1
00:00:13,480 --> 00:00:24,420
De ouders van mijn moeder kwamen in
1924 met hun gezin en de koeien mee uit

2
00:00:24,420 --> 00:00:29,710
Friesland want mijn Pake die had een
hartaanval gehad die kon niet meer werken

3
00:00:29,710 --> 00:00:34,670
en die had 14 kinderen al en toen zei
een Texelse vriend, dan moet je naar

4
00:00:34,670 --> 00:00:38,950
Texel komen dan kun je schapen fokken,
nou maar hij wilde zijn koeien wel mee.

5
00:00:38,950 --> 00:00:43,400
Ze hadden op texel nog nooit zulke
prachtige grote zwart-witte koeien gezien.

6
00:00:43,400 --> 00:00:49,010
Uit harlingen kwamen ze met de boot,
en ze hebben daarna nog 5 kinderen

7
00:00:49,010 --> 00:00:53,499
gekregen dus dat was een gezin met
19 kinderen komt mijn moeder uit.

8
00:00:53,499 --> 00:00:59,430
En die kwamen in de hamerkop te wonen,
hebben ze een huis gekocht en een boerderij

9
00:00:59,430 --> 00:01:04,450
en daarachter woonde mijn vader in de
weste uit een gezin van elf kinderen.

10
00:01:04,680 --> 00:01:10,490
En die leerden elkaar kennen en die trouwden
en die kwamen op de boerderij van mijn

11
00:01:10,490 --> 00:01:14,970
opa, op walenburg die had daar 2 boerderijen,
vredestijd en walenburg vlak bij elkaar

12
00:01:16,500 --> 00:01:23,990
en mijn ouders had dus pension gedaan toen
ze getrouwd waren dus dat was al in de jaren

13
00:01:23,990 --> 00:01:30,080
dertig en toen gingen er, kwam er een cursus
voor vrouwen die pension gasten hielden.

14
00:01:30,080 --> 00:01:34,105
Voor koken, bijv mevr wijs
van opduin in de koog was er

15
00:01:34,105 --> 00:01:38,548
ook bij, heb ik ook nog een
foto van van al die dames.

16
00:01:38,580 --> 00:01:50,290
En dan leerde mijn moeder bloemkoolsaus maken
en haagse bluf weet ik nog, was heel lekker.

17
00:01:50,290 --> 00:01:58,940
Mijn moeder heeft geheel 7 kinderen
gekregen, en we hadden dus een boerderij.

18
00:01:59,750 --> 00:02:02,450
Toen ik 14 was, ik was in den
helder op school, moest ik thuis

19
00:02:02,450 --> 00:03:58,200
komen om voor de kinderen te
zorgen want mijn moeder werd ziek.

20
00:03:58,660 --> 00:05:24,920
En toen ben ik tot mijn trouwen thuis
gebleven. Toen ik 20 was trouwde ik. Nou

21
00:05:24,920 --> 00:05:28,449
Kunt u de boerderij
beschrijven waar u woonde?

22
00:05:28,960 --> 00:05:35,190
De boerderij waar ik ben
geboren is gebouwd in 1611.

23
00:05:35,570 --> 00:05:42,883
Dat was dus een hele oude boerderij en heel
groot en die was al helemaal in verval.

24
00:05:42,883 --> 00:05:46,090
Toen mijn ouders daar gingen
wonen woonden er ook niemand.

25
00:05:46,090 --> 00:05:49,520
En toen zijn mijn ouders daar
gaan wonen en hebben daar meteen

26
00:05:49,520 --> 00:05:52,480
8 slaapkamers ingebouwd om
toeristen in te kunnen herbergen.

27
00:05:54,860 --> 00:06:05,070
En die kwamen meestal met het vliegtuig met het
blauwe, de blauwe texelaar noemden ze dat vliegtuig.

28
00:06:05,780 --> 00:06:09,392
Lagen mijn broertje en ik in het gras en dan
zagen we hem overkomen, de blauwe texelaar.

29
00:06:09,392 --> 00:06:14,190
Dan lagen mn broertje en ik in het gras en dan
zagen we hem overkomen, de blauwe texelaar.

30
00:06:14,360 --> 00:06:17,038
Dus dat was nog voor de oorlog.

31
00:06:17,039 --> 00:06:24,470
En toen ging mijn moeder naar een kookcursus
met alle vrouwen die in de koog een

32
00:06:24,470 --> 00:06:29,530
hotel hadden gebouwd want dat was dus in
de jaren 30, toen werd ervan alles gebouwd,

33
00:06:30,120 --> 00:06:35,160
zo ook mevrouw wuis, van wat nu het grote
hotel is, die zat ook op die cursus.

34
00:06:36,550 --> 00:06:43,880
En dan vind ik het grappige wel nu hebben
ze een boek gemaakt van de VVV van alle

35
00:06:43,880 --> 00:06:49,320
belevenissen van het toerisme maar dat zijn
dan allemaal mensen die van oorspong niet

36
00:06:49,320 --> 00:06:54,160
van texel komen en niet weten dat er voor
de oorlog al een aardige industries was.

37
00:06:54,820 --> 00:06:57,830
En ik had het ook leuk
gevonden als er in was gekomen

38
00:06:57,830 --> 00:07:00,350
dar er voor die vrouwen
toen een cursus was gegeven.

39
00:07:00,350 --> 00:07:02,680
Maar dat wordt allemaal niet vermeld.

40
00:07:03,460 --> 00:07:07,738
Want ze vragen niet aan de oude
Texelaars hoe het toen was, nou ja.

41
00:07:07,738 --> 00:07:10,099
Dat is ook waarschijnlijk niet bekend.

42
00:07:10,100 --> 00:07:15,989
Wat voor een boerderij was het
en hoe zag de omgeving eruit?

43
00:07:16,480 --> 00:07:27,290
Mijn vader had een gemengd bedrijf hij had koeien
en akkerbouw, maar ze waren ook al van oudsher

44
00:07:27,290 --> 00:07:36,285
paardenmensen, ze deden ook altijd mee met in de
dorpen hadden ze spelen, estafette en weet ik het.

45
00:07:36,286 --> 00:07:40,960
En dan hadden mijn vader en zijn
broer altijd de eerste prijs.

46
00:07:40,960 --> 00:07:44,590
Kuch, slokje water.

47
00:07:44,850 --> 00:08:02,350
Zo is het bekend in den hoorn hadden ze
altijd eerste prijzen en ook in den burg.

48
00:08:02,730 --> 00:08:15,140
En toen zei den burg jullie
zitten in den hoorn op

49
00:08:15,140 --> 00:08:17,450
school dus jullie mogen
alleen met den hoorn meedoen.

50
00:08:17,450 --> 00:08:21,080
Maar den burg zei k jullie
zitten post in den hoorn

51
00:08:21,080 --> 00:08:22,630
dus jullie doen maar mee
met de spelen in den hoorn.

52
00:08:22,630 --> 00:08:27,480
Nou den burg won dus we mochten alleen
nog maar meedoen met de hoornder spelen.

53
00:08:28,320 --> 00:08:29,529
Ouwe Willem dunker, die hebben
jullie niet gekend, want

54
00:08:29,529 --> 00:08:35,030
die is nu dood, maar ik wel
en die vertelde over die tijd.

55
00:08:35,430 --> 00:08:40,900
Hij zei mijn vader is
koddebeier en die jongens wonnen

56
00:08:40,900 --> 00:08:43,360
altijd de eerste prijs, dus
toen hadden ze wat bedacht.

57
00:08:45,930 --> 00:08:48,710
Met zo'n estafette, dan
moesten ze een naald in een

58
00:08:48,710 --> 00:08:51,730
draad doen en dan en dan
moesten ze een knoop aannaaien.

59
00:08:51,730 --> 00:08:57,300
Nou, dat konden die jongens, omdat ze thuis
met z'n velen waren hadden ze dat geleerd.

60
00:08:58,410 --> 00:09:06,288
Toen waren ze een keertje te laat en de zei de
feestcommissie we beginnen alvast zonder de kikkerts.

61
00:09:06,300 --> 00:09:09,100
Niets ervan zei dunker, we
wachten nog 5 minuutjes, nou

62
00:09:09,370 --> 00:09:13,300
toen kwamen ze eraan kletteren
hoor, weer gewonnen.

63
00:09:13,300 --> 00:09:21,236
Toen hadden ze wat anders bedacht, toen lieten
ze ze een sigaar roken, want ze rookten niet en

64
00:09:21,237 --> 00:09:30,290
dat werkte, dat heeft mijn ouwe oom verteld,
ze waren kotsmisselijk, dus toen wonnen ze niet.

65
00:09:32,160 --> 00:09:33,860
Dus ik ben ook met paarden opgegroeid.

66
00:09:33,860 --> 00:09:40,510
's Zondags reed je paard, dat hoorde bij
de opvoeding en ik was doodsbenauwd voor

67
00:09:40,510 --> 00:09:43,940
paarden, dus het heeft ook heel lang geduurd
voordat ik eindelijk dat ritme te pakken had.

68
00:09:43,940 --> 00:09:48,080
Dus ik galoppeerde altijd,
want dat zit veel lekkerder.

69
00:09:48,080 --> 00:10:10,780
Hoe was het om in die
omgeving op te groeien?

70
00:10:13,450 --> 00:10:22,410
Het was een hele veilige plek want
wij hadden ook de erf van Vredestijn.

71
00:10:26,530 --> 00:10:33,611
Daar speelden wij altijd en niemand weet wie
bij wie hoorde we waren allemaal kikkertjes, en

72
00:10:33,612 --> 00:10:39,110
we speelden allemaal met elkaar dus wie bij welk
gezin hoorde is zelfs nu vaak niet eens bekend.

73
00:10:41,020 --> 00:10:49,430
En ze waren heel erg christelijk. En we
geloofden zo dat we beschermd zouden worden.

74
00:10:49,430 --> 00:10:56,770
Want het is, later heb ik dat begrepen,
toen wij met de russenoorlog, de duitsers

75
00:10:56,770 --> 00:11:01,250
over het eiland liepen, toen liet
mijn moeder ons gewoon helemaal buiten

76
00:11:01,250 --> 00:11:04,770
spelen, wij hebben dat allemaal gezien,
wij lagen achter de tuunwal te kieken.

77
00:11:05,330 --> 00:11:09,740
Te kijken naar een schuurtje waarvan
wij wisten dat daar russen in zaten.

78
00:11:11,200 --> 00:11:15,140
En moeder heeft ons, tijdens de hele
russenoorlog liet ze ons overal heen gaan.

79
00:11:15,850 --> 00:11:22,201
Maar later heb ik begrepen dat ze ervan overtuigd
was dat ons niets zou gebeuren, zo groot was

80
00:11:22,201 --> 00:11:27,232
haar godsvertrouwen dat ze nooit geen angst heb
gekend, waardoor wij ook geen angst kenden.

81
00:11:27,232 --> 00:11:32,015
Ik ben nooit bang geweest. Maar dat heb je als
je moeder niet bang is ben jij ook niet bang.

82
00:11:32,016 --> 00:11:35,880
Heel bijzonder, ben ik
me later gaan realiseren.

83
00:11:37,970 --> 00:11:41,670
Wat maakte je daar verder van mee
van dat hele christelijke in huis?

84
00:11:43,540 --> 00:11:49,361
Nou de bijbel lag op tafel en met 14 ging
ik mijn moeder en het gezin verzorgen

85
00:11:50,240 --> 00:11:54,870
en toen ik 18 jaar was noemden zij mij
de dominee, want ik wilde net zo vroom

86
00:11:54,870 --> 00:11:58,671
worden als mijn moeder maar dat was heel
moeilijk voor mijn geaardheid want ik

87
00:11:58,820 --> 00:12:03,570
speelde altijd met jongens en klom in
bomen en ik was eigenlijk een vrijbuiter.

88
00:12:03,570 --> 00:12:07,691
Dus ik moest mijn natuur
enorm geweld aandoen.

89
00:12:07,692 --> 00:12:13,350
Om hetzelfde te worden als mijn moeder
waardoor ik later helemaal fobie ben geworden.

90
00:12:15,720 --> 00:12:22,350
Dus het was geen goeie zet om in
een zo'n gezin groot te worden aan

91
00:12:22,350 --> 00:12:30,570
de ene kant, aan de andere kant
was het natuurlijk heel veilig.

92
00:12:30,570 --> 00:12:32,450
hoe brak de oorlog uit?

93
00:12:35,160 --> 00:12:42,930
Wij lagen met 4 kinderen in 1 kamer.

94
00:12:42,930 --> 00:12:45,850
Ik lag naast mijn zusje en
mijn broer, die was een jaar

95
00:12:45,850 --> 00:13:02,940
ouder die lag ernaast en
het kleine broertje.. Nee,ja

96
00:13:02,940 --> 00:13:06,760
Volgens mijn herinnering lag er nog een
klein broertje en wij sliepen daar dus

97
00:13:08,340 --> 00:13:16,070
met zijn drieën en toen kwam mijn moeder
binnen en die zei met heel beladen

98
00:13:16,070 --> 00:13:20,400
stem; jullie mogen nooit geen ruzie
meer maken want er is oorlog uitgebroken.

99
00:13:20,830 --> 00:13:26,479
Nou wij wisten bij god niet wat oorlog
was natuurlijk, daar had je nog nooit van

100
00:13:26,480 --> 00:13:30,080
gehoord en we mochten ook nooit meer ruzie
maken, nou dat lukte natuurlijk niet.

101
00:13:31,470 --> 00:13:39,160
En toen een paar weken later kwamen
er over de waalburger weg de eerste

102
00:13:39,160 --> 00:13:47,350
duitsers met van die grote nou soort
tankwagen ofzo, reden vlak langs ons huis.

103
00:13:47,350 --> 00:13:51,710
Dus dat was voor ons zeer interessant we waren
nieuwsgierige kinderen we stonden altijd vooraan.

104
00:13:53,210 --> 00:13:59,410
En dan gingen de duitse soldaten, die
liepen van de vlijt naar de koog of terug

105
00:13:59,410 --> 00:14:04,890
en de ruige dijk daar was nog geen
bestrating dus dat was gewoon een zandpad.

106
00:14:04,890 --> 00:14:09,690
Dus liepen ze langs het oude dijkje
waar wij woonden en dat was nou niet echt

107
00:14:09,690 --> 00:14:14,685
geasfalteerd, was in het midden nog een
paardenpaardje, dat was wel hard, nou daar

108
00:14:14,686 --> 00:14:19,170
liepen we dan achteraan te springen, vonden
we schitterend als de duitse soldaten zongen.

109
00:14:19,180 --> 00:14:23,260
Nou er gebeurde niets, ze waren
in het begin nog geen vijanden of

110
00:14:23,260 --> 00:14:27,740
tenminste zo zag je ze als kind
niet, waren gewoon aardige soldaten.

111
00:14:28,790 --> 00:14:33,250
Dus wij hebben geen
angst gehad in de oorlog.

112
00:14:33,250 --> 00:14:36,360
Wat voor liederen zongen ze?

113
00:14:36,360 --> 00:14:42,330
Van die wessel horst liederen of hoe noem
je die, van die echte soldatenliederen.

114
00:14:45,250 --> 00:14:49,519
Had u als klein kind
contact met duitse soldaten?

115
00:14:49,520 --> 00:14:58,530
Nee, we konden de taal toch niet. Ik denk ook
niet dat zij met kindertjes mochten praten.

116
00:14:58,530 --> 00:15:04,250
Als ze daar in galop
of gelid rondstapten.

117
00:15:05,350 --> 00:15:07,050
Kunt u dat nog een keer beschrijven?

118
00:15:25,350 --> 00:15:38,900
Toen hebben ze een kampement in den hoorn
gebouwd, hotels gevorderd en daar werden

119
00:15:38,900 --> 00:15:45,930
soldaten in onder gebracht en vlijt was
natuurlijk het vliegveld en daar was ook een

120
00:15:45,930 --> 00:15:51,700
groot kampement en dus moesten ze regelmatig
heen en weer en dat deden ze dan in

121
00:15:51,700 --> 00:15:58,380
gelid en dan liepen ze te zingen en dan
liepen wij als we uit school kwamen of naar

122
00:15:59,290 --> 00:16:05,720
toe dan liepen we erachter, vonden we
prachtig verder hadden we geen contact met ze.

123
00:16:06,970 --> 00:16:16,510
1 keer toen sliepen we weer met zijn
vieren op die kamer en toen 's nacht was er

124
00:16:16,510 --> 00:16:24,210
razzia en toen kwamen er vier duitse soldaten
binnen en we hadden een groot hok onder

125
00:16:24,210 --> 00:16:31,240
het hooi met onderduikers en die kropen
dan weg door een klein luikje in de gang.

126
00:16:31,350 --> 00:16:33,284
Daar kwam ik pas achter na de oorlog,
daar heb ik nooit geen erg in gehad.

127
00:16:33,580 --> 00:16:43,270
En toen kwamen die duitsers bij ons op de
kamer en die hadden hun honden bij zich en

128
00:16:43,270 --> 00:16:47,500
die honden liepen altijd door de koog en wij
gingen naar de koog naar school als kinderen

129
00:16:47,500 --> 00:16:52,660
en die kwaaie honden kenden ons dus die
vonden het prachtig toen die ons weer zagen.

130
00:16:52,660 --> 00:16:58,830
En die waren aan het kwispelen en ons proberen
te likken enzo en dat vertederde die duitse

131
00:16:58,830 --> 00:17:08,190
soldaten zo dat ze zo zijn vertrokken met de
opmerking; zoveel vrouwen in huis en niet 1 man.

132
00:17:11,230 --> 00:17:14,010
Wat voor onderduikers
zaten er op de boerderij?

133
00:17:14,010 --> 00:17:15,243
Nou jongens van de andere kant he.

134
00:17:17,100 --> 00:17:19,720
Die jongens van Texel
werden ondergebracht als

135
00:17:19,720 --> 00:17:23,870
onderduikers naar Zeeland
of noord-Holland of Drenthe.

136
00:17:23,890 --> 00:17:27,660
Hoe dat ging weet ik niet. Wij
hadden hoofdzakelijk familie.

137
00:17:28,550 --> 00:17:33,530
Uit van de Veluwe en nog
twee jongens uit Zeeland.

138
00:17:35,400 --> 00:17:43,150
nog een keer.

139
00:17:43,780 --> 00:17:53,260
Wij hadden onderduikers uit Zeeland en van
de Veluwe, vier mannen dus die zaten 's nachts

140
00:17:53,260 --> 00:17:58,750
in dat gat en mij oom en vader die sliepen
gewoon in huis want die hoorden bij de boerderij.

141
00:18:04,050 --> 00:18:07,130
Toen was er dus een keer die razzia.

142
00:18:19,830 --> 00:18:21,900
Hoe werden de onderduikers
onder gebracht?

143
00:18:21,900 --> 00:18:27,266
Er was een hele grote bunker
onder het hooi daar zaten

144
00:18:27,267 --> 00:18:30,160
ze 's nachts en overdag werkten
ze gewoon op de boerderij.

145
00:18:30,160 --> 00:18:41,730
Maar omdat de boerderij middenin de polder
stond kon je altijd zien of er Duitsers met hun

146
00:18:41,730 --> 00:18:50,260
jeep of vervoermiddelen aankwamen en dan
gingen die jongens, schoten het onderduikhok in.

147
00:18:51,810 --> 00:18:53,120
Hoe zag dat hok eruit?

148
00:18:53,120 --> 00:19:01,674
Nou dat was gewoon een vierkant hok, van
beton. Pas na de oorlog heb ik dat gezien.

149
00:19:01,674 --> 00:19:06,910
Ja ik wist wel dat we onderduikers hadden
maar daar mocht je niet over praten.

150
00:19:06,910 --> 00:19:08,580
Dus dat stop je als kind weg.

151
00:19:11,230 --> 00:19:21,140
Ik heb ook nooit nieuwsgierigheid gehad
om te kijken hoe ze eruit en in kwamen.

152
00:19:21,140 --> 00:19:41,680
Kunt u nog een keer vertellen
hoe de onderduikers erbij zaten?

153
00:19:50,740 --> 00:19:56,710
We hadden familie in Gelderland
en die jongens moesten daar

154
00:19:56,710 --> 00:20:02,240
weg, want dat was allemaal
geregistreerd, die kwamen bij ons.

155
00:20:02,240 --> 00:20:07,110
Toen heeft mijn vader een grote betonnen
bak gebouwd, onder het hooivak en

156
00:20:07,110 --> 00:20:13,860
daar kwamen later ook nog twee jongens
uit Zeeland bij en daar sliepen ze.

157
00:20:13,860 --> 00:20:18,580
Maar ik wist wel dat we onderduikers
hadden maar we mochten er niet

158
00:20:18,580 --> 00:20:23,600
over praten en ik wist wel dat ze
ergens verblijf hielden maar niet waar.

159
00:20:23,600 --> 00:20:30,410
Dat luikje in de gang waar ze doorheen gingen
en weer uitkwamen heb ik nooit ontdekt als kind.

160
00:20:30,710 --> 00:20:36,140
Pas later na de oorlog heb ik gezien hoe
ze daar bivakkeerden, nou ze sliepen daar.

161
00:20:36,140 --> 00:20:40,910
Lagen daar en ze werkten
op de boerderij en als er

162
00:20:40,910 --> 00:20:44,740
Duitsers aan kwamen dan
vlogen ze eventjes dat hok in.

163
00:20:44,970 --> 00:20:53,000
Of ze, dat ze niet zichtbaar waren in ieder
geval. Zo zijn ze goed de oorlog door gekomen.

164
00:20:54,170 --> 00:21:03,260
En toen wij bevrijd waren door de russen
hing mijn vader de Nederlandse vlag in top

165
00:21:03,720 --> 00:21:08,010
en toen waren er een heleboel mensen
omheen want dat waren allemaal onderduikers.

166
00:21:08,040 --> 00:21:10,700
En de familie van vredestijn.

167
00:21:10,700 --> 00:21:16,950
Dus we waren met een heleboel mensen toen
mijn vader de bevrijding van de russen vierde.

168
00:21:21,440 --> 00:21:34,630
Wat merkte u als kind van de oorlog?

169
00:21:37,130 --> 00:21:42,880
Mijn tante op vredestijd die had een winkeltje
gemaakt van aardappelen en groente en eieren

170
00:21:42,880 --> 00:21:50,750
en geslachte kippen en daar kwamen ook de russen
en de duitsers en de Texelaars, die gingen

171
00:21:51,210 --> 00:21:57,070
daar dat kopen dat was allemaal extra, dus
dat was een leuk handeltje voor mijn tante.

172
00:21:58,490 --> 00:22:02,450
En toen kwamen mijn vader en oom piet,
dat waren ook van die avonturiers, die

173
00:22:02,450 --> 00:22:07,860
kwamen erachter dat je van suikerbieten
stroop kon maken, dus die hebben een paar

174
00:22:07,860 --> 00:22:13,530
van die tanken, vroeger gooiden de vliegtuigen
wel eens van die lege ballasttanken

175
00:22:13,530 --> 00:22:17,900
over boord, die vielen dan gewoon neer
in eierland, ergens in een weiland.

176
00:22:17,900 --> 00:22:23,160
Nou zij hadden er ook zo eentje,
cilindervormige tank, die hebben ze

177
00:22:23,160 --> 00:22:28,450
door de midden gezaagd en dat werden
dus de bakken om stroop in te maken.

178
00:22:29,210 --> 00:22:33,760
Nou dan hadden we walter, een oud paard en
die liep de hele dag voor de rosmolen want

179
00:22:33,820 --> 00:22:39,670
die bieten moesten natuurlijk gesneden worden
en dan waren er een stuk of acht jongens

180
00:22:39,790 --> 00:22:45,629
die bieten schoonmaakten met messen en
water, er zijn er nog heel wat die als ze

181
00:22:45,629 --> 00:22:46,543
me tegenkomen me vertellen dat ze nog bij
mijn vader in de bieten hebben gezeten.

182
00:22:46,544 --> 00:22:54,750
Nou en dan werd dat gekookt en dat
werd in flessen gedaan nou en heel

183
00:22:54,750 --> 00:22:58,280
texel kwam aan wandelen want de
meesten hadden geen vervoer meer.

184
00:22:58,420 --> 00:23:05,610
Of peerd en wagen en dan brachten ze een grote
pot en dan deed mijn vader die zei wanneer

185
00:23:05,610 --> 00:23:09,250
de stroop klaar was en dan werd het er allemaal
ingedaan en dan konden ze die stroop weer

186
00:23:09,250 --> 00:23:16,740
halen, dat liep goed, en toen kwam de burgemeester
er achter dat er stroop gemaakt werd en

187
00:23:16,740 --> 00:23:22,290
die wilde dat het gedistribueerd werd, dus
toen kregen de groentemannen moesten dat doen.

188
00:23:23,090 --> 00:23:28,260
Het was in de zomer dat ie dat
bedacht, conserveringsmiddelen zaten er

189
00:23:28,260 --> 00:23:32,600
niet in dus na een dag ging die
stroop gisten, kon je het wegkieperen.

190
00:23:32,600 --> 00:23:50,320
Toen was de stroopfabriek
was failliet.

191
00:23:50,320 --> 00:23:52,230
Wat merkte je nog meer?

192
00:23:52,230 --> 00:24:00,490
Nee ja was zeer interessant hoor de
koog, want daar zaten de brits-Indiërs

193
00:24:00,490 --> 00:24:07,707
eerst, de Kaukasiërs of andersom
dat weet je als kind niet meer.

194
00:24:07,920 --> 00:24:11,530
Maar die brits-Indiërs die liepen met
van die grote tulbanden om en van

195
00:24:11,530 --> 00:24:14,230
die zwarte ogen hadden ze en die
wandelenden hier gewoon door de koog.

196
00:24:14,230 --> 00:24:17,120
Hier liepen ze ook wel eens in
het bos, en wij moesten naar

197
00:24:17,120 --> 00:24:24,840
het bos naar huis dus wij
vonden dat best wel eng soms.

198
00:24:24,840 --> 00:24:25,230
Die mannen.

199
00:24:25,230 --> 00:24:30,010
En toen kwamen de russen of de
Georgiërs en daar wisten wij verder

200
00:24:30,010 --> 00:24:34,360
ook helemaal niets van, dat waren
weer andere krijgsgevangenen.

201
00:24:35,830 --> 00:24:40,219
En die hadden ook woeste
ogen dat weet ik wel.

202
00:24:40,219 --> 00:24:48,380
Nou ja en toen ze in opstand zijn gekomen
wisten wij van het bestaan van de russen.

203
00:24:48,380 --> 00:24:54,210
Nou wij zaten precies op de grens van de
frontgrens, dus wij hebben veel gezien.

204
00:24:56,910 --> 00:24:59,650
Wat zagen jullie in het
begin van de russen?

205
00:25:07,620 --> 00:25:21,909
Nee. Oh ja, die russen toen in het begin 45 kwam
er een detachement russen uit zandvoort geloof ik.

206
00:25:24,350 --> 00:25:32,720
En die kwamen hier die moesten bunkers bouwen en
mijnen velden aanleggen en ze waren eens op de dijk

207
00:25:32,720 --> 00:25:39,450
bij ons aan het palen zetten en dat overal in het
weiland werden palen gezet tegen parachutisten.

208
00:25:40,020 --> 00:25:44,620
En ik was toen elf jaar en ik was toen wat aan
het scharrelen want ik was wel nieuwsgierig

209
00:25:44,620 --> 00:25:51,390
naar deze woeste mannen en toen liep ik daar
alleen op de dijk en toen was daar een rus.

210
00:25:51,870 --> 00:25:57,781
En die knielde voor me neer en die had
tranen in zijn ogen en die gaf me een zoen en

211
00:25:58,680 --> 00:26:04,110
ik vond dat wel interessant maar vond het
ook een beetje eng natuurlijk en toen uit

212
00:26:04,110 --> 00:26:09,310
zijn binnenzak haalde hij een foto van een
meisje net als ik met 2 grote zwarte vlechten.

213
00:26:09,310 --> 00:26:18,030
Toen begreep ik dat hij ook een dochter had van
mijn leeftijd. En dat ie daarom zo ontroerd was.

214
00:26:18,120 --> 00:26:21,529
Toen vertelde ik dat later
aan mijn moeder nou zei

215
00:26:21,530 --> 00:26:23,820
ze daar moet je maar niet
meer alleen naar toe gaan..

216
00:26:28,090 --> 00:26:32,170
en wij speelden ook op vredestijn en daar
kwamen ook die russen en die duisters

217
00:26:32,170 --> 00:26:36,850
kwamen eten kopen dus dan zag je ze wel
eens maar we hadden er echt geen contact mee.

218
00:26:36,850 --> 00:26:40,010
En in de koog?

219
00:26:40,170 --> 00:26:49,209
Daar heb ik ze niet veel gezien,
dat was meer in de duinen denk ik.

220
00:26:49,209 --> 00:26:51,710
Ik weet niet eens
waar dat kampement was.

221
00:26:51,710 --> 00:26:55,830
U heeft in uw aantekeningen iets
over prikkeldraad geschreven.

222
00:26:55,830 --> 00:27:07,450
Ja toen stonden we achter
het prikkeldraad ja.

223
00:27:09,490 --> 00:27:14,190
Dat was langs de ruislaan, misschien
zaten ze daar in die huizen dat

224
00:27:14,190 --> 00:27:16,800
weet ik echt niet, maar ik weet
wel dat we daar stonden om ze te

225
00:27:16,800 --> 00:27:23,228
bekijken en toen viel dat ik nog
steeds een litteken heb op mijn been.

226
00:27:25,640 --> 00:27:27,670
Wat weet u nog meer
van die oorlogstijd.

227
00:27:27,670 --> 00:27:36,580
Voor mij was het totaal.... Nou mijn
vader had benzine gekocht van een

228
00:27:36,580 --> 00:27:41,210
zwarthandelaar en die bleek dat, dat
was gestolen van de Duitsers, daar

229
00:27:41,210 --> 00:27:48,725
kwamen ze achter mijn vader had het
verstopt onder de grond in een grote tank.

230
00:27:48,725 --> 00:27:51,977
In ieder geval mijn vader hebben ze
toen naar Duitsland vervoerd en die

231
00:27:51,978 --> 00:27:55,410
heeft toen anderhalf jaar in Duitsland
heeft ie te werk gesteld geweest.

232
00:27:55,730 --> 00:28:02,590
En dat was dus rampzalig voor mijn moeder,
want die zat toen alleen met al die kinderen.

233
00:28:05,110 --> 00:28:11,620
En dan hoorde ik er 's nachts ook
altijd bidden, huilen en bidden.

234
00:28:11,620 --> 00:28:16,020
Maar dat, wij hadden toch ergens
een onbezorgde jeugd, Ik vond

235
00:28:16,020 --> 00:28:20,061
het wel zielig voor mijn moeder
maar ik miste mijn vader niet.

236
00:28:20,061 --> 00:28:22,340
Ik kan me niet herinneren
dat ik mijn vader miste.

237
00:28:22,920 --> 00:28:30,170
We hadden ome kees met zijn gezin en
ome naning die woonde er naast en vaste

238
00:28:30,170 --> 00:28:36,550
knechten hadden we dus we hadden vaders
genoeg als je begrijpt wat ik bedoel.

239
00:28:36,550 --> 00:28:43,480
hoe zag dat texel er
toen eigenlijk uit?

240
00:28:43,480 --> 00:28:48,580
Nou het was een boomloos eiland
he, texel was een boomloos

241
00:28:48,580 --> 00:28:52,730
eiland tot aan de ruilverkaveling
in de jaren zestig.

242
00:28:52,730 --> 00:28:58,910
Wij woonden dus op walenburg, en wij konden
den hoorn zien liggen, en zondeschuld en

243
00:28:58,910 --> 00:29:03,990
oosterend, je zag alles liggen, behalve
cocksdorp want daar zat de ruigedijk tussen.

244
00:29:05,900 --> 00:29:08,750
En toen met de ruilverkaveling
hebben ze overal bomen geplant.

245
00:29:08,750 --> 00:29:14,590
Tot grote woede van oude Texelaars die
zeiden nou we kennen nergens meer heen kieken.

246
00:29:16,850 --> 00:29:20,770
En het is natuurlijk ook jammer geweest want het
was natuurlijk een heel authentiek landschap hoor.

247
00:29:22,470 --> 00:29:29,140
Want de boerderij waar mijn vader en moeder
kwamen wonen in 1932 stond ook geen boom.

248
00:29:29,140 --> 00:29:33,443
Ik heb nog een foto ervan die boerderij staat
zo maar middenin eierland zonder 1 boom.

249
00:29:33,443 --> 00:29:34,520
Toen heeft mijn vader
er iepen geplant.

250
00:29:34,520 --> 00:29:42,040
En die sloegen aan dus later in de luwte van die
iepenboom een seringen en later heeft ie langzaam

251
00:29:42,040 --> 00:29:48,030
maar zeker bomen gepland, appels, en peren en
kruisbessen, nou toen kwamen er allemaal bomen,

252
00:29:48,030 --> 00:29:53,320
maar tot dan toe waren de Texelaars ervan overtuigd
dat er geen bomen op texel konden groeien.

253
00:29:53,320 --> 00:29:58,350
Dus mensen zetten geen boom, meestal redden ze
het ook niet want dan stonden ze pal op de wind.

254
00:29:58,350 --> 00:30:08,890
En toen hebben ze bij Californië in begin
1900 hebben ze een bossie aangeplant.

255
00:30:09,050 --> 00:30:13,150
Nou dat kan je nou nog zien wat
voor een raar kreukelig bossie

256
00:30:13,150 --> 00:30:16,780
dat is, er is geen boom recht,
het is een heel raar bossie.

257
00:30:16,780 --> 00:30:23,100
Dat was dus de eerste probeersel. En later
hebben ze natuurlijk de dennenbomen geplant.

258
00:30:23,100 --> 00:30:30,080
Dat weet mijn vader niet, maar
mijn opa nog wel, die heeft thijsse

259
00:30:30,080 --> 00:30:34,701
ook wel eens ontmoet, die zat ook
altijd in de natuur te struinen.

260
00:30:34,701 --> 00:30:41,023
Want toen had je nog de fontein nol, had je daar
nog een fontein. Of tenminste water, bronnetje.

261
00:30:46,710 --> 00:30:54,960
hoe zag het directe landschap eruit?

262
00:30:54,960 --> 00:31:02,628
Je weet niet beter, en mijn vader en moeder waren
ons niet wijzende op de natuur. Dat deden ze niet.

263
00:31:02,628 --> 00:31:08,200
Maar ik hou verschrikkelijk van de natuur,
dat is toen natuurlijk wel gegroeid.

264
00:31:08,280 --> 00:31:14,450
We gingen ook natuurlijk eieren zoeken en mijn
broer had een hondje dan gingen we eenden vangen.

265
00:31:14,450 --> 00:31:16,550
En bakte mijn moeder eenden,
dat vonden we helemaal

266
00:31:16,550 --> 00:31:20,404
niet lekker maar je was heel
erg met de natuur verbonden.

267
00:31:20,404 --> 00:31:26,720
We hadden ook een polshoogstok, we sprongen over
de sloten met een polstol, je kon overal komen.

268
00:31:28,490 --> 00:31:34,150
En wat weet u van het moment dat de russenoorlog
uitbrak? Hoe wist u daarvan eigenlijk?

269
00:31:36,010 --> 00:31:40,930
Doordat mijn vader s morgens zij
jongens we zijn bevrijd en hij haalde de

270
00:31:48,630 --> 00:31:48,700
Opnieuw

271
00:31:48,700 --> 00:32:02,350
Nou wij hadden een vrij onbezorgde
jeugd in de oorlog enne....

272
00:32:02,350 --> 00:32:05,220
Nog eens

273
00:32:15,950 --> 00:32:21,672
Wij hadden een vrij onbezorgde jeugd in de
oorlog, ook omdat mijn moeder zo godsdienstig was

274
00:32:21,672 --> 00:32:28,470
kende zij geen angst en wij ook niet, en ging
alles aan ons voorbij als een groot avontuur.

275
00:32:28,930 --> 00:32:33,200
En op een morgen zei mijn vader
jongens allemaal verzamelen op het

276
00:32:33,200 --> 00:32:37,370
erf want ik ga de vlag hijsen want
we zijn bevrijd door de russen.

277
00:32:37,880 --> 00:32:42,630
En toen kwam dus dat verhaal hoe de
russen in opstand waren gekomen en

278
00:32:42,630 --> 00:32:47,320
alle duitsers de strot hadden
doorgesneden, behalve in de zuidbatterij.

279
00:32:47,490 --> 00:32:53,700
De commandant had het doorgekregen. Dus
toen waren we bevrijd door de russen.

280
00:32:54,390 --> 00:33:02,180
Nou dat duurde natuurlijk niet lang. Toen werd
den burg beschoten vanuit den helder en de waal.

281
00:33:03,220 --> 00:33:09,590
En eierland, maar de koogers
die waren geëvacueerd.

282
00:33:11,270 --> 00:33:16,750
Al voor de russenoorlog kwam,
was de koog geëvacueerd tot een

283
00:33:16,750 --> 00:33:23,490
bepaalde grens maar nu kwamen iedereen
uit eierland en de koog kwamen.

284
00:33:24,490 --> 00:33:29,157
Nou wij waren de eerste de beste boerderij achter
de ruigedijk dus kwamen de eerste bij ons aan.

285
00:33:29,157 --> 00:33:33,060
Kregen we ook nog allemaal evacuees
er ook nog bij.maar mijn moeder had

286
00:33:33,060 --> 00:33:41,420
natuurlijk de slaapkamers van die gasten
dus dan konden ze mooi bivakkeren.

287
00:33:41,420 --> 00:33:46,890
Nou en dan hadden we ome nanning
die was een hele provocerende man.

288
00:33:46,890 --> 00:33:53,470
En die dacht ik ga es effe kieken wat de
russen doen als ik op de dijk, want de oude

289
00:33:53,470 --> 00:33:59,690
binnendijk van walenburg lag er nog, tussen
onze boerderijen in en dan klom ome naning op

290
00:33:59,690 --> 00:34:04,440
de dijk en ging ie er weer achter lopen en er
weer op lopen en ja hoor de russen op de kaaps

291
00:34:04,440 --> 00:34:10,280
nol die kregen door dat daar een heel vreemd
figuur bezig was dus die gingen ome nanning

292
00:34:10,280 --> 00:34:17,720
beschieten maar dat was net in vuurlijn waar
onze boerderij lag, dus toen vlogen daar de

293
00:34:17,720 --> 00:34:24,350
granaten over heen of weet ik wat het waren
en toen zijn wij naar de schuilkelder gerend.

294
00:34:24,610 --> 00:34:29,660
Met het hele gezin en ome kees en tante hille mee
en een klein broertje had ik net weer gekregen.

295
00:34:30,560 --> 00:34:34,730
Op de arm van mijn moeder en ome
kees met de kinderwagen naar de

296
00:34:34,730 --> 00:34:40,361
schuilkelder die daar de hele oorlog
al stond, gebouwd van pakken stro.

297
00:34:40,361 --> 00:34:47,140
Nou daar zijn we dus in gaan zitten
totdat de beschieting voorbij was.

298
00:34:47,140 --> 00:34:50,490
Later kwam ome nanning heel
timide zijn verontschuldigingen

299
00:34:50,490 --> 00:34:54,269
aan bieden dat ie ons
in gevaar had gebracht.

300
00:34:54,269 --> 00:35:01,180
Maar toen zijn er wel een paar mensen die over
de waalerburggenweg reden die zijn wel hebben

301
00:35:01,180 --> 00:35:07,060
een kogel gekregen, nou niet dood, maar zijn
wel gewond geraakt van ome nanning zijn acties.

302
00:35:08,490 --> 00:35:11,390
kunt u nog een keer vertellen
over toen de oorlog uitbrak

303
00:35:14,990 --> 00:35:21,760
toen er allemaal vluchtelingen
richting de boerderij kwamen?

304
00:35:21,760 --> 00:35:24,610
Ze kwamen vanuit de
koog met karretjes.

305
00:35:26,430 --> 00:35:33,530
Uit de koog kwamen met karretjes en
kinderwagens gezinnen aan en uit eierland kwamen

306
00:35:33,530 --> 00:35:38,260
ook mensen met fietsen die waren wat verder
van huis die kwamen met fietsen en karretjes

307
00:35:39,190 --> 00:35:44,300
kwamen die bij de eerste de beste boerderij
vragen of ze onderdak konden krijgen.

308
00:35:44,300 --> 00:35:50,240
Nou ja, mijn moeder was een christenvrouw
dat was ze dus echt, niet net alsof.

309
00:35:50,240 --> 00:35:54,654
Dus iedereen kon binnen komen
totdat het vol was, toen

310
00:35:54,655 --> 00:35:59,860
moesten ze verder gaan naar
de eerst volgende boerderij.

311
00:36:01,840 --> 00:36:04,200
En op vredestijn zaten
er ook een heleboel.

312
00:36:07,410 --> 00:36:10,020
Wat gebeurde er verder, de dagen erna?

313
00:36:13,320 --> 00:36:19,100
Nou. Mijn vader die zei.

314
00:36:20,180 --> 00:36:25,480
's Avonds stonden wij nadat de vlag
was gehesen en aan het eten zaten zei

315
00:36:25,480 --> 00:36:32,150
vader; er zitten twee duitsers in het
wildje, dat was een bocht van de dijk

316
00:36:32,150 --> 00:36:37,113
en dat was een beetje een moerasachtig
stukje, dat noemden ze het wildje.

317
00:36:37,114 --> 00:36:41,700
Hij zegt er zitten twee moffen
in het wildje, die zitten

318
00:36:41,700 --> 00:36:44,850
tot hun knieën in het water,
die waren dus gevlucht.

319
00:36:44,980 --> 00:36:46,160
Voor die russen.

320
00:36:48,150 --> 00:36:53,210
En nou de andere dag zei mijn vader; ze staan
er nog steeds, ze zullen we koude poten krijgen.

321
00:36:53,210 --> 00:36:58,190
Nou dat werd dus besproken in de
familie wat ze daar mee aan moesten.

322
00:36:58,190 --> 00:37:05,740
Nou tante geertui die had altijd die, russen
en duitsers kwamen altijd eten bij haar halen

323
00:37:05,740 --> 00:37:14,190
dus die zou bemiddelen dat de russen die zou
vragen wat ze aan moest met die duitsers.

324
00:37:15,390 --> 00:37:21,470
Nou die russen hadden beloofd dat ze die duisters
zouden afvoeren dat ze ze geen kwaad zouden doen.

325
00:37:21,470 --> 00:37:25,740
Dat moesten ze geertui beloven dan
ging zij vertellen waar ze zaten.

326
00:37:26,190 --> 00:37:30,970
Dus wie er bemiddeld heeft toen met
die duitsers weet ik niet, ik denk

327
00:37:30,970 --> 00:37:34,680
ome nanning, maar wij zaten weer
om een hoekie te gluren en toen

328
00:37:34,680 --> 00:37:39,330
kwamen ze de sloot uit die Duitser
met een riet met een witte zakdoek.

329
00:37:39,900 --> 00:37:42,050
En toen zei mijn broer nou
het lijken we indianen.

330
00:37:42,050 --> 00:37:46,470
Want toen had je die indianen
verhalen uit Amerika. Overgave.

331
00:37:47,670 --> 00:37:52,890
En toen kwamen ze dus te
voorschijn die twee duitsers

332
00:37:53,820 --> 00:37:57,740
en er waren drie russen en
dat ging op naar de koog.

333
00:37:58,000 --> 00:38:05,990
Wij erachteraan lopen met vijf kinderen en toen
waren we bij het zwarte boetje, dat is vlakbij

334
00:38:05,990 --> 00:38:14,810
het bos en er gebeurde helemaal niets dus wij
gingen maar weer terug, was ook niets aan.

335
00:38:14,810 --> 00:38:19,580
Toen vond ik in het gras een briefje
en daar stond op liebe mutti.

336
00:38:20,130 --> 00:38:22,210
Nou toen wisten wij wel,
dat was het enige wat we

337
00:38:22,210 --> 00:38:25,460
konden lezen, dat dat een
briefje was van die soldaten.

338
00:38:26,620 --> 00:38:32,200
Nou ja wij zijn gewoon weer gaan spelen dat briefje
waar dat gebleven is dat mag Joost weten ik

339
00:38:32,200 --> 00:38:38,830
heb er later veel last van gehad dat ik de laatste
groet aan zijn moeder heb verloren want toen

340
00:38:38,830 --> 00:38:44,300
we terugliepen hoorden we een paar schoten in het
bos, dus toen hebben ze ze gewoon doodgeschoten.

341
00:38:45,690 --> 00:38:51,970
En toen kreeg je wel dat ze die
lijken overal waren er gevechten enzo.

342
00:38:51,980 --> 00:38:56,980
En die lijken werden of begraven of
afgevoerd, nou dan kwam er weleens een

343
00:38:56,980 --> 00:39:01,570
wagen voorbij vol met dooie soldaten
met armen en benen slingerend langs

344
00:39:01,570 --> 00:39:08,705
de auto en wij keken het als kind aan
en wij verblikten noch verbloosden.

345
00:39:08,705 --> 00:39:14,980
Dat verbaast me nu nog steeds, want als
ik nu oorlog zie zit ik meteen te janken.

346
00:39:14,980 --> 00:39:17,550
Allemaal weggestopt.

347
00:39:19,090 --> 00:39:26,580
Toen er een oorlog was in Joegoslavië
heb ik ook zo vreselijk gehuild.

348
00:39:26,650 --> 00:39:28,235
Nou zegt me dochter je
hebt in de oorlog nooit

349
00:39:28,235 --> 00:39:30,850
gehuild, het zal er toch wel
een keer uit moeten komen.

350
00:39:31,390 --> 00:39:43,110
Grappig he dat dat na zestig
jaar nog eens moet gebeuren.

351
00:39:43,110 --> 00:39:46,619
De russen bevrijden ons? Zagen
jullie de russen als bevrijders?

352
00:39:46,620 --> 00:39:52,880
Ja, als bevrijding.

353
00:39:55,190 --> 00:40:00,450
Iedereen voelde het als bevrijding tenminste in
onze familie en ik denk iedereen in het begin, totdat

354
00:40:00,620 --> 00:40:09,300
je later daar iemand in verliest, in zon oorlog
en het een maand later de echte bevrijding is, dat

355
00:40:09,300 --> 00:40:14,650
je dan zegt ik wou dat ze die actie niet hadden
ondernomen want dan had onze familie nog geleefd.

356
00:40:14,650 --> 00:40:17,880
Dan kan ik me voorstellen
dat je dat anders gaat zien,

357
00:40:17,880 --> 00:40:20,550
maar in het begin was
iedereen wildenthousiast hoor.

358
00:40:20,550 --> 00:40:22,780
Voor zo ver ik me kan herinneren.

359
00:40:26,360 --> 00:40:42,170
Zou u dat nog een
keer willen vertellen?

360
00:40:42,170 --> 00:40:47,810
Mijn vader hing de vlag op natuurlijk toen
we hoorden dat we bevrijd waren door de russen

361
00:40:48,360 --> 00:40:55,760
en ik denk dat de hele texelse bevolking voor
zo ver ik me kan herinneren dat ook vond.

362
00:40:56,410 --> 00:40:59,210
Want iedereen ging helpen,
iedereen ging eten koken,

363
00:40:59,210 --> 00:41:03,160
waar ze ook waren, en ze
werden onderdak gedaan.

364
00:41:04,660 --> 00:41:13,010
Maar ik denk dat na al dit gebeuren een
heleboel mensen het wel betreurden dat dit

365
00:41:13,010 --> 00:41:18,660
was gebeurd omdat ze allemaal familieleden
en vrienden en kennissen zijn verloren.

366
00:41:19,510 --> 00:41:22,320
Dat is bij onze familie
niet gebeurd, dus wij hebben

367
00:41:22,320 --> 00:41:25,980
het altijd als bevrijders
zijn we het blijven zien.

368
00:41:28,460 --> 00:41:37,960
Ik kan me niet herinneren dat ik van
mensen heb gehoord, hoe erg ze dat vonden.

369
00:41:37,960 --> 00:41:44,890
Dat is pas toen wij naar Georgië gingen, toen
waren er mensen die ook mee gingen, maar met een

370
00:41:44,890 --> 00:41:50,360
heleboel woede in hun hart, maar toch wel
interessant vonden om mee te gaan en daar hoorde ik

371
00:41:50,360 --> 00:41:57,930
toen van die schoften als ze een maand gewacht
hadden, nou dan waren zij waarschijnlijk doodgeschoten

372
00:41:57,930 --> 00:42:01,930
want dan hadden zij naar het front gemoeten,
maar dan Texel was niet zo beschadigd geworden.

373
00:42:03,310 --> 00:42:06,030
Want wij waren er aardig door
heen gekomen, zonder honger en

374
00:42:06,030 --> 00:42:13,180
zonder, mijn vader is ook weer
terug gekomen uit Duitsland.

375
00:42:13,180 --> 00:42:17,900
Net op tijd hoor, want een
half jaar later zijn de mensen

376
00:42:17,900 --> 00:43:10,800
die er toen naar toe gingen
nooit meer teruggekomen.

377
00:43:10,800 --> 00:43:15,680
Op een gegeven moment keerde het
geluk, hoe heeft u dat ervaren?

378
00:43:19,040 --> 00:43:26,700
Mijn vader had naast de
boerderij een stuk koolzaad en

379
00:43:26,700 --> 00:43:31,300
daar lagen verschillende
russen in in het koolzaad..

380
00:43:43,190 --> 00:43:55,060
Mijn vader had naast de
boerderij een stuk koolzaadveld.

381
00:43:55,620 --> 00:44:01,960
En daar zaten dus russen die hadden zich daar
verstopt, scherpschutters zei mijn vader.

382
00:44:03,110 --> 00:44:12,300
En nou ja wij zagen die beschietingen
allemaal maar voor de rest was het vrij rustig.

383
00:44:12,770 --> 00:44:15,750
Was wel veel verkeerd heen
en weer want eierland werd ook

384
00:44:15,750 --> 00:44:22,240
beschoten en dan kreeg je die mensen
die vluchten die langs kwamen.

385
00:44:26,860 --> 00:44:34,730
En op een gegeven moment kwamen de Duitsers op
Texel om de boel eens keer goed uit te kammen.

386
00:44:34,730 --> 00:44:39,527
vanuit het zuiden zag je zo’n meter
uit elkaar de Duitsers aankomen.

387
00:44:39,528 --> 00:44:47,221
En omdat het zo’n boomloos eiland was zag je
ze al van ver aankomen, dat was best heel eng.

388
00:44:47,222 --> 00:44:51,176
Maar wij mochten gewoon buiten spelen.

389
00:44:51,176 --> 00:45:02,630
En toen kwam er zo’n rus bij ons op het erf en
die zat bij mevrouw pomona, bij mevrouw wubbe en

390
00:45:02,630 --> 00:45:09,460
mevrouw wubbe was een alleenstaande vrouw en die
zag dat ook aankomen en die heeft hem weggestuurd.

391
00:45:09,550 --> 00:45:11,970
En die kwam bij ons.

392
00:45:11,970 --> 00:45:18,460
Nou zei ome kees, en mijn vader, we pakken
hem onder pakken stro in als dat in de brand

393
00:45:18,460 --> 00:45:25,350
wordt gestoken is ie weg en als ze er met
bajonetten insteken kunnen ze hem niet vinden.

394
00:45:25,350 --> 00:45:29,480
Nou, zegt mijn vader, ik
ga maar te stiekel hakken.

395
00:45:30,530 --> 00:45:35,150
Pa heeft landerijen verderop, want ze hadden nog
40- bunder land en er was nog om de boerderij.

396
00:45:36,080 --> 00:45:39,970
En toen zei oom tess, dat kan je niet doen.
Je kan die je familie in de steek laten.

397
00:45:40,080 --> 00:45:45,658
Nou zei mijn vader, wast kan ik doen. Mij schieten
ze dood en ik kan niet min familie beschermen.

398
00:45:46,870 --> 00:45:51,410
En ik heb de Duitsland
overleefd, ik ben niet van plan

399
00:45:51,410 --> 00:45:54,510
om me 4 weken na de oorlog
nog kapot te laten schieten.

400
00:45:54,660 --> 00:45:56,300
Ik hoor nog die woordenwisseling.

401
00:45:56,300 --> 00:46:00,802
Dus mn vader met zijn
stiekelhakker stiekels hakken en

402
00:46:00,803 --> 00:46:02,890
zo kon hij toch nog de
boerderij in de gaten houden.

403
00:46:02,890 --> 00:46:06,740
En die duitsers wisten dan natuurlijk niet dat hij
bij die boerderij hoorde, daar ging het dan om.

404
00:46:06,740 --> 00:46:12,190
Nou ze hebben die rus niet gevonden, later
is hij wel bij plassendaal doodgeschoten.

405
00:46:13,200 --> 00:46:15,540
Dus dat is allemaal met
een sisser afgelopen.

406
00:46:17,470 --> 00:46:25,300
Maar, texel was toen, de russen waren
allemaal naar het noorden, zover mogelijk naar

407
00:46:25,300 --> 00:46:32,520
het noorden gevlucht, achter de ruigendijk,
maar er zaten hier en daar nog wel russen.

408
00:46:32,870 --> 00:46:37,460
En toen kwamen er een paar
jongens aan de achterdeur en die

409
00:46:37,460 --> 00:46:43,910
vroegen om een glas water en
mijn moeder gaf ze een glas melk.

410
00:46:44,570 --> 00:46:46,610
En toen gingen ze weer
verder en ik zei mijn moeder

411
00:46:46,610 --> 00:46:49,900
waarom gaf je ze een glas
melk het zijn toch vijanden?

412
00:46:50,480 --> 00:46:51,921
En wat kiek je raar, zei ik.

413
00:46:51,922 --> 00:46:52,944
Want dat kan ik me ook nog
heel goed herinneren want

414
00:46:52,944 --> 00:46:56,320
het was verbazingwekkend
hoe mijn moeder reageerde.

415
00:46:56,320 --> 00:47:00,660
Ach zegt ze kind, die
worden direct doodgeschoten.

416
00:47:00,660 --> 00:47:04,100
Want die wist om de hoek van
de dijk lagen twee russen.

417
00:47:04,640 --> 00:47:07,651
Dus die jongens waren
niet ouder dan 17 jaar, het

418
00:47:07,651 --> 00:47:10,560
was de laatste lichting die
de hitlerjugend leverde.

419
00:47:10,560 --> 00:47:16,060
Nou dat was eigenlijk wel heel erg.

420
00:47:19,960 --> 00:47:24,370
En toen tijdens die razzia
dat is ook een leuk verhaal.

421
00:47:25,210 --> 00:47:31,720
Tante sienie woonde op vredestein
met ome nanning en ome geert en ome

422
00:47:31,720 --> 00:47:38,370
piet en tante siene woonden daar ook
in Ome sienie was een kast wat aan

423
00:47:38,370 --> 00:47:44,370
het inleggen en toen kwam er een rus
voor die duitsers die er aankwamen.

424
00:47:44,370 --> 00:47:49,910
Die kwam door de tuun en die kwam naar
binnen en die rende zo de kast binnen.

425
00:47:50,260 --> 00:47:54,380
En tante sien die deed de kast dicht en ging
er voor staan. En dat was zo’n behangkast.

426
00:47:54,380 --> 00:47:58,650
Vroeger had je kasten in de
kamer en die waren op dezelfde

427
00:47:58,650 --> 00:48:02,860
manier beplakt als muur en
dan zag je de kast niet.

428
00:48:03,370 --> 00:48:12,250
En tante sien ging voor die deur staan en zei
ik was helemaal bevroren ik kon niet bewegen.

429
00:48:12,250 --> 00:48:16,820
Nou en dan kwamen er twee duitsers binnenrennen
en die hadden de hele boerderij doorzocht

430
00:48:17,270 --> 00:48:22,130
en die konden m niet vinden en die dachten
dat ie door de achterdeur eruit was gegaan.

431
00:48:23,200 --> 00:48:26,314
En toen kwam tante sien
helemaal bibberend bij ons.

432
00:48:26,314 --> 00:48:30,650
Het heeft dagen geduurd voor ze
er over heen was, van die schrik.

433
00:48:30,760 --> 00:48:36,200
Dus die duitser heeft het ook weer
gered o die rus, dat was een rus ja.

434
00:48:36,970 --> 00:48:40,167
Want eerst waren het de russen die de duitsers
achtervolgden en toen weer de duitsers de russen.

435
00:48:46,710 --> 00:48:47,570
Wat ook nog

436
00:48:52,270 --> 00:49:07,840
Op Zondagmorgen gingen we natuurlijk
allemaal naar de kerk, lopend.

437
00:49:08,700 --> 00:49:13,697
Mijn vader had een auto, een van de eerste
die een auto had voor de oorlog, maar die

438
00:49:13,697 --> 00:49:19,740
hadden ze maar onder de pakken stro was
verstopt anders dan gingen de duitsers vorderen

439
00:49:20,140 --> 00:49:26,620
dus we gingen lopend naar de kerk en daar
kwam een hele grote markeringsballon kwam

440
00:49:26,620 --> 00:49:31,500
daar aan en die stof van die ballon daar
maakten ze kleren van dus die moesten ze vangen.

441
00:49:32,770 --> 00:49:38,470
Die zweefde vrij dicht over de grond en er
hingen allemaal touwen aan dus mijn vader

442
00:49:38,470 --> 00:49:43,800
en ome tees en ome nanning en de knechten
allemaal achter de ballon aan over sloten

443
00:49:43,800 --> 00:49:48,215
springen enzo, ja hoor op een gegeven moment
hingen ze met zijn allen aan de ballon

444
00:49:48,450 --> 00:49:54,400
aan de touwen, en die hebben ze toen met
van die schapenkooien, bij de boerderijen

445
00:49:54,400 --> 00:49:59,470
waar ze dan ingedreven werden om geschoren
te worden daar hebben ze hem toen vast

446
00:49:59,470 --> 00:50:06,420
gemaakt, dus de kerk ging toen helemaal niet
door, ook een leuk verhaal uit de oorlog.

447
00:50:08,670 --> 00:50:12,080
Kunt u nog een keer vertellen wat er
precies in dat koolzaadveld gebeurde?

448
00:50:12,080 --> 00:50:15,790
Nou daar lagen ze in,
het was vrij aardig weer

449
00:50:17,100 --> 00:50:17,380
Opnieuw

450
00:50:22,200 --> 00:50:28,340
Dat koolzaadveld naast ons huis waar
russen verborgen zaten en die moesten

451
00:50:29,440 --> 00:50:29,590
Opnieuw

452
00:50:29,590 --> 00:50:47,970
Mijn vader had naast ons huis had ie een koolzaad
veld en dat was nog niet zo hoog maar wel hoog

453
00:50:47,970 --> 00:50:52,680
genoeg dat als je op de grond lag dat je dan
niet zichtbaar was en daar zaten ook een stuk of

454
00:50:52,680 --> 00:51:01,650
3, 4 russen, maar dat waren scherpschutters zei
mijn vader, maar ja die moesten ook wel eten.

455
00:51:01,650 --> 00:51:07,120
En dus mijn moeder maakte altijd een
hele grote pan eten, 's avonds als wij in

456
00:51:07,120 --> 00:51:15,320
bed lagen en dan zette ze die buiten de
deur met borden en lepels enzo stuk brood

457
00:51:15,320 --> 00:51:21,450
erbij natuurlijk en dan 's morgens was dat
allemaal stond dat weer op het aanrecht

458
00:51:21,450 --> 00:51:25,110
en dan moesten wij voor we naar school
gingen allemaal die borden afwassen.

459
00:51:25,140 --> 00:51:29,760
Dus ik zei tegen mijn moeder moeten die
onderduikers nou 's avonds ook nog eten.

460
00:51:30,750 --> 00:51:34,763
Nou moet je maar niet
weten zei mijn moeder.

461
00:51:34,763 --> 00:51:37,450
Ik had het ook niet door hoor
dat ze de russen eten gaven.

462
00:51:37,450 --> 00:51:43,740
Ik was dan wel 11 jaar ik was een heel onnozel
kind, dat was in die tijd, je wist niets

463
00:51:43,740 --> 00:51:50,860
en nou ja toen na de oorlog begreep ik dus
dat mijn moeder eten gaf aan die russen

464
00:51:51,540 --> 00:51:56,810
En toen wij ook naar Georgië gingen
toen zei ik tegen mijn tante heb

465
00:51:57,240 --> 00:52:03,780
jij nog foto's van je ziekenhuisje
want mijn tante die had op

466
00:52:03,780 --> 00:52:08,951
vredestijn had ze achter de bollenkisten
had ze een klein ziekenhuisje.

467
00:52:08,951 --> 00:52:12,800
Want ze had een Russische art
die was daar ook ondergedoken,

468
00:52:13,910 --> 00:52:20,070
dat weten ze algauw dus daar
kwamen de gewonde russen.

469
00:52:20,560 --> 00:52:21,650
Dat hadden rie en ik ontdekt.

470
00:52:21,650 --> 00:52:26,742
We zagen daar allemaal activiteiten
dus wij gingen daar een s achter die

471
00:52:26,743 --> 00:52:31,027
bollenkosten gluren en toen zagen we
daar allemaal bloederige soldaten liggen

472
00:52:31,028 --> 00:52:45,000
en we wisten dat die dokter een arts was
dus dat ie daar een ziekenhuisje had.

473
00:52:47,720 --> 00:53:10,610
Zou u nog wat willen vertellen
over dat ziekenhuisje?

474
00:53:10,610 --> 00:53:17,440
Zij had ook relaties met
duitsers, ze heeft ook een duits

475
00:53:17,440 --> 00:53:25,610
kind en ook met russen misschien
het was een wulpse vrouw.

476
00:53:25,610 --> 00:53:42,010
Want de Texelaars weten
dan over wie ik het heb.

477
00:53:42,010 --> 00:53:52,772
En op vredestijn stonden verschillende
schuren vrij van de boerderij

478
00:53:52,772 --> 00:53:56,280
en in een van die schuren stonden
dus een heleboel bollenkisten.

479
00:53:57,820 --> 00:54:03,140
En daar speelden we ook wel en toen wij daar
weer aan het spelen waren hoorden wij achter die

480
00:54:03,140 --> 00:54:10,810
bollenkisten hoorden wij praten dus wij gingen heel
stiekem, kon eigenlijk helemaal niet achter die

481
00:54:10,810 --> 00:54:18,520
bollenkisten praten want daar was geen ruimte, die
hadden ze dus gemaakt er in gebouwd dus wij slopen

482
00:54:18,520 --> 00:54:25,190
tussen die kisten door en toen kwamen wij in een
ruimte waar verschillende nou wel een stuk of vijf

483
00:54:25,190 --> 00:54:33,150
soldaten lagen met verband om hun hoofd en allemaal
bloed en die Russische arts die ondergedoken

484
00:54:33,150 --> 00:54:39,240
was die kenden wij die liep ook weleens over het
erf die was daar bezig met die gewonde soldaten.

485
00:54:41,460 --> 00:54:46,810
Daar mochten we natuurlijk niet over
praten, dat wisten we best, niet gedaan.

486
00:54:46,810 --> 00:54:52,140
Maar toen wij naar Georgië
gingen toen wilden wij

487
00:54:52,140 --> 00:54:57,040
toch wel mensen ontmoeten
die daar hadden gelegend.

488
00:54:57,150 --> 00:55:00,700
Mijn tante kon niet meer mee
die was oud dus ik zei tegen

489
00:55:01,380 --> 00:55:05,110
nog een paar Texelaars ik
vraag of ze foto’s hebben.

490
00:55:05,490 --> 00:55:10,710
Nog van die tijd. Nou dat was er
niet, maar ook niet van die russen.

491
00:55:10,890 --> 00:55:17,240
Maar we hadden wel foto's van de boerderijen
uit die tijd dus wij zijn opgetogen naar Rusland

492
00:55:17,240 --> 00:55:22,240
er waren ook boerinnen mee die russen in huis
hadden gehad enzo, maar alle aandacht werd

493
00:55:22,240 --> 00:55:28,620
gericht op de burgemeester en de gemeentesecretaris
en alle genodigden die niet van texelse

494
00:55:28,621 --> 00:55:34,200
oorspong waren en die stonden vooraan en die
kregen alle eer en die mochten alles in ontvangst

495
00:55:34,200 --> 00:55:40,571
nemen en de boerenvrouwen die echt russen in
huis hadden gehad die werden niet eens gezien.

496
00:55:40,572 --> 00:55:41,982
Ik liep daar ook met die foto's rond.

497
00:55:41,983 --> 00:55:47,580
En ik liep daar ook met die foto's
rond, dus op een gegeven moment

498
00:55:47,580 --> 00:55:52,360
ben ik naar kees alkema gegaan
dat was ook een texelaar, die was

499
00:55:52,360 --> 00:55:59,420
architect dus die had ook een beetje
ingang bij de hoge heren, ik niet.

500
00:55:59,530 --> 00:56:08,450
Want ik was gewoon een arme weduwe,
en toen zei die vertelde dus dat ik

501
00:56:08,450 --> 00:56:12,240
foto's bij me had en dat ik die graag
neer wilde leggen dat als er mensen

502
00:56:12,240 --> 00:56:18,360
kwamen dat ze die boerderijen herkenden
en dan konden we daar contact mee maken.

503
00:56:18,360 --> 00:56:29,509
Nou op een gegeven moment kwam er een man,
een week later pas, daar in Tbilisi aan, die

504
00:56:29,510 --> 00:56:35,190
kwam uit de bergen, herkende die boerderijen
dus mocht ik mee naar een van die

505
00:56:35,190 --> 00:56:42,020
commandanten van die russenoorlog daar, die ga
dan audiëntie elke avond daar aan Texelaars.

506
00:56:42,020 --> 00:56:44,359
Nou die waren inmiddels allemaal geweest
dus nu mochten de echte Texelaars er heen.

507
00:56:44,360 --> 00:56:53,790
En daar was ik ook bij omdat ik die
foto's had ingeleverd, nou mijn dochter

508
00:56:53,790 --> 00:56:59,640
die was al met een jongeren groep,
met jongere Texelaars met kinderen

509
00:56:59,640 --> 00:57:04,490
van die Georgiërs in contact gebracht
en zo deden die ook activiteiten.

510
00:57:04,490 --> 00:57:09,660
Want die kinderen spraken ook wat engels
dus dat ging beter als onze generatie.

511
00:57:10,870 --> 00:57:14,570
Nou toen mochten wij te gast en ik mocht
wat mensen meevragen, dus ik vroeg kees

512
00:57:14,570 --> 00:57:19,090
alkema en nog een paar echte Texelaars
en wij gingen daar eten, en heel grappig

513
00:57:19,090 --> 00:57:23,060
de mannen kregen allemaal cadeautjes
en de vrouwen werden gewoon niet gezien.

514
00:57:23,320 --> 00:57:26,981
En ik had dat nog wel ingebracht,
nou je kwam gewoon niet aan bod.

515
00:57:26,981 --> 00:57:32,800
Maar er zaten wel 5
oud-strijders aan tafel en die

516
00:57:32,800 --> 00:57:38,440
begonnen te neuriën ah ja
ja ja jippie jippie jee.

517
00:57:38,440 --> 00:57:42,860
Nou maar ze wisten de woorden niet meer, ik
zeg tegen kees alkema hoe was het ook al weer.

518
00:57:42,860 --> 00:57:48,810
Ja er was eens een cowboy vol
levenslust en vuur en dat zongen ze dan

519
00:57:48,810 --> 00:57:53,540
die soldaten en het refrein was
dan ouwe taaie jippie jippie jee.

520
00:57:55,540 --> 00:57:58,891
Dat zijn wij toen gaan zingen, nou je gelooft het
niet de tranen stroomden toen over hun wangen.

521
00:57:58,891 --> 00:58:09,410
Nou en toen waren we op het vliegveld en toen
werden wij steeds ook toegezongen door de Georgiërs

522
00:58:09,410 --> 00:58:17,140
en toen zei ik tegen kees alkema ik zeg zullen
we nog even zingen ouwe taaie jippie jippie jee.

523
00:58:18,060 --> 00:58:23,150
En toen was meester alberts hier van de
school daar ook en die keek mij vernietigend

524
00:58:23,150 --> 00:58:27,460
aan, dat vergeet ik nooit, dat ik
voorstelde om zon ordinair lied te zingen.

525
00:58:27,460 --> 00:58:31,790
Want die wist niet de geschiedenis
ervan, dat vergeet ik ook nooit meer.

526
00:58:31,820 --> 00:58:37,600
Ik heb het hem ook nooit uitgelegd want die heeft
me ook nooit meer gegroet nadien. Raar mens.

527
00:58:41,440 --> 00:58:46,840
En toen zijn we ook nog op bezoek geweest in een
dorpje waar een oud strijder woonde werden we van

528
00:58:46,840 --> 00:58:48,910
de weg gehaald want toen
waren we op weg naar het

529
00:58:48,911 --> 00:58:53,980
huis waar stalin geboren
was daar moesten we heen.

530
00:58:53,980 --> 00:58:57,560
Toen werden we van de weg gehaald
werden we het binnenland in geleid,

531
00:58:57,560 --> 00:59:01,660
nou dat duurde wel vier uur, werden
we langs kleine weggetjes enzo.

532
00:59:01,830 --> 00:59:09,360
En daar was een heel oud kerkje uit de vierde
eeuw, en daar stonden meisjes met hele mooie

533
00:59:09,360 --> 00:59:15,180
jurkjes aan die gingen voor ons dansen, we kregen
de eerste geperste wijn, ze zongen ons voor.

534
00:59:15,900 --> 00:59:19,270
En toen zei ik tegen jannie granen
dat was de vrouw die hier altijd

535
00:59:19,270 --> 00:59:25,360
cabaret groepen samenstelde, ik
zeg we moeten ook een lied zingen.

536
00:59:25,360 --> 00:59:26,150
Ja welk lied.

537
00:59:29,860 --> 00:59:34,520
Ik zeg de blauwe top der blanke duinen
dat is een mooie melodie, dat ken iedereen

538
00:59:34,520 --> 00:59:39,100
en toen zijn we waar de blauwe top der
blanke duinen hebben we vier keer gezongen.

539
00:59:39,590 --> 00:59:44,000
Dat maakte hun niets uit natuurlijk
dus toen hadden wij ook een lied.

540
00:59:44,000 --> 00:59:50,640
Wat we ze toe konden
zingen, was heel leuk.

541
00:59:50,640 --> 00:59:52,880
Nog even terug naar russenoorlog.

542
01:00:06,340 --> 01:00:13,930
Ja wij woonden aan de zuidkant van de ruigendijk
en de dijk was natuurlijk de grens tussen het

543
01:00:14,000 --> 01:00:22,820
oude texel en de polder, en daar werden hadden
die duisters die russen naar toe gedreven, want

544
01:00:22,820 --> 01:00:26,424
daar waren er niet meer zoveel op het oude land,
die waren allemaal gevlucht naar het noorden.

545
01:00:26,425 --> 01:00:30,870
En toen gingen ze daar
maar de boel beschieten.

546
01:00:30,870 --> 01:00:35,960
Ja ook maar op de bonnefooi want
ze konden de boerderijen niet zien.

547
01:00:37,090 --> 01:00:44,700
Dus die granaten kwamen over ons huis, dus wij
lagen met de kindertjes van de vluchtelingen

548
01:00:44,700 --> 01:00:52,960
lagen wij op een grote schelf, hooischelf, lagen
wij te kijken of wij die granaten konden zien.

549
01:00:52,960 --> 01:00:55,700
We hoorden ze wel
maar we zagen ze niet.

550
01:00:56,030 --> 01:01:00,320
Nou en dan was er weer een granaat ingeslagen
in een boerderij en dan vloog die in brand

551
01:01:00,320 --> 01:01:05,718
en dan stonden de mannen op de weg te bedenken
welke boerderij dat nou wel eens kon zijn.

552
01:01:05,719 --> 01:01:09,070
Was ook altijd een hele discussie
over want je kon ze niet zien.

553
01:01:09,071 --> 01:01:18,360
En toen was de zoon van de hoofdonderwijzer
was in slaap gevallen bovenop die schelf en

554
01:01:18,360 --> 01:01:21,640
toen waren wij weer ergens anders gaan
spelen en toen was zijn moeder hem gaan zoeken

555
01:01:21,640 --> 01:01:27,950
en toen zag ze hem daar liggen en toen dacht
ze dat ie dood was, dat was ook een drama.

556
01:01:30,510 --> 01:01:39,460
Maar die beschietingen moeten
toch ook een drama geweest zijn?

557
01:01:39,460 --> 01:01:43,940
Maar je was het al weken gewend
dat er van alles gebeurde.

558
01:01:44,210 --> 01:01:47,160
En wij vonden dat veel leuker
dat er allemaal kinderen waren

559
01:01:47,160 --> 01:01:50,010
van vluchtelingen die je niet
kende, die je moest leren kennen.

560
01:01:50,010 --> 01:01:54,460
Waar we mee gingen spelen
bukiet en tikkertje en

561
01:01:54,460 --> 01:01:57,210
wegkruipertje nou dat waren
allemaal prachtige spelletjes.

562
01:01:57,210 --> 01:02:01,320
Dus toen de beschietingen waren afgelopen
was er voor ons niets van belang meer,

563
01:02:01,320 --> 01:02:08,030
dan gingen we weer spelen en dan hoorden we
wel de ouderen praten over welke boerderij

564
01:02:08,160 --> 01:02:31,740
er nou wel zou beschoten zouden worden
en dat zeg ik je angst kende je niet.

565
01:02:31,740 --> 01:02:40,000
Ik bedenk steeds meer des te ouder ik word dat wij
geen angst kenden dat ik dat gooide op het geloof

566
01:02:43,880 --> 01:02:51,320
maar daarnaast was ik ook een boerendochter die
ook veel op het boerenbedrijf ging het ook ruig

567
01:02:51,320 --> 01:03:00,430
toe, Zaterdags ging mijn vader een kip de kop
afhakken die dan rondrende, zwaar bloedend voordat

568
01:03:00,430 --> 01:03:11,200
ie dood ging, ze slachtten ook zelf want dat heeft
me nog steeds verbaasd, we zaten toen achter

569
01:03:11,200 --> 01:03:18,570
een tuinwal toen die mannen aankwamen die die
duisters, en er was een schuurtje en we wisten dat

570
01:03:18,570 --> 01:03:25,750
daar drie russen verborgen zaten, dus wij zaten
achter de tuinwal, te kijken wat daar zou gebeuren.

571
01:03:25,930 --> 01:03:32,570
En wat gebeurde er, die Duitser vonden die russen
dus die vlogen elkaar aan, handgranaten schieten

572
01:03:33,150 --> 01:03:38,795
nou ik denk dat alle russen dood waren en een duitser
en die anderen gingen toen gewoon weer verder,

573
01:03:38,920 --> 01:03:44,140
die gingen misschien later die lijken ophalen dat
weet ik ook niet en toen gingen wij er naar toe

574
01:03:44,140 --> 01:03:53,400
als kinderen en toen zag je die kapotgeschoten
soldaten en het deed ons niets en mijn broer zei

575
01:03:53,400 --> 01:04:00,370
nog als we die schoenen uittrekken die benne erg
veel geld waard, nou dat durfden we niet te gaan.

576
01:04:00,370 --> 01:04:01,806
We stonden er wel bij te kieken.

577
01:04:01,806 --> 01:04:11,030
En later heb ik me er ook over verbaasd die lijken
op die wagens, aan de kant van de weg, dat je

578
01:04:11,030 --> 01:04:20,618
dat niets deed, dan ben je als kind heel goed in
staat om daar een muurtje neer te zetten denk ik.

579
01:04:20,618 --> 01:04:23,360
Want ik ze altijd kinderen hebben
een groot incasseringsvermogen.

580
01:04:24,980 --> 01:04:29,609
Maar het had toch wel te maken dat je op
de boerderij veel bloederigheid had gezien.

581
01:04:29,610 --> 01:04:37,600
Anders moest je toch gechoqueerd zijn,
nou dat waren we niet, geen van allen.

582
01:04:37,600 --> 01:04:41,950
Na de oorlog kwamen de plaatjes van
de concentratiekampen toen heb ik een

583
01:04:41,950 --> 01:04:46,380
jaar lang niet in geïllustreerde
tijdschriften of de krant kunnen kijken.

584
01:04:46,780 --> 01:04:53,857
Toen was ik vreselijk overstuur. Dus.

585
01:04:53,858 --> 01:05:10,380
Maar ja dat had met reïncarnatie te
maken dat is weer een ander verhaal.

586
01:05:10,380 --> 01:05:21,110
Wat gebeurde er toen
de bevrijding kwam?

587
01:05:21,110 --> 01:05:25,440
Toen de bevrijding dus kwam na
veel ellende met de russenoorlog.

588
01:05:34,630 --> 01:05:41,710
Toen de echte bevrijding dus kwam
toen ging mijn vader het paard voor de

589
01:05:41,710 --> 01:05:46,961
wagen spannen en gingen we naar
oudeschild om de bevrijder in te halen.

590
01:05:46,961 --> 01:05:51,660
En toen kwamen we langs texla
en daar zaten al die duisters.

591
01:05:51,660 --> 01:05:57,740
De bevrijding was er wel maar het duurde weken
voordat die duitsers afgevoerd werden en die zaten

592
01:05:57,740 --> 01:06:02,840
een sigaretje te roken op de tuinwal die waren
natuurlijk ook allang blij dat de bevrijding er was.

593
01:06:02,840 --> 01:06:08,390
Het leven hadden gehouden. Waren ook
wel vaak oude soldaten die hier zaten.

594
01:06:08,390 --> 01:06:14,450
En toen ging mijn broer daar zijn
tong naar uitsteken, nou mijn

595
01:06:14,450 --> 01:06:19,660
moeder schrok zich wezenloos, die
had nog weinig vertrouwen erin.

596
01:06:20,420 --> 01:06:25,590
Nou toen kwamen we bij de haven, zag zwart
van het volk. Kwam helemaal geen bevrijder.

597
01:06:25,590 --> 01:06:31,310
Andere dag zijn we er weer heen gegaan, weer geen
bevrijder, nou er is hier nooit een bevrijder

598
01:06:31,310 --> 01:06:42,200
geweest, een soldaat kees de waal die was naar
Afrika geëmigreerd ver voor de oorlog en die

599
01:06:42,200 --> 01:06:48,640
zat bij het Canadese leger ofzo, en die kwam
bij zijn familie op bezoek in zijn uniform.

600
01:06:48,640 --> 01:06:53,158
Dat was de enige canadees, we
hebben nooit geen bevrijder gezien.

601
01:06:53,158 --> 01:06:57,330
Nou later zeiden ze er zijn er wel een paar
geweest maar toen gingen wij er niet meer heen.

602
01:06:57,330 --> 01:07:00,700
Dat ben je op een gegeven moment wel zat, ik
denk dat we er wel drie keer heen geweest zijn.

603
01:07:01,820 --> 01:07:07,690
En mijn vader had een mooie leren aktetas en
daar zat het brood in en daar moest ik op passen.

604
01:07:08,030 --> 01:07:13,110
Dan waren we weer teruggegaan en een oom van
mij woonde bij de zwerfsteen bij het bossie.

605
01:07:14,400 --> 01:07:19,590
En wij gingen in het bossie het brood
opeten, vader en moeder bleven bij ome jaap

606
01:07:19,590 --> 01:07:24,940
en tante sina en toen gingen we naar
huis en zei mijn vader waar is mijn tas.

607
01:07:24,940 --> 01:07:37,040
Oh, had ik de tas laten staan, toen moest ik lopend
naar huis. Dus ik ging lopende alvast naar huis.

608
01:07:37,500 --> 01:07:38,910
Hebben zij nog naar die tas gezocht.

609
01:07:38,910 --> 01:08:02,180
Dat waren voor mij veel ergere dingen
dan wat je in de oorlog meemaakt.

610
01:08:02,180 --> 01:08:09,280
Hoe werd er op teruggekeken?

611
01:08:09,280 --> 01:08:16,170
Nee. Toen de oorlog voorbij was kan ik me niet
herinneren dat daar veel aandacht aan besteed werd.

612
01:08:16,170 --> 01:08:20,520
Want toen kwamen de kranten met
allemaal die concentratiekampberichten.

613
01:08:20,780 --> 01:08:23,960
Nou daar werd wel over gepraat
want da was natuurlijk zo

614
01:08:23,960 --> 01:08:28,530
iets gruwelijks, waar ze geen
idee van hadden gehad hier.

615
01:08:28,670 --> 01:08:31,330
Ik denk dat daar veel meer
aandacht aan werd besteed.

616
01:08:35,170 --> 01:08:38,276
En je had de wederopbouw weer,
iedereen was bezig zijn zaakjes

617
01:08:38,277 --> 01:08:45,150
weer op orde te brengen, nou ik
geloof dat die oorlog gauw weg was.

618
01:08:45,150 --> 01:08:56,460
Toen kwam natuurlijk nog tragedie op
texel van geschreven door, van der vlis.

619
01:08:57,010 --> 01:08:59,800
Nou die heeft mijn vader
niet eens gekocht dat boekie.

620
01:08:59,900 --> 01:09:05,120
Had ie wel gelezen maar er stond in dat
boekie loladze dat ie was weggestuurd.

621
01:09:05,120 --> 01:09:11,450
Dat mevrouw... Loladze in huis
had gehad tijdens de razzia.

622
01:09:11,450 --> 01:09:15,930
Dat was dus niet zo die zat bij ons
op het erf en mijn vader betrapte dat

623
01:09:15,930 --> 01:09:19,850
boekje op een heleboel onjuistheden
dus die wilde dat helemaal niet lezen.

624
01:09:19,850 --> 01:09:24,550
Maar ja, ieder mens heeft
zo zijn eigen verhaal.

625
01:09:28,660 --> 01:09:40,330
Wanneer voor het eerst over gepraat?

626
01:09:40,330 --> 01:09:49,870
Ik ga eens even denken, heb
ik weleens met mijn man.

627
01:09:49,870 --> 01:09:56,990
Ja jan, die hadden die landmijnen neergelegd in
de duinen dus die wisten precies waar die lagen

628
01:09:56,990 --> 01:10:01,420
en die hadden zich verstopt in de duinen en
daar durfden die duitsers zo niet in want dan kon

629
01:10:01,420 --> 01:10:07,843
je op ene landmijn stappen en daar bracht jan
altijd 's avonds brood naar toe, achter het front.

630
01:10:07,844 --> 01:10:14,555
Van bakker kikkert denk ik.

631
01:10:14,555 --> 01:10:19,640
En even kwam ie thuis en zaten
ze kleren onder de luizen,

632
01:10:19,710 --> 01:10:25,670
toen heeft zijn moeder al
zijn kleren moeten verbranden.

633
01:10:25,670 --> 01:10:28,972
Dat was dus een stuk verhaal van
mijn man die hij vertelde aan mij.

634
01:10:28,973 --> 01:10:32,430
Maar ja hij is vlak na de oorlog
is hij ook in indie wezen vechten

635
01:10:32,430 --> 01:10:36,620
en daar kon ie ook niet over
praten, hij pratte niet over oorlog.

636
01:10:36,620 --> 01:10:43,940
Bent u wel eens naar
een herdenking geweest?

637
01:10:43,940 --> 01:10:52,328
Ik had toen een boek gelezen van professor
van Praag, dat het verschrikkelijk was wat de

638
01:10:52,328 --> 01:10:57,130
mensen hier deden, want de dodenherdenking,
die jongens waren 20 jaar dat ze allemaal

639
01:10:57,540 --> 01:11:03,280
gedood werden, dus ze waren nog niet bezig met
de dood en ze waren heel veel moeite om uit

640
01:11:03,280 --> 01:11:10,950
dit jonge leven plotseling weggerukt te zijn
om omhoog te komen, want ze moesten omhoog.

641
01:11:12,640 --> 01:11:21,040
Die man geloofde ook wel in reïncarnatie
en dan zijn die jongens zich aan

642
01:11:21,040 --> 01:11:25,430
het los maken van de aarde, wat heel
moeilijk is met zo'n jonge geest en dan

643
01:11:25,430 --> 01:11:29,420
komt de dodenherdenking, trekken ze die
jongens allemaal weer naar beneden.

644
01:11:29,420 --> 01:11:32,030
Dus hij zegt het is een gruwel wat
de mensen doen met de dodenherdenking.

645
01:11:32,030 --> 01:11:36,350
Sprak me heel erg aan, dus ik ging
niet naar de dodenherdenking en

646
01:11:36,350 --> 01:11:44,010
na 40 jaar denk, nou zijn ze wel
terecht gekomen, of geïncarneerd.

647
01:11:44,870 --> 01:11:57,700
Dus toen ging ik altijd naar de
russenherdenking nooit naar de

648
01:11:57,700 --> 01:12:00,180
gewone dodenherdenking ging
altijd 's middags naar de russen.

649
01:12:00,180 --> 01:12:13,080
Waarom ging u dan altijd
naar die russenherdenking?

650
01:12:13,080 --> 01:12:17,990
Ik ging nooit naar de dodenherdenking
hier want dat zei me niets, maar de

651
01:12:17,990 --> 01:12:22,190
russenoorlog heb ik natuurlijk middenin
gezeten en heb ik allemaal meegemaakt.

652
01:12:23,240 --> 01:12:30,500
En ik heb ook gehoord van mijn oom dat hij die
russen allemaal heeft opgegraven en dat er ook russen

653
01:12:30,500 --> 01:12:37,260
waren die niet heldhaftig genoeg waren geweest,
zich een beetje gedeisd hadden gehouden toen ze die

654
01:12:37,260 --> 01:12:43,920
duitsers vermoorden, die liggen niet op de
erebegraafplaats die liggen aan de kant zei mijn oom.

655
01:12:44,240 --> 01:12:46,530
Die mochten niet op de
erebegraafplaats liggen.

656
01:12:47,120 --> 01:12:52,070
En ik weet niet in hoeverre
dit bekend is hoor ik heb het

657
01:12:52,070 --> 01:12:56,320
alleen van mijn oom gehoord hoor,
verder nooit wat van gehoord.

658
01:12:58,780 --> 01:13:05,110
Dus die was dus bij het begraven... Dus ik
heb veel meer binding met het russen gebeuren

659
01:13:05,110 --> 01:13:14,180
als met de grote oorlog op de wereld, dat was
onze oorlog, die andere oorlog hebben we niet

660
01:13:14,180 --> 01:13:55,217
bewust meegemaakt, dus ik denk dat het daardoor
komt en door het schrijven van van Praag.

661
01:13:55,218 --> 01:14:05,682
Toen ben ik ook niet naar de russenherdenking
gegaan, pas na een jaar of 40.

662
01:14:05,970 --> 01:14:11,431
Kunt u het nog een
keer korter vertellen?

663
01:14:11,432 --> 01:14:33,177
Als ik naar de dodenherdenking ging ging ik altijd
naar de russen, dat was 's middags altijd want

664
01:14:33,177 --> 01:14:39,279
ik had niet zoveel met de andere dodenherdenking
en ik denk dat dat komt omdat we middenin die

665
01:14:39,280 --> 01:14:48,881
russenoorlog hebben gezeten en de grote oorlog is
ons een beetje ontgaan, mij als kind helemaal al.

666
01:14:48,882 --> 01:14:54,860
Dus ik denk dat het m daarin zit.

667
01:14:54,860 --> 01:14:54,940
En andere texelaars?

668
01:14:54,940 --> 01:14:58,010
Wij hebben daar nooit over gesproken.

669
01:14:58,010 --> 01:15:00,850
Ik ging daar alleen heen naar
de russenkerkhof en een keer

670
01:15:00,850 --> 01:15:05,000
heb ik mijn broer daar ontmoet
tot mijn grote verbazing.

671
01:15:05,000 --> 01:15:08,700
Hij zegt wat doe jij hier. Ik zeg
kan ik tegen jou ook wel zeggen.

672
01:15:08,700 --> 01:15:10,780
Ik kom hier ieder jaar
hoor zeg ik tegen hem.

673
01:15:10,780 --> 01:15:22,090
Hij was toen dus eenmalig, want toen was er iets
bijzonders, hoog bezoek uit georgie of zoiets.

674
01:15:22,090 --> 01:15:22,830
Van dien aard.

675
01:15:22,830 --> 01:15:24,640
Waarom denkt u dat er zo weinig gaan?

676
01:15:28,210 --> 01:15:31,655
Geen idee. Ik verdiep
me daar verder niet in.

677
01:15:31,655 --> 01:16:07,880
Ik heb mijn oorlogsverleden geschreven voor
mijn kinderen, dat moest ik altijd wel vertellen.

678
01:16:07,880 --> 01:16:10,225
Ik dacht ik zal het opschrift
stellen. Met anderen...

679
01:16:10,290 --> 01:16:12,170
Waarom zo weinig Texelaars?

680
01:16:12,280 --> 01:16:16,140
Later hoorde ik dat veel Texelaars
moeite hebben gehad met die russenoorlog.

681
01:16:18,130 --> 01:16:24,470
En dat heb ik later van een
jongeman gehoord dat ie daar

682
01:16:24,470 --> 01:16:28,570
onderzoek naar deed naar mensen
die daar moeite mee hadden.

683
01:16:28,570 --> 01:16:31,320
Persoonlijk heb ik ze nooit ontmoet.

684
01:16:36,130 --> 01:16:47,109
En misschien heeft dat te maken met dat er zo
weinig mensen bij de herdenking van russenoorlog.

685
01:16:47,110 --> 01:16:56,010
Of dat later natuurlijk aren het communisten en
daar was ook veel aversie tegen van de mensen.

686
01:16:56,010 --> 01:16:59,840
En dat ze daar een verbinding
legden met die Georgiër.

687
01:16:59,840 --> 01:17:03,196
Dat waren tenslotte ook russen, je
weet niet hoe het werkt met een mens.

688
01:17:03,196 --> 01:17:14,880
Misschien heeft dat er ook mee
te maken. Ik weet het niet.

689
01:17:15,480 --> 01:17:19,960
Hoe ging die reis naar Georgië?

690
01:17:19,960 --> 01:17:28,645
Nou er kwam een stuk in de krant
dat ze een reis naar georgie gingen

691
01:17:28,646 --> 01:17:33,940
organiseren voor de Texelaars die te
maken hadden gehad met de russenoorlog.

692
01:17:34,960 --> 01:17:37,830
En ook om te proberen om
contacten te herstellen en dan

693
01:17:37,830 --> 01:17:43,090
waren er nog kinderen die zochten
naar hun vader misschien.

694
01:17:44,080 --> 01:17:50,470
En daar kon je je dan voor opgeven. Nou daar
heb ik me en mijn dochter voor opgegeven.

695
01:17:51,840 --> 01:17:57,530
Dus toen gingen wij met een heleboel Texelaars
maar ook wel een stuk of veertig van

696
01:17:57,530 --> 01:18:02,450
oorsprong niet Texelaars die ook die
russenoorlog niet hadden meegemaakt, onderwijzers

697
01:18:02,450 --> 01:18:12,980
die hier waren gekomen, gemeente, nou die
liepen vooraan tot mijn grote ergenis want

698
01:18:13,040 --> 01:18:18,720
als Texelaars heb je altijd al een beetje
moeit met vreemdelingen die hier komen en

699
01:18:18,720 --> 01:18:26,352
proberen de Texelaars even wat bij te brengen
of de dingen te veranderen, nou dat heb

700
01:18:26,353 --> 01:18:27,270
ik al heel wat keer meegemaakt hoor, dat er
eentje kwam die het wel eens zou veranderen.

701
01:18:27,270 --> 01:18:41,860
Nou, mooi niet, wij doen het op
ons eigen wijze. Bekijk het maar.

702
01:18:41,860 --> 01:18:48,143
Ik heb moeite met mensen die met de eer gaan
strijken die er niets mee te maken hebben.

703
01:18:48,143 --> 01:18:51,404
Die boerinnen die hadden
ze naar voren moeten halen,

704
01:18:51,404 --> 01:18:53,910
die hebben ze geholpen,
die hebben eten gekookt.

705
01:18:53,910 --> 01:18:59,571
Mijn moeder ook, maar mij moeder ging
niet mee want daar was ze te oud voor.

706
01:19:01,110 --> 01:19:04,260
Ik ging namens mijn
moeder met mijn dochter.

707
01:19:04,260 --> 01:19:15,170
Nou en toen hadden ze mij al gauw in de
kijker, want ik ben een verhalenvertelster.

708
01:19:18,750 --> 01:19:20,290
Journalisten mee.

709
01:19:20,290 --> 01:19:26,080
Een vrouw van het NRC handelblad en van het
noord-hollands dagblad die waren daar als

710
01:19:26,080 --> 01:19:32,000
journalisten mee en dan stond er iedere dag een
stukje in de krant en die zegt ik wil zo graag

711
01:19:32,000 --> 01:19:39,690
iemand uit Tblisi spreken, liefst een vrouw,
zou jij die dan willen interviewen, zogenaamd?

712
01:19:42,290 --> 01:19:44,400
Nou dat wilde ik wel,
dat leek me wel leuk.

713
01:19:44,400 --> 01:19:48,130
En toen gingen we met de taxi
en daar zat een chauffeur in

714
01:19:48,130 --> 01:19:51,580
en die keek steeds achterom,
die reed bijna tegen een boom.

715
01:19:51,680 --> 01:19:54,730
Die vond mij een hele aardige vrouw en
die zat maar tegen haar, die van het

716
01:19:54,730 --> 01:19:57,970
NRC handelsblad die was getrouwd met
een rus dus die sprak het ook vloeiend.

717
01:19:57,970 --> 01:20:03,462
Nou, toen vertelde ze dat ik weduwe was
en zus en zo en hoe oud en hij reed maar

718
01:20:03,463 --> 01:20:10,790
rondjes, dus zij zei zullen we nou niet
eens naar een van die flatgebouwen gaan?

719
01:20:10,950 --> 01:20:15,849
Nou, dat deed ie dan maar, want hij was
alleen aan het uithoren en toen stapte hij die

720
01:20:15,850 --> 01:20:19,990
auto uit en toen ging ie op zn knieën voor
me liggen en toen vroeg hij mij ten huwelijk.

721
01:20:22,270 --> 01:20:26,980
Nou toen moest ik nog een interview
afleggen, je kwam nergens binnen.

722
01:20:26,980 --> 01:20:29,690
Hadden ze van die kijkgaatjes en toen
kwamen we een mevrouw tegen op de

723
01:20:31,370 --> 01:20:36,048
trap en die vertelde dat als een vrouw
vreemdgaat dan wordt ze nog gestenigd.

724
01:20:36,048 --> 01:20:42,922
Nou de pil mochten ze natuurlijk
niet gebruiken, dus wij kwamen een

725
01:20:42,922 --> 01:20:46,450
heleboel aan de weet en dat is later
ook in het nrc handelblad gekomen.

726
01:20:46,450 --> 01:20:51,390
Ook mijn verhaaltje dat hij
me ten huwelijk vroeg en

727
01:20:51,390 --> 01:20:53,926
toen wilde hij een afspraakje
maken en uit eten nemen.

728
01:20:53,926 --> 01:21:00,878
Maar wat moet ik nou met die man zeg ik tegen
haar, we verstaan elkaar helemaal niet en

729
01:21:00,878 --> 01:21:06,450
toen vertaalde zij dat voor hem en toen zei
hij, in de liefde heb je geen woorden nodig.

730
01:21:06,450 --> 01:21:09,530
Ze zegt, dat moet je wel doen, dus
ik zeg als jij met me mee gaat vind ik

731
01:21:09,530 --> 01:21:15,189
dat goed dus wij zouden samen met hem
eten, Maar dat was dezelfde dag als dat

732
01:21:15,190 --> 01:21:21,230
wij afgevoerd werden de bergen in
toen we naar het huis van stalin gingen

733
01:21:21,270 --> 01:21:25,190
En we moesten natuurlijk in die tijd nog naar het
huis van stalin en toen kwamen we 's avonds om

734
01:21:25,190 --> 01:21:31,811
11 uur pas thuis en toen zei de vrouw van harry
de Graaf, die was thuis gebleven die dag, die zegt

735
01:21:31,812 --> 01:21:38,450
er stond hier om 6 uur een man voor de deur en
die mocht niet in het hotel komen, en die heeft

736
01:21:38,450 --> 01:21:44,662
hier tot 10 uur gewacht want die zou met jou iets
doen, heb ik begrepen, nou dat vond ik wel sneu.

737
01:21:44,663 --> 01:21:46,640
Ik heb m nooit meer gezien.

738
01:21:47,370 --> 01:21:52,348
Ik heb nog wel een foto van hem, en ik had
altijd het idee als ik wat ouder ben ga ik nog

739
01:21:52,348 --> 01:22:13,090
eens met die foto op zak naar georgie en hem
opsporen, maar daar ben ik nu te oud voor.

740
01:22:13,290 --> 01:22:19,490
In de krant stond er dat er een Georgië was en
mijn dochter wilde daar ook graag naar toe en ik

741
01:22:19,490 --> 01:22:30,300
zag ook mijn kans schoon want ik ben een reizigster,
altijd op reis dus wij gingen mee ik met de

742
01:22:30,300 --> 01:22:38,580
gedachte omdat ik foto's mee had genomen en da
ik die neer zou leggen zodat die oud-strijders die

743
01:22:38,580 --> 01:22:43,971
overal vandaan zouden komen want het was in heel
Rusland bekend, want de eerste dagen zaten we

744
01:22:43,971 --> 01:22:53,384
in een vip hotel in Moskou, we werden allemaal
gescreend want we moeten er een paar dagen blijven.

745
01:22:53,540 --> 01:23:00,680
Maar er waren ook een paar Texelaar mannen
mee, Nico dros en jaap barendracht en die

746
01:23:02,220 --> 01:23:07,510
waren zeer nieuwsgierig, we mochten het hotel
niet uit, maar we sluipen het hotel uit...

747
01:23:20,640 --> 01:23:23,750
Wij in die metro, nou iedereen
wist wie we waren want het was

748
01:23:23,750 --> 01:23:28,959
door heel Rusland bekend dat wij
van Texel naar Georgiër gingen.

749
01:23:28,960 --> 01:23:36,650
Dus mensen hielpen ons ook met de weg. Dus wij
op het rode plein en dat was helemaal leeg.

750
01:23:36,740 --> 01:23:45,770
Dus wij stonden vlakbij de wachters en toen
kwamen er uit het kremlin 2 soldaten, als houten

751
01:23:45,770 --> 01:23:53,390
poppetjes kwamen eraan lopen en toen had je de
aflossing van de wacht en dat kon je niet zien.

752
01:23:53,390 --> 01:23:59,790
Er was een flits en toen stonden er
al anderen, nou dat hebben wij mooi

753
01:24:00,200 --> 01:24:04,920
gezien en toen zijn we weer naar het
hotel gegaan en de andere ochtend

754
01:24:04,920 --> 01:24:08,570
gingen wij dus naar het rode plein
om de aflossing van de wacht te zien.

755
01:24:08,850 --> 01:24:13,610
Het hele plein was stampvol,
want iedere rus was geacht

756
01:24:13,610 --> 01:24:17,790
1 keer in zijn leven op het
rode plein te zijn geweest.

757
01:24:17,850 --> 01:24:24,630
Nou er waren heel veel russen en het plein
was helemaal vol en wij stonden ook allemaal

758
01:24:24,630 --> 01:24:28,230
helemaal achteraan, maar wij hadden dat 's
nachts al gezien, nou dat was toch geweldig.

759
01:24:28,230 --> 01:24:34,457
En mijn dochter zag een hele leuke soldaat en die
vroeg, mam, wil jij mij even op de foto zetten?

760
01:24:34,458 --> 01:24:39,960
Dus zij deed haar arm door
de arm van die soldaat.

761
01:24:40,210 --> 01:24:45,095
Hij trok wit weg, hij wist niet hoe
snel hij weg moest komen, zo bang was ie.

762
01:24:45,095 --> 01:24:48,170
Hij heulde met de vijand.

763
01:24:48,750 --> 01:25:05,230
Heeft u soldaten herkend?

764
01:25:05,230 --> 01:25:13,350
er liepen zoveel mensen
rond die Beetje vaag

765
01:25:14,060 --> 01:25:21,520
Ja, ik heb wel kennis met hem gemaakt. Zijn
dochter heeft me nog een armband gegeven.

766
01:25:22,390 --> 01:25:27,730
Hoe was dat om iemand terug
te zien uit uw herinneringen?

767
01:25:27,730 --> 01:25:28,830
Ik herkende hem natuurlijk niet want
hij was of een van die gewonden, of hij

768
01:25:28,831 --> 01:25:32,620
had in dat koolzaadveld gelegen, of ik
had hem zwaargewond in dat ziekenhuis

769
01:25:32,620 --> 01:25:37,668
zien liggen, of hij was een van de soldaten
die in het koolzaadveld had gelegen.

770
01:25:37,668 --> 01:25:43,230
Want hij kende de boerderijen,
maar waar hij precies geweest was.

771
01:25:43,230 --> 01:25:52,400
Je verstond elkaar niet en er was niemand om
te vertalen, dus je stond maar wat met handen

772
01:25:52,400 --> 01:26:01,810
en voeten wat gebaren te maken en elkaar
te omhelzen want dat doen ze daar makkelijk.

773
01:26:02,020 --> 01:26:20,960
Maar hij was al een oude man.

774
01:26:20,960 --> 01:26:29,150
De oudste was niet ouder dan een jaar of 20,
terwijl de oorlog al 40 jaar was afgelopen, dus

775
01:26:29,150 --> 01:26:37,190
waarschijnlijk hebben ze wel 20 jaar in Siberië
gezeten, want niemand had oudere kinderen.

776
01:26:37,890 --> 01:26:43,040
Dus ze hebben nog wel wat
om hun oren gekregen, ik

777
01:26:43,590 --> 01:26:45,570
ontdekte opeens, wat hebben
ze allemaal jonge kinderen...

778
01:27:03,510 --> 01:27:24,860
Tijdens die reis heeft u
die andere mening gehoord?

779
01:27:25,890 --> 01:27:33,150
Tijdens de reis naar Georgië ben
ik een man tegengekomen die het

780
01:27:33,150 --> 01:27:38,690
niet eens was geweest met wat er
gebeurd was en de rest die vond dat

781
01:27:38,690 --> 01:27:45,340
allemaal gewoon geacteerd, anders
ging je ook niet mee met die reis.

782
01:27:45,360 --> 01:27:49,367
Er waren ook wel mensen die gingen
niet mee omdat ze boos waren.

783
01:27:49,368 --> 01:28:04,920
Dat hoorde ik later pas, had ik voor die tijd nooit
van gehoord dat er mensen waren over de opstand.

784
01:28:04,920 --> 01:28:26,030
Als u nu terugkijkt op de opstand?

785
01:28:26,030 --> 01:28:29,157
Ik kan me wel voorstellen dat ze in
opstand kwamen anders waren ze naar het

786
01:28:29,200 --> 01:28:35,280
front gestuurd en de kans dat ze
daar doodgeschoten zouden worden was

787
01:28:35,280 --> 01:28:38,660
natuurlijk heel groot en ze hadden
natuurlijk al een deal met de ondergrondse.

788
01:28:38,660 --> 01:28:44,970
Als er een invasie zou plaatsvinden dat ze dan
zouden meevechten met de ondergrondse. Dus.

789
01:28:46,670 --> 01:28:55,420
Die is toen spontaan opgekomen, ze moesten de
volgden dag weg, dus ze zijn maar eerder begonnen.

790
01:28:56,380 --> 01:29:05,080
Zij hebben ook niet voorzien wat er zou gebeuren,
hebben ze ook niet echt over nagedacht denk

791
01:29:05,080 --> 01:29:09,770
toch niet dat je met zo'n handjevol mensen een
eiland kan veroveren en dat in stand kan houden.

792
01:29:09,770 --> 01:29:13,653
Nou als ze de zuidbatterij in handen
hadden gekregen hadden ze misschien nog

793
01:29:13,653 --> 01:29:18,059
wel een poosje volgehouden dan hadden
ze natuurlijk terug kunnen schieten,

794
01:29:21,070 --> 01:29:24,210
nou dan was het waarschijnlijk een
nog veel erger grote ramp geweest dus.

795
01:29:33,770 --> 01:29:38,215
Ik was natuurlijk ook nog
een kind, er zal wel over

796
01:29:40,250 --> 01:29:50,630
gesproken zijn maar ik
hoorde er pas over van jan.

797
01:29:50,630 --> 01:29:55,310
Woonde in den burg, heeft die
russen die zijn opgehangen gezien.

798
01:30:01,100 --> 01:30:02,560
Wat was de russenoorlog voor u?

799
01:30:02,560 --> 01:30:05,760
Voor mij was het gewoon een
heel spannend avontuur.

800
01:30:12,250 --> 01:30:37,770
Hoe was de russenoorlog voor u?

801
01:30:37,770 --> 01:30:44,170
Nou dat was een heel
spannende avontuurlijke tijd.

802
01:30:47,840 --> 01:30:51,869
En voor de rest kan ik er
geen herinnering aan verbinden

803
01:30:51,870 --> 01:30:57,310
en ook geen mening want daar
was ik gewoon nog te jong voor.

804
01:31:01,890 --> 01:31:05,499
En als ik dit had beleefd als
volwassene dan had ik waarschijnlijk een

805
01:31:05,500 --> 01:31:07,880
heel ander verhaal verteld aan jou,
dus dit was het verhaal van een kind.

806
01:31:08,790 --> 01:31:17,170
Heeft u er nooit met uw
ouders over gepraat naderhand?

807
01:31:17,170 --> 01:31:32,743
Nooit, niet dat ik mij kan herinneren
dat we er ooit over gepraat hebben.

808
01:31:32,744 --> 01:31:42,690
Maar het verhaal bleef leven, ik trouwde natuurlijk
jong, 3 kinderen en die konden nog maar amper

809
01:31:42,690 --> 01:31:48,590
hun oogjes open doen en toen ging ik ze al verhalen
vertellen en toen ik eenmaal was begonnen met

810
01:31:48,590 --> 01:31:52,060
oorlogsverhalen, toen moest ik die steeds
vertellen en daarom bleven ze bij mij ook in mijn

811
01:31:52,060 --> 01:31:54,810
geheugen, want ik weet
ze allemaal nog heel goed,

812
01:31:54,810 --> 01:32:05,140
maar dat komt omdat ik ze
zelf zo vaak verteld heb.