1 00:00:00,000 --> 00:00:00,730 “Oké. Goed uhm, we zitten hier met Gerrit Ros. Misschien wilt u zich eerst voorstellen?” 2 00:00:00,730 --> 00:00:07,260 “Ik ben Gerrit Ros, geboren 10-11-1930 en ik woonde in de Zeezwaluwstraat.” 3 00:00:07,260 --> 00:00:08,540 “Dat is in Duindorp?” 4 00:00:08,540 --> 00:00:09,770 “Duindorp, ja.” 5 00:00:09,770 --> 00:00:13,870 “Duindorp moest op zeker moment worden ontruimd door de 6 00:00:13,870 --> 00:00:16,690 D, op last van de Duitsers, herinnert u zich dat nog?” 7 00:00:16,690 --> 00:00:19,590 “Jazeker, herinner ik mij heel goed.” 8 00:00:19,590 --> 00:00:20,130 “Hoe ging dat?” 9 00:00:20,130 --> 00:00:26,990 “Nou het was uh negentieneen… nee, twee, eind tweeënveertig dat we daar vandaan 10 00:00:26,990 --> 00:00:33,060 moesten en het was zo grappig was dat, omdat we in D-Duindorp woonde ik op nummer 11 00:00:33,060 --> 00:00:38,170 12 en toen gingen we naar de Keizerstraat toe en het was het omgekeerde nummer, 21. 12 00:00:38,170 --> 00:00:39,560 Dat was zal ik 13 00:00:39,560 --> 00:00:41,376 maar zeggen boven de Sierkan.” 14 00:00:41,376 --> 00:00:41,930 “De melkinrichting?” 15 00:00:41,930 --> 00:00:44,310 “Melkinrichting ja, was beneden. 16 00:00:44,310 --> 00:00:49,640 Maar de hele Keizerstraat, al die winkels waren allemaal leeg, want toen 17 00:00:49,640 --> 00:00:55,560 werd die Atlantikwall in ’43, begin ’44 werd die Atlantikwall gebouwd, niet. 18 00:00:55,560 --> 00:00:59,220 En toen moesten we daar ook vandaan en toen zijn we naar de Havenkade 19 00:00:59,220 --> 00:01:03,410 gegaan, Havenkade 49.” IV: “Als we even teruggaan naar Duindorp, 20 00:01:03,410 --> 00:01:07,608 herinnert u zich het moment dat het bericht kwam dat jullie weg moesten?” 21 00:01:07,708 --> 00:01:12,610 “Jazeker, want al als je kijken, je zag de buren, een, iedereen die moest weg die, die 22 00:01:12,610 --> 00:01:18,220 gingen daar zo naar uh, naar Aalten toe, Winterswijk en, die werden daar al die mensen. 23 00:01:18,220 --> 00:01:25,110 En uh, de meeste mensen die gingen eerst naar uh, ja wat wij in volksmond zeiden, 24 00:01:25,110 --> 00:01:30,020 de gekkenhuis toe, had je zal ik maar zeggen Vre, Bloemendaal en uh Ockenburg. 25 00:01:30,020 --> 00:01:34,620 Daar werden alle mensen, vrouwen aan de ene kant en de mannen aan de andere 26 00:01:34,620 --> 00:01:39,890 kant, werden daar… Dus (onverstaanbaar) ging dat helemaal weg, dus het begon 27 00:01:39,890 --> 00:01:47,380 met 1942, begonnen ze daarmee en eind ’42, ’43 was dat uh helemaal leeg.” 28 00:01:47,380 --> 00:01:49,830 “Hoe vond uw vader dat, dat ‘ie weg moest?” 29 00:01:49,830 --> 00:01:53,930 “Nou mijn vader die was dinges, die kwam pas in 1942 kwam die terug 30 00:01:53,930 --> 00:01:58,140 omdat ‘ie op de grote vaart zat en toen is ‘ie getorpeteerd en dat 31 00:01:58,140 --> 00:02:03,609 was stoomschip ‘De Kromdijk’, die van Van de Onderen uit Rotterdam. 32 00:02:03,710 --> 00:02:09,670 En uh, toen kwam mijn vader thuis van uh ja, had ‘ie zo, ja, hij had 33 00:02:09,670 --> 00:02:12,420 drenkeling geweest, had ‘ie een uniform van (onverstaanbaar) in handen.” 34 00:02:12,420 --> 00:02:14,080 “Dat had ‘ie gekregen?” 35 00:02:14,080 --> 00:02:15,950 “Dat had ‘ie daar gekregen. 36 00:02:15,950 --> 00:02:21,650 Nou toen uh omdat mijn vader stoker was, niet, toen werd ‘ie, zal ik maar zeggen, in de 37 00:02:21,650 --> 00:02:24,540 buurt van de Parklaan, en daar had je allemaal villa’s zitten en uhm, daar zat die 38 00:02:24,540 --> 00:02:32,980 (onverstaanbaar) ook en uh dus en dan moest ‘ie daarzo die centrale verwarmingen stoken.” 39 00:02:32,980 --> 00:02:34,180 “Van die villa’s?” 40 00:02:34,180 --> 00:02:34,650 “Van die villa’s, ja.” 41 00:02:34,650 --> 00:02:37,370 “En daardoor mochten jullie in Scheveningen blijven wonen?” 42 00:02:37,370 --> 00:02:41,620 “En daarom mochten wij op Scheveningen blijven wonen.” 43 00:02:41,620 --> 00:02:47,030 “Hoe kwamen jullie terecht in de Keizerstraat? Mocht je zelf een huis uitzoeken?” 44 00:02:47,030 --> 00:02:52,610 “Nee, nee, dat uh dat ging van uh, van een stichting uit, 45 00:02:52,711 --> 00:02:55,510 evacuatiestichting was dat, die zijn daar kreeg je ze ook mee. 46 00:02:55,510 --> 00:03:00,400 Want je kreeg verscheidene huizen kreeg je aangeboden, weet je, ook in Den Haag. 47 00:03:00,400 --> 00:03:02,630 Want de mensen die, want Den Haag die werd ook de mensen die werden uit Den 48 00:03:02,630 --> 00:03:06,080 Haag weer weggehaald en dan komen de Scheveningers die komen in Den Haag. 49 00:03:06,080 --> 00:03:12,560 Dus we kregen, zal ik maar zeggen, op de Mient, op de Marktweg, weet je, je kreeg verschillende 50 00:03:12,560 --> 00:03:15,490 huizen, maar omdat wij, omdat mijn vader op Scheveningen 51 00:03:15,490 --> 00:03:17,840 werkte, niet, mochten we daar blijven wonen.” 52 00:03:17,840 --> 00:03:22,140 “En hoe lang hebben jullie in die Keizerstraat gewoond?” 53 00:03:22,140 --> 00:03:31,650 “Wij hebben daar anderhalf jaar gewoond. Tot eind uh, begin ’43. Tenminste, halverwege ’43, niet.” 54 00:03:31,650 --> 00:03:34,710 “Hoe was het in die Keizerstraat, was, veel winkels waren gesloten?” 55 00:03:34,710 --> 00:03:37,083 “Allemaal dicht, die waren allemaal dicht, niet. 56 00:03:37,183 --> 00:03:40,700 Al die winkels die waren weg, niet, die moesten allemaal leeg. 57 00:03:40,700 --> 00:03:43,570 Want die Keizerstraat die was een, dat was de enigste doorgang. 58 00:03:43,570 --> 00:03:48,090 Je had een doorgang in de Keizerstraat en je had een doorgang 59 00:03:48,090 --> 00:03:50,690 in Vissershavenweg, weet je, naar de, naar de Boulevard toe. 60 00:03:50,690 --> 00:03:58,110 Want de Keizerstraat die had uh in de oorlog had je daar zo die lorries lopen, die 61 00:03:58,110 --> 00:04:03,900 binnenvaartschepen die kwamen met cement en zand en grind via de haven en dan werd 62 00:04:03,900 --> 00:04:09,000 het in lorries gelaten, geladen en dan ging het via de Jacob Pronkstraat, zo de, 63 00:04:09,000 --> 00:04:13,090 de Keizerstraat, zo de Strandweg op, voor de bunkerbouw, voor die Atlantikwall.” 64 00:04:13,090 --> 00:04:14,550 “De Strandweg is de Boulevard?” 65 00:04:14,550 --> 00:04:18,740 “Ja, Strandweg heet, maar ze zeggen boulevard maar het is officieel is het Strandweg.” 66 00:04:18,740 --> 00:04:20,780 “Het werd in de haven aangevoerd?” 67 00:04:20,780 --> 00:04:22,860 “Ja, waren binnenschepen in de haven. 68 00:04:22,860 --> 00:04:29,470 En uh graszoden die werden bij ons voor de deur naderhand uh tenminste op de havenkade, als je dat 69 00:04:29,470 --> 00:04:35,240 kanaal, dat liep door tot de seinpost toe en dan kwamen de binnenschepen met uh, met graszeeën. 70 00:04:35,240 --> 00:04:36,320 Niet lachen (naar derde persoon buiten beeld).” 71 00:04:36,320 --> 00:04:38,600 “En waarom, wat, waar was dat gras voor?” 72 00:04:38,600 --> 00:04:40,940 “Of uh, om bunkers af te dekken.” 73 00:04:40,940 --> 00:04:42,860 “Om ze te camoufleren?” 74 00:04:42,860 --> 00:04:43,870 “Ja, te camoufleren.” 75 00:04:43,870 --> 00:04:47,000 “Waren dat, was dat veel dat gras dat er…?” 76 00:04:47,000 --> 00:04:49,390 “Ja, was ontzettend veel, want iedere dag kwam er, kwam 77 00:04:49,390 --> 00:04:53,120 er een binnenschipper die kwam dan uh met graszoden.” 78 00:04:53,221 --> 00:04:55,480 “En dat werd voor de deur bij jullie neergezet en dat werd van daar uit…” 79 00:04:55,480 --> 00:04:59,380 “En dat werd gelijk op die paard en wagens, op die, op die huifkarren werd dat geladen en, 80 00:04:59,380 --> 00:05:04,110 want dan hadden ze paard en wagen, en dan ging het via de Keizerstraat zo de Boulevard over. 81 00:05:04,110 --> 00:05:10,660 Want dan ken je nagaan, werd er die muur gebouwd, een dikke muur, die was anderhalve 82 00:05:10,660 --> 00:05:17,180 meter dik en twee-en-een-halve meter hoog en dan was er, zal ik maar zeggen, dat 83 00:05:17,180 --> 00:05:20,040 door die doorgang heen en dan had je nog een doorgang naar, met de Pallasstraat.” 84 00:05:20,040 --> 00:05:21,710 “Kon je, kon u er ook doorheen?” 85 00:05:21,710 --> 00:05:23,880 “Ja, want ik had een dubbele Ausweis. 86 00:05:23,880 --> 00:05:30,270 Ik had er een voor de promenade en een voor uh de Keizerstraat, om-omdat wij in de Keizerstraat als 87 00:05:30,270 --> 00:05:36,190 het ware op de boulevard woonden, maar toen we daar verhuisden moest dat uh Ausweis inleveren.” 88 00:05:36,190 --> 00:05:37,820 “Mocht u ook op de boulevard komen?” 89 00:05:37,820 --> 00:05:39,749 “Ja. Begin wel…” 90 00:05:39,850 --> 00:05:41,500 “En op het strand?” 91 00:05:41,500 --> 00:05:43,680 “Ja, ook op het strand, maar naderhand niet meer want toen werd de Boulevard werden er, zal ik maar 92 00:05:43,680 --> 00:05:50,540 zeggen, van die landmijnen werden er, die Atlantikwall kwam, want dan kreeg je allemaal palen, 93 00:05:50,540 --> 00:05:53,140 boomstammen op uh op het zand werd er neergezet, 94 00:05:53,140 --> 00:05:57,816 niet, en uh, da-daarom werd die Boulevard afgesloten. 95 00:05:57,917 --> 00:06:03,280 Waren allemaal landmijnen, de hele, die hele kust die werd met landmijnen gelegen, dus we, 96 00:06:03,280 --> 00:06:09,470 zal ik maar zeggen, we uh, van de Vissershavenweg af, die dijk die je daar hebt en dan, dan 97 00:06:09,470 --> 00:06:14,030 dus met de Naald, de Zeekant, langs de hele Zeekant zal ik maar zeggen was er landmijnen.” 98 00:06:14,030 --> 00:06:17,010 “Zag u dat ook?” 99 00:06:17,010 --> 00:06:17,200 “Ja. 100 00:06:17,200 --> 00:06:24,520 Want was jeugd ook uh, was met de seinpost, dan had je met de bevrijding, niet, had je daarzo 101 00:06:24,520 --> 00:06:28,970 met de seinpost had je zo een balkon, dus dan stonden we daar als jongens, maar dan had je 102 00:06:28,970 --> 00:06:31,050 van die Belgische klinkers en dan was het boven op die landmijnen gooien, nou dan klapten ze.” 103 00:06:31,050 --> 00:06:32,455 “Echt waar?” 104 00:06:32,456 --> 00:06:33,861 “Ja. En uh…” 105 00:06:33,862 --> 00:06:36,400 “Dat was na de bevrijding?” 106 00:06:36,400 --> 00:06:42,420 “Dat was met de bevrijding en uh… Met de Magneetstraat daarzo, met de Zeekant, de Magneetstraat, 107 00:06:42,420 --> 00:06:47,830 de Zeekant, daar is en jongen die is uh met voetballen, die klom over die uh bezetting 108 00:06:47,830 --> 00:06:51,370 heen en uh die is op een landmijn getrapt, nou die zat gelijk tegen het dakgoot aan.” 109 00:06:51,370 --> 00:06:54,150 “En ook omgekomen daarbij?” 110 00:06:54,150 --> 00:06:54,450 “Ook, ook ja.” 111 00:06:54,450 --> 00:06:56,870 “Daar was niet veel meer van over?” 112 00:06:56,870 --> 00:06:58,010 “Niks over.” 113 00:06:58,010 --> 00:06:58,600 “Hm. 114 00:06:58,600 --> 00:07:01,720 Wat zag u verder van die Atlantikwall? 115 00:07:01,720 --> 00:07:09,860 Je had dan die, die stenen muur langs de Boulevard en die versperring op het strand.” 116 00:07:09,860 --> 00:07:13,210 “Ja, nou, je had, je had, je had die uh, ja, ten eerste had uh, ja, die landmijnen, 117 00:07:13,210 --> 00:07:19,020 je zag de bunkerbouw en achter aan daarzo met het Zwarte Pad daar uh zat dan waar 118 00:07:19,020 --> 00:07:24,190 nou een keerlus is, daar zat dan de krismariene, achter aan daar werden met uh, 119 00:07:24,190 --> 00:07:31,180 tegen dat (onverstaanbaar) van Koningin Wilhelmina en uh dus, daar werden, werden 120 00:07:31,180 --> 00:07:42,320 bunkers gebouwd, nou uh, voor de seinpost werd een bunker gebouwd, niet, en uh…” 121 00:07:42,320 --> 00:07:43,400 “Konden jullie daarbij bij die bouw, om het te zien…?” 122 00:07:43,400 --> 00:07:46,520 “Ja, je kon gewoon, konden we, konden we, zal ik maar zeggen, 123 00:07:46,520 --> 00:07:47,360 vanaf de seinpost kon je zo het strand op kijken, niet.” 124 00:07:47,360 --> 00:07:48,333 “Ja, ja.” 125 00:07:48,334 --> 00:07:52,780 “En dan had je de Schuitenweg had je en de Pallasstraat weet je, dan kon je 126 00:07:52,780 --> 00:07:56,030 dingen en achter aan de, de Boulevard daar, begin van het Zwarte Pad, niet. 127 00:07:56,030 --> 00:08:00,030 Daar kon je gewoon helemaal uh konden wij daar lopen.” 128 00:08:00,030 --> 00:08:01,660 “Wie bouwden die bunkers?” 129 00:08:01,660 --> 00:08:06,630 “Nou dat was uh, ja, Nederlandse mensen en alles en, dus daar 130 00:08:06,630 --> 00:08:10,417 werd ontzettend veel sabotage werd er gepleegd natuurlijk uh, niet. 131 00:08:10,518 --> 00:08:14,137 Dus het was een organisatie Todt was dat.” 132 00:08:14,238 --> 00:08:15,720 “Dat was een Duitse organisatie, ingenieursbureau.” 133 00:08:15,720 --> 00:08:17,424 “Ja D… ja.” 134 00:08:17,525 --> 00:08:19,210 “Wat voor sabotage werd er dan gepleegd?” 135 00:08:19,210 --> 00:08:23,890 “Nou ja uh, meer zand als uh, als cement, of meer cement als zand, weet je. 136 00:08:23,890 --> 00:08:28,550 Te weinig grind er in hè. Dus de bunkers als het ware verzwakken.” 137 00:08:28,550 --> 00:08:29,930 “Ja, ja.” 138 00:08:29,930 --> 00:08:38,330 “Nou ja, en dan had je zo’n speciale opruimploeg had je dan, waarmee je dus 139 00:08:38,330 --> 00:08:42,680 uh oorlogstuig wat aanspoelde, ook reddingsboten zal ik maar zeggen, 140 00:08:42,680 --> 00:08:46,650 reddingszwemmen, alles wat er op zand loop weet je, dat moest aan die duinenrij.” 141 00:08:46,650 --> 00:08:47,679 “Oké.” 142 00:08:47,780 --> 00:08:50,400 “Dat moest aan die duinenrij gelegd worden. 143 00:08:50,400 --> 00:08:55,070 Dat was van de vloedlijn af, dan moest dat tegen de duinkant aan. 144 00:08:55,070 --> 00:08:58,960 V-vooral in die bocht zal ik maar zeggen met de Wassenaarseslag, daar loopt 145 00:08:58,960 --> 00:09:05,493 de kust die loopt in een bocht en uh, daar spoelde altijd het meeste aan.” 146 00:09:05,494 --> 00:09:07,803 “En dat werd door een strandvlonder…” 147 00:09:07,904 --> 00:09:12,740 “Dat was uh een schelpenbagger, die woonde in de Marcelisstraat, dat 148 00:09:12,740 --> 00:09:18,440 was ene raads, baas, en die had daar met een p-paard en een kar, weet 149 00:09:18,440 --> 00:09:22,980 je wel, dat was hup uh wat van waarde was, dat werd op die kar geladen.” 150 00:09:22,980 --> 00:09:23,920 “En dat moest je inleveren?” 151 00:09:23,920 --> 00:09:24,810 “En dat moest je inleveren.” 152 00:09:24,810 --> 00:09:26,700 “Ja, ja. Hij had dan toestemming om op het strand te komen?” 153 00:09:26,700 --> 00:09:31,420 “Hij had toestemming om op het strand… Nou ja, daar was daarzo met, met uh de 154 00:09:31,420 --> 00:09:35,740 havenhoofd, Vissershavenweg, dan moest je daar het strand op en dan moest daar ook af. 155 00:09:35,740 --> 00:09:39,510 Met het oog allemaal die uh, met wapentuig wat op het strand lag en alles, dat… ” 156 00:09:39,510 --> 00:09:40,030 “Wel eng, want er lagen overal mijnen.” 157 00:09:40,030 --> 00:09:40,932 “Ja.” 158 00:09:41,033 --> 00:09:44,540 “Dus hij moest wel oppassen waar ‘ie met zijn wagen…” 159 00:09:44,540 --> 00:09:47,600 “Ja, dat uh… Die hele kust die lag vol.” 160 00:09:47,600 --> 00:09:49,080 “Was paard en wagen waarmee ‘ie dat…” 161 00:09:49,080 --> 00:09:55,160 “Ja. Dat was een schelpenkar, dat was een vierkante bak zal ik maar zeggen, met twee wielen, niet.” 162 00:09:55,160 --> 00:09:56,510 “Oh en dan daar achteraan lopen?” 163 00:09:56,510 --> 00:09:56,880 “Ja.” 164 00:09:56,880 --> 00:09:58,190 “Of met een paard er voor?” 165 00:09:58,190 --> 00:09:59,840 “Nee, paard er voor.” 166 00:09:59,840 --> 00:10:02,630 “Zag u vaak Duitse militairen?” 167 00:10:02,630 --> 00:10:02,880 “Ja. 168 00:10:02,880 --> 00:10:05,890 Ja, je had niks anders als op Scheveningen, had, had je niks anders. 169 00:10:05,890 --> 00:10:08,320 Je zag de krijgsgevangenen zag je, zal ik maar zeggen lopen, weet je. 170 00:10:08,320 --> 00:10:10,180 Die kwam, want ik woon daar op de Havenkade, nou ja, je had een erker, dus je keek half uh de 171 00:10:10,180 --> 00:10:19,080 Badhuisstraat in, dus je zag de mensen die zag je van de Scheveningseweg afkomen, de Badhuisstraat 172 00:10:19,080 --> 00:10:24,526 en dan gingen ze zo hier de Neptunusstraat, de Stevinstraat, zo de Van Alkemadelaan toe.” 173 00:10:24,526 --> 00:10:25,290 “De gevangenen?” 174 00:10:25,290 --> 00:10:26,030 “De gevangenen.” 175 00:10:26,030 --> 00:10:26,720 “Die naar de gevangenis moesten?” 176 00:10:26,720 --> 00:10:27,770 “Die moesten naar de gevangenis.” 177 00:10:27,770 --> 00:10:28,500 “Naar het Oranjehotel?” 178 00:10:28,500 --> 00:10:31,780 “Ja, ja. Oranjehotel. O.Z.O., ‘Oranje zal overwinnen’ stond er op.” 179 00:10:31,780 --> 00:10:37,900 “En dat ging uh… Liepen die dan, die mens… die gevangenen?” 180 00:10:37,900 --> 00:10:42,000 “Die liepen, die liepen in een ploegverband, weet je, nou en dan liepen er 181 00:10:42,000 --> 00:10:45,010 aan weerskanten liepen er die mensen in het midden, dan liepen er zes 182 00:10:45,010 --> 00:10:50,219 militairen bij, gewapende militairen en zo liepen ze naar de gevangenis toe. 183 00:10:50,320 --> 00:10:52,804 Je zag die mensen allemaal aankomen.” 184 00:10:52,904 --> 00:10:58,620 “En uhm, l-liepen de m-militairen ook te marcheren door Scheveningen of?” 185 00:10:58,620 --> 00:11:00,470 “Nee, nee. 186 00:11:00,470 --> 00:11:04,010 Liepen, liepen als ook als kanonnen aan, dan ze liepen niet 187 00:11:04,010 --> 00:11:07,060 in een paradepas ofzo, ze liepen gewoon uh, gewoon normaal.” 188 00:11:07,060 --> 00:11:08,200 “Waren ze aardig?” 189 00:11:08,200 --> 00:11:17,020 “De oostfront schijnt dat ze waren aardig, die mensen die aan de oostfront die waren aardig, niet. 190 00:11:17,020 --> 00:11:25,480 En dat is tot 1944 waren die lui aardig en toen kwam de eerste SS en naderhand dat doodskoppen 191 00:11:25,480 --> 00:11:31,120 regiment, dat was dat Waffen-SS, die hadden zo’n doodskop hadden ze op de revers zitten, niet. 192 00:11:31,120 --> 00:11:32,689 Dat waren etters.” 193 00:11:32,790 --> 00:11:34,630 “Want, wat deden ze dan?” 194 00:11:34,630 --> 00:11:38,770 “Nou ja, d-die hadden geen medelijden die, die lui. 195 00:11:38,770 --> 00:11:44,230 Die sloegen de eigen mensen verrot als ze niet luisterden, niet. 196 00:11:44,331 --> 00:11:50,720 Dat was met de Promenade ook nog, was er zeg maar zo’n, zo’n kerel, zo’n voerman van Gent en 197 00:11:50,720 --> 00:11:54,670 Loos die werd daar doodgeschoten met die pro, want dat was de enigste doorgang, want je had 198 00:11:54,670 --> 00:12:01,570 daar een tankgracht lopen en uh, wat nou dat Promenade Hotel, Promenade Hotel dat zat als het 199 00:12:01,570 --> 00:12:06,750 ware tegen de Scheveningseweg aan, niet, en dan dat gebouwtje, dat huis dat aan de overkant 200 00:12:06,750 --> 00:12:16,360 zat, dat uh Oranjekliniek heet dat geloof ik en uh daar zat dan die, toen kwamen die SS-ers…” 201 00:12:16,360 --> 00:12:19,740 “Emmakliniek misschien? De Emma kliniek?” 202 00:12:19,740 --> 00:12:20,270 “Emmakliniek, ja. 203 00:12:20,270 --> 00:12:24,710 Nou en die SS-ers die uh die kwamen dan zal ik maar zeggen die doorgang uh. 204 00:12:24,710 --> 00:12:29,750 En als die V1 in het So, park Sorghliet, daar had je die V1 installatie 205 00:12:29,750 --> 00:12:33,790 zitten, en als die afgeschoten was dan moest je door de Scheveningse bosjes 206 00:12:33,790 --> 00:12:37,420 heen en dan kwam je met de Kerkhoflaan, met de Bankastraat kwam je uit. 207 00:12:37,420 --> 00:12:40,960 Want dan moest je helemaal om lopen, dan mocht je niet rechtdoor lopen.” 208 00:12:40,960 --> 00:12:42,070 “Je mocht er niet bij zijn…” 209 00:12:42,070 --> 00:12:42,773 “Nee.” 210 00:12:42,773 --> 00:12:44,730 “…als, het waren V2’s, raketten waren dat.” 211 00:12:44,730 --> 00:12:46,940 “Ja, eerst de V1 en naderhand de V2.” 212 00:12:46,940 --> 00:12:47,480 “Maar daar mocht je niet bij zijn.” 213 00:12:47,480 --> 00:12:47,846 “Nee.” 214 00:12:47,847 --> 00:12:47,880 “Mocht je niet zien.” 215 00:12:47,880 --> 00:12:53,490 “Dat mocht je niet over, langs de, over de Scheveningseweg dus dan, als je normaal rechtdoor loopt 216 00:12:53,490 --> 00:12:59,920 met, dan kom je met Vredespaleis uit en waar in de oorlog, laat ik maar zeggen 1940 Klein kamp gezeten 217 00:12:59,920 --> 00:13:06,009 heb van uh volksdinges, daar kwam je dan uit, weet je met de, met de tol, de Scheveningse tol.” 218 00:13:06,010 --> 00:13:08,720 “En als dan zo’n V2 werd gelanceerd werd je tegengehouden.” 219 00:13:08,720 --> 00:13:13,830 “Als die, als die V1 afgeschoten werd dan uh moest je, moest je d-daarheen. 220 00:13:13,830 --> 00:13:18,540 Nou en dan kwam die Waffen-SS die kwam daar zo uh die Wehrmacht vervangen.” 221 00:13:18,540 --> 00:13:21,740 “Maar hoe zat het dan met die man van Van Gent en Loos, wat is (onverstaanbaar)?” 222 00:13:21,740 --> 00:13:26,890 “Nou ja, die voorman die werd uh, d-die wagen liep vast in de blubber omdat je daar een 223 00:13:26,890 --> 00:13:34,520 tankgracht had lopen, niet, en die wagen die zat, werd vastgelopen en uh toen sloeg die 224 00:13:34,520 --> 00:13:39,190 zo’n, zo’n, zo’n SS-er die sloeg laat ik maar zeggen dat paard weet je, met, met, met een 225 00:13:39,190 --> 00:13:43,670 geweer ofzo, weet ik veel, maar hij sloeg en die voerman die werd kwaad dat zijn paard 226 00:13:43,670 --> 00:13:48,060 geslagen was, die gaf die vent een la, oplazer met een zweep en toen werd ‘ie doodgeschoten. 227 00:13:48,060 --> 00:13:52,250 Maar die uh in dat Emmakliniek, weet je, die officier die daar, die 228 00:13:52,250 --> 00:13:52,940 hadden dat gezien en toen werd ‘ie zelf ook werd ‘ie neergeschoten. 229 00:13:52,940 --> 00:13:54,370 Want dat waar…” 230 00:13:54,370 --> 00:13:55,550 “Die SS-er?” 231 00:13:55,550 --> 00:13:55,850 “Ja. 232 00:13:55,850 --> 00:14:01,670 Hij werd zelf ook neergeschoten, maar ja, dat waren schijnbaar ook paardenliefhebbers weet je wel . 233 00:14:01,670 --> 00:14:03,470 Die konden niet hebben dat ‘ie doodgeschoten was.” 234 00:14:03,470 --> 00:14:04,632 “Dat heeft u zien gebeuren?” 235 00:14:04,633 --> 00:14:05,345 “Ja, du…” 236 00:14:05,346 --> 00:14:07,360 “Maar dat moet toch een afschuwelijke gebeurtenis zijn geweest?” 237 00:14:07,360 --> 00:14:10,470 “Ja, maar ik bedoel maar dat is, dat is het hele leven is het dat allemaal.” 238 00:14:10,470 --> 00:14:16,710 “Ik heb ook wel gehoord dat mensen die uhm bomen omzaagden 239 00:14:16,710 --> 00:14:20,590 in de Scheveningse bosjes, ook werden doodgeschoten.” 240 00:14:20,590 --> 00:14:22,740 “Die werden afgeranseld, niet, niet doodgeschoten 241 00:14:22,740 --> 00:14:25,820 dat is niet, niet dinges, wel, wel werden geslagen. 242 00:14:25,820 --> 00:14:27,260 Weet je moesten spullen inleveren. 243 00:14:27,260 --> 00:14:33,700 Want mijn opoe die woonde in de Bazarstraat, niet, en dan w, haalden wij, eerst begonnen wij 244 00:14:33,700 --> 00:14:39,882 met de vloerdelen op Scheveningen er uit te halen en naderhand zal ik maar zeggen de binten. 245 00:14:39,883 --> 00:14:41,380 Nou ja, en dan uh…” 246 00:14:41,380 --> 00:14:43,140 “Uit de lege huizen?” 247 00:14:43,140 --> 00:14:43,969 “Uit die lege huizen. 248 00:14:43,969 --> 00:14:45,050 En nou ja, en dan hakte je dat klein. 249 00:14:45,050 --> 00:14:46,930 Hè, zal ik maar zeggen medium hoog, langer als, als 10 cen, of niet langer als 10 250 00:14:46,930 --> 00:14:50,350 centimeter, want dan hadden ze zo’n maaierkacheltje, had m’n opoe, dat was een 251 00:14:50,350 --> 00:14:58,570 klein rond kacheltje, soort pijp was dat, niet, en daar ging dat sprokkelhout in. 252 00:14:58,570 --> 00:15:03,770 Nou ja, en dan moest je, moest ik dat uhm met een tas met of met 253 00:15:03,770 --> 00:15:06,520 een witte zak met uh met hout, moest ik dat naar m’n opoe brengen. 254 00:15:06,520 --> 00:15:13,600 Nou ja en ook, toen die Waffen-SS dat was en, en ze zaggen dat jij iets bij je 255 00:15:13,600 --> 00:15:16,120 had, weet je, dan uh dan werd dat afgepakt, dan werd dat in beslag genomen.” 256 00:15:16,120 --> 00:15:18,410 “Maar u zei ook dat mensen werden afgeranseld.” 257 00:15:18,410 --> 00:15:21,990 “Ja, wel, wel geslagen, niet, dan werd het afgepakt weet 258 00:15:21,990 --> 00:15:24,220 je, want ze werden beschouwd als zwart handelaren, niet.” 259 00:15:24,220 --> 00:15:29,560 “Wanneer bent u naar die Havenkade verhuisd?” 260 00:15:29,560 --> 00:15:32,120 “In uh eind ‘43.” 261 00:15:32,120 --> 00:15:34,530 “Want die Keizerstraat werd toen ook afgesloten.” 262 00:15:34,530 --> 00:15:37,920 “Ja, want die Keizerstraat ook, dat, dat moest omdat het een doorgaande route 263 00:15:37,920 --> 00:15:43,650 was, omdat die met die Boulevard, je had die muur op de Boulevard en de Keizerstraat 264 00:15:43,650 --> 00:15:49,310 had je die enigste doorgang en met de Vissershavenweg en de Pallasstraat.” 265 00:15:49,310 --> 00:15:52,570 “Daardoor mochten er geen mensen meer wonen.” 266 00:15:52,570 --> 00:15:52,710 “En daarom mochten er geen mensen...” 267 00:15:52,710 --> 00:15:53,547 “Geen pottenkijkers.” 268 00:15:53,548 --> 00:15:54,128 “Nee. 269 00:15:54,128 --> 00:15:55,560 Vooral omdat die palen allemaal op strand stonden weet je, 270 00:15:55,560 --> 00:15:57,713 dus die werd hele Atlantikwall die werd helemaal afgezet.” 271 00:15:57,814 --> 00:16:02,375 “In wat voor huis kwamen jullie terecht op de Havenkade?” 272 00:16:02,476 --> 00:16:05,370 “Nou dat was een groot huis op die Havenkade, niet. 273 00:16:05,370 --> 00:16:08,800 Het was de eerste etage en de tweede etage had je dan.” 274 00:16:08,800 --> 00:16:11,820 “Met z’n hoevelen woonden jullie daar?” 275 00:16:11,820 --> 00:16:14,650 “Nou in de oorlog, twee broertjes zaten in Duitsland. 276 00:16:14,650 --> 00:16:27,440 We waren met z’n zessen, dus uh, er bleven, uh, va, uh, tenminste met z’n, 277 00:16:27,440 --> 00:16:30,720 met z’n achten eigenlijk met mijn vader en mijn moeder meegerekend, dus uh. 278 00:16:30,720 --> 00:16:31,550 En, dus we bleven met z’n zessen over, niet. 279 00:16:31,550 --> 00:16:34,380 Twee zussen en twee broers en mijn vader en moeder en ik.” 280 00:16:34,380 --> 00:16:38,010 “Ja. Hoe oud was u toen? U was in 1930, u bent in 1930 geboren?” 281 00:16:38,010 --> 00:16:40,460 “Dertig geboren. Ik was dertien, dertien jaar zal ik maar zeggen.” 282 00:16:40,460 --> 00:16:41,730 “Ging u naar school in de oorlog?” 283 00:16:41,730 --> 00:16:42,401 “Nee, dat was niet. Dat was ene…” 284 00:16:42,401 --> 00:16:43,010 “Er was geen school?” 285 00:16:43,010 --> 00:16:48,930 “Nee, want ik heb lagere school in de Zeezwaluwstraat gezeten en die scholen die 286 00:16:48,930 --> 00:16:53,300 werden dichtgedaan, want die onderwijzers die werden nou op transport gesteld. 287 00:16:53,300 --> 00:17:02,160 Het enigste is een uh, de, de enigste school die er was in de Zwaardstraat, niet, dat was 288 00:17:02,160 --> 00:17:05,360 een ambachtsschool en daar kregen we les, kreeg ik, van de conciërge en de directeur.” 289 00:17:05,360 --> 00:17:07,840 “Wat voor les?” 290 00:17:07,840 --> 00:17:13,400 “Ik, ik timmeren en ik was timmerman had ik genomen, dus ik kreeg les in timmeren, niet. 291 00:17:13,400 --> 00:17:17,540 En toen met de bevrijding toen kon ik mijn diploma halen .” 292 00:17:17,540 --> 00:17:20,030 “Dus toen was u gediplomeerd timmerman.” 293 00:17:20,030 --> 00:17:20,830 “Ja, toen was ik gediplomeerd timmerman. Maar…” 294 00:17:20,830 --> 00:17:27,410 “Dus u bent in de oorlog gewoon door blijven, naar school blijven gaan.” 295 00:17:27,410 --> 00:17:29,060 “Ja, tenminste, als ze er doormochten hè, want ze woonden in Den Haag. 296 00:17:29,060 --> 00:17:35,940 Maar als zeg maar die uh daar zo met die Promenade afgesloten was, of met uh zal ik 297 00:17:35,940 --> 00:17:37,740 maar zeggen met de Parklaan, waar nou zal ik maar zeggen die uh… Madurodam is, niet. 298 00:17:37,740 --> 00:17:43,854 Als dat afgesloten was, dat, dan mochten ze er ook niet door.” 299 00:17:43,955 --> 00:17:45,500 “Dan konden ze de vesting niet in…” 300 00:17:45,500 --> 00:17:46,430 “Nee, dan konden ze geen lesgeven.” 301 00:17:46,430 --> 00:17:46,850 “…en dan had u vrij?” 302 00:17:46,850 --> 00:17:49,830 “En dan had je vrij, niet. 303 00:17:49,830 --> 00:17:52,870 Dus het was maar afwachten, mochten ze er door of mochten ze er niet door.” 304 00:17:52,870 --> 00:17:58,690 “Bent u wel eens mee geweest met uw vader naar die uh villa’s?” 305 00:17:58,690 --> 00:18:00,166 “Nee. Nee, want dat mocht niet.” 306 00:18:00,166 --> 00:18:02,100 “Vertelde hij daar wel eens over hoe dat ging?” 307 00:18:02,100 --> 00:18:02,760 “Da-dat mocht niet.” 308 00:18:02,760 --> 00:18:04,450 “Vertelde hij daar wel eens over?” 309 00:18:04,450 --> 00:18:05,520 “Ja, gewoon. 310 00:18:05,520 --> 00:18:11,470 Ja, over de centrale verwarming dat mensen zo, dat ‘ie mocht stoken. 311 00:18:11,470 --> 00:18:13,760 Nou ja, naderhand ook, de cokes was op op een gegeven moment, want er kwam in de 312 00:18:13,760 --> 00:18:21,230 Doorne uh Doornstraat… Daar had je, zal ik maar zeggen, stationnetje in de Doornstraat. 313 00:18:21,230 --> 00:18:25,080 En… Nou, daar staat nou een benzinepomp geloof ik. 314 00:18:25,080 --> 00:18:28,540 En uh dat uh stationnetje daar kwam allemaal die kolen aan. 315 00:18:28,540 --> 00:18:33,190 Daar kwam ook voor de oorlog even in begin van de oorlog circus 316 00:18:33,190 --> 00:18:39,700 Strassburg die kwam daarzo aan met die uh… met die, met die treintjes. 317 00:18:39,700 --> 00:18:41,750 Want die liep, zal ik maar zeggen, via de lijn 11.” 318 00:18:41,750 --> 00:18:42,200 “Hm, hm. 319 00:18:42,200 --> 00:18:49,678 En, en uhm en daar werd kolen aangevoerd, en moest uw vader dan helpen met het uitladen of…?” 320 00:18:49,779 --> 00:18:55,664 “Nee, nee, dat werd gewoon met die huifkarren, niet, dat waren huifkarren wat die 321 00:18:55,765 --> 00:19:00,530 Duitsers hadden, niet, werd dat allemaal voor die villa’s werd dat neergestort.” 322 00:19:00,530 --> 00:19:02,110 “En uw vader die moest dat stoken in de ketels voor de verwarming?” 323 00:19:02,110 --> 00:19:05,621 “In, in de ketel, voor de verwarming.” 324 00:19:05,722 --> 00:19:09,200 “En dan, was dat intensief werk, of was dat druk?” 325 00:19:09,200 --> 00:19:14,592 “Nou ja, hij was altijd, dag in dag uit, was hij daar bezig dus uh.” 326 00:19:14,693 --> 00:19:16,670 “In die villa’s woonden Duitsers of was dat, waren dat kantoren?” 327 00:19:16,670 --> 00:19:21,950 “Nee dat waren allemaal Duitsers die daar zaten, waren allemaal Duitsers, dat waren allemaal 328 00:19:21,950 --> 00:19:26,686 officieren, onderofficieren, de manschappen die zaten in die bosjes en op de Kanaalweg hè, da ja. 329 00:19:26,787 --> 00:19:27,210 Op de Kanaal…” 330 00:19:27,210 --> 00:19:28,480 “Op de Kanaalweg?” 331 00:19:28,480 --> 00:19:29,640 “Op de Kanaalweg, ja. 332 00:19:29,640 --> 00:19:35,240 Daar had je zal ik maar zeggen zo’n groot, staat daar nog, dat grote gebouw, als je de 333 00:19:35,240 --> 00:19:41,720 Kanaalweg van de Scheveningseweg de Kanaalweg op gaat en je rechts uh (onverstaanbaar) ja…” 334 00:19:41,720 --> 00:19:42,724 “Appartementencomplex.” 335 00:19:42,725 --> 00:19:44,980 “Appart, wat nou appartementen is. En daar lag ook allemaal die manschappen in.” 336 00:19:44,980 --> 00:19:45,710 “Oh ja? Het was een soort kazerne?” 337 00:19:45,710 --> 00:19:46,050 “Ja.” 338 00:19:46,050 --> 00:19:49,180 “Was een soort kazerne?” 339 00:19:49,180 --> 00:19:49,320 “Ja. 340 00:19:49,320 --> 00:19:52,410 Was overal zal ik maar zeggen en ik zeg het de hoofdofficieren die lagen zal ik maar zeggen 341 00:19:52,410 --> 00:19:59,800 in Kurhaus, die lagen in die du-dure villa’s, daar lagen de hoofdofficieren in en de 342 00:19:59,800 --> 00:20:07,220 onderofficieren, Kurhaus lagen de hoofdofficieren, onderofficieren die zaten in het Gent hotel…” 343 00:20:07,220 --> 00:20:07,460 “O ja.” 344 00:20:07,460 --> 00:20:10,070 “Want naast, Gent hotel had je naast het Kurhaus.” 345 00:20:10,070 --> 00:20:09,815 “Die logeerden daar?” 346 00:20:09,816 --> 00:20:10,136 “Ja.” 347 00:20:10,136 --> 00:20:12,200 “Maar komt u, kon u daarbij komen?” 348 00:20:12,200 --> 00:20:16,490 “Daar kon je gewoon, je kon gewoon over de Gevers Deynootweg heen uh lopen.” 349 00:20:16,490 --> 00:20:17,040 “Kon je het kijken op je gemak?” 350 00:20:17,040 --> 00:20:20,740 “Ja, want je had daarzo in het Kurhaus had je een gaarkeuken en met de seinpost had 351 00:20:20,740 --> 00:20:23,800 je een gaarkeuken, dus uh daar ging ik altijd eten halen met een pannetje eten .” 352 00:20:23,800 --> 00:20:33,900 “Want dat was vlak bij de plek waar u woonde?” 353 00:20:33,900 --> 00:20:34,710 “Ja, ja. 354 00:20:34,710 --> 00:20:35,410 Want ik hoefde de Havenkade maar af te lopen en uh de seinpostdijk 355 00:20:35,410 --> 00:20:36,280 op en uh, ja, had je zal ik maar zeggen de seinpost had je daarzo.” 356 00:20:36,280 --> 00:20:39,097 “Was dat genoeg om aan eten te komen?” 357 00:20:39,198 --> 00:20:43,120 “Ja, want je had ook de hus bakkerij op de Jurriaan Kokstraat, had je een 358 00:20:43,120 --> 00:20:48,687 hus bakkerij zitten, niet, en daar werden die Duitse Kuchen gemaakt, niet. 359 00:20:48,788 --> 00:20:50,360 Dat wa, een beetje zuur brood was dat. 360 00:20:50,360 --> 00:20:54,910 Nou ja, en die, die, de hele heb die, die bakkerij, die 361 00:20:54,910 --> 00:20:57,890 hus bakkerij, heb de hele oorlog heb die gedraaid.” 362 00:20:57,991 --> 00:21:00,590 “Was gewoon een winkel?” 363 00:21:00,590 --> 00:21:05,320 “Nee, een grote bakkerij was dat, niet. Was een originele bakkerij, van hus.” 364 00:21:05,320 --> 00:21:07,270 “En daar kon je naartoe met bonnen waarschijnlijk, etensbonnen?” 365 00:21:07,270 --> 00:21:11,240 “Ja, je had die etensbonnen, niet, maar ik zeg het je kreeg, ik kreeg wel eens als 366 00:21:11,240 --> 00:21:17,650 ik langs liep weet je dan uh, ja, je had o, klompen om, om je nek zitten en dan gooiden 367 00:21:17,650 --> 00:21:20,960 ze na, als die officieren er niet stonden, dan gooiden ze met brood naar je toe. 368 00:21:20,960 --> 00:21:26,910 Dan kwamen we hard aanlopen weet je, gaf hem een seintje en dan kre, gooiden ze een brood naar je 369 00:21:26,910 --> 00:21:30,390 toe, dus je kon dan gelijk doorlopen en dan kon je zo zeg maar om de hoek van de Jurriaan Kokstraat, 370 00:21:30,390 --> 00:21:38,130 kon je zo de Keizerstraat en dan liepen we zo door de, die oude melkrichting van de R miek, niet. 371 00:21:38,130 --> 00:21:41,276 Nou en dan kwam je er achter kwam je op de Drogersdijk en 372 00:21:41,377 --> 00:21:45,240 dan kon je, konden wij alle kanten konden wij heen lopen.” 373 00:21:45,240 --> 00:21:48,860 “Hoe was het om in zo’n uh verlaten vissersdorp te wonen? 374 00:21:48,860 --> 00:21:51,790 (Gerrit Ros geeft een knik van onbegrip.) Hoe was het om in zo’n verlaten vissersdorp te wonen?” 375 00:21:51,790 --> 00:21:54,560 “Nou was gezellig. 376 00:21:54,560 --> 00:21:56,560 W-w-wij waren, mijn buurjongens, niet, wij waren 377 00:21:56,560 --> 00:22:00,088 geloof ik m-m-met vier of vijf uh buurjongens, niet. 378 00:22:00,189 --> 00:22:02,130 Dus we hadden een moordjeugd, niet. 379 00:22:02,130 --> 00:22:09,530 L-lege huizen liep je door, hè, je ging zomers ging je fruit plukken bij die fruitbomen.” 380 00:22:09,530 --> 00:22:09,710 “Fruitbomen?” 381 00:22:09,710 --> 00:22:12,500 “Ja, want sommige mensen die stonden, die, sommige mensen 382 00:22:12,500 --> 00:22:14,971 die hadden een appelboom en andere zag je een perenboom. 383 00:22:14,971 --> 00:22:16,950 Die, die huizen waren allemaal leeg, niet. 384 00:22:16,950 --> 00:22:21,300 Je klom over de schuttingen heen en uh, en anders dan gooide je met 385 00:22:21,300 --> 00:22:24,430 een steentje door de ruiten en dan kon je naar binnen toe, niet. 386 00:22:24,430 --> 00:22:24,710 Want d…” 387 00:22:24,710 --> 00:22:26,830 “Sloopte u ook dingen uit huizen? 388 00:22:26,830 --> 00:22:29,481 (Gerrit Ros geeft een knik van onbegrip.) Sloopte u ook dingen uit huizen?” 389 00:22:29,582 --> 00:22:34,322 “Nee. Nou vloerdelen, hout uh, hout v-v-voor te stoken.” 390 00:22:34,423 --> 00:22:36,194 “Hoe vond u dat om te doen?” 391 00:22:36,295 --> 00:22:38,482 “Nou, w-was interessant.” 392 00:22:38,483 --> 00:22:43,070 “Maar ik bedoel, ja, je sloopt eigenlijk de spullen van een ander. Voel je je dan bezwaard?” 393 00:22:43,070 --> 00:22:44,940 “Ja, maar dat was oorlogstijd niet. 394 00:22:44,940 --> 00:22:46,990 En in oorlogstijd dan, dan keek je nergens naar hè. 395 00:22:46,990 --> 00:22:53,210 Het was wel uh sociaal gevoel was uh heel goed, hè, want je had wat over voor elkaar, niet. 396 00:22:53,210 --> 00:22:58,390 Want jongens onder elkaar, niet, dan gingen we m-met, met z’n 397 00:22:58,390 --> 00:23:02,030 drieën of vieren gingen we dan uh vloerdelen er uit trekken, niet. 398 00:23:02,030 --> 00:23:05,970 Nou en, en gema, je z-zaagde het gezamenlijk en iedereen kreeg evenveel. 399 00:23:05,970 --> 00:23:10,800 Dus, je had, je had uhm, wat ze nou noemen, ja je had 400 00:23:10,800 --> 00:23:14,320 zo’n vier wielen kar hè, met een groentekist er op, niet. 401 00:23:14,320 --> 00:23:17,850 Nou daar gooide je hout op, niet, nou je stond voor de deur stond je het eerlijk te delen.” 402 00:23:17,850 --> 00:23:21,600 “Woonden er veel mensen aan die Havenkade?” 403 00:23:21,600 --> 00:23:23,849 “Nee, we waren de enigste. 404 00:23:23,950 --> 00:23:26,585 En neu nee uhm, een uh bakker. 405 00:23:26,686 --> 00:23:30,590 Broodbakker, meneer Milner was dat, die had een bakkerij op de Kerklaan, 406 00:23:30,590 --> 00:23:33,950 daar met de Ooststraat, een zijstraat van de Badhuisstraat is dat.” 407 00:23:33,950 --> 00:23:36,520 “Dus aan die hele Havenkade woonden maar een paar mensen?” 408 00:23:36,520 --> 00:23:37,330 “Woonden we met z’n tweeën. 409 00:23:37,330 --> 00:23:40,740 En uh die Milner moest ook weg naderhand. 410 00:23:40,740 --> 00:23:46,240 Die werd ook naar Den Haag gestuurd, dus toen woonden we daar helemaal alleen.” 411 00:23:46,240 --> 00:23:51,510 “Herinnert u zich uhm die lanceringen van die V2’s? U noemde het net al…” 412 00:23:51,510 --> 00:23:56,740 “Ja, uh ze bennen begonnen met de V1. 413 00:23:56,740 --> 00:23:59,973 En een jaar daarna werden er V2’s, maar eerste waren de V1’s, niet. 414 00:24:00,074 --> 00:24:05,970 En als die dingen afgeschoten worden dan hoorde je ook aan het geluid of die goed ging, niet. 415 00:24:05,970 --> 00:24:07,590 Want het was zo…” 416 00:24:07,590 --> 00:24:08,200 “Hoe hoorde je dat dan?” 417 00:24:08,200 --> 00:24:11,318 “Nou aan die motor, niet. 418 00:24:11,419 --> 00:24:14,160 Als die ging storen, niet, en dan zag je dat ding dat zag je dan 419 00:24:14,160 --> 00:24:28,070 zwengelen in die lucht dan wist je dat die uh, dat die de zee of ergens. 420 00:24:28,070 --> 00:24:28,730 Ene keer is die op de Greversduin… Ja, Greversduin. Nee uh…” 421 00:24:28,730 --> 00:24:29,097 “Westduinweg?” 422 00:24:29,097 --> 00:24:28,913 “Westduinweg gevallen. Of was het nou uh Van der Zwam of Van der Toren?” 423 00:24:28,913 --> 00:24:29,270 “Van der Ende.” 424 00:24:29,271 --> 00:24:29,600 “Oh, Van der Ende. 425 00:24:29,600 --> 00:24:36,709 Daar is die uh die munitie en uh die motor is gevallen op 426 00:24:36,810 --> 00:24:38,470 die uh op de hoek waar nou die vistent staat aan de haven. 427 00:24:38,470 --> 00:24:43,730 Daar staat nou een vistent in die hoek en daar is die motor gevallen, want dat was zo leuk, 428 00:24:43,730 --> 00:24:47,790 toen liepen net die Duitsers die liepen daarzo van die V1 installatie, en die hoorden het 429 00:24:47,790 --> 00:24:53,530 ook dat er uh, dat er een ding en die keken naar boven toe en als die daar heen ging, dan 430 00:24:53,530 --> 00:24:59,140 gingen zullie daar heen en dan ging die weer daar heen en hup, ze liepen net weer weet je wel. 431 00:24:59,140 --> 00:25:00,800 Dat was toch lachen, de Westduinweg.” 432 00:25:00,800 --> 00:25:02,530 “Maar u zag hem ook gaan?” 433 00:25:02,530 --> 00:25:09,300 “Ja, en dat was een verschrikkelijke, verschrikkelijke klap daarzo, want uh, ja omdat in 434 00:25:09,300 --> 00:25:16,750 een kolen opslagplaats was, niet, en een transformator aan stond er geloof ik naast, niet. 435 00:25:16,750 --> 00:25:21,100 Ja, waren allemaal, waren een hele ravage, zijn mensen omgekomen die er in woonden.” 436 00:25:21,100 --> 00:25:24,100 “Bent u daar gaan kijken?” 437 00:25:24,100 --> 00:25:28,220 “Nee, want van die Wehrmacht mocht je niet kijken, niet. Je moest, moest je gelijk doorlopen.” 438 00:25:28,220 --> 00:25:32,970 “Daarna kon u het natuurlijk wel zien…” 439 00:25:33,071 --> 00:25:34,020 “Ja, de…” 440 00:25:34,020 --> 00:25:34,590 “…wat de schade was.” 441 00:25:34,590 --> 00:25:38,409 “…na een paar dagen d-d-dat het opgeruimd was, dan zag je de ravage.” 442 00:25:38,510 --> 00:25:40,410 “Hoe zag dat er uit?” 443 00:25:40,410 --> 00:25:41,530 “Nou was verschrikkelijk natuurlijk. 444 00:25:41,530 --> 00:25:46,110 Die huizen kapot en uh die kolenopslagplaats alles, een groot gapend gat…” 445 00:25:46,110 --> 00:25:47,180 “Een groot gapend gat.” 446 00:25:47,180 --> 00:25:47,420 “…niet. 447 00:25:47,420 --> 00:25:52,880 Dat was net als zal ik maar zeggen achter aan de Boulevard, had je Oranjehotel zitten. 448 00:25:52,880 --> 00:25:56,690 Dat stond evenwijdig met de, met de Zeekant en daar viel 449 00:25:56,690 --> 00:26:02,630 uh in ’41, viel daar een kettingbom in het midden, niet. 450 00:26:02,630 --> 00:26:06,350 En tussende havenhoofden z zo’n kettingbom en een 451 00:26:06,350 --> 00:26:10,740 bombardement in de, in de… in de Ver-huëll…Vereestraat, niet. 452 00:26:10,740 --> 00:26:11,530 Daar met de…” 453 00:26:11,530 --> 00:26:13,540 “Waren geallieerde bombardementen?” 454 00:26:13,540 --> 00:26:18,590 “Nee, ja, daar waren dingen, maar ook de sch, vliegtuigen die 455 00:26:18,590 --> 00:26:22,300 aangeschoten waren, die gingen d-die bommen, bommen lossen. 456 00:26:22,300 --> 00:26:27,578 Maar in het begin waren het de Duitsers die bombardeerdeden. 457 00:26:27,679 --> 00:26:33,100 Want net als met die V1 installatie, niet, het eerst was Bezuidenhout en een week 458 00:26:33,100 --> 00:26:38,800 daarna van die installatie die uh was naar de remise in de Haagse Hoekweg gebracht 459 00:26:38,800 --> 00:26:45,518 en toen werd die remise werd gebombardeerd en toen hadden we volop zout, pekel.” 460 00:26:45,619 --> 00:26:46,080 “Hoezo?” 461 00:26:46,080 --> 00:26:50,140 “Nou, nou die pekel in opslag die was geraakt, dus.” 462 00:26:50,140 --> 00:26:50,837 “Van die tramremise?” 463 00:26:50,838 --> 00:26:51,592 “Van die tramremise, niet.” 464 00:26:51,693 --> 00:26:53,800 “De pekel die ze gebruikten om de trams te…” 465 00:26:53,800 --> 00:26:54,540 “Om dingen…” 466 00:26:54,540 --> 00:26:55,620 “…in de winter.” 467 00:26:55,620 --> 00:26:57,250 “…v-voor te dooien, niet. 468 00:26:57,250 --> 00:27:02,270 Nou ja en toen hoefden we niet meer de boel op, want die boeren die kwamen naar ons toe om zout. 469 00:27:02,270 --> 00:27:05,860 Want die hadden geen zout, dus uh…” 470 00:27:05,860 --> 00:27:06,136 “Die wilden het graag hebben.” 471 00:27:06,136 --> 00:27:06,412 “Die wilden heel graag hebben. 472 00:27:06,412 --> 00:27:06,540 Dus we hoefden niet verder te lopen als nodig ook. 473 00:27:06,540 --> 00:27:10,700 En hij weet er ook van (verwijst naar derde persoon buiten beeld).” 474 00:27:10,700 --> 00:27:17,040 “En die uhm, herinnert u zich dat bombardement op die remise?” 475 00:27:17,040 --> 00:27:19,980 “Nou dat we wel eens uh, melkboer had je halverwege de 476 00:27:19,980 --> 00:27:22,440 Katwijkstraat, waar Jochem woonde in de Katwijkstraat...” 477 00:27:22,440 --> 00:27:23,460 “Uw vriend Jochem.” 478 00:27:23,460 --> 00:27:24,291 “Ja. 479 00:27:24,392 --> 00:27:27,860 En uh, had je daar een melkboer wonen en die ging op 480 00:27:27,860 --> 00:27:30,730 z’n fiets zonder banden ging ‘ie daar kijken, niet. 481 00:27:30,730 --> 00:27:32,920 Maar ze waren nog bezig met bombarderen en die werd, die man 482 00:27:32,920 --> 00:27:35,310 die werd dodelijk getroffen door uh, door scherven van die bom.” 483 00:27:35,310 --> 00:27:36,990 “Waren geallieerde vliegtuigen?” 484 00:27:36,990 --> 00:27:38,860 “Ja, ja.” 485 00:27:38,860 --> 00:27:41,160 “Waren dat veel vliegtuigen?” 486 00:27:41,160 --> 00:27:45,720 “Waren verschillende e, ie, waren jagers hè, een uh, ja Messerschmitt geloof ik, weet je.” 487 00:27:45,720 --> 00:27:46,530 “Engelse vliegtuigen.” 488 00:27:46,530 --> 00:27:48,660 “Ja, die Engelse, Engelse vliegtuigen, niet. 489 00:27:48,660 --> 00:27:51,570 Of Spitsfires noemde ze die, ja. 490 00:27:51,570 --> 00:27:54,330 Ja, nou ja dat waren die lichte vliegtuigen, niet, en uh hup die kwam hup en dat was bombarderen. 491 00:27:54,330 --> 00:28:03,100 Maar ja, toen waren die installaties die waren al naar de Statenlaan gebracht.” 492 00:28:03,100 --> 00:28:03,460 “Oh die stonden daar niet meer?” 493 00:28:03,460 --> 00:28:06,410 “Die stonden daar ook niet meer, niet. 494 00:28:06,410 --> 00:28:10,400 Nou toen werd die V1 en die, V2, toen werd d-die V1 was ondertussen 495 00:28:10,400 --> 00:28:14,390 V2 geworden, die werden van de Statenlaan af uh afgeschoten. 496 00:28:14,390 --> 00:28:19,076 En met de bevrijding, toen werd alles de haven ingereden.” 497 00:28:19,077 --> 00:28:20,410 “Al die, die raketten?” 498 00:28:20,410 --> 00:28:27,540 “Die hele installatie, behalve d-d-die V1’s, die waren pleitte, niet, die waren weg.” 499 00:28:27,540 --> 00:28:28,970 “Waar waren die gebleven dan?” 500 00:28:28,970 --> 00:28:31,797 “Ja, die hadden ze op tran-transport gesteld.” 501 00:28:31,898 --> 00:28:36,400 “En lanceerinstallaties die gingen het water in?” 502 00:28:36,400 --> 00:28:40,170 “Maar die lanceren en zal ik maar zeggen waar die V1’s die vervoerwagens, hè, die aanhangers k-kan 503 00:28:40,170 --> 00:28:47,250 ik maar zeggen die uh, die lagen allemaal in de haven, niet, t-tussen de eenmansduikboten in.” 504 00:28:47,250 --> 00:28:48,180 “Die lagen er ook in?” 505 00:28:48,180 --> 00:28:51,980 “Ja, en ei, ja die eenmans (onverstaanbaar) die lagen op de sluiphelling. 506 00:28:51,980 --> 00:28:56,530 Die hebben eerst in de oude sluiphelling gelegen en toen werd het daar 507 00:28:56,530 --> 00:29:00,580 te link en toen kwamen ze op de binnenhaven, daar die sleephelling. 508 00:29:00,580 --> 00:29:03,880 Nou en dan had je, toen kwamen ze met snelboten aan. 509 00:29:03,880 --> 00:29:09,990 Eerst twee snelboten, maar de eerste beste toer die ze maakten, toen vloog er zo’n snelboot die wou 510 00:29:09,990 --> 00:29:15,470 door de pijp heen, dat heet in volksmond een pijp en die vloog daar tegen die kademuur aan, niet. 511 00:29:15,470 --> 00:29:21,300 Dan werden al die dukdalven die werden er uitgehaald, hè. Dus toen was het een open, open haven.” 512 00:29:21,300 --> 00:29:23,410 “De pijp dat was de doorgang…” 513 00:29:23,410 --> 00:29:27,110 “De doorgang van de eerste haven naar, naar de 514 00:29:27,110 --> 00:29:28,820 buitenhaven, van de binnenhaven naar de buitenhaven toe. 515 00:29:28,820 --> 00:29:35,300 Heb je die, heb je die doorgang, niet, en n-naar de buitenhaven toe, niet, want toen was 516 00:29:35,300 --> 00:29:38,800 het allemaal, nou is, nou is het een stuk groter geworden, maar toen was het allemaal smal. 517 00:29:38,800 --> 00:29:42,200 Want op die hoek daar stond een kraan die moest je met de hand bedienen (maakt handbeweging).” 518 00:29:42,200 --> 00:29:47,779 “Maar waar bedoelt u dan precies, bij de Semafoor daar?” 519 00:29:47,880 --> 00:29:49,670 “Daar, de, de Semafoor dat is met de buitenhaven.” 520 00:29:49,670 --> 00:29:49,920 “O juist.” 521 00:29:49,920 --> 00:29:54,550 “Maar de binnenhaven en daar heb je van de binnenhaven naar de buitenhaven toe.” 522 00:29:54,550 --> 00:29:56,110 “In die kom…” 523 00:29:56,110 --> 00:30:00,890 “En, nou en dan heb je de buitenhaven, niet, dan ga je links de hoek om als je 524 00:30:00,890 --> 00:30:05,150 verder de haven uitgaat, niet, en dan kom zal ik maar zeggen in de kom terecht, niet. 525 00:30:05,150 --> 00:30:06,380 En daar ken je zo tussen de haven ken je zo naar zee toe.” 526 00:30:06,380 --> 00:30:10,540 “En, maar daar vloog die, die snelboot uh…” 527 00:30:10,540 --> 00:30:14,010 “Ja, nee, die, die vloog in die bi-binnenhaven, maar die, die, die 528 00:30:14,010 --> 00:30:19,360 wou door die, door die uh door die pijp heen, door die doorgang heen. 529 00:30:19,360 --> 00:30:23,640 Nou ja, die, v, doordat ‘ie te snel ging dan vloog die tegen de kademuur aan. 530 00:30:23,640 --> 00:30:27,740 Nou toen werden al die dukdalven die werden er uitgehaald.” 531 00:30:27,841 --> 00:30:29,420 “Om voortaan dat soort schade te voorkomen?” 532 00:30:29,420 --> 00:30:30,670 “Toen dat, ja. 533 00:30:30,670 --> 00:30:38,440 Tussen alles en al die… Heb er nog een dukdalf heb in de buitenhaven gestaan en dat is voor de 534 00:30:38,440 --> 00:30:40,050 Scheveningers was dat zal ik maar zeggen voor de 535 00:30:40,050 --> 00:30:43,700 loggers, voor de visserij om kompas te stellen, niet. 536 00:30:43,700 --> 00:30:45,630 Dan werd er daarzo uh, konden ze kompas stellen.” 537 00:30:45,630 --> 00:30:48,050 “Hm. Kompas van een schip?” 538 00:30:48,050 --> 00:30:52,820 “Van een schip, ja. Ja, nou is het allemaal gyro en dat is nou allemaal moderner geworden want uh…” 539 00:30:52,820 --> 00:30:54,450 “Herinnert u zich de bevrijding?” 540 00:30:54,450 --> 00:30:54,580 “Ja.” 541 00:30:54,580 --> 00:30:55,840 “Hoe ging dat?” 542 00:30:55,840 --> 00:31:03,240 “Nou die Duitsers die trokken allemaal weg met, met van Scheveningen af. 543 00:31:03,240 --> 00:31:04,910 Die gingen allemaal weg en die trokken weg. 544 00:31:04,910 --> 00:31:12,800 De SS die was het eerste weg, niet, die waren, en de Waffen-SS die was het eerste weg en toen de SS. 545 00:31:12,800 --> 00:31:15,120 Toen gingen de oostfrontstrijders die, die gingen weg. 546 00:31:15,120 --> 00:31:18,820 Nou ja, nou ja, alles wat uh wat vervoerbaar was, fietsen, handkarren, 547 00:31:18,820 --> 00:31:24,175 noem maar op, kruiwagens, alles wat, wat uh hè en die uh gingen daar weg. 548 00:31:24,276 --> 00:31:30,440 En een week daarna dan kwamen ze weer terugmarcheren maar toen liepen de Canadezen er bij. 549 00:31:30,440 --> 00:31:35,650 Toen werd die hele Zeekant van de Keizerstraat af tot Genthotel 550 00:31:35,650 --> 00:31:40,560 aan de Zeekant, daar werden al die Duitse krijgsgevangenen gezet. 551 00:31:40,560 --> 00:31:46,660 En de Canadezen die zaten aan de binnenkant van de Gevers Deynootweg en de Wassenaarseweg, straat.” 552 00:31:46,660 --> 00:31:48,830 “Hoe deden ze dat dan, die Duitsers zaten in die huizen?” 553 00:31:48,830 --> 00:31:52,790 “Ja, die moesten allemaal die lege huizen in die krijgsgevangenen, niet, en als je 554 00:31:52,790 --> 00:31:59,200 zal ik maar zeggen aan de huizenkant had je zal ik maar zeggen die Canadezen zitten. 555 00:31:59,200 --> 00:32:06,390 Nou ja, en dan had je op de hoek van de Keizerstraat, Wassenaarsestraat had je een mitrailleursnest. 556 00:32:06,390 --> 00:32:11,441 Hoek van de Wassenaarsestraat, Jurriaan Kokstraat 557 00:32:11,542 --> 00:32:13,460 ook een nest en ter hoogte van de Rotterdamsestraat. 558 00:32:13,460 --> 00:32:19,529 Tot het Genthotel toe en uh zal ik maar zeggen daar begin van de Gevers Deynootplein, 559 00:32:19,530 --> 00:32:23,480 tot het Genthotel toe zaten al die Duitsers die zaten in die lege huisjes. 560 00:32:23,480 --> 00:32:26,060 Die werden daar tijdelijk opgesteld.” 561 00:32:26,060 --> 00:32:26,730 “Hebben ze daar lang gezeten?” 562 00:32:26,730 --> 00:32:29,740 “Ze hebben daar een half jaar gezeten. 563 00:32:29,740 --> 00:32:37,010 Nou ja en de NSB-ers en die mensen die vreemd gewaren waren dan die gingen allemaal in Duindorp toe. 564 00:32:37,010 --> 00:32:37,490 Die werden…” 565 00:32:37,490 --> 00:32:39,990 “Want dat was ook leeg natuurlijk.” 566 00:32:39,990 --> 00:32:46,610 “Ja, Duindorp was ook leeg en die werden daarzo de NSB-ers en zwarthandelaren noem 567 00:32:46,610 --> 00:32:52,362 maar op allemaal, die lui die vreemd gegaan waren, die gingen daar allemaal naartoe.” 568 00:32:52,463 --> 00:32:55,672 “Gingen jullie wel eens kijken naar die Duitse soldaten…” 569 00:32:55,673 --> 00:32:56,060 “Nee.” 570 00:32:56,060 --> 00:32:56,910 “…die gevangen zaten?” 571 00:32:56,910 --> 00:33:01,610 “Nee, ja, je, je liep daarzo de Havenkade liep je op en de Gevers Deynootweg 572 00:33:01,610 --> 00:33:07,770 liep je op en uh of de Dirk Hoogenstraat ging je door en dan ging je kijken 573 00:33:07,770 --> 00:33:15,600 naar de circustheater, want je had daar in de Gevers Deyn uh Dirk, Dirk 574 00:33:15,600 --> 00:33:21,740 Hoogenstraat eh, dat was in de volksmond heette dat het Jor, Jordaancabaret, niet. 575 00:33:21,740 --> 00:33:24,330 Nou ja, daar heb je in de oorlog hadden die Duitsers en toen die 576 00:33:24,330 --> 00:33:31,660 Duitsers uit dat gebouw weggingen, toen kwamen die Canadezen dus. 577 00:33:31,660 --> 00:33:32,740 Dansgelegenheid was dat. 578 00:33:32,740 --> 00:33:35,580 Nou en dan had je op de Jurriaan Kokstraat had je Padro zitten, niet. 579 00:33:35,580 --> 00:33:41,080 Was ook een dansgelegenheid en daar zal ik maar zeggen daar 580 00:33:41,080 --> 00:33:47,356 gingen de Canadezen dansen en uh Dirk Hoogenraadstraat, niet.” 581 00:33:47,456 --> 00:33:49,680 “Maar ik kan me voorstellen dat het wel een bezienswaardigheid 582 00:33:49,680 --> 00:33:52,857 was om naar die Duitse gevangenen te kijken?” 583 00:33:52,958 --> 00:33:53,630 “Nee.” 584 00:33:53,630 --> 00:33:54,000 “Aapjes kijken.” 585 00:33:54,000 --> 00:33:56,360 “Nee, nee, dat deed je niet. 586 00:33:56,360 --> 00:34:02,619 Ja, want je stond met die Canadezen nee ja, weet je wat met die Canadezen ook wel eens buk shag pak. 587 00:34:02,720 --> 00:34:03,680 Weet je wat dat is? 588 00:34:03,680 --> 00:34:06,460 Dat is peuken, niet. 589 00:34:06,460 --> 00:34:10,290 Omdat mijn vader pruimdede, niet, en die Canadezen die gooiden die peuken 590 00:34:10,290 --> 00:34:16,110 weg, dan had je een doosje bij je, een blikje en daar deed je die sigareteindes 591 00:34:16,110 --> 00:34:19,560 die deed je, die maakte je open en dat shag dat deed je in dat doosje. 592 00:34:19,560 --> 00:34:21,310 En zo kon mijn vader kon pruimen .” 593 00:34:21,310 --> 00:34:26,178 “Oké. Waren er ook feesten bij de bevrijding?” 594 00:34:26,279 --> 00:34:30,010 “Nou op Scheveningen niet veel, niet dat soort dingen, want 595 00:34:30,010 --> 00:34:32,480 dan moest je naar Den Haag toe, daar werd er feest gevierd. 596 00:34:32,480 --> 00:34:38,414 Maar op Scheveningen zelf omdat het maar dun bevolkt was, niet. 597 00:34:38,515 --> 00:34:41,190 Want uh d-de be-bevrijding ook, niet. 598 00:34:41,190 --> 00:34:45,440 Nou die gevangenis die ging open en die mensen die komen de gevangenis 599 00:34:45,440 --> 00:34:49,220 uit, nou ja, die gingen de Alkemadelaan gingen ze zoenen, niet. 600 00:34:49,220 --> 00:34:52,390 Nou ja, dan stond jij als jongen zijnde stond je te lachen, om weetje ik 601 00:34:52,390 --> 00:34:58,640 vond dat gek dat die mensen… zal ik maar zeggen de straat gingen zoenen.” 602 00:34:58,640 --> 00:35:00,290 “D-de grond? 603 00:35:00,290 --> 00:35:01,015 “Ja.” 604 00:35:01,116 --> 00:35:02,480 “De stenen? De stoepstenen?” 605 00:35:02,480 --> 00:35:02,760 “Ja. 606 00:35:02,760 --> 00:35:05,970 Ja, want die kwamen naar buiten toe, hè die werden bevrijd, niet. 607 00:35:05,970 --> 00:35:09,720 En ja want dan kwam eerst kwamen die Canadezen en naderhand 608 00:35:09,720 --> 00:35:14,830 kwam die binnenlandse strijdkrachten, niet, die kwamen dan. 609 00:35:14,830 --> 00:35:19,160 Maar ja, die kwamen meer plunderen als uh, als uh bevrijden hoor.” 610 00:35:19,160 --> 00:35:21,280 “Die binnenlandse strijdkrachten?” 611 00:35:21,280 --> 00:35:22,050 “Schei uit.” 612 00:35:22,050 --> 00:35:22,910 “Want, hoezo?” 613 00:35:22,910 --> 00:35:26,940 “A-alles w-aar die Duitsers inge-gezeten hadden, in die villa’s, 614 00:35:26,940 --> 00:35:30,670 niet, en wat die lui af en alles wat waarde had uh dat namen ze mee. 615 00:35:30,670 --> 00:35:34,930 Wij hadden een Vliegende Hollander, een tweepersoons Vliegende Hollander 616 00:35:34,930 --> 00:35:39,250 en ik had een vierwielenkar, noemden ze dan, die met een groentekist er op…” 617 00:35:39,250 --> 00:35:40,690 “Een skelter ofzo?” 618 00:35:40,690 --> 00:35:43,640 “…niet. Nou ja en dat werd in beslag genomen door die lui.” 619 00:35:43,640 --> 00:35:44,370 “Waarom?” 620 00:35:44,370 --> 00:35:50,515 “Nou ja, die konden ze, dat konden ze gebruiken voor vervoer, niet. 621 00:35:50,616 --> 00:35:56,830 Vooral net als kleren en geweren, alles lieten die Duitsers achter, niet. 622 00:35:56,830 --> 00:35:58,017 Handgranaten. 623 00:35:58,018 --> 00:36:03,330 Wij als jongen zijnde gingen naar het Westbroekpark op de Parklaan aan de Badhuisweg, niet. 624 00:36:03,330 --> 00:36:07,027 Nou ja, pakten we de stokhandgranaten.” 625 00:36:07,128 --> 00:36:08,330 “Stokhandgranaten?” 626 00:36:08,330 --> 00:36:09,960 “Ja, waren stokhandgranaten, niet. 627 00:36:09,960 --> 00:36:13,290 Nou ja, achter was een steel, niet. 628 00:36:13,290 --> 00:36:17,650 Nou ja, je draaide achter die schroef er af, dan zag je een ring zitten 629 00:36:17,650 --> 00:36:18,610 met een touwtje er aan en je trok er aan en dan gooide je het water in. 630 00:36:18,610 --> 00:36:23,280 Nou ja, dat was een waterzuil en ontzettend veel vissen.” 631 00:36:23,280 --> 00:36:25,370 “Die kwamen uit de…?” 632 00:36:25,370 --> 00:36:26,939 “Ja, die kwamen naar boven door de luchtdruk.” 633 00:36:26,940 --> 00:36:27,830 “…uit de lucht vallen?” 634 00:36:27,830 --> 00:36:31,171 “En er was een kameraad van ons (kijkt naar derde persoon buiten het beeld en lacht), 635 00:36:31,172 --> 00:36:34,480 nou zit je al te lachen, een kameraad die ging tussen die staken staan en die gooide 636 00:36:34,480 --> 00:36:40,990 een handgranaat in die struiken en wij hoorden een knal en wij zagen die struiken 637 00:36:40,990 --> 00:36:47,640 naar boven gaan en wat komt er tevoorschijn uit die struiken Giel Pluggen, niet.” 638 00:36:47,640 --> 00:36:48,901 “Wat deed die daar dan?” 639 00:36:48,902 --> 00:36:52,290 “Nou ja, die had die handgranaat gegooid en die staat te kijken, maar die draai, net op het 640 00:36:52,290 --> 00:36:54,020 moment dat dat ding knalde, toen kwam die uit de struiken vandaan, ‘Hé jongens, mijn reed bloed”. 641 00:36:54,020 --> 00:37:00,990 Die had een scherf in zijn reed. Duh, lachen . Nou ja, als ik er aan denk.” 642 00:37:00,990 --> 00:37:06,750 “Maar ja, het was wel gevaarlijk.” 643 00:37:06,750 --> 00:37:10,200 “Ja, maar je was jong, niet. 644 00:37:10,200 --> 00:37:14,550 En je, je meer, want naderhand v-van die Canadezen kregen we die eierhandgranaten.” 645 00:37:14,550 --> 00:37:15,740 “Kreeg je die?” 646 00:37:15,740 --> 00:37:16,461 “Ja. 647 00:37:16,462 --> 00:37:21,840 Gewoon van die Canadezen, niet, om in het water te dingen, in het water te gooien, niet. 648 00:37:21,840 --> 00:37:25,270 Die lui die hadden wa-wapen, wa, wa, wa, als je zag wat een wapens er lagen joh. 649 00:37:25,270 --> 00:37:27,930 Vooral op die Badhuisweg, niet. 650 00:37:27,930 --> 00:37:35,310 En uh, nou ja, wat nou zal ik maar zeggen de met die Rozentuin waar die 651 00:37:35,310 --> 00:37:38,060 (onverstaanbaar) zat, die bunker die zat helemaal vol m-met geweren allemaal.” 652 00:37:38,060 --> 00:37:38,840 “Die namen jullie ook mee?” 653 00:37:38,840 --> 00:37:41,130 “Ja, wij namen niks mee.” 654 00:37:41,130 --> 00:37:46,129 “Niks mee, waarom niet?” 655 00:37:46,230 --> 00:37:48,020 “Was er, ja, je had er geen behoefte aan. 656 00:37:48,020 --> 00:37:49,430 W-Wat moest je met een geweer doen, niet? 657 00:37:49,430 --> 00:37:52,900 Het enigste wat we deden nou ja, dat waren die stokhandgranaten, niet. 658 00:37:52,900 --> 00:37:53,390 Daar speelden we mee, niet. 659 00:37:53,390 --> 00:37:57,830 Dat gooiden we het water in, bij ons voor de deur op de Havenkade ook, niet. 660 00:37:57,830 --> 00:38:03,170 Nou ja, dan gooide je die, gooide je van de brug, van de brug af gooide je, niet. 661 00:38:03,170 --> 00:38:07,166 Als je hier de verlengde van de Neptunusstraat en tussen de Badhuisstraat dat was een brug. 662 00:38:07,167 --> 00:38:10,213 Hè, die brug is nou weg. 663 00:38:10,314 --> 00:38:13,710 Maar uh, want dat kanaal liep door, niet, nou ja, dan ga je van 664 00:38:13,710 --> 00:38:14,980 de brug en liet, liet je zo die stokhand na, naar beneden, niet. 665 00:38:14,980 --> 00:38:18,150 Nou ja, ik vond het prachtig, een water zuil.” 666 00:38:18,150 --> 00:38:23,870 “Ik begreep ook dat u uhm met stenen naar landmijnen gooide vanaf seinposten?” 667 00:38:23,870 --> 00:38:27,285 “Ja, dat was om die knal, dat was een sensatie.” 668 00:38:27,386 --> 00:38:28,170 “Gooide je een steen op een landmijn?” 669 00:38:28,170 --> 00:38:29,880 “Ja, ja, dat waren van die, van die, van die Belgen, was van 670 00:38:29,880 --> 00:38:31,500 die Belgen, in de volksmond een Belgische casseille, niet. 671 00:38:31,500 --> 00:38:36,360 Nou, dan gooide je zo van, van het terras af, niet. 672 00:38:36,360 --> 00:38:40,040 Nou, dat vond je, dat vond je geweldig. 673 00:38:40,040 --> 00:38:44,513 Ze knallen, je zag de seinen en alles door de lucht heen vliegen.” 674 00:38:44,613 --> 00:38:49,990 “Herinnert u zich dat u de zee weer kon zien? Dat eerste moment.” 675 00:38:49,990 --> 00:38:51,330 “Ja hoor.” 676 00:38:51,330 --> 00:38:53,510 “Was dat bijzonder?” 677 00:38:53,510 --> 00:38:57,420 “Nee, dat was gewoon, heel gewoon omdat je die, omdat je in zal ik maar 678 00:38:57,420 --> 00:39:02,080 zeggen tot 1943, 4, begin 1944, niet, was ik maar zeggen gewoon op het strand. 679 00:39:02,080 --> 00:39:05,960 En je kon, de Seinpost, niet, je liep de Seinpostdijk op. 680 00:39:05,960 --> 00:39:10,050 Nou ja, dan had je die villa’s die had je daar aan de zijkant staan, niet. 681 00:39:10,050 --> 00:39:14,030 Je ging zo’n villa binnen en je ging naar boven toe en je kon boven 682 00:39:14,030 --> 00:39:17,810 uit het raam kon je zo de hele, hele, hele kant kon je overzien.” 683 00:39:17,810 --> 00:39:19,910 “Ja, ja, dus u heeft het nog lang kunnen zien allemaal.” 684 00:39:19,910 --> 00:39:20,130 “Ja, niet. 685 00:39:20,130 --> 00:39:26,400 Want vooral die villa’s die aan de, aan de zijkant stonden, niet. 686 00:39:26,400 --> 00:39:32,170 Nou ja, je ging die huizen in, Pellenaerstraat daar, Harteveltstraat daar zo is allemaal 687 00:39:32,170 --> 00:39:37,045 van de zij, Jongeneelstraat van de zijkant, waar tegenover paviljoen von Wied, niet. 688 00:39:37,146 --> 00:39:40,260 Je ging, je ging door die tuinen heen en je ging de achterdeur 689 00:39:40,260 --> 00:39:44,439 binnen en je ging naar boven toe, je kon overal zien.” 690 00:39:44,540 --> 00:39:45,280 “Ja.” 691 00:39:45,280 --> 00:39:49,570 “Want het eerste wat je deed ja, waren als je in die huizen waren, niet, die huizen waren leeg, 692 00:39:49,570 --> 00:39:54,950 niet en uh de achterdeur, nou ja, dan sloeg je een ruitje in en uh, want de sleutel die, die, 693 00:39:54,950 --> 00:39:59,540 die zat er in en die haalde van het slot af en je kon zo dat hele huis kon je doorlopen.” 694 00:39:59,540 --> 00:40:00,570 “Wel avontuurlijk.” 695 00:40:00,570 --> 00:40:01,620 “Dat was eve…. 696 00:40:01,620 --> 00:40:07,680 En uh … zal ik maar zeggen toen die, toen die, toen ’41 zal ik maar zeggen dat die Joden daarzo 697 00:40:07,680 --> 00:40:12,830 in, in de Van Aerssenstraat, Frankenslag, Bentinckstraat, Beuningenstraat, noem maar op allemaal. 698 00:40:12,830 --> 00:40:14,070 Die mensen die werden er uitgehaald, niet, nou ja, je ging naar binnen toe, want die 699 00:40:14,070 --> 00:40:21,730 voordeur vloog open, nou toen zag je dat eten zag je nog op de, op de, op de kachel staan. 700 00:40:21,730 --> 00:40:23,190 Maar die mensen die werden allemaal weer afgevoerd.” 701 00:40:23,190 --> 00:40:26,940 “Haalden jullie dan ook spullen weg die daar nog stonden?” 702 00:40:26,940 --> 00:40:27,080 “Nee.” 703 00:40:27,080 --> 00:40:29,070 “Geen meubels, schilderijen…” 704 00:40:29,070 --> 00:40:31,020 “D-dat had je geen benul tegen, niet. 705 00:40:31,020 --> 00:40:31,980 Je had er geen benul. 706 00:40:31,980 --> 00:40:36,164 Het enigste benul dat je had was eten, niet. 707 00:40:36,265 --> 00:40:41,470 Dat was net als ook we klommen over de schuttingen heen, niet, nou 708 00:40:41,470 --> 00:40:46,370 en we kwamen spullen genoeg tegen, maar je had er geen behoefte aan. 709 00:40:46,370 --> 00:40:51,490 Hè, schilderijen die aan de muur hangen, niet, nou je keek er niet naar, niet. 710 00:40:51,490 --> 00:40:54,180 Het enigste was zal ik maar zeggen stoken en eten.” 711 00:40:54,180 --> 00:40:55,708 “Die schilderijen hingen daar nog wel?” 712 00:40:55,809 --> 00:40:59,520 “Ja, die schilderijen die, hele huizen niet, niet. 713 00:40:59,520 --> 00:41:03,150 Er waren mensen, ja die uh, vooral die binnenlandse strijdkrachten, niet, die, die, 714 00:41:03,150 --> 00:41:08,390 die waren het eerste in die Joden huizen vooral in de buurt van de Statenlaan, niet.” 715 00:41:08,390 --> 00:41:09,470 “En daar haalden ze de spullen weg?” 716 00:41:09,470 --> 00:41:10,730 “Daar haalden ze de spullen weg. 717 00:41:10,730 --> 00:41:23,539 Wat er nog overbleef, niet, als die Duitsers het niet geroofd hadden.” 718 00:41:23,640 --> 00:41:31,330 “En wat deden ze daar dan mee?” 719 00:41:31,330 --> 00:41:33,780 “Ja, dan namen ze mee, naar Den Haag toe. 720 00:41:33,780 --> 00:41:38,080 Misschien verkopen, niet? Maar wij hadden er geen behoefte aan.” 721 00:41:38,080 --> 00:41:54,590 “…endje verderop de Havenkade, achteraan daar op de hoek van de Dirk 722 00:41:54,590 --> 00:42:04,730 Hoogenstraat en de Havenkade had je de Joodse synagoge zitten, niet. 723 00:42:04,831 --> 00:42:12,470 Nou ja, die mensen die waren daar die ja uh paar gezinnen die waren toen daarzo in uh in ’43. 724 00:42:12,470 --> 00:42:14,580 Die zaten daarzo in uh, in dat gebouwtje…” 725 00:42:14,580 --> 00:42:15,470 “In die synagoge?” 726 00:42:15,470 --> 00:42:16,430 “In die synagoge.” 727 00:42:16,430 --> 00:42:16,920 “Die werd bewoond?” 728 00:42:16,920 --> 00:42:21,160 “En die werden er ook uitgehaald, die werden op transport gesteld die mensen.” 729 00:42:21,160 --> 00:42:22,410 “En wat gebeurde er met die synagoge?” 730 00:42:22,410 --> 00:42:27,793 “Nou ja, die kwam leeg te staan, niet. Die werd leeggeplunderd door die Duitsers.” 731 00:42:27,793 --> 00:42:28,470 “Dat wel.” 732 00:42:28,470 --> 00:42:32,400 “Alles, alles wat waarde had dat namen ze mee, niet. Dat werd geplunderd…” 733 00:42:32,400 --> 00:42:33,870 “Dat heeft u gezien?” 734 00:42:33,870 --> 00:42:34,910 “Dat hebben we gezien, niet. 735 00:42:34,910 --> 00:42:36,900 Dus de kandelaars, het koper, niet. 736 00:42:36,900 --> 00:42:41,190 Nou ja, naderhand moest je allemaal het koper inleveren, dan moest je zelfs de bewoners 737 00:42:41,190 --> 00:42:44,370 koper inleveren, niet, voor kogels te maken, want dan mocht je ook geen koper meer hebben. 738 00:42:44,370 --> 00:42:50,610 Zelfs brie, koperen brievenbussen en de bellen die werden uit de huizen gesloopt.” 739 00:42:50,610 --> 00:42:52,300 “Door de Duitsers?” 740 00:42:52,300 --> 00:42:55,093 “Door de Duitsers, niet. 741 00:42:55,194 --> 00:42:57,730 Want het was allemaal k-koper, dus uh. 742 00:42:57,730 --> 00:43:03,800 Ook een die, een huis waar we inkwamen die maakten een, je zag een luik i-in de vloeren, niet. 743 00:43:03,800 --> 00:43:08,610 Nou ja en je maalde die vloerdelen er uit, niet, van dat luikje. 744 00:43:08,610 --> 00:43:11,970 Hè, waren meestal drie d-deeltjes, van die groeve messing en je tilde 745 00:43:11,970 --> 00:43:15,230 dat op, nou ja, dan lagen er mensen die hadden daar spullen in gedaan. 746 00:43:15,230 --> 00:43:18,310 En als je nou over de schuttingen heen klom, niet, dan zag je 747 00:43:18,310 --> 00:43:21,130 nu de tuinen waar mensen wat gegraven, begraven hadden, niet. 748 00:43:21,130 --> 00:43:25,270 Die hadden daar waardevolle spullen, maar je had er geen interesse voor.” 749 00:43:25,270 --> 00:43:25,470 “Je liet het allemaal liggen?” 750 00:43:25,470 --> 00:43:30,131 “Ja, je had er geen interesse voor.” 751 00:43:30,232 --> 00:43:31,690 “Oké.” 752 00:43:31,690 --> 00:43:37,020 “We hadden totaal, we hadden een moordjeugd, maar we hebben nooit 753 00:43:37,020 --> 00:43:41,447 geen, geen interesse gehad om om spullen te, mee te nemen, nooit niet. 754 00:43:41,548 --> 00:43:46,350 Als je verversingskanaal ook, als je een verversingskanaal neemt waar normaal die woonboten lagen, 755 00:43:46,350 --> 00:43:50,250 niet, nou ja, dan wat van die jutte zakken, hadden die mensen toch altijd hun waardevolle spullen. 756 00:43:50,250 --> 00:43:54,670 En je liep langs de kant en je hoeft maar aan dat touwtje te trekken 757 00:43:54,670 --> 00:43:56,970 en je haalde een jutte zak met waardevolle spu, b, b, b, tin en koper.” 758 00:43:56,970 --> 00:43:58,040 “Dat hadden ze in het water laten zakken?” 759 00:43:58,040 --> 00:44:04,080 “Ja, dat hadden ze, hadden ze in water laten zakken, niet. Want dat mocht je niet meer hebben.” 760 00:44:04,080 --> 00:44:06,060 “Maar dat nam je ook niet mee?” 761 00:44:06,060 --> 00:44:13,290 “Nee, j, we hadden er geen interesse voor, niet. 762 00:44:13,290 --> 00:44:16,940 Want wij gingen, zal ik maar zeggen, je ging toch ook, je, wij liepen Westland in, niet, je ging 763 00:44:16,940 --> 00:44:20,400 naar Westland toe, je liep door die, door die warenhuizen heen, je plukte daar je druiven, niet. 764 00:44:20,400 --> 00:44:22,370 En ’s winters dan ging je de, in de boerenkool en knolraap van 765 00:44:22,370 --> 00:44:27,301 de, en de winterpeen van de, van de, uit de grond halen, niet. 766 00:44:27,402 --> 00:44:35,327 Want die waren, Westland was ook leeg. Het grootste gedeelte, vooral langs die kust.” 767 00:44:35,428 --> 00:44:41,900 “Als u nu terugkijkt op die periode, hoe zou u het dan omschrijven? Was het spannend, was het eng…?” 768 00:44:41,900 --> 00:44:48,220 “Spannend, nee. W-we hebben een moordjeugd gehad. Die 5 jaar heb ik een moordjeugd gehad.” 769 00:44:48,220 --> 00:44:50,291 “Omdat het zo avontuurlijk was?” 770 00:44:50,392 --> 00:44:52,730 “Niet avontuurlijk was het, want wij maakten een avontuur, niet. 771 00:44:52,730 --> 00:44:58,490 Je speeldede, je had de ruimte, niet.” 772 00:44:58,490 --> 00:44:58,890 “Je kon doen wat je wilde.” 773 00:44:58,890 --> 00:45:00,320 “Je kon doen wat je wil, ja. 774 00:45:00,320 --> 00:45:02,570 Je had geen auto’s, je had geen fietsers, niks. 775 00:45:02,570 --> 00:45:03,891 Niet. 776 00:45:03,992 --> 00:45:07,190 En de saamhorigheid, niet, dat wil zeggen, hè, je, ik liep het hoekje 777 00:45:07,190 --> 00:45:08,860 om, nou ja, en dan kwam ik een buurjongen, Jochem Knoester tegen, niet. 778 00:45:08,860 --> 00:45:19,200 Nou en, en dan liep je en de volgende, niet, dan kwamen we Tinus Pronk tegen, niet, die er woonde. 779 00:45:19,200 --> 00:45:22,680 Die z’n vader die was haven uh, met haven kantoor, die 780 00:45:22,680 --> 00:45:25,908 zat met de, met de Laakbrug, weet je, met die ophaalbrug. 781 00:45:26,009 --> 00:45:31,610 En dan ging het nog met de hand. Niet. Dat waren de enigste twee kameraden op het moment.” 782 00:45:31,610 --> 00:45:32,350 “Dat was wel gezellig.” 783 00:45:32,350 --> 00:45:34,560 “Ja en was gezellig.” 784 00:45:34,560 --> 00:45:38,780 “Oké, ik wil u danken voor het gesprek. 785 00:45:38,780 --> 00:45:39,770 (Gerrit Ros geeft een knik van onbegrip.) Ik wil u bedanken voor het gesprek.” 786 00:45:39,770 --> 00:45:41,990 “Ja hoor, graag gedaan.”