1 00:00:12,780 --> 00:00:33,191 Camera loopt. U praat alleen met eh Marije, he? 2 00:00:33,191 --> 00:00:43,859 Ik betaant (?) Tuurlijk. 3 00:00:43,960 --> 00:00:18,450 De camera eh e niet naar kijken. Niet 4 00:00:18,450 --> 00:00:19,500 Niet interruperen, hoor. (lachje), want eh dan lukt ’t niet. 5 00:00:19,500 --> 00:00:21,130 op letten. Ik zeg niets. 6 00:00:21,130 --> 00:00:22,610 Oh, hij ((volle lach). 7 00:00:22,610 --> 00:00:24,020 Camera loopt. 8 00:00:24,020 --> 00:00:24,460 Ja. 9 00:00:24,460 --> 00:00:29,770 Hoe oud was u toen de oorlog begon? 10 00:00:29,770 --> 00:00:36,469 Toen de oorlog begon was ik eh vijftien of zestien, he? Veertig, drie en twintig. Zestien jaar. 11 00:00:36,570 --> 00:00:37,590 En waar woonde u in Noord? 12 00:00:37,590 --> 00:00:44,945 Toen woonde ik op de de Floraweg nummer 21. 13 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Dat heette, heet nu het Floradorp, toen was het De Rimboe. 14 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 En waarom was het De Rimboe? 15 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Als dat interesseert? 16 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Omdat het een. 17 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Daar woonden alleen maar werkelozen, haast kun je zeggen, he? 18 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 En, dat was of communist of socialist. 19 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 En eh, veel asocialen. 20 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 En aan de rand ervan, de Floraweg, de Kamperfoelieweg, Sneeuwbalweg, 21 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 die rand dat waren dan de mensen die werkten allemaal. 22 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Er zat ook verschil in de huur. 23 00:00:44,944 --> 00:00:44,945 Waren allemaal dezelfde huizen, maar langs de rand waren de huren zesss gulden. 24 00:00:44,944 --> 00:00:59,220 En die binnen die waren drie en een halve gulden per week. 25 00:00:59,220 --> 00:00:59,431 En wij woonden aan de rand. 26 00:00:59,432 --> 00:00:59,429 Mijn vader iss schipper, dus altijd werk gehad. 27 00:00:59,430 --> 00:00:59,395 En daarom werd er nogal hoog tegen ons aangekeken. 28 00:00:59,396 --> 00:00:59,415 Want mijn vader werkte en velen was dat niet. 29 00:00:59,415 --> 00:00:59,594 En, nou zo was dat leven daar. 30 00:00:59,595 --> 00:01:00,052 Ehh. 31 00:01:00,052 --> 00:01:00,263 Je werd natuurlijk wel, eh. 32 00:01:00,264 --> 00:01:00,251 Ik ben katholiek, enfin, dat heb je ge, gehoord. 33 00:01:00,251 --> 00:01:00,441 En als ik, ik was op ’t koor. 34 00:01:00,441 --> 00:01:00,129 Als ik ’s zondags naar de kerk ging dan werd er, werd je uitgescholden van “ 35 00:01:00,129 --> 00:00:59,774 Roomse papen, lopen te gapen in hun blote billen lopen ze te gillen”, enzovoort. 36 00:00:59,774 --> 00:00:59,964 Verder weet ik het niet meer. 37 00:00:59,964 --> 00:00:59,940 Maar uit de kerk speelde je weer met die jongens. 38 00:00:59,941 --> 00:01:00,216 Dat, dat is heel gek. 39 00:01:00,217 --> 00:01:00,674 Ehh. 40 00:01:00,674 --> 00:01:00,853 Da-dat hoorde bij het patroon. 41 00:01:00,854 --> 00:01:01,129 Dat was ook niet erg. 42 00:01:01,130 --> 00:01:00,636 Als m’n moeder bij de groenteman stond, want die kwam altijd langs de deur, daar waren altijd 43 00:01:00,637 --> 00:01:00,090 andere vrouwen, werd m’n moeder werd aangevallen: “Van de paus heeft een gouden telefoon”, en der. 44 00:01:00,090 --> 00:00:59,959 Werd je kwalijk genomen dat je katholiek was, feitelijk he? 45 00:00:59,960 --> 00:01:00,043 Maar goed, da-dat hoorde bij het leven. 46 00:01:00,043 --> 00:01:00,115 Dat heb niks met discriminatie te maken. 47 00:01:00,116 --> 00:00:59,921 Tegenwoordig noemen ze alles discriminatie, maar dat was niet zo. 48 00:00:59,922 --> 00:00:59,546 Want aan de andere kant, werd er wel eens bij m’n moeder aangeklopt: “Bur, buurman 49 00:00:59,546 --> 00:00:59,191 heb je niet een kwartje voor me te leen?” M’n m’n moeder had dat kwartje altijd. 50 00:00:59,191 --> 00:00:58,975 Ze moet het nog terug krijgen, maar ‘ts, zo was het leven daar, he? 51 00:00:58,975 --> 00:00:59,410 En eh. 52 00:00:59,411 --> 00:00:59,366 Maar in tijden van nood, stonden ze voor d’r klaar. 53 00:00:59,366 --> 00:00:59,257 We hebben meegemaakt, was er ook een avond, bombardement. 54 00:00:59,257 --> 00:00:59,383 En, toen werd er bij ons aangebeld. 55 00:00:59,383 --> 00:00:59,156 Ons hele huis moest leeg want bij de buren, want ’t waren twee onder 56 00:00:59,157 --> 00:00:58,984 een kap, was een brandbom in de linnenkast, geloof ik, gekomen. 57 00:00:58,984 --> 00:00:58,821 Uit voorzorg moest er, moest het hele huis leeggeruimd worden. 58 00:00:58,822 --> 00:00:58,755 En iedereen hielp er met, het huis was helemaal leeg. 59 00:00:58,756 --> 00:00:58,593 En het merkwaardige is: er is geen lepeltje niet teruggekomen. 60 00:00:58,594 --> 00:00:58,762 Dus allemaal weer teruggekomen. 61 00:00:58,763 --> 00:00:58,258 En kijk die solidariteit ondanks alle armoede, ondanks dat wij katholiek waren, dat was enorm. 62 00:00:58,259 --> 00:00:58,385 Dat was groots, ja, dat’s wel leuk. 63 00:00:58,385 --> 00:00:58,051 Nou, ‘k wil daar zo meteen nog wel eh op op doorgaan op dat bombardement zelf. 64 00:00:58,052 --> 00:00:57,686 Maar eerst ben ik heel benieuwd wat u eeeh in, zo in de oorlog deed? Als zestien? 65 00:00:57,687 --> 00:00:57,834 Nou, ik was op school natuurlijk. 66 00:00:57,835 --> 00:00:58,174 Zat op de Mulo. 67 00:00:58,175 --> 00:00:58,162 Mulo is een vierjarige opleiding met drie talen. 68 00:00:58,162 --> 00:00:58,138 Je had ook een Ulo, was driejarig met twee talen. 69 00:00:58,139 --> 00:00:58,233 Ik zat in de Mulo op de Buiksloterweg. 70 00:00:58,233 --> 00:00:58,423 En daar zat ik op school dus. 71 00:00:58,423 --> 00:00:58,495 De Mulo heb ik afgemaakt en toen heb ik. 72 00:00:58,496 --> 00:00:58,643 Ben ik, ben ik gaan solliciteren. 73 00:00:58,644 --> 00:00:58,983 Nou wat was ‘t? 74 00:00:58,984 --> 00:00:58,885 Je moest zorgen dat je een overheidsfunctie krijgt, want 75 00:00:58,886 --> 00:00:58,798 dan wa, weet je zeker dat je niet naar Duitsland hoeft. 76 00:00:58,799 --> 00:00:58,700 Dus ik heb toen gesolliciteerd en naar de PTT en naar de 77 00:00:58,701 --> 00:00:58,549 Rijksverzekeringsbank, wat nu de Sociale Verzekeringsbank is. 78 00:00:58,549 --> 00:00:58,504 En ik werd aangenomen bij de Rijksverzekeringsbank. 79 00:00:58,504 --> 00:00:58,598 Dus daar heb ik ruim een jaar gewerkt. 80 00:00:58,598 --> 00:00:58,382 Tot dat ik, want ja ze moesten al die lijsten door geven van al die 81 00:00:58,382 --> 00:00:58,187 mensen die ze gemissen konden van die leeftijd, negentienjarigen. 82 00:00:58,188 --> 00:00:58,282 En zodoende, wer, kreeg ik een oproep. 83 00:00:58,282 --> 00:00:57,863 En dan moest je verschijnen bij de eh, in Atlanta, daar zat de de de ’t arbeidsbureau. 84 00:00:57,863 --> 00:00:57,893 Daar werd je gekeurd en je werd goedgekeurd. 85 00:00:57,893 --> 00:00:57,410 En eh, je kreeg meteen een opgaaf en dan moet je naar Duitsland, en naar Berlijn, enzovoort. 86 00:00:57,410 --> 00:00:56,841 Meer was niet te doen. Alleen ik heb 14 dagen uitstel gekregen door ’t bombardement, want m’n zusje? 87 00:00:56,842 --> 00:00:56,273 Want toen kregen we de huisarts, dokter Schut, op de Fazantenweg was onze huisarts, een peer van een 88 00:00:56,274 --> 00:00:55,727 kerel, kreeg ik ’t schrijven, een brief over mijn ss, geestelijke gesteldheid en visie, enzovoort. 89 00:00:55,727 --> 00:00:55,874 En ga daar mee maar naar Atlanta. 90 00:00:55,875 --> 00:00:55,488 En, die leest die brief: “Mm, wanneer wordt je zusje begraven?” “Nou, volgende week 91 00:00:55,488 --> 00:00:55,015 donderdag.” “Oh, nou, veertien dagen uitstel.” Dus zo, toen werd het 9 augustus, meer niet. 92 00:00:55,016 --> 00:00:55,387 Zo ging dat. 93 00:00:55,388 --> 00:00:55,855 Ja. 94 00:00:55,856 --> 00:00:55,982 Wil daar zo nog even op terugkomen. 95 00:00:55,982 --> 00:00:55,723 Maar, de, u woonde eh in Noord en en u wist de Fokkerfabrieken staan eh 96 00:00:55,724 --> 00:00:56,095 Ja, vlakbij. 97 00:00:56,096 --> 00:00:55,794 Hoe hoe beleefde u dat eh, te weten dat u zo dicht bij zo’n eh doel woonde? 98 00:00:55,795 --> 00:00:55,590 Ja, je weet alleen als er alarm komt dat dat het doel is, want het 99 00:00:55,590 --> 00:00:55,417 schijnt, dat hoorde ik dus van een, van iemand die, die ik ken. 100 00:00:55,417 --> 00:00:55,372 Hij zei: “Ja maar Jan, voor dat het bombardement in 101 00:00:55,372 --> 00:00:55,295 in in, op 17 juli, is Fokker wel eens eerder geraakt”. 102 00:00:55,295 --> 00:00:55,154 Maar wanneer wist hij ook niet precies. Dus. Altijd als het. 103 00:00:55,154 --> 00:00:55,077 ’t Was altijd voor de, voor de, voor de Fokkerfabriek. 104 00:00:55,077 --> 00:00:55,352 Maar ja, dat weet je. 105 00:00:55,353 --> 00:00:55,820 He? 106 00:00:55,821 --> 00:00:55,979 Dat, dat, dat is nou eenmaal zo. 107 00:00:55,979 --> 00:00:56,414 En eh. 108 00:00:56,415 --> 00:00:56,391 Als ’t alarm voorbij is ben je ook alles voorbij. 109 00:00:56,392 --> 00:00:56,603 Je gaat weer gewoon verder? 110 00:00:56,604 --> 00:00:56,687 ’t Leven gaat, ging altijd gewoon door. 111 00:00:56,687 --> 00:00:56,898 ’t Ging altijd gewoon door. 112 00:00:56,899 --> 00:00:56,352 Dat is wel merkwaardig, ja. Maar je wist als ’t alarm was, dan kneep je ‘m behoorlijk. Ja. Ja, mm? 113 00:00:56,352 --> 00:00:56,104 Kunt u zich dat nog herinneren, die, die keren dat ’t eh alarm afging? 114 00:00:56,104 --> 00:00:56,048 Ja, nou, dus net wat ik zei, heb, dat we een keertje 115 00:00:56,049 --> 00:00:56,025 werd er bij ons gebeld, want er was een brandbom? 116 00:00:56,026 --> 00:00:56,162 Want je zit altijd in spanning he? 117 00:00:56,163 --> 00:00:56,481 In, in, in, huis. 118 00:00:56,481 --> 00:00:56,575 Tot dat het sein Veilig wordt gegeven. 119 00:00:56,575 --> 00:00:56,722 Dan is ’t weer over, meteen over. 120 00:00:56,723 --> 00:00:57,158 En eh. 121 00:00:57,159 --> 00:00:57,349 Dus, ’t hele huis moest leeg. 122 00:00:57,349 --> 00:00:57,336 Nou, ja, ik zie ’t nog voor me, dat ’t hele huis 123 00:00:57,336 --> 00:00:57,280 leeggesleept wordt door de buren, allemaal geholpen. 124 00:00:57,281 --> 00:00:57,321 En ’t waren toch, geweest is, weet ik niet. 125 00:00:57,322 --> 00:00:57,490 En ‘k herinner me nog een ding. 126 00:00:57,491 --> 00:00:57,318 ’t Huis was helemaal leeg en m’n vader was ook toevallig thuis. 127 00:00:57,318 --> 00:00:57,326 Want m’n vader was schipper op de binnenvaart. 128 00:00:57,327 --> 00:00:57,228 Die was toevallig ook thuis. En ik zie ‘k m’n vader nog. 129 00:00:57,229 --> 00:00:57,077 ’t Licht brandde overal, met een lan, handlantaarn, brandend. 130 00:00:57,077 --> 00:00:57,342 En toen gingen ze dus. 131 00:00:57,342 --> 00:00:57,532 Moest ik inwendig wel lachen. 132 00:00:57,532 --> 00:00:57,658 Maar dat is uit de zenuwen, dat eh. 133 00:00:57,658 --> 00:00:57,869 Hij wist ook geen raad, he? 134 00:00:57,870 --> 00:00:57,953 Dat, dat, dat kan ik me nog herinneren. 135 00:00:57,953 --> 00:00:57,790 En toen het sein Veilig werd gegeven, Nee, toen, toen, toen de 136 00:00:57,791 --> 00:00:57,436 luchtbeschermingsdienst het sein Veilig gaf, kon het huis weer ingeruimd worden. 137 00:00:57,436 --> 00:00:57,337 En alles kwam weer op z’n plaats en dat vond ik zo mooi. 138 00:00:57,338 --> 00:00:57,250 Ook, alles, die, die waar, waar je door, als je naar de 139 00:00:57,251 --> 00:00:57,152 kerk ging, werd uitgemaakt, en nou staan ze pal voor je. 140 00:00:57,153 --> 00:00:56,841 Dat eh, dat was, was een leuke ervaring in die buurt. Ja. Heel erg leuk. Ja. 141 00:00:56,841 --> 00:00:56,892 Het huis werd leeggeruimd dat was omdat eh 142 00:00:56,892 --> 00:00:56,889 Omdat het bij de buren, was twee onder een dak. 143 00:00:56,890 --> 00:00:56,941 En die linnenkast stond tegen de muur aan. 144 00:00:56,941 --> 00:00:56,458 En er was een, de (gebaar), kunnen natuurlijk explosies veroorzaken, en branden veroorzaken. 145 00:00:56,458 --> 00:00:56,402 En daarom moest het huis leeg, van ons. Mja. Dat was 146 00:00:56,403 --> 00:00:56,304 Weet u nog, m moesten jullie daar ook eh, tijdelijk uit? 147 00:00:56,305 --> 00:00:56,762 Nee. 148 00:00:56,762 --> 00:00:56,204 Nee, want, nou alleen ik heb die nacht natuurlijk heb ik bij vriendjes geslapen op de Heggerankweg. 149 00:00:56,205 --> 00:00:56,064 En eh. Want ja, ’t moet toch weer helemaal ingeruimd worden. 150 00:00:56,064 --> 00:00:56,232 En ik was nog een jonge jongen. 151 00:00:56,233 --> 00:00:56,284 ‘k Moest weer naar school de volgende dag. 152 00:00:56,284 --> 00:00:56,645 Hoe gaat dat. 153 00:00:56,645 --> 00:00:56,974 Zo werkt dat he? 154 00:00:56,974 --> 00:00:56,950 En eh, zodoende sliep je dan bij je vriend thuis. 155 00:00:56,951 --> 00:00:57,386 En eh. 156 00:00:57,387 --> 00:00:57,854 Ja. 157 00:00:57,855 --> 00:00:58,077 Dat was het toch echt wel. 158 00:00:58,077 --> 00:00:58,010 Maar ja, dat was ieder bombardement was angstig hoor. 159 00:00:58,011 --> 00:00:58,179 Tenminste, ik vond het angstig. 160 00:00:58,180 --> 00:00:58,615 Ik eh. 161 00:00:58,616 --> 00:00:58,678 Ik weet ook nog goed dat de oorlog begon. 162 00:00:58,678 --> 00:00:59,071 ’s Nachts. 163 00:00:59,071 --> 00:00:59,336 Een uur of drie, vier. 164 00:00:59,336 --> 00:00:58,906 Vliegtuigen over en uit het raam kijken, zie je een hele hoop van die D, D2 heette dat. 165 00:00:58,907 --> 00:00:58,958 Dat waren die dubbelstaartige vliegtuigen. 166 00:00:58,958 --> 00:00:58,998 Daar waren van die hele snelle vliegtuigen. 167 00:00:58,999 --> 00:00:58,943 En die scheerden maar door de luchtruim heen en, nou 168 00:00:58,944 --> 00:00:58,920 ja, toen kwam het dat het dat het oorlog was, he? 169 00:00:58,921 --> 00:00:59,100 ’s Morgens om een uur of vier. 170 00:00:59,101 --> 00:00:59,355 En die-die vliegtuigen. 171 00:00:59,355 --> 00:00:59,566 Ja, ’t is wel vreemd en ts. 172 00:00:59,567 --> 00:00:59,778 Geschoten werd er nog niet. 173 00:00:59,779 --> 00:00:59,659 Maar ’t waren Hollandse vliegtuigen die in de lucht zaten. 174 00:00:59,659 --> 00:00:59,795 En m’n broer, die werd opgeroepen. 175 00:00:59,796 --> 00:00:59,975 Die moest meteen de dienst in. 176 00:00:59,976 --> 00:00:59,610 Of liever, die was in dienst, die was, die was, de mobilisatie was natuurlijk al. 177 00:00:59,611 --> 00:01:00,046 En eh. 178 00:01:00,047 --> 00:00:59,542 Die moest terug naar de kazerne. En, en dat zijn de beelden dus van, van dat moment hè? En eh. 179 00:00:59,543 --> 00:00:59,530 Ja, dat was heel erg spannend en en zenuwachtig. 180 00:00:59,530 --> 00:00:59,720 En zaterdag, dat weet ik nog. 181 00:00:59,720 --> 00:00:59,408 Is m’n vader toch de stad ingegaan, die is gaan, die is naar de stad gegaan, 182 00:00:59,408 --> 00:00:59,096 wilde kijken naar de kazerne, was in de marinekazerne en om te kijken of m’n 183 00:00:59,096 --> 00:00:58,794 broer, of z’n zoon en z’n zoon, onze, m’n oudste broer daar was, enzovoort. 184 00:00:58,795 --> 00:00:58,771 Dus ’t was allemaal spanning, spanning, spanning. 185 00:00:58,772 --> 00:00:59,026 Oorlog, oorlog, oorlog. 186 00:00:59,026 --> 00:00:58,906 Bovendien had je nog een vliegveldje vlak bij de, de NDSM. 187 00:00:58,906 --> 00:00:58,893 Dat waren, dat waren toen voor zweefvliegtuigen. 188 00:00:58,893 --> 00:00:58,602 Later hebben de Duitsers het gebruikt voor vliegtuigen voor ‘t opschieten. 189 00:00:58,603 --> 00:00:58,803 Dus ’t was, was wel angstig. 190 00:00:58,804 --> 00:00:58,866 Als ‘t, als ’t alarm was, was ’t angstig. 191 00:00:58,866 --> 00:00:59,333 Ja. 192 00:00:59,334 --> 00:00:59,652 Iedere keer weer. 193 00:00:59,652 --> 00:00:59,874 Tenminste ik ervaarde dat. 194 00:00:59,874 --> 00:01:00,299 Ik, ik. 195 00:01:00,299 --> 00:01:00,147 Maar dat heb ik altijd gehouden ook toen ik in Duitsland zat. 196 00:01:00,147 --> 00:01:00,433 Enorm veel spanning. 197 00:01:00,433 --> 00:01:00,900 Ja. 198 00:01:00,901 --> 00:01:00,920 Maar als ’t voorbij is ja dan leefde je weer. 199 00:01:00,920 --> 00:01:00,960 Dan ging je weer met je vrienden op de ggg. 200 00:01:00,961 --> 00:01:01,396 Ik de. 201 00:01:01,397 --> 00:01:01,095 Der was ook de, de avondwake, na achten mocht je niet meer in de straat op. 202 00:01:01,096 --> 00:01:00,997 Maar ik kwam ’s avonds denk ik pas om half twaalf thuis. 203 00:01:00,998 --> 00:01:00,771 Want ik was dan bij een vriend thuis, die woonde op de Heggerankweg. 204 00:01:00,772 --> 00:01:00,609 En dan om half twaalf ging ik naar huis, stiekem stiekem, bang 205 00:01:00,610 --> 00:01:00,415 dat er iemand uit een portiek komt met een (gebaar schietgeweer). 206 00:01:00,416 --> 00:01:00,638 Maar dat is nooit gebeurd. 207 00:01:00,638 --> 00:01:00,678 Maar je was, je leefde wel altijd in angst. 208 00:01:00,679 --> 00:01:00,698 Ben in oorlogstijd ook nog op dansen geweest. 209 00:01:00,698 --> 00:01:00,909 Bij Liebrecht’s, in de Nes. 210 00:01:00,910 --> 00:01:00,608 We hebben twee danslessen gehad en toen werd het verboden door de overheid. 211 00:01:00,609 --> 00:01:00,703 Dus da dat, ‘t leven ging altijd door. 212 00:01:00,703 --> 00:01:01,074 Altijd door. 213 00:01:01,075 --> 00:01:01,542 Ja. 214 00:01:01,543 --> 00:01:01,615 En ook de pleziertjes, ging altijd door. 215 00:01:01,616 --> 00:01:01,101 Dat dat. Als ’t voorbij is, dan is de spanning ook weg. Ja. Dat was ‘t toch wel een beetje, ja. 216 00:01:01,101 --> 00:01:01,077 Gingen jullie ook wel eens de schuilkelder eh in? 217 00:01:01,078 --> 00:01:01,503 Dat is? 218 00:01:01,503 --> 00:01:00,956 Er waren geen schuilkelders, maar na dat bombardement, toen zijn er nog, dat bewuste bombardement, 219 00:01:00,956 --> 00:01:00,537 zijn er nog verschillende keren ’s alarm geweest en niemand durfde in huis te blijven. 220 00:01:00,537 --> 00:01:00,257 Want ja, ‘t ervaring van het instorting overal van die huizen, enzovoort? 221 00:01:00,257 --> 00:01:00,254 Wat hebben mijn, mijn, mijn, mijn vader gedaan? 222 00:01:00,255 --> 00:01:00,359 Een man die potig was, en m’n broers? 223 00:01:00,360 --> 00:01:00,518 Die hebben een greppel gegraven. 224 00:01:00,518 --> 00:00:59,949 We woonden op de Floraweg. Dat was, daar had je de dijk en aan de overkant had je de Buiksloterdijk. 225 00:00:59,950 --> 00:00:59,755 Daar een gg gang gemaakt zodat we met z’n allen in gg, in konden. 226 00:00:59,756 --> 00:00:59,615 En m’n vader wist balken te veroveren en, en dat eroverheen. 227 00:00:59,615 --> 00:00:59,452 Een beetje aarde en dat was als alarm ging, gingen we daar in. 228 00:00:59,453 --> 00:00:59,600 Maar dats van korte duur geweest. 229 00:00:59,601 --> 00:00:59,716 Ik heb het niet helemaal meegemaakt. 230 00:00:59,716 --> 00:00:59,692 Want later ging ik naar Duitsland natuurlijk, te. 231 00:00:59,693 --> 00:00:59,220 Maar dat was, niemand durfde thuis te blijven en nou, niet, vele mensen gingen ook logeren. 232 00:00:59,221 --> 00:00:59,218 M’n moeder en ik hebben ook een paar dagen naar 233 00:00:59,219 --> 00:00:59,142 Noord-Holland ggaan, naar een oom van me, in Avenhorn. 234 00:00:59,142 --> 00:00:59,545 Ome Dirk. 235 00:00:59,546 --> 00:00:59,362 En daar hebben we ook een paar dagen gelogeerd, om bij te komen. 236 00:00:59,362 --> 00:00:58,986 En m’n moeder had natuurlijk wat nodig om bij te komen, doo zusje dood, enzovoort. 237 00:00:58,986 --> 00:00:58,642 En eh, nou ja, nog de gedachte ja, je z, je zoon die gaat ook straks weg enzov. 238 00:00:58,642 --> 00:00:58,971 Dus dat was, de. 239 00:00:58,971 --> 00:00:59,225 Maar dat was overal zo. 240 00:00:59,225 --> 00:00:59,180 Iedereen ging deruit, ging overal logeren want tat. 241 00:00:59,180 --> 00:00:59,124 En dat is natuurlijk later afgezakt, dat is logisch. 242 00:00:59,125 --> 00:00:59,368 Dan komt dat weer terug. 243 00:00:59,369 --> 00:00:59,089 Maar er zijn natuurlijk nog wel een paar bombardementen geweest in Noord. 244 00:00:59,089 --> 00:00:58,873 Dat is die bewuste zondag, na, na, na, de, dat was 25, 25 juli, ja. 245 00:00:58,873 --> 00:00:58,635 Ja, m’n zusje zou 24 juli zou ze jarig geweest zijn, 25 juli, zondag. 246 00:00:58,636 --> 00:00:58,911 Ik was op ’t kerkhof. 247 00:00:58,912 --> 00:00:59,187 Ook een bombardement. 248 00:00:59,188 --> 00:00:59,089 Toen is de Stephanuskerk onder andere getroffen en op de 249 00:00:59,090 --> 00:00:58,874 Heggerankweg, op de Kamperfoelieweg zijn een paar huizen getroffen. 250 00:00:58,874 --> 00:00:58,797 Want de familie Appelman, die daar in die lijst stond? 251 00:00:58,797 --> 00:00:58,517 Ik ken ze alleen bij naam, maar ik, ik heb van kennissen gehoord, ja die. 252 00:00:58,517 --> 00:00:58,312 Er was een moeder met een kindje van een maand oud en die stonden. 253 00:00:58,312 --> 00:00:58,267 Je ging, je ging altijd onder de trap schuilen, he? 254 00:00:58,267 --> 00:00:58,393 En die stond onder de trap gestaan. 255 00:00:58,393 --> 00:00:58,390 Maar er zijn in dat gezin wel drie mensen dood. 256 00:00:58,391 --> 00:00:58,346 Die moeder met dat kindje en nog iemand uit dat ge. 257 00:00:58,346 --> 00:00:58,482 Dus dat zijn de beelden, van toen. 258 00:00:58,483 --> 00:00:58,213 Die angsten bij bombardementen, dat was, was heel hevig, was heel hevig. 259 00:00:58,214 --> 00:00:58,511 Ja, was heel hevig. 260 00:00:58,511 --> 00:00:57,974 Ja. Maar ja, dat is natuurlijk de situatie van toen. En dan krijg je de begrafenis. Nou ja, goed. 261 00:00:57,975 --> 00:00:58,389 Mag ik u 262 00:00:58,390 --> 00:00:58,857 Ja. 263 00:00:58,858 --> 00:00:59,090 Mag ik u, mag ik u vragen 264 00:00:59,091 --> 00:00:59,558 Ja? 265 00:00:59,559 --> 00:00:59,631 naar eh, naar de, de 17e eh, juli? (xxx) 266 00:00:59,632 --> 00:01:00,046 17 juli. 267 00:01:00,047 --> 00:01:00,119 Weet ‘t, ’t was een prachtige mooie dag. 268 00:01:00,120 --> 00:01:00,459 Hele mooie dag. 269 00:01:00,460 --> 00:01:00,554 Niet te warm, maar ’t zonnetje scheen. 270 00:01:00,554 --> 00:01:00,252 ’t Was heerlijk. Heerlijk. En m’n zusje die ging om half negen de deur uit, 271 00:01:00,253 --> 00:01:00,464 blauw gebloemd zomerjurkje. 272 00:01:00,465 --> 00:01:00,890 Nou ja. 273 00:01:00,890 --> 00:01:00,887 Ging bij wijze van spreken zingend de deur uit. 274 00:01:00,888 --> 00:01:00,768 Ze ging naar dokter Haga, daar werkte ze voor halve dagen. 275 00:01:00,768 --> 00:01:01,235 He? 276 00:01:01,236 --> 00:01:01,223 Als bellemeisje en een beetje in de huishouding. 277 00:01:01,223 --> 00:01:01,124 Tegenwoordig noemen ze dat geloof ik, doktersassistente. 278 00:01:01,125 --> 00:01:01,208 Maar, die werkte daar voor halve dagen. 279 00:01:01,208 --> 00:01:01,067 En eh, ik moest naar de GGD op de Wingerdweg, want mijn zzz, 280 00:01:01,067 --> 00:01:00,894 andere zuster, die was tramconductrice geworden, ook gedwongen. 281 00:01:00,894 --> 00:01:00,753 En dat was een verschrikking, die moest ik ziek gaan melden. 282 00:01:00,753 --> 00:01:00,345 En ik ging, ik ben naar de Heggerankweg, naar de wwWingerdweg gegaan daar bij de GGD. 283 00:01:00,345 --> 00:01:00,364 En ik ben daar koud binnen en het alarm gaat. 284 00:01:00,364 --> 00:01:00,831 En. 285 00:01:00,832 --> 00:01:00,562 Wat er gebeurd is, weet ik niet, door de luchtdruk misschien, ’t plafond 286 00:01:00,563 --> 00:01:00,358 stortte in en ik werd onder de kalk en onder het water, enzovoort. 287 00:01:00,358 --> 00:01:00,409 Zo ben ik naar huis gegaan, gerend. En eh. 288 00:01:00,409 --> 00:01:00,460 En dat gebouw, de het dak stortte hal half 289 00:01:00,460 --> 00:01:00,511 Van het, van de GGD, Geneeskundige Dienst. 290 00:01:00,511 --> 00:01:00,081 Daar moest ik mijn andere zuster ziek melden omdat zij natuurlijk dienst had. Nou, dus. 291 00:01:00,082 --> 00:01:00,005 Daar waren nog meer mensen in dat gebouw, neem ik aan? 292 00:01:00,005 --> 00:00:59,714 Natuurlijk er zaten een hele hoop, maar ’t is niet door een bom getroffen. 293 00:00:59,715 --> 00:00:59,659 ’t Is ingestort misschien door luchtdruk, enzovoort. 294 00:00:59,660 --> 00:00:59,989 Dat neem ik aan. 295 00:00:59,989 --> 00:00:59,837 En daardoor viel ook het plafond, het kalk over me heen en eh 296 00:00:59,837 --> 00:00:59,632 zeker ’t waterreservoir, tank geweest, waardoor ik nat thuis kwam. 297 00:00:59,632 --> 00:00:59,683 Dus kleren ge omge, en toen kwam de angst. 298 00:00:59,683 --> 00:00:59,990 Ja, nou m’n zusje. 299 00:00:59,991 --> 00:00:59,732 Want je hoorde alleen maar, je hoorde, je kon nergens komen, je hoorde. 300 00:00:59,733 --> 00:00:59,367 Er moet op de Meeuwenlaan op gegeven, moeten zoveel bommen, enzovoort, enzovoort. 301 00:00:59,368 --> 00:00:59,686 Dus je hoorde ‘t. 302 00:00:59,686 --> 00:01:00,068 “God, Jan”. 303 00:01:00,069 --> 00:01:00,205 Ja, goed, ik heb de fiets genomen. 304 00:01:00,206 --> 00:00:59,851 Ik had zelf nog geen fiets, fiets van m’n zuster genomen en ik ben gaan fietsen. 305 00:00:59,851 --> 00:01:00,051 Maar ik kon daar niet komen. 306 00:01:00,052 --> 00:01:00,124 Helemaal niet mogelijk om daar te komen. 307 00:01:00,125 --> 00:00:59,717 En je hoorde alleen de gewonden, die werden allemaal naar Amsterdam gebracht naar het 308 00:00:59,717 --> 00:00:59,266 Binnengasthuis en ik meen, het Maagdenhuis, althans, ik ben in twee ziekenhuizen geweest. 309 00:00:59,266 --> 00:00:58,826 Maar ‘t, ’t en, en Antonie, emm, mm, Binnengasthuis en, en overal lagen daar die zieken. 310 00:00:58,826 --> 00:00:58,396 En daar, daar, daar was ook een zekere mevrouw Haga, dat is de vrouw dus van de dokter. 311 00:00:58,397 --> 00:00:58,181 En ik vroeg aan mevrouw Haga: “Weet u waar m’n zusje is?” Toen zegt 312 00:00:58,181 --> 00:00:57,976 ze nou: “Ik weet alleen, ze lag boven op me en meer weet ik niet.” 313 00:00:57,976 --> 00:00:58,059 Nee, dus, daar werd ik dus niet wijzer. 314 00:00:58,059 --> 00:00:58,056 Dus verder gekeken, maar ik ze, vond haar niet. 315 00:00:58,057 --> 00:00:57,606 Dus ik weer op de fiets terug met de pont over en ik kwam toen terecht op de Fazantenweg. 316 00:00:57,606 --> 00:00:57,550 Halverwege en hal, verder kon ik niet komen, want ’t 317 00:00:57,551 --> 00:00:57,516 eind van de Fazantenweg daar was die bom gevallen. 318 00:00:57,517 --> 00:00:57,664 Daar was het huis van die dokter. 319 00:00:57,665 --> 00:00:57,203 En een apotheek, geloof ik. Het was totaal in puin. En. Daar heb ik gestaan, in angst. En. 320 00:00:57,204 --> 00:00:57,565 Was u alleen? 321 00:00:57,565 --> 00:00:57,915 Ik was alleen. 322 00:00:57,915 --> 00:00:57,774 Ja, met een hoop mensen tuurlijk om me heen, die staan daar. 323 00:00:57,774 --> 00:00:57,996 Maar je mocht niet verder. 324 00:00:57,996 --> 00:00:57,801 En op een gegeven moment zie ik dat daar, de, die doeken der wer. 325 00:00:57,802 --> 00:00:57,629 En toen zag ik aan ‘t gebloemde jurkje wat ze aan, dat m’n mijn 326 00:00:57,629 --> 00:00:57,391 zusje aan kop en kont werd ge (?) en in een vrachtwagen werd gedumpt. 327 00:00:57,392 --> 00:00:57,219 Nou, dat, dat, dat, dat was natuurlijk een vreselijke ervaring. 328 00:00:57,219 --> 00:00:56,960 Ik ben kwaad geweest, ik ben geteer gegaan tegen die mensen in uniform. 329 00:00:56,961 --> 00:00:56,958 Want alles wat uniform was, was niet goed toen. 330 00:00:56,959 --> 00:00:56,946 Da da misschien van de Landwacht of wat dan ook. 331 00:00:56,946 --> 00:00:56,933 Maar daar ben ik vreselijk tegen te keer gegaan. 332 00:00:56,933 --> 00:00:57,219 Maar dat hielp niet. 333 00:00:57,219 --> 00:00:57,035 Toen werd ik door een meneer en mevrouw Van ’t Hof, dat waren de 334 00:00:57,035 --> 00:00:56,787 latere schoonouders van m’n oudste broer, werd ik naar binnen gehaald. 335 00:00:56,787 --> 00:00:57,116 “Jan kom binnen” 336 00:00:57,116 --> 00:00:57,199 En die hebben mij tot bedaren gebracht. 337 00:00:57,199 --> 00:00:57,271 Ja, wat nou, ik weet nou dat ze dood is. 338 00:00:57,272 --> 00:00:57,451 Hoe moet ik dat thuis brengen? 339 00:00:57,452 --> 00:00:57,396 “Jan, dat moet je niet zelf doen, moet je niet zelf. 340 00:00:57,397 --> 00:00:57,501 Ga maar naar de pastorie”, enzovoort. 341 00:00:57,502 --> 00:00:57,264 Dus ik naar de pastorie op de Kamperfoelieweg, naar de Stephanuskerk. 342 00:00:57,265 --> 00:00:57,401 Ik vertel het verhaal aan pastoor. 343 00:00:57,402 --> 00:00:57,421 Hij zegt: “Nou, blijf jij maar rustig zitten. 344 00:00:57,421 --> 00:00:57,600 Ik ga wel naar je moeder toe”. 345 00:00:57,601 --> 00:00:57,951 En, zo doende. 346 00:00:57,951 --> 00:00:58,205 En dat hoorde ik later. 347 00:00:58,205 --> 00:00:58,224 Hij belde an en m’n moeder doet de deur open. 348 00:00:58,224 --> 00:00:58,040 Die zegt: “Nou pastoor, dan hoeft u mij niks meer te vertellen”. 349 00:00:58,040 --> 00:00:58,283 Die had het meteen door. 350 00:00:58,284 --> 00:00:58,378 Nou ja, later ben ik dus thuisgekomen. 351 00:00:58,378 --> 00:00:58,301 Mijn vader was schipper en die kwam uit Noord-Holland. 352 00:00:58,301 --> 00:00:57,978 En toen die in ha, in de eeeh in de eh sluizen van IJmui, van Purmerend kwam, 353 00:00:57,979 --> 00:00:57,603 toen hoorde we berichten van “Amsterdam gebombardeerd en oh” enzovoort, enzovoort. 354 00:00:57,603 --> 00:00:57,376 Dus hij had al de zenuwen, en die wist niet hoe gauw hij thuis moest 355 00:00:57,377 --> 00:00:57,204 komen met die boot, maar die gaat niet harder als dat hij gaat. 356 00:00:57,204 --> 00:00:56,860 En die is tuurlijk toen in Buiksloot, daar was de werf, daar heeft hij z’n oude 357 00:00:56,860 --> 00:00:56,484 boot neergelegd en naar huis gekomen en die heeft het toen ook ervaren natuurlijk. 358 00:00:56,484 --> 00:00:56,321 Dus was ook heel wat. En nou, hoe is ’t met m’n zusje geweest? 359 00:00:56,322 --> 00:00:56,352 Dat hoorde ik dan van de familie Van ’t Hof. 360 00:00:56,352 --> 00:00:56,478 Dat, ze liep op de Fazantenweg, he? 361 00:00:56,478 --> 00:00:56,433 Om naar, naar het huis te, toen ging net het alarm. 362 00:00:56,433 --> 00:00:56,324 Toen zegt: “Kom binnen, kom binnen, Greetje, kom binnen.” 363 00:00:56,324 --> 00:00:56,236 “Nee, ik ben er zo.” Dus die is naar die dienst gegaan. 364 00:00:56,237 --> 00:00:56,117 Moet koud binnen geweest zijn en die bommen zijn gevallen. 365 00:00:56,117 --> 00:00:56,584 Ja. 366 00:00:56,585 --> 00:00:56,796 Dats, moet zo gebeurd zijn. 367 00:00:56,797 --> 00:00:56,613 En achteraf blijkt, tenminste volgens de verhalen, zij heeft een 368 00:00:56,613 --> 00:00:56,461 balk in haar nek gehad, dus ze is sste, op slag dood geweest. 369 00:00:56,461 --> 00:00:56,640 Ze was ook niet verminkt, ook. 370 00:00:56,641 --> 00:00:56,542 Dat was natuurlijk al wel prettig, voor de nabestaanden. 371 00:00:56,543 --> 00:00:57,010 Ja. 372 00:00:57,011 --> 00:00:56,699 En die, die, die lijken die gingen allemaal naar de Zuiderkerk in Amsterdam. 373 00:00:56,699 --> 00:00:57,006 En daar werden ze. 374 00:00:57,007 --> 00:00:56,780 Want die kerk werd niet meer gebruikt als kerk, en daar werden ze op 375 00:00:56,781 --> 00:00:56,565 de vloer, s, mm, laken derover en dan werden ze allemaal in gelegd. 376 00:00:56,565 --> 00:00:56,242 En daar komt dan een, een lijkschouwer en die constateert dat iemand dood is. 377 00:00:56,243 --> 00:00:56,358 Staat ook in de overlijdensakte, he? 378 00:00:56,358 --> 00:00:55,864 Overleden bevonden om 14 uur 30 pas overleden bevonden, terwijl negen uur ze was al dood dus. 379 00:00:55,865 --> 00:00:55,660 Maar dat is dus de lijkschouwer die dat op dat moment constateert. 380 00:00:55,660 --> 00:00:55,155 En dat wordt de datum en ’t uur, dat wordt aangehouden in een overlijdensakte. Dus. Ja, en eh. 381 00:00:55,156 --> 00:00:55,089 Mo, ’t moment dat, dat u eh eeeh, a, zag dat zij werd 382 00:00:55,090 --> 00:00:55,547 Mmm? 383 00:00:55,547 --> 00:00:55,758 opgepakt? Wa, Waar stond u? 384 00:00:55,759 --> 00:00:56,066 Op de Fazantenweg. 385 00:00:56,067 --> 00:00:55,872 Halverwege de Fazantenweg, want da, da, daa, er werd daar, verder 386 00:00:55,873 --> 00:00:55,646 mochten we niet komen, want daar zo wa, waren al die huizen in puin. 387 00:00:55,647 --> 00:00:56,114 En. 388 00:00:56,115 --> 00:00:56,283 Dat was een, was een heel naar. 389 00:00:56,284 --> 00:00:55,993 Daar sta je maar te staan en maar te wachten tot dat je ziet en dan op een 390 00:00:55,994 --> 00:00:55,756 gegeven moment zag je toch aan, aan, aan de kleding, dat bloem, blauw 391 00:00:55,757 --> 00:00:55,413 gebloemd jurkje, dat zij in de vrachtwagen werd gedumpt en natuurlijk allemaal. 392 00:00:55,413 --> 00:00:54,940 Naar het verhaal wat in het boek staat, bleek dat alleen bij dokter Haga al 29 doden waren. 393 00:00:54,941 --> 00:00:55,056 Dus die wachtkamer zat vol daar, he? 394 00:00:55,056 --> 00:00:54,818 Dus dat is een, heel naar, heel naar, dat is verschrikkelijk geweest. 395 00:00:54,819 --> 00:00:54,945 Ja. Maar ja. Het leven ging verder. 396 00:00:54,945 --> 00:00:54,878 We. Zij werd eh naar de kerk, eh Zuiderkerk gebracht? 397 00:00:54,879 --> 00:00:55,293 Daar ja. 398 00:00:55,294 --> 00:00:55,249 En waar, waar ging hoe, hoe ging u daar eh naartoe? 399 00:00:55,249 --> 00:00:55,514 Nou, ik ben daar, ben. 400 00:00:55,514 --> 00:00:55,373 Nou ja, goed,zondags werd ‘t, kon je, kon je daar heen gaan. 401 00:00:55,373 --> 00:00:55,392 Ben ik er nog geweest om te kijken, laken en. 402 00:00:55,392 --> 00:00:55,475 Dan zie je haar liggen daar natuurlijk. 403 00:00:55,475 --> 00:00:55,494 Das niet zo leuk allemaal, maar ’t is wel zo. 404 00:00:55,494 --> 00:00:55,929 En eh. 405 00:00:55,930 --> 00:00:55,532 Ja, en dan, werd ze woensdag werd het lijk vrijgegeven, woensdagavond kwam ze thuis. 406 00:00:55,533 --> 00:00:55,595 En donderdagmorgen was er de uitvaartmis. 407 00:00:55,595 --> 00:00:55,325 Volle kerk, bstikkevol en er waren nog twee kisten stonden, want ja, der 408 00:00:55,326 --> 00:00:55,078 er waren uit de Ritaparochie, die kerk was, daar kon geen uitvaartmis. 409 00:00:55,078 --> 00:00:55,172 Er is een lied, dat is me bijgebleven. 410 00:00:55,172 --> 00:00:55,041 Er was daar een jongenskoor, waar ik als jongen ook lid van 411 00:00:55,042 --> 00:00:54,933 was geweest, en dat zong een Nederlands lied en dat ging. 412 00:00:54,933 --> 00:00:55,091 Dat was een gebed voor vrede en. 413 00:00:55,091 --> 00:00:54,651 Dat, dat vergeet ik nooit, dat heeft zo’n indruk gemaakt en het was doodstil in de kerk. 414 00:00:54,651 --> 00:00:54,510 De, dat gebed voor de vrede, dat is ontzettend mooi geweest. 415 00:00:54,510 --> 00:00:54,027 Het was dus daardoor ook een mooie dienst. Ja, en dan krijg je de begrafenis op het kerkhof. 416 00:00:54,027 --> 00:00:53,875 Daar stond een afgevaardigde van het, van ’t gemeentebestuur. 417 00:00:53,875 --> 00:00:53,915 Die wilde, geloof ik, een toespraak houden. 418 00:00:53,916 --> 00:00:53,390 Maar de gggg, eeeeh, ja dat was natuurlijk allemaal een beetje van de verkeerde kant natuurlijk. 419 00:00:53,391 --> 00:00:53,250 Toen is de eh de uitvaarder zoals gezegt: “Nee, bij een, bij 420 00:00:53,250 --> 00:00:53,077 een katholiek begrafenis wordt er nooit gesproken bij het graf. 421 00:00:53,077 --> 00:00:53,224 Dat doet, dat wordt niet gedaan”. 422 00:00:53,225 --> 00:00:53,586 Dus dat niet. 423 00:00:53,586 --> 00:00:53,220 Ze kwamen alleen de ouders condoleren met het verlies van hun dochter, meer niet. 424 00:00:53,221 --> 00:00:52,770 Nou, ja, dat is de uitvaart geweest, dat is de begrafenis geweest en dan ga je naar huis. 425 00:00:52,770 --> 00:00:53,035 En dan is het voorbij. 426 00:00:53,035 --> 00:00:52,830 Kunt u daar eens wat over vertellen? Toen jullie weer thuis waren? 427 00:00:52,830 --> 00:00:52,795 Ja, allemaal ter neer geslagen, ter neer geslagen. 428 00:00:52,796 --> 00:00:52,879 En en, njaa, een bijkomstigheid was er. 429 00:00:52,879 --> 00:00:53,314 Je ha. 430 00:00:53,315 --> 00:00:53,601 Er was geen gas ook. 431 00:00:53,601 --> 00:00:53,118 Er was meteen een gaarkeuken opgericht en dat is weer die solidariteit van die mensen, want. 432 00:00:53,118 --> 00:00:52,816 Mijn zusje was de enige uit die buurt, uit die parochie, die getroffen was. 433 00:00:52,817 --> 00:00:52,676 En wij hoefden nooit in de rij te staan voor eten want, dat. 434 00:00:52,676 --> 00:00:52,770 Familie heeft veel te veel meegemaakt. 435 00:00:52,770 --> 00:00:52,479 Voor ons werd gezorgd met ’t eten. Gehaa, gebracht door de buren. Da, kij. 436 00:00:52,480 --> 00:00:51,911 Weer die solidariteit, he? En dat, dat, dat maakt altijd grote indruk , heel grote indruk. Ja. Jaaa. 437 00:00:51,912 --> 00:00:51,514 En, en, en uw ouders? Hoe eh, Waar, wat, ke. Wat. Praten die daarover bij voorbeeld? 438 00:00:51,515 --> 00:00:51,416 Jaaa, da, daar zal veel over gesproken zijn, maar, eehh. 439 00:00:51,417 --> 00:00:51,329 Mijn vader moet weer werken en die moet varen, die moet 440 00:00:51,330 --> 00:00:51,253 weer zijn vrachtjes doen, want er moet wel geld komen. 441 00:00:51,253 --> 00:00:51,688 En eh. 442 00:00:51,689 --> 00:00:51,558 Die was verantwoordelijk toe voor de vrachten die die deed. 443 00:00:51,559 --> 00:00:51,396 Want als er geen, geen, geen vracht was, was er ook geen geld. 444 00:00:51,397 --> 00:00:51,864 He? 445 00:00:51,865 --> 00:00:52,300 En eh. 446 00:00:52,301 --> 00:00:52,042 Zelfs als het vriest, dan had hij nooit geen geld, want dan lag er ijs. 447 00:00:52,043 --> 00:00:51,998 En sociale dienst was er voor hem niet bij, dus eh. 448 00:00:51,998 --> 00:00:51,953 Kreeg hij vergunning water te vegen op de grachten. 449 00:00:51,953 --> 00:00:52,388 En de. 450 00:00:52,389 --> 00:00:52,429 En zo doende kwam hij toch aan z’n trekken? 451 00:00:52,430 --> 00:00:52,727 Zo werkte dat toen. 452 00:00:52,727 --> 00:00:53,173 Maar. 453 00:00:53,174 --> 00:00:53,428 Ja, dat was natuurlijk. 454 00:00:53,428 --> 00:00:53,479 Maar daarnaast kregen ze de zorg voor mij. 455 00:00:53,479 --> 00:00:53,530 Want ze wisten: “Ik moest naar Duitsland”. 456 00:00:53,530 --> 00:00:53,090 Dat was verschrikkelijk. M’n vader heeft nog geprobeerd om bij, bij m’n ooms in, in, in. 457 00:00:53,090 --> 00:00:52,842 Want ik heb daar een oom en drie neven wonen, alle vier boer, om daar. 458 00:00:52,842 --> 00:00:53,021 Maar die durfden het niet aan. 459 00:00:53,022 --> 00:00:52,891 Ikzelf heb het ook nog geprobeerd, allemaal in die periode. 460 00:00:52,892 --> 00:00:52,505 Ik had een collega op de Rijksverzekeringsbank: “Je moet eens praten met m’n vader, 461 00:00:52,505 --> 00:00:52,097 die woont op de Slatuinenweg?” Ik geloof 65, die zat er zeker in de ondergrondse, he? 462 00:00:52,097 --> 00:00:52,094 En daar ben ik mee gaan praten en nou ja, goed. 463 00:00:52,095 --> 00:00:52,456 Hij zegt, ja. 464 00:00:52,456 --> 00:00:52,186 En die had een boer voor me in Groningen, dat kostte 10 gulden per week. 465 00:00:52,187 --> 00:00:52,131 Tien gulden per week, nou, kan je nagaan wat dat is. 466 00:00:52,132 --> 00:00:52,097 Ik verdiende, ik verdiende zelf maar 25 gulden per 467 00:00:52,098 --> 00:00:52,053 week, dus kan je na gaan wat 10 gulden per week is? 468 00:00:52,053 --> 00:00:52,520 He? 469 00:00:52,521 --> 00:00:52,988 En. 470 00:00:52,989 --> 00:00:53,115 Ik denk: “Ja, wie moet dat betalen? 471 00:00:53,115 --> 00:00:52,749 Bovendien dacht ik “Nee, ik moet er een punt achter zetten”, want het was wel zo. 472 00:00:52,750 --> 00:00:52,790 Wanneer jij niet kwam, dan kwamen ze thuis. 473 00:00:52,791 --> 00:00:52,895 “Waar is die zoon” en die is er niet. 474 00:00:52,896 --> 00:00:52,915 En ze zien een andere zoon, dan nemen ze die. 475 00:00:52,915 --> 00:00:53,073 Ik denk, dat kan ik nooit maken. 476 00:00:53,073 --> 00:00:52,568 Want stel je voor, dat die dan wordt getroffen in dat bombardement in Duitsland waar die komt. 477 00:00:52,569 --> 00:00:52,460 Dan moet ik m’n hele leven met die schuldgevoelens lopen. 478 00:00:52,460 --> 00:00:52,383 Want hij is voor mij gepakt om naar Duitsland te gaan. 479 00:00:52,383 --> 00:00:51,857 Dus ik heb gezegd: “Dat kan niet. Ik moet gaan”. Ik moet gaan. Dus zo doende is dat dan gekomen. 480 00:00:51,858 --> 00:00:51,385 Dan sta je ‘s morgens, ’s maandagsmorgens 9 augustus, ’s morgens om zes uur op het station. 481 00:00:51,386 --> 00:00:51,181 Vol met, helemaal vol met jongemannen, van mijn leeftijd, allemaal 482 00:00:51,181 --> 00:00:50,805 negentienjarigen, bepakt en bezakt, te wachten op die trein die naar Berlijn ging. 483 00:00:50,805 --> 00:00:50,375 Hardstikke vol en daar werd je ingeladen. En zo ging je naar Berlijn toe. Ja. Ja, dats. 484 00:00:50,376 --> 00:00:50,331 En, en eigenlijk had u al onderweg zullen zijn, he? 485 00:00:50,331 --> 00:00:50,553 Ik had al onderweg. Hoezo? 486 00:00:50,553 --> 00:00:50,764 U had eigenlijk al eerder ? 487 00:00:50,765 --> 00:00:50,485 Ja, ik had al een, een eh, een eh, een week eerder had, was de bedoeling. 488 00:00:50,485 --> 00:00:50,386 Maar goed, toen heb ik dus14 dagen uitstel gekregen toen 489 00:00:50,387 --> 00:00:50,320 daar dan kwam, toen ze die brief van de dokter lazen. 490 00:00:50,321 --> 00:00:50,553 Wanneer is de begrafenis? 491 00:00:50,554 --> 00:00:50,840 Sa, nou, 9 augustus. 492 00:00:50,840 --> 00:00:51,243 Punt uit. 493 00:00:51,244 --> 00:00:51,498 Ik heb, ‘k heb het nog. 494 00:00:51,498 --> 00:00:51,442 Dat papier, waar dat ’t staat dat ik opgeroepen werd 495 00:00:51,443 --> 00:00:51,376 om als Rustungsarbeiter in Deutschland und enzovoort. 496 00:00:51,377 --> 00:00:51,716 Dat heb ik nog. 497 00:00:51,717 --> 00:00:51,682 Hoe heeft u die tijd eeeh, tussen de begrafenis en 498 00:00:51,683 --> 00:00:51,606 uw eigen vertrek be, zat nog ongeveer anderhalve week? 499 00:00:51,606 --> 00:00:52,073 Ja. 500 00:00:52,074 --> 00:00:52,509 Eeehm, 501 00:00:52,510 --> 00:00:52,689 Ja, alleen maar zorgen om mij. 502 00:00:52,690 --> 00:00:52,517 Ben hier en daar de, afscheid wezen nemen bij familieleden, ik. 503 00:00:52,517 --> 00:00:52,109 Hier en daar kreeg ik een eigengebakken brood mee, want alles was schaars natuurlijk. 504 00:00:52,109 --> 00:00:52,544 En eh. 505 00:00:52,545 --> 00:00:52,350 Ik, tja kleren, je je w je je allemaal al erg schaars natuurlijk. 506 00:00:52,351 --> 00:00:51,975 Toen was de directeur van V&D in in in in in in de Kalverstraat, die had tegen m’n 507 00:00:51,975 --> 00:00:51,620 zzzuster gezegd: “Stuur hem maar eens hier, ga ik wel met hem in die zaak rond”. 508 00:00:51,620 --> 00:00:51,479 Want de verkoop van textiel was toen ook stilgezet, want dat 509 00:00:51,479 --> 00:00:51,370 was alleen maar voor slachtoffers van de oorlog in Noord. 510 00:00:51,370 --> 00:00:51,763 Enzovoort. 511 00:00:51,763 --> 00:00:51,643 Maar hij ging met mij daar in V&D in de Kalverstraat rond. 512 00:00:51,643 --> 00:00:51,480 Ik kon sokken kopen, ik kon ondergoed kopen, enzovoort, en de. 513 00:00:51,481 --> 00:00:51,703 Wat heb je nog meer nodig? 514 00:00:51,703 --> 00:00:51,829 Ja, ik heb eigenlijk een jas nodig. 515 00:00:51,829 --> 00:00:51,613 Hij belt naar Wollekamp op in de Vijzelstraat, daar mocht ik komen. 516 00:00:51,613 --> 00:00:51,696 Heb ik een splinternieuwe demi gekocht. 517 00:00:51,696 --> 00:00:51,758 En nja, dat heb ik wel aan hem te danken. 518 00:00:51,758 --> 00:00:51,638 En van hem, want hij was getrouwd met een Hollandse vrouw, 519 00:00:51,638 --> 00:00:51,390 Rosenmuller, bekende naam uit de fam, fam, van de familie Dreesmannen. 520 00:00:51,390 --> 00:00:51,676 En eh, toen zei hij. 521 00:00:51,676 --> 00:00:51,812 Toen ik, toen ik daar bij hem was. 522 00:00:51,813 --> 00:00:51,640 Hij zei: “Hier heb je een brief?” Hij zei: “Is voor m’n ouders. 523 00:00:51,640 --> 00:00:51,766 Dan heb jij eens een aanloopje om”. 524 00:00:51,766 --> 00:00:51,518 En die woonden in Berlijn, Berlijn Tiergarten, op Klopfsterstrasze 48. 525 00:00:51,518 --> 00:00:51,985 Ja. 526 00:00:51,986 --> 00:00:52,251 En dat was wel welkom. 527 00:00:52,251 --> 00:00:52,216 En van daar, brood met Kerstmis, kwam eh, van dit, 528 00:00:52,217 --> 00:00:52,182 die, die familie, die al uitgebomb waren eind ’43. 529 00:00:52,183 --> 00:00:52,042 Eind ’43 al vertrokken waren naar, naar, naar, naar Koblenz. 530 00:00:52,042 --> 00:00:51,537 En daar kreeg ik dan die broodbonnen. Brood met Kerstmis. Anders had ik niks gehad. ‘kzeg. Ja. 531 00:00:51,538 --> 00:00:51,632 Dat heeft u aan deze familie te danken 532 00:00:51,632 --> 00:00:51,736 Dat heb ik aan die familie te danken. 533 00:00:51,737 --> 00:00:51,991 Ik kwam daar af en toe. 534 00:00:51,991 --> 00:00:52,458 He? 535 00:00:52,459 --> 00:00:52,745 Tuurlijk die zondag. 536 00:00:52,745 --> 00:00:52,561 Zondag 15 augustus was de eerste zondag dat we in Berlijn waren. 537 00:00:52,561 --> 00:00:52,345 Ik heb de, de metro genomen en ik ben naar Kier, Tiergarten gegaan. 538 00:00:52,345 --> 00:00:51,862 Ik heb daar een kerk gevonden, gevonden kennelijk, ik ben daar naar de mis gegaan om 10 uur. 539 00:00:51,862 --> 00:00:51,977 Dat was ook helemaal weer afgelopen. 540 00:00:51,977 --> 00:00:51,515 Ik denk: “Ja, ken nou nog niet bij mensen aankomen.” Ben ik daar rondgelopen en die buurt. 541 00:00:51,516 --> 00:00:51,738 Hartje van ss, in Berlijn. 542 00:00:51,738 --> 00:00:51,703 En een uur of 12, ik denk: “Nou, nou ken het wel”. 543 00:00:51,704 --> 00:00:52,001 Ik belde aan en ik. 544 00:00:52,001 --> 00:00:52,084 “Jij zat vanmorgen bij ons in de kerk”. 545 00:00:52,084 --> 00:00:52,252 Dus ze hadden ’t meteen gezien. 546 00:00:52,253 --> 00:00:52,315 Ik was natuurlijk wel een vreemd gezicht. 547 00:00:52,315 --> 00:00:52,238 En daar werd ik ontvangen alsof ik een eigen kind was. 548 00:00:52,238 --> 00:00:52,577 ’t Was zo mooi. 549 00:00:52,578 --> 00:00:52,832 Was een moeder voor me. 550 00:00:52,832 --> 00:00:52,894 Was een heel oud, ’t waren oudere mensen. 551 00:00:52,894 --> 00:00:52,646 Hij was vroeger, was hij Regierungsdirector und eeeh, en een advocaat. 552 00:00:52,646 --> 00:00:52,601 Toen ik in, ’t Duitse woord weet ik niet meer op ’t 553 00:00:52,601 --> 00:00:52,566 ogenblik, dat was hij, maar hij was gepensioneerd. 554 00:00:52,567 --> 00:00:52,404 Regierungsdirector is zo iets als bij ons Staatssecretaris is. 555 00:00:52,405 --> 00:00:52,840 En eh. 556 00:00:52,841 --> 00:00:52,967 Maar hij was al lang gepensioneerd. 557 00:00:52,967 --> 00:00:53,178 Dus ’t waren oudere mensen. 558 00:00:53,179 --> 00:00:53,134 En daar werd ik onthaald, nou ja, en af en toe kwam 559 00:00:53,134 --> 00:00:53,057 ik daar wel eens en dan kreeg ik weer broodbonnen mee. 560 00:00:53,057 --> 00:00:52,542 En dan moest ik m’n verhaal doen en kreeg je een wijze raadgeving van de Oma tegenover de zoon. 561 00:00:52,542 --> 00:00:52,764 Dat was geweldig mooi. Ja. 562 00:00:52,764 --> 00:00:52,313 Heeft u ’t idee? U zat op, dus in Berlijn, op een gegeven moment dus twee jaar zelfs? Tot 563 00:00:52,313 --> 00:00:52,780 Ja. 564 00:00:52,781 --> 00:00:53,024 het einde van de oorlog? 565 00:00:53,025 --> 00:00:52,702 Wa, had u een indruk hoe uw eh familie in Amsterdam Noord het verder verging? 566 00:00:52,703 --> 00:00:53,074 Nee, toetst. 567 00:00:53,075 --> 00:00:53,500 Eeeeeh. 568 00:00:53,500 --> 00:00:53,583 Je kreeg natuurlijk je correspondentie. 569 00:00:53,583 --> 00:00:53,986 Je je je. 570 00:00:53,987 --> 00:00:54,070 Ik schreef heel veel brieven naar huis. 571 00:00:54,070 --> 00:00:54,046 Maar ik schreef nooit over wat ik daar meemaakte. 572 00:00:54,047 --> 00:00:54,269 Dat hoorden ze wel via de. 573 00:00:54,269 --> 00:00:54,160 En daarna moest ik wel veel schrijven, want ze hoorden ’s 574 00:00:54,160 --> 00:00:54,040 avonds op de radio Berlijn is weer gebombardeerd, Berlijn. 575 00:00:54,040 --> 00:00:53,899 En er waren bombardement met wel 500, 600, 1000 vliegtuigen. 576 00:00:53,899 --> 00:00:54,196 Dus, dat was angst. 577 00:00:54,196 --> 00:00:54,418 Dus dikwijls maar schrijv. 578 00:00:54,418 --> 00:00:54,426 Maar je kon nooit schrijven wat er gebeurd is. 579 00:00:54,427 --> 00:00:54,862 Nooit. 580 00:00:54,863 --> 00:00:54,946 Maar als, maar een teken van leven had. 581 00:00:54,946 --> 00:00:54,901 En na 17 september 1944, na de landingen in Arnhem. 582 00:00:54,901 --> 00:00:55,294 Toen werd. 583 00:00:55,294 --> 00:00:55,751 Spo. 584 00:00:55,751 --> 00:00:55,983 Kreeg je spoorwegstaking. 585 00:00:55,984 --> 00:00:55,885 Toen kreeg we geen post meer en ook geen pakketjes meer. 586 00:00:55,886 --> 00:00:55,456 Maar af en toe kreeg je van de familie Wensum een brief met broodbonnen erin. Ja. Ja. . 587 00:00:55,457 --> 00:00:55,828 Hoe, hoe hoe 588 00:00:55,829 --> 00:00:56,254 Stoppen 589 00:00:56,254 --> 00:00:56,625 Camera loopt 590 00:00:56,626 --> 00:00:56,164 Dus u bleef via eh aanvankelijk via brieven wel op de hoogte van wat er in Amsterdam Noord 591 00:00:56,165 --> 00:00:56,632 Ja. 592 00:00:56,633 --> 00:00:56,940 met uw familie eh? 593 00:00:56,941 --> 00:00:57,387 Maar. 594 00:00:57,388 --> 00:00:57,738 Ja natuurlijk. 595 00:00:57,738 --> 00:00:57,960 Ik wist dat het goed ging. 596 00:00:57,960 --> 00:00:57,616 Ik weet in die tijd zijn ze nog verhuisd van de Floraweg naar de Buiksloterweg. 597 00:00:57,616 --> 00:00:58,030 Want ik. 598 00:00:58,031 --> 00:00:58,039 Die kruidenier die kon het daar niet meer aan. 599 00:00:58,040 --> 00:00:57,931 Die, die, die dur, die wilde daar niet meer, zo vlak bij. 600 00:00:57,931 --> 00:00:57,437 En toen heeft m’n broer die zaak overgenomen want die was toen chef bij de, bij Albert Heijn. 601 00:00:57,438 --> 00:00:57,574 En die heeft die zaak overgenomen. 602 00:00:57,575 --> 00:00:57,807 Dus dat weet ik allemaal. 603 00:00:57,808 --> 00:00:58,254 Eeeh. 604 00:00:58,255 --> 00:00:58,285 Het adres dus, later werd de correspondentie 605 00:00:58,285 --> 00:00:58,176 Buiksloterweg 605, terwijl die dus eerst Floraweg 21 was. 606 00:00:58,176 --> 00:00:58,408 Dus dat wist ik allemaal. 607 00:00:58,409 --> 00:00:57,840 En ik kreeg regelmatig, omdat m’n broer een winkel had, ja, Ik kreeg regelmatig pakketten van thuis. 608 00:00:57,841 --> 00:00:57,347 En dat was natuurlijk een prachtige aanvulling op het arremoedige rantsoen dat je daar kreeg. 609 00:00:57,348 --> 00:00:57,666 Dus dat was goed. 610 00:00:57,666 --> 00:00:58,016 Dat was prima. 611 00:00:58,016 --> 00:00:58,377 Maar ja, tot. 612 00:00:58,377 --> 00:00:58,310 Tot die, tot die 17e september en daarna was het mis. 613 00:00:58,311 --> 00:00:58,084 Toen kreeg je haast geen post meer en we kregen geen pakketjes meer. 614 00:00:58,085 --> 00:00:58,350 Dus dat was stopgezet. 615 00:00:58,350 --> 00:00:58,209 En toen begon de arremoede en de ellende en de honger en de. 616 00:00:58,209 --> 00:00:58,676 Ja. 617 00:00:58,677 --> 00:00:59,134 Jaa. 618 00:00:59,134 --> 00:00:58,929 Toen, na m’n vlucht, dat was ook zo, ik had dus een, een winterjas 619 00:00:58,929 --> 00:00:58,820 had ik, had ik toen laten overkomen toen het winter werd. 620 00:00:58,820 --> 00:00:58,924 Maar ik had ook die mooie m em, demi. 621 00:00:58,925 --> 00:00:59,029 En ik zou gaan vluchten, dat wist ik. 622 00:00:59,030 --> 00:00:58,910 En dan, m m een paar dagen van tevoren ging er een collega 623 00:00:58,910 --> 00:00:58,843 van me, die ging met ziekenverlof terug naar Holland. 624 00:00:58,844 --> 00:00:58,703 Toen zeg ik: “Wil jij voor mij die, die demi mee terugnemen. 625 00:00:58,703 --> 00:00:58,829 Wil jij die bij m’n ouders brengen? 626 00:00:58,829 --> 00:00:58,955 Zeg maar dat ik er achter aan kom”. 627 00:00:58,955 --> 00:00:59,049 Want die wist ook dat ik dat zou doen. 628 00:00:59,049 --> 00:00:59,046 Dus ze hebben thuis in angst gezeten, in angst. 629 00:00:59,047 --> 00:00:58,820 ’s Avonds aan die deur gerammeld, zaten ze stijf van angst allemaal. 630 00:00:58,821 --> 00:00:59,128 Maar ik kwam niet. 631 00:00:59,129 --> 00:00:58,785 Dus toen ik eenmaal weer terug was in Berlijn, ’t eerste wat ik deed: een brief 632 00:00:58,785 --> 00:00:58,473 schrijven, maar ik kon niet schrijven “’t Is mislukt, enzovoort, enzovoort”. 633 00:00:58,473 --> 00:00:58,940 Ik. 634 00:00:58,941 --> 00:00:58,832 Met een omhaal: ik ben er weer, ik werk weer, enzovoorts. 635 00:00:58,832 --> 00:00:58,851 Dus ze wisten dus toen dat ik weer terug was. 636 00:00:58,851 --> 00:00:58,998 Maar ik kon nooit iets schrijven. 637 00:00:58,999 --> 00:00:59,071 Ik, ik heb nog een brief van m’n zuster. 638 00:00:59,072 --> 00:00:59,080 Die heb ik haar geschreven op haar verjaardag. 639 00:00:59,081 --> 00:00:59,260 Maar, een nietszeggende brief. 640 00:00:59,261 --> 00:00:59,355 Want je kon niet schrijven wat er was. 641 00:00:59,355 --> 00:00:59,662 Wilde je ook niet. 642 00:00:59,663 --> 00:00:59,799 Want je wilde ze niet nog meer in. 643 00:00:59,800 --> 00:01:00,097 Dat, dat was eh Ja. 644 00:01:00,097 --> 00:00:59,721 Dat was het leven. Maar wel de angst altijd, dat was dus ook daar. Bombardementen. 645 00:00:59,721 --> 00:00:59,473 Als we ’t nog even terug gaan naar ’t eehm, bombardement eh op 17 juli 646 00:00:59,473 --> 00:00:59,919 Juli. 647 00:00:59,920 --> 00:00:59,661 Er wa, waren natuurlijk in die dokterspraktijk waar uw zusje ehhh is eh 648 00:00:59,662 --> 00:01:00,129 Ja. 649 00:01:00,130 --> 00:01:00,523 omgekomen. 650 00:01:00,523 --> 00:01:00,520 Er zaten natuurlijk een heleboel andere mensen. 651 00:01:00,521 --> 00:01:00,251 Wa. Heeft u daar, eh, eeehm ook nog vee, veel van gehoord of meegemaakt? 652 00:01:00,252 --> 00:01:00,538 Nee, helemaal niets. 653 00:01:00,538 --> 00:01:00,803 Vergeet een ding niet. 654 00:01:00,803 --> 00:01:00,939 Wij woonden niet in het bomgebied. 655 00:01:00,940 --> 00:01:00,735 Het bomgebied was de Peks, Van de Pekbuurt en de Meeuwenlaanbuurt. 656 00:01:00,735 --> 00:01:00,604 En bij ons was geen bom gevallen en die hele toestand niet. 657 00:01:00,605 --> 00:01:01,062 Dus. 658 00:01:01,062 --> 00:01:01,092 En, In de berichtgeving hoorde je ook niets. 659 00:01:01,092 --> 00:01:00,940 Alleen als je naar de Polygoon nieuws ging in, in de bioscoop 660 00:01:00,940 --> 00:01:00,799 zag je dan beelden en dat werd natuurlijk gekleurd gebracht. 661 00:01:00,799 --> 00:01:01,138 Maar meer niet. 662 00:01:01,139 --> 00:01:01,190 Eeehh, je mocht ook niks weten natuurlijk. 663 00:01:01,190 --> 00:01:00,899 Want ‘t ‘t ‘t ‘t ’t zat er in, maar het lezen ze natuurlijk wel, want tja, 664 00:01:00,900 --> 00:01:00,630 nogmaals, je moest eten, je moest drinken en mensen moesten weer verder. 665 00:01:00,631 --> 00:01:00,297 Enzovoort. Maar iedere keer als ’t alarm ging, liepen alle mensen de deur uit. 666 00:01:00,298 --> 00:01:00,221 Ze durfden niet meer binnen te blijven, want ze hadden 667 00:01:00,221 --> 00:01:00,122 het resultaat gezien van allemaal ingestorte huizen die. 668 00:01:00,123 --> 00:01:00,323 Je zal er maar onder zitten. 669 00:01:00,324 --> 00:01:00,439 En daarom dat je, iedereen vluchten. 670 00:01:00,439 --> 00:01:00,330 En vele mensen gingen ook meteen naar, naar familie in de 671 00:01:00,330 --> 00:01:00,189 stad, of zoals wij een paar dagen naar Avenhorn zijn gegaan. 672 00:01:00,189 --> 00:01:00,582 Enzovoort. 673 00:01:00,582 --> 00:01:00,879 Tot, zo werkte dat. 674 00:01:00,879 --> 00:01:00,353 En de rest moest werken, dus m’n oudste broer die werkte bij de BPM in Noord, Koninklijke Shell. 675 00:01:00,354 --> 00:01:00,138 En m’n andere broer werkte bij Albert Heijn in de van Baarlestraat. 676 00:01:00,138 --> 00:00:59,922 Dus alles moest doorgaan. Der moest gewerkt worden. He? En nnjjaaa. 677 00:00:59,922 --> 00:00:59,727 En uw zusje, hoe kwam ze eigenlijk terecht bij die eh, do dokter? 678 00:00:59,728 --> 00:00:59,629 Nou ja, kijk, als je 14 jaar bent, dan ga je werken, he? 679 00:00:59,630 --> 00:00:59,959 Zo was dat toen. 680 00:00:59,959 --> 00:00:59,978 Ik was thuis de enige die naar de Mulo mocht. 681 00:00:59,978 --> 00:01:00,467 . 682 00:01:00,467 --> 00:01:00,262 De rest, m’n oudste broer die begon al met z’n 12-jarige leeftijd. 683 00:01:00,262 --> 00:01:00,441 Werd hij knecht bij m’n vader. 684 00:01:00,442 --> 00:01:00,439 Nou, en ik was, ik eh, lagere school was toen 7 685 00:01:00,440 --> 00:01:00,373 jaar, toe waa zev, 7 jaar, kreeg nog een diploma ook. 686 00:01:00,374 --> 00:01:00,436 En ja, en ze vonden, ook die, m’n broers. 687 00:01:00,436 --> 00:01:00,519 Hij hij moet maar naar school toe gaan. 688 00:01:00,519 --> 00:01:00,292 Want tis de ene. Dus ik mocht naar de Mulo, op de Buiksloterweg. Ja. 689 00:01:00,293 --> 00:01:00,258 Dus, dat ik ben de enige, en eh, ja. ‘t Is wel zo. 690 00:01:00,259 --> 00:00:59,904 En was de, waren de leerlingen van de Mulo eeh, ook uitgenodigd in die Ritakerk? 691 00:00:59,904 --> 00:01:00,361 Nee. 692 00:01:00,361 --> 00:01:00,294 Dat was voor de de de de de Ritakerk bestond 25 jaar. 693 00:01:00,295 --> 00:00:59,983 En er was zaterdagmorgen was er een, een, een kinderviering in die kerk, om. 694 00:00:59,983 --> 00:01:00,418 En eh. 695 00:01:00,419 --> 00:01:00,331 Der waren geloof ik zo’n stuk of 500 kinderen, want ja, 696 00:01:00,332 --> 00:01:00,244 ’t is natuurlijk een kinderrijke buurt, dat hele Noord. 697 00:01:00,245 --> 00:01:00,488 Allemaal jonge gezinnen. 698 00:01:00,489 --> 00:01:00,444 Want ’t was nog een jonge gedeelte feitelijk Noord. 699 00:01:00,444 --> 00:01:00,046 Allemaal jonge gezinnen en wat ouders en wat onderwijzend personeel en 500 kinderen. 700 00:01:00,047 --> 00:01:00,482 En eh. 701 00:01:00,483 --> 00:01:00,032 Dat weet ik nog, de mis was afgelopen en toen zei de pastoor tegen die misdienaars: “Denk 702 00:01:00,032 --> 00:00:59,581 er om, achter in de kerk blijven staan en niet er uit gaan, want er is nog steeds alarm”. 703 00:00:59,581 --> 00:00:59,461 En die lopen naar achteren en pats boem. Toen gebeurde ‘t. 704 00:00:59,461 --> 00:00:59,758 En, hoe weet u dat? 705 00:00:59,758 --> 00:00:59,766 Nou, dat hoorde je natuurlijk van de verhalen. 706 00:00:59,767 --> 00:01:00,042 De camera loopt weer. 707 00:01:00,043 --> 00:00:59,923 Wat herinnert u zich van de eeehh eh, van de hulpdiensten? 708 00:00:59,923 --> 00:00:59,867 Dus de brandweer, politie, GGD, na dat bombardement? 709 00:00:59,868 --> 00:00:59,876 Ja, ‘t politiebureau was natuurlijk al eerder. 710 00:00:59,877 --> 00:00:59,960 ’t Politiebureau was ook gebombardeerd. 711 00:00:59,960 --> 00:00:59,455 Daar zijn ook diverse dodelijke slacht, dus ’t zal wel erggg in paniekerige vorm geweest zijn. 712 00:00:59,456 --> 00:00:59,368 Maar de hulpdienst waren wel direct bezig, want tja, ’t 713 00:00:59,369 --> 00:00:59,260 is, is toch wel iets wat men nooit verwacht had, denk ik. 714 00:00:59,260 --> 00:00:58,990 En dat was toch wel, ja, het waren overal, alles was meteen afgezet ook. 715 00:00:58,991 --> 00:00:59,426 En eh. 716 00:00:59,427 --> 00:00:59,040 Ik denk dat er bij de, bij de, ja goed, bij de verkeerde partij dus, de NSB, al die 717 00:00:59,040 --> 00:00:58,600 mensen in uniform opgerukt waren, opgeroepen waren, en die, die be, die zetten alles af. 718 00:00:58,600 --> 00:00:58,630 Je kon nergens bij komen, bij, bij, bij dat. 719 00:00:58,630 --> 00:00:58,724 Maar dat, de hulpdiensten werkten wel. 720 00:00:58,724 --> 00:00:58,636 En de hulpdienst vanuit het gemeentebestuur zeer zeker, 721 00:00:58,637 --> 00:00:58,602 want dezelfde avond was er eten voor de hele wijk. 722 00:00:58,603 --> 00:00:58,419 Want er was geen eten, was geen gas, dus niemand kon eten koken. 723 00:00:58,419 --> 00:00:58,566 Dus ’t is allemaal goed geregeld. 724 00:00:58,567 --> 00:00:58,799 Dat moet wel, ten minste. 725 00:00:58,800 --> 00:00:58,392 En wij hoefden nooit te zorgen dat het wat te eten kregen, daar zorgen de buren voor. 726 00:00:58,392 --> 00:00:58,443 Wij hoefden niet in die rij te gaan staan. 727 00:00:58,443 --> 00:00:58,120 Dat, dat was wel em, dat ‘s wel een pluspunt, die solidariteit. Heel erg, ja. 728 00:00:58,121 --> 00:00:58,556 U. (…) 729 00:00:58,557 --> 00:00:58,918 Das mooi, hè? 730 00:00:58,918 --> 00:00:59,140 Ze leefden ook altijd mee. 731 00:00:59,140 --> 00:00:59,287 Ja, dat was toch wel merkwaardig. 732 00:00:59,288 --> 00:00:59,755 Ja. 733 00:00:59,756 --> 00:00:59,529 Ja, en dat we katholiek waren, nou, dat namen ze dan op de koop toe. 734 00:00:59,530 --> 00:00:59,997 Ja. 735 00:00:59,998 --> 00:00:59,493 Maar ‘t, je moe lachen, vrienden van me die wilden wel eens zo graag die kerk van binnen zien. 736 00:00:59,494 --> 00:00:59,759 Ze vonden ’t wel mooi. 737 00:00:59,759 --> 00:00:59,575 Zo’n dreun op de torenklok, al die kaarsen en die mooie kledij . 738 00:00:59,575 --> 00:00:59,754 Nam ze ’s avonds wel eens mee. 739 00:00:59,755 --> 00:00:59,838 En dat vonden ze toch wel interessant . 740 00:00:59,838 --> 00:00:59,579 Ja. Ja, ’t was toch wel, ik, ‘k , een mooie tijd geweest daar in Noord. 741 00:00:59,580 --> 00:00:59,898 En met eh, jaahh. 742 00:00:59,898 --> 00:00:59,810 Op den duur namen ze dat toch wel dat je katholiek was. 743 00:00:59,811 --> 00:01:00,236 Dat eh. 744 00:01:00,236 --> 00:01:00,501 ’t Was een mooie tijd. 745 00:01:00,501 --> 00:01:00,669 Ik heb daar veel plezier gehad. 746 00:01:00,670 --> 00:01:00,368 ’s Avonds als het mooi weer was, dan mocht je nog een uurtje buiten spelen. 747 00:01:00,369 --> 00:01:00,356 Dan eh, boompje klimmen en kattenkwaad uithalen. 748 00:01:00,356 --> 00:01:00,503 Dat was wel leuk ja, wel grappig. 749 00:01:00,504 --> 00:01:00,480 Dus, ‘t was een armoedige buurt, meest werkeloze. 750 00:01:00,481 --> 00:01:00,030 Die kregen dus van de gemeente kregen ze iedere maand een b, een bon om klompen te kopen. 751 00:01:00,030 --> 00:01:00,209 En ik liep altijd op schoenen. 752 00:01:00,210 --> 00:00:59,791 En dan mij altijd denken om je schoenen niet beschadigen, want ja, je klom en je deed. 753 00:00:59,791 --> 00:00:59,447 En dan kon ik voor 15 cent kon ik wel eens een klompenbon kopen van iemand, te. 754 00:00:59,447 --> 00:00:59,551 Terwijl klompen toen 60 cent kostten. 755 00:00:59,552 --> 00:00:59,517 Dus toen kocht ik een klompenbon voor 15 cent, dan 756 00:00:59,518 --> 00:00:59,441 had ik ook klompen, dan kon ik ook ravotten op straat. 757 00:00:59,441 --> 00:00:59,663 Hoefde ik niet te ontzien. 758 00:00:59,663 --> 00:00:59,735 En eh,’t was, ’t was allemaal zuinig an. 759 00:00:59,736 --> 00:00:59,509 Mijn moeder moest het dikwijls doen met, met 20 gulden per week, he? 760 00:00:59,510 --> 00:00:59,283 En de werkelozen kregen. Geloof ik, 12 gulden per week. Dus, ja. Ja. 761 00:00:59,284 --> 00:00:59,431 Soms was het 25, soms ook wel 30. 762 00:00:59,432 --> 00:00:59,878 Maar. 763 00:00:59,879 --> 00:00:59,374 ’t Eh, ’t gemiddelde was nooit hoger dan 5 d, en da moest toch het hele gezin van onderhouden. 764 00:00:59,375 --> 00:00:58,999 Nou had ik natuurlijk een broer die werkte, of twee broers die werkten, enzovoort. 765 00:00:58,999 --> 00:00:59,466 Ja. 766 00:00:59,467 --> 00:00:59,005 Nee, dat was een eh, een ‘n moeilijke tijd en daarom, dat de mensen waren, zoals ze waren. 767 00:00:59,006 --> 00:00:58,790 Dat is ergens te begrijpen, want het is erg als je niet mag werken, 768 00:00:58,790 --> 00:00:58,638 als je niet kan werken, als je niet voor je gezin kan zorgen. 769 00:00:58,638 --> 00:00:58,155 Dat moet verschrikkelijk zijn als je voor je eigen zin niet kan zorgen wat ze hebben moeten. 770 00:00:58,155 --> 00:00:57,672 Dat ze afhankelijk zijn voor de, van de gemeente voor klompen en voor kousen en voor kleren. 771 00:00:57,672 --> 00:00:57,306 Want ’t was altijd uniform kleren, sokken met een rood randje, enzovoort, kousen. 772 00:00:57,307 --> 00:00:57,422 Dus het was een armoedig leven daar. 773 00:00:57,422 --> 00:00:56,982 En de, de, daar kwamen wij bovenuit want hij werkte en hij was nog schipper ook. Ja, ja. 774 00:00:56,982 --> 00:00:56,937 En toen was het contact natuurlijk kwijt met de eh. 775 00:00:56,937 --> 00:00:56,881 Ik was in die tijd nog verliefd ook, een buurmeisje. 776 00:00:56,882 --> 00:00:57,157 Was een mooi meisje . 777 00:00:57,158 --> 00:00:57,519 Ja, was leuk. 778 00:00:57,519 --> 00:00:57,591 En eh, eh, ’t was wederzijds een beetje. 779 00:00:57,592 --> 00:00:57,589 Was, we hadden nog echt de lagere schoolkanten. 780 00:00:57,590 --> 00:00:57,053 Maar ja, ’t mooiste was, ik was, ik was op een katholieke school, zij was op een openbare school. 781 00:00:57,054 --> 00:00:56,891 En later koos zij toch voor die jongen van de openbare school. 782 00:00:56,892 --> 00:00:57,071 Ik heb zoveel verdriet gehad . 783 00:00:57,072 --> 00:00:56,888 Ik zei tegen m’n vriendje, Pietje, Gijsbertje voor de Bijllaart, 784 00:00:56,888 --> 00:00:56,661 kunstschilder, ik zeg: “Nou, geeft niks hoor, ik word toch pastoor”. 785 00:00:56,662 --> 00:00:57,151 . 786 00:00:57,151 --> 00:00:57,618 Ja. 787 00:00:57,619 --> 00:00:57,894 Dat zijn wel beelden. 788 00:00:57,895 --> 00:00:58,138 Ja, was een mooi meisje. 789 00:00:58,139 --> 00:00:57,955 Mooiste is, toen ver na de oorlog, ‘t was in eh, ik was al weer. 790 00:00:57,955 --> 00:00:57,696 En ik liep toen door Noord door die buurt waar ik gewoond heb en ik kom 791 00:00:57,697 --> 00:00:57,406 haar tegen en ik denk: “Oh, onze lieve Heer, waarvoor heb je me gespaard”. 792 00:00:57,407 --> 00:00:57,009 God wat was ze lelijk geworden. Grof en . Ja, dat zijn beelden. Leuk is dat wat? Ja. 793 00:00:57,010 --> 00:00:57,232 Tjerdie Kok heette ze, ja. 794 00:00:57,232 --> 00:00:57,699 Ja. 795 00:00:57,700 --> 00:00:58,018 Mooie meid, toen. 796 00:00:58,018 --> 00:00:58,336 Toen ze kind was. 797 00:00:58,336 --> 00:00:58,504 Ze zag er altijd zo netjes uit. 798 00:00:58,505 --> 00:00:58,139 Ja. Ja. Nee, ik heb daar goeie herinneringen aan, aan Noord. ’t Was heerlijk. Ja. 799 00:00:58,140 --> 00:00:58,095 Zijn er later, eh, bij andere bombardementen, u vv, 800 00:00:58,095 --> 00:00:58,071 u v, u vertelde er ook al in het begin iets over? 801 00:00:58,072 --> 00:00:57,706 Zijn daar bij de andere bombardementen nog eh, plekken getroffen, dichterbij uw ? 802 00:00:57,707 --> 00:00:58,025 Ja, heel vlakbij. 803 00:00:58,025 --> 00:00:57,916 Dus onze kerk, Stephanuskerk is getroffen en de pastorie. 804 00:00:57,916 --> 00:00:57,646 En, en, en op de Heggerankweg of Kamperfoelieweg, daar waren wo woningen 805 00:00:57,647 --> 00:00:57,409 van de woningbouwvereniging Het Oosten, geloof ik, was ook getroffen. 806 00:00:57,410 --> 00:00:57,290 Dat was die familie Appelman, drie personen uit een gezin. 807 00:00:57,290 --> 00:00:57,330 En nog een paar mensen zijn daar gestorven. 808 00:00:57,331 --> 00:00:57,798 Ja. 809 00:00:57,799 --> 00:00:57,722 En die kerk die was getroffen, een grote puinhoop, ja. 810 00:00:57,722 --> 00:00:57,634 We hadden daar een kapelaan, een franciscaan en die had 811 00:00:57,635 --> 00:00:57,515 nogal veel relaties in de, bij de, bij de aannemerswereld. 812 00:00:57,515 --> 00:00:57,342 En eh, dat vond iedereen verwonderlijk, maar met Kerstmis zaten 813 00:00:57,342 --> 00:00:57,211 ze weer in de herstelde kerk en nog mooier als dat die was. 814 00:00:57,212 --> 00:00:57,605 En dat eh. 815 00:00:57,605 --> 00:00:57,357 Ja, dat gaf natuurlijk wel eens verkeerde beelden naar de anderen toe. 816 00:00:57,357 --> 00:00:57,109 “Ja, dat kan wel, maar die huizen liggen nog in puin, of wat dan ook”. 817 00:00:57,109 --> 00:00:57,534 Ja, ja. 818 00:00:57,534 --> 00:00:57,286 Maar dat heb ik niet meegemaakt, want toen zat ik dus al in Duitsland. 819 00:00:57,286 --> 00:00:57,454 Ik heb dat dus niet meegemaakt. 820 00:00:57,455 --> 00:00:57,303 Ik weet wel, dat ik een dag nog puin geruimd heb in die kerk. 821 00:00:57,303 --> 00:00:57,738 En eh. 822 00:00:57,739 --> 00:00:57,950 Heb ik nog een telefoontje. 823 00:00:57,951 --> 00:00:57,425 Straks eh, ik bel eventjes naar Zwolle, daar woonde ook een eh, aardig meisje, was ik al verder. 824 00:00:57,426 --> 00:00:57,861 En eh. 825 00:00:57,862 --> 00:00:57,336 Die werkte bij de Raad van Arbeid, heb ik vanuit de pastorie daar nog opgebeld . Ja. Ja, ja. Ja. 826 00:00:57,337 --> 00:00:57,217 Ik wilde nog vragen naar eh, naar de dokterspraktijk, want 827 00:00:57,217 --> 00:00:57,503 Dokterspraktijk, ja. 828 00:00:57,503 --> 00:00:57,073 Ze werkte bij dokter Haga, en eh, hoe, hoe ‘k dat weet, weet ik niet, maar ik weet wel? 829 00:00:57,074 --> 00:00:57,018 En ik denk dat, dat daarna gekomen is, dat zeg maar, 830 00:00:57,019 --> 00:00:56,974 Dokter Haga was niet zuiver op de graat, geloof ik. 831 00:00:56,974 --> 00:00:56,971 Die was geloof ik van de partij of wat dan ook. 832 00:00:56,972 --> 00:00:57,130 Weet ik niet, nooit van geweten. 833 00:00:57,130 --> 00:00:57,597 En. 834 00:00:57,598 --> 00:00:57,446 Maar dat werd van onze huisarts, Dokter Schutte, ook verteld. 835 00:00:57,446 --> 00:00:56,920 Maar daar heb ik later een verhaal van gehoord, want de huisarts van mijn broer die woont ook in 836 00:00:56,921 --> 00:00:56,374 Noord, dokter Bekema, en die vertelde me: “Nou, daar hebben we een keertje over in angst gezeten”. 837 00:00:56,374 --> 00:00:56,190 Want daar werden alle artsen van Noord moesten bij elkaar komen. 838 00:00:56,190 --> 00:00:56,166 Was een of andere propaganda toestand natuurlijk. 839 00:00:56,167 --> 00:00:56,453 Die werd, enzovoort. 840 00:00:56,453 --> 00:00:56,226 En toen schijnt hij uit zijn slof gesch, geschoten te zijn tegenover 841 00:00:56,227 --> 00:00:56,022 die, die, die NSB’ers of of of wat dan ook, wat dat dan ook waren. 842 00:00:56,022 --> 00:00:55,742 Dat moet verschrikkelijk, de angst zat, van straks pakken ze ons ook nog. 843 00:00:55,742 --> 00:00:55,910 Maar ’t is toch goed afgelopen. 844 00:00:55,911 --> 00:00:55,908 Dus die man die was eh, wel zuiver op de graat. 845 00:00:55,909 --> 00:00:55,383 Maar daar werd over gezegd: “Jaa, die is niet zuiver op de graat”, maar dat was hij wel. Ja, ja. 846 00:00:55,384 --> 00:00:55,702 Ja, want eh de eh 847 00:00:55,702 --> 00:00:55,486 Maar van dokter Haga, ik heb die man nooit gezien, ik ken hem niet. 848 00:00:55,486 --> 00:00:55,953 He? 849 00:00:55,954 --> 00:00:55,823 En misschien was m’n zusje daar pas een half jaar werkzaam? 850 00:00:55,824 --> 00:00:55,416 En, en, daarna hoorde je berichten “Ja, maar die man is ook niet zuiver op de graat.” 851 00:00:55,416 --> 00:00:55,841 Al val. 852 00:00:55,841 --> 00:00:55,571 Hij schijn er toch wel een zoon verloren te hebben, volgens dat lijstje. 853 00:00:55,572 --> 00:00:55,591 En hij leeft nog en z’n vrouw leefde ook nog. 854 00:00:55,591 --> 00:00:55,973 Maar, daar. 855 00:00:55,974 --> 00:00:55,822 We hebben nooit, nooit enige contact mee gehad ook niet, nee. 856 00:00:55,822 --> 00:00:56,204 Nee, nooit. 857 00:00:56,205 --> 00:00:56,662 Nee. 858 00:00:56,662 --> 00:00:57,087 Je, je. 859 00:00:57,087 --> 00:00:56,967 Je was allemaal te veel op jezelf ge, gg, geobsedeerd, he? 860 00:00:56,967 --> 00:00:57,360 Ik bedoel. 861 00:00:57,360 --> 00:00:57,283 Je had je eigen sores en wat de ander had, ja, dat eh. 862 00:00:57,283 --> 00:00:56,757 Nou, en die vrien, kennissen die we hadden op de Fazantenweg, die waren er heelhuids uitgekomen. 863 00:00:56,758 --> 00:00:56,916 Dat huis was niet gebombardeerd. 864 00:00:56,916 --> 00:00:57,084 Ben ik dus nog in huis geweest. 865 00:00:57,085 --> 00:00:57,018 En daar hoorde je diverse dingen over, en daar hoorde 866 00:00:57,019 --> 00:00:57,006 je verhalen over natuurlijk over ‘n dokter Haga. 867 00:00:57,006 --> 00:00:56,982 Die zou dus niet zuiver op de graat geweest zijn. 868 00:00:56,983 --> 00:00:56,778 Maar dat kan ik niet bewijzen. Ik weet het niet. Ik weet het niet. 869 00:00:56,778 --> 00:00:56,273 ’t Schijnt dat hij eh, ehm, want, e, mensen gekeurd heeft die op transport werden eh, gesteld. 870 00:00:56,274 --> 00:00:56,517 Nou, die werden gekeurd. 871 00:00:56,518 --> 00:00:56,644 Misschien heeft hij me wel gekeurd. 872 00:00:56,644 --> 00:00:56,535 Maar dat, die keuring die ss, die gebeurde op de Atlanta. 873 00:00:56,535 --> 00:00:56,148 Was, daar zat eeeh, hoe heet ‘t, eh, ‘t,’t ’t Arbeidsbureau. Op de Stadhouderskade. 874 00:00:56,148 --> 00:00:56,316 Het gebouw Atlanta bestaat nog. 875 00:00:56,317 --> 00:00:56,560 En daar werd je gekeurd. 876 00:00:56,561 --> 00:00:56,591 Misschien dat hij daar ook keuringsarts was. 877 00:00:56,591 --> 00:00:56,759 Weet ik niet, dat weet ik niet. 878 00:00:56,760 --> 00:00:56,405 Want ik kreeg van mijn huisarts toen na het bombardement kreeg ik een brief mee. 879 00:00:56,405 --> 00:00:56,370 “En ga, ga daar maar mee weer terug naar Altanta”. 880 00:00:56,371 --> 00:00:56,454 Nou, ’t ee, opengescheurd, lettop, mmm. 881 00:00:56,454 --> 00:00:56,537 “Wanneer is de begrafenis?” “Woensdag”. 882 00:00:56,537 --> 00:00:56,802 Nou, 14 dagen uitstel. 883 00:00:56,802 --> 00:00:57,195 Meer niet. 884 00:00:57,195 --> 00:00:57,128 Er werd geen notie genomen wat er in die brief stond. 885 00:00:57,129 --> 00:00:57,543 Maar ik. 886 00:00:57,544 --> 00:00:57,488 Dus, ik ik ik zeg alleen maar, die geruchten gingen. 887 00:00:57,489 --> 00:00:57,721 Maar ik weet er niks van. 888 00:00:57,722 --> 00:00:57,495 Maar ik weet wel, dat er ook van onze huisarts die geruchten gingen. 889 00:00:57,496 --> 00:00:57,440 Nou, dat, dat weet ik wel zeker dat dat niet zo was. 890 00:00:57,441 --> 00:00:57,812 Niet zo was. 891 00:00:57,813 --> 00:00:58,238 En dat. 892 00:00:58,238 --> 00:00:57,776 Nou, als je dat die dokter Bekema dat eens ’n keer tegen m’n, tegen m’n broer verteld had? 893 00:00:57,777 --> 00:00:58,170 Nee, want. 894 00:00:58,170 --> 00:00:57,997 Want, tuurlijk, dat, dat verhaal bleef ook hangen na de oorlog. 895 00:00:57,997 --> 00:00:58,422 Dus eh. 896 00:00:58,422 --> 00:00:58,014 De dokter Bekema, “Nou dat en dat heb ik meegemaakt en hij is uit z’n slof geschoten. 897 00:00:58,014 --> 00:00:58,236 Want alle artsen waren er. 898 00:00:58,236 --> 00:00:57,892 Dat wij bang waren dat het verkeerd af zou lopen. Maar ook met ons.” Maar goed. 899 00:00:57,892 --> 00:00:58,071 ’t is, goed afgelopen met ons. 900 00:00:58,072 --> 00:00:58,539 Ja. 901 00:00:58,540 --> 00:00:58,335 Nee, want in die hongerperiode kwam hij soms wel eens bij ons aan. 902 00:00:58,335 --> 00:00:58,525 Want, ja, hij had ook honger. 903 00:00:58,525 --> 00:00:58,704 En ja, ’t was toch een winkel. 904 00:00:58,705 --> 00:00:59,172 He? 905 00:00:59,173 --> 00:00:59,608 En eh. 906 00:00:59,609 --> 00:00:59,724 Zodoende kreeg hij wel eens een zak. 907 00:00:59,724 --> 00:00:59,593 Mijn vader vaarde ook veel voor de voedselvoorziening, dus. 908 00:00:59,594 --> 00:00:59,613 Kreeg hij wel eens een zakje aardappelen mee. 909 00:00:59,613 --> 00:00:59,578 Die man die heeft honger geleden bij ’t leven ook. 910 00:00:59,579 --> 00:01:00,046 Ja. 911 00:01:00,047 --> 00:01:00,290 Dus, dat, dat kan niet . 912 00:01:00,291 --> 00:01:00,000 Als je van de partij bent hoef je niet in, in, in de ratsemedee te zitten. 913 00:01:00,001 --> 00:01:00,255 Dus dat geloof ik niet. 914 00:01:00,255 --> 00:01:00,434 En van Haga, ik weet het niet. 915 00:01:00,435 --> 00:01:00,507 Ik weet alleen dat die geruchten gingen. 916 00:01:00,508 --> 00:01:00,708 Daar weet ik verder niks af. 917 00:01:00,709 --> 00:01:00,621 En ik ben gekeurd bij Atlanta op de eh Stadhouderskade. 918 00:01:00,622 --> 00:01:00,192 Want daar gebeurde het, want daar werd je uitgezonden en daar kreeg je de papieren mee. 919 00:01:00,193 --> 00:00:59,849 Wist u van eh, jongens of meisjes of mannen of vrouwen die in het verzet zaten? 920 00:00:59,849 --> 00:00:59,772 Mijn broer heeft een korte tijd in het verzet gezeten. 921 00:00:59,772 --> 00:00:59,855 Maar, daar is hij toch gauw uitgestapt. 922 00:00:59,855 --> 00:00:59,660 Hij zegt: “Nee, dat was niet leuk.” Daar ging het maar om zo veel 923 00:00:59,661 --> 00:00:59,466 mogelijk Duitse soldaten dood te schieten in ‘t, in het stiekeme. 924 00:00:59,467 --> 00:00:59,614 Hij zegt: “Dus dat, dat is mijn”. 925 00:00:59,615 --> 00:00:59,335 Want, ach, je ging ervan uit, de Duitse soldaat kon er ook niks aan doen. 926 00:00:59,335 --> 00:00:59,418 Om die nou te zorgen dat die dood gaat. 927 00:00:59,418 --> 00:00:59,533 Hij zegt: “Daar had ik geen zin in”. 928 00:00:59,533 --> 00:00:59,466 Dus toen is hij daar, die is hij gauw uitgestapt, ja. 929 00:00:59,467 --> 00:00:59,934 Ja. 930 00:00:59,935 --> 00:01:00,135 Dat is m’n oudste broer dan. 931 00:01:00,136 --> 00:01:00,347 Die werkte bij de eh Shell. 932 00:01:00,348 --> 00:01:00,783 En eh. 933 00:01:00,784 --> 00:01:00,386 Die is op verzoek, want ook de Sh, Koninklijke Shell was bezet door de Duitsers, hè? 934 00:01:00,387 --> 00:01:00,406 Want ja, ’t was toch wel een laboratorium en. 935 00:01:00,406 --> 00:01:00,222 Maar, hij was toen eh vv, stoker en eh, voorarbeider, noemen ze. 936 00:01:00,222 --> 00:01:00,305 Ik weet nu niet wat er voor naam hoort. 937 00:01:00,305 --> 00:01:00,570 Van, van die afdeling. 938 00:01:00,570 --> 00:01:00,332 Op verzoek van de KLM, probeer dat zo lang mogelijk, goed te houden, 939 00:01:00,333 --> 00:01:00,074 dat dat door kan gaan, dat het bedrijf door kan gaan voor na de oorlog. 940 00:01:00,075 --> 00:00:59,699 Dus hij had alleen maar te zorgen dat de verwarming daar goed ging, met die ovens. 941 00:00:59,699 --> 00:01:00,038 Dat eh, dat eh. 942 00:01:00,039 --> 00:01:00,133 Dus daar heeft hij voor moeten zorgen. 943 00:01:00,133 --> 00:00:59,789 Daar was een, een opdracht dus van, van, van de, van de Koninklijke Shell zelf. 944 00:00:59,789 --> 00:01:00,203 Nou, ja. 945 00:01:00,204 --> 00:01:00,116 Dat heeft hem later geen windeieren gelegd, natuurlijk. 946 00:01:00,117 --> 00:00:59,912 Hij heeft het ver geschopt als 12-jarige jongen met lagere school. 947 00:00:59,912 --> 00:00:59,931 Hij heeft veel gestudeerd, diploma’s gehaald. 948 00:00:59,931 --> 00:00:59,811 Op ’t laatst heeft hij een pensioen van een, van een, een, 949 00:00:59,811 --> 00:00:59,659 een ingenieur gekregen, dus dat is allemaal wel goed gekomen. 950 00:00:59,659 --> 00:00:59,678 Maar goed hij heeft het wel zelf moeten doen. 951 00:00:59,678 --> 00:00:59,387 Maar, nee, dat, dat heb ik niet van mensen die er echt in betrokken waren. 952 00:00:59,388 --> 00:00:59,845 Nee. 953 00:00:59,845 --> 00:01:00,302 Nee. 954 00:01:00,302 --> 00:01:00,759 Nee. 955 00:01:00,759 --> 00:01:01,216 Nee. 956 00:01:01,216 --> 00:01:01,673 Nee. 957 00:01:01,673 --> 00:01:02,130 Nee. 958 00:01:02,130 --> 00:01:02,138 Maar ja, ‘t, ‘t ergste heb ik niet meegemaakt. 959 00:01:02,139 --> 00:01:01,966 Vergeet niet, ‘k ben, ik ben vier jaar uit de roulatie geweest. 960 00:01:01,966 --> 00:01:02,060 Dus wat er allemaal verder gebeurd is. 961 00:01:02,060 --> 00:01:01,887 Ik weet wel dat er een eh, op een zondagmorgen rel, ja, razzia. 962 00:01:01,887 --> 00:01:01,788 Hoorde ik ook allemaal via de brief, en via de verhalen. 963 00:01:01,789 --> 00:01:01,979 Zondagmorgen, razzia’s waren. 964 00:01:01,979 --> 00:01:02,297 Van jonge mannen. 965 00:01:02,297 --> 00:01:02,241 De pastoor zei: “Jongens, denk er om, jullie blijven 966 00:01:02,242 --> 00:01:02,229 allemaal, de jonge mannen blijven allemaal hier. 967 00:01:02,229 --> 00:01:02,451 En de rest gaat naar huis. 968 00:01:02,451 --> 00:01:02,748 In de kerk blijven. 969 00:01:02,748 --> 00:01:02,820 Niet naar buiten want er zijn razzia’s”. 970 00:01:02,821 --> 00:01:02,541 Die hebben de hele dag in die kerk gezeten tot de razzia’s voorbij waren. 971 00:01:02,541 --> 00:01:02,239 We waren, er waren was, was mijn, mijn, mijn broer ook bij, die kruidenier. 972 00:01:02,240 --> 00:01:02,707 Ja. 973 00:01:02,708 --> 00:01:02,994 Dus dat weet ik wel. 974 00:01:02,994 --> 00:01:02,842 En m’n vader heeft ook gevaren voor de parochie, want, er was 975 00:01:02,842 --> 00:01:02,722 een, een comité opgericht die parochie, een voedselcomité. 976 00:01:02,722 --> 00:01:02,324 ’t Waren meeste middenstanders, de groenteman, m’n broer, ‘n, een bakker, enzovoort. 977 00:01:02,325 --> 00:01:02,045 En de, de, de paters en de pastoors van onze parochie waren franciscanen, 978 00:01:02,045 --> 00:01:01,701 gingen hun naar buiten op de fiets Noord-Holland in bij boeren inkopen te doen. 979 00:01:01,701 --> 00:01:01,442 En mijn vader ging met de boot er achter aan, om dat eh ss op te halen. 980 00:01:01,443 --> 00:01:01,344 En dat werd dan in de bocht, bij de Buiksloterdijk daar, 981 00:01:01,345 --> 00:01:01,246 Buiksloterweg, daar waar die brug is, daar in die bocht. 982 00:01:01,247 --> 00:01:01,330 En eh, daar werd het uitge, uitgedeeld. 983 00:01:01,330 --> 00:01:01,114 Toen zei m’n vader: “Ik geloof wel dat heel Noord katholiek was.” . 984 00:01:01,114 --> 00:01:00,695 Had een vracht aan, hele vrachtwagens vol met groente en kolen en toestanden en alles. 985 00:01:00,695 --> 00:01:00,810 En dat werd daar uitgedeeld. Ja. Ja. 986 00:01:00,810 --> 00:01:00,637 En er werd gezorgd dat er voor de kinderen van de parochie elk. 987 00:01:00,637 --> 00:01:00,389 De, door dat voedselcomité werd daar, werd dat gedaan, dat de kinderen 988 00:01:00,389 --> 00:01:00,141 ten minstens een keer per dag op school een maal, een maaltijd kregen. 989 00:01:00,141 --> 00:00:59,936 Nou, bij ons thuis, dan hoorde ik die verhalen dus, was geen nood. 990 00:00:59,936 --> 00:00:59,560 Ik had een oom en die was vrijgezel en die was de laatste jaren ook bij ons thuis. 991 00:00:59,560 --> 00:00:59,440 En deed de hele dag niets anders als aardappelen schillen. 992 00:00:59,440 --> 00:00:59,437 Iedere dag werd zo’n ketel aardappels geschild. 993 00:00:59,438 --> 00:00:59,275 En er waren een paar, een paar jonge vr, moeders, die waren in 994 00:00:59,276 --> 00:00:59,038 verwachting en dan mochten, een paar mocht iedere avond bij ons thuis 995 00:00:59,039 --> 00:00:58,801 een pannetje eten halen voor die moeder, want die was in verwachting. 996 00:00:58,802 --> 00:00:58,917 En die moet zorgen dat ze, dat, dat. 997 00:00:58,917 --> 00:00:59,043 Dat zijn dus verhalen, dat ik gewe. 998 00:00:59,043 --> 00:00:58,506 Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar dat weet ik dan dus natuurlijk uit de overlevering. Ja. Ja. 999 00:00:58,507 --> 00:00:58,601 “Kom maar even langs”, langs die kade. 1000 00:00:58,601 --> 00:00:58,310 Was zo, was een vat van 200 liter klaar staan, hij hijst dat zo aan boord. 1001 00:00:58,311 --> 00:00:58,330 Ook zo gegaan, onder het oog van de Duitsers. 1002 00:00:58,330 --> 00:00:58,338 En daarmee kon m’n vader ook Noord-Holland in. 1003 00:00:58,339 --> 00:00:58,005 En eh, dat hadden zij natuurlijk verzorgd en daar en daar kon hij dat ophalen. 1004 00:00:58,006 --> 00:00:57,640 En eh, zodoende had hij voor de, voor de Shellmensen had hij ook eten eh gehaald. 1005 00:00:57,641 --> 00:00:57,393 En ik, ook een keer voor de burgemeester van Aals, van Landsmeer, ook. 1006 00:00:57,393 --> 00:00:57,828 En eh. 1007 00:00:57,829 --> 00:00:57,784 Maar, toen kwam hij terug, in de sluizen van IJmui, 1008 00:00:57,784 --> 00:00:57,760 van IJmuiden, hoe kom je daar bij, van Purmerend. 1009 00:00:57,761 --> 00:00:58,004 Zo, papieren overleggen. 1010 00:00:58,005 --> 00:00:57,714 “Oh, voor die burgemeester van Landsmeer, nou, die heb al genoeg gekregen. 1011 00:00:57,715 --> 00:00:57,574 Ga maar, vaar maar door naar de eh gaarkeuken in Amsterdam”. 1012 00:00:57,574 --> 00:00:57,080 En eh, en op de Laanweg daar, die buurt, daar moest hij stoppen en daar werd hij leeggehaald. 1013 00:00:57,081 --> 00:00:56,843 Hij zei: “Jan, daar is niets naar die haar, gaarkeuken gegaan, het is 1014 00:00:56,844 --> 00:00:56,564 allemaal, ‘t is allemaal weggegaan, maar ’t is niet naar de gaarkeukens”. 1015 00:00:56,564 --> 00:00:55,995 . Dus dat zijn verhalen die je hoort na de oorlog. Ja. Ja. Alleen een ding ben ik heel erg trots op: 1016 00:00:55,996 --> 00:00:55,983 m’n vader heeft nooit een cent verdiend daaraan. 1017 00:00:55,983 --> 00:00:56,077 Hij had schatrijk kunnen worden, want. 1018 00:00:56,077 --> 00:00:56,544 Ja. 1019 00:00:56,545 --> 00:00:56,799 Als hij dat gewild had. 1020 00:00:56,799 --> 00:00:56,636 Maar hij heeft nooit een cent verdiend en dat ben ik trots op. 1021 00:00:56,637 --> 00:00:57,104 Ja. 1022 00:00:57,105 --> 00:00:56,964 Dus ja, die mensen hebben toch wel wat meegemaakt en dan hun 1023 00:00:56,964 --> 00:00:56,791 zoon, hun jongste zoon, die was ook een beetje een oogappeltje. 1024 00:00:56,791 --> 00:00:56,714 Het kon, kan niet anders natuurlijk, ik was de jongste 1025 00:00:56,714 --> 00:00:56,605 en eh, ik was de enige die naar de Mulo mocht, enzovoort. 1026 00:00:56,605 --> 00:00:57,040 En eh. 1027 00:00:57,041 --> 00:00:57,423 Is ’t over? 1028 00:00:57,424 --> 00:00:57,838 Oh, nee. 1029 00:00:57,839 --> 00:00:57,804 Dus ja, da dat eh, was wel wat hè, voor de ouders. 1030 00:00:57,805 --> 00:00:58,027 En dat besef ik heel goed. 1031 00:00:58,027 --> 00:00:58,046 Wat hebben die een hoop mee moeten maken, hè? 1032 00:00:58,046 --> 00:00:57,680 Daarom kan ik me voorstellen dat m’n vader ’s avonds zo zat (hoofd in de handen). 1033 00:00:57,681 --> 00:00:57,454 Als ze die vliegtuigen hoorde: “Oh, dat gaat allemaal naar Jan toe”. 1034 00:00:57,455 --> 00:00:56,972 “Ach jongens”, zei m’n vader, “Jan gaat nou toch liggen, daar kunnen we niks meer aan doen”. 1035 00:00:56,972 --> 00:00:56,799 Ik kan me dat zo goed voorstellen hè? Een angst voor een ouder. 1036 00:00:56,799 --> 00:00:56,818 Maar dat besef je pas als je zelf ouder bent. 1037 00:00:56,818 --> 00:00:56,484 Dat besefte ook, dat begon ik feitelijk pas te begrijpen toen ik getrouwd was. 1038 00:00:56,485 --> 00:00:56,707 Toen ik zelf kinderen had. 1039 00:00:56,707 --> 00:00:56,544 Ik denk: “Oh, wat hebben die ouders toch een hoop meegemaakt”. 1040 00:00:56,545 --> 00:00:56,542 En ‘t is altijd een blijmoedige vrouw gebleven. 1041 00:00:56,543 --> 00:00:56,872 Schitterend, ja. 1042 00:00:56,872 --> 00:00:57,339 Ja. 1043 00:00:57,340 --> 00:00:57,701 Ja, das mooi. 1044 00:00:57,701 --> 00:00:57,944 Dat was een wijze vrouw. 1045 00:00:57,945 --> 00:00:57,878 Als ik het over iemand had, zei ze: “Ach Jan, als jij 1046 00:00:57,879 --> 00:00:57,834 was zoals ik wezen moest?” En meer zei ze dan niet. 1047 00:00:57,834 --> 00:00:57,500 “Ach Jan, je moet de mensen nemen zo als ze zijn, niet zoals ze wezen moeten”. 1048 00:00:57,501 --> 00:00:57,744 Dat waren uitdrukkingen. 1049 00:00:57,745 --> 00:00:57,935 Het was een hele wijze vrouw. 1050 00:00:57,935 --> 00:00:58,402 Ja. 1051 00:00:58,403 --> 00:00:58,294 En d, voor iedereen, want ze heeft veel weggegeven, veel. 1052 00:00:58,294 --> 00:00:58,217 Daarom konden mensen bij, bij haar thuis eten krijgen. 1053 00:00:58,217 --> 00:00:58,097 En juist in ’t gezinnen waar het ’t meest nodig was, hoor. 1054 00:00:58,097 --> 00:00:58,137 Niet zo maar een ‘n , want dan gaat het op. 1055 00:00:58,138 --> 00:00:58,018 Nee, die vrouw is in verwachting, die moet geholpen worden 1056 00:00:58,018 --> 00:00:57,909 en die vrouw was in verwachting die moet geholpen worden. 1057 00:00:57,909 --> 00:00:57,949 En, zo werkte ze. Ja. Dat was wel mooi, ja. 1058 00:00:57,950 --> 00:00:58,076 Maar ’t was een moeilijke tijd, hè? 1059 00:00:58,076 --> 00:00:57,881 En alleen ik heb de moeilijkste tijd niet meegemaakt natuurlijk . 1060 00:00:57,882 --> 00:00:57,805 Bovendien, bij mij thuis hebben ze geen honger gekend. 1061 00:00:57,805 --> 00:00:57,503 M’n broer had een zaak, en m’n vader die vaarde voor de voedselvoorziening. 1062 00:00:57,504 --> 00:00:57,266 En hij kwam ook dicht, dikwijls terecht bij m’n oom Dirk in Avenhorn, 1063 00:00:57,267 --> 00:00:57,094 dat hij weer met een paar zakken aardappelen kwamen, enzovoort. 1064 00:00:57,094 --> 00:00:57,380 En dat soort dingen. 1065 00:00:57,380 --> 00:00:57,132 Niets, dus, dus er was, dat aangaat hebben ze natuurlijk mazzel gehad. 1066 00:00:57,132 --> 00:00:56,788 En de eh. Dat hebben ze dus niet mee hoeven te maken. Dat is maar gelukkig ook. 1067 00:00:56,788 --> 00:00:56,818 Ik wilde nog, nog iets vragen over ’t eehmm, 1068 00:00:56,818 --> 00:00:57,243 Marije? 1069 00:00:57,243 --> 00:00:57,710 Ja. 1070 00:00:57,711 --> 00:00:57,794 Ik heb niet zo veel eh, op dit kaartje. 1071 00:00:57,794 --> 00:00:57,845 Is er na eh, na ’t eh bombardement, eehmm. 1072 00:00:57,845 --> 00:00:57,554 Heeft u rancune gevoeld naar de, degene die de bommen hadden laten vallen? 1073 00:00:57,555 --> 00:00:57,862 Nou, ik niet, nee. 1074 00:00:57,863 --> 00:00:57,903 Nee, geloof de mee, over het algemeen niet. 1075 00:00:57,904 --> 00:00:57,464 Want het eh doel wat, ja, dat is mis gegaan natuurlijk, maar, het was wel een goed doel. 1076 00:00:57,464 --> 00:00:57,686 Het was wel een goed doel. 1077 00:00:57,686 --> 00:00:57,897 Dus, nee, met geen rancune. 1078 00:00:57,898 --> 00:00:57,799 Alleen ik had in Duitsland wel rancune, hoor je weer dat 1079 00:00:57,800 --> 00:00:57,659 we, daar, “Bommen gevallen in Noord”, dan was ik in opstand. 1080 00:00:57,659 --> 00:00:57,283 “Potverdomme, laten ze hier komen, wat hebben die Hollanders er mee te maken”, hè? 1081 00:00:57,283 --> 00:00:57,708 Dit eh. 1082 00:00:57,708 --> 00:00:57,887 Maar nooit gee, nooit rancune. 1083 00:00:57,888 --> 00:00:58,345 Dat. 1084 00:00:58,345 --> 00:00:58,513 Over het algemeen genomen niet. 1085 00:00:58,514 --> 00:00:58,864 Denk het niet. 1086 00:00:58,864 --> 00:00:58,712 Nee, absoluut niet, want dat, dat, dat dat was ’t goeie doel. 1087 00:00:58,712 --> 00:00:58,325 En het was tuurlijk, eh, een hele afschuw tegenover de, de, alles wat bezetter was. 1088 00:00:58,325 --> 00:00:58,792 En. 1089 00:00:58,793 --> 00:00:59,250 Nee. 1090 00:00:59,250 --> 00:00:59,205 ’t Was zo, er was een, er was een afweergeschut da, 1091 00:00:59,205 --> 00:00:59,170 daar op dat landje daar vlak bij de Fokkerfabriek. 1092 00:00:59,171 --> 00:00:58,656 Maar met die soldaten mocht je absoluut geen contact mee, terwijl het doodgewone jongens waren. 1093 00:00:58,656 --> 00:00:58,280 Dat was de vijand. Dat heb ik ook altijd gevoeld ook, ook ik in Duitsland. Vijand. 1094 00:00:58,280 --> 00:00:58,224 Want ja, ik was een jonge jongen en ik eh, ik had eh 1095 00:00:58,225 --> 00:00:58,180 een enorm goed gevoel voor vrouwelijk schoon en ik. 1096 00:00:58,180 --> 00:00:58,124 ’t Werd me daar op een presenteerblaadje aangeboden. 1097 00:00:58,125 --> 00:00:58,219 Maar ’t is de vijand, dat doe je niet. 1098 00:00:58,219 --> 00:00:58,569 Dat was de sf. 1099 00:00:58,569 --> 00:00:58,321 Zo leefde je wel en ik ‘k denk dat het, dat ’t algeheel beeld was ook. 1100 00:00:58,321 --> 00:00:58,788 He? 1101 00:00:58,789 --> 00:00:59,118 Dat doe je niet. 1102 00:00:59,118 --> 00:00:59,030 Maar ik zou geen honger gehad hebben en ik zou goed ge. 1103 00:00:59,031 --> 00:00:59,434 Maar, ja. 1104 00:00:59,435 --> 00:00:59,507 Maar je doet het niet, het is je vijand. 1105 00:00:59,508 --> 00:00:59,399 Dat heb je wel gezien, maar toch heb ik nooit haat gehad. 1106 00:00:59,399 --> 00:00:59,631 Haat heb ik nooit gekend. 1107 00:00:59,632 --> 00:00:59,939 Achteraf ook niet. 1108 00:00:59,940 --> 00:01:00,066 Maar je gaat niet met je vijand om. 1109 00:01:00,066 --> 00:01:00,491 Dat eh. 1110 00:01:00,491 --> 00:01:00,595 Dat was heel erg, leefde dat bij mij. 1111 00:01:00,596 --> 00:01:01,063 Ja. 1112 00:01:01,064 --> 00:01:00,891 En dat was, viel niet altijd mee, want ik had ee, een knaap bij 1113 00:01:00,891 --> 00:01:00,707 mij in w, in in de barak, Harrie van Grunsven, een Rotterdammer. 1114 00:01:00,707 --> 00:01:00,309 Gaf ik die hele stam xxx. Hij was leraar eh, eh typist, typ, typeren en stenografie. 1115 00:01:00,310 --> 00:00:59,923 Die had een eh, had, leefde ook, bleek ook met een vr, vrouw te wonen in Rotterdam. 1116 00:00:59,923 --> 00:00:59,440 Ik zeg: “Stuur jij wel eens geld op naar je vrouw?” Hij zegt: “Geld opsturen naar m’n vrouw? 1117 00:00:59,440 --> 00:00:59,299 Als ze geld nodig heeft, dan gaat ze maar op de rug liggen”. 1118 00:00:59,299 --> 00:00:59,019 Nou, nou ja, dat snijdt in je ziel, dat soort dingen, hè, dat ben je niet 1119 00:00:59,019 --> 00:00:58,739 gewend, zo ben ik niet opgevoed, dat vond ik verschrikkelijk om te horen. 1120 00:00:58,739 --> 00:00:58,416 Maar hij had wel een mooie baan op ’t kantoor van de, van de, van de fabriek. 1121 00:00:58,417 --> 00:00:58,404 En hij liep de hele dag in een prachtig kostuum. 1122 00:00:58,404 --> 00:00:58,647 Bij al die jonge meiden. 1123 00:00:58,648 --> 00:00:58,816 Ik denk: “Oh, verschrikkelijk”. 1124 00:00:58,817 --> 00:00:59,284 Ja. 1125 00:00:59,285 --> 00:00:59,592 Maar, mentaliteit. 1126 00:00:59,593 --> 00:00:59,526 Maar ik denk dat het over ‘t algemeen genomen dat dit 1127 00:00:59,527 --> 00:00:59,492 de mentali, mentaliteit ook in Noord was, denk ik. 1128 00:00:59,493 --> 00:00:59,480 Ik weet het niet zeker, ik heb niet met iedereen 1129 00:00:59,480 --> 00:00:59,349 gesproken, maar ik denk dat ’t de algemene mentaliteit was. 1130 00:00:59,350 --> 00:00:59,817 Ja. 1131 00:00:59,818 --> 00:01:00,285 Ja. 1132 00:01:00,286 --> 00:01:00,422 Nee, dat heb ik dus nooit ervaren. 1133 00:01:00,423 --> 00:01:00,474 Ja, je wordt het op den duur wel eens zat. 1134 00:01:00,474 --> 00:01:00,194 Dan kun je wel zeggen, ja, waarom doen ze ’t niet nauwkeuriger enzovoort. 1135 00:01:00,194 --> 00:01:00,330 Dat zal wel gebeurd zijn, maar ja. 1136 00:01:00,331 --> 00:01:00,318 ’t Was toch wel een vliegtuigfabriek van Fokker. 1137 00:01:00,318 --> 00:01:00,048 Maar ik weet een ding, heb ik horen vertellen, dat hoorde ik van Jan van 1138 00:01:00,049 --> 00:00:59,758 Essen, vertelde hij, want ik heb hem vorige week woensdag nog ondervraagd? 1139 00:00:59,759 --> 00:00:59,596 Ik zeg: “Jij hebt me eens verteld dat die nacht van te voren”. 1140 00:00:59,597 --> 00:00:59,562 Hij zegt: “Nee, niet die nacht van te voren, maa”. 1141 00:00:59,563 --> 00:00:59,069 Precies weet ik niet, maar Fokker is al eens eerder gebombardeerd, terwijl dat toen raak was. 1142 00:00:59,070 --> 00:00:58,747 Want, wij konden bij begeidiging (xxx), als er een alarm was, ging je naar ’t 1143 00:00:58,748 --> 00:00:58,393 zolderkamertje, kijken naar die vliegtuigen en we zagen die bommen zelfs vallen. 1144 00:00:58,393 --> 00:00:58,038 Want toen hebben we ook gezien dat Fokker toen al een keertje gebombardeerd was. 1145 00:00:58,038 --> 00:00:57,800 Dat zagen we en die staketsels van die, die kaarsen die er uitstaken. 1146 00:00:57,801 --> 00:00:57,435 Dus ’t is al een keertje geraakt geweest, maar niet voldoende natuurlijk. Ja. Ja. 1147 00:00:57,436 --> 00:00:57,401 Kunt u nog een keer de naam van die meneer zeggen? 1148 00:00:57,402 --> 00:00:57,752 Jan van Essen. 1149 00:00:57,752 --> 00:00:58,102 Jan van Essen. 1150 00:00:58,102 --> 00:00:58,228 Die is een paar jaar jonger dan ik. 1151 00:00:58,228 --> 00:00:57,948 Vandaar dat hij tuurlijk niet in Duitsland heeft gehoeven, maar hij heeft 1152 00:00:57,948 --> 00:00:57,636 wel in de arbeidsdienst, verplicht in de arbeidsdienst gezeten in Nederland. 1153 00:00:57,636 --> 00:00:57,196 Ja. Ja. En later is hij ondergedoken, in Brabant terecht gekomen. Ja. Jan van Essen, ja. 1154 00:00:57,196 --> 00:00:56,916 Hij had op de een of andere manier uits, eh eh ging ’s nachts kijken, of? 1155 00:00:56,916 --> 00:00:57,074 Nou, op, op de dag ook wel eens. 1156 00:00:57,074 --> 00:00:56,537 Want dan een, een, ‘n, hij had een vriend wonen, Begijn heette die, woonde op de Kamperfoelieweg. 1157 00:00:56,538 --> 00:00:56,503 Maar die woningen, dat waren toch woningen voor de 1158 00:00:56,504 --> 00:00:56,405 gegoeden, was een onderwijzerswoningen, dus daar woonde. 1159 00:00:56,406 --> 00:00:56,841 En eh. 1160 00:00:56,842 --> 00:00:56,562 Zijn vader die, die eh was ingenieur die werkte bij de Koninklijke Shell. 1161 00:00:56,562 --> 00:00:56,997 En eh. 1162 00:00:56,998 --> 00:00:56,760 Nou, daar was hij mee bevriend en als er dan eh, alarm was dan gingen 1163 00:00:56,761 --> 00:00:56,620 ze naar de zolderkamer en dan keken ze over de huizen van de 1164 00:00:56,620 --> 00:00:56,382 Heggerankweg, keeks, zaten ze recht tegenover de fabriek, van Fokker. 1165 00:00:56,383 --> 00:00:55,921 Want dit was Fokker, dan kreeg je een stukje land en dan kreeg je hier de bebouwde woning. 1166 00:00:55,922 --> 00:00:55,877 Dat was de Heggerankweg en hier de Kamperfoelieweg. 1167 00:00:55,877 --> 00:00:55,522 En hier vandaan keken ze, vanuit het zolderkamertje, keken ze op Fokkerfabriek . 1168 00:00:55,522 --> 00:00:55,327 En, hun hobby was, ja, ik zou het nooit hebben gedurfd, te kijken 1169 00:00:55,328 --> 00:00:55,176 naar die vliegtuigen, enzovoort en al die bommen zien vallen. 1170 00:00:55,176 --> 00:00:55,077 Op de dag te doen, want ’s avonds zie je ze niet vallen. 1171 00:00:55,078 --> 00:00:55,535 Nee. 1172 00:00:55,535 --> 00:00:55,949 Maar eh. 1173 00:00:55,950 --> 00:00:55,424 ’s Avonds zie je ze natuurlijk wel die schijnwerpers en als ze in het licht waren dan tedetedum. 1174 00:00:55,425 --> 00:00:55,081 Dat zie je natuurlijk wel. En dat ja, dat was hun hobby. Ja. Dat was hun hobby. 1175 00:00:55,081 --> 00:00:55,335 Ik heb dat nooit gehad. 1176 00:00:55,335 --> 00:00:55,792 Nee. 1177 00:00:55,792 --> 00:00:55,950 Ik heb alleen maar angst gekend. 1178 00:00:55,950 --> 00:00:56,385 Angst. 1179 00:00:56,386 --> 00:00:56,853 Oh. 1180 00:00:56,854 --> 00:00:56,638 Een keer ben ik gebleven, in ehm, ben ik bed gebleven in Duitsland. 1181 00:00:56,638 --> 00:00:56,518 Zo dikwijls niks en ieder nacht eruit en ik kon niet meer. 1182 00:00:56,518 --> 00:00:56,398 ’t Was in februari, kon niet meer, ‘k blijf effies liggen. 1183 00:00:56,398 --> 00:00:56,128 Nou, alles ging naar de schuilkelder en dan lig je maar stil te wachten. 1184 00:00:56,129 --> 00:00:56,361 Want je slaapt niet meer. 1185 00:00:56,362 --> 00:00:56,103 En op een gegeven moment hoor je ze: “Mmm mmmm MMM.” En dat werd steeds 1186 00:00:56,104 --> 00:00:55,845 heviger en je hoort het geschut en het begon, te trillen van de bommen. 1187 00:00:55,846 --> 00:00:56,068 Ik lag te schudden in bed. 1188 00:00:56,068 --> 00:00:56,012 Ik dacht: “Oh wat ben ik begonnen, wat moet ik doen? 1189 00:00:56,013 --> 00:00:56,278 ‘k Blijf maar liggen”. 1190 00:00:56,278 --> 00:00:56,414 En dat is verschrikkelijk geweest. 1191 00:00:56,415 --> 00:00:56,455 Ohhh, wat een angst heb ik toen uitgestaan. 1192 00:00:56,456 --> 00:00:56,101 Nou ja, goed, ‘t, ‘t, het was over, sein veilig wordt gegeven en je slaapt weer. 1193 00:00:56,101 --> 00:00:56,141 En ze komen weer terug uit de schuilkelder. 1194 00:00:56,142 --> 00:00:55,915 Maar dat heb ik nooooit meer gedaan, hoe moeilijk als ik ’t ook had. 1195 00:00:55,916 --> 00:00:55,433 Ik heb dat nooit meer gedaan, dat vond ik zo verschrikkelijk. Die angst die je dan meemaakt. 1196 00:00:55,433 --> 00:00:55,900 Ja. 1197 00:00:55,901 --> 00:00:56,368 Ja. 1198 00:00:56,369 --> 00:00:56,003 Ja, en ’s nachts mochten we in de bunker en overdag moest je in de schuilkelders. 1199 00:00:56,004 --> 00:00:56,290 Dat is het verschil. 1200 00:00:56,290 --> 00:00:56,085 In de bunker zat je veilig, dat kon, die kon wel bommen verdragen? 1201 00:00:56,085 --> 00:00:55,976 Maar daar mochten we alleen ’s nachts in en overdag niet. 1202 00:00:55,976 --> 00:00:56,443 Ja. 1203 00:00:56,444 --> 00:00:56,612 Maar zeg ik, dat, dat, dat, dt. 1204 00:00:56,613 --> 00:00:56,557 Thuis hebben ze dat allemaal nooit geweten, want dat 1205 00:00:56,558 --> 00:00:56,534 schreef je allemaal niet naar huis over spanning. 1206 00:00:56,535 --> 00:00:56,575 Je schreef alleen maar dat de leuke dingen. 1207 00:00:56,576 --> 00:00:56,531 Als je met de jongens naar de bioscoop was geweest. 1208 00:00:56,531 --> 00:00:56,358 Of dat je lekker eh, da s samen een pannetje eten hebt gekookt. 1209 00:00:56,358 --> 00:00:56,644 En dat soort dingen. 1210 00:00:56,644 --> 00:00:57,037 En eh, ja. 1211 00:00:57,037 --> 00:00:57,248 Dat, dat, dat soort dingen. 1212 00:00:57,249 --> 00:00:56,766 ’t Was allemaal onbenullige brieven die je schreef, alleen maar dat ze weten je bent er nog. 1213 00:00:56,766 --> 00:00:57,105 Je bent er nog. 1214 00:00:57,106 --> 00:00:57,178 En dat was ’t enige wat je kon doen, ja. 1215 00:00:57,179 --> 00:00:56,899 Ja. En daarna kwam je weer in Noord. Ja. En dan moet je weer gaan werken. 1216 00:00:56,899 --> 00:00:56,832 En dan krijg je ontslag van de Rijksverzekeringsbank. 1217 00:00:56,833 --> 00:00:56,553 M’n vader kreeg een brief van de, een maand voor ik weer zou gaan werken. 1218 00:00:56,553 --> 00:00:56,091 M’n vader kreeg een brief van de Rijksverzekeringsbank van de secretaris-generaal: “Indien 1219 00:00:56,092 --> 00:00:55,662 de gezondheidstoestand van uw zoon het toelaat, kunt u mededelen dat met ingang van, de 1220 00:00:55,663 --> 00:00:55,223 datum weet ik niet, het dienstverband met de Rijksverzekerbank is opgehouden te bestaan. 1221 00:00:55,223 --> 00:00:55,391 En daarna, eh, de ontslagbrief. 1222 00:00:55,392 --> 00:00:55,742 Ik heb ze nog. 1223 00:00:55,742 --> 00:00:55,643 En dat heeft me zo’n klap gegeven, moreel, dat heeft me. 1224 00:00:55,644 --> 00:00:55,812 Dat is verschrikkelijk geweest. 1225 00:00:55,813 --> 00:00:55,586 En dan, heb ik nog een brief geschreven naar de secretaris-generaal. 1226 00:00:55,587 --> 00:00:55,232 Dat is natuurlijk geen directeur, want een Rijksinstelling, secretaris-generaal. 1227 00:00:55,232 --> 00:00:55,443 Nooit antwoord op gekregen. 1228 00:00:55,444 --> 00:00:55,335 Kreeg alleen een getuigbewijs dat ik ss goed gewerkt had. 1229 00:00:55,335 --> 00:00:55,632 Ja, m’n malle moer. 1230 00:00:55,632 --> 00:00:56,067 En eh. 1231 00:00:56,068 --> 00:00:56,065 Maar dat heeft me een hele morele klap gegeven, 1232 00:00:56,066 --> 00:00:55,935 verschrikkelijk en dan moet je solliciteren over bord vier. 1233 00:00:55,936 --> 00:00:55,901 De eerste plaats dat je in Duitsland hebt gezeten. 1234 00:00:55,902 --> 00:00:55,355 Ze zeiden: “Ja, waarom ben je niet ondergedoken?” Wil jij 600.000 jonge mannen onder laten duiken? 1235 00:00:55,355 --> 00:00:54,818 En als je eigen familie jou niet hebben wil? En dat je bij een ander moe, een 10tje moet betalen? 1236 00:00:54,819 --> 00:00:54,763 Als die, en als die ’t te heet, dan moet je ook weg. 1237 00:00:54,764 --> 00:00:55,210 Maar. 1238 00:00:55,211 --> 00:00:54,696 Terwijl er zoveel Hollandse jongens waren, die werkten ook voor de Duitse eh, oorlogsindustrie. 1239 00:00:54,696 --> 00:00:54,928 Die kregen dan een pasje. 1240 00:00:54,929 --> 00:00:54,521 Die hebben vrijwillig gewerkt voor de Duitse oorlogsindustrie en wij waren gedwongen. 1241 00:00:54,521 --> 00:00:54,583 Dus dat heeft me wel dwarsgezeten altijd. 1242 00:00:54,583 --> 00:00:54,730 En dat was erg, dat was heel erg. 1243 00:00:54,731 --> 00:00:54,696 En dan solliciteren en overal je neus sto, stoten. 1244 00:00:54,697 --> 00:00:54,673 En door middel van een Jood die weer geholpen is 1245 00:00:54,674 --> 00:00:54,618 door een Christenvrouw uit de Gerard Terborghstraat? 1246 00:00:54,619 --> 00:00:54,670 Die heeft haar, hem ook laten onderduiken. 1247 00:00:54,670 --> 00:00:54,657 Was dokter professor, Van Praag, en die was toen 1248 00:00:54,657 --> 00:00:54,537 onderdirecteur van ’t bevolkingsregister en die heeft hem. 1249 00:00:54,537 --> 00:00:54,748 En toen heeft zij hem opge. 1250 00:00:54,749 --> 00:00:55,035 “Jan, en eh, spu, ”. 1251 00:00:55,035 --> 00:00:55,107 Ik weet niet hoe die man van voren heet. 1252 00:00:55,108 --> 00:00:54,635 “Je moet, ik heb hier een jongen, en daar moet je wat voor doen, en zo en zo is het geval”. 1253 00:00:54,636 --> 00:00:54,698 “Nou, laat hem morgen maar bij me komen”. 1254 00:00:54,698 --> 00:00:54,450 Dus, ik ben daar heen gegaan, 10 december, was m’n verjaardag ook nog. 1255 00:00:54,450 --> 00:00:54,522 En ik kon meteen beginnen, bij die Jood. 1256 00:00:54,523 --> 00:00:53,986 En die Jood, die had altijd ondergedoken gezeten in Groningen. Dus, hoe dat bij elkaar loopt, hè? 1257 00:00:53,987 --> 00:00:53,824 En die mevrouw die had dikwijls bij mij, bij ons thuis, omdat. 1258 00:00:53,825 --> 00:00:53,705 ‘t Was een vroegere klant van m’n broer toen hij in de Van 1259 00:00:53,705 --> 00:00:53,489 Baarlestraat werkte bij Albert Heijn, was dat een klant, enzovoort. 1260 00:00:53,489 --> 00:00:53,615 En zo, hoe dat en alle, en, en, da. 1261 00:00:53,615 --> 00:00:53,634 Hoe dat samenkomt, dat is onbegrijpelijk, hè? 1262 00:00:53,634 --> 00:00:54,101 Ja. 1263 00:00:54,102 --> 00:00:53,619 En door bemiddeling van die Jood werd ik aangenomen bij het bevolkingsregister in Amsterdam. 1264 00:00:53,619 --> 00:00:54,086 Ja. 1265 00:00:54,087 --> 00:00:54,095 Ja, en daar begon m’n eh werkelijke leven pas. 1266 00:00:54,096 --> 00:00:54,563 Ja. 1267 00:00:54,564 --> 00:00:54,305 Alleen ja, ik was wel katholiek en dat heb ik altijd moeten merken, hè? 1268 00:00:54,306 --> 00:00:54,763 Zel. 1269 00:00:54,763 --> 00:00:54,889 Zeker bij de Gemeentelijk Overheid. 1270 00:00:54,889 --> 00:00:54,844 Maar goed, ik eh, ben in Ouderkerk terecht gekomen. 1271 00:00:54,844 --> 00:00:54,820 Werd ik hoofd burgerzaken en daar toen begon mijn 1272 00:00:54,821 --> 00:00:54,754 leven feitelijk pas, want toen kon ik mij ontplooien. 1273 00:00:54,755 --> 00:00:54,464 Want de direct, de onderdirecteur had me eens een keertje bij me geroepen. 1274 00:00:54,465 --> 00:00:54,452 Hij zei: “Jan, je weet hoe ’t er hier voorstaat. 1275 00:00:54,452 --> 00:00:54,695 Ik kan er niks aan doen. 1276 00:00:54,696 --> 00:00:54,170 Maar de burgemeester van Ouderkerk, daar ben ik nogal bevriend mee, die zoekt iemand die daar de 1277 00:00:54,171 --> 00:00:53,602 boel kan runnen.” Ik, hij zegt: “Ik denk dat je meer in je mars hebt als dat je hier kunt waarmaken. 1278 00:00:53,603 --> 00:00:53,974 Wil je dat?” 1279 00:00:53,975 --> 00:00:54,197 Ik zei: “Nou, heel graag”. 1280 00:00:54,197 --> 00:00:53,821 De volgende dag zat ik bij de burgemeester in Ouderkerk en ik ben daar aangenomen. 1281 00:00:53,821 --> 00:00:54,192 En daar moe. 1282 00:00:54,193 --> 00:00:54,511 Was wel leuk, ja. 1283 00:00:54,511 --> 00:00:54,893 Mooie tijd. 1284 00:00:54,894 --> 00:00:54,924 Want toen had ik, had ik het voor ’t zeggen. 1285 00:00:54,924 --> 00:00:54,441 En dan, dan wanneer je dan in ’t dorp liep te wandelen, (maak knikkende buigingen en lacht). 1286 00:00:54,441 --> 00:00:54,684 Was leuk, heel erg leuk. 1287 00:00:54,685 --> 00:00:54,512 Was niet makkelijk, want je m, ik moest me toch wel waar maken. 1288 00:00:54,512 --> 00:00:54,969 Dus. 1289 00:00:54,969 --> 00:00:54,913 Belde dikwijls naar Amsterdam was ’t zus, was ’t zo. 1290 00:00:54,914 --> 00:00:54,965 Of met de ministeries, moet dit, moet dat. 1291 00:00:54,965 --> 00:00:55,347 Maar ik, k. 1292 00:00:55,348 --> 00:00:55,527 ‘t Is de mooiste tijd geweest. 1293 00:00:55,528 --> 00:00:55,312 Toen kon je je ontplooien hè, en je waar maken en dat was wel mooi. 1294 00:00:55,312 --> 00:00:54,989 Daar heb ik gewerkt tot aan m’n, pensionering toen ik 62 was, 42 dienstjaren. 1295 00:00:54,990 --> 00:00:54,849 Dus, ’t maximale aantal dienstjaren is 40, dus mooi. Ja. Ja. 1296 00:00:54,849 --> 00:00:55,146 Maar heel even, eh? 1297 00:00:55,146 --> 00:00:55,581 Loopt. 1298 00:00:55,582 --> 00:00:55,526 Maar er is geen bom nodig om, om dat te beschrijven. 1299 00:00:55,527 --> 00:00:55,621 Die solidariteit is er altijd geweest. 1300 00:00:55,621 --> 00:00:55,330 Dat ook toen toch m’n vader ook wel eens een knechtje nodig had en dan een 1301 00:00:55,331 --> 00:00:55,040 buurman vroeg: “Kom jij?”, maar die moest wel twee keer per dag stempelen. 1302 00:00:55,041 --> 00:00:55,188 Nou, dan krijg je de gelegenheid. 1303 00:00:55,189 --> 00:00:54,887 En die kreeg dan ’s avonds toch 5 gulden, want die had de hele dag gewerkt. 1304 00:00:54,888 --> 00:00:55,366 M. 1305 00:00:55,367 --> 00:00:55,429 Die verbondenheid, nee, da, dat was goed. 1306 00:00:55,429 --> 00:00:55,779 Heel erg goed. 1307 00:00:55,779 --> 00:00:55,648 En, en, je was geen paria daar omdat je katholiek was, nee. 1308 00:00:55,649 --> 00:00:55,337 Je had alleen je had toe, misgekleund, dat, dat klopt niet, dat je dat bent. 1309 00:00:55,337 --> 00:00:55,548 Maar, nee, dat was er niet. 1310 00:00:55,549 --> 00:00:55,333 Dat was, er altijd, toch altijd wel solidariteit, toch altijd goed. 1311 00:00:55,333 --> 00:00:55,779 Goed. 1312 00:00:55,780 --> 00:00:55,542 Maar dat komt misschien ook, ja, dan, door de houding van m’n moeder. 1313 00:00:55,543 --> 00:00:55,861 Ik weet het niet. 1314 00:00:55,861 --> 00:00:55,410 Want ze kwamen nogal eens bij m’n moeder vragen, van een dubbeltje, kwartje, wat dan ook. 1315 00:00:55,410 --> 00:00:55,835 En, ja. 1316 00:00:55,835 --> 00:00:55,619 En, en, we, we, wij, wij wij waren ook solidair met hun natuurlijk. 1317 00:00:55,619 --> 00:00:56,086 He? 1318 00:00:56,087 --> 00:00:55,732 M’n moeder heeft ook daar diverse mensen als het kon eh, bijgestaan en geholpen. 1319 00:00:55,732 --> 00:00:55,174 Ze ging bij de buren, die hadden een groot gezin, daar ging ze helpen, de schoonmaak en toestanden. 1320 00:00:55,175 --> 00:00:55,151 Terwijl ze zelf ook een gezin had met 6 kinderen. 1321 00:00:55,152 --> 00:00:55,053 Maar dat deed ze. Dus. We werden enorm goed geaccepteerd 1322 00:00:55,054 --> 00:00:54,945 en dat was een goede verhouding en vriendschappelijkheid. 1323 00:00:54,945 --> 00:00:54,814 Als je ’s zomers in de tuin zat met elkaar, met de buurman, 1324 00:00:54,815 --> 00:00:54,663 die, die het leuk vond die kinderkomst naar de kippen kijken. 1325 00:00:54,663 --> 00:00:54,960 Dat was een enorme. 1326 00:00:54,960 --> 00:00:55,321 Dat was goed. 1327 00:00:55,321 --> 00:00:55,586 Het was heel prachtig. 1328 00:00:55,586 --> 00:00:55,583 En Ome Arie, ook weer zo’n figuur uit dat dorp. 1329 00:00:55,584 --> 00:00:55,720 Dat, dat, dat ging allemaal prima. 1330 00:00:55,721 --> 00:00:55,323 Als m’n vader ’s morgens vroeg gewekt moest worden, dan kreeg Oom Arie, die was dan. 1331 00:00:55,324 --> 00:00:55,631 Hoe noemen ze dat? 1332 00:00:55,632 --> 00:00:55,512 Wekker, en die kwam dan ’s morgens om half, half vijf, xxx 1333 00:00:55,512 --> 00:00:55,349 dan riep hij: “Heu, oosten, opstaan”, of wat dan ook of belde. 1334 00:00:55,350 --> 00:00:55,444 En dan wist m’n vader hij moest eruit. 1335 00:00:55,444 --> 00:00:55,164 He? Dus, dat, dat, dat, dat was echt een dorps, een dorpse toestand daar. 1336 00:00:55,164 --> 00:00:55,065 U, u zei eh, eerder dat, dat er dan, he, communisten, en 1337 00:00:55,066 --> 00:00:55,533 Ja. 1338 00:00:55,534 --> 00:00:55,692 socialisten, maar ook asocialen? 1339 00:00:55,692 --> 00:00:55,839 Jaa, inderdaad, waren, uiteraard. 1340 00:00:55,840 --> 00:00:55,346 Maar ik denk wel dat wanneer je, zoveel jaren, in armoede leeft dat je asociaal woont, wordt. 1341 00:00:55,347 --> 00:00:55,398 Want ik ken dus gezinnen bij namen noemen. 1342 00:00:55,398 --> 00:00:55,278 Eentje is tegenwoordig een hele b, bekende, voor de TV, en 1343 00:00:55,278 --> 00:00:55,158 eh, nou, dat waren werk, dat was echt een beetje uitschot. 1344 00:00:55,158 --> 00:00:55,519 Ja, uitschot. 1345 00:00:55,519 --> 00:00:55,324 Maar ja, dat, dat, dat wordt je denk ik wel op den duur, denk ik. 1346 00:00:55,325 --> 00:00:55,269 Dat is ze niet kwalijk te nemen, maar het is wel zo. 1347 00:00:55,270 --> 00:00:55,396 Dat maakte ik in Duitsland ook mee. 1348 00:00:55,396 --> 00:00:55,789 Ik bedoel. 1349 00:00:55,789 --> 00:00:55,509 Ik ben, kwe, ik werkte met een jongen, die had zo’n scho, conservatorium. 1350 00:00:55,509 --> 00:00:55,122 Maar op den duur hè, liet het ook maar zitten, ging hij zich niet meer wassen, ging 1351 00:00:55,122 --> 00:00:54,746 zich niet, bleef in die vieze ouwe overall, ging hij, en zag het niet meer zitten. 1352 00:00:54,746 --> 00:00:54,605 En verkocht z’n, z’n, z’n viool voor een, voor een brood en. 1353 00:00:54,605 --> 00:00:54,912 Die, die, ja, dat. 1354 00:00:54,913 --> 00:00:54,740 Kijk dat, en dat kan ik me voorstellen als je altijd in armoede 1355 00:00:54,740 --> 00:00:54,556 leeft, als je niet voor je eigen gezin mag, brood mag verdienen. 1356 00:00:54,556 --> 00:00:54,628 Dat dat verschrikkelijk is voor een man. 1357 00:00:54,629 --> 00:00:54,562 Dat je dan verpaupert, dat kan ik me wel voorstellen. 1358 00:00:54,563 --> 00:00:54,432 Dus je moet ze niet helemaal verwijten, maar ’t was wel zo. 1359 00:00:54,433 --> 00:00:54,089 Dat verschillend daar niet tegen op konden, zich, en daardoor verpauperden. Ja. 1360 00:00:54,089 --> 00:00:54,257 Hoe bereidde eh, andere mensen. 1361 00:00:54,258 --> 00:00:54,715 Hoe. 1362 00:00:54,715 --> 00:00:54,296 Wat weet u van voorbereidingen op eh, bombardementen of op op eh die die luchtalarmen? 1363 00:00:54,296 --> 00:00:54,486 Hoe gingen mensen daarmee om? 1364 00:00:54,486 --> 00:00:54,227 Nou, je bereidde je er niet op voor, want je wist niet wanneer ’t kwam? 1365 00:00:54,228 --> 00:00:54,460 ’t Is altijd onverwachts. 1366 00:00:54,461 --> 00:00:54,896 En eh. 1367 00:00:54,897 --> 00:00:54,457 En als ’t weer voorbij is en er is niks gebeurd, nou ja, dan is het weer over, punt uit. 1368 00:00:54,457 --> 00:00:54,615 En dan ga je weer gewoon verder. 1369 00:00:54,615 --> 00:00:54,666 Da di, dit, dat, dat is niet een spanning. 1370 00:00:54,666 --> 00:00:54,482 Daarna heb je niet ’t meer, ‘t is voorbij en er is niks gebeurd. 1371 00:00:54,482 --> 00:00:54,714 Dus, je gaat weer verder. 1372 00:00:54,715 --> 00:00:54,616 En als ’t alarm ging, ja, dan, dan knijp je ‘m weer, hè? 1373 00:00:54,617 --> 00:00:55,074 Enn. 1374 00:00:55,074 --> 00:00:55,061 En vooral na ’t bombard, verschool je je ergens. 1375 00:00:55,061 --> 00:00:55,144 Niemand durfde meer in huis te blijven. 1376 00:00:55,144 --> 00:00:55,419 Maar dat, dat was zo. 1377 00:00:55,420 --> 00:00:55,887 Je. 1378 00:00:55,888 --> 00:00:56,056 ’t Is een angst van het moment. 1379 00:00:56,057 --> 00:00:56,193 En daarna beleef je dat niet meer. 1380 00:00:56,194 --> 00:00:56,106 En iedere avond was het wel van de mogelijkheid van ‘t. 1381 00:00:56,107 --> 00:00:55,688 Want soms had je periodes dat het dikwijls gebeurde en soms waren er maanden van niks. 1382 00:00:55,688 --> 00:00:55,653 En als er zo’n periode was, ja, dan was ’t wel, ja 1383 00:00:55,654 --> 00:00:55,609 God, zouden we vanavond weer, zou ’t vanavond weer? 1384 00:00:55,609 --> 00:00:55,478 Wat. Dat wel, maar als het niet kwam, dan was ’t toch over? 1385 00:00:55,479 --> 00:00:55,188 Mmm. Waar was ’tuur, de periode na het bombardement heeft u maar heel kort 1386 00:00:55,189 --> 00:00:55,475 Heel kort meegemaakt 1387 00:00:55,475 --> 00:00:55,077 meegemaakt. Maar, dus, ik kan me wel voorstellen dat er een verschil was voor en na. 1388 00:00:55,078 --> 00:00:54,905 Ik denk het wel, want heel veel mensen waren Noord uitgevlucht. 1389 00:00:54,905 --> 00:00:54,785 Die zijn er nooit meer teruggekomen, maar dat hoor je nog. 1390 00:00:54,785 --> 00:00:54,943 Die zijn niet meer teruggekomen. 1391 00:00:54,943 --> 00:00:54,876 ’t Is pla drek xxx, dus zoals wij ook, m’n moeder met 1392 00:00:54,877 --> 00:00:54,842 mij, nog een paar dagen naar Avenhorn zijn gegaan. 1393 00:00:54,843 --> 00:00:55,150 Want tja, m’n moe. 1394 00:00:55,151 --> 00:00:55,277 ’t Was toch wel eh, heavy allemaal. 1395 00:00:55,277 --> 00:00:55,136 Die bombardementen, die durfde niet meer in huis te blijven. 1396 00:00:55,136 --> 00:00:55,080 En dat keldertje dat ze gegraven hadden aan de dijk. 1397 00:00:55,081 --> 00:00:55,474 Enzovoort. 1398 00:00:55,474 --> 00:00:55,183 Ja, dat is niet leuk en die spanning en de ellende en het verdriet en dus. 1399 00:00:55,184 --> 00:00:54,701 En dat is met alle mensen geweest natuurlijk, vele mensen zijn Noord uitgevlucht, tijdelijk. 1400 00:00:54,701 --> 00:00:54,752 En als het mogelijk was weer teruggekomen. 1401 00:00:54,752 --> 00:00:54,995 Maar zo was het wel, ja. 1402 00:00:54,996 --> 00:00:55,293 Dat was heel heavy. 1403 00:00:55,293 --> 00:00:55,088 Die angst was zo heel erg, want dat was aan den lijve ondervinden. 1404 00:00:55,088 --> 00:00:54,850 En dan, dan, dan 10 dagen daarna weer op die zondag, nog een keertje. 1405 00:00:54,851 --> 00:00:54,827 Nou, was ook weer heavy, weer in diezelfde buurt. 1406 00:00:54,828 --> 00:00:54,890 Toen is Fokker, gloofik, wel geraakt ook. 1407 00:00:54,890 --> 00:00:54,460 Maar ook de kerk is geraak en de, en woonhuizen zijn geraakt en Appelman drie personen. 1408 00:00:54,461 --> 00:00:54,256 Met een kindje van een maand oud. Zo maar. Dat is verschrikkelijk. 1409 00:00:54,256 --> 00:00:54,221 En dat, die verhalen gaan wel door en daar leef je 1410 00:00:54,222 --> 00:00:54,145 mee en dat is natuurlijk een enoorme spanning geweest. 1411 00:00:54,145 --> 00:00:54,431 Dat kan niet anders. 1412 00:00:54,431 --> 00:00:54,866 En eh. 1413 00:00:54,867 --> 00:00:54,939 Ik denk dat dat dan steeds heviger werd. 1414 00:00:54,940 --> 00:00:55,119 Steeds heviger werd die angst. 1415 00:00:55,120 --> 00:00:55,449 Dat denk ik wel. 1416 00:00:55,449 --> 00:00:55,372 Alleen, ik geloof dat na dat bewuste bombardement niet 1417 00:00:55,372 --> 00:00:55,295 meer zoveel bombardementen meer geweest zijn in Noord. 1418 00:00:55,295 --> 00:00:55,036 Je hoorde alleen af en toe hoorde je toch wel op de Duitse weerbericht, 1419 00:00:55,037 --> 00:00:54,789 of nieuwsberichten dat er ook in Amsterdam weer bommen waren gevallen? 1420 00:00:54,789 --> 00:00:54,829 En dat maa, dat maakte je ook weer angstig. 1421 00:00:54,830 --> 00:00:54,657 Gdomme, je hebt al zo veel meegemaakt, moet dat nou, enzovoort. 1422 00:00:54,657 --> 00:00:54,644 Ja, die angst zal wel veel geweest zijn. Ja. Ja. 1423 00:00:54,644 --> 00:00:54,492 En voor die eh bombardementen wa, wa wa wee, weet u of mensen 1424 00:00:54,492 --> 00:00:54,340 toen al bij voorbeeld, eh eh Amsterdam Noord uit zijn gegaan? 1425 00:00:54,340 --> 00:00:54,797 Nee. 1426 00:00:54,797 --> 00:00:55,147 Denk het niet. 1427 00:00:55,147 --> 00:00:55,604 Nee. 1428 00:00:55,604 --> 00:00:56,071 Ff. 1429 00:00:56,072 --> 00:00:56,401 ’t Kan ook niet. 1430 00:00:56,401 --> 00:00:56,217 Je hebt toch je brood, je hebt toch je werk, je hebt toch alles. 1431 00:00:56,217 --> 00:00:56,417 Je kan niet zo maar weggaan? 1432 00:00:56,418 --> 00:00:56,629 Nee, dat denk ik niet, nee. 1433 00:00:56,630 --> 00:00:56,895 Nee, ik denk het niet. 1434 00:00:56,895 --> 00:00:56,540 Maar daarna, ja. Dan wilde men wel. Wat dan ook gebeurde. Dan wilde men wel, ja. 1435 00:00:56,540 --> 00:00:56,302 Alleen m’n vader die ging weer op de schuit en die ging Noord-Holland 1436 00:00:56,303 --> 00:00:56,183 in of wat er voor vrachtje brengen of, of laden of lossen. 1437 00:00:56,183 --> 00:00:56,180 En die kwam weer terug aan ’t eind van de week. 1438 00:00:56,181 --> 00:00:56,488 Zo werkte dat wel. 1439 00:00:56,489 --> 00:00:56,422 En een, m’n ene zuster was, was ook in dienst, eehhh. 1440 00:00:56,423 --> 00:00:56,111 In, in, in, in, Zuid, bij een deftige familie, maar die was daar wel intern. 1441 00:00:56,111 --> 00:00:55,606 En m’n andere zuster die was tijdelijk eh, die was bij de, was tramconductrice, ook gedwongen. 1442 00:00:55,607 --> 00:00:55,369 Want ze werd ontslagen bij haar werk, wat ze dee, ik weet, ze was eh, 1443 00:00:55,370 --> 00:00:55,143 bij de belasting heeft ze gewerkt, ze heeft Groenhoedenveem gewerkt. 1444 00:00:55,144 --> 00:00:55,473 Ik weet ’t niet. 1445 00:00:55,473 --> 00:00:55,203 Ze heeft ook bij V&D in de Kalverstraat gewerkt, weet ik waar nu Prisma. 1446 00:00:55,204 --> 00:00:55,479 Dat houdt op en toen. 1447 00:00:55,480 --> 00:00:55,445 Steun krijg je niet en je kan, je kan gaan werken. 1448 00:00:55,446 --> 00:00:54,877 En eh, zodoende moest ze tramconducteur worden en daar is ze toch heel gauw onderuit weten te komen. 1449 00:00:54,878 --> 00:00:55,121 Maar gelukkig na dat ik. 1450 00:00:55,122 --> 00:00:55,589 Ja. 1451 00:00:55,590 --> 00:00:56,057 ja. 1452 00:00:56,058 --> 00:00:55,970 Want anders had ze er misschien geestelijk op achteruit 1453 00:00:55,971 --> 00:00:55,936 gega, want ze kon niet, ze kon dat niet verwerken. 1454 00:00:55,937 --> 00:00:55,721 Want in de eerste plaats, in uniform lopen, dat was negatief, hoor. 1455 00:00:55,721 --> 00:00:56,156 En da. 1456 00:00:56,157 --> 00:00:55,791 Alles wat in uniform liep werd met, werd met een, met een scheve blik aangekeken. 1457 00:00:55,792 --> 00:00:55,522 Daarom keek ik ook tegen die kerels, die daar de straat afzetten, in die 1458 00:00:55,523 --> 00:00:55,211 donkere zwarte uniformen en daarom heb ik ze uitgemaakt voor al wat lief en. 1459 00:00:55,211 --> 00:00:54,856 Ja, da dat. Dus dat was niet alleen mijn angst, maar dat was angst van iedereen. 1460 00:00:54,856 --> 00:00:54,629 En is uw zusje eh, eh, eh. U was haar aan het ziek melden bij de GGD 1461 00:00:54,630 --> 00:00:55,097 Ja. 1462 00:00:55,098 --> 00:00:54,989 Is ze daarna nooit meer terug gegaan als tramconductrice? 1463 00:00:54,989 --> 00:00:55,456 Ja. 1464 00:00:55,457 --> 00:00:55,187 Korte tijd, en eh, heel korte tijd is ze daaronder uit weten te komen en 1465 00:00:55,188 --> 00:00:54,929 toen is ze, ik geloof bij Groenhoedenveem kon ze werken of wat dan ook. 1466 00:00:54,930 --> 00:00:54,992 Want ze was geloof ik bij de belastingen. 1467 00:00:54,992 --> 00:00:55,459 Ja. 1468 00:00:55,460 --> 00:00:55,927 Ja. 1469 00:00:55,928 --> 00:00:56,395 Ja. 1470 00:00:56,396 --> 00:00:56,778 Ja en daar. 1471 00:00:56,779 --> 00:00:56,702 Alle bedrijven waren verplicht om lijsten op te geven. 1472 00:00:56,702 --> 00:00:57,041 Nou, dat waren. 1473 00:00:57,042 --> 00:00:57,210 Dat waren mannen vanaf 19 jaar. 1474 00:00:57,211 --> 00:00:57,166 Want die waren dienstplichtig en die zijn, zodoende 1475 00:00:57,166 --> 00:00:57,121 600.000 jongemannen hebben daar, zijn daar geweest. 1476 00:00:57,121 --> 00:00:57,343 He? En dat is al heel erg. 1477 00:00:57,343 --> 00:00:57,447 En die die komen allemaal weer terug. 1478 00:00:57,448 --> 00:00:56,911 Er zijn 30, 30.000 jongens zijn gesneuveld van de honger of in concentratiekampen of wat dan ook. 1479 00:00:56,912 --> 00:00:57,177 Of bij bombardementen. 1480 00:00:57,177 --> 00:00:57,612 En eh. 1481 00:00:57,613 --> 00:00:57,920 Eehhe, dat was ‘t. 1482 00:00:57,921 --> 00:00:57,983 En als je terugkwam, hoefde je daar niet. 1483 00:00:57,983 --> 00:00:57,799 “Nou jongen, we zijn nu bezig met de wederopbouw”, punt uit, af. 1484 00:00:57,799 --> 00:00:57,754 En dat was ieder, dat was de stelling van iedereen. 1485 00:00:57,754 --> 00:00:57,976 Feitelijk voor jezelf ook. 1486 00:00:57,976 --> 00:00:57,792 ’t Is voorbij, we moeten nou zien dat we er weer bovenuit komen. 1487 00:00:57,792 --> 00:00:58,131 En zo ging dat. 1488 00:00:58,132 --> 00:00:58,599 Ja. 1489 00:00:58,600 --> 00:00:58,298 Maar ik denk die angst, ja, die was bij heel veel mensen, heel veel mensen. 1490 00:00:58,299 --> 00:00:58,222 Maar ja, iedereen kon niet weg gaan, iedereen kon niet 1491 00:00:58,222 --> 00:00:58,134 weg gaan, want iedereen heeft geen uitwijkmogelijkheid. 1492 00:00:58,135 --> 00:00:58,485 Dat is ook zo. 1493 00:00:58,485 --> 00:00:58,482 Dus je moest gewoon voort, moest gewoon verder. 1494 00:00:58,483 --> 00:00:58,288 Maar die angst kwam ieder keer weer. Ja. Nee, dat was behoorlijk. 1495 00:00:58,289 --> 00:00:57,966 Heeft u de oorlog daarna inderdaad een beetje achter u gelaten? Na de oorlog? 1496 00:00:57,967 --> 00:00:58,338 Ja helemaal. 1497 00:00:58,339 --> 00:00:58,251 Ja, je hebt een keer je verhaal kunnen vertellen thuis? 1498 00:00:58,252 --> 00:00:58,079 Toen ik die avond, die dinsdagavond kwart voor acht thuis kwam. 1499 00:00:58,079 --> 00:00:58,237 ‘t Huis was gauw vol natuurlijk. 1500 00:00:58,237 --> 00:00:58,170 M’n zusters werden gehaald, de kerk van: “Ah, joh, ’n 1501 00:00:58,171 --> 00:00:58,104 zusje is thuis, en z’n broertje is thuis”, enzovoort. 1502 00:00:58,105 --> 00:00:58,508 En alles. 1503 00:00:58,509 --> 00:00:58,902 En en, va. 1504 00:00:58,902 --> 00:00:58,686 Ik ‘k heb alleen hele avond aan een stuk gepraat, gepraat, gepraat. 1505 00:00:58,686 --> 00:00:58,683 Ik had zo’n stapel brood, tijd was om, nog een? 1506 00:00:58,684 --> 00:00:59,119 Ja mm. 1507 00:00:59,120 --> 00:00:59,246 Ik heb gegeten tegen de klippen op. 1508 00:00:59,246 --> 00:00:59,489 En daar heb je een keer. 1509 00:00:59,490 --> 00:00:59,552 Maar daarna praatte je er niet meer over. 1510 00:00:59,552 --> 00:00:59,742 Je praatte er niet meer over. 1511 00:00:59,742 --> 00:01:00,167 Er was. 1512 00:01:00,167 --> 00:01:00,506 En dat eh, dat. 1513 00:01:00,507 --> 00:01:00,323 En dats begrijpelijk, want ieder mens heeft een hoop meegemaakt. 1514 00:01:00,323 --> 00:01:00,224 Als je, in Amsterdam hebben ze allemaal hoop meegemaakt. 1515 00:01:00,225 --> 00:01:00,030 Als je alleen maar de honger die ze meegemaakt hebben, dat ze hun 1516 00:01:00,031 --> 00:00:59,772 kinderen geen eten konden, dus iedereen heeft van, en dat t is voorbij. 1517 00:00:59,773 --> 00:01:00,027 We moeten nou beginnen. 1518 00:01:00,027 --> 00:01:00,292 Dat was de instelling. 1519 00:01:00,292 --> 00:01:00,386 We moeten beginnen en nou voor omhoog. 1520 00:01:00,386 --> 00:01:00,629 We moeten weer opbouwen. 1521 00:01:00,630 --> 00:01:00,563 En dat was de instelling dus, dat was voorbij, passé. 1522 00:01:00,564 --> 00:01:00,743 Werd niet meer over gesproken. 1523 00:01:00,744 --> 00:01:00,635 Alleen, in vvijf, 95 toen heb ik mijn verhaal geschreven. 1524 00:01:00,635 --> 00:01:00,953 In een stuk door. 1525 00:01:00,953 --> 00:01:01,420 Ja. 1526 00:01:01,421 --> 00:01:01,888 Ja. 1527 00:01:01,889 --> 00:01:01,705 Nee, dat was niet meer mogelijk en, en, en, en bovendien, ‘t, ’t 1528 00:01:01,705 --> 00:01:01,510 het, toch vele mensen, al hebben ze het niet altijd uitgesproken? 1529 00:01:01,511 --> 00:01:01,103 Maar, “Je hebt toch in Duitsland gezeten?” Kijk en daarom heb ik dat boek geschreven. 1530 00:01:01,103 --> 00:01:00,727 Ik denk, “Jaha, straks vragen m’n kleinkinderen, hé, opa wat deed u in Duitsland”? 1531 00:01:00,727 --> 00:01:00,778 Begrijp je en daarom heb ik ’t geschreven. 1532 00:01:00,778 --> 00:01:00,808 Want het was heel erg wat ik heb meegemaakt. 1533 00:01:00,808 --> 00:01:00,934 Lang geleden dat ik es wat zag xxx. 1534 00:01:00,934 --> 00:01:00,825 Ik heb een keer, had ik een pakje sigaretten, ik denk, ik 1535 00:01:00,825 --> 00:01:00,662 neem een treintje, ben ik mee naar buiten Berlijn, een dorpje. 1536 00:01:00,663 --> 00:01:00,554 Ben ik uitgestapt en kreeg ik zo’n zakje aardappels voor. 1537 00:01:00,554 --> 00:01:00,252 Maar terug kon niet meer, want die trein was hartstikke vol, hartstikke vol 1538 00:01:00,253 --> 00:00:59,951 met vluchtelingen van het Oosten naar het Westen en vluchten van de Russen. 1539 00:00:59,952 --> 00:00:59,661 Toen ben ik boven op de wagon gaan liggen, plat met dat zakje aardappelen, 1540 00:00:59,662 --> 00:00:59,350 en met die trein ben ik zo weer teruggekomen in, in,in, in, in, in, Berlijn. 1541 00:00:59,350 --> 00:00:59,380 Dat was in februari, een mooie dag gelukkig. 1542 00:00:59,380 --> 00:00:59,847 Ja. 1543 00:00:59,848 --> 00:01:00,273 Dat de. 1544 00:01:00,273 --> 00:01:00,228 Dus je hebt wel wat meegemaakt en eh, Maar nogmaals 1545 00:01:00,228 --> 00:01:00,172 ik heb nooit geen haat gehad, nooit geen haat gehad. 1546 00:01:00,173 --> 00:01:00,085 Ik heb ook geen haat tegen de Russen gemaakt, ook niet. 1547 00:01:00,086 --> 00:00:59,977 Ik heb alleen haat tegen het regiem gehad. Haat, want er. 1548 00:00:59,977 --> 00:00:59,985 Wat daar die Russen gedaan hebben, nou dat is. 1549 00:00:59,986 --> 00:01:00,048 Moet je niet eh, tss, te veel aan denken. 1550 00:01:00,048 --> 00:01:00,216 Dat is verschrikkelijk geweest. 1551 00:01:00,217 --> 00:01:00,385 Dat is verschrikkelijk geweest. 1552 00:01:00,386 --> 00:01:00,020 We hadden daar een jongen zitten, Hollander heette die ook, en die werkte bij een 1553 00:01:00,021 --> 00:00:59,666 bakker op de Bauscholerweg (?) En die vertelde: “Ja, Jan, ik heb het meegemaakt, 1554 00:00:59,666 --> 00:00:59,332 dat een n, n Russische soldaat met zes man achter elkaar op een meisje gingen. 1555 00:00:59,333 --> 00:00:59,512 De moeder moest er bij staan”. 1556 00:00:59,513 --> 00:00:59,211 Dat is verschrikkelijk geweest, dat is, dat is met geen pen te beschrijven. 1557 00:00:59,212 --> 00:00:59,573 Die verhalen. 1558 00:00:59,573 --> 00:00:59,731 Dat heb je van nabij meegemaakt. 1559 00:00:59,731 --> 00:00:59,942 En dat is, dat is heel erg. 1560 00:00:59,943 --> 00:01:00,058 Maar ik heb geen haat tegen een Rus. 1561 00:01:00,058 --> 00:01:00,248 Want ik kan ’t ook begrijpen. 1562 00:01:00,248 --> 00:01:00,192 Want de Russische soldaat heeft vijf jaar gevochten. 1563 00:01:00,193 --> 00:01:00,052 Met de Duitser was zo, met de Geallieerden, die kregen om de 1564 00:01:00,052 --> 00:00:59,889 zoveel tijd, gingen ze Erholung, of, of, of, of n Leavecenter. 1565 00:00:59,890 --> 00:00:59,823 Russen niet, hebben vijf jaar aan een stuk gevochten. 1566 00:00:59,824 --> 00:00:59,683 En bij de Russen was, was een, was een mens niet belangrijk. 1567 00:00:59,683 --> 00:00:59,221 Want of ze nou 100 mensen moesten inzetten of 100.000, maakte niet uit, want ze hadden ze. 1568 00:00:59,222 --> 00:00:59,049 Dus, die sfe, in die sfeer zijn die soldaten gegroeid en in die 1569 00:00:59,049 --> 00:00:58,854 sfeer hebben ze drie dagen de tijd gekregen om zich uit te leven. 1570 00:00:58,855 --> 00:00:59,237 In Berlijn. 1571 00:00:59,238 --> 00:00:59,476 Dat was verschrikkelijk. 1572 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 En het gebeurde dat ze, dat er, dat iemand in radeloosheid naar zo’n officier 1573 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 ging en het gebeurde dat die officier die schoot zo die soldaat kapot. 1574 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Zo was de waarde van een mens. 1575 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Dat was de waarde van een mens. 1576 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 En een andere haalde z’n schouders op, zei: “Ja dat hoort erbij”. 1577 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Dat s. 1578 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Zo was het leven daar. 1579 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Da, da, dat is heel erg geweest, heel erg geweest. 1580 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Verschrikkelijk. 1581 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Daar moet je niet aan terugdenken. 1582 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Nee. 1583 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 En daarom heb ik ook een haat gehad in Nederland toen ik hoorde dat die meisjes die 1584 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 toevallig verkering hadden met een Duitse soldaat, dat die kaal geschoren werden. 1585 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Ik denk: “Jullie rot Hollanders zijn precies hetzelfde als die rot Moffen zijn”. 1586 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Verschrikkelijk, hoe kan je dat doen. 1587 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Een meisje wordt verliefd, mag ’t, 19 jaar? 1588 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Moet ze nou? 1589 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Al is ’t een Duitser en die worden kaal geschoren in ’t openbaar. 1590 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 En met pek ingesmeerd. 1591 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Nou, dat heb ik verschrikkelijk gevonden. 1592 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Toen ik dat hoorde. 1593 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Ik heb het niet meegemaakt, maar je hoorde dat natuurlijk. 1594 00:00:59,475 --> 00:00:59,476 Wij Hollanders zijn ook niks minder, wij zijn ook niks beter. 1595 00:00:59,475 --> 00:00:59,970 Want dat heb ik wel, ja. Ja, ja, ja. Dat vond ik wel heel erg heavy, heavy. Ja. 1596 00:00:59,970 --> 00:01:00,321 (…) Maar. 1597 00:01:00,322 --> 00:01:00,310 Ik ben 85 en ik ben er nog, hè? 1598 00:01:00,311 --> 00:01:00,761 Hé. 1599 00:01:00,762 --> 00:01:01,245 . 1600 00:01:01,246 --> 00:01:01,696 Ja. 1601 00:01:01,697 --> 00:01:01,520 Nou, dat ben ik, da dat besef ik ook, hè? 1602 00:01:01,521 --> 00:01:01,509 “Ja, Jan, maar je bent er nog”. 1603 00:01:01,510 --> 00:01:00,608 ‘k Had dood kunnen zijn, ‘k zou erschossen werden, niet waar? En het is niet gebeurd. 1604 00:01:00,608 --> 00:01:01,009 (xxx). 1605 00:01:01,009 --> 00:01:01,459 Ja. 1606 00:01:01,460 --> 00:01:01,118 Nou, ik heb wel honger geleden en alles meegemaakt. 1607 00:01:01,119 --> 00:01:01,272 Maar ik weet het wel. 1608 00:01:01,273 --> 00:01:01,459 Maar ik ben er nog. 1609 00:01:01,460 --> 00:01:00,789 Ik ben er boven uit gekomen, ‘k ben gezond en ik mag niet mopperen, hè? 1610 00:01:00,789 --> 00:01:00,695 Ik moet alleen wat dankbaar zijn hè. 1611 00:01:00,695 --> 00:01:01,013 Ben ik ook. 1612 00:01:01,014 --> 00:01:00,986 Ja, alleen ik mis m’n vrouw, ja. 1613 00:01:00,986 --> 00:01:01,057 Maar ja, dat is het leven. 1614 00:01:01,057 --> 00:01:01,111 Eentje moet de eerste zijn. 1615 00:01:01,112 --> 00:01:00,111 Dat is het nuchter bekijken van. Maar eehh, nee. Alleen maar dankbaarheid. Ja. Alleen maar. 1616 00:01:00,111 --> 00:01:00,528 (xxx) 1617 00:01:00,529 --> 00:00:59,970 En ik zing nog, ’t hoogste lied. Dus, wat wil je nou nog meer. .