch geen woonwagenbewoner?’.
Ik zeg ‘jóh, je kunt zeggen tegen me wat je

841
01:17:39,940 --> 01:17:53,570
wilt, maar dat stukkie gaat er nooit uit’. Als
het eruit gaat, komt het in de portemonnee.

842
01:17:53,570 --> 01:17:55,420
Zonder meer. Nee, dat
hebben zij gedaan.

843
01:17:55,420 --> 01:18:01,850
Daar heb je natuurlijk ontzettend veel geleerd,
maar niet alleen van hen, ook van het personeel.

844
01:18:01,850 --> 01:18:07,910
Het mens zijn en alles, dat is zo
fantastisch. Hij stond overal voor open.

845
01:18:08,290 --> 01:18:12,890
Als er te veel eten was, dat Frau Antoinettie
zei ‘er is veel te veel eten’: ‘Dan zet

846
01:18:12,890 --> 01:18:21,335
je toch de deur open, het huis is toch groot
zat, dan komen ze het wel halen’. Het is

847
01:18:21,550 --> 01:18:30,860
niet normaal, maar ga nou eens van de ene
kant helemaal niks en dan kom je daar… Er

848
01:18:30,860 --> 01:18:37,454
werd altijd aan tafel werd er gediscussieerd
over wat er de andere dag te eten kwam.

849
01:18:37,454 --> 01:18:41,600
Ja natuurlijk, maar het laatste,wat
er was, dan zei de dokter wat het was.

850
01:18:41,600 --> 01:18:46,770
Hebt u ook tafelmanieren geleerd?

851
01:18:46,770 --> 01:18:57,130
Jazeker, mes en vork natuurlijk en blijven
zitten totdat iedereen klaar is en daar hebben

852
01:18:57,130 --> 01:19:04,150
de kinderen nóg last van (lacht). Nee, je komt
natuurlijk in een heel ander milieu terecht.

853
01:19:04,150 --> 01:19:10,720
Als je daar bij de ooms en tantes
van Ursula kwam en dat is nu nog

854
01:19:10,720 --> 01:19:15,790
dan ga je als kind zijnde in een
andere kamer en daar ga je spelen.

855
01:19:15,790 --> 01:19:19,470
Bij ons thuis zat dat door elkaar
heen en dat krijste en dat deed

856
01:19:19,470 --> 01:19:23,074
maar wat, maar daar… dat is even
apart, maar ze houden je wel in de

857
01:19:23,330 --> 01:19:27,970
gaten, dus je komt niks tekort, dus
dat vond ik ook helemaal niet erg.

858
01:19:28,200 --> 01:19:34,750
En als er zaken besproken moesten worden,
dan… Ze hebben je heel veel geleerd natuurlijk.

859
01:19:36,540 --> 01:19:40,500
Nergens bang van zijn, ‘waarom moet je voor
iemand bang zijn?’, zegt hij, ‘de koningin

860
01:19:40,500 --> 01:19:44,500
of de president of wat dan ook, het zijn
allemaal mensen’, zegt hij, ‘als ze nakend

861
01:19:44,500 --> 01:19:48,160
zijn kun je niet zien wie het zijn, wat
maak je je druk man, dat moet je niet doen’.

862
01:19:48,430 --> 01:19:54,490
U hebt heel veel positieve
dingen verteld over Zwitserland.

863
01:19:55,280 --> 01:20:02,970
Zijn er ook dingen waarvan u zegt daar moest ik
erg aan wennen of dat vond ik nou echt niet leuk?

864
01:20:04,690 --> 01:20:13,480
Nee, ik ben daar…eh, ja van totaal in van
niets hebben en met kleine dingen tevreden

865
01:20:13,480 --> 01:20:19,540
moeten zijn kom je daar in iets waar het
wel rijkelijk was maar niet overdreven.

866
01:20:19,540 --> 01:20:26,640
Maar het was er allemaal en als je dan de
verzorging en eigenlijk de liefde die je van

867
01:20:26,640 --> 01:20:35,170
die mensen hebt gekregen… je was een vreemd
kind, je komt uit een ander land, maar dat

868
01:20:35,170 --> 01:20:41,310
was geen probleem, of je nou zwart, geel,
paars of oranje was, daar keken ze niet naar.

869
01:20:42,950 --> 01:20:51,570
En als jij naar hen luisterde en deed en…
ja, wat wil je, ik was een jongen die altijd

870
01:20:51,570 --> 01:20:57,760
achteraf heeft gestaan, omdat je niks kon en
nou, moest je, nu werd je naar voren gehaald

871
01:20:57,760 --> 01:21:03,590
en er wordt met je gepraat en er wordt je gezegd
wat je moet doen en wat je niet moet doen.

872
01:21:03,590 --> 01:21:10,487
En ja, dan krijg je zo… en je ziet het al rondom
je heen, als je ziet dat Ursula met mes en

873
01:21:10,487 --> 01:21:15,340
vork eet en ook het personeel… alles zat gewoon
aan tafel, er is daar geen onderscheid gemaakt.

874
01:21:15,630 --> 01:21:17,650
Of Frau Antoinettie in de keuken
zat… Hij zegt ‘als die er niet is,

875
01:21:17,650 --> 01:21:21,894
hebben wij toch niet te eten, dan
moet ik het zelf doen’, zegt hij.

876
01:21:21,894 --> 01:21:27,330
En dat is met schoonmaken en zo…. Zo was hij
nu eenmaal en als je met hem op vakantie bent…

877
01:21:27,330 --> 01:21:32,245
iedereen doet wat en als de auto beneden stond,
dan kon je hem schoon gaan maken en als de

878
01:21:32,245 --> 01:21:37,979
tuin er was en als je op school zat, dan moest
je huiswerk maken, dat werd gecontroleerd.

879
01:21:37,980 --> 01:21:43,770
Maar die zekerheid die je
daar gekregen hebt, ja dat… Ik

880
01:21:43,770 --> 01:21:48,660
heb helemaal nooit geen ene
dag heimwee gehad naar huis.

881
01:21:50,040 --> 01:21:56,140
Dat vraag je jezelf ook wel eens af, en zeker als
je ouder wordt: hoe komt het dat je zo… je gaat

882
01:21:56,140 --> 01:21:59,198
toch als jongetje van 9 jaar… Ik zeg het wel
eens tegen mijn kleinkinderen en dan zeggen

883
01:22:02,000 --> 01:22:07,500
ze ‘opa, hoe kán dat nou: helemaal alleen!’
Ik zeg ‘ja, ik ben niet alleen naar

884
01:22:07,500 --> 01:22:13,050
Zwitserland gegaan, ik stond daar alleen…’
Hij zegt ‘ja maar allemaal vreemde mensen,

885
01:22:13,050 --> 01:22:19,740
kende u die dan?’. Ik zeg ‘nee natuurlijk
niet maar die vrouw die had zo’n blije

886
01:22:19,740 --> 01:22:27,040
uitstraling en dan kom je in een omgeving
waar je te eten krijgt, verzorging krijgt en

887
01:22:27,040 --> 01:22:33,370
rust is want dat is natuurlijk ook belangrijk:
er komt rust in je leven en je hebt alleen

888
01:22:33,370 --> 01:22:38,340
maar fijne dingen en als je ergens heen wilde…
Ursula is precies eender als haar ouders.

889
01:22:39,600 --> 01:22:41,873
Als je die ziet, die
is nergens bang van.

890
01:22:41,874 --> 01:22:44,080
Die verbouwt net zo gemakkelijk
een huis, dat interesseert

891
01:22:44,080 --> 01:22:48,370
haar niks, al moet ze een hele
dag stenen gaan zitten slaan.

892
01:22:48,660 --> 01:22:55,340
Die hebben dat huis verbouwd daar in
Denemarken, als je Ursula’s handen nu ziet…

893
01:22:55,340 --> 01:23:02,650
die doet alles, die verft wol, die is met
spinnen bezig en met talen en met alles.

894
01:23:02,650 --> 01:23:08,575
U vertelde dat u geen heimwee had naar uw
ouders, maar op een bepaald moment zegt u toch

895
01:23:08,575 --> 01:23:13,590
dat u hebt moeten kiezen: of Zwitserland óf
Nederland, en gaat u toch terug naar uw ouders.

896
01:23:13,590 --> 01:23:17,675
Ja, dat zal wel een
bloedband zijn, denk ik.

897
01:23:17,676 --> 01:23:21,360
Hoe ik dat anders zou kunnen
verklaren dat weet ik niet.

898
01:23:21,360 --> 01:23:24,650
Ik had het daar prima naar mijn zin,
maar ik heb met mijn tweede vader

899
01:23:24,650 --> 01:23:29,280
zitten praten, dat hij tegen mij zei
‘nu gaan we aan je verdere leven denken,

900
01:23:29,280 --> 01:23:33,910
je bent dadelijk dertien en we zullen
toch de scholing op moeten voeren.

901
01:23:33,910 --> 01:23:38,500
Wat voor vak wil je leren en als je
dat wilt leren, dan moet je het óf

902
01:23:38,500 --> 01:23:43,310
in Zwitserland doen óf in Nederland’.
Hij zegt ‘je mag van mij hier

903
01:23:43,310 --> 01:23:49,650
blijven, met alle liefde, maar je
moet goed begrijpen wat je dan doet.

904
01:23:49,650 --> 01:23:53,700
En dan zullen we best één keer in het jaar
naar Nederland gaan, daar mag je wel op

905
01:23:53,700 --> 01:23:58,580
rekenen, dat wil ik gegarandeerd doen.’
Hij zegt ‘maar je familie zit daar, hè

906
01:23:58,581 --> 01:24:04,403
Wim’ nou ja, hij zei geen Wim, maar
‘Willem’ tegen me, hij zegt ‘Willem, je weet

907
01:24:04,403 --> 01:24:10,733
dat, áls er dan wat is…’ Hij zegt ‘’wat wil
je zelf, dat vind ik veel belangrijker.

908
01:24:10,734 --> 01:24:16,820
Als je zegt ‘ik ga naar Nederland’, dan
ga je naar Nederland en als je zegt ‘ik

909
01:24:16,820 --> 01:24:23,220
blijf hier’, dan blíjf je ook hier en dan
gaan we het wel wat strenger aanpakken.’

910
01:24:23,900 --> 01:24:28,320
Hij zegt ’want dan moet je toch wel
wat gaan leren, je kunt niet zomaar in

911
01:24:28,320 --> 01:24:33,867
de maatschappij lopen om te lanterfanten’.
Nou ja, dat was hij ook niet.

912
01:24:33,890 --> 01:24:39,430
Toen heb ik gekozen, ik zeg ‘dan ga ik maar naar
mijn moeder’, want op een gegeven moment, als ze

913
01:24:39,430 --> 01:24:47,190
dan weer ter sprake kwam, ja natuurlijk dan denk
je ook ‘potverdikkie, dat mens is hartstikke goed

914
01:24:47,190 --> 01:24:51,980
voor je geweest, dat heeft alles voor je gedaan
wat ze wilde en dat doet ze ook maar voor je’. Het

915
01:24:51,980 --> 01:24:57,540
voor mijn moeder natuurlijk ook niet prettig om
haar zoon zo weg te zien lopen naar vreemde mensen.

916
01:24:58,860 --> 01:25:02,350
Maar voor mij was dat iets heerlijks.

917
01:25:03,030 --> 01:25:07,540
Later hebben we er wel over
kunnen praten en dan toont ze wel

918
01:25:07,540 --> 01:25:12,400
begrip, maar ze heeft natuurlijk
wel een hoop pijn gehad.

919
01:25:12,400 --> 01:25:16,250
Hoe keken uw vader en moeder
naar uw tweede vader en moeder?

920
01:25:16,250 --> 01:25:19,950
Nou, dat vonden ze schitterend,
wat ze deden, dat wel.

921
01:25:20,600 --> 01:25:24,690
Alleen, mijn vader heeft altijd tegen mijn
zussen gezegd ‘die zien we nooit meer terug’.

922
01:25:25,170 --> 01:25:26,430
Maar u bent teruggekomen.

923
01:25:26,430 --> 01:25:32,170
Ik ben teruggekomen en dat vond hij ook
weer fijn en dan moet je daar weer…

924
01:25:32,170 --> 01:25:36,620
Maar ja, die omschakeling is natuurlijk
dan wéér gigantisch, alleen dan naar

925
01:25:36,620 --> 01:25:40,430
de negatieve kant bij wijze van
spreken, want moet je weer met z’n zessen

926
01:25:40,430 --> 01:25:44,950
op zolder slapen, terwijl je altijd
de ruimte hebt gehad en andere dingen.

927
01:25:46,490 --> 01:25:48,600
Vond u het moeilijk om
weer terug te schakelen?

928
01:25:48,600 --> 01:25:56,110
Ja, ja ja, ik heb ze daar ook wel eens pijn mee
gedaan, dat ik zei ‘Ik kan beter naar mijn rijke

929
01:25:56,110 --> 01:26:04,150
ouders in Zwitserland gaan’ ja, dat zijn natuurlijk
niet de leukste dingen als je puber bent en je

930
01:26:04,150 --> 01:26:09,830
gaat dat tegen je vader en moeder zeggen terwijl
zij alles voor je doen wat in hun vermogen lag.

931
01:26:12,350 --> 01:26:17,596
En als ik dan hoor en dat je dan weet dat je vader
zelf een verschoppeling is geweest, dat hij met

932
01:26:17,730 --> 01:26:24,650
zijn twaalfde jaar al in de kost lag bij een
ander… en als je man dan dat allemaal voor jou doet,

933
01:26:24,650 --> 01:26:30,240
dan denk je bij jezelf ‘jôh, wat ben je toch een
ondankbaar ventje’. Maar dat komt allemaal pas

934
01:26:30,440 --> 01:26:41,230
veel later, dat je ze eigenlijk dan pas niet op
één hand, maar op tien handen wil gaan dragen.

935
01:26:41,230 --> 01:26:44,240
Ik denk dat ik ze daar ook
wel pijn mee heb gedaan, dat

936
01:26:44,240 --> 01:26:50,850
blijf ik zeker zeggen, dat
is een ding dat zeker is.

937
01:26:50,850 --> 01:26:57,070
Ja, dat gaat niet zomaar natuurlijk, want de
goede man heeft daar toch alles voor gedaan.

938
01:26:57,070 --> 01:27:02,080
Hij heeft zelf geen jeugd
gehad en als hij dan dat

939
01:27:02,080 --> 01:27:09,490
allemaal voor je doet… Het
was een heerlijke vent.

940
01:27:09,490 --> 01:27:12,420
En mijn moeder ook, die
toch zeggen wij altijd met

941
01:27:12,420 --> 01:27:22,480
anderhalve hand en een been
zo goed voor je gezorgd heeft.

942
01:27:22,480 --> 01:27:43,810
Laten we hier maar afsluiten.