1 00:00:00,000 --> 00:00:03,440 Ik wil eerst vragen of u wat kunt vertellen over uw jeugd, 2 00:00:03,440 --> 00:00:06,930 wanneer u geboren bent en wat uw gezinssituatie was. 3 00:00:07,440 --> 00:00:17,020 Ik ben geboren op 7 januari 1932 op de Putselaan, in Rotterdam-Zuid, en als baby ben ik verhuisd 4 00:00:17,020 --> 00:00:22,920 naar het westen, naar de Korfmakersstraat 98 en daar heb ik mijn eerste jeugd doorgebracht. 5 00:00:23,530 --> 00:00:25,160 Had u broers en zussen? 6 00:00:25,160 --> 00:00:28,120 Ik had een broer anderhalf jaar ouder en een broertje 7 00:00:28,120 --> 00:00:31,290 anderhalf jaar jonger, met z’n drietjes waren we. 8 00:00:31,290 --> 00:00:32,800 En wat was het beroep van uw vader? 9 00:00:32,800 --> 00:00:35,110 Mijn vader was machine-bankwerker. 10 00:00:35,700 --> 00:00:41,036 Was de verhuizing ingegeven door uw werk, waarom ging u verhuizen? 11 00:00:40,910 --> 00:00:44,120 Nee, ze woonden op een bovenhuis en ze wilden naar een benedenhuis. 12 00:00:44,840 --> 00:00:45,520 Een wat ruimere woning. 13 00:00:45,520 --> 00:00:48,000 En in die jaren ging dat heel makkelijk. 14 00:00:48,500 --> 00:00:52,650 We hadden gewoon een benedenhuis met drie, vier kamers, een tuintje 15 00:00:52,650 --> 00:00:57,030 erachter, speelplaats erachter en we woonden tegenover de school. 16 00:00:59,020 --> 00:01:00,030 Waar werkte uw vader? 17 00:01:00,030 --> 00:01:04,000 Bij Van den Bergh&Jurgens, op de Nassaukade. 18 00:01:04,270 --> 00:01:11,310 Kunt u iets vertellen over uw jeugd, u speelde met vriendinnetje op straat of achter het huis? 19 00:01:11,310 --> 00:01:16,780 In het begin speelden we in die besloten ruimte zal ik maar zeggen, daar had je twee 20 00:01:16,780 --> 00:01:21,370 grasvelden en een grote zandbak en zo en later ging je natuurlijk aan de voorkant spelen. 21 00:01:21,370 --> 00:01:23,970 Toen kon je nog gewoon op straat spelen. 22 00:01:23,970 --> 00:01:31,230 We deden haasje-over en verre-tip, weet je zo midden op de straten dat ging allemaal gewoon. 23 00:01:31,230 --> 00:01:32,449 Er was weinig verkeer in die straten. 24 00:01:32,450 --> 00:01:33,450 Helemaal geen verkeer. 25 00:01:33,450 --> 00:01:36,040 Ja, de schillenboer met zo’n kar met een paard 26 00:01:36,040 --> 00:01:39,790 ervoor en verder was er eigenlijk heel weinig verkeer. 27 00:01:39,790 --> 00:01:41,880 Je kon gewoon lekker buitenspelen. 28 00:01:42,060 --> 00:01:43,875 Wel een fijne buurt om in te wonen? 29 00:01:44,830 --> 00:01:45,150 Ja. 30 00:01:45,150 --> 00:01:47,590 En had u veel contact met kinderen in de buurt? 31 00:01:47,590 --> 00:01:47,740 Ja. 32 00:01:47,740 --> 00:01:50,120 Alleen de straat of ook in andere straten? 33 00:01:50,120 --> 00:01:53,150 Nee, eigenlijk echte vriendinnetjes echt in de straat. 34 00:01:54,690 --> 00:01:56,289 En u vertelt tegenover de school. Zat u daar ook op school? 35 00:01:56,290 --> 00:02:01,730 Ja daar zat ik ook op school. Ik rolde ’s morgens de deur uit, roetsj zo die school in. 36 00:02:01,730 --> 00:02:02,440 Kunt u daar iets over vertellen, over die school? 37 00:02:02,440 --> 00:02:10,540 Het was een meisjesschool, enkel meisjes, en ja wel een beetje streng waren ze. 38 00:02:10,540 --> 00:02:16,800 Maar het was wel een hele prettige school toch wel. Ik heb die school altijd heel erg leuk gevonden. 39 00:02:16,800 --> 00:02:19,525 Ik heb er, tot de vierde klas ben ik daar op school 40 00:02:19,610 --> 00:02:23,550 geweest en toen was het afgelopen, toen was de school weg. 41 00:02:23,550 --> 00:02:25,380 De school niet, maar ons huis. 42 00:02:25,380 --> 00:02:28,920 Uw huis ja. De school stond er nog? 43 00:02:28,920 --> 00:02:29,559 Ja, die staat er geloof ik nog. 44 00:02:29,560 --> 00:02:34,390 Voordat we het over de oorlog hebben, wil ik het even hebben 45 00:02:34,390 --> 00:02:37,020 over de tijd daarvoor, de crisistijd voor veel mensen. 46 00:02:37,020 --> 00:02:37,250 Ja. 47 00:02:37,250 --> 00:02:40,659 Heeft u dat in uw gezin ook gemerkt, is uw vader werkloos geweest bijvoorbeeld? 48 00:02:40,660 --> 00:02:45,170 Mijn vader is niet werkloos geweest, maar hij ging wel minder 49 00:02:45,170 --> 00:02:48,510 werken, minder uren mocht hij maken dus verdiende ook minder. 50 00:02:48,510 --> 00:02:50,790 Maar mijn vader werkte nog steeds. 51 00:02:50,790 --> 00:02:55,300 En dan hadden we familie en die zeiden dan van nou, mijn vader heette dus Piet, 52 00:02:55,300 --> 00:02:59,910 Piet die werkt nog en die had wel te eten en zo dus we hadden altijd, twee 53 00:02:59,910 --> 00:03:04,370 keer in de week kregen we de hele familie te eten, omdat mijn vader nog werkte. 54 00:03:04,370 --> 00:03:07,900 Ik snap het. Dus er was wel saamhorigheid en je hielp elkaar? 55 00:03:07,900 --> 00:03:08,290 Jawel. 56 00:03:08,290 --> 00:03:09,900 En was dat alleen familie? 57 00:03:09,900 --> 00:03:11,310 Nee, dat was echt familie ja. 58 00:03:11,310 --> 00:03:16,190 Ja natuurlijk. Maar dat gold ook voor de buren, ook bij elkaar over de vloer en dat soort zaken? 59 00:03:16,360 --> 00:03:19,862 Ja, want ik weet wel, dat heb ik nooit van mijn moeder gehoord, maar dat heb ik 60 00:03:19,930 --> 00:03:26,040 toen van mevrouw Geerlings haar moeder gehoord, dat in de, voor de oorlog, net voor 61 00:03:26,040 --> 00:03:30,440 de oorlog, had zij onderduikers in huis uit een communistisch land, uit Duitsland. 62 00:03:30,440 --> 00:03:33,260 En die werden daar heel erg vervolgd en alles. 63 00:03:33,260 --> 00:03:36,332 Die had zij in huis, dat was een hele sociale vrouw was zij. 64 00:03:36,332 --> 00:03:41,010 En dat heeft zij mij later verteld en haar man die was eigenlijk 65 00:03:41,010 --> 00:03:45,150 ook werkloos en had twee mensen te eten dus dat ging haast niet. 66 00:03:45,380 --> 00:03:50,404 En ze zegt en dan kwam jouw moeder iedere zaterdagmiddag als ze haar weekgeld gehad 67 00:03:50,405 --> 00:03:54,722 had zo met haar hand onder haar schortje en dan kwam ze een rijksdaalder brengen. 68 00:03:54,722 --> 00:03:57,609 Nou en dat was een kapitaal eigenlijk, want ik geloof 69 00:03:57,610 --> 00:04:00,380 dat mijn vader dertig gulden verdiende of zoiets. 70 00:04:00,590 --> 00:04:04,780 En daar ben ik best wel trots op dat zij dat altijd gedaan heeft. 71 00:04:04,780 --> 00:04:06,610 Dat heb ik nooit van haarzelf gehoord, dat heb ik 72 00:04:06,610 --> 00:04:12,350 eigenlijk veel later van Nel haar moeder gehoord dan. 73 00:04:12,350 --> 00:04:16,329 Zij wilde dat ondersteunen omdat ze dat werk ook wel bewonderde dat ze dat deed? 74 00:04:16,330 --> 00:04:19,610 Nou ja, zij vond dat die mensen geholpen moesten worden. 75 00:04:20,220 --> 00:04:24,850 En was uw vader politiek actief? Was hij lid van een partij of dat niet? 76 00:04:24,850 --> 00:04:25,400 Nee. 77 00:04:25,400 --> 00:04:27,339 Ook van een vakbond of wat ook? 78 00:04:27,340 --> 00:04:28,320 Ja vakbond wel. 79 00:04:28,320 --> 00:04:29,650 Dat wel. 80 00:04:29,710 --> 00:04:33,310 Wat kunt u zeggen over de sfeer in die straten, want er raakten 81 00:04:33,310 --> 00:04:35,610 natuurlijk allemaal mensen wel werkloos in de jaren dertig. 82 00:04:35,610 --> 00:04:38,410 Kwam dat vaak voor in de straat of niet zo? 83 00:04:38,410 --> 00:04:42,610 Dat heb ik eigenlijk niet zo meegekregen nee, dat ze allemaal werkloos waren. 84 00:04:42,610 --> 00:04:45,540 Het was gewoon een arbeidersbuurt, maar het was wel 85 00:04:45,540 --> 00:04:48,026 echt een nette arbeidersbuurt zal ik maar zeggen. 86 00:04:48,027 --> 00:04:53,880 Er werd niet gevloekt en geschreeuwd. Nee, het was best wel een heel leuk sfeertje om te wonen. 87 00:04:54,080 --> 00:04:58,060 En was er nog een groot verschil tussen die straten en bijvoorbeeld 88 00:04:58,060 --> 00:05:00,280 de Schiedamseweg en de andere kant van de Schiedamseweg? 89 00:05:00,280 --> 00:05:03,820 Zat daar nog verschil in of zegt u van nou we kenden mensen overal? 90 00:05:03,820 --> 00:05:07,000 Nee, daar kende ik eigenlijk geen mensen en de Schiedamseweg dat was eigenlijk 91 00:05:07,000 --> 00:05:10,490 de winkelstraat, dat was weer een beetje meer stand zal ik maar zeggen. 92 00:05:10,490 --> 00:05:15,150 Ja ja, dat was een chique straat. 93 00:05:15,150 --> 00:05:15,390 Ja. 94 00:05:15,390 --> 00:05:19,210 Het begin van de oorlog, heeft u nog herinneringen aan het grote bombardement van mei 1940? 95 00:05:19,210 --> 00:05:23,910 Ja, ik weet nog heel goed dat wij daar woonden dan natuurlijk. 96 00:05:23,910 --> 00:05:28,640 En dat mijn oma, die woonde zo om de hoek bij ons, en die was er natuurlijk en toen 97 00:05:28,640 --> 00:05:32,988 ging het luchtalarm en wij zaten met een paar vriendinnetjes op een stoepje, en toen 98 00:05:32,988 --> 00:05:37,480 kwam mijn oma: en jij naar binnen tegen mij en jij naar je moeder en jij naar je moeder. 99 00:05:38,040 --> 00:05:40,880 Dat kan ik me nog wel goed herinneren, en dan kwamen die bommenwerpers en 100 00:05:40,880 --> 00:05:45,130 dan hoorde je zo hoorde je ze allemaal zo gaan, en zag je die bommen vallen. 101 00:05:45,130 --> 00:05:48,630 Ja dat, en toen was ik nog maar acht jaar of zo, maar dat weet ik nog wel goed. 102 00:05:48,630 --> 00:05:49,730 Dat ziet u nog wel voor u? 103 00:05:49,730 --> 00:05:49,860 Ja. 104 00:05:50,050 --> 00:05:53,045 Bent u nog, ja dat klinkt zo raar, maar dat is ook veel 105 00:05:53,045 --> 00:05:55,633 gebeurd, maar bent u nog wezen kijken, om het maar zo te zeggen? 106 00:05:55,633 --> 00:05:59,020 Met uw ouders, niet meteen natuurlijk maar later bijvoorbeeld? 107 00:05:59,020 --> 00:06:01,790 Ja later zijn we er wel, ja dan moest je er doorheen. 108 00:06:01,790 --> 00:06:04,480 Mijn vader moest iedere dag door die brandende stad naar z’n werk. 109 00:06:04,480 --> 00:06:06,430 Maar u niet natuurlijk, in principe. 110 00:06:06,430 --> 00:06:06,701 Nee. 111 00:06:06,702 --> 00:06:12,550 Maar heeft u later nog wel, bent u daar naartoe wezen kijken of wat dan ook? 112 00:06:12,551 --> 00:06:14,240 Toen eenmaal de branden uit waren? 113 00:06:14,240 --> 00:06:16,180 Ja, toen was het wel echt helemaal uit. 114 00:06:16,760 --> 00:06:21,350 Je moest wel eens die kant heen, maar niet echt daar wezen kijken. 115 00:06:21,350 --> 00:06:23,820 Er was zoveel familie van ons gebombardeerd. 116 00:06:24,800 --> 00:06:27,190 Kreeg u nog mensen bij u over de vloer, ook vluchtelingen zeg maar? 117 00:06:27,190 --> 00:06:32,320 Ja, wij hebben, een nicht en een neef met twee jongens hebben we in huis gehad. 118 00:06:32,670 --> 00:06:36,370 En toen wij gebombardeerd werden, is mijn moeder met ons naar haar toegegaan. 119 00:06:36,370 --> 00:06:40,190 Toen heeft u wederzijds opgevangen, om het maar zo te zeggen. 120 00:06:40,190 --> 00:06:40,440 Ja. 121 00:06:40,440 --> 00:06:43,809 En hoe lang hebben die neef en die nicht bij u in huis gezeten na dat eerste bombardement? 122 00:06:43,810 --> 00:06:46,310 Een paar maanden denk ik wel. 123 00:06:46,310 --> 00:06:51,300 Wat kunt u over het algemeen over de eerste oorlogsjaren zeggen? 124 00:06:51,300 --> 00:06:56,860 Merkte u daar veel van of ging het, u was kind natuurlijk, een beetje speels? 125 00:06:56,860 --> 00:07:02,730 Ja alleen je was altijd op je Als het luchtalarm ging dan moest je benen maken natuurlijk. 126 00:07:03,940 --> 00:07:06,700 Wat hadden ze tegen u gezegd dat u moest doen als 127 00:07:07,110 --> 00:07:08,410 Altijd naar huis komen gauw. 128 00:07:08,410 --> 00:07:13,660 En waar ging u dan zitten? Onder de trap hoor je dan veel of dat hoefde u dat niet? 129 00:07:13,660 --> 00:07:17,580 Nee, wij hebben wel toen echt het bombardement daar was, wij hadden dan 130 00:07:17,580 --> 00:07:21,100 een huis en dan had je zo twee kamers, en een gang en zo twee kamers. 131 00:07:21,100 --> 00:07:25,700 En dan hadden we een buurman boven, meneer Van der Gaag, en die werkte bij Wilton-Fijenoord. 132 00:07:25,700 --> 00:07:28,980 En Wilton-Fijenoord die zat toen in Schiedam, Nieuwe Werf. 133 00:07:28,980 --> 00:07:31,921 En toen zei die tegen mijn moeder: als het luchtalarm 134 00:07:31,970 --> 00:07:35,180 gaat, dan moet je wel een goed plekje zoeken, zei hij. 135 00:07:35,180 --> 00:07:39,610 Want alles van de nieuwe Wilton is overgebracht naar de oude Wilton en 136 00:07:39,610 --> 00:07:43,940 die was in het westen, bij de havens, en daar zaten wij eigenlijk vlakbij. 137 00:07:43,940 --> 00:07:48,470 Hij zegt en dat kan best eens gebombardeerd worden. Nou en dat was dus ook zo. 138 00:07:48,470 --> 00:07:51,790 Dus toen het luchtalarm ging, is mijn moeder in die gang gaan staan. 139 00:07:51,790 --> 00:07:56,670 Die is zo over ons heen gaan hangen, ze heeft de lamp op haar 140 00:07:56,670 --> 00:07:58,209 arm gekregen, maar we zij er allemaal ongedeerd uitgekomen. 141 00:07:58,210 --> 00:08:03,500 En toen zij we eruit gegaan en we zijn over de stoep heen gegaan en 142 00:08:03,500 --> 00:08:07,650 later was mijn vader daar, die kwam terug, en die is daar wezen kijken. 143 00:08:07,650 --> 00:08:11,900 Toen lag er zo’n bom voor die stoep onontploft, daar zijn we allemaal overheen gestapt. 144 00:08:11,900 --> 00:08:13,959 Dus als er eentje opgestapt was nou dan 145 00:08:13,960 --> 00:08:17,422 Maar die bom heeft u op het moment dat u weg heeft u niet zien liggen? 146 00:08:17,340 --> 00:08:20,500 Nee dat hebben wij helemaal niet gezien, mijn vader heeft dat later gezien. 147 00:08:20,500 --> 00:08:24,320 Want ik hoorde later dat in uw straat waren twee schuilkelders hier op het plein. 148 00:08:24,380 --> 00:08:28,430 Was er niet een gewoonte geboren dat als het luchtalarm was, dat u naar die schuilkelders toe moest? 149 00:08:28,430 --> 00:08:32,510 Nee hebben we alleen in gezeten in de oorlogsdagen, echt in ’40 150 00:08:32,510 --> 00:08:33,240 In mei ‘40. 151 00:08:33,240 --> 00:08:34,270 In mei ’40. 152 00:08:34,270 --> 00:08:39,440 Want hoe vaak ging er nou bijvoorbeeld luchtalarm af? 153 00:08:39,440 --> 00:08:41,020 Ja vrij veel toch wel. 154 00:08:41,020 --> 00:08:44,200 Want de meeste mensen reageerden er nauwelijks meer op als er alarm ging? 155 00:08:44,200 --> 00:08:48,626 Nee, maar hij heeft bijvoorbeeld in het zuiden gewoond. 156 00:08:48,626 --> 00:08:50,900 Nou daar was het veel rustiger in Rotterdam-Zuid. 157 00:08:50,900 --> 00:08:56,840 In het westen was het altijd veel drukker met die havens en zo, er gebeurde gewoon altijd veel meer. 158 00:08:58,380 --> 00:09:02,120 Nog eventjes de dag van het bombardement, u ging al snel naar het 159 00:09:02,120 --> 00:09:05,859 moment dat de bommen vielen, maar weet u nog wat u die dag deed? 160 00:09:05,859 --> 00:09:06,320 U bent natuurlijk naar school gegaan? 161 00:09:06,320 --> 00:09:11,186 Ja woensdag, het was woensdagmiddag, we kwamen uit school en ik zou, met 162 00:09:11,186 --> 00:09:14,600 mijn broertje zouden we naar het haventje gaan, zouden we, deden we indiaantje 163 00:09:14,600 --> 00:09:18,330 spelen of weet ik veel, en moesten we oude kleren aan van mijn moeder. 164 00:09:18,330 --> 00:09:22,240 Mijn moeder was aan de schoonmaak, 31 maart, en voordat 165 00:09:22,240 --> 00:09:26,200 we eigenlijk de deur uitwaren was dat luchtalarm. 166 00:09:26,200 --> 00:09:31,500 Dus wij zijn eigenlijk, met oude kleren hebben we gevlucht. 167 00:09:31,500 --> 00:09:34,300 Mijn moeder met een schortje, met de knieën er doorheen 168 00:09:34,300 --> 00:09:38,580 zaten, en we hadden helemaal niets meer, we hadden gewoon echt 169 00:09:38,580 --> 00:09:44,330 Want het moment dat dat gebeurde, kunt u zich daar even nog wat meer letterlijks van herinneren? 170 00:09:44,330 --> 00:09:46,840 Het luchtalarm gaat, u dacht van nou ja dat is al vaak 171 00:09:46,840 --> 00:09:49,820 genoeg gebeurd, maar dit keer was het echt iets anders? 172 00:09:49,820 --> 00:09:53,959 Echt heftig, ik heb nog, we hadden dan zo die gang en dan zo die twee kamers en dan 173 00:09:53,959 --> 00:09:59,820 hadden van die drapeaux, fauteuils, en die vlogen van de ene kamer zo naar de ander kamer. 174 00:09:59,820 --> 00:10:05,390 En daar zat, mijn moeder had gewoon een eethoek dan en daar zat een luik onder, en 175 00:10:05,390 --> 00:10:11,140 dat is eruit geslagen, dwars door het vloerkleed heen, nou dat is echt ongelofelijk. 176 00:10:11,500 --> 00:10:13,901 De vloer was geëxplodeerd zou je kunnen zeggen. 177 00:10:13,890 --> 00:10:18,480 Dat luik vloog eruit en dat nam gewoon alles mee en die 178 00:10:18,480 --> 00:10:20,753 fauteuils die vlogen van de ene kamer naar de andere kamer. 179 00:10:20,754 --> 00:10:21,700 Dat was heel griezelig. 180 00:10:21,700 --> 00:10:26,940 U bent toen door uw moeder natuurlijk meteen naar buiten genomen en weg gestapt? 181 00:10:26,940 --> 00:10:31,010 En wij woonden, om de hoek woonde mijn oma die woonde in de Gijsingstraat, 182 00:10:31,060 --> 00:10:35,101 en toen zijn we naar mijn oma toe gegaan en toen was opa die was 183 00:10:35,102 --> 00:10:38,550 ook uit en dus dat was ook nog even paniek voordat opa terugwas. 184 00:10:38,550 --> 00:10:43,870 En die was toen weer terug en toen zijn wij, is mijn oma naar haar zoon 185 00:10:43,870 --> 00:10:47,500 gegaan en wij zijn toen naar die nicht gegaan die bij ons geweest was. 186 00:10:47,500 --> 00:10:52,030 Want in de Gijsingstraat, dat huis was ook beschadigd? 187 00:10:52,030 --> 00:10:54,300 Nee dat stond nog overeind. 188 00:10:54,300 --> 00:10:57,280 Maar u bent wel meteen uit de wijk weggegaan? 189 00:10:57,280 --> 00:10:57,710 Ja. 190 00:10:57,710 --> 00:11:00,123 Of is uw moeder niet nog teruggegaan? 191 00:10:59,580 --> 00:11:04,960 Nee, mijn moeder die heeft van iedereen wat uit de kast gehaald, wat van kleren en dat heeft 192 00:11:04,960 --> 00:11:08,710 ze naar de overkant want wij hadden dan zo die binnenplaats en dan woonden daar mensen. 193 00:11:08,710 --> 00:11:12,280 En daar hadden we een jongen van in huis gehad toen zijn moeder in het ziekenhuis lag. 194 00:11:12,280 --> 00:11:16,360 Toen zegt ze: ik breng voor iedereen wat naar de overkant. Jullie moeten hier even blijven staan. 195 00:11:16,360 --> 00:11:20,490 En dat heeft ze gedaan en toen naar mijn oma gebracht en toen ’s avonds toen mijn 196 00:11:20,490 --> 00:11:25,070 vader thuis was, die wou de koffer ophalen bij die mensen en die was er dus niet meer. 197 00:11:25,070 --> 00:11:28,510 Die was gestolen, want ze hebben ontzettend lopen stelen ook. 198 00:11:28,510 --> 00:11:33,120 En die Duitsers schoten ze zo dood als ze niet, mensen die kwamen, 199 00:11:33,120 --> 00:11:36,130 waar kom je vandaan, moesten ze legitimeren en als je daar niets te 200 00:11:36,130 --> 00:11:42,320 zoeken had, je had geen verhaal van wat je daar kwam doen, dan knal. 201 00:11:42,320 --> 00:11:46,217 Uw moeder heeft dus dingen bij elkaar gepakt, was dat alleen kleding of heeft ze ook nog 202 00:11:46,290 --> 00:11:46,897 Nee van iedereen wat. 203 00:11:46,940 --> 00:11:49,510 Van iedereen wat, maar ze heeft niet bijvoorbeeld een 204 00:11:49,510 --> 00:11:52,880 album of papieren of andere voorwerpen meegenomen? 205 00:11:52,880 --> 00:11:54,201 Nee, was allemaal weg. 206 00:11:54,202 --> 00:11:58,523 De fotootjes uit die tijd die hebben we allemaal van familie nog wel eens wat teruggekregen. 207 00:11:58,760 --> 00:12:02,680 Maar de spullen alles is en is dat nou door brand en vernietiging 208 00:12:02,680 --> 00:12:04,959 zeg maar of is er ook veel uit het huis gestolen denkt u? 209 00:12:04,960 --> 00:12:09,430 Nee dat, bij ons naast was het halve huis weg, dat weet ik ook nog heel goed, 210 00:12:09,430 --> 00:12:13,373 lag er zo op de tweede verdieping, zag je zo een bed en daar lag nog een vrouw 211 00:12:13,740 --> 00:12:18,780 op, die was ziek en het hele was weggeslagen en zij lag gewoon daar op dat bed. 212 00:12:18,780 --> 00:12:24,977 En toen ging de Kriegsmarine, die hadden een school bezet ook, die hadden ontzettend geholpen 213 00:12:24,977 --> 00:12:29,170 want het was natuurlijk een Engels bombardement, dus die Duitsers deden hartstikke hun best, 214 00:12:29,370 --> 00:12:34,730 en die zag je dan naar boven klauteren om die vrouw eruit te halen en aan de overkant bij ons 215 00:12:34,730 --> 00:12:37,170 Heeft ze het nog wel overleefd die vrouw? 216 00:12:37,170 --> 00:12:42,913 Ja, en aan de overkant woonde een gezin en dat meisje, 217 00:12:42,913 --> 00:12:45,039 Annie, was alleen thuis en dat was een groot gezin. 218 00:12:45,040 --> 00:12:50,180 En Annie had een baby’tje in haar armen en ze had twee, een 219 00:12:50,180 --> 00:12:53,850 broertje en een zusje, Pietje en Beppie, en die hingen aan haar rok. 220 00:12:53,850 --> 00:12:58,010 En achter haar brandde het allemaal en mensen op straat die springen Annie, springen! 221 00:12:58,010 --> 00:13:04,620 En ze springt en die twee kleine drollen die laten haar rok los en die vallen zo in de vlammen. 222 00:13:04,620 --> 00:13:12,550 Nou dat was heel heftig. En dat kwam door die buren daarnaast waar de voltreffer op viel. 223 00:13:12,550 --> 00:13:17,992 Die man die was chauffeur bij de Duitsers en die had dan benzine en dat mag hij 224 00:13:17,992 --> 00:13:22,549 dan natuurlijk van mij, maar die kreeg daar een brandbom op nou dat wilde dan wel. 225 00:13:22,550 --> 00:13:23,430 Want die had nog benzine staan? 226 00:13:23,430 --> 00:13:31,080 Ja, op zolder, kon hij mee handelen natuurlijk. Maar dat vergeet je nooit. 227 00:13:31,610 --> 00:13:31,910 Nee, dat kan ik me voorstellen. 228 00:13:31,910 --> 00:13:35,060 Zo op dat kozijn en die vlammen daar achter en later stond ze, op 229 00:13:35,060 --> 00:13:38,202 de hoek van de straat stond ze te gillen zo met nou dat is heel eng. 230 00:13:38,170 --> 00:13:41,110 En dat baby’tje wat ze vast had, had ze nog wel mee? 231 00:13:41,110 --> 00:13:42,880 Dat had ze nog wel mee. 232 00:13:42,880 --> 00:13:46,900 En wat is er van dat gezin, heeft u daar nog later iets van gehoord wat daarvan geworden is? 233 00:13:46,900 --> 00:13:48,670 Want waar waren de ouders op dat moment? 234 00:13:48,670 --> 00:13:53,850 Nou die moeder was altijd thuis, was echt zo’n sloofjesmoeder zal ik maar zeggen, heleboel kinderen 235 00:13:53,850 --> 00:13:58,360 en die moest, op die middag moest ze naar het distributiekantoor voor nieuwe bonnen te halen. 236 00:13:58,360 --> 00:14:03,740 En dat moest zij zelf doen. Dus dat meisje, die oudste dochter, die Annie, die moest oppassen. 237 00:14:03,740 --> 00:14:09,220 Dat mens was altijd thuis. En hij was een beetje een vervelende arrogante vent. 238 00:14:10,460 --> 00:14:13,729 Die zat geloof ik in een mum van tijd met andere vrouwen in de bioscoop maar dat is. 239 00:14:13,730 --> 00:14:15,420 Dat is weer een ander chapiter. 240 00:14:15,420 --> 00:14:17,030 Dat is weer een ander verhaal. 241 00:14:17,030 --> 00:14:22,410 U zegt de mensen van de Kriegsmarine, zaten die in de school recht tegenover u? 242 00:14:22,410 --> 00:14:23,500 Nee, dat was onze school. 243 00:14:23,750 --> 00:14:25,740 En er was ook een jongensschool naast? 244 00:14:25,740 --> 00:14:28,950 Ja, jongensschool, meisjesschool en beneden gymnastieklokalen. 245 00:14:29,140 --> 00:14:33,030 En dan was verder in de straat, had je ook een school en daar zat de Duitse 246 00:14:33,030 --> 00:14:36,009 Kriegsmarine, maar die hadden ze niet geraakt dat stond allemaal nog overeind. 247 00:14:36,010 --> 00:14:41,820 En die hebben zich uitgesloofd om te laten zien dat ze het goed meenden? 248 00:14:41,820 --> 00:14:43,710 Ja die liepen echt goed te helpen, ik kan niet anders zeggen. 249 00:14:43,710 --> 00:14:51,070 En om een voorstelling te maken van die chaos die dan ontstaat, terwijl u 250 00:14:51,070 --> 00:14:55,617 wegliep, naar om de hoek, was er grote paniek of liepen mensen verdwaasd rond? 251 00:14:55,860 --> 00:15:01,406 Nou toen wij wegliepen stond dat meisje die stond daar heel hard te gillen met nog meer mensen of 252 00:15:01,406 --> 00:15:06,640 zo en mijn moeder trok ons allemaal mee, want wij moesten daar zo snel mogelijk voorbij natuurlijk. 253 00:15:06,990 --> 00:15:11,300 En toen kwamen we bij mijn oma en toen keken we zo, daar was een boekhandel, 254 00:15:11,300 --> 00:15:17,430 meneer Van Os en die zat bekneld in het puin en die man die zou levend verbranden. 255 00:15:17,430 --> 00:15:23,380 Die hebben de Duitsers ook een schot gegeven. Ja en dat zijn hele nare dingen natuurlijk. 256 00:15:23,380 --> 00:15:27,520 En diverse buren die je nooit meer teruggezien hebt. 257 00:15:27,540 --> 00:15:30,960 Want zijn er uit uw straat eigenlijk veel mensen omgekomen in verhouding? 258 00:15:30,960 --> 00:15:35,250 Ja verschillende wel. En ook een hoop eruit gekomen toch wel. 259 00:15:35,690 --> 00:15:39,630 Want toen wij in het Sportdorp gingen wonen, daar kregen we een huisje, 260 00:15:39,720 --> 00:15:43,460 en toen kwam je iedere keer weer iemand: hé daar heb je Betsie! 261 00:15:43,460 --> 00:15:46,370 Die zat bij je in de klas en zo, dat was best wel 262 00:15:46,560 --> 00:15:50,730 Hoe lang hebt u zeg maar ingewoond bij die neef? 263 00:15:51,000 --> 00:15:52,004 Nee, daar zijn we gelijk weer weggegaan. 264 00:15:51,990 --> 00:15:53,540 Oh daar bent u gelijk weer weggegaan? 265 00:15:53,540 --> 00:15:57,360 Ja want die hadden maar een heel klein huis, die woonden in de Sint-Mariastraat. 266 00:15:57,550 --> 00:16:02,775 En mijn tante die woonde op het Vasteland en die waren samen en die 267 00:16:02,776 --> 00:16:06,000 hadden een hele grote kamer en toen hebben wij die grote kamer gekregen. 268 00:16:06,000 --> 00:16:10,742 En daar hebben we ja, toch wel een paar maanden, dik twee maanden ongeveer, ik weet het niet meer. 269 00:16:10,742 --> 00:16:14,340 In het voorjaar zijn we in ieder geval in Zuid komen wonen. 270 00:16:14,340 --> 00:16:14,590 En waar in Zuid bent u toen terechtgekomen? 271 00:16:14,590 --> 00:16:16,120 In Sportdorp. 272 00:16:16,121 --> 00:16:17,522 Op het moment dat het bombardement plaatsvond was uw 273 00:16:26,314 --> 00:16:28,840 vader niet thuis, kunt u daar iets meer over vertellen? 274 00:16:28,840 --> 00:16:32,860 Mijn vader was voor de fabriek naar Haarlem want die werkte toen, 275 00:16:32,860 --> 00:16:36,370 want die diepvries was in opkomst en die machines die had hij dan. 276 00:16:36,640 --> 00:16:41,860 En toen heeft de fabriek hem opgebeld en dat hij direct naar huis moest komen en zo. 277 00:16:41,860 --> 00:16:47,870 Maar in Den Haag zag hij het branden al, dus die was echt in alle staten. 278 00:16:47,870 --> 00:16:50,130 Die dacht dat wij er allemaal niet meer waren. 279 00:16:50,130 --> 00:16:54,430 En toen was mijn moeder die zegt ik ga hem van de trein halen. 280 00:16:54,430 --> 00:16:59,340 En die liep over de Franselaan en daar woonde een vriend, een collega van mijn vader en die zag mijn 281 00:16:59,340 --> 00:17:04,380 moeder lopen en die had haar boven gehaald en die zegt ik ga wel naar het station toe in Schiedam. 282 00:17:04,840 --> 00:17:07,600 Dus die, en dan komt die trein aan en mijn vader ziet 283 00:17:07,600 --> 00:17:10,510 die collega staan die denkt: nou ik heb niets meer. 284 00:17:11,460 --> 00:17:15,800 Hij zegt nou ze zijn er allemaal goed uitgekomen, maar je hebt werkelijk helemaal niets meer. 285 00:17:15,860 --> 00:17:18,270 Hij zegt, oh. Dat kon mijn vader helemaal niets schelen. 286 00:17:18,270 --> 00:17:19,700 Het belangrijkste had hij. 287 00:17:19,700 --> 00:17:21,510 Het belangrijkste had hij en dat was er allemaal uitgekomen. 288 00:17:21,510 --> 00:17:26,710 En is hij kort daarop toen jullie moesten verplaatsen 289 00:17:26,710 --> 00:17:29,830 thuisgebleven of moest hij de volgende dagen gelijk weer werken? 290 00:17:29,830 --> 00:17:31,830 Ja hij ging geloof ik weer werken. 291 00:17:31,830 --> 00:17:37,250 Ja ik weet niet de eerste paar dagen, dat weet ik niet, maar hij is wel weer gewoon gaan werken. 292 00:17:37,550 --> 00:17:42,220 En na die overgangsperiode bent u beland in wat dan Sportdorp is gaan heten. 293 00:17:42,220 --> 00:17:44,680 Kunt u wat over de straten en de sfeer daar want u kwam 294 00:17:44,680 --> 00:17:46,490 daar veel mensen weer tegen die u vroeger op West had gekend? 295 00:17:46,490 --> 00:17:47,516 Ja, allemaal die in het westen hadden gewoond. 296 00:17:47,516 --> 00:17:52,800 Ja want we hebben eigenlijk een hele leuke tijd daar in dat Sportdorp. 297 00:17:52,800 --> 00:17:55,662 Was een heel gezellig buurtje om te wonen ook. 298 00:17:55,662 --> 00:17:59,550 En we hadden een tuintje en we hadden zelfs een douche daar. 299 00:17:59,550 --> 00:18:01,340 Nou dat hadden we nog nooit gezien natuurlijk. 300 00:18:01,610 --> 00:18:05,580 Het leek net een diepe kast maar het was wel een douche, op ten duur kwam er geen water meer 301 00:18:05,580 --> 00:18:12,750 uit want je had geen gas meer en zo maar ja, het was een heel close buurtje was het eigenlijk. 302 00:18:12,750 --> 00:18:18,820 En had dat nou ook het effect, alle mensen hadden in feite hetzelfde meegemaakt, niet allemaal 303 00:18:19,140 --> 00:18:22,050 natuurlijk, maar in de zin van ze kwamen uit dezelfde 304 00:18:22,120 --> 00:18:25,530 dat dat weer een soort nieuwe saamhorigheid gaf? 305 00:18:25,530 --> 00:18:30,440 Ja dat was in die tijd wel heel erg hoor. Dat bracht de oorlog ook mee natuurlijk. 306 00:18:30,440 --> 00:18:33,110 En waar ging u naar school toe? 307 00:18:33,120 --> 00:18:37,120 In de Frankendael, Vreewijk, daar moesten we iedere dag naartoe wandelen natuurlijk. 308 00:18:37,120 --> 00:18:41,010 En was dat ver weg, een eind wandelen of viel dat wel mee? 309 00:18:41,010 --> 00:18:42,910 Nee ja een kwartier of twintig minuten. 310 00:18:43,370 --> 00:18:47,420 En dat was een school, daar hadden ze ook nooit iets te lijden 311 00:18:47,420 --> 00:18:51,010 gehad en dat was wat ik dan noem een beetje een kakschool. 312 00:18:51,010 --> 00:18:58,640 En toen hadden wij, wij hadden een paar schoenen en een paar klompen want we hadden gewoon niets. 313 00:18:58,640 --> 00:19:00,500 Dus we gingen op klompen naar school. 314 00:19:00,730 --> 00:19:05,350 En dan stond je onderaan de trap en dan stond de juffrouw, Juffrouw Bezemer daar, 315 00:19:05,350 --> 00:19:08,555 en dan moest je je klompen uittrekken en dan moest je op je sokken naar boven toe. 316 00:19:08,555 --> 00:19:11,080 Had je altijd al natte voeten als je boven was natuurlijk. 317 00:19:11,080 --> 00:19:15,960 En mijn vriendin die ik toen daar ontmoet heb, haar vader 318 00:19:15,960 --> 00:19:19,182 was brugwachter, een hele grote zware vent met uniform aan. 319 00:19:19,182 --> 00:19:23,210 Nou en die had er de pest in dat die kinderen op hun sokken naar boven moesten. 320 00:19:23,210 --> 00:19:26,260 Dus die zou wel eens even meegaan naar school, dat vergeet ik ook nooit. 321 00:19:26,260 --> 00:19:35,150 En die staat daar onderaan die trap en hij zegt wij nemen ons klompen uit. En hij stond erbij. 322 00:19:35,150 --> 00:19:38,069 Dus die juffrouw zegt meisjes, klompen aan. 323 00:19:38,069 --> 00:19:41,280 Dus ik doe gauw mijn klompen aan en Jenny deed ook haar 324 00:19:41,280 --> 00:19:44,936 klompen aan en hij erbij en Jenny gooi je klompen uit. 325 00:19:44,936 --> 00:19:48,130 En ik gauw naar boven natuurlijk en die heeft daar een trammelant staan 326 00:19:48,130 --> 00:19:53,230 maken, maar die mensen konden, ik weet niet, dan ging het luchtalarm en wij 327 00:19:53,230 --> 00:19:57,650 waren allemaal bang dan, zeker als het pas gebeurd is allemaal, ben je bang. 328 00:19:57,650 --> 00:20:01,240 Weet je wat die juffrouw dan zei laten die bange kinderen uit 329 00:20:01,240 --> 00:20:04,350 het westen maar op de gang gaan zitten, onder de kapstok. 330 00:20:04,350 --> 00:20:05,090 Deed u dat dan ook? 331 00:20:05,090 --> 00:20:09,708 Ja, en dan zag je ons zo afdruipen met een mannetje of drie vier, en dan 332 00:20:09,709 --> 00:20:13,880 zat je zo allemaal onder die kapstok te kijken tot het weer veilig was. 333 00:20:13,880 --> 00:20:15,450 Dus die hadden totaal geen 334 00:20:15,450 --> 00:20:17,880 Geen notie van wat er gebeurd was, wat het was. 335 00:20:17,880 --> 00:20:18,110 Nee. 336 00:20:18,110 --> 00:20:20,080 Dus u was het bange kind uit het westen. 337 00:20:20,080 --> 00:20:22,770 Wij waren de bange kinderen van het westen, laten we die maar gaan. 338 00:20:22,770 --> 00:20:24,692 U zegt ik had niets, dat was natuurlijk zo. 339 00:20:24,692 --> 00:20:30,048 Kreeg u wel spullen weer terug nadat u daar op dat andere adres woonde? 340 00:20:30,048 --> 00:20:32,910 Want dat hoor je ook wel dat mensen dan van elkaar een pannetje en een 341 00:20:32,910 --> 00:20:35,810 dingetje, want je was natuurlijk al je huisraad en al je dingen kwijt. 342 00:20:35,810 --> 00:20:38,600 Nou mijn moeder, ik weet nog heel goed, mijn moeder kreeg bonnenboekjes 343 00:20:38,600 --> 00:20:42,370 kreeg je dan en dan moest ze bijvoorbeeld vijf kop en schotels in de 344 00:20:42,370 --> 00:20:47,040 Zwartjanstraat halen en vijf boterhambordjes op de Beijerlandselaan. 345 00:20:47,040 --> 00:20:53,900 Dat mens heeft zich werkelijk alles lopende, en zo kreeg je dan iets bij elkaar, we hadden 346 00:20:53,900 --> 00:20:58,730 geen vloerkleed, en mijn vader die was nogal handig en die had een pollepel en zo had hij 347 00:20:58,730 --> 00:21:04,640 zelf gemaakt en een steelpannetje, en van lief en leed krijg je dan weer wat bij elkaar. 348 00:21:07,610 --> 00:21:07,750 Dat was gewoon bij elkaar geïmproviseerd. 349 00:21:07,750 --> 00:21:07,894 Ja. 350 00:21:07,894 --> 00:21:10,116 Nou ja u had heel wat meegemaakt maar u kunt niet zeggen dat u, veel 351 00:21:10,117 --> 00:21:13,080 andere Rotterdammers hadden er eigenlijk geen boodschap aan, het was niet 352 00:21:13,081 --> 00:21:18,267 zo van opvang of zo, dat soort zaken, daar had men nog nooit van gehoord. 353 00:21:18,396 --> 00:21:19,690 Je moest gewoon weer verder. 354 00:21:22,160 --> 00:21:24,950 Ja maar ik geloof we zijn wel geholpen hoor, jawel vanuit 355 00:21:24,950 --> 00:21:28,920 de fabriek van mijn vader, van mensen uit de fabriek. 356 00:21:28,920 --> 00:21:29,039 In welke vorm? 357 00:21:29,040 --> 00:21:36,591 Nou dat er, van de directeur kregen we van die rieten matten voor op de grond. 358 00:21:36,860 --> 00:21:39,760 Want we hadden niets op de grond natuurlijk en van die 359 00:21:39,760 --> 00:21:44,340 kreeg je weer eens een matras en ja we werden wel geholpen. 360 00:21:44,340 --> 00:21:47,260 Dus in spullen werd je wel ondersteund? 361 00:21:47,260 --> 00:21:47,870 Ja. 362 00:21:49,060 --> 00:21:51,860 Wat weet u van de andere jaren van de oorlog, kunt u zich daar 363 00:21:51,860 --> 00:21:56,860 nog bepaalde kenmerkende zaken van herinneren, zo in ’43-’44? 364 00:21:56,860 --> 00:21:58,679 Ja toen kwam de hongertijd natuurlijk aan. 365 00:21:58,680 --> 00:22:01,650 Ja en heeft u daar veel mee te maken gehad? 366 00:22:01,650 --> 00:22:04,120 ja wij hebben echt heel erge honger gehad, dat wel. 367 00:22:04,120 --> 00:22:07,150 Mijn moeder die is echt haast dood geweest van de honger. 368 00:22:07,150 --> 00:22:09,657 Mijn moeder was een grote, niet groot, maar een flinke 369 00:22:09,690 --> 00:22:14,300 dikke vrouw en die kon op ten duur niet meer lopen. 370 00:22:14,300 --> 00:22:15,730 Die had zo’n tailletje, die kon helemaal niets meer. 371 00:22:15,730 --> 00:22:19,300 U had geen kennissen of familie of anderen waar u op kon terugvallen? 372 00:22:19,300 --> 00:22:19,650 Nee. 373 00:22:19,650 --> 00:22:20,100 Dat niet? 374 00:22:20,100 --> 00:22:30,710 We hadden een oom die had het best wel goed, maar nee die was niet zo behulpzaam zal ik maar zeggen. 375 00:22:30,710 --> 00:22:35,420 Zijn we een keer wezen eten, die woonde aan de Dordtsestraatweg. En toen gingen we daar eten. 376 00:22:35,420 --> 00:22:42,360 Nou we wisten niet wat we zagen. Die had zelfs nog pudding met bessensap, nou in ’44 of, ja ‘44. 377 00:22:42,360 --> 00:22:47,410 En toen kwamen we terug van het eten, en dan zeiden we: we hebben 378 00:22:47,410 --> 00:22:52,350 lekker de gaarkeuken nog, gingen we de gaarkeukenpan nog even 379 00:22:52,350 --> 00:22:54,680 Nog even halen ja. 380 00:22:54,680 --> 00:22:59,490 Nou ja vond u dat als kind, dat de een zat pudding met bessensap te eten en u had het 381 00:22:59,490 --> 00:23:00,979 Nee ik vond het heerlijk dat wij het ook kregen. 382 00:23:00,980 --> 00:23:03,820 Ja precies, u had niet zoiets van hoe is dit mogelijk? 383 00:23:03,820 --> 00:23:07,210 Nee gek is dat, we vonden het alleen maar prachtig. 384 00:23:07,250 --> 00:23:10,930 En op zoek naar voedsel en brandstof, heeft u dat nog moeten doen als kind? 385 00:23:10,930 --> 00:23:16,053 Ja, ja, nou ja moeten, we gingen wel kooltjes zeven daar bij het spoor. 386 00:23:16,054 --> 00:23:18,230 Dat kun je je nou niet meer voorstellen. 387 00:23:18,230 --> 00:23:24,150 Je had een dijk en dan had je zo’n spoorhek en dan ging je eroverheen en dan 388 00:23:24,150 --> 00:23:28,370 Dat is nou heel anders, dat kan niet meer, en verdorie, dan zat je met zo’n 389 00:23:28,370 --> 00:23:32,340 stelletje zat je zo met zo’n dingetje te zeven weet je wel, dat er kooltjes 390 00:23:32,340 --> 00:23:35,790 uitkwamen, en dan kwamen die rotmoffen en dan schoten ze over die kinderen heen. 391 00:23:35,790 --> 00:23:39,800 Ze raakten er geen een maar je schrok je dood en dan ging je weer op de vlucht natuurlijk. 392 00:23:43,430 --> 00:23:47,395 En 1945, heeft u daar nog, op weg naar de bevrijding, dat was natuurlijk een hele moeilijke periode? 393 00:23:47,810 --> 00:23:49,540 Ja toen was mijn moeder zo ziek. 394 00:23:49,540 --> 00:23:50,790 Wat voor ziekte had ze dan? 395 00:23:50,790 --> 00:23:52,070 Nou gewoon ondervoeding. 396 00:23:52,070 --> 00:23:52,530 Ja. 397 00:23:52,860 --> 00:23:55,140 En wat zij had dat gaf ze aan ons. 398 00:23:55,140 --> 00:23:59,770 En wij hadden een hondje, omdat we alles kwijt waren en geen speelgoed hadden, hadden we een hondje. 399 00:23:59,770 --> 00:24:04,190 Daar waren we allemaal gek mee, met Tommie, en mijn, nou ja want er was geen eten 400 00:24:04,190 --> 00:24:08,930 meer, mijn moeder had best wel wat gehamsterd, maar dat was allemaal verbrand. 401 00:24:08,930 --> 00:24:10,190 Net als peulvruchten en zo. 402 00:24:10,190 --> 00:24:14,940 Wij hadden dus, we zijn gewoon met niets begonnen en je had je bonnetjes dus je kon niets kopen. 403 00:24:14,940 --> 00:24:19,647 En dan zei mijn vader, hij zegt ja moet je naar je moeder kijken, er is hier niets 404 00:24:19,647 --> 00:24:23,580 te eten en er loopt hier vijf pond gehakt over de vloer, zei hij dan altijd. 405 00:24:23,580 --> 00:24:27,303 Ah en dat hondje dat heeft een boer meegenomen en dan 406 00:24:27,304 --> 00:24:30,210 zouden we het, na de oorlog konden we het terughalen. 407 00:24:30,240 --> 00:24:33,619 Nou die hebben ze gewoon geslacht. Maar wij hebben hem niet opgegeten. 408 00:24:33,620 --> 00:24:37,740 Nee, dat is als kind natuurlijk ook wel een moeilijke ervaring. 409 00:24:37,740 --> 00:24:44,130 Ook is het zo en dan was het dan bevrijding en dan ging ik lopen naar het 410 00:24:44,130 --> 00:24:47,317 pondje bij IJsselmonde en dan de polder in en dan ging ik bij alle 411 00:24:47,470 --> 00:24:53,050 boerderijen kijken of ik dat hondje soms zag lopen, dat was echt heel erg. 412 00:24:53,050 --> 00:24:57,570 Toen heb ik weer een nieuw hondje gekregen, gelukkig. 413 00:24:58,740 --> 00:25:01,170 Nog even terug naar de periode van het bombardement zelf, 414 00:25:01,170 --> 00:25:04,110 u zegt er is ook behoorlijk geplunderd en dat soort dingen. 415 00:25:04,110 --> 00:25:06,960 Bent u later nog terug wezen kijken de wijk in? 416 00:25:07,790 --> 00:25:07,890 Nee. 417 00:25:07,890 --> 00:25:08,700 Helemaal niet meer? 418 00:25:09,060 --> 00:25:12,039 Nee, ik niet, mijn vader wel en mijn moeder ook. 419 00:25:13,150 --> 00:25:15,240 En wat vertelden die daarover? 420 00:25:15,240 --> 00:25:20,140 Nou ja dat wat zij daar brachten dat dat allemaal weg was, dat vonden ze heel erg. 421 00:25:20,530 --> 00:25:25,170 En dat waren mensen met een handkar geweest die het meegenomen hadden. Nou niet meegenomen 422 00:25:25,170 --> 00:25:26,720 Uit de buurt of van elders in Rotterdam? 423 00:25:26,720 --> 00:25:30,120 Van elders, maar die hadden het niet meegenomen om bij ons te brengen. 424 00:25:30,120 --> 00:25:33,530 En dan had je in de scholen, want er waren ook nog wel spullen en die gooiden ze 425 00:25:33,530 --> 00:25:37,450 dan in scholen en dan kon je bij die scholen kijken of je wat van jezelf herkende. 426 00:25:37,450 --> 00:25:42,317 Nou dat hebben we ook gedaan natuurlijk maar onze spullen hebben we nooit teruggevonden. 427 00:25:42,670 --> 00:25:45,430 Maar ja het is allemaal geweest natuurlijk. 428 00:25:45,430 --> 00:25:46,290 Natuurlijk, maar goed. 429 00:25:46,290 --> 00:25:47,800 Maar het is wel gebeurd. 430 00:25:47,800 --> 00:25:49,220 Het is wel gebeurd ja. 431 00:25:51,440 --> 00:25:56,700 Zo vlak na de oorlog of in de oorlog, had u dan echt problemen met het feit dat u die herinneringen 432 00:25:56,700 --> 00:26:01,450 had of zegt u van nou ja daar hebben we het eigenlijk met elkaar niet meer over gehad? 433 00:26:01,450 --> 00:26:01,770 Nee. 434 00:26:01,770 --> 00:26:04,500 Geldt dat voor eigenlijk de hele naoorlogse periode, 435 00:26:04,500 --> 00:26:04,796 dat daar eigenlijk niet meer zoveel over werd gepraat? 436 00:26:04,930 --> 00:26:06,210 Niet meer zo over gesproken, nee. 437 00:26:06,210 --> 00:26:11,269 Nee want ik denk achteraf, mijn moeder moet het wel vreselijk moeilijk gehad hebben. 438 00:26:11,270 --> 00:26:14,450 Ja, want die is weer redelijk goed hersteld na de bevrijding? 439 00:26:14,450 --> 00:26:20,440 Ja, ik weet wel dat mijn moeder die was zo ziek dat die dokter zei ik kan niets meer voor haar doen. 440 00:26:20,440 --> 00:26:24,610 Hij zegt ze ziet niks geen uitweg meer, alleen een emotie kan ze redden. 441 00:26:24,610 --> 00:26:28,331 En toen kwamen die vliegtuigen met dat witte brood werd gegooid. 442 00:26:28,331 --> 00:26:31,445 Toen heeft mijn vader ze opgepakt en voor de ramen gehouden. 443 00:26:31,445 --> 00:26:35,670 Toen is ze heel erg gaan huilen en toen kwam ’s avonds, toen 444 00:26:35,670 --> 00:26:39,170 kwam die grote dikke brugwachter, die kwam een broodje brengen. 445 00:26:39,170 --> 00:26:41,920 En ja die dingen vergeet je nooit. 446 00:26:41,920 --> 00:26:46,010 Nee dat zou nog wel eens de beslissende impuls geweest kunnen zijn. 447 00:26:46,010 --> 00:26:50,630 Ja en we hadden, warmte had je natuurlijk ook. 448 00:26:50,630 --> 00:26:54,045 Mijn vader had zo’n kacheltje gemaakt dat noemde ze, het zenuwending noemde ze dat. 449 00:26:54,045 --> 00:26:55,601 Daar deed je dan wat in en dat ging heel hard branden. 450 00:26:55,601 --> 00:26:59,850 Daar zat dan een grote, en dat ging dan heel hard branden en dan zei die altijd: als de bevrijding 451 00:26:59,850 --> 00:27:03,940 is, een heel klein beetje bloem had hij, hij zegt dan gaan we een vredespannenkoek bakken. 452 00:27:03,940 --> 00:27:06,410 En toen was dan die dag van de bevrijding. 453 00:27:06,410 --> 00:27:10,240 En toen werd alle verduistering van de ramen afgehaald natuurlijk. 454 00:27:10,240 --> 00:27:14,690 En toen heeft hij, mijn vader deed nooit wat in het huishouden, die ging toen een pannenkoek bakken. 455 00:27:14,690 --> 00:27:19,490 En toen heeft hij mijn moeder naar beneden gedragen en ja dat was toen echt de bevrijding ja. 456 00:27:19,490 --> 00:27:22,360 En die hebben jullie echt met elkaar gegeten? 457 00:27:22,360 --> 00:27:23,030 Ja. 458 00:27:26,870 --> 00:27:31,750 Uw broertjes, hoe hebben die het bombardement en andere episoden ervaren? 459 00:27:31,750 --> 00:27:32,394 Ik denk hetzelfde als ik. 460 00:27:32,940 --> 00:27:38,930 Hetzelfde als u. En hebben die het er nog wel eens later over gehad of problemen mee gehad? 461 00:27:41,340 --> 00:27:45,390 Nee, mijn oudste broer is overleden jammer genoeg, acht jaar geleden. 462 00:27:45,390 --> 00:27:48,862 En die heeft 33 jaar in Zwitserland gewoond. 463 00:27:49,060 --> 00:27:54,570 Maar als wij dan bij elkaar waren, dan praatten we er weer eens over, ook over vroeger 464 00:27:54,570 --> 00:27:57,780 en zo en dan zei hij altijd: goh wat weet jij nog veel over vroeger zei die dan. 465 00:27:57,780 --> 00:28:02,080 En dan is hij na 33 jaar Zwitserland hier teruggekomen. 466 00:28:02,220 --> 00:28:05,245 Maar toen heeft hij nog maar zes jaar hier gewoond, toen is hij overleden. 467 00:28:05,245 --> 00:28:08,910 En mijn jongste broer woont in Eindhoven, dus die zie ik ook niet veel. 468 00:28:10,250 --> 00:28:13,136 Maar is het zo dat met het klimmen van de leeftijd om het 469 00:28:13,137 --> 00:28:15,270 maar zo te noemen dat je het er vaker over gaat hebben? 470 00:28:16,010 --> 00:28:17,900 Het komt allemaal wel terug. 471 00:28:17,900 --> 00:28:22,926 En zeker als er een aanleiding toe is dat het, want ik ben toen met, 472 00:28:22,927 --> 00:28:26,050 ook met een vriendin van me, zijn we toen naar het westen gegaan. 473 00:28:26,050 --> 00:28:29,510 Toen was het geloof ik vijftig jaar na de oorlog. 474 00:28:29,510 --> 00:28:29,919 Ja, in 1993 zeg maar. 475 00:28:29,920 --> 00:28:35,290 Ja. En nou wij kijken, want er was een monument onthuld en nou ik vond er niks van. 476 00:28:35,290 --> 00:28:39,780 Ik zag helemaal geen monument en je had een politiebureau op het Marconieplein. 477 00:28:39,780 --> 00:28:45,490 Ik zeg ik ga het daar eens vragen. Dus er komt zo’n agentje. En ik vroeg waar het monument was. 478 00:28:45,710 --> 00:28:48,507 Zegt hij: ja nou dat weet ik mevrouw, loop maar mee naar buiten. 479 00:28:48,507 --> 00:28:53,610 Staat zo te wijzen, hij zegt ja want ik was erbij zegt hij toen het 480 00:28:53,610 --> 00:28:56,590 Ik zeg nou nog erger, ik was er ook bij toen het gebombardeerd werd. 481 00:28:56,590 --> 00:29:00,621 Meent u dat nou, zegt hij, ik zeg ja dat meen ik. En toen hebben we het toch gevonden. 482 00:29:00,621 --> 00:29:04,020 Maar ja het was niets, van die grote cijfers op de grond en zo. 483 00:29:04,020 --> 00:29:08,350 Dus niet echt een monument waarvan u zegt dat vind ik wat. 484 00:29:08,350 --> 00:29:08,537 Nee. 485 00:29:08,538 --> 00:29:10,180 Wat had u dan meer voor ogen gehad? 486 00:29:10,180 --> 00:29:15,070 Ik dacht er zoiets omhoog zou gaan, maar het lag gewoon allemaal zo in het gras. 487 00:29:15,070 --> 00:29:18,940 Ja precies, dus u had meer een beeld la of zoiets. 488 00:29:18,940 --> 00:29:21,920 Ja zoiets ja, beslist. 489 00:29:21,920 --> 00:29:24,760 Bent u er nog wel vaker teruggeweest in latere jaren 490 00:29:24,760 --> 00:29:28,130 om nog eens te kijken hoe het er nu uitziet of niet zo? 491 00:29:28,520 --> 00:29:30,190 Nee, ik ben er toen 492 00:29:30,190 --> 00:29:33,240 Toen met die herdenking wel daarvoor, maar daarna niet zo. 493 00:29:33,410 --> 00:29:39,850 Nee, je komt die kant helemaal niet meer heen natuurlijk, En je vindt er ook niets meer. 494 00:29:40,290 --> 00:29:45,860 Want ik vond het zo veranderd en verpauperd toen ik er was. Ik denk jeetje, heb ik hier gewoond. 495 00:29:45,860 --> 00:29:46,849 Maar dat huis van ons staat er ook helemaal niet meer. 496 00:29:46,850 --> 00:29:50,380 Staat er niet meer, nee. Maar omdat u zei de school is er nog 497 00:29:50,380 --> 00:29:53,610 De school staat er nog, heel typisch alleen die school stond er nog. 498 00:29:53,610 --> 00:29:57,950 En hoe is het met uw ouders na de oorlog gegaan, want uw moeder is opgeknapt? 499 00:29:57,950 --> 00:29:59,370 Ja die is gelukkig weer 500 00:29:59,370 --> 00:30:02,980 En hebben die nog een oude leeftijd bereikt? 501 00:30:03,010 --> 00:30:07,000 Mijn vader is maar net 70 geworden, maar mijn moeder is 86 geworden. 502 00:30:07,000 --> 00:30:11,290 En hadden die het er op late leeftijd nog vaak over of hadden die daar ook niet zoveel behoefte aan? 503 00:30:11,290 --> 00:30:16,905 Nee er werd wel eens over gesproken als je met mensen was van die tijd 504 00:30:16,906 --> 00:30:20,760 zal ik maar zeggen, maar verder, nee hebben we het achter ons gelaten. 505 00:30:20,760 --> 00:30:23,630 Is uw vader altijd bij Unilever gebleven? 506 00:30:23,630 --> 00:30:26,460 Ja, die is gepensioneerd daar. 507 00:30:26,460 --> 00:30:33,960 U zei dat u het ook heel slecht had gehad in de hongerwinter. 508 00:30:33,960 --> 00:30:37,100 Was er niet vanuit Unilever of vanuit het bedrijf ondersteuning of extra 509 00:30:37,100 --> 00:30:39,580 voeding of iets dergelijks waarop die gezinnen konden terugvallen? 510 00:30:39,580 --> 00:30:43,680 Nee, wat daar geproduceerd werd, was alleen voor de Duitsers. 511 00:30:43,680 --> 00:30:46,570 Er werd helemaal geen boter meer gemaakt of iets. 512 00:30:46,570 --> 00:30:52,288 En wat er gemaakt werd, ja dat was ook nog wel grappig, die mensen die 513 00:30:52,288 --> 00:30:55,190 er werkten die zorgden natuurlijk wel dat ze een stukje boter meenamen. 514 00:30:55,190 --> 00:30:59,714 En dan zei mijn vader: moesten ze langs de hoofdportier moesten ze en dan had je zo’n 515 00:31:00,040 --> 00:31:04,060 lange gang en dan moest iedereen, en als ze je pakten ging je gelijk naar Duitsland. 516 00:31:04,960 --> 00:31:07,919 Hij zegt, en mijn vader was altijd een beetje aan de late kant, hij zegt kom ik daar 517 00:31:07,920 --> 00:31:12,930 binnen, hij zegt het leek wel sinterklaas, tegen alle muren allemaal boter geplakt. 518 00:31:12,930 --> 00:31:16,130 Hadden ze gauw uit hun zakken gehaald en tegen de muren geplakt, zat helemaal vol. 519 00:31:16,130 --> 00:31:17,090 Om niet betrapt te worden. 520 00:31:17,090 --> 00:31:18,320 Om niet betrapt te worden 521 00:31:18,320 --> 00:31:20,890 En nam uw vader wel eens wat mee, was hij zo iemand? 522 00:31:20,890 --> 00:31:22,580 Mijn vader die had iets heel vernuftigs. 523 00:31:22,580 --> 00:31:26,745 Die had een zaklantaarn, een grote zaklantaarn met drie batterijen erin en 524 00:31:26,746 --> 00:31:30,440 van de middelste batterij had hij een mooi roestvrij stalen hulsje gemaakt. 525 00:31:30,440 --> 00:31:36,410 En daar deed hij dan zo’n beetje boter in, en dat hebben ze nooit ontdekt. 526 00:31:36,750 --> 00:31:40,130 En dan kwam hij ’s avonds thuis en dan zei die tegen mijn moeder: kijk, spitfyer. 527 00:31:40,130 --> 00:31:42,470 Dan deed die dat in het pannetje en dan hadden we een klein beetje boter. 528 00:31:45,780 --> 00:31:49,390 En hij nam wel eens schroot mee, om te eten, dat was 529 00:31:49,390 --> 00:31:52,850 van de raffinaderij die had je er dan naast zitten. 530 00:31:52,850 --> 00:31:57,006 En dat was lijnolie en dat was helemaal uitgeperst en dat was 531 00:31:57,006 --> 00:32:00,160 geloof ik drie keer uitgeperst en dan mochten ze de pulp meenemen. 532 00:32:00,160 --> 00:32:02,530 En dat was zo bitter als gal. 533 00:32:02,530 --> 00:32:05,485 Maar ja je had niets te eten dus dat was dan ’s 534 00:32:05,485 --> 00:32:09,390 morgens in plaats van havermout dan kreeg je die witte 535 00:32:09,390 --> 00:32:11,429 Wat deed je daar dan mee, maakte ze dat een beetje aan? 536 00:32:11,430 --> 00:32:14,780 Beetje warm, een beetje warm ja. En dan moest je dat maar opeten. 537 00:32:14,780 --> 00:32:20,010 Was heel vies, maar ja het vulde en die hond van ons die vrat het niet 538 00:32:20,010 --> 00:32:23,050 Die vond het niet de moeite waard? 539 00:32:23,050 --> 00:32:27,170 Nee die at het niet hoor. Dan denk je: wat een en wij zaten gewoon te eten. 540 00:32:27,250 --> 00:32:31,190 Maar bent u dan niet ook op, wat later dan is gaan heten, hongertochten, 541 00:32:31,190 --> 00:32:33,920 zeg maar de eilanden op of proberen bij de boeren iets te halen? 542 00:32:33,920 --> 00:32:37,900 Ja, hebben we wel geprobeerd, maar die staan allemaal nee te schudden voordat je het hekje in kwam. 543 00:32:37,900 --> 00:32:40,800 En mijn vader is toen op de fiets nog een keer naar 544 00:32:40,800 --> 00:32:45,360 Gorssel gegaan bij Zutphen achter de IJssellinie. 545 00:32:45,360 --> 00:32:50,237 Daar woonde mijn oma die was daar naartoe gegaan en toen is hij 546 00:32:50,340 --> 00:32:53,085 teruggekomen want toen zou die IJssellinie gesloten worden. 547 00:32:53,085 --> 00:32:55,550 Toen is hij daar, en toen had hij nog het een en ander had hij bij 548 00:32:55,550 --> 00:32:58,321 hem, op een fiets met houten banden was hij daar helemaal heen geweest. 549 00:32:58,321 --> 00:33:01,160 We waren blij dat hij weer terug was natuurlijk. 550 00:33:01,160 --> 00:33:04,310 En toen had hij een paar roggebroden en zo en toen de post nog 551 00:33:04,310 --> 00:33:08,450 ging, stuurde mijn oma altijd iedere week zo’n groot roggebrood. 552 00:33:08,450 --> 00:33:10,350 Maar ja dat ging op ten duur natuurlijk ook niet meer. 553 00:33:10,350 --> 00:33:14,190 Als u nou terugkijkt naar die tijd. 554 00:33:14,190 --> 00:33:17,319 Aan de ene kant was het dus een wijk met veel saamhorigheid en dat kan je van 555 00:33:17,319 --> 00:33:19,920 sommige delen van de stad ook natuurlijk best zeggen, maar aan de andere 556 00:33:19,920 --> 00:33:23,372 kant zegt u van nou er waren toch ook mensen die je dan niet hielpen en wij 557 00:33:23,372 --> 00:33:26,710 hadden honger terwijl anderen bij wijze van spreken nog aan de pudding zaten. 558 00:33:26,710 --> 00:33:28,870 Wat is uw visie daarop? 559 00:33:28,870 --> 00:33:32,320 Zegt u van nou mensen hadden het over het algemeen wel goed of zegt 560 00:33:33,220 --> 00:33:37,400 u van nou veel mensen hadden toch veel meer kunnen doen voor elkaar? 561 00:33:37,400 --> 00:33:38,944 Nou het klinkt misschien niet aardig maar als ik nou naar mijn oom kijk, dat was 562 00:33:39,830 --> 00:33:44,530 een broer van mijn moeder, en die had ons toch wel een klein beetje kunnen helpen. 563 00:33:44,810 --> 00:33:48,278 Die woonde op de Dordtsestraatweg, was toen veel landelijker dan dat het nu is. 564 00:33:48,750 --> 00:33:52,286 Hij had een varken en hij had kippen lopen en zo. 565 00:33:52,286 --> 00:33:58,380 Ik weet nog wel dat wij op visite waren, en dan had hij gedroogde kokos dat was voor de kippen. 566 00:33:58,380 --> 00:34:02,880 En wij stierven van de honger. Dus wij namen iedere keer, dan zat je die kokos te eten. 567 00:34:02,880 --> 00:34:07,890 En mijn tante kwam dan nog wel eens een eitje brengen, maar ja daar bleef het dan ook bij. 568 00:34:07,890 --> 00:34:11,440 Ik hoor het mijn vader nog zeggen: als er wat met je moeder 569 00:34:11,440 --> 00:34:18,850 gebeurt, gebeurt er ook wat op de Dordtsestraatweg zei hij 570 00:34:18,850 --> 00:34:19,879 Nou wel een pittige man als ik u zo hoor, uw vader, die verhalen. 571 00:34:19,880 --> 00:34:21,000 Het was eigenlijk een hele lieve man, mijn vader. 572 00:34:24,860 --> 00:34:25,889 Maar ja hij had zo wel zijn 573 00:34:25,890 --> 00:34:28,590 Hij had zo wel zijn principes. 574 00:34:29,470 --> 00:34:32,250 Ja precies. Dat interesseert me dan toch wel. 575 00:34:32,250 --> 00:34:36,920 Als je zegt van nou je hebt zoiets ingrijpends met elkaar meegemaakt en u zegt 576 00:34:36,920 --> 00:34:40,190 ja toch hadden we het er eigenlijk nooit zo over, dat is toch wel bijzonder? 577 00:34:41,250 --> 00:34:43,330 Ja, je stopt het niet echt weg. 578 00:34:43,330 --> 00:34:52,550 Waarom zou dat zijn denkt u, dat je er toch een beetje afstandelijk mee omgaat? 579 00:34:52,550 --> 00:34:53,860 Dat weet ik eigenlijk niet, want ja je hebt het allemaal meegemaakt. 580 00:34:53,860 --> 00:34:56,620 Het hele gezin heeft het meegemaakt dus wat moet je er dan nog over hebben? 581 00:34:56,620 --> 00:34:59,710 Ja, je hoeft het er niet over te hebben eigenlijk. 582 00:35:00,040 --> 00:35:02,879 Iedereen in de volksmond noemt het ook het vergeten bombardement. 583 00:35:02,879 --> 00:35:08,640 Bent u het daarmee eens, is het een bombardement wat is vergeten vindt u, of heeft u zoiets van nou 584 00:35:08,640 --> 00:35:13,160 Ja ik denk het wel en dat komt doordat het door de Engelsen gebeurd is. 585 00:35:13,850 --> 00:35:17,700 Ja niet omdat het Rotterdamse bombardement in mei ’40 586 00:35:18,570 --> 00:35:20,218 Ja daar heeft iedereen het over. 587 00:35:20,218 --> 00:35:24,580 Er zijn mensen die helemaal niet weten dat in ’43 dat stadsdeel gebombardeerd is. 588 00:35:24,580 --> 00:35:31,290 En dat heeft u altijd als een soort gemis gevoeld, dat anderen daar toch vrij weinig van wisten? 589 00:35:31,290 --> 00:35:37,860 Ja, volgens mij wist hij het ook niet, hè Jan Nee. 590 00:35:37,860 --> 00:35:41,540 Toen jullie elkaar ontmoetten toen wist hij niet 591 00:35:41,730 --> 00:35:43,470 over Rotterdam-West en wat daar allemaal gebeurd was? 592 00:35:43,470 --> 00:35:45,130 Nee, daar praatte je niet over. 593 00:35:45,130 --> 00:35:47,100 Nee, ik kan me voorstellen. 594 00:35:48,700 --> 00:35:53,630 En uw ouders, hebben die nog meegemaakt dat er wel soms werd teruggeblikt of herdacht 595 00:35:53,630 --> 00:35:58,680 werd of dat soort zaken, of die waren toen al overleden in de jaren ’80 en ’90? 596 00:36:00,230 --> 00:36:08,970 Nou ja mijn ouders hebben het toch wel altijd heel bewust meegemaakt hoor, ja. 597 00:36:09,170 --> 00:36:12,556 Nee, maar ik bedoel die hebben niet meegemaakt dat er nog eens een keer werd teruggeblikt 598 00:36:12,990 --> 00:36:18,320 en die hebben er niet op latere leeftijd nog een keer een steentje aan kunnen bijdragen? 599 00:36:18,320 --> 00:36:19,350 Nee. 600 00:36:20,040 --> 00:36:23,660 En nou bent u vriendin met iemand die in die tijd ook het bombardement 601 00:36:23,940 --> 00:36:27,660 heeft meegemaakt en ook op dezelfde school zat en dergelijke. 602 00:36:27,660 --> 00:36:30,820 Heeft dat ermee te maken dat u het er vaker over heeft gehad? 603 00:36:30,820 --> 00:36:35,500 Nou Nel zei wel tegen zei ik ben zo blij dat ik jou heb, want zij 604 00:36:35,500 --> 00:36:39,870 is enig kind, jij bent de enige waar ik over vroeger mee kan praten. 605 00:36:39,870 --> 00:36:44,510 En zeker over die hele vroege tijd, dat we op school 606 00:36:44,510 --> 00:36:46,790 zaten, we hebben samen op de kleuterschool gezeten. 607 00:36:46,790 --> 00:36:52,160 En dat vindt zij ook wel heel fijn, heel bijzonder ja. 608 00:36:52,160 --> 00:36:57,750 Dat is natuurlijk ook wel een reden waarom u altijd dat contact heeft. 609 00:36:57,750 --> 00:37:00,070 Ja maar er waren er toch nog wel meer. 610 00:37:00,070 --> 00:37:02,369 Ik heb twee vriendinnetjes gehad die woonden bij ons in 611 00:37:02,370 --> 00:37:04,870 Sportdorp en daar ben ik het contact gewoon mee verloren. 612 00:37:04,870 --> 00:37:07,830 En zij woonde veel verder weg en dat is altijd gebleven. 613 00:37:10,340 --> 00:37:14,230 Kort na de oorlog, als we het daar nog even over hebben, wat is uw schoolgeschiedenis? 614 00:37:14,230 --> 00:37:17,960 Want u heeft allerlei klassen en andere gebouwen gemist natuurlijk. 615 00:37:17,960 --> 00:37:20,660 Heeft dat nog invloed op uw verdere leven gehad? 616 00:37:20,660 --> 00:37:21,260 Nee dat niet. 617 00:37:21,260 --> 00:37:23,210 Dat heeft u gewoon aangepast? 618 00:37:23,210 --> 00:37:27,332 Ja onze school was bezet door de Duitsers en toen moesten wij naar Spangen naar 619 00:37:27,332 --> 00:37:32,120 een school en toen met het bombardement zaten we weer in onze eigen school. 620 00:37:32,120 --> 00:37:37,070 Die was toen weer vrij en toen daarna ben ik dan naar die school 621 00:37:37,070 --> 00:37:40,430 waar bange kinderen van het westen op de gang mochten gaan zitten. 622 00:37:40,430 --> 00:37:44,950 En daar vandaan ben ik naar de Mulo gegaan en toen ben ik gaan werken. 623 00:37:44,950 --> 00:37:45,780 Want bent u gaan doen? 624 00:37:45,780 --> 00:37:46,820 Kantoor. 625 00:37:48,220 --> 00:37:48,870 Kantoor ja. 626 00:37:48,870 --> 00:37:49,449 Dat leek me het leukste wat er was. 627 00:37:49,450 --> 00:37:50,850 En was dat ook zo? 628 00:37:50,850 --> 00:37:56,887 Ja ik heb het heel leuk, ik heb ook voor Van den Bergh&Jurgens heb ik op het planbureau gezeten. 629 00:37:56,887 --> 00:38:01,010 Heb ik het altijd naar mijn zin gehad altijd. 630 00:38:01,010 --> 00:38:01,840 En tot wanneer heeft u gewerkt? 631 00:38:01,840 --> 00:38:08,470 Ik ben in ’55 getrouwd en ik heb tot januari ’56 gewerkt. Want dat deed je niet als je getrouwd was. 632 00:38:08,470 --> 00:38:12,212 Nee dat was een soort gewoonte dat je dan je baan en was u 633 00:38:12,213 --> 00:38:14,289 het daarmee eens of heeft u het altijd wel jammer gevonden? 634 00:38:14,290 --> 00:38:17,060 Nee hoor, nee vond ik wel leuk. 635 00:38:17,110 --> 00:38:23,900 En toen kregen we ook een huis dus dan ging je verhuizen en dan komen er kindertjes. 636 00:38:23,900 --> 00:38:24,089 En bent u altijd hier in de omgeving blijven wonen? 637 00:38:24,090 --> 00:38:27,830 Nee wij hebben ons eerste huis hebben we in Hillegersberg gekregen en 638 00:38:27,830 --> 00:38:30,400 daar heb ik acht jaar gewoond en zijn alle drie mijn kinderen geboren. 639 00:38:30,400 --> 00:38:32,290 Maar ik wilde altijd weer terug naar Rotterdam-Zuid. 640 00:38:32,290 --> 00:38:38,010 En toen zijn we in Hordijkerveld terechtgekomen. 641 00:38:39,780 --> 00:38:45,920 En toen naar de Kromme Hagen, ook op Zuid, en daar vandaan toen hebben we dit huis gekocht. 642 00:38:46,530 --> 00:38:48,180 We wilden zo graag weer naar beneden. 643 00:38:48,180 --> 00:38:52,710 Ja waarom is dat, die hang om naar Zuid te gaan? 644 00:38:52,711 --> 00:38:56,180 Waar zou dat aan liggen, wat is hier anders dan aan het Noorden? 645 00:38:56,570 --> 00:38:59,630 Ja hier had je al je kennisjes en je vrienden en je club. 646 00:38:59,630 --> 00:39:06,120 En hij had de voetbalclub en ik had gehandbald altijd. Dat trekt dan toch wel. 647 00:39:06,120 --> 00:39:10,790 En ik heb in Hillegersberg heel fijn gewoond hoor. 648 00:39:10,820 --> 00:39:15,060 U heeft nooit meer het idee gehad ik ga terug naar de wijk waar ik als kind heb gewoond? 649 00:39:15,060 --> 00:39:20,218 Nee, mijn moeder wel heel erg, want toen zei ze gelijk van na de oorlog ga ik terug naar het westen. 650 00:39:20,219 --> 00:39:22,740 Nou ze heeft er ook echt niet meer naar getaald. 651 00:39:22,740 --> 00:39:27,430 Nee. Waar zijn uw ouders dan gaan wonen? Na de oorlog? 652 00:39:27,430 --> 00:39:28,120 In Sportdorp. 653 00:39:28,230 --> 00:39:29,850 Ze zijn altijd in Sportdorp gebleven? 654 00:39:29,850 --> 00:39:33,080 Ja tot ze daar bejaarden, mijn vader is in Sportdorp overleden 655 00:39:33,520 --> 00:39:35,960 en mijn moeder is naar een bejaardenhuis gegaan toen. 656 00:39:35,960 --> 00:39:43,210 Heeft u nog foto’s of andere herinneringen aan uw 657 00:39:43,210 --> 00:39:46,970 eerste jeugd zeg maar, of is echt alles verloren gegaan? 658 00:39:46,970 --> 00:39:51,860 Dat is allemaal verbrand bij mij. Ik heb van Nel nog een foto maar die heeft u gezien. 659 00:39:51,860 --> 00:39:52,459 Uw schoolfoto ja. 660 00:39:52,460 --> 00:39:55,140 Ja die heb ik van haar gekregen ja. 661 00:39:56,110 --> 00:40:01,040 Maar verder, ja na ’43 zijn er wel wat foto’s gemaakt maar die zal ik dan op moeten zoeken. 662 00:40:01,040 --> 00:40:03,709 Zijn er nog andere dingen waarvan u denkt van nou daar hebben we het 663 00:40:03,710 --> 00:40:12,660 nog niet over gehad die zou ik toch zeker ook nog even willen vertellen? 664 00:40:12,660 --> 00:40:17,420 Nee, verder is het eigenlijk allemaal van een leien dakje gegaan zal ik maar zeggen. 665 00:40:17,420 --> 00:40:24,790 Maar die, ja qua jeugd heb ik gewoon toch een fijne jeugd gehad. 666 00:40:24,790 --> 00:40:28,490 Wordt die niet overschaduwd door het feit dat u dit heeft meegemaakt? 667 00:40:28,490 --> 00:40:35,490 Nee je hebt het meegemaakt en het verrijkt je leven toch wel iets, want het is toch iets 668 00:40:35,490 --> 00:40:40,460 wat je heel intens hebt meegemaakt en waar je dan toch uiteindelijk goed uitgekomen bent. 669 00:40:40,460 --> 00:40:44,370 Ja het maakt je uiteindelijk sterker denkt u. 670 00:40:44,690 --> 00:40:46,780 Die hele oorlog ja. 671 00:40:54,570 --> 00:40:56,970 Ok. Het lijkt me prima zo. 672 00:40:56,970 --> 00:41:03,721 We hebben nog een incidentje gehad in de oorlog, was gewoon een incidentje in de oorlog. 673 00:41:03,721 --> 00:41:04,930 We hadden een hondje 674 00:41:04,930 --> 00:41:06,490 Ja, Tommie. 675 00:41:06,490 --> 00:41:14,980 Tommie ja. En die, toen werden we getipt dat de mensen vanaf 45 gevorderd zouden worden. 676 00:41:14,980 --> 00:41:18,740 Dus mijn vader was inmiddels 45 en hij had een ketelpak aan, 677 00:41:18,740 --> 00:41:20,870 hadden we een kruipkeldertje en hadden we helemaal geoefend. 678 00:41:20,870 --> 00:41:25,670 Dan zou mijn vader in dat kruipkeldertje gaan en dan zou de hond blaffen en dan zou mijn moeder 679 00:41:25,870 --> 00:41:31,620 zeggen: ein augenblik bei mich gegleitet en dan zou mijn vader in dat keldertje kruipen en ik lag 680 00:41:31,620 --> 00:41:37,310 boven in bed bij mijn vader en moeder want het moest helemaal alle peukjes weg en zo, weet je wel. 681 00:41:37,310 --> 00:41:42,290 En we hoorden, midden in de nacht begint die hond te blaffen dus paniek. 682 00:41:42,290 --> 00:41:45,100 Wij naar beneden en mijn moeder loopt daar, zegt ze: Tommie Tommie. 683 00:41:45,100 --> 00:41:49,720 Was die hond in dat luik gevallen dat ze open gezet hadden waar mijn vader in moest. 684 00:41:49,720 --> 00:41:53,180 En ze zijn onze straat vergeten, de Duitsers. 685 00:41:53,180 --> 00:41:56,670 Ja want dat is nog wel bizar, want bij die grote razzia is uw vader niet opgepakt? 686 00:41:56,670 --> 00:41:59,780 Nee, want hij was te oud toen, die was al over de 45. 687 00:41:59,780 --> 00:42:07,270 Mijn vader was van ’01, toen was die, nee hij was nog niet helemaal 45 dan. 688 00:42:07,270 --> 00:42:09,950 Nee maar goed, hij heeft niet naar Duitsland hoeven gaan? 689 00:42:09,950 --> 00:42:15,080 Nee omdat hij ook in de levensmiddelen zat. Gelukkig niet. 690 00:42:15,380 --> 00:42:18,230 Maar dat was ook eng hoor als je al die mannen als 691 00:42:18,230 --> 00:42:20,810 vee bij elkaar getrommeld en weggevoerd zag worden. 692 00:42:20,810 --> 00:42:24,240 Heeft u dat nog zien gebeuren in uw straat? Daar werden wel mensen opgepakt? 693 00:42:24,240 --> 00:42:26,300 Ja, in Sportdorp heb ik dat gezien. 694 00:42:26,410 --> 00:42:29,430 Dan zag je ze allemaal zo op een hoek van de straat en al die 695 00:42:29,430 --> 00:42:33,080 soldaten met hun geweren er omheen en dan werden ze afgevoerd. 696 00:42:33,080 --> 00:42:37,100 Wij gingen er ook nog een hoop, ze zetten in de Oranjeboomstraat zetten ze de 697 00:42:37,100 --> 00:42:43,140 deur open, en dan glipten ze naar binnen en dan waren ze weer even vrij natuurlijk. 698 00:42:43,140 --> 00:42:43,470 Ja. 699 00:42:43,470 --> 00:42:46,210 Ja het is wel een heftige tijd geweest. 700 00:42:46,210 --> 00:42:46,510 Ja. 701 00:42:46,511 --> 00:42:53,630 Maar ja, de Duitsers hebben ‘da haben wir nicht gewusst’ zeiden ze dan. 702 00:42:53,630 --> 00:42:55,230 Heeft u daar nog iets aan over gehouden? 703 00:42:55,230 --> 00:42:57,968 Dat u zegt van nou ik ga niet naar Duitsland, sommige 704 00:42:57,969 --> 00:43:00,910 mensen hebben dat soort dingen, dat soort sentimenten, niet? 705 00:43:00,910 --> 00:43:05,700 Nee, je hebt wel altijd, dat vind ik eigenlijk van mezelf niet zo aardig, 706 00:43:05,700 --> 00:43:09,910 maar dat je altijd toch iets hebt, als iemand anders een grote mond opzet, 707 00:43:09,910 --> 00:43:11,630 maar als je zegt jeetje daar heb je die moffen weer, wat een grote bek altijd. 708 00:43:11,630 --> 00:43:15,780 Weet je, dat hou je toch een beetje bij je. 709 00:43:15,780 --> 00:43:20,890 Maar niet dat ik zeg ik heb echt een hekel aan Duitsers, nee. 710 00:43:20,890 --> 00:43:25,320 In de vakantie heb ik ook wel eens met mensen opgetrokken en dat was hartstikke gezellig altijd. 711 00:43:25,320 --> 00:43:28,970 Nee dat heb ik echt niet, maar ze moeten niet zo’n erge grote mond opzetten. 712 00:43:28,970 --> 00:43:30,810 Daar heeft u sindsdien een hekel aan. 713 00:43:30,810 --> 00:43:32,420 Ja ik wel. 714 00:43:32,420 --> 00:43:36,858 Mijn vader en moeder na de oorlog gingen ze een zeven-landenreis maken, dat was best heel bijzonder. 715 00:43:37,080 --> 00:43:40,750 En dat was nog niet zo lang na de oorlog hoor. 716 00:43:40,750 --> 00:43:44,690 En dan kwamen ze terug en dan zei ik: en, hoe was het nou? 717 00:43:44,690 --> 00:43:48,510 was geweldig, hij zegt iedere grens ging je gewoon heel rustig over. 718 00:43:48,510 --> 00:43:52,860 Hij zegt en dan kom je bij de Duitse grens, zulke bekken hadden ze weer, zei mijn vader. 719 00:43:52,860 --> 00:43:54,410 Die kon het ook niet goed hebben, nee. 720 00:43:54,410 --> 00:43:59,600 Nee, maar hij was wel door Duitsland heen gereisd, dat had hij wel gedaan? 721 00:43:59,600 --> 00:44:02,640 Jawel, nee zo erg was het ook niet met hem. 722 00:44:03,250 --> 00:44:08,490 Nee en nog, ik bedoel maar, voor die Duitsers is het ook niet altijd even makkelijk geweest. 723 00:44:08,670 --> 00:44:12,760 Want als je dan die documentaires ziet, die Duitse Joden 724 00:44:12,760 --> 00:44:14,901 wat ze daarmee, die hebben het nog erger gehad als hier. 725 00:44:14,902 --> 00:44:15,288 Dat was ook wel erg vond ik hoor. 726 00:44:15,288 --> 00:44:22,740 En mijn moeder had bij een Joodse firma gewerkt, waar ze helemaal weg van was van die mensen die dat 727 00:44:25,070 --> 00:44:25,654 Want wat deed uw moeder? 728 00:44:25,610 --> 00:44:32,490 Mijn moeder was boekhoudster, en die werkte dan op een Joods kantoor van 729 00:44:32,490 --> 00:44:37,860 Spetter en dan moest ze op zaterdag dan werken en die Joden niet en dan 730 00:44:37,860 --> 00:44:42,090 deed zij voor hun zakenrelatie de Engelse en Franse correspondentie. 731 00:44:42,090 --> 00:44:46,440 Mijn moeder kon heel goed de talen en zo. Was best een hele intelligente vrouw. 732 00:44:48,350 --> 00:44:51,570 En wat deed die zaak, was dat een handelskantoor of een winkel of wat? 733 00:44:51,570 --> 00:44:54,860 Nee het was Spetter, ik weet niet wat ze precies deden. 734 00:44:54,860 --> 00:44:58,550 En wat is er van die mensen geworden, weet u dat? 735 00:44:58,550 --> 00:44:59,330 Weggevoerd. 736 00:44:59,330 --> 00:44:59,490 Zijn die ook weggevoerd? 737 00:44:59,490 --> 00:44:59,767 Ja. 738 00:44:59,768 --> 00:45:03,380 En dat was in Rotterdam een grote zaak? 739 00:45:03,380 --> 00:45:05,532 Ja die zat echt in de binnenstad zat die. 740 00:45:05,532 --> 00:45:10,160 En ik weet wel, nog in het begin van de oorlog hadden ze zo’n grote ster op van een Jood. 741 00:45:10,160 --> 00:45:14,550 En dat mijn moeder er een tegenkwam en toen zei hij: 742 00:45:14,550 --> 00:45:17,078 nee, nee ik wil niet met je praten tegen mijn moeder. 743 00:45:17,078 --> 00:45:18,420 Want dadelijk pakken ze jou ook en zo, weet je wel. 744 00:45:19,370 --> 00:45:24,500 Die man die was echt helemaal, heel angstig was hij. 745 00:45:24,500 --> 00:45:26,850 Want sprak of schreef uw moeder ook Duits? Kon ze 746 00:45:27,510 --> 00:45:29,430 Nee Duits kon ze niet, heel raar. Engels of Frans. 747 00:45:29,430 --> 00:45:29,770 Engels of Frans. 748 00:45:29,770 --> 00:45:37,260 En dat kon ze goed hoor, want op ten duur, ze is heel dement 749 00:45:37,260 --> 00:45:40,050 geworden toen ze oud was, maar ze kon nog steeds haar talen. 750 00:45:40,050 --> 00:45:40,920 Typisch hè? 751 00:45:40,920 --> 00:45:45,996 Ja dat is vaak natuurlijk zo. Dat de dingen die ze heel vroeg hebben geleerd dat dat juist 752 00:45:46,120 --> 00:45:53,750 Ja ze kon ons, toen wij later op de Mulo zaten, ook altijd helpen met de talen. 753 00:45:53,750 --> 00:45:56,752 Zo terugkijkend heeft u wel een gelukkige jeugd gehad en altijd een goed gezin? 754 00:45:56,750 --> 00:46:00,510 Ja een heel fijn gezin hadden we, ja echt waar, gelukkig wel. 755 00:46:01,390 --> 00:46:02,670 Prima. 756 00:46:05,060 --> 00:46:06,580 Klaar. 757 00:46:07,070 --> 00:46:08,950 Mooi zo.