1
00:00:00,510 --> 00:00:06,624
O Buchenwald, ich kann dich nicht
vergessen, Weil du mein Schicksal bist.

2
00:00:06,997 --> 00:00:13,182
Wer dich verließ, der kann es erst ermessen
Wie wundervoll die Freiheit ist!

3
00:00:13,301 --> 00:00:20,080
O Buchenwald, wir jammern nicht und klagen,
Und was auch unsere Zukunft sei -

4
00:00:20,152 --> 00:00:26,961
Wir wollen trotzdem "ja" zum Leben sagen,
Denn einmal kommt der Tag -
Dann sind wir frei!

5
00:00:27,004 --> 00:00:30,100
Denn einmal kommt der Tag -
Dann sind wir frei!

6
00:00:39,499 --> 00:00:42,638
Al sinds de machtsovername
in 1933

7
00:00:42,663 --> 00:00:47,523
bestonden er in het nationaalsocialistische
Duitsland van Hitler concentratiekampen.

8
00:00:48,001 --> 00:00:51,973
De eerste kampen waren klein en
hadden vaak geen lang bestaan.

9
00:00:52,005 --> 00:00:56,998
Maar vanaf de tweede helft van de jaren
dertig groeiden het aantal grote kampen snel.

10
00:00:57,015 --> 00:01:03,748
Zo ontstond er een heel netwerk dat zich uitbreidde
over Duitsland en het door haar bezette gebied.

11
00:01:03,899 --> 00:01:09,039
Als onderdeel van dit Duitse
vernietigingsapparaat werd in 1937

12
00:01:09,064 --> 00:01:14,256
op de Ettersberg bij Weimar
concentratiekamp Buchenwald opgericht.

13
00:01:15,110 --> 00:01:19,205
In eerste instantie was dit kamp bestemd
als zogenaamd ‘Schutzhaftlager’

14
00:01:19,309 --> 00:01:24,166
voor politieke tegenstanders van het
nationaalsocialisme, hoofdzakelijk communisten.

15
00:01:24,848 --> 00:01:33,766
Daarnaast ook voor meervoudig veroordeelde criminelen,
zogenaamde asocialen, Joden, Jehova’s getuigen en homoseksuelen.

16
00:01:34,828 --> 00:01:37,975
Mensen werden zonder vorm van
proces opgepakt

17
00:01:38,000 --> 00:01:42,334
en in een concentratiekamp van de
rest van de bevolking geïsoleerd.

18
00:01:42,832 --> 00:01:47,661
Tot en met 1939 ging het hierbij
om inwoners van het Duitse Rijk.

19
00:01:47,701 --> 00:01:50,482
Maar al direct na het begin van
de Tweede Wereldoorlog

20
00:01:50,507 --> 00:01:54,417
werd in de bezette gebieden
elke mogelijke vijand opgepakt.

21
00:01:56,754 --> 00:01:59,616
Buchenwald werd gebouwd
door gevangenen zelf.

22
00:01:59,680 --> 00:02:03,215
Ze moesten het hele gebied
ontginnen, bomen kappen,

23
00:02:03,240 --> 00:02:07,031
SS-kazernes bouwen en een
barakkenkampen uit de grond stampen.

24
00:02:07,821 --> 00:02:13,484
Begin 1937 werkten 149 mannen aan de bouw van dit
concentratiekamp,

25
00:02:13,548 --> 00:02:18,431
maar tegen het einde van hetzelfde
jaar waren er ruim 2500 gevangenen

26
00:02:18,456 --> 00:02:23,313
die dag en nacht onder zware omstandigheden
bouwden aan hun eigen gevangenis.

27
00:02:23,359 --> 00:02:25,892
En vaak ook aan hun
eigen ondergang.

28
00:02:27,083 --> 00:02:31,727
Naast de bouw van het kamp zelf,
dat pas eind 1941 voltooid werd,

29
00:02:31,767 --> 00:02:35,472
liet de SS tijdens de eerste jaren
de gevangenen vooral werken

30
00:02:35,497 --> 00:02:38,848
aan de uitbouw van het
omliggende werk en privéterrein.

31
00:02:39,421 --> 00:02:46,173
Zo ontstond een station, comfortabele SS
villa’s, een Valkenhof en zelfs een dierentuin.

32
00:02:46,761 --> 00:02:52,877
In 1940 werd ten oosten van het kamp, aan de
toegangsweg, een wapenwerkplaats gebouwd.

33
00:02:53,369 --> 00:02:58,503
Deze werkplaats groeide uit tot een
enorme wapenindustrie, de Gustlofwerke.

34
00:02:59,422 --> 00:03:05,034
In de periode ‘41-‘42 wordt de bouw
van het kamp grotendeels afgesloten.

35
00:03:05,392 --> 00:03:09,810
Op het hoogtepunt bestond het
uit minimaal 18 SS kazernes,

36
00:03:09,835 --> 00:03:15,841
67 barakken, een keuken, een magazijn
voor opslag van kleding en dergelijke,

37
00:03:15,929 --> 00:03:20,522
een desinfectieruimte, een
kolenbunker, een wasserij, een

38
00:03:20,547 --> 00:03:24,981
ziekenbarak, een experimenteerbarak
en een crematorium.

39
00:03:26,666 --> 00:03:32,179
Onder leiding van SS en een Kapo werd ’s
ochtends vroeg na het eten van een stukje brood

40
00:03:32,227 --> 00:03:36,810
vertrokken naar het arbeidscommando, om
´s avonds laat weer terug te keren in het kamp,

41
00:03:36,835 --> 00:03:42,275
waar men na een soms urendurend
appel een gamel met slappe soep kreeg.

42
00:03:44,346 --> 00:03:50,532
Naast tewerkstelling in arbeidscommando´s, verhuurde
de SS gevangenen aan grote ondernemingen.

43
00:03:50,818 --> 00:03:55,242
Buchenwald had dus niet alleen zijn eigen
positie in het vernietigingsapparaat,

44
00:03:55,267 --> 00:03:59,494
maar ook een duidelijke verbinding
met de maatschappij en economie.

45
00:03:59,621 --> 00:04:05,704
Het gevolg was dat Buchenwald uitgroeide tot één van
de grootste nationaalsocialistische kampcomplexen

46
00:04:05,729 --> 00:04:10,512
met van de Rijn tot aan de Elbe
een netwerk van 136 buitenkampen.

47
00:04:11,664 --> 00:04:14,701
Het totale aantal
gevangenen in Buchenwald

48
00:04:14,726 --> 00:04:22,906
groeide van ruim 11.000 in januari 1943
naar ruim 84.000 in de herfst van 1944.

49
00:04:23,712 --> 00:04:26,920
Ze werkten in onvoorstelbare
omstandigheden.

50
00:04:27,643 --> 00:04:32,936
Wie niet in staat was om te werken, werd uitgeselecteerd
voor een transport naar een vernietigingskamp

51
00:04:32,999 --> 00:04:35,225
of stierf door uitputting.

52
00:04:35,845 --> 00:04:41,944
In totaal zijn er 250.000 gevangenen geweest
waarvan er bijna 60.000 zijn omgekomen.

53
00:04:42,643 --> 00:04:47,210
Begin 1945 werd Buchenwald eindstation
voor evacuatietransporten

54
00:04:47,235 --> 00:04:50,607
uit de opgeheven kampen
Auschwitz en Groß-Rosen.

55
00:04:52,137 --> 00:04:54,757
De gevangenen verloren
in Buchenwald alles

56
00:04:54,782 --> 00:04:59,110
wat tot dat moment hun persoonlijkheid
en uiterlijke verschijning bepaalde.

57
00:04:59,562 --> 00:05:04,947
Na een vaak mensonwaardig transport kwamen
ze met het binnengaan van de kamppoort

58
00:05:05,010 --> 00:05:08,969
in een wereld terecht waar ze geen
baas meer waren over hun eigen leven.

59
00:05:10,160 --> 00:05:16,991
Na aankomst werd de gevangene kaalgeschoren,
gedesinfecteerd, van gevangenenkledij voorzien,

60
00:05:17,047 --> 00:05:22,844
eventueel verhoord, geregistreerd en
ingedeeld naar nummer en categorie.

61
00:05:23,524 --> 00:05:25,819
Elke categorie had
zijn eigen kleur,

62
00:05:25,844 --> 00:05:29,977
die in de vorm van een stoffen driehoek
op de gevangenenkledij werd genaaid.

63
00:05:30,732 --> 00:05:35,071
Gevangenen werden behandeld naar de
regels die voor hun kleur driehoek golden

64
00:05:35,183 --> 00:05:37,732
en verloren hiermee
hun persoonlijkheid.

65
00:05:39,089 --> 00:05:43,976
Het verlies van de eigen persoonlijkheid werd
nog versterkt door het dragen van een nummer.

66
00:05:44,104 --> 00:05:49,526
Een gevangene werd nooit bij zijn naam, maar
altijd bij zijn nummer afgeroepen of aangesproken.

67
00:05:50,201 --> 00:05:55,918
Tot eind 1942 kregen de meeste gevangenen
vrijgekomen nummers onder de 10.000.

68
00:05:56,562 --> 00:06:00,487
Elke keer als iemand stierf of naar
een ander kamp gedeporteerd werd,

69
00:06:00,574 --> 00:06:02,785
kwam zijn nummer vrij voor
een nieuwe gevangene.

70
00:06:03,300 --> 00:06:10,644
In 1942 telde de SS door en kregen grote transporten
een serienummer waaraan ze te herkennen waren.

71
00:06:12,447 --> 00:06:15,026
Met behulp van de door
haar gecreëerde indeling,

72
00:06:15,051 --> 00:06:19,783
zorgde de SS ervoor dat er een gevangenengroep
ontstond die onderling verdeeld was.

73
00:06:20,069 --> 00:06:24,968
Dit werd nog versterkt door de taken die
de SS aan bepaalde gevangenen overdroeg.

74
00:06:25,389 --> 00:06:29,603
Ze werden bijvoorbeeld verantwoordelijk gesteld
voor het opstellen van transportlijsten.

75
00:06:29,849 --> 00:06:35,397
Er werden blokoudsten aangewezen die de verantwoording
kregen voor de gang van zaken in de barak

76
00:06:35,422 --> 00:06:39,166
en het aantreden van hun barak
bij het ochtend- of avondappel.

77
00:06:39,344 --> 00:06:42,867
En er werden Kapo´s aangesteld
die betrokken waren bij het

78
00:06:42,892 --> 00:06:46,295
indelen en leiden van de
verschillende arbeidscommando´s.

79
00:06:47,153 --> 00:06:51,986
In Buchenwald bevonden zich vanaf de
zomer van 1940 Nederlandse gevangenen.

80
00:06:52,875 --> 00:07:00,485
In de periode 1940-´45 kwamen er bijna 3300 Nederlanders
in Buchenwald en zijn buitenkampen terecht.

81
00:07:01,644 --> 00:07:05,635
Het is niet altijd te achterhalen wat
er met al deze mensen gebeurd is.

82
00:07:06,358 --> 00:07:12,062
Tot nu kon worden vastgesteld dat 497
van deze mensen hier omgekomen zijn

83
00:07:12,087 --> 00:07:18,992
en dat er bij de bevrijding op 11 april 1945
nog 384 Nederlanders in Buchenwald waren.

84
00:07:20,507 --> 00:07:25,501
Dan geven wij nu het woord aan één van de mensen
die een periode in Buchenwald heeft doorgebracht:

85
00:07:26,007 --> 00:07:27,585
De heer van Burge

86
00:07:27,975 --> 00:07:31,730
en m'n geboortedatum is 10 februari 1920.

87
00:07:32,610 --> 00:07:36,640
En kunt u iets vertellen over uw
leven voordat de oorlog begon.

88
00:07:37,800 --> 00:07:43,120
Ja. Ik ben in Amsterdam
op school geweest.

89
00:07:43,120 --> 00:07:46,050
En toevallig dus wel leuk.

90
00:07:46,050 --> 00:07:55,340
De middelbare school die is bestaat 100
jaar en is 20 oktober een reünie dus

91
00:07:55,340 --> 00:08:00,300
allemaal oude makkers in chauffeurs nog
niet weet is zijn gang kan ontmoeten.

92
00:08:00,300 --> 00:08:00,680
Is leuk.

93
00:08:03,340 --> 00:08:10,760
Is een 38 heb ik mijn examen
gedaan tegen een paar jaar geleden.

94
00:08:10,760 --> 00:08:17,480
En daarna ben ik medicijnen gaan
studeren tot 42 toen mocht het niet meer.

95
00:08:20,450 --> 00:08:21,650
42.

96
00:08:21,650 --> 00:08:23,490
Toen de deportaties begonnen.

97
00:08:25,350 --> 00:08:30,700
Heb ik in korte tijd bij de Joodse
Raad gewerkt maar het beviel me niet.

98
00:08:30,700 --> 00:08:36,180
Dat vond de collaboratie liefde ben ik
teruggegaan naar het joodse ziekenhuis.

99
00:08:36,690 --> 00:08:39,290
Wat herinnert u zich nog
van het begin van de oorlog.

100
00:08:40,510 --> 00:08:47,190
Begin van de oorlog in dat ik met dat die en
bombardement op Schiphol hebben meegemaakt.

101
00:08:47,190 --> 00:08:50,980
's nachts de gewekt door het lawaai.

102
00:08:52,000 --> 00:08:54,900
Moet je voorstellen in
39 was ik nog in Londen.

103
00:08:56,130 --> 00:09:01,560
Wij correspondentie vriendin van dat kon ik
een baan krijg en ik ben ik teruggegaan dat

104
00:09:01,560 --> 00:09:07,730
natuurlijk om met goed heb ik dus wel geweten
dat de consequenties van 80 op geweest zijn.

105
00:09:09,840 --> 00:09:12,910
Hoe heeft u de bezetting
ervaren vanaf 't begin tot

106
00:09:13,960 --> 00:09:17,690
nou tijdens de februari staking.

107
00:09:19,470 --> 00:09:26,420
Dat is tijdje ondergedoken bij de conciërge
van het anatomisch laboratorium op de

108
00:09:26,420 --> 00:09:32,430
Mauritskade zit net naast de middelbare
school waar ik was dus vertrouwd terrein.

109
00:09:34,920 --> 00:09:37,610
Dus dat herinner het me nog dan.

110
00:09:40,000 --> 00:09:43,490
Begin van de oorlog was ik bij lucht
bescherming in dit ziekenhuis.

111
00:09:44,570 --> 00:09:47,550
Het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam.

112
00:09:47,550 --> 00:09:50,150
't Is het nou niet meer.

113
00:09:50,150 --> 00:09:53,760
Dus nou vervangen door het uit aan zee.

114
00:09:56,160 --> 00:09:58,890
Maar daar heb ik dus mijn
medische opleiding gehad.

115
00:09:58,890 --> 00:10:01,460
Na de oorlog en in de om God nog

116
00:10:08,050 --> 00:10:11,180
in dit ziekenhuis ben ik
is betrokken geweest bij

117
00:10:13,360 --> 00:10:20,090
het verzet mensen injecties gegeven
dat ze dus transport een feetje.

118
00:10:21,910 --> 00:10:26,410
Zegt dat zijn van de gevaarlijke besmettelijke
ziekte hebben behoefte zich niet weg.

119
00:10:26,410 --> 00:10:27,930
Die gingen dan nou onderduiken.

120
00:10:29,180 --> 00:10:33,080
Dus ik heb God zij dank nog de auto
nog mensen het leven kunnen redden.

121
00:10:36,310 --> 00:10:37,520
Wat ik wel belangrijk vind.

122
00:10:37,520 --> 00:10:41,920
Dat is je pas in een
geheugen terug gekomen.

123
00:10:41,920 --> 00:10:45,770
Dit voorjaar 43 kwam als de
vindt het ziekenhuis leeghalen.

124
00:10:46,530 --> 00:10:48,220
En iedereen moest mee.

125
00:10:48,220 --> 00:10:50,680
Ook de mensen met de
Joodse Raad stempel.

126
00:10:53,360 --> 00:10:56,900
En terwijl ik boven ging
om koffers te pakken.

127
00:10:58,020 --> 00:11:00,700
Van de verpleegsters tegen

128
00:11:02,140 --> 00:11:05,430
ik hoef niet mee want ik
heb een hond 20000 stempel.

129
00:11:06,760 --> 00:11:08,230
Ik weet niet of je nog tijd.

130
00:11:08,230 --> 00:11:12,890
100 20000 stempel dat waar
dus speciale mensen die

131
00:11:16,390 --> 00:11:22,780
die de regie stad gestuurd dacht bij
gebeld ze die niet in Auschwitz gestuurd.

132
00:11:25,570 --> 00:11:28,240
En die paarden vrijgesteld toe.

133
00:11:29,350 --> 00:11:30,950
En ik kreeg toen een brainwave.

134
00:11:31,790 --> 00:11:33,800
Ik zei dat is kijken.

135
00:11:33,800 --> 00:11:38,490
Dat blijkt dat onder haar joods
gaat stem toch hadden maar 100 20000

136
00:11:38,580 --> 00:11:43,560
nummer opgeschreven met handtekening
van de secretaris van Aalst.

137
00:11:43,560 --> 00:11:49,500
En die en die heb ik dus
nagebouwd en toenmalige partner

138
00:11:49,540 --> 00:11:53,960
heb ik dat ook gedaan, zegt
Ziezo overrijp 100 20000.

139
00:11:53,960 --> 00:11:55,480
Wij hoeven niet weg.

140
00:11:55,480 --> 00:11:59,030
Dus ik ging weer naar beneden toe
griep afstraffing te als toe.

141
00:11:59,880 --> 00:12:01,500
Mens was voormalig student hier.

142
00:12:03,160 --> 00:12:03,450
Zeus.

143
00:12:03,450 --> 00:12:09,190
Hap uit 100 van toezichthouders om trouwens
waar is dat ze me als denk als jullie het hebben.

144
00:12:12,330 --> 00:12:12,980
Buiten mag.

145
00:12:16,280 --> 00:12:18,490
Kort daarop is het ziekenhuis.

146
00:12:18,490 --> 00:12:21,700
Dus naar het Weesperplein
ziekenhuis gegaan.

147
00:12:21,700 --> 00:12:23,950
Wat vroeger de Joodse Invalide was.

148
00:12:25,570 --> 00:12:28,640
Weet niet of je dat nog weet op
het Weesperplein dat Hoek gebouw.

149
00:12:30,520 --> 00:12:33,120
Wie van jullie is in Amsterdam bekend.

150
00:12:34,230 --> 00:12:36,270
Kun je dat nog een
leeg plein ziekenhuis.

151
00:12:37,780 --> 00:12:38,390
Daar kreeg.

152
00:12:38,390 --> 00:12:38,960
Difterie.

153
00:12:40,080 --> 00:12:43,130
Dus ik kwam in de isoleer kan terecht.

154
00:12:43,130 --> 00:12:45,340
En wie kwamen daar opzoeken.

155
00:12:45,340 --> 00:12:46,400
Johnny en zoon d.

156
00:12:49,020 --> 00:12:53,280
Dus nu pas zijn die weer in het
nieuws verscheen dat er een

157
00:12:55,300 --> 00:12:56,870
revue gemaakt is zo opgezet.

158
00:12:59,170 --> 00:13:02,170
En die zijn voor mij omdat
troosten liedjes gaan spelen.

159
00:13:03,280 --> 00:13:04,510
In mijn kamer.

160
00:13:04,510 --> 00:13:09,580
En die hebben later nog voor de
verpleegkundigen revue gemaakt beneden

161
00:13:10,400 --> 00:13:14,570
en zij hebben gezorgd dat de verbinding
met mijn kamer was dat ik kon.

162
00:13:14,570 --> 00:13:15,060
Luister.

163
00:13:17,320 --> 00:13:19,020
Dat was laatst dat ik ze gezien.

164
00:13:22,470 --> 00:13:26,150
Namen arrestatie en deportatie
heb ik het niet meer ontmoet.

165
00:13:26,150 --> 00:13:28,370
Nou toen ik weer beter was weg.

166
00:13:30,730 --> 00:13:32,970
Na het Portugees ziekenhuis.

167
00:13:34,650 --> 00:13:41,850
Gestuurd omdat de assisteren bij gemengd
gehuwden die gesteriliseerd werden.

168
00:13:43,500 --> 00:13:45,920
En toen ik dat doorhad,
heb ik dat geweigerd.

169
00:13:47,700 --> 00:13:51,850
En toen was de weer razzia
gehouden en toevallig sliep

170
00:13:51,850 --> 00:13:55,280
ik in een huis dat dus heb
ik weer de dans ontsprongen.

171
00:13:57,040 --> 00:14:00,520
En toen ben ik weer teruggegaan
had Weesperplein en dat

172
00:14:00,560 --> 00:14:04,080
weegt ook veel jaar gehouden
ziekenhuizen een week weggegaan.

173
00:14:05,200 --> 00:14:08,950
Bij ik verzetsorganisatie verlammen.

174
00:14:08,950 --> 00:14:10,380
Als je terecht gekomen.

175
00:14:11,410 --> 00:14:15,670
En daar heb ik dus geassisteerd bij
het vervalsen van persoonsbewijzen.

176
00:14:17,610 --> 00:14:19,930
En door het verraad van Nederlander.

177
00:14:22,190 --> 00:14:26,570
Zijn gearresteerd, onder andere
door Sam olie beruchte zessen.

178
00:14:27,660 --> 00:14:30,640
Die ook later veroordeeld
is na de oorlog.

179
00:14:34,840 --> 00:14:35,120
Ja.

180
00:14:37,880 --> 00:14:40,370
Het Adema van Scheltema pijn naief.

181
00:14:41,900 --> 00:14:45,420
De gevangenis in te
Weteringschans gestuurd.

182
00:14:47,230 --> 00:14:48,770
Met vandaag.

183
00:14:48,770 --> 00:14:52,940
Het was ongeveer 15 cent op 43.

184
00:14:54,910 --> 00:14:57,490
Vlak voor kerst naar Westerbork.

185
00:14:59,090 --> 00:15:01,750
We hebben nu op de
Weteringschans ondervraagd.

186
00:15:04,850 --> 00:15:05,490
Nee.

187
00:15:05,490 --> 00:15:11,780
Op het ACM afgeschopt een plein bij
de ja de Gerrit van der Veenstraat.

188
00:15:16,280 --> 00:15:20,250
En dat is dus ook gemerkt dat
dat 100 20000 niet klopte.

189
00:15:21,400 --> 00:15:23,590
Wat is daar dat mini-van

190
00:15:24,830 --> 00:15:28,030
waren ze op de hoogte van
alle UWV-verzet activiteit.

191
00:15:29,300 --> 00:15:30,550
Nou heb ik niks van gezegd.

192
00:15:31,740 --> 00:15:32,650
Geen ook niet dan.

193
00:15:35,650 --> 00:15:39,030
Nou en Westerbork zat
dus 1e in de straf ook.

194
00:15:39,030 --> 00:15:39,760
Dat was ook alleen.

195
00:15:40,940 --> 00:15:44,810
Want als je de straf brak zat werd je
op een oude fiets onmiddellijk vergast.

196
00:15:47,760 --> 00:15:51,710
Daar hebben ze meer kennis van m'n
gezorgd dat ik uit die straf brak kwam.

197
00:15:56,740 --> 00:16:00,740
Ging op 8 februari sjieke
transporten dan moest ik ook mee.

198
00:16:02,850 --> 00:16:04,140
Het is de bonden.

199
00:16:04,140 --> 00:16:05,200
Iemand zei tegen mij.

200
00:16:05,200 --> 00:16:11,000
Denk erom dat je niet als vrijwillig met de chique
mij gaat me voor dat je zelf wordt opgeroepen.

201
00:16:12,360 --> 00:16:17,720
En achteraf bleek dat iedereen die de zieke van
Gronsveld meteen naar de gaskamers gestuurd werden.

202
00:16:19,530 --> 00:16:22,910
Dus ik zat in een in de begon achterin.

203
00:16:24,100 --> 00:16:25,670
Kwam ze op mijn verjaardag.

204
00:16:27,170 --> 00:16:27,430
In.

205
00:16:27,430 --> 00:16:32,170
Absoluut ja via 20e 10 februari.

206
00:16:32,170 --> 00:16:32,770
44.

207
00:16:34,380 --> 00:16:36,470
Transport van 1015 mensen

208
00:16:37,910 --> 00:16:43,150
zijn 140 man 60 vrouwen
zijn uitgeselecteerd.

209
00:16:48,360 --> 00:16:52,920
Toen werd uit die we gewoon qua bus
geen arts echt slim Freek Arrows treedt

210
00:16:54,100 --> 00:16:55,790
denk nou dan ga ik ook maar bij staan.

211
00:17:00,680 --> 00:17:01,690
Het kamp terechtgekomen.

212
00:17:04,720 --> 00:17:08,470
En ik was nog geen week in
de Brakke of ik krijg tyfus.

213
00:17:10,300 --> 00:17:12,750
Was een Poolse verplegen.

214
00:17:12,750 --> 00:17:16,430
Ik vond dat ik sprekend op
de zijn zoon leek die in

215
00:17:19,790 --> 00:17:23,130
het getto van Warschau was
omgekomen bij die strijd.

216
00:17:26,120 --> 00:17:32,310
En die heeft me dus als ook zijn eigen kind was
verzorgd en verpleegd zodat ik er weer bovenop kwam.

217
00:17:35,290 --> 00:17:35,870
Daarna

218
00:17:37,660 --> 00:17:38,980
het is de hele groep door de

219
00:17:40,560 --> 00:17:43,740
Duits kamp arts geroepen
om examen te doen.

220
00:17:45,880 --> 00:17:50,460
En ik vragen die ze stelden wist
ik allemaal op bezoek was geslagen.

221
00:17:52,430 --> 00:17:54,890
Paar weken later werd ik
weer bij hem geroepen.

222
00:17:56,240 --> 00:17:58,390
En toen zei die tegen de Lakers.

223
00:18:02,470 --> 00:18:04,370
En dat ik te jong was om artsen zijn

224
00:18:05,560 --> 00:18:06,010
dus de weg.

225
00:18:06,010 --> 00:18:07,770
Tik van de lijst geschrapt.

226
00:18:07,770 --> 00:18:09,200
Nou dat was een complete ramp.

227
00:18:10,070 --> 00:18:10,840
De moest je weer

228
00:18:12,590 --> 00:18:16,250
naar buiten met die commando's
mee dat overleeft hij niet.

229
00:18:17,960 --> 00:18:22,990
Het was er lang poltie journalist
die van ons Franse les kreeg.

230
00:18:24,530 --> 00:18:26,670
En die gooide dat die
zei je moet herexamen.

231
00:18:28,890 --> 00:18:30,760
Dat heb ik toen gedaan hebben.

232
00:18:30,760 --> 00:18:35,380
De andere artsen hebben
een stoomcursus gegeven.

233
00:18:35,380 --> 00:18:41,270
Dat is een net iets niet gevraagd hier die
zijn mij verteld hadden dus de wet 2 geslagen.

234
00:18:45,110 --> 00:18:47,710
Dus Dick V. buitenaardse
ingedeeld in hoeft.

235
00:18:47,710 --> 00:18:52,210
Ik dus niet met die commando's
nemen controle gehouden.

236
00:18:56,250 --> 00:18:58,370
Eind april kreeg ik hoge koorts.

237
00:18:59,910 --> 00:19:01,580
Ik voelde me zo ziek denk ik van.

238
00:19:01,580 --> 00:19:05,500
Om maar naar het ziekenhuis
onder het hier toch niet.

239
00:19:06,400 --> 00:19:10,180
Op moment dat ik dat wilde doen
werd mijn naam opgeroepen af.

240
00:19:10,180 --> 00:19:11,200
Mijn nummer.

241
00:19:17,000 --> 00:19:19,090
3 73 7 6.

242
00:19:20,460 --> 00:19:21,110
Het klopt ook.

243
00:19:21,110 --> 00:19:22,450
Als je het boek van Auschwitz.

244
00:19:23,720 --> 00:19:29,450
Cookies trok laten zien dat kloppen die
nummers met het transport van 10 februari.

245
00:19:33,010 --> 00:19:35,760
Toen werd het nummer
opgeroepen toen bleek, heeft dat

246
00:19:37,230 --> 00:19:39,690
als artsen op transport zouden gaan.

247
00:19:43,690 --> 00:19:46,210
En toen werden punt dus
lichamelijk gekeurd.

248
00:19:46,210 --> 00:19:48,320
En ik had over de 40 koorts.

249
00:19:49,360 --> 00:19:50,780
Dus ik zat ook geweldig.

250
00:19:53,400 --> 00:19:55,920
Dacht ik moeten zien uit te komen.

251
00:19:55,920 --> 00:19:58,830
Dus ik vroeg of ik
naar het toilet mocht.

252
00:19:58,830 --> 00:20:01,780
Ben ik dus gegaan met net zo
lang weggebleven tot dat die

253
00:20:01,780 --> 00:20:05,720
keuring afgelopen toen
terugkomen beseft vergeten knaap.

254
00:20:05,720 --> 00:20:07,880
De temperatuur op te nemen.

255
00:20:07,880 --> 00:20:09,740
Dus je bent er toch bij gebleven.

256
00:20:11,570 --> 00:20:17,750
En toen werd met een groep Hongaar die
is naar Wenen kampen veel te sturen om ze

257
00:20:18,680 --> 00:20:21,850
in reserve te houden voor de
onderhandelingen die eitjes man.

258
00:20:22,730 --> 00:20:24,160
Met de Engelse had om

259
00:20:25,350 --> 00:20:28,460
joden uit te wisselen voor vrachtauto's.

260
00:20:32,300 --> 00:20:35,350
Dat die onderhandelingen zijn mislukt.

261
00:20:35,350 --> 00:20:36,810
De Engelsen wilden dat niet doen.

262
00:20:38,020 --> 00:20:39,060
Als je 5 bent niet

263
00:20:41,640 --> 00:20:44,930
uit de handen van de Duitsers
gekomen het werkkamp gebleven.

264
00:20:47,170 --> 00:20:47,710
Gewerkt.

265
00:20:47,710 --> 00:20:49,470
Toch als 1e hulp.

266
00:20:51,250 --> 00:20:52,770
Dus ik ging in de commando maar

267
00:20:54,050 --> 00:20:58,680
mensen op commando waarschuwde
mij die hoop 2 chef daar.

268
00:20:58,680 --> 00:20:59,600
Dat is een bloedhond.

269
00:21:01,030 --> 00:21:02,780
Dan moet je voor op je qui-vive zijn.

270
00:21:04,970 --> 00:21:06,300
Ik dacht daar kan me wat.

271
00:21:08,300 --> 00:21:10,510
Dus ze zeiden ga nou daar daar dat

272
00:21:11,820 --> 00:21:16,780
huisjes zitten en ga je
vuurtje stoken dat vrij 12 uur

273
00:21:18,480 --> 00:21:23,120
iets te eten krijgen dat het aantoonbaar
is dat ze dat het kunnen dromen.

274
00:21:25,170 --> 00:21:27,810
Lag dan nog sneeuw in de bergen.

275
00:21:27,810 --> 00:21:30,570
Dat was op de grens van

276
00:21:32,690 --> 00:21:36,400
chiel regering rond een
Breslau en Tsjechoslovakije.

277
00:21:37,260 --> 00:21:39,700
In de bergen pas een werkkamp.

278
00:21:41,960 --> 00:21:44,140
Biefstuk 1e Olof heet.

279
00:21:44,140 --> 00:21:45,080
Toen ik snap ook

280
00:21:48,920 --> 00:21:54,170
en ik zat daar toe kwam die die maar die
vraagt dat die kwam binnen was, mocht den heer

281
00:21:55,840 --> 00:21:56,190
ja.

282
00:21:56,190 --> 00:21:58,070
Jeroen spin de arts.

283
00:21:58,070 --> 00:22:00,340
Nu is die Ylvie schaap kan materiaal.

284
00:22:00,900 --> 00:22:03,390
Pieter De Lucille Schmidt opbrengen.

285
00:22:03,390 --> 00:22:08,120
Ik ging bewust door door moest u
dat de helemaal niet verwacht.

286
00:22:08,120 --> 00:22:10,450
Ik heb nooit moeite met die man gehad.

287
00:22:10,450 --> 00:22:11,220
Dat is wel mooi.

288
00:22:12,780 --> 00:22:15,220
Samen met de Hongaarse jongeren die

289
00:22:16,720 --> 00:22:19,770
zo'n bedient van hem was
daar de tijd doorgebracht.

290
00:22:22,260 --> 00:22:23,800
En de goeie vrienden geworden.

291
00:22:25,660 --> 00:22:26,680
Maar helaas huis.

292
00:22:28,980 --> 00:22:31,660
Toen ik in de schouw
kwam om op te zoeken.

293
00:22:31,660 --> 00:22:33,640
Als je net de jaren overleden.

294
00:22:33,640 --> 00:22:35,840
Dat is wel jammer als je
vrouw op het aanbod op

295
00:22:41,850 --> 00:22:44,500
daar in die kampen heb
ik thuis gezeten tot

296
00:22:46,370 --> 00:22:47,390
eind januari.

297
00:22:50,420 --> 00:22:53,110
44 45.

298
00:22:54,300 --> 00:22:54,600
Ja.

299
00:22:54,600 --> 00:22:56,060
En nu wacht ik 5 vind.

300
00:22:57,310 --> 00:22:58,440
En toen kwamen de Russen.

301
00:22:59,930 --> 00:23:00,810
Die kant op.

302
00:23:00,810 --> 00:23:03,130
De wetten die kampen geëvacueerd.

303
00:23:06,090 --> 00:23:08,050
4 trouwt nou graag.

304
00:23:09,560 --> 00:23:13,610
Zij in flossen brug
terechtgekomen vreselijk kamp.

305
00:23:14,340 --> 00:23:17,380
Ik ging die evacuatie
per trein of hoe is dat.

306
00:23:18,120 --> 00:23:21,530
Nou het is dat het goud een opgelopen.

307
00:23:25,150 --> 00:23:28,720
Driekwart dag was dat
over de berg in de sneeuw.

308
00:23:30,660 --> 00:23:34,260
En het Rathenau opschrijven
dus in de trein.

309
00:23:35,700 --> 00:23:36,860
Maar plots een burger.

310
00:23:39,190 --> 00:23:42,500
Daar we 12 weken in de kou staan.

311
00:23:42,500 --> 00:23:43,040
De hele dag.

312
00:23:45,890 --> 00:23:46,800
Een paar weken zegt.

313
00:23:47,220 --> 00:23:48,480
Ja week of 2.

314
00:23:49,650 --> 00:23:52,660
Met vandaag als jij wel
behoorlijk goed gegaan.

315
00:23:52,660 --> 00:23:58,410
Kwam spijt Boekenbal wat
gezet 27 maart kwamen in

316
00:24:02,970 --> 00:24:04,410
dat was een tentenkamp.

317
00:24:05,540 --> 00:24:09,520
En dan moest de snachts
in stollen stenen sjouwen.

318
00:24:10,910 --> 00:24:13,460
We hebben de schande gemaakt.

319
00:24:13,460 --> 00:24:15,570
In die 2.

320
00:24:15,570 --> 00:24:16,700
De stukken uit die

321
00:24:18,570 --> 00:24:19,280
dat die van de

322
00:24:21,010 --> 00:24:23,470
gehaald die ontploffingen.

323
00:24:23,470 --> 00:24:27,120
Als je dus steen in kip karretjes laden.

324
00:24:27,120 --> 00:24:27,550
Maar bij

325
00:24:31,550 --> 00:24:33,270
dat was heel uitputtend al

326
00:24:34,750 --> 00:24:38,230
en nacht had ik me hier toch
niet zoals je kalf bewusteloos.

327
00:24:40,160 --> 00:24:41,550
Dat kwam pas bij toen.

328
00:24:41,550 --> 00:24:44,220
Dus mogen ze stuk brood krijg je weer

329
00:24:46,760 --> 00:24:47,740
glucose die

330
00:24:52,500 --> 00:24:57,830
en toen Amerikanen daar die
kwam dus dat kamp geëvacueerd.

331
00:24:57,830 --> 00:24:58,620
Begin april.

332
00:25:02,590 --> 00:25:08,430
4 dagen 3 gedacht op kragen
gelopen 80 kilometer van hoop.

333
00:25:13,580 --> 00:25:17,910
Zonder eten zonder drinken
dan nog een nacht overvallen.

334
00:25:19,500 --> 00:25:23,340
Als je beetje dat we toen nog bij ons
hadden hebben ze toen ook van afgenomen.

335
00:25:24,520 --> 00:25:27,280
Want burgers van van m'n hoofd geslagen.

336
00:25:28,350 --> 00:25:29,710
Ze kon toen niet zo goed geweest.

337
00:25:30,290 --> 00:25:32,770
Dus medegevangenen overvielen elk elkaar

338
00:25:37,520 --> 00:25:38,880
proberen natuurlijk nog iets.

339
00:25:39,960 --> 00:25:42,240
Dan hoe de gevangenen te pikken.

340
00:25:42,240 --> 00:25:43,170
Om te overleven.

341
00:25:47,460 --> 00:25:48,890
Een boek kwamen 1e

342
00:25:51,810 --> 00:25:56,230
op in in het houtzagerij
uit terecht of zo.

343
00:25:58,860 --> 00:26:00,320
En dan lag ik op sterven.

344
00:26:02,060 --> 00:26:04,170
Gegeven ogenblik moesten daar weer uit.

345
00:26:04,170 --> 00:26:06,700
Toen lag ik op zo'n 15.

346
00:26:08,220 --> 00:26:09,140
Toen hoorde ik dat

347
00:26:10,900 --> 00:26:16,680
hoe geweld geëvacueerd zou worden
kwam er zo'n en verse namen toe.

348
00:26:18,250 --> 00:26:21,380
De schaduw op een halve steen.

349
00:26:21,380 --> 00:26:23,940
Maar ik gaf geen krimp.

350
00:26:23,940 --> 00:26:25,150
Ik gaan niet meer lopen.

351
00:26:25,150 --> 00:26:26,450
Dat brengt toch niet meer op.

352
00:26:30,280 --> 00:26:33,230
Als je me nou doodschieten
stampend had ook een zorg zijn.

353
00:26:33,230 --> 00:26:33,390
Dag.

354
00:26:39,240 --> 00:26:44,180
Maar ik zat maar heeft een beetje met een
bajonet te prikken zijn Touche eisen ging weg.

355
00:26:44,180 --> 00:26:45,410
Vandaar dat ik hier zit.

356
00:26:47,680 --> 00:26:49,920
Nou toen kwam ik in die
Barak terecht komen.

357
00:26:49,920 --> 00:26:51,380
Ja, ook die beroemde foto.

358
00:26:52,970 --> 00:26:53,390
We zien

359
00:26:54,800 --> 00:26:55,750
en dat mag ik

360
00:26:57,000 --> 00:26:58,700
eigenlijk ook een beetje ook te gaan.

361
00:27:00,470 --> 00:27:03,570
Toen zei iemand tegen je
moet hier niet blijven.

362
00:27:03,570 --> 00:27:07,910
Je moet zorgen dat je in het ziekenhuis komt dat
als je hier blijft liggen overleef je het niet.

363
00:27:09,000 --> 00:27:10,260
Ja maar kan niet meer lopen.

364
00:27:11,190 --> 00:27:14,160
En dan ga je maar op handen
en voeten dan naartoe.

365
00:27:14,160 --> 00:27:15,860
En als je niet opnemen.

366
00:27:15,860 --> 00:27:17,520
Moet je naast

367
00:27:18,860 --> 00:27:23,280
dat die sjieke brak in dat gas van
liggen wel 'ns te Amerikanen komen

368
00:27:23,370 --> 00:27:28,850
zien dat ze je opnemen krijgen als
je pin op een laatste je toch op.

369
00:27:28,850 --> 00:27:30,180
Nou zo precies gegaan.

370
00:27:30,180 --> 00:27:32,990
Dus ik was daar 's middags
weigerde op te nemen.

371
00:27:34,320 --> 00:27:35,270
Ik ging daar liggen.

372
00:27:35,270 --> 00:27:41,730
Toen kwam er dus een Amerikaanse officier die
zag me ging naar binnen en even later kwam

373
00:27:43,960 --> 00:27:44,490
namen toe.

374
00:27:46,320 --> 00:27:46,670
Dàs.

375
00:27:46,670 --> 00:27:56,570
Wel Pechtold donker is ijskoud buiten
helemaal uit dompelt je onder in ijskoud water.

376
00:27:56,570 --> 00:27:59,660
Volgens Femen die die typisch
poten tegen de luizen.

377
00:28:00,570 --> 00:28:02,580
En toen kon je er ergens
in een Barak gaan liggen.

378
00:28:03,680 --> 00:28:04,230
Ja.

379
00:28:04,280 --> 00:28:04,540
Tuurlijk.

380
00:28:04,540 --> 00:28:05,730
Een andere infectie.

381
00:28:06,930 --> 00:28:08,130
Met hoge koorts.

382
00:28:08,180 --> 00:28:09,580
Ja ja.

383
00:28:10,920 --> 00:28:13,450
Nou toen kreeg we dát
is Amerikaanse eten.

384
00:28:14,600 --> 00:28:17,480
Van het leger.

385
00:28:17,480 --> 00:28:23,250
Maar dat kon die uitgeputte daar natuurlijk
ook niet werken dus dat ging helemaal mis.

386
00:28:23,250 --> 00:28:27,560
Hebben ze speciaal voor de chique hebben
ze een baby voedsel aan laten rukken.

387
00:28:30,130 --> 00:28:35,240
Kade heb ik dus gelegen
van 11 april tot 15 mei.

388
00:28:36,840 --> 00:28:38,120
Met 15 mei ben ik

389
00:28:40,220 --> 00:28:42,990
met de Dakota naar Eindhoven gebracht.

390
00:28:44,650 --> 00:28:46,320
En daarin Philips-gebouw.

391
00:28:47,670 --> 00:28:50,740
Opgenomen zoals nood
ziekenhuis ingericht.

392
00:28:52,090 --> 00:28:52,690
En toen

393
00:28:55,020 --> 00:28:59,060
heeft het verpleegkundigen mee
naar armen genomen om te vegen.

394
00:28:59,060 --> 00:29:00,400
De kon zelf niet misstaan.

395
00:29:01,780 --> 00:29:06,750
Dus heeft met mij een zonder maar heeft
zich gewoon gepleegd nog 28 kilo te wegen.

396
00:29:10,660 --> 00:29:13,690
En dat was al een maand
na de bevrijding van was.

397
00:29:19,450 --> 00:29:22,590
Daarbij dus ook de dode
kamer een paar weken gelegen.

398
00:29:22,590 --> 00:29:23,730
Toen hebben ze me na.

399
00:29:25,330 --> 00:29:27,010
Sanatorium is rondgestuurd.

400
00:29:33,080 --> 00:29:34,360
Klooster.

401
00:29:34,360 --> 00:29:36,220
Dat ze daarvoor hadden ingericht.

402
00:29:36,220 --> 00:29:38,010
Want is afgebroken.

403
00:29:38,010 --> 00:29:40,410
Pas nog kijken of het was
maar het is niet meer.

404
00:29:41,830 --> 00:29:43,160
Logische van het Heilige Hart.

405
00:29:44,800 --> 00:29:48,310
Dan lag ik dus en toen
kwam de app namen toe.

406
00:29:49,390 --> 00:29:52,750
En die vroeg me of ik me
niet wilde laten dopen.

407
00:29:54,210 --> 00:29:56,620
Toen zei ik nou ik vind het
niet zo'n geschikt moment.

408
00:29:58,360 --> 00:30:00,300
Nou dat viel dus niet in goede aarde.

409
00:30:00,300 --> 00:30:02,340
Dus ik echt heel slecht behandeld.

410
00:30:03,580 --> 00:30:06,820
Want 2 heeft een nicht van mij
die in Eindhoven ondergedoken

411
00:30:06,820 --> 00:30:10,280
was gezorgd dat ik in het
ziekenhuis terechtkwam.

412
00:30:10,280 --> 00:30:11,980
Ze kwam ik van de hel in de hemel.

413
00:30:13,520 --> 00:30:14,090
Heb ik tussen.

414
00:30:14,090 --> 00:30:15,290
Paar weken gelegen.

415
00:30:19,420 --> 00:30:21,660
De jongens die daar het beste.

416
00:30:27,940 --> 00:30:29,110
En daar is die nicht.

417
00:30:29,110 --> 00:30:32,520
Maar laten mij getrouwd toen ik weg was.

418
00:30:32,520 --> 00:30:36,820
Heeft ze hem verzorgd
zijn bij elkaar gebleven.

419
00:30:39,850 --> 00:30:42,040
Ik ben toen naar het westen.

420
00:30:42,040 --> 00:30:44,550
Na het sanatorium hoog waren gegaan.

421
00:30:44,550 --> 00:30:45,270
Dat was ook nog.

422
00:30:46,630 --> 00:30:55,860
Directeur die deugde niet en de hoofdverpleegster
van de afdeling was de met van de SS-officier.

423
00:30:55,860 --> 00:30:56,790
Dat lag nog niet zo goed.

424
00:30:58,720 --> 00:31:03,100
Dus toen ben ik toch na
Tjemig 40 daar weggegaan.

425
00:31:05,100 --> 00:31:05,810
In Amsterdam.

426
00:31:07,660 --> 00:31:13,060
Thuis verpleegd het maar
familie uit Zuid-Afrika.

427
00:31:14,320 --> 00:31:17,290
Gezorgd dat ik streptomycine kreeg.

428
00:31:21,400 --> 00:31:24,120
4 maanden lang injecties gehad toen

429
00:31:25,050 --> 00:31:28,190
is die infectie gunnen
link in de longen had.

430
00:31:32,290 --> 00:31:35,730
Natuurlijk nog een paar jaar
nodig om weer aan te sterken.

431
00:31:37,010 --> 00:31:39,350
Koppert hebt met
doctoraal examen gedaan.

432
00:31:41,070 --> 00:31:42,450
En toen ik weer lopen.

433
00:31:42,450 --> 00:31:48,310
Kom, ben ik met studie
gewoon voltooien 53 samen al

434
00:31:50,550 --> 00:31:51,360
signaal laten

435
00:31:52,830 --> 00:31:55,280
specialisten registratie.

436
00:31:58,480 --> 00:32:05,090
Sinds die tijd ik dus nog altijd tot
de dag van vandaag intensief bezig met

437
00:32:06,290 --> 00:32:13,420
mensen te helpen oorlogsslachtoffers
tegenwoordig ook vluchtelingen 2e generatie.

438
00:32:18,910 --> 00:32:20,400
Optische oorlogsslachtoffers.

439
00:32:25,420 --> 00:32:29,570
Ik heb dat is 76 in Amsterdam geweest.

440
00:32:34,430 --> 00:32:38,090
Pensioen van de buitengewone
pensioen gaan toeren gezet.

441
00:32:41,950 --> 00:32:45,000
Namen wat moeilijk maar wat kalmer
aan gaan doen als je gepensioneerd

442
00:32:45,320 --> 00:32:49,570
dus onbekend huis in Limburg
krijgt het heb ik nog steeds.

443
00:32:51,000 --> 00:32:52,200
De beesten Valkenburg.

444
00:32:56,300 --> 00:32:58,750
En dan de nog officieel.

445
00:33:04,060 --> 00:33:05,270
Het land levert in de krant.

446
00:33:05,270 --> 00:33:08,260
Mooie, maar het besef niet
eens bent aan het werk gegaan.

447
00:33:15,110 --> 00:33:21,610
Oké ik ga even met die terug
naar het begin van de oorlog.

448
00:33:21,610 --> 00:33:25,470
U bent van joodse afkomst.

449
00:33:25,470 --> 00:33:31,150
En ja wat heeft u als zodanig ervaren
zeg maar in het dagelijks leven.

450
00:33:31,150 --> 00:33:31,670
Die 7e.

451
00:33:32,500 --> 00:33:34,600
Nou, voorstellen.

452
00:33:34,600 --> 00:33:35,450
20 jaar

453
00:33:37,140 --> 00:33:46,530
als je grote van kun je niet meer zo betrokken
al de arbeiders bevolking bij de orthodoxie.

454
00:33:50,030 --> 00:33:54,630
Diva meer betrokken bij
de socialistische idealen.

455
00:33:56,000 --> 00:33:57,720
Uit die tijd.

456
00:33:59,460 --> 00:34:07,310
Die eigenlijk ook de essentie van de traditie
betekent rechtvaardigheid en humaniteit.

457
00:34:08,690 --> 00:34:09,600
Respect voor de

458
00:34:11,280 --> 00:34:14,840
dus dat aspect van de traditie
heb ik wel meegekregen.

459
00:34:17,270 --> 00:34:21,070
En ik zat dus in de
openbare lagere school.

460
00:34:23,470 --> 00:34:28,230
Veel joodse kinderen die dan op
zaterdag niet naar school ging.

461
00:34:28,230 --> 00:34:30,230
In onze tijd was zaterdag nog school.

462
00:34:31,830 --> 00:34:34,590
Dus ik zei tegen moeder Ik wou
dat ik een joods jongetje was.

463
00:34:34,590 --> 00:34:37,070
Zij zullen om dan dat.

464
00:34:37,070 --> 00:34:37,340
Ja.

465
00:34:37,340 --> 00:34:41,710
10 jaar zijn op zaterdag en op
de feestdagen niet naar school.

466
00:34:42,990 --> 00:34:46,800
Het is een ben je nou ook
al dacht ik goed dat ik dat

467
00:34:46,800 --> 00:34:52,170
weet zakten doe ik dat ook
niet meer ben ik zo die dr.

468
00:34:53,910 --> 00:34:55,180
Superboos meteen naar

469
00:34:56,980 --> 00:35:00,490
naar sjoel gegaan had synagogen.

470
00:35:00,490 --> 00:35:05,490
Als je kleine als je in een Google
in de Mauritsstraat bij tweets gepost.

471
00:35:07,130 --> 00:35:08,790
Dus ben ik op mijn toegegaan.

472
00:35:12,700 --> 00:35:20,800
Eigenlijk ben ik pas hier in Limburg vr via het
joodse leer met de traditie namelijk niet gekomen.

473
00:35:22,800 --> 00:35:29,940
Geen tachtiger jaren en zo bevlogen dat ik
daar nog altijd intensief mee bezig ben.

474
00:35:31,280 --> 00:35:32,190
Ik het moet dus

475
00:35:34,140 --> 00:35:37,430
een kleine 20 jaar begeleid
en een keer geeft nog altijd

476
00:35:42,580 --> 00:35:48,310
maar als ik dan even terug naar
de oorlogsperiode kijken weten

477
00:35:48,350 --> 00:35:51,350
allemaal dat de doodswens begeeft
met bijvoorbeeld de gele ster.

478
00:35:51,350 --> 00:35:51,890
Ja.

479
00:35:51,890 --> 00:35:53,670
Op moesten hebben.

480
00:35:53,670 --> 00:35:57,250
Wat herinnert u zich daar allemaal
nog zo dat bij je thuis was.

481
00:35:57,250 --> 00:35:58,190
Of hoe dat verliep.

482
00:35:58,820 --> 00:35:59,950
Ja nou dat

483
00:36:01,830 --> 00:36:03,800
ik ervoer dat als je een ereteken.

484
00:36:05,640 --> 00:36:07,530
Niet als een degradatie.

485
00:36:07,530 --> 00:36:08,220
Wat ik wel.

486
00:36:09,550 --> 00:36:13,200
Heel schokkend vond het als ik
naar het ziekenhuis ging van

487
00:36:16,920 --> 00:36:20,710
de dieven Keizersgracht dat je
iedere dag minder mensen tegenkwam.

488
00:36:23,320 --> 00:36:23,800
Het aantal

489
00:36:24,630 --> 00:36:25,730
minder joodse mensen.

490
00:36:27,030 --> 00:36:29,600
Dat voelt toch zeer
schokkend en pijnlijk.

491
00:36:34,010 --> 00:36:37,860
De familie werd zeg gehad
grote die loopt tegen de 80.

492
00:36:37,860 --> 00:36:38,180
Maar

493
00:36:39,520 --> 00:36:40,740
die werd gevoerd hebben.

494
00:36:44,200 --> 00:36:45,810
En dan zitten ze midden in de B.

495
00:36:45,810 --> 00:36:46,030
Dat

496
00:36:47,380 --> 00:36:49,460
voor je uitermate traumatisch.

497
00:36:53,490 --> 00:36:58,190
Was toen al bekend eigenlijk bij u
wat er zich afspeelde in de kampen.

498
00:36:58,190 --> 00:36:59,300
Nee dat niet.

499
00:36:59,360 --> 00:37:00,640
Dat was.

500
00:37:00,640 --> 00:37:04,620
Moet je voorstellen in die tijd zo
onvoorstelbaar dat zoiets zou gebeuren.

501
00:37:05,890 --> 00:37:11,610
Dat doe je daar in Auschwitz mee geconfronteerd
dat je te beginnen op geloven dat zoiets

502
00:37:13,090 --> 00:37:14,280
waar kon zijn.

503
00:37:14,280 --> 00:37:14,630
Ik sprak

504
00:37:16,680 --> 00:37:20,310
bevriend collega van me die
daar al een baan aan als arts

505
00:37:20,500 --> 00:37:25,260
werkt zei ik nou ik heb dit en
dat geopperd is dat waar het ja.

506
00:37:25,260 --> 00:37:28,620
Als je 10 dat mevrouw als
ook op die manier omgekomen

507
00:37:28,950 --> 00:37:31,300
is toen geloof ik het pas
toen hij het me verteld.

508
00:37:32,950 --> 00:37:34,060
Terwijl toen je binnenkwam.

509
00:37:34,060 --> 00:37:34,410
Ze uit.

510
00:37:34,410 --> 00:37:34,600
Dus

511
00:37:35,340 --> 00:37:35,680
ja.

512
00:37:36,210 --> 00:37:38,200
Die kom je nooit meer levend uit.

513
00:37:39,540 --> 00:37:43,750
Dus toen u nog in Nederland verbleef.

514
00:37:43,750 --> 00:37:43,960
Ja.

515
00:37:43,960 --> 00:37:46,020
De mensen uit de omgeving die verdwenen.

516
00:37:46,020 --> 00:37:46,590
Zeg maar.

517
00:37:46,590 --> 00:37:49,770
Maar wist eigenlijk
niet wat er gebeurde.

518
00:37:49,770 --> 00:37:50,470
Nee nee.

519
00:37:50,600 --> 00:37:52,320
Zodat ze Nou Camp begingen.

520
00:37:52,320 --> 00:37:54,070
Ja, dat ze afspeelde.

521
00:37:56,246 --> 00:38:01,260
Was zo onvoorstelbaar dat als je
zoiets voor die ook nog verdrongen.

522
00:38:01,260 --> 00:38:03,551
Ja, ook niet niet weten.

523
00:38:03,577 --> 00:38:07,790
En dat in december 43
iemand iets kan vertellen.

524
00:38:08,660 --> 00:38:10,140
Dat zo een Amerikaanse

525
00:38:11,800 --> 00:38:16,517
radio gehoord hadden van wat zich
daar die kampen mensen vermoord werden.

526
00:38:17,280 --> 00:38:18,970
Dan kon je niet geloven.

527
00:38:21,330 --> 00:38:24,280
Heeft u dan wel eens overwogen
om echt onder te duiken.

528
00:38:24,280 --> 00:38:27,519
Of wat is er niet te
drassig ondergedoken.

529
00:38:28,730 --> 00:38:31,754
We dat huis van de
almaar zich had praktijk.

530
00:38:32,790 --> 00:38:34,510
Huisarts advocaten.

531
00:38:36,173 --> 00:38:40,384
Daar heb ik dus van...

532
00:38:42,520 --> 00:38:47,120
Begin oktober tot half
december ingezeten.

533
00:38:47,900 --> 00:38:51,552
Kunt u beschrijven hoe het was
om daar ondergedoken te zitten.

534
00:38:54,940 --> 00:38:58,513
Ik vond het erg plezierig.
Want ik kon lekker studeren.

535
00:39:00,290 --> 00:39:01,750
U zat er op de zolder.

536
00:39:01,750 --> 00:39:04,297
Nee.
Gewoon in haar praktijkruimte.

537
00:39:08,101 --> 00:39:13,790
Dat was een behoorlijke kamer,
daar kon je dus in zitten.

538
00:39:13,790 --> 00:39:16,949
Mijn moeder was daar
ook naartoe gebracht.

539
00:39:18,160 --> 00:39:19,890
En m'n toenmalige vrouw ook.

540
00:39:21,290 --> 00:39:23,019
Ze zaten daar met z'n drieën.

541
00:39:28,000 --> 00:39:29,980
Zij deden de boodschappen.

542
00:39:29,980 --> 00:39:33,468
Zij zagen er minder Joodse uit
dan ik dus dat konden dus

543
00:39:34,538 --> 00:39:39,250
Ze had een vals persoonsbewijs.

544
00:39:40,811 --> 00:39:43,365
En ik niet want dat had toch geen zin.

545
00:39:49,920 --> 00:39:51,357
Als je die

546
00:39:53,760 --> 00:39:58,683
die SD ons niet verraden hadden we daar
de oorlog rustig kunnen doorbrengen.

547
00:40:01,700 --> 00:40:03,900
U bent in kamp Westerbork geweest.

548
00:40:03,910 --> 00:40:04,558
Ja

549
00:40:05,363 --> 00:40:07,070
Kunt u iets meer
vertellen over dat kamp.

550
00:40:07,950 --> 00:40:11,128
Nou ik kwam daar
binnen in de S-barakken.

551
00:40:12,320 --> 00:40:16,246
Wat je opviel dus was dat je overal hoofden zag

552
00:40:17,490 --> 00:40:20,897
Dus overvol die barakken
3 lagen boven elkaar

553
00:40:21,264 --> 00:40:26,021
iedere laag lagen 6 mensen dus
je waar je ook keek, zag je

554
00:40:26,630 --> 00:40:33,137
hoofden en ogen die je aankeken om te zien of je nog iemand was die je nog herkent of zo

555
00:40:40,400 --> 00:40:43,526
zo'n brits gestopt met andere mensen naast je

556
00:40:48,940 --> 00:40:51,483
eigenlijk voorkomen gedesoriënteerd.

557
00:40:51,694 --> 00:40:54,554
Zo'n andere wereld kwam je ineens terecht

558
00:40:56,281 --> 00:40:57,437
Nou daar heb ik..

559
00:41:00,470 --> 00:41:03,126
ik denk dat half januari in gezeten

560
00:41:04,170 --> 00:41:07,352
Wat heeft u daar in die tijd
gedaan werd hij tewerk gesteld.

561
00:41:07,420 --> 00:41:14,119
Ja. Je moest met kruiwagens kolen uit goederenwagons halen.

562
00:41:14,873 --> 00:41:17,420
En je kreeg dus zo een ...

563
00:41:18,950 --> 00:41:21,498
overal aan met strepen en zo.

564
00:41:23,178 --> 00:41:24,810
Dus dat was niet zo best

565
00:41:31,540 --> 00:41:37,203
En toen ik dus uit de S-barak kwam.

566
00:41:41,200 --> 00:41:48,455
Heb ik tussen korte tijd nog tot 8 februari
in dat ziekenhuis gewerkt als verpleegkundige.

567
00:41:52,200 --> 00:41:53,914
Dus was het.

568
00:41:55,172 --> 00:41:59,030
Iets aangenamer. Ook in de barak
had je ook iets meer ruimte.

569
00:41:59,030 --> 00:42:01,439
Maar niet zo vol als die strafbarak

570
00:42:05,740 --> 00:42:09,880
Nou 8 februari werd je naam dus
omgeroepen en moest je op transport.

571
00:42:10,320 --> 00:42:13,521
Hoe hoe was dat transport.
Kunt u daar iets meer over vertellen.

572
00:42:13,620 --> 00:42:18,112
Nou ik zat daar2 dagen in hun goederenwagons.

573
00:42:19,790 --> 00:42:23,213
En in de hoek stond een ton voor

574
00:42:24,510 --> 00:42:26,350
waar je behoefte in kon doen.

575
00:42:26,350 --> 00:42:27,584
Dat was niet zo fris.

576
00:42:29,896 --> 00:42:31,560
En voor de rest zat je...

577
00:42:32,400 --> 00:42:36,935
allemaal op elkaar gepropt in
zo'n goederenwagoen die dus

578
00:42:37,860 --> 00:42:44,497
via Berlijn naar het Oosten ging.
Dus dat was een lange reis.

579
00:42:46,430 --> 00:42:51,232
Dus je kwam ook 's
nachts in Auschwitz aan.

580
00:42:51,910 --> 00:42:59,380
Wat is opviel was dat daaralle lampen branden
terwijl hier Nederland was alles verduisterd.

581
00:42:59,380 --> 00:43:00,958
en daar was het volle licht.

582
00:43:02,060 --> 00:43:06,512
Dus verbaas je over dat dat kon
dat dat nooit gebombardeerd werd.

583
00:43:08,185 --> 00:43:12,425
Dat was ook in die kampen een pijnlijke ervaring

584
00:43:13,260 --> 00:43:20,135
van de kant van de geallieerden niets ondernomen
is om de mensen daar te helpen op enigerlei manier

585
00:43:20,291 --> 00:43:22,877
De hele wereld zit daar,
en ik verrek

586
00:43:26,660 --> 00:43:29,291
De enige troost die had was toen je

587
00:43:31,002 --> 00:43:33,822
over die landing om Normandië hoorde.

588
00:43:34,736 --> 00:43:41,971
En dat oprukken van de westerse troepen via Frankrijk

589
00:43:42,990 --> 00:43:45,260
Naar Duitsland, dus dat..

590
00:43:46,320 --> 00:43:48,380
Die bezorgde je weer wat moed he.

591
00:43:50,550 --> 00:43:56,937
Toen u in Auschwitz aankwam word je daar op de één van
de manier nog weer geregistreerd of hoe ging dat dan

592
00:43:58,280 --> 00:43:59,483
Krijg je dat nummer.

593
00:44:00,498 --> 00:44:04,568
alles werd je afgenomen op
je bril en een riem na.

594
00:44:04,627 --> 00:44:07,650
Je werd in lompen gehuld.

595
00:44:07,650 --> 00:44:13,076
Je had ook geen behoorlijke
schoenen meer houten klompen die je

596
00:44:15,020 --> 00:44:16,880
in de modder vast zoog

597
00:44:17,060 --> 00:44:20,716
En dat was heel onaangenaam allemaal.

598
00:44:22,690 --> 00:44:25,005
Slechte gekleed, helemaal kaal geschoren.

599
00:44:31,380 --> 00:44:35,137
Toen werd je dus naar een of andere barak gestuurd

600
00:44:40,137 --> 00:44:43,972
Isoleerbarak omdat we dus van
een zieke transsport kwamen.

601
00:44:45,060 --> 00:44:49,863
Paar weken geïsoleerd van de anderen.

602
00:44:50,480 --> 00:44:53,648
Om te kijken of er geen besmettelijke ziektes waren.

603
00:44:56,300 --> 00:44:59,124
's Avonds hebben dan
Nederlandse liederen gezongen

604
00:44:59,804 --> 00:45:07,290
en dat maakte zo'n indruk dat een hele
hoop van die mensen uit andere barakken

605
00:45:07,290 --> 00:45:10,390
Naar ons kwamen om naar ons te luisteren.

606
00:45:11,743 --> 00:45:14,508
Heimwee naar Holland hadden we toen nog

607
00:45:18,060 --> 00:45:21,305
en toen hebben we, dat was
eigenlijk heel schokkend

608
00:45:22,720 --> 00:45:26,016
In begin februari werd de Tsjechen lager ontruimd.

609
00:45:26,600 --> 00:45:31,287
En 's nachts hoor die die mensen
op vrachtwagens schuivend langskomen.

610
00:45:32,110 --> 00:45:34,662
Toen ze naar de gaskamers gestuurd werden.

611
00:45:35,800 --> 00:45:38,154
Dat is ook een heel schokkende herinnering

612
00:45:38,936 --> 00:45:40,100
Dat was...

613
00:45:41,930 --> 00:45:49,562
Geloof eind februari nadat Bainash in
Londen een anti-Duitse rede gehouden heeft.

614
00:45:50,230 --> 00:45:55,227
Hebben ze als wraak die Tsjechen
naar de gaskamer gestuurd.

615
00:45:58,860 --> 00:46:02,110
daar dus via prikkeldraad wel
gesprekken mee gehad hebben.

616
00:46:02,110 --> 00:46:06,664
Dat waren zeer hoog ontwikkelde
mensen die daar toen waren.

617
00:46:11,500 --> 00:46:16,830
Allemaal academici die ze daar
gevangen genomen hadden.

618
00:46:19,850 --> 00:46:24,855
Een van de schokkende ervaring die
we daar in dat kamp ervaren hebben.

619
00:46:29,440 --> 00:46:32,320
Nou dat leven in Auschwitz was zo afschuwelijk.

620
00:46:32,320 --> 00:46:39,913
Dat is voor ons in onze
weelderige wereld onvoorstelbaar.

621
00:46:45,600 --> 00:46:48,727
In dat isolement en verlatenheid.

622
00:46:49,840 --> 00:46:53,758
Je moest proberen
iedere dag te overleven.

623
00:47:01,120 --> 00:47:03,732
En waar vond u uw kracht in om..

624
00:47:04,660 --> 00:47:05,990
nou ik ben een taaie.

625
00:47:06,842 --> 00:47:07,974
Dat merk je wel..

626
00:47:12,703 --> 00:47:13,781
eigenlijk he.

627
00:47:16,148 --> 00:47:23,148
Altijd gevoeld, je moet proberen te overleven om te
kunnen getuigen van wat er ons

628
00:47:24,257 --> 00:47:30,800
Met ons gedaan is in de oorlog. Dat
mensen daar kunnen getuigen daarvan.

629
00:47:30,800 --> 00:47:35,300
Is die.. Is die tocht naar Buchenwald,
dat was dus een hoogtepunt.

630
00:47:35,950 --> 00:47:41,932
Dat je over je ervaringen
getuigenis kon afleggen.

631
00:47:44,919 --> 00:47:47,637
En dat dat ik dat toen ook gezegd heb.

632
00:47:50,958 --> 00:47:55,216
Je de kracht vond om tegen
de dood te vechten om

633
00:47:56,730 --> 00:47:58,719
te kunnen overleven om te getuigen.

634
00:48:00,590 --> 00:48:07,398
Dus ik heb in Buchenwald letterlijk 's nachts
tegen de dood gevochten wetende dat als ik

635
00:48:07,735 --> 00:48:12,437
ga inslapen slapen, wordt ik niet meer wakker, dus ik bleef echt 's nachts wakker

636
00:48:12,836 --> 00:48:15,898
om te voorkomen dat ik voorgoed in zou slapen

637
00:48:16,782 --> 00:48:18,346
zo verzwakt was ik toen

638
00:48:20,435 --> 00:48:24,872
Zijn er nog specifieke dingen die u over de
periode in Auchwitz wil vertellen?

639
00:48:31,979 --> 00:48:35,760
Want daar heeft u de artsenexamens gedaan

640
00:48:36,260 --> 00:48:37,713
Ja, dus he

641
00:48:38,440 --> 00:48:40,861
Tweede keer werd ik dus wel geaccepteerd

642
00:48:42,682 --> 00:48:47,417
was je overdag, bleef je in de barakken,
moest je de barakken Saubermachen

643
00:48:48,776 --> 00:48:51,948
Stelde niks voor, maar het moest toch

644
00:48:52,167 --> 00:48:57,143
Ik kreeg wat extra middageten uit zo'n kubel

645
00:48:58,009 --> 00:48:59,301
een of andere troep

646
00:49:00,353 --> 00:49:01,235
en eh

647
00:49:02,993 --> 00:49:06,376
Ik bewaarde dus wat eten
om aan de mensen die

648
00:49:08,251 --> 00:49:11,687
op die commando's mee moeten
wat extra eten te geven

649
00:49:12,470 --> 00:49:15,555
anderen hebben dat verhandeld voor sigaretten

650
00:49:16,665 --> 00:49:18,842
vond ik beneden mijn waardigheid

651
00:49:19,720 --> 00:49:22,938
gaan geen misbruik maken van
het voorrecht dat ik heb

652
00:49:23,821 --> 00:49:28,649
Dus ik vond het fijn dat ik uitgehongerde
vrienden wat te eten kon geven

653
00:49:29,407 --> 00:49:31,805
Dat zijne hele kostbare herinneringen

654
00:49:33,037 --> 00:49:41,622
dat je in de nood altijd nog een stuk menselijkheid
hebt om waar het nodig is, je naaste de hand te reiken.

655
00:49:42,560 --> 00:49:46,731
Dat is een van de fundamenten die
me hele leven mij bij is gebleven.

656
00:49:51,380 --> 00:49:52,997
Dat vind ik

657
00:49:55,351 --> 00:50:00,077
een van de kostbare herinneringen
die ik uit die tijd bij me draag.

658
00:50:03,581 --> 00:50:06,486
omgekeerd heb ik je verteld dat ze mij ook

659
00:50:07,500 --> 00:50:14,820
op de belangrijke momenten hand gereikt hebben
ze zijn kostbare momenten dat zijn weer de

660
00:50:14,850 --> 00:50:23,020
positieve kanten die eigenlijk in zo verschrikkelijk
geschiedenis gebeuren zijn er lichtpunten

661
00:50:23,140 --> 00:50:35,960
ik heb dan ook een lezing over gehouden hem
geloof ik vijfentachtig in academie aan opvang

662
00:50:38,900 --> 00:50:50,220
dat de vraag gesteld heeft op kunt u na
va n in in de kampen nog tot god bidden hè

663
00:50:51,840 --> 00:50:56,510
en toen ontvoerde ik je god niet verantwoordelijk
stellen voor wat mensen het cjo pater

664
00:50:56,510 --> 00:51:03,380
elkaar aandoen menselijke verantwoordelijkheid
die kun je niet op god afschuiven als alibi

665
00:51:05,400 --> 00:51:17,670
en de tweede stelling en ik heb nog steeds daar
verwachten dat god alleen dan bij de betrokken

666
00:51:17,720 --> 00:51:24,320
voelt het in die stad van je mee dat mens
dat niet doet en de sjiieten dus dat stuk

667
00:51:24,890 --> 00:51:29,420
dat deel van mensen zijn heeft u in ieder
geval kunnen bewaren jan in de kampen ondanks

668
00:51:29,420 --> 00:51:36,040
de omstandigheden waren toen in ook dat ik
als eerste hulp acht ze altijd de mensen komt

669
00:51:36,040 --> 00:51:48,470
bij staan ze ook heel erg kostbaar en vragen
dat je nog op tijd voor je naaste en dat

670
00:51:48,470 --> 00:52:00,340
ik in bij opera tien ingeven geen punt narcose
gaf dat telt toen voor zo het gevoel dat

671
00:52:00,330 --> 00:52:07,220
er erg goed in bas hè want ik zo veel gaf
dat de mensen geen pijn houden en die te

672
00:52:07,210 --> 00:52:15,140
veel dat ze niet meer wakker werd dus ze
hebben alles met heel veel inzet en overtuiging

673
00:52:15,140 --> 00:52:24,640
gedaan dan doe ik nog altijd ook als ik nu
doe ik dat ook altijd te compleet inzet en

674
00:52:24,860 --> 00:52:32,020
betrokken als je dan kijkt naar de medische
zorg in de kampen waren daarbij betrokken bent

675
00:52:32,020 --> 00:52:38,140
geweest was er voldoende hulpmiddelen of ruimte
om goede medische zorg te verlenen want als

676
00:52:38,140 --> 00:52:45,160
je een operatie moest doen moest je dat met
een meisje doen wat ze doen maar hij kreeg

677
00:52:45,160 --> 00:52:53,060
dus veel van die ook twee chef kreeg de zo
verbandtrommel met allerlei spullen die wel

678
00:52:53,080 --> 00:53:00,510
kon gebruiken dat was in stukje is in de kerk
je dus de middelen die u tot hun beschikking

679
00:53:00,510 --> 00:53:07,750
had waren beperkt beperkt maar je was zo
dankbaar dat je met beperkte hulpmiddelen toch

680
00:53:07,750 --> 00:53:21,090
iets voor mensen doen komt dat papier gemaakt
zal straks wel geeft ben ik dus met een

681
00:53:21,090 --> 00:53:29,190
groep artsen samen geweest ook nederlandse
artsen van nog houdt de oorlog overleefd hebt

682
00:53:34,120 --> 00:53:42,470
het artsenteam uit wie bestond dat allemaal
dat was dus de chef arts was wit te weinig

683
00:53:43,670 --> 00:53:56,540
op wittenburg als huisarts te amsterdam noord
een hele sterke gespierde atletisch figuur die

684
00:54:00,170 --> 00:54:07,550
dat dus ook nog aardig die heeft mij het dus
nog meegemaakt toen ik in buchenwalt kwam

685
00:54:08,650 --> 00:54:12,970
en toe die na de oorlog gehoord dat ik nog
leeft dus die dat kan niet want die heb ik

686
00:54:14,470 --> 00:54:21,850
afgelegd dus min of meer ten grave gedragen
dus je midden in een vent op z'n motorfietsen

687
00:54:22,490 --> 00:54:32,190
gestapt en naar het sanatorium akelig om te
overtuigen dat ik nog echt leeft heel bijzonder

688
00:54:32,530 --> 00:54:42,260
de dus later directeur geworden in het ziekenhuis
amsterdam noord vorig jaar zevenentachtigjarige

689
00:54:42,890 --> 00:54:53,530
leeftijd overleden helpt die kende ik nog als
gunt vloog uit het ziekenhuis daar ben ik

690
00:54:53,830 --> 00:55:02,600
altijd bij geweest als ie röntgenfotos maar
een kaptein geweest dus die kende ik goed dat

691
00:55:02,640 --> 00:55:08,640
heb ik ook in het kamp goed contact mee gehad
heel bevriend mee geweest die heeft zich

692
00:55:08,650 --> 00:55:18,430
nog overleefd die is nog na de oorlog in dat
ziekenhuis boog gewerkt en daar ben ik ook

693
00:55:18,430 --> 00:55:38,120
nog vaak naar toegegaan daar en kok he gevoelige
beschaafd de huisarts was de oudste nu

694
00:55:39,990 --> 00:55:52,220
je moet eind negentiende eeuw gewoon geboren
dus zijn die toch die is bij ons geweest tot

695
00:55:52,250 --> 00:56:03,170
tot aan het eind of een paar dagen voor de
bevrijding overleden in de stad dat was zo'n

696
00:56:03,170 --> 00:56:10,890
belgisch kinderarts uit brussel de naam kwijt
van ben een griekse arts weet ik ook niet

697
00:56:10,890 --> 00:56:18,950
meer hoe die heet en dan een paar franse
artsen de één was vermoedelijk student net als

698
00:56:18,950 --> 00:56:28,150
ik en z'n nee die zich op voor arts uitgaf als
apotheken misschien nog een bijzonder verhaal

699
00:56:28,180 --> 00:56:37,070
vertellen in het begin zeventig heb ik een
bootreis gemaakt en in de middellandse zee die

700
00:56:37,080 --> 00:56:46,820
bij de die maatschappij werkte uitgenodigd om
daar ijsjes mee te maken en toen in marseille

701
00:56:46,820 --> 00:57:00,140
waar heb ik de telefoon een van die van die
apotheken opgevraagd heb ik opgebeld en ik

702
00:57:00,240 --> 00:57:13,230
zei niet vier twaalf met die said hij kende
ze stem opgelopen van al die jaren geleden

703
00:57:13,270 --> 00:57:25,620
ja ze vijfendertig jaar later herkende die stem
gaan opzoeken en z'n neef heb ik kok opgezocht

704
00:57:29,000 --> 00:57:41,470
en een paar maanden geleden ik nog via een
dochter van als je een tent die zei op vakantie

705
00:57:42,790 --> 00:57:50,960
moet zien dat je telefoonnummer van die nog
weet te krijgen voor me toen gegeven heb ik

706
00:57:50,960 --> 00:57:56,630
gebeld en toen bleek ik z'n zoon aan de
telefoon te krijgen wat ze was een paar maanden

707
00:57:56,630 --> 00:58:05,390
geleden overleed in en om die van sokol overleden
zo afgesproken zouden moeten maar is nog

708
00:58:05,390 --> 00:58:23,040
niet gebeurd dus die is nog later nog laten
we even naar amsterdam komen opzoeken dus we

709
00:58:23,070 --> 00:58:30,430
nog contact mee gehad dat is wel leuk als
bewegingen als je mimiek herkende ik onmiddellijk

710
00:58:30,480 --> 00:58:36,650
hè dus zo intensief met elkaar opgetrokken
dat je elkaar helemaal dag en nacht met elkaar

711
00:58:36,650 --> 00:58:43,210
optrokken en die alles van elkaar hebben na de
oorlog nog geleefd dan was er nog een tsjechische

712
00:58:43,210 --> 00:58:51,680
arts uit praag wil ik ook de naam van weet
ook niet wat daar van gekomen dan was ze

713
00:58:51,850 --> 00:59:04,410
een gynaecoloog man hier vertrok nog korte
tijd een aantal is die nog geleefd en hij heeft

714
00:59:04,410 --> 00:59:12,890
nog als als vrouw dan begrijp ik dus dat in
dat kamp zowel mannen als vrouwen zaten nee

715
00:59:13,320 --> 00:59:26,530
nee dat was een vrouw maar dat was schijterd
of lag vlak bij dat station dat goed door

716
00:59:26,530 --> 00:59:34,290
een station waar ik als de eerste hulp arts
werkte en ik ben een paar keer dat vrouwen

717
00:59:34,430 --> 00:59:44,080
kamping roepen als je één meisje weet je
niet gestegen niet zoals die moest ik van het

718
00:59:44,260 --> 00:59:54,130
hoofd moest ik daar kijken of die zo ben ik
daar liefdevol onthaald met eten en drinken

719
00:59:54,130 --> 01:00:00,750
en zo maar het was zo but some zich ben ik
een paar keer een consult geweest in het

720
01:00:00,790 --> 01:00:09,730
vrouwenkant waar of ontvankelijk meisjes aan het
joegoslavie en had dat kamp geen eigen artsenteam

721
01:00:09,730 --> 01:00:28,600
of niet bij de van een groep verder niemand
in geen één kwam alleen in de lehmann geheim

722
01:00:29,070 --> 01:00:48,910
die en ook een anderhalf kamp in heette dat
boom heet nu poolse naam en die had daar

723
01:00:48,940 --> 01:01:00,600
de leiding dus het was een kopie een auto kamp
geweest heb komt nog moet ik kan het moeilijke

724
01:01:00,600 --> 01:01:07,790
positie omdat ik geen arts was het toch die
functie moest kleding uit de andere artsen

725
01:01:07,820 --> 01:01:18,840
die daar een beetje voorzichtig met ze gaat
niet helemaal veilig voelde ik me altijd nog

726
01:01:20,180 --> 01:01:26,530
dus was jammer niet zo prettig had u dan
ook wel eens de angst dat die en zou worden

727
01:01:26,640 --> 01:01:49,970
als worden maar het bijzondere is dat ik de
verpleegkundigen daar en die h die heeft die

728
01:01:49,970 --> 01:02:00,330
uitzending heeft gezien heeft daar met en is
het nog een keer op bezoek gebeurd zijn dus

729
01:02:00,940 --> 01:02:15,240
van af houtjes frietjes bij elkaar gebleven
zo bijzonder dus strafbal wat waren de meest

730
01:02:15,270 --> 01:02:27,230
voorkomende ziektes en het koor ondervoeding
schimmelinfecties daar infecties als mensen vonden

731
01:02:27,240 --> 01:02:40,600
hadden genazen ze niet meer door de slechte
conditie in wageningen de meeste mensen dus

732
01:02:40,800 --> 01:02:53,400
die heeft er dus aan ondervoeding en
infectieziekten en als ze verzwakt waren tussen dus

733
01:02:55,090 --> 01:03:06,880
afgevoerd naar de gaskamers gestuurd een gemiddelde
overlevingsstrijd in ongeveer driemaal want

734
01:03:08,590 --> 01:03:17,940
ze de meeste mensen stierven tussen zodat dat
drie maanden waren ze franti commando ze de

735
01:03:17,940 --> 01:03:24,830
winter een poolse wint de slechte kleding een
slechte voeding kwamen iedere keer vaker mensen

736
01:03:24,850 --> 01:03:35,510
overleden die werd dus door de andere gewoon
naar kamp toe gesleept weer afgevoerd zag je

737
01:03:35,510 --> 01:03:48,230
daar mensen overleed te moeten nee ik vind
die commandant schrik gewerkt hebt dat was het

738
01:03:48,230 --> 01:03:58,340
vliegtuig commando neergeschoten vliegtuigen die
moesten dus in een in stukken gesneden voortuin

739
01:03:58,390 --> 01:04:05,820
die onderdelen weggevoerd naar fabrieken waar
ze weer gebruikt konden worden voor vliegtuigen

740
01:04:05,850 --> 01:04:14,750
te maken dat de dure aluminium wat ze daar
voorkomt te gebruiken dus die moesten dan weer

741
01:04:15,350 --> 01:04:22,460
opgeladen worden in goederenwagons en dan
moesten de gevangen bunkers zwaar werk slecht de

742
01:04:22,460 --> 01:04:32,490
voeding slechte kleren in de kou zet het
overleefd dus in en en de verkeerde natuurlijk

743
01:04:32,490 --> 01:04:38,840
ook veel mensen in psychische nood maar kom
je daar iets doen of kun je valt me op dat

744
01:04:38,910 --> 01:04:53,350
bandje op de automaat dus om te overleven
moest je ieder gevoel uitschakelen wat uit dus

745
01:04:54,790 --> 01:05:05,560
meedoen stern dus je puur op de overleef
automaat bleef dus in ieder gevoel die d'r angst

746
01:05:05,560 --> 01:05:15,000
en niet te kwetsen in die gleed langs je af
want je kon niks voelde ook pijn voelde je

747
01:05:15,030 --> 01:05:27,590
niet van stof slagen met de knuppel op m'n
pillen gekregen en daar voelde ik niks van

748
01:05:28,140 --> 01:05:39,530
want die bont en blauw waar dus gevoel was
compleet uitgeschakeld na auschwitz bent u dus

749
01:05:39,530 --> 01:05:46,430
in werken nou terechtgekomen wat kunt u over
dat kan vertellen in hoeverre was het weer

750
01:05:46,430 --> 01:05:55,480
anders of peer knaap was dus de en het vernietigingskamp
van auschwitz strompelen vier crematoria

751
01:05:55,480 --> 01:06:04,960
houdbaar dus dag gasten goed de wagen was met
mensen aankwamen op die daar naartoe gebracht

752
01:06:05,010 --> 01:06:18,350
werd en zo dat die vlammen aan die schoorsteen
vind je dat al je nou als de dag vermoord

753
01:06:19,830 --> 01:06:34,050
he je sprak moesten werken die dus de kleren
moesten verzamelen toen ben ik jeugdvriend

754
01:06:34,050 --> 01:06:44,200
van me je zag de bij de commandant die kleren
moest samen vaak volgende diamanten kleren

755
01:06:45,440 --> 01:06:56,080
konden ze weer die duitsers mee omkopen en
die kreeg ook kort extra en gehad toen ben

756
01:06:56,070 --> 01:07:05,020
ik naar tyfus infectie dus daar die jeugdvriend
van ontmoette hij heeft mij ook eten gegeven

757
01:07:05,050 --> 01:07:13,700
voor je hebt ook na de oorlog nog een paar keer
ontmoet hebben altijd gezegd als natuurlijk

758
01:07:13,710 --> 01:07:20,500
weet je nog altijd dankbaar voor wat je toen
voor me gedaan hebt dan ook dankzij jou toebereid

759
01:07:20,500 --> 01:07:30,620
en heb ik dit het af kunnen las in de krant
dat die vorig jaar overleden was mmm dus

760
01:07:30,660 --> 01:07:42,080
ik de nam de telefoon vertelt dus hoe belangrijk
vader fom geweest was en die jongen die

761
01:07:42,520 --> 01:07:52,590
in jeruzalem die was de begrafenis heb afgesproken
sic naar israel gaat waar komt gaan opzoeken

762
01:07:52,610 --> 01:08:00,200
was heel dankbaar dat ik op die ervaring over
een fata komt vertellen over waar de voor

763
01:08:00,200 --> 01:08:11,500
mij geweest was hij vertelt dat ze die fouten
toch zo getraumatiseerd was dat toch nooit

764
01:08:11,500 --> 01:08:21,100
meer te houden morgen is dit niet had komt
misschien kunnen helpen heeft u ervaren dat

765
01:08:21,100 --> 01:08:30,340
er verschil werd gemaakt tussen tussen de
verschillende groepen gevangenen nou dus alleen

766
01:08:30,370 --> 01:08:43,560
die joden werden vergast en ambtelijke gevangen
als opgehangen een jongkind opgehangen weg

767
01:08:44,340 --> 01:09:02,090
van heen staan edi te een schot nou toen
om voor daar ga je gang ja en niet en mens

768
01:09:02,090 --> 01:09:17,380
wat vermoord photoshop moord op god dat qua
uitspraak die me bij is gebleven sinds zijn

769
01:09:17,950 --> 01:09:27,020
tweede keer dat me een jongen uit de rij niet
van een om strand op wat brood te krijgen

770
01:09:28,970 --> 01:09:35,660
beschuldigt dat een poging tot ontvluchting
was dus die werd ook tot de strop veroordeeld

771
01:09:35,660 --> 01:09:44,660
en vrij waren verplicht om daar gewoonte om
bij te staan en na te kijken en ik ga dienst

772
01:09:44,660 --> 01:09:53,320
in de ziekenzaal want wij moesten ook voordat
het raam gaan staan toen heb ik de mensen

773
01:09:53,320 --> 01:10:00,000
zegt uur mogen wel voor het raam stond met
jullie rug naar buiten toe en dat heb ik zelf

774
01:10:00,000 --> 01:10:11,690
ook gedaan zoals de één de manieren om tegen
zo veel onderweg getoupeerd te steken of hij

775
01:10:11,770 --> 01:10:23,460
was enigszins kon heb ik ook in die kamper
gesaboteerd was ook een vorm van sabotage andere

776
01:10:23,470 --> 01:10:35,180
keer mag ik met een poosje ontsteking in het
ziekenhuis was in september want ik wist dat

777
01:10:35,190 --> 01:10:46,140
er korter op zuid dus je kunt naar auschwitz
gestuurd en toen kwam de en waar commandant

778
01:10:46,170 --> 01:11:00,190
die maar daar lig die effe dacht ik mooi
niet dus ik ben voor alle zekerheid artistiek

779
01:11:01,590 --> 01:11:15,350
zoals weggegaan gegaan en toen kort op werden
aldus chique zonder kleren aan in goederenwagons

780
01:11:15,380 --> 01:11:25,530
gestopt en auschwitz gestuurd en dan voor dus
later hoorde ik dat haar ter dood veroordeeld

781
01:11:25,530 --> 01:11:36,930
is en dat vond ik zeer terecht schwartz was een
slager uit keulen niet bevorderd tot kampcommandant

782
01:11:37,860 --> 01:11:50,280
schobbejak soms is ze nog was ze een beetje
gerechtigheid in de wereld merkt u ook zo

783
01:11:50,280 --> 01:11:56,710
verschil in behandeling tussen zeg maar joodse
werkende gevangenen en andere werkende gevangenen

784
01:11:58,480 --> 01:12:16,170
nee uit de houdt de betere baantjes die
schrijver af van de dat soort dingen of leider

785
01:12:16,860 --> 01:12:31,070
van de groep waren de zigeuners en politieke
gevangenen die hij had ook eenhandig tekenen

786
01:12:31,100 --> 01:12:51,620
op hun eigen kleren dus die toch te behandelen
u heeft zelf voor in het begin als assistenten

787
01:12:51,620 --> 01:13:04,020
artsen of eerste hulp hard gewerkt en later
bent u toch in werk dus terechtgekomen in daar

788
01:13:04,530 --> 01:13:14,510
heeft helemaal geen mogelijkheid om maar om
als arts tv en gewoon in de nacht gestuurd

789
01:13:15,600 --> 01:13:24,470
van tien uur 's avonds tot zes uur 's morgens
in de nacht ja dus de nachtploeg van tien

790
01:13:24,470 --> 01:13:31,180
uur 's zomers tot zes uur 's morgens ja
maar wat deed u dan in die naar en waarom was

791
01:13:31,180 --> 01:13:42,260
daar geen mogelijkheid om als op arts te
werken kwam helemaal niet die mogelijkheid had

792
01:13:42,260 --> 01:13:47,800
je helemaal niet je werd gewoon maar zonder
pardon in de groep ingedeeld en dan houd je

793
01:13:47,800 --> 01:13:55,190
mouw te doen zegt het helemaal niet gevraagd
wat je deed en bier was ik kreeg een nummer

794
01:13:55,190 --> 01:14:07,890
dat nummer heb ik nog boven kan ik je daar
kreeg ik eerder ja houden dat je dat misschien

795
01:14:07,890 --> 01:14:18,810
kunt u bent u zo welk nummer het was nee oké
en honderdzevenendertigduizend zo zoveel punten

796
01:14:18,930 --> 01:14:33,290
ja maar dat de in buchenwalt geregistreerd
als ze zometeen weer in een trein voorbijkomt

797
01:14:33,300 --> 01:14:43,430
ga ik het verhalen even kijken naar de
overkant gehad wat dat voor was vandaaruit bent

798
01:14:43,430 --> 01:15:01,720
u in te verstoren wat was dat weer voor hem
kan ik weet ik veel dat was een gedeelte

799
01:15:01,930 --> 01:15:11,410
ik heb daar een tekening van gemaakt was
de plaats waar de bewaking en de s s woonde

800
01:15:12,400 --> 01:15:22,750
daarnaast forse uit de ambulance sponsors zodat
de en werken kamer voor de kleintjes ziekenzaaltje

801
01:15:22,890 --> 01:15:36,820
en daarnaast was een gebouw en de ondergebracht
waren en het was toen al kamer tegenover

802
01:15:36,840 --> 01:15:49,470
ons een keuken en daarom tom in de regio waren
andere kampen die veel slechter waren veel

803
01:15:49,750 --> 01:15:57,520
ben ik verhuisd waar dus ben ik ook nog een
korte tijd geweest en moest je iedere dag

804
01:15:57,520 --> 01:16:04,060
je kleren uit de cocon enigszins ze vrij
te blijven staan ze samen want sfeer te brak

805
01:16:04,110 --> 01:16:09,090
pieter kwam een beetje weer open of vallen
door een ramp maar ik had het geluk dat de

806
01:16:11,910 --> 01:16:20,410
tegen vlektyfus ingeënt was dat die ziekte
niet heb opgelopen het was weer een meevaller

807
01:16:21,510 --> 01:16:25,680
en dus ook vergeleken met de andere kant was
het iets beter kan het om in te verblijven

808
01:16:25,880 --> 01:16:37,650
het hoofdkamp zaten dus dat parachuutje beter
verzorgd ingericht kamp vandaaruit bent u dan

809
01:16:37,650 --> 01:16:43,700
in flessen burg terechtgekomen kunt u daar
iets meer over vertellen ja was een complete

810
01:16:43,700 --> 01:16:53,180
ramp s nauwelijks eten dus 's nachts droomt
van een lekkere maaltijd en dan moest je het

811
01:16:53,180 --> 01:17:04,400
mee doen werkelijkheid daar absoluut bijna
niks te eten gekregen en moest je de hele dag

812
01:17:04,400 --> 01:17:14,980
op appèl staan toen heb ik ontdekt dat nu
komt melden om de schoon te maken ik heb niet

813
01:17:15,020 --> 01:17:21,490
de ochtend tot ik een paar honderd buiten
stond gemeld als schoonmaker met koeien binnen

814
01:17:21,500 --> 01:17:37,090
een zogenaamd vert daaronder ze vlak naast het
crematorium zwaar voortdurend dat thuis ben

815
01:17:38,820 --> 01:17:47,890
over het eten daar veel gasten voor brandweermannen
ik geloof dat ze een arbeitskampf straf

816
01:17:47,980 --> 01:17:57,830
dat noemden zomaar wat in werkelijkheid wisten
dat ze daar ja de duitsers opleiding kreeg

817
01:17:57,880 --> 01:18:05,640
om met te schieten dus de gevangenen die
moesten dan tegen op klauwen te koop zijn met

818
01:18:05,640 --> 01:18:15,110
hun door naar beneden de buitenstaander
opgeraapt en nou het crematorium gebracht dat was

819
01:18:15,130 --> 01:18:32,660
niet zo best dat hoorden we toen zaten maar
ongeveer een week of twee en toen tijdens

820
01:18:32,660 --> 01:18:39,550
die tocht hebben een keer een bombardement
meegemaakt in gebouw gebombardeerd dat konden wij

821
01:18:39,590 --> 01:18:50,200
van afstand zien duitse bewakers die waren
als de dood gingen vluchten wij houden we het

822
01:18:50,240 --> 01:18:58,990
dus groot plezier het zou voor u mogelijkheid
zijn geweest om te kunnen ontsnappen helemaal

823
01:18:59,010 --> 01:19:09,820
niet liep in het begin nog wel dus burgers
vluchtelingen en die met met hun kar en het

824
01:19:09,880 --> 01:19:19,620
dier daarvoor ook vluchten en die hebben ons
ook helemaal niet veel op een de kans gekregen

825
01:19:19,620 --> 01:19:32,500
om in te kruipen en de benen te nemen ze zat
er niet in dus zo bent u in turf terechtgekomen

826
01:19:33,490 --> 01:19:47,190
daar bent u ook een week twee weken geweest
oos zes twintig of zevenentwintig maart tot

827
01:19:47,190 --> 01:19:53,260
zeven april want daar verbleef u in een barak
of de tentenkamp in het tentenkamp ook weer

828
01:19:53,400 --> 01:20:02,880
dus het was telkens doorgang naar een volgend
van de om te werken in de die stolp weer

829
01:20:02,910 --> 01:20:08,850
terug nou dat tentenkamp en wat voor werk
deed u daar die steun nu dat is die stenen

830
01:20:08,850 --> 01:20:16,610
ook een soort omdat u nu zijn ze daar krantjes
smalspoor had je daar met een die stenen

831
01:20:16,620 --> 01:20:26,220
en mmm doen en van daaruit heeft u die mars
meegemaakt naar buchenwald en in buchenwald

832
01:20:26,220 --> 01:20:34,010
was u zo verzwakt dat u daar niet meer werkte
half bewusteloos nog vage herinnering aan

833
01:20:34,310 --> 01:20:44,660
die tijd en dat ik dat we niet helemaal goed
functioneert en dat met de slechte conditie

834
01:20:44,720 --> 01:20:52,700
was gewoon tom ging houden mensen dood ze
merkte je wel en u kon niet meteen naar het

835
01:20:52,700 --> 01:21:09,930
ziekenhuis toe in buchenwald die dacht dat we
die met die bajonet prikte dat was de laatste

836
01:21:09,960 --> 01:21:15,920
dag voor de bevrijding want ik dat de
volgende dag hoorde je dus dat het kamp bevrijd

837
01:21:15,930 --> 01:21:21,470
was ook nog een wonder maar dat heeft u
zelf niet meer zo bewust nee maar ik heb het

838
01:21:22,600 --> 01:21:30,550
veel meegekregen van gehoord hoe dat gegaan
is de duitsers die trok zich terug in ieder

839
01:21:30,550 --> 01:21:38,660
geval de rondom het kamp had zich opgesteld
om uit vlammenwerpers de boel in de fik te

840
01:21:38,670 --> 01:21:46,260
steken en gevangenen die houdt de bevoorraad
komt de wagen op de taak om zich te verdedigen

841
01:21:47,380 --> 01:21:55,220
en één gevangen maar die is met een duitse
motorfiets gevlucht door de duitse naar de amerikanen

842
01:21:55,760 --> 01:22:00,740
op de vraag of ze plaatjes van zijn maar
ik snap buchenwalt wilden gaan dat ze op het

843
01:22:00,740 --> 01:22:08,440
punt stond door dat kamp te vernietigen en toen
generaal gezorgd tot de bovenkant vliegtuigen

844
01:22:08,470 --> 01:22:17,000
zouden cirkelen zo terug duitsers in de
schuilkelders zouden gaan en toen de amerikanen het

845
01:22:17,030 --> 01:22:24,260
kamp de benen hebben niet de kans gekregen
dat moet in de fik te steken dat verhaal wat

846
01:22:24,270 --> 01:22:31,640
we toen gehoord ook wat je verder hoort ook
was het russische volkslied het weg door de

847
01:22:31,640 --> 01:22:39,610
radio hebt waarom nou uitgerekend truusje
volklied dat kan natuurlijk niet vertellen maar

848
01:22:40,430 --> 01:22:53,680
dat heb ik dus in buchenwald voor het eerst
gehoord dat zijn dus nog een paar vage redenen

849
01:22:53,720 --> 01:23:05,780
kritiek al die tijd heb ik ook dat ik te
zwak was om te gaan dus zoals ik dat de nog

850
01:23:05,790 --> 01:23:18,240
op om te om te en ook nog dat was niet zo'n
goed ziekenhuis heel primitief en slecht

851
01:23:20,190 --> 01:23:27,930
alsnog een de duitsers aan die twee zo'n rode
kruis soldaat die nog een injectie bij het

852
01:23:28,240 --> 01:23:34,060
op een gegeven dat kon ik niet eens per se
dus niet gelukt maar ik weet niet of dat

853
01:23:34,060 --> 01:23:45,310
een of of glucose als u nu terugkijkt op die
oorlogsperiode en de ervaringen die heeft

854
01:23:45,310 --> 01:23:51,740
gehad in de kampen wat heeft dat dan voor
invloed gehad op de rest van hun leven dat

855
01:23:51,750 --> 01:24:06,740
het belangrijk is dat je inzet voor je dat
is dus die vitale ervaringen uit het kamp die

856
01:24:06,740 --> 01:24:16,940
ik ook in mijn werk me altijd nog maar getrouwd
is u behandelt mensen met post traumatische

857
01:24:16,950 --> 01:24:33,370
ervaringen na de oorlog ook vluchtelingen uit
rusland uit iran oekraïne ben ik ook hardnekkig

858
01:24:33,380 --> 01:24:42,310
om te zorgen dat ze een verblijfsvergunning
krijgen dus we hebben ze mij geen makkelijke

859
01:24:44,350 --> 01:24:51,260
natuurlijk kunnen ze zorg ik ook dat dat
gebeurd hè dus trapt betreft kun je zeggen dat

860
01:24:51,260 --> 01:25:03,480
die kamp ervaring doorwerkt dat ik nog altijd
volledig inzet voor de belangen van de dus

861
01:25:05,220 --> 01:25:14,230
als ze positief hervatten quartier en mee
hebt gekregen en gelukkig een hij is gebleven

862
01:25:17,170 --> 01:25:25,690
een ander aspect is dat ik vanuit 't leerhuis
intensief samenwerken de joods christelijke

863
01:25:24,790 --> 01:25:36,740
dialoog dus in het leerhuis hebben de film en
die daarna toen niet joodse traditie ik kende

864
01:25:36,950 --> 01:25:46,930
ze van de joodse traditie willen neen en
waarvoor dus in groepen dus ze dat bij zou je

865
01:25:47,010 --> 01:26:01,940
zo dat beroven ik het eerstejaars groep en
ook nog een vervolg op die om de week een

866
01:26:02,030 --> 01:26:09,340
avond mee optrekken in meerssen in de synagoge
en via het leerhuis heb ik contact gekregen

867
01:26:09,380 --> 01:26:16,240
duitsland met de academische en daar heb ik
al die jaren intensief samengewerkt dus ook

868
01:26:16,270 --> 01:26:27,830
dat er tussen de verschillende godsdiensten
weet sites begrip en respect ontstaan heeft geen

869
01:26:27,830 --> 01:26:34,630
antipathie tegen het duitse ik eraan overgehouden
nee dat puttertje liet zien dat meisje

870
01:26:34,630 --> 01:26:42,450
wat tot verslag gemaakt die vroeg mij ook
heb je nou geen hekel aan om staat en toen

871
01:26:42,550 --> 01:26:47,920
antwoordde ik en je kunt de huidige generatie
niet verantwoordelijk stellen voor wat voor

872
01:26:48,020 --> 01:26:55,120
gedaan nee we zelf verantwoordelijk koestert
daar nu mee omgaan toen begon ze te houden

873
01:26:55,120 --> 01:27:02,890
en viel me om de hals heel ontroerend moment
was dat dit stukje geschreven heeft men nog

874
01:27:02,890 --> 01:27:10,040
fotos gestuurd van die centra gaan maken
en af en toe belt hij kan nog wel even leuk

875
01:27:14,060 --> 01:27:25,560
vichy in de relatie met de duitsers kunt u
geen haat maar wel verantwoordelijkheid daar

876
01:27:25,570 --> 01:27:30,340
kunt u voor uzelf verklaren hoe het dan gekomen
is dat ze tot zulke wreedheden in staat

877
01:27:30,340 --> 01:27:40,780
zijn geweest ja dat heb ik zo bij netwerk
ook gezegd neer ben demagoog de leiding van

878
01:27:40,780 --> 01:27:52,480
dat land te geven die in een ijdelheden
rücksichtslos zijn en die te geen begrijp is dat

879
01:27:52,480 --> 01:28:03,250
au serieus te nemen maar en die klap was zo
is een negativisme zo briljant tot die albert

880
01:28:03,250 --> 01:28:12,240
tegenstanders de mond maar uit de weg geruimd hij
heeft en met z'n schallende retoriek iedereen

881
01:28:13,730 --> 01:28:23,800
met zich mee kreeg dat zie je ook op die
beelden in die film hè van netwerk met onzin

882
01:28:23,920 --> 01:28:33,510
uitkraamt dat ie terrein daar juichend nou
waar dat zegt die die vrouw ook hè compleet

883
01:28:33,520 --> 01:28:44,620
door die demagogie overdonderd is het achteraf
besef je wat dat voor consequenties twee hebben

884
01:28:44,900 --> 01:28:48,855
zei dat ook en zijn heel terecht

885
01:28:52,703 --> 01:28:56,003
Oke dank u wel voor dit gesprek.