1
00:00:00,000 --> 00:00:24,250
Kunt u misschien vertellen waar en wanneer u
geboren bent, en wat de gezinssituatie was

2
00:00:24,250 --> 00:00:28,910
Ik kom uit een gezin van zeven
kinderen, dus negen personen.

3
00:00:28,910 --> 00:00:34,940
Ik ben geboren op 6 oktober
1929 in Leeuwarden.

4
00:00:38,070 --> 00:00:44,980
De gezinssituatie: drie zussen, en
drie broers, en ik was het middelste

5
00:00:45,070 --> 00:00:50,730
mannetje, dus de oudste zoon, maar
eigenlijk, ik heb drie ouderen zussen.

6
00:00:52,790 --> 00:01:00,680
Mijn vader was een, wat je
toen noemt een handelsagent, nu

7
00:01:00,680 --> 00:01:06,080
zou je zeggen een agenturenhandel,
in textiel in hoofdzaak

8
00:01:06,970 --> 00:01:13,580
En mijn moeder kwam uit Enschede en
mijn vader uit Leeuwarden, en mijn moeder

9
00:01:13,580 --> 00:01:18,912
die was in die tijd, voordat ze ging
trouwen, noemde ze dat een pasdame bij C&A.

10
00:01:18,912 --> 00:01:25,540
Tegenwoordig noem je
dat geloof ik mannequin.

11
00:01:25,700 --> 00:01:33,910
Dat is ongeveer de samenstelling, ik weet
niet wat u er meer aan wilt toevoegen?

12
00:01:33,910 --> 00:01:40,753
Een eenvoudig gezin, we woonden in het hartje
centrum van de stad, behorende bij de, wat een

13
00:01:40,753 --> 00:01:46,820
beetje vreemd was in Friesland, de Katholieke
kerk, we zijn katholiek opgevoed, Rooms Katholiek.

14
00:01:47,980 --> 00:01:55,370
En ja, ik kan zeggen een
fantastisch gezin, prima met

15
00:01:55,370 --> 00:02:00,130
elkaar en dat is in de
oorlogsjaren alleen maar verstevigd

16
00:02:00,130 --> 00:02:08,020
De oorlogsjaren als ik dat er aan
toe mag voegen, mijn vader was, een

17
00:02:08,020 --> 00:02:12,640
mannetje die in het verzet zat in
die tijd, dat hebben we allemaal wel

18
00:02:12,640 --> 00:02:17,870
gemerkt, wel in het gezin, want het was
toch wel een bepaalde spanning en druk.

19
00:02:18,790 --> 00:02:27,580
We hadden twee onderduikers, en nog een Joods
jongetje enige tijd, niet zo lang, dus we waren

20
00:02:27,580 --> 00:02:33,122
op een bepaald moment met z’n twaalven, daar
moest voor gezorgd worden en daar werden wij al

21
00:02:33,420 --> 00:02:40,230
heel vroeg voor ingeschakeld, de kinderen, de
jongens, er moesten toch, de kacheltjes om het

22
00:02:40,230 --> 00:02:46,580
eten te koken, moesten branden, er moest melk
gehaald worden, want de mondjes moesten gevoed

23
00:02:46,580 --> 00:02:55,120
worden dus wij zijn opgevoed in de sfeer van
niet praten, niet vragen waarom, dat moest

24
00:02:55,120 --> 00:03:00,220
gebeuren, en daarbij waren nog alle mogelijke
activiteiten om in die ondergrondse een stukje

25
00:03:00,220 --> 00:03:05,920
financiën op tafel te brengen, dat ging dan via
de verkoop van foto’s van het koninklijk gezin

26
00:03:06,440 --> 00:03:13,610
En wij waren dan op zolder en dan werden die
foto’s gedroogd, wij waren getraind tot en met.

27
00:03:14,970 --> 00:03:20,466
En die foto’s die lagen daar in grote getale, en
als er dan gebeld werd, want toen was er voor alles

28
00:03:20,530 --> 00:03:27,540
Razzia, en toen waren wij er op getraind om met
vier jongens de punten van het laken, en dan hadden

29
00:03:27,540 --> 00:03:33,440
we een bepaalde werkplaats, werd het weggestopt,
wat ik ermee wil zeggen, wij waren echt getraind.

30
00:03:33,950 --> 00:03:39,450
En dat is alleen maar goed geweest geloof
ik voor het latere leven, maar het heeft

31
00:03:39,450 --> 00:03:44,620
wel in alle opzichten een behoorlijke
indruk, een invloed gehad op ons leven.

32
00:03:44,620 --> 00:03:49,999
School, ja, ik ben in ‘36, was het
‘36.. even kijken, was dus zeven

33
00:03:51,870 --> 00:03:57,940
jaar, ja was dus 36, ben ik naar de
lagere school geweest, zeven jaren

34
00:03:57,940 --> 00:04:04,232
En daarna was het toen bij ons zo, dan
ging ik naar de toen [naar de] Mulo.

35
00:04:05,780 --> 00:04:13,870
Er waren geen mogelijkheden, bij ons,
althans we waren dus in een gezin en nou

36
00:04:13,880 --> 00:04:19,640
ja, dan krijg je de oorlog dus die
jaren, ik heb op de Mulo zegmaar drie jaar

37
00:04:19,640 --> 00:04:24,850
gezeten waarvan er eigenlijk maar één
doorlopend, en de rest mocht je huiswerk

38
00:04:24,850 --> 00:04:27,970
halen dus moest je voor jezelf zorgen,
daar kwam het eigenlijk op neer.

39
00:04:27,970 --> 00:04:38,900
En dat diploma hebben we dan gehaald
in ’45, was dat geloof ik, of ’46.

40
00:04:38,900 --> 00:04:40,370
Ik weet het eigenlijk
niet precies meer.

41
00:04:40,370 --> 00:04:48,270
Maar verdere studie, dat was eigenlijk
in die dagen niet im Frage, althans

42
00:04:48,270 --> 00:04:52,949
in ons gezin niet, daar moest wat op
tafel komen, dat ging dus door zoals

43
00:04:52,950 --> 00:04:58,190
het in de oorlog was, dus werken,
en dat leren dat moest je erna doen

44
00:04:58,190 --> 00:05:03,560
Dat is ook zo gebeurd, ik ben
kort na de oorlog gaan werken.

45
00:05:04,850 --> 00:05:09,790
Ik werd gevraagd in een kledingzaak
om daar als aankoper, verkoper

46
00:05:09,790 --> 00:05:17,181
een beetje mijn centjes te verdienen,
dat ging toch wel goed dacht ik.

47
00:05:17,181 --> 00:05:18,810
En toen kwam de dienst.

48
00:05:19,860 --> 00:05:24,880
In 1948 werd ik er op gewezen,
kreeg je dan en briefje, dat

49
00:05:24,880 --> 00:05:28,894
volgend jaar moet je in dienst
dus je moet nu gekeurd worden.

50
00:05:28,895 --> 00:05:38,870
Nou dat is gebeurd, ik werd goedgekeurd, en in
1949 moest ik in werkelijke dienst, in maart

51
00:05:38,870 --> 00:05:47,470
1949, naar Amersfoort in de Prins Willem III
Kazerne bij het regiment Huzaren van Boreel.

52
00:05:49,800 --> 00:05:54,680
Ik heb daar mijn
Primary Training gehad.

53
00:05:57,100 --> 00:05:59,374
Ik moet erbij zeggen ik ben een
redelijk recalcitrant mens,

54
00:05:59,374 --> 00:06:03,080
dus ik hoef niet altijd
helemaal te verduren van mezelf

55
00:06:03,080 --> 00:06:09,310
Maar goed, ik ben op een gegeven moment met nog
een aantal vriendjes naar Utrecht verbannen.

56
00:06:09,310 --> 00:06:11,800
Zo heb ik het zelf altijd gevoeld.

57
00:06:11,800 --> 00:06:17,321
Ik moest een opleiding doen voor
geneeskundige verzorging, dat lag

58
00:06:17,322 --> 00:06:20,650
me eigenlijk helemaal niet, hoe
ze erbij zijn gekomen weet ik niet

59
00:06:21,150 --> 00:06:21,580
Wat was de aanleiding

60
00:06:21,580 --> 00:06:24,336
De aanleiding, nou er was
eigenlijk geen aanleiding.

61
00:06:24,350 --> 00:06:28,080
Je werd na zes weken, werd je gewoon
ergens bij ingedeeld, en ze dachten die

62
00:06:28,080 --> 00:06:35,960
kerels moeten daar een opleiding krijgen
voor gewonden verzorgen of whatever.

63
00:06:35,960 --> 00:06:41,310
Ik heb dat nooit zo gevoeld, en
een opleiding, welke opleiding is

64
00:06:41,310 --> 00:06:43,240
me ook nooit helemaal duidelijk
geworden, nou het beviel me helemaal

65
00:06:43,240 --> 00:06:47,840
niet, dus het is helemaal een
verprutste tijd geweest: vijf weken.

66
00:06:48,880 --> 00:06:54,090
En ik weet wel dat ik mij in
die korte tijd in Amersfoort,

67
00:06:54,090 --> 00:06:57,180
toch wel bij die Huzaren van
Boreel me op mijn plaats voelde.

68
00:06:57,180 --> 00:06:58,830
Misschien was het ook wel
die zwarte baret hoor

69
00:06:58,830 --> 00:07:04,950
In die tijd, beleefde je dat toch wel allemaal een
beetje anders dan nu en een uniform en militairen

70
00:07:04,950 --> 00:07:12,800
in 1948 nog, was toch wel, een redelijk respectvol
mens met de achtergrond van de oorlog, militairen

71
00:07:12,800 --> 00:07:18,960
hadden ons toch bevrijd, en ik denk dat dat toch
redelijk lang een naijlings effect heeft gehad

72
00:07:33,970 --> 00:07:40,580
Ik wilde nog even terug gaan naar de oproep voor
de dienstplicht, hoe ging dat, wat was uw reactie

73
00:07:41,510 --> 00:07:45,640
Nou ik vond dat eigenlijk niet zo
erg, maar ik denk dat gezien vanuit de

74
00:07:45,640 --> 00:07:52,940
situatie waarin je verkeerde, je moest
gaan werken, je was nog in een bepaalde

75
00:07:52,940 --> 00:07:57,720
roes nog wel denk ik, een beetje van
de bevrijding, een andere wereld, een

76
00:07:57,720 --> 00:08:03,130
wereld die eigenlijk nog voor jou heel
veel denk ik in zich zou kunnen hebben

77
00:08:03,130 --> 00:08:04,854
Ik weet niet of ik er zo bewust over
dacht als dat ik het nu uitspreek.

78
00:08:04,855 --> 00:08:10,590
Maar ik denk dat dat toch wel ongeveer iets was
van 'jongens er gaat nog iets gebeuren', en dat

79
00:08:10,590 --> 00:08:18,340
gevoel had je, we zijn bevrijd maar je hebt
eigenlijk nog niet een heel goed doel voor ogen.

80
00:08:19,060 --> 00:08:24,540
In mijn beleving is het in ieder geval
zo geweest denk ik, dat de toekomst,

81
00:08:24,540 --> 00:08:27,370
wat was de toekomst, daar had ik
nog niet een duidelijk beeld over.

82
00:08:27,370 --> 00:08:34,270
Dus misschien kwam het ook wel als een hele
mooie onderbreking, denk ik, het zou best kunnen.

83
00:08:34,270 --> 00:08:40,820
Ik heb het niet als een hele
vervelende gebeurtenis ervaren.

84
00:08:40,870 --> 00:08:46,628
Ik zat niet in een bedrijf waar ik uitgehaald
werd, althans de baan die ik had, nou die kon

85
00:08:46,628 --> 00:08:50,150
ik zo weer oppikken voor mijn gevoel, dus
daar heb ik helemaal geen probleem mee gehad.

86
00:08:50,150 --> 00:08:55,690
Studie, was ik van plan, want
dat had ik al in gedachte

87
00:08:55,690 --> 00:08:58,680
voor na de diensttijd ingepland,
dus nou ja, laat maar komen.

88
00:08:59,100 --> 00:09:02,440
Dus ik heb het niet als
heel vervelend ervaren, nee

89
00:09:02,750 --> 00:09:07,700
Waren er andere jongens in uw omgeving
of oudere jongens, die werden opgeroepen,

90
00:09:07,700 --> 00:09:12,730
of waren opgeroepen voor Indië, was
dat iets waar u zich bewust van was

91
00:09:13,720 --> 00:09:22,380
Ja, laat ik het zo zeggen een broer van mijn
vriend, die had gediend bij de mariniers als

92
00:09:22,380 --> 00:09:29,250
vrijwilliger, dus die zat op dat moment in Indië
en die kwam terug toen ik in werkelijke dienst

93
00:09:29,250 --> 00:09:37,840
kwam Dus toen heb ik wel de nodige verhalen
gehoord, maar ik denk niet dat ik mij heb laten

94
00:09:37,840 --> 00:09:44,783
leiden door iets van, ik heb daar denk ik gewoon
een gevoel gehad van nou jongens, als ik naar

95
00:09:44,784 --> 00:09:51,010
Indië moest, want dat was op dat moment nog niet
zo duidelijk want dat was een aflopend gebeuren.

96
00:09:51,490 --> 00:09:58,190
Wat ik me ervan herinner, was toen ik in dienst
kwam heb ik niet gedacht, zo, ik moet naar Indië

97
00:10:00,320 --> 00:10:04,110
Maar ik heb ook niet gedacht, van nou dat
zou wat zijn als ik naar Indië toe moet.

98
00:10:04,111 --> 00:10:08,960
Ik heb daar helemaal geen speciale
gevoelens bij gehad, helemaal niet

99
00:10:08,960 --> 00:10:12,380
En wat waren de verhalen die u dan wel
hoorde van die broer van die vriend

100
00:10:12,380 --> 00:10:17,830
Als ik de verhalen van
Tonnie Schuur, zo heet hij,

101
00:10:17,830 --> 00:10:24,560
als ik die beluisterde, dan
was er wel wat gebeurd.

102
00:10:24,560 --> 00:10:29,110
Hij heeft die eerste en tweede politionele
actie meegemaakt, hij zat in de buurt van,

103
00:10:29,110 --> 00:10:34,290
als ik me nog herinner Semarang(?) geloof
ik, en daar zijn wel wat dingen gebeurd.

104
00:10:35,900 --> 00:10:41,710
Maar ik heb me er niet mee belast
gevoeld of zoiets, helemaal niet.

105
00:10:41,710 --> 00:10:46,840
Oké, het is naar me toe gekomen
en ik heb wel gedacht van

106
00:10:46,840 --> 00:10:50,036
Jezus dat zal je gebeuren
zeg, dat is toch nogal wat.

107
00:10:50,230 --> 00:10:58,100
Maar goed hij was vrijwillig en ik heb er
verder geen gedachte bij gehad, helemaal niet

108
00:10:58,310 --> 00:11:03,480
Ik denk wel dat toen ik de boodschap
kreeg dat ik naar Indië moest, dat ik

109
00:11:03,480 --> 00:11:10,950
wel gedacht heb, vanuit de oorlogsjaren,
dat weet ik me wel te herinneren.

110
00:11:10,950 --> 00:11:16,620
Wij waren bezet, en dat is een
heel onaangenaam gevoel, ook al ben

111
00:11:16,620 --> 00:11:21,900
je dan nog maar 15 of 14 jaar, je
leeft dat, bewust maak je dat mee.

112
00:11:21,900 --> 00:11:25,360
Dat is niet te accepteren
dat anderen in jouw land,

113
00:11:25,480 --> 00:11:29,590
in jouw omgeving zo dominant
negatief aanwezig zijn.

114
00:11:29,590 --> 00:11:35,020
En alles een beetje misschien gevoed door mijn
vader met z’n ondergrondse en al die spanningen

115
00:11:35,020 --> 00:11:42,461
die dat met zich meebracht, dat ik dacht van wat
moet ik daar doen in Indië, wat moet ik daar?

116
00:11:43,540 --> 00:11:49,330
Ons werd verteld dat we ernaar
toe moesten om dus de bevolking,

117
00:11:49,820 --> 00:11:53,350
om daar rust te brengen en om
dus die bevolking te beschermen.

118
00:11:55,160 --> 00:11:59,080
Ja hoe ik daar precies over
gedacht heb dat weet ik niet meer

119
00:11:59,080 --> 00:12:04,290
Maar ik weet wel dat ik gedacht heb toen
ik in Indië aankwam, en die mensen zag, toen

120
00:12:04,290 --> 00:12:11,860
dacht ik dat kan helemaal niet waar zijn,
er kwam, ik denk over veel van ons, kwam er

121
00:12:11,860 --> 00:12:18,930
zoiets over ons van, dit klopt helemaal niet
met elkaar, hier zijn helemaal geen rebellen.

122
00:12:18,930 --> 00:12:25,680
Ja natuurlijk, wij waren... In Nederland, was
er ook een verzet, er was een ondergrondse

123
00:12:25,680 --> 00:12:33,540
en die deed alles wat ze kon om die Duitsers
tegen te werken of te trachten je eigen stukje

124
00:12:33,540 --> 00:12:36,650
grond weer terug te krijgen, je eigen
zeggenschap terug te krijgen, nou wat ga ik daar

125
00:12:36,650 --> 00:12:45,450
doen in Indonesië. Waar mensen... en ik vond
dat op dat moment wel, dat je er toch wel een

126
00:12:45,450 --> 00:12:51,200
beetje over gedacht had van wat is onze positie
in Indië, Nederland, wat doen wij daar?

127
00:12:51,200 --> 00:12:59,080
Nou dan komt dat beeld van plantages,
thee, rubber, kina, noem maar op.

128
00:12:59,080 --> 00:13:01,190
De Maatschappij, de
Handelsmaatschappij..

129
00:13:01,190 --> 00:13:06,450
Dus eigenlijk de dominante aanwezigheid
van de Nederlanders in een ander land.

130
00:13:06,850 --> 00:13:11,164
Waarbij ik dan nog niet wil zeggen
bezetters, want daar dacht je niet aan maar,

131
00:13:11,164 --> 00:13:15,840
nou dat is toch een bepaalde frictie,
iets waar je toch niet helemaal uitkomt.

132
00:13:15,840 --> 00:13:21,000
En wij zijn naar Indië toegegaan,
in mijn beleving, zonder

133
00:13:21,000 --> 00:13:25,120
een behoorlijk informatie,
een werkelijke informatie.

134
00:13:27,830 --> 00:13:32,830
Er is heel veel aandacht geweest aan
alle mogelijke bijverschijnselen.

135
00:13:32,830 --> 00:13:38,320
Ik herinner me, dat komt altijd weer voor,
in alle mogelijke gesprekken die een

136
00:13:38,320 --> 00:13:43,600
dominee hield of die de commandant hield, van
‘let vooral op’ en dan 'slechte vrouwen',

137
00:13:43,720 --> 00:13:45,785
en dan 'gevaren van vrouwen', en wat er
tegen gedaan kon worden, nou dat heeft

138
00:13:47,950 --> 00:13:53,140
met militaire acties en de voorbereiding
ervan natuurlijk helemaal niets te maken.

139
00:13:54,220 --> 00:13:57,710
Dan kom je daar inderdaad
in die..., en dan zie je dat

140
00:13:58,750 --> 00:14:04,440
Dat is voor mij, een probleem wil ik niet zeggen
want ik en wat dat betreft, ik observeer dat,

141
00:14:04,640 --> 00:14:09,014
dat komt op me af en dan geef ik het een plaatsje
en dan ga ik op dat moment, ga ik wel verder.

142
00:14:09,015 --> 00:14:16,110
Dus het is niet een probleem geweest voor mij
in Indië. Maar dat was het wel toen ik er kwam,

143
00:14:16,110 --> 00:14:22,250
dat ik het allemaal heel vreemd vond, en ik heb
ook het gevoel nadien gehouden dat wij daar

144
00:14:22,250 --> 00:14:28,940
geweest zijn om een stukje Nederlands kapitaal
gewoon veilig te stellen, en de mensen die

145
00:14:28,940 --> 00:14:33,821
daar werkten op die plantages bescherming te
geven, en dat hebben we ook alleen maar gedaan.

146
00:14:33,822 --> 00:14:38,230
Wij hebben alleen maar daar
gezeten, op die buitenposten,

147
00:14:38,230 --> 00:14:40,136
met een paar mensen, met
alle risico’s van dien.

148
00:14:40,810 --> 00:14:45,420
Daar hebben we gezeten, en konvooien
getrokken, dus bescherming gegeven aan

149
00:14:45,420 --> 00:14:51,720
de AAT die de logistiek verzorgde, maar
ik heb nooit het gevoel gehad dat we

150
00:14:51,720 --> 00:14:58,380
daar zaten om de bevolking van Indië,
om die een bescherming.., waartegen?

151
00:14:58,380 --> 00:14:59,405
Ik heb dat nooit meegemaakt.

152
00:14:59,405 --> 00:15:05,120
Ik weet niet wat wij dan deden om die
mensen te beschermen, helemaal niet

153
00:15:05,120 --> 00:15:07,352
Ik kom daar straks graag nog even
op terug maar ik wilde nog even

154
00:15:07,353 --> 00:15:13,350
terug naar het begin van uw diensttijd,
u werd opgeroepen voor keuring

155
00:15:14,130 --> 00:15:30,450
We gaan even terug naar de tijd dat u werd opgeroepen,
hoe ging de keuring, door wie werd u gekeurd?

156
00:15:30,840 --> 00:15:32,090
Weet u dat nog

157
00:15:33,360 --> 00:15:38,490
Door wie werd ik gekeurd, je
werd ge.., de administratieve

158
00:15:38,490 --> 00:15:46,150
afhandelingen door.. waar weet ik
niet eens meer, waar ik gekeurd ben.

159
00:15:47,180 --> 00:15:52,480
Ik dacht in Amsterdam maar dat weet
ik eigenlijk helemaal niet zeker.

160
00:15:52,480 --> 00:15:56,045
Mijn geheugen laat mij wat dat betreft
in de steek, maar ik weet wel dat ik

161
00:15:56,046 --> 00:16:00,320
op een plaats gekomen ben waar je dus
op een bepaald moment bij de dokter komt

162
00:16:02,090 --> 00:16:06,400
En die, dat gaat naar zo een sportkeuring,
eens kijken naar je, en ze onderzoeken alle

163
00:16:06,400 --> 00:16:13,330
dingen die belangrijk zijn, en dat is in een
kwartier of zoiets is dat gebeurd, en dan

164
00:16:13,330 --> 00:16:18,380
weten ze wel of je gezond bent of niet gezond
bent, wat dat lichamelijke deel betreft.

165
00:16:18,870 --> 00:16:24,710
En ik was ereigenlijk heel kort daar
wat ik me ervan herinner, en je krijg

166
00:16:24,710 --> 00:16:27,123
naderhand krijg je dus een briefje
thuisgestuurd van je bent goedgekeurd

167
00:16:28,800 --> 00:16:30,150
En toen moest u naar Amersfoort

168
00:16:30,150 --> 00:16:36,540
En toen kreeg ik inderdaad, ik weet niet
meer, ergens ik denk begin, of eind ’48

169
00:16:36,540 --> 00:16:41,590
denk ik, heb ik dat gekregen, dat ik
ernstig rekening moest houden met dat ik in

170
00:16:41,590 --> 00:16:46,920
werkelijke dienst zou worden opgeroepen,
en dat bleek dus achteraf Amersfoort te zijn

171
00:16:47,210 --> 00:16:50,710
En hoe ver daarvoor was
die keuring? Ongeveer

172
00:16:50,710 --> 00:16:54,090
Ik denk dat dat ongeveer
een driekwart jaar, een jaar

173
00:16:54,090 --> 00:16:58,530
daarvoor is geweest, in de
loop van ’48 is dat geweest.

174
00:16:58,530 --> 00:17:04,020
En in maart, begin maart, zijn
we dus in Amersfoort opgekomen

175
00:17:04,710 --> 00:17:11,740
Hoe verliep dat in
Amersfoort, u kwam aan..

176
00:17:12,510 --> 00:17:15,960
Nou... ja..., rare
wereld eerst. Afknijpen.

177
00:17:15,960 --> 00:17:21,810
Heel veel fysieke inspanningen
leveren en heel veel onzinnige

178
00:17:21,810 --> 00:17:27,780
dingen doen, marcheren en flauwekul,
althans dat was mijn gevoel.

179
00:17:28,260 --> 00:17:37,980
En ja, wachtlopen en vroeg
uit de veren en laat er in.

180
00:17:38,040 --> 00:17:45,020
Althans in mijn geval, laat ik het zo
zeggen: dat ik die zes weken Utrecht gedaan

181
00:17:45,080 --> 00:17:48,530
heb, Sypesteyn Kazerne, bij de geneeskundige
troepen, nou dat vond ik walgelijk!

182
00:17:48,530 --> 00:17:52,630
Ik heb daar ook geen gevoel
bij. En mijn vriendjes ook niet.

183
00:17:53,510 --> 00:17:56,110
En wij hebben alles gedaan om daar vandaan te
komen, om weer terug te komen uit het onderdeel.

184
00:17:56,110 --> 00:17:59,600
Werd ons ook gezegd: 'Als jullie
bedenkt, dat als je nu teruggaat, dat

185
00:17:59,600 --> 00:18:04,280
er nooit een rang voor je in het
verschiet ligt!'. Want het is een vorm

186
00:18:04,280 --> 00:18:09,450
van, ik wil niet zeggen dienstweigering,
maar zo kwam het wel bij me over

187
00:18:09,450 --> 00:18:14,367
Je gaat terug naar je onderdeel en je gaat
naar Indië. Dus dat zijn de consequenties.

188
00:18:14,580 --> 00:18:16,970
Als je hier blijft, als
je het niet zou opvolgen,

189
00:18:16,970 --> 00:18:23,880
de opleiding verder volgt,
dan is er geen Indië bij.

190
00:18:23,880 --> 00:18:24,964
Waarop ik dus toen gezegd heb tegen meneer
Kapitein Bangmaak, Ik vergeet de naam nooit

191
00:18:25,140 --> 00:18:33,430
van die man, ‘ik ga terug, ik ga naar mijn
vrienden’. En toen ben ik teruggekomen, en

192
00:18:33,430 --> 00:18:40,480
toen heb ik het gevoel gekregen dat ik
gestraft ben, en dat ben ik nooit kwijtgeraakt.

193
00:18:40,480 --> 00:18:45,090
Omdat ik, ja, dat zeg ik, ik
was een beetje recalcitrant

194
00:18:45,090 --> 00:18:49,070
mens, ik wist alles beter,
beetje eigenwijze vent denk ik.

195
00:18:49,070 --> 00:18:54,400
En toen moest ik vlak
voordat we naar Indië zouden

196
00:18:54,400 --> 00:18:59,100
vetrekken, werd je werkelijk
ingedeeld, wat je taak zou zijn

197
00:18:59,100 --> 00:19:01,470
En toen zei meneer van Manen, R.O.

198
00:19:01,470 --> 00:19:04,951
van Manen, de rentmeester toen, 'jij moet gewonden
verzorgen', waarop ik tegen hem zei ‘dat kun

199
00:19:04,951 --> 00:19:17,920
je niet menen’ en toen zei hij ‘dat is vastgesteld’,
ik zei ‘ik mag toch alsjeblieft toch wel,

200
00:19:17,920 --> 00:19:23,420
iets daarover zeggen, ik heb toch geen enkele
opleiding, stel dat er iets gebeurt daar en ik

201
00:19:23,420 --> 00:19:29,081
moet daar handelend optreden, ik heb geen opleiding,
ik ben geen medicus, niets in die richting!

202
00:19:29,081 --> 00:19:35,210
Dat kan toch helemaal niet!’.
'Ingerukt', en dan kon je gaan.

203
00:19:35,210 --> 00:19:41,580
Voor mij is het gevolg geweest dat ik dus op
ziekenpost terecht ben gekomen, dat was in

204
00:19:41,580 --> 00:19:46,690
de officiersmess, dan konden we dan ‘s
morgens om acht uur geloof ik, kwamen daar de

205
00:19:46,690 --> 00:19:55,390
kneusjes met allemaal dingetjes, en Henk
Vechter en ik waren daar de verplegers of zoiets

206
00:19:55,390 --> 00:20:01,380
die erbij moesten zijn, notities maken, en
dan waren we om een uur of elf waren we klaar

207
00:20:01,750 --> 00:20:07,350
en dan pakten we de fiets het was net zo mooi
weer als het nu is, en we gingen de stad in

208
00:20:07,350 --> 00:20:10,620
En we kwamen eind van de dag weer eens een
keertje opdagen, appel was er niet bij,

209
00:20:10,660 --> 00:20:15,820
wij hebben daar een fantastisch leven
gehad, werkelijk een fantastisch leven gehad

210
00:20:15,820 --> 00:20:20,850
En nu heeft u het over
de plek waar dit was

211
00:20:20,850 --> 00:20:26,240
Amersfoort, de Willem III Kazerne. In
de Kazerne bij de Huzaren van Boreel.

212
00:20:26,460 --> 00:20:30,290
Dus tot dat moment dat ik dus
de werkelijke opdracht kreeg

213
00:20:30,290 --> 00:20:33,309
als gewondenverzorger, als
zodanig werd weggestuurd.

214
00:20:33,310 --> 00:20:35,220
Daar ben ik van geschrokken!

215
00:20:36,090 --> 00:20:41,050
Dat ik daar [in Amersfoort] knecht werd van een
dokter, dat kon me niet zo veel schelen Maar dat het

216
00:20:41,050 --> 00:20:47,290
werkelijk uitdraaide op [ziekenverzorger zijn in
Indië], dat heb ik als heel onaangenaam ervaren.

217
00:20:48,140 --> 00:20:56,240
En dat heb ik dus [gevoeld] toen ik in
Indië aankwam, in Nagrag, dat is het eerste

218
00:20:56,240 --> 00:21:04,490
plaatsje.[Daar] kreeg ik een bielikenhuisje,
bielik, dat is dat gevlochten bamboe

219
00:21:05,130 --> 00:21:12,360
En daar stond alle mogelijke obats waarvan ik het
bestaan niet kende en de draagwijdte niet kende

220
00:21:12,360 --> 00:21:19,644
en daar werd ik toen een dokter, de mensjes uit de
kampong noemde mij toen een dokter, alsjeblieft.

221
00:21:19,645 --> 00:21:23,550
Zo op m’n handjes.

222
00:21:24,300 --> 00:21:28,289
En daar moest ik dus de jongens die daar kwamen ’s
morgens, met alle mogelijke kwaaltjes, die moest

223
00:21:28,290 --> 00:21:37,760
je daar helpen, APC, dat was een pilletje, dat
krijg je nu nog geloof ik, en dat werd uitgedeeld.

224
00:21:39,020 --> 00:21:44,061
Ik heb dat als heel onaangenaam ervaren,
en ik heb daar wat experimenten met

225
00:21:44,061 --> 00:21:54,859
wat medicijnen gedaan, want daar kwamen
ook burgerlijke kampong mensjes en daar

226
00:21:54,860 --> 00:21:58,620
heb ik hier en daar wat uitgeprobeerd,
om eens de reacties te zien, dat ik

227
00:21:58,620 --> 00:22:03,100
dacht van zo zit het in elkaar, las ik
de beschrijving, ik moest mezelf redden

228
00:22:03,100 --> 00:22:07,440
Ja een keer in de week of in de tien
dagen kwam er een dokter en die vroeg dan

229
00:22:07,440 --> 00:22:12,700
wat is er gebeurd en nou, dan deed je
je verhaal en dan gingen we weer verder.

230
00:22:13,560 --> 00:22:17,700
Ik heb gelukkig geen
ernstige zaken meegemaakt

231
00:22:17,700 --> 00:22:23,780
Ik wil nog even terug naar de opleiding. Wat had
u wel geleerd op dat gebied? Van die verzorging.

232
00:22:24,390 --> 00:22:25,780
Was er enige voorbereiding

233
00:22:25,780 --> 00:22:29,455
Nou in Utrecht, wat we daar geleerd
hadden dat was hoe je verband

234
00:22:29,490 --> 00:22:34,100
moest leggen, en hoe je mensen op
een brancard moest leggen en dat

235
00:22:34,100 --> 00:22:37,960
soort zaken, maar medicijnen zijn
er never nooit aan te pas gekomen.

236
00:22:38,280 --> 00:22:38,810
Nooit.

237
00:22:38,810 --> 00:22:43,520
Ik bedoel... alleen dus wat ik zeg, een
verband aanleggen dat soort dingen,

238
00:22:43,520 --> 00:22:48,040
maar ik zeg heel eerlijk, als er
geen interesse is bij je dan neem je

239
00:22:48,040 --> 00:22:51,150
daar ook maar de helft van op, laat
ik daar ook heel duidelijk over zijn.

240
00:22:51,290 --> 00:22:55,020
Dus het is voor mij gewoon spielerei
geweest, ik heb dat helemaal nooit serieus...

241
00:22:55,020 --> 00:23:01,800
is ook helemaal niet een afrondend geheel
geweest in die kazerne, in die Sypesteyn

242
00:23:01,800 --> 00:23:04,760
kazerne, noch bij mij noch bij de andere
jongens die er naar toe zijn geweest

243
00:23:04,850 --> 00:23:08,420
En u bedoelt met een afrondend
geheel dat er ook een..

244
00:23:09,000 --> 00:23:17,780
Nou dat je dus zegmaar een soort examen of iets
dergelijks, dus een resumé zou kunnen maken,

245
00:23:17,780 --> 00:23:24,300
of moest maken, om in ieder geval inzicht te
geven dat je datgene waarvoor je bedoeld, bestemd

246
00:23:24,300 --> 00:23:28,300
was te gaan doen, dat je er ook enige kennis van
had genomen, dat het tot je door was gedrongen,

247
00:23:28,301 --> 00:23:34,020
hoe moet ik het uitleggen, dat is toch een, als
je daar vandaan gaat, dan zal er iets moeten

248
00:23:34,020 --> 00:23:40,540
zijn waarvan ze jou verantwoord weg mogen sturen,
dat lijkt mij tenminste... Je hebt als je

249
00:23:40,540 --> 00:23:45,180
dus als schutter wordt opgeleid, dan heb je
bepaalde prestaties op de schietbaan en die worden

250
00:23:45,180 --> 00:23:50,942
met punten ingedeeld, of als seiner, kanonnier
seiner, dat zijn allemaal opleidingen die je

251
00:23:50,942 --> 00:23:59,240
dus, die je op een bepaald moment kunt beoordelen
of het meritus is, wel of niet geslaagd.

252
00:23:59,240 --> 00:24:01,050
Nou dat hebben wij op
geen enkele wijze gehad

253
00:24:01,050 --> 00:24:10,120
Misschien ook ingegeven door de wijze waarop wij
het hebben doorlopen daar, misschien is dat wel

254
00:24:10,120 --> 00:24:14,650
een mede oorzaak, dat het daarmee een rommeltje
geworden is, dat ik het aan mezelf moet wijten

255
00:24:14,650 --> 00:24:19,980
Maar ik heb toen niet het gevoel gehad dat ik
als gewondenverzorger zou worden uitgezonden met

256
00:24:19,980 --> 00:24:26,770
het eskadron naar Indië. Ik zou me kunnen voorstellen
dat je dan iets anders zou hebben gewerkt,

257
00:24:26,770 --> 00:24:33,670
maar nogmaals, dat is fictief, dat weet ik niet,
dat kan ik me niet meer voor de geest halen.

258
00:24:33,670 --> 00:24:38,950
Ik heb dat beleefd als een hele
vervelende ervaring, dat kan ik wel zeggen

259
00:24:39,480 --> 00:24:43,940
En in uw ogen, waarvoor werd u
gestraft, waarom dacht u dit is..

260
00:24:43,940 --> 00:24:50,810
Omdat wij dus niet mee hebben gewerkt aan een
opleiding, bedoeld als opleiding, waarvoor dan

261
00:24:50,810 --> 00:24:58,060
ook, denk ik, de manier van optreden van ons,
was niet aangenaam, wij hebben ons in die tijd

262
00:24:58,060 --> 00:25:05,060
om een voorbeeld te noemen, wij waren daar, dat
er op Koninginnedag een parade was in Utrecht

263
00:25:05,060 --> 00:25:12,090
Wij hadden bij de cavalerie hadden we een
helm op, zo’n pot helm, zo’n Amerikaanse helm,

264
00:25:12,170 --> 00:25:15,447
en de geneeskundige troepen, de infanterie,
die had zo’n Engelse helm, dat waren van

265
00:25:15,620 --> 00:25:19,930
die lage helmpjes met van die brede randen,
dat waren afschuwelijke dingen, zo dacht ik

266
00:25:19,930 --> 00:25:25,780
toen, ik was 19 jaar, wat ben je voor iemand,
dat waren allemaal ‘belangrijke’ dingen.

267
00:25:26,160 --> 00:25:34,560
En wij moesten dus meelopen met die gekke Engelse
helm, en wij deden gewoon die andere helm

268
00:25:34,560 --> 00:25:43,400
op, en wij hadden die zwarte baret onder de epau
letten, wij droegen uit dat we Huzaren waren.

269
00:25:45,630 --> 00:25:51,240
Nou, misschien beetje vreemd. Wij deden
dus allemaal dwars tegen de draad in.

270
00:25:51,240 --> 00:25:55,110
En werden daarvoor gestraft, want ik heb
daar geloof ik wel twee keer een weekend

271
00:25:55,110 --> 00:26:01,740
wel vastgezeten in de cel, dat je dus
gestraft werd omdat je geen goed gedrag had

272
00:26:02,270 --> 00:26:04,520
Ik denk dat dat misschien een
uitvloeisel geweest is maar

273
00:26:04,520 --> 00:26:06,986
ik heb er nooit een uitspraak
over gehad, van niemand.

274
00:26:06,986 --> 00:26:13,720
Ik weet alleen dat toen ik in Indië kwam als
gewondenverzorger en ik als zodanig op patrouille mee

275
00:26:13,720 --> 00:26:22,430
ging, ik me ook strikt hield aan... En ik herinner
me dat er op een bepaald moment op die patrouille

276
00:26:22,430 --> 00:26:28,090
die we liepen, en het is daar warm en het is daar
moeilijk en over sawadijkjes lopen, probeer het

277
00:26:28,090 --> 00:26:34,531
maar, en die jongens hadden de bewapening en het
was sjouwen van alle mogelijke dingen, dat er

278
00:26:34,532 --> 00:26:43,040
iemand was die niet kon, en dat luitenant Faber,
nota bene iemand die ook uit Leeuwarden kwam

279
00:26:43,540 --> 00:26:53,060
tegen mij zei ‘Vergnes, pak die mitrailleur’,
en ik nog steeds eigenwijs, zei ‘dat zal ik niet

280
00:26:53,060 --> 00:27:00,100
doen’. En dat ging nogal heftig en toen maakte hij
er een dienstbevel van, ik zei ‘ik doe het niet’

281
00:27:00,820 --> 00:27:05,980
‘Waarom niet’, ‘ik beroep mij op het
traktaat van Geneve’. Het traktaat van Geneve

282
00:27:05,980 --> 00:27:11,980
dat had ik heel goed gelezen, dat schreef
voor dat een gewondenverzorger geen

283
00:27:11,980 --> 00:27:17,760
ander wapen mocht dragen dan een pistool,
en dat was voor mij gewoon de kous af.

284
00:27:17,760 --> 00:27:20,569
Maar misschien ook ingegeven nog
steeds door dat ik me helemaal

285
00:27:20,570 --> 00:27:23,449
niet senang voelde in de
functie die ik daar bekleedde.

286
00:27:24,910 --> 00:27:26,756
En toen ben ik daarvoor
gestraft. Terug werd ik gestraft!

287
00:27:26,757 --> 00:27:34,650
Dus nu zoek ik... op zich zelf [was dat] in dat
hele militaire leven een hele zware weigering.

288
00:27:34,740 --> 00:27:41,090
Maar dat is dus achteraf, door de
dokter die kwam, en ik zat dus in dat

289
00:27:41,090 --> 00:27:47,580
hok, ik was niet op de plaats waar ik
zou moeten zitten, en die kwam bij mij.

290
00:27:47,580 --> 00:27:51,176
‘Waarom?’ [vroeg de dokter] en toen heb
ik hem dat uitgelegd, en toen was hij heel

291
00:27:51,250 --> 00:27:59,020
erg boos op degene die dus mij die opdracht
had gegeven en die luitenant is niet

292
00:27:59,020 --> 00:28:02,860
gestraft geloof ik, die heeft wel z’n
waarschuwing gehad en ik werd er uit gehaald

293
00:28:02,860 --> 00:28:07,999
En toen is daarna Majoor Van Manen is er
nog bij betrokken geweest natuurlijk en

294
00:28:08,000 --> 00:28:13,070
heb ik nog uitgelegd dat ik me heel erg
ongemakkelijk voelde en dat ik in de Primary

295
00:28:13,070 --> 00:28:17,453
Training behoorlijk overweg kon met de
dingen die in het leger belangrijk zijn,

296
00:28:17,453 --> 00:28:22,507
en dat is schieten en dat soort
akkefietjes, en dat ik het niet begrepen had.

297
00:28:22,507 --> 00:28:26,470
En toen ben ik ontheven.

298
00:28:26,770 --> 00:28:33,100
Dat was Nijhuis, die nadien omgekomen
is, die jongen daar heb ik vaak mee

299
00:28:33,100 --> 00:28:38,510
gesproken, en hem uitgelegd dat ik
me daar heel erg ongelukkig voelde.

300
00:28:38,510 --> 00:28:42,618
En die zei ‘ik zou dat wel willen
doen’, want hij ging op voor de

301
00:28:42,970 --> 00:28:47,310
studie veterinaire arts, en hij
vond dat het dichterbij hem lag, hij

302
00:28:47,310 --> 00:28:51,570
zou dat wel willen doen, en hij heeft
toen die taak van mij overgenomen.

303
00:28:53,500 --> 00:28:55,480
Hij heeft het helaas
niet lang kunnen doen

304
00:28:56,450 --> 00:29:02,760
En ik ben toen, toen heb ik van alles eigenlijk
gedaan daarna, gewoon als schutter en als

305
00:29:03,300 --> 00:29:06,441
wagencommandant [ben ik]
nog geweest, afin, alle

306
00:29:06,442 --> 00:29:09,690
mogelijke akkefietjes zoals
een militair in dienst doet

307
00:29:09,690 --> 00:29:15,630
Nog even naar het vertrek naar Indië, hoe werd
u daar op voorbereid om naar de Tropen te gaan

308
00:29:19,360 --> 00:29:26,460
Ja, hoe moet ik dat kort samenvatten, wat
ik zojuist verteld heb, de bescherming

309
00:29:26,460 --> 00:29:33,960
van Dat er veel opstandelingen waren die
eigenlijk de maatschappij of in ieder

310
00:29:33,960 --> 00:29:41,506
geval het leven in Indië erg moeilijk
maakten, en dat moest geordend worden.

311
00:29:41,506 --> 00:29:48,220
Dat er onschuldige mensen waren die moesten
beschermd worden. Daar kwam het eigenlijk op neer

312
00:29:48,220 --> 00:29:55,830
Maar meer in de fysieke voorbereiding
qua uitrusting of inlichting over..

313
00:29:55,890 --> 00:29:58,480
Niets, ik kan me er
niets van herinneren

314
00:29:59,070 --> 00:30:02,722
Maar ik heb een stukje gemist natuurlijk
[door]dat ik in Utrecht zat maar ik heb niet de

315
00:30:02,722 --> 00:30:11,746
indruk van anderen gekregen ooit, dat er werkelijk
een behoorlijke informatie over gegeven is.

316
00:30:11,746 --> 00:30:18,740
Ik zou het bijna ook willen illustreren met
wat we vanmorgen ook even eerder besproken

317
00:30:18,740 --> 00:30:26,420
hebben: die Puntjak [berg tussen Bogor en
Bandung]. Wij hadden dus bepaalde [contact]sets,

318
00:30:26,420 --> 00:30:33,790
seintoestellen, en die dingen waren helemaal
niet geschikt voor bergachtige terreinen.

319
00:30:35,320 --> 00:30:38,790
Nou dacht ik dat we in die
tijd wel konden weten dat

320
00:30:38,790 --> 00:30:43,030
Java in ieder geval een aantal
bergachtige buurten heeft.

321
00:30:43,580 --> 00:30:49,120
En er zat ook wel enige ervaring voor, maar
toch hadden wij die dingen, en dat... Het

322
00:30:49,120 --> 00:30:56,185
contact met elkaar, wij zaten erg verspreid
over Java, tien man daar en tien man daar.

323
00:30:56,185 --> 00:31:02,720
Er is toch contact nodig! Ook al omdat je dus
niet weet wat er op een bepaalde plaats gebeurt..

324
00:31:02,720 --> 00:31:07,230
En er is een periode geweest dat we
elkaar nauwelijks konden bereiken.

325
00:31:08,800 --> 00:31:14,450
En dan zeg ik, als die voorbereiding
werkelijk zo goed zou zijn geweest, dan

326
00:31:14,450 --> 00:31:21,360
waren dat toch dingen die niet konden,
dat bestaat dan niet, dat is een punt.

327
00:31:21,360 --> 00:31:32,100
Maar, ik heb het beleefd
zoals ik net al vertelde.

328
00:31:32,260 --> 00:31:38,619
Indië: nadruk op andere gevaren dan de gevaren
waar je werkelijk mee geconfronteerd werd, en dat

329
00:31:38,620 --> 00:31:45,950
was op het zedelijke vlak zou ik bijna zeggen,
'die vrouwen waren zo gevaarlijk want er was

330
00:31:45,950 --> 00:31:53,160
helemaal geen hygiëne', er was helemaal geen..
afijn vul maar in, tot in... op de boot hebben we

331
00:31:53,160 --> 00:32:01,780
daar... is er veel over gesproken geweest, over
voorbehoedsmiddelen mijn God, weet ik wat allemaal

332
00:32:02,420 --> 00:32:09,810
Dat is bij mij blijven hangen als een ‘heel
belangrijk punt’ en je ging voor militaire acties weg.

333
00:32:09,810 --> 00:32:15,570
Nou ik kan mij, ik heb toch in de
afgelopen dagen erover nagedacht

334
00:32:15,570 --> 00:32:18,957
wat ik me daarvan herinner, ik
herinner me daar helemaal niets van.

335
00:32:19,470 --> 00:32:27,420
Je werd daar naartoe geplaatst, niemand wist
hoe het er uit zag, wat je er moest doen, wat de

336
00:32:27,420 --> 00:32:31,980
consequenties zouden zijn, waar je rekening mee
moest houden, ik kan me er weinig van herinneren

337
00:32:31,980 --> 00:32:39,440
Want u vertrok 28 september
1949, met welke boot

338
00:32:39,440 --> 00:32:41,820
De Volendam

339
00:32:42,230 --> 00:32:47,430
En u liet vanochtend wel een
boekje zien dat u meekreeg

340
00:32:47,430 --> 00:32:50,830
Ja we kregen een boekje inderdaad kregen
we mee, ik vond het allemaal een beetje

341
00:32:50,830 --> 00:32:54,900
schimmig, laat ik het zo zeggen, het
was in die tijd toen gebruikelijk geloof

342
00:32:54,900 --> 00:32:57,925
ik, maar het werd allemaal geheimzinnig
werd het gemaakt, het hele vertrek

343
00:32:59,300 --> 00:33:03,808
Ik had geen vriendin, ik was dus singel, ik
had er ook verder helemaal geen problemen mee.

344
00:33:03,809 --> 00:33:08,200
Maar er waren wel veel jongens die
wel al enige tijd een vriendin hadden.

345
00:33:08,200 --> 00:33:12,090
Niemand mocht bij je
in de buurt komen!

346
00:33:12,100 --> 00:33:17,730
Je ging weg voor een onbepaalde tijd en
er mocht niemand bij je in de buurt komen!

347
00:33:18,270 --> 00:33:23,680
Dat is ook iets wat, ook toen
we terug kwamen, dat is zo

348
00:33:23,680 --> 00:33:27,730
abnormaal geweest in mijn
beleving, altijd en bij iedereen.

349
00:33:27,890 --> 00:33:35,592
Je gaat weg en, ik weet nog wel dat die trein,
in Rotterdam, die rangeerde... We werden eerst ’s

350
00:33:35,592 --> 00:33:42,750
morgens uit Amersfoort, gingen in mars, met een
muziekcorps ’s morgens om ik geloof was het vijf

351
00:33:42,750 --> 00:33:46,790
uur of zes uur, ik weet het niet meer, heel vroeg,
ging je door die stad heen met een hoop herrie

352
00:33:46,790 --> 00:33:54,910
En je bent met de trein, wat allemaal
ontzettend lang duurde, militaire transporten

353
00:33:55,580 --> 00:33:58,750
duurden altijd verschrikkelijk lang, en
dan kom je in Rotterdam en dan moet je

354
00:33:58,750 --> 00:34:04,590
trein ergens rangeren, beetje in de buurt
van de haven wat ik me ervan herinner.

355
00:34:04,590 --> 00:34:12,279
En dan kwamen meisjes, die kwamen daar [hun] vriendjes
proberen nog een zoen te geven, weet ik wat.

356
00:34:12,280 --> 00:34:16,313
Dat mocht allemaal niet, dat werd door
militaire politie bij wijze van spreke

357
00:34:16,580 --> 00:34:20,975
weggehaald alsof het een... Het deed me
denken aan de oorlog, dat mensen opgepakt

358
00:34:21,410 --> 00:34:26,030
werden en die werden op transport gesteld,
dat gevoel heb ik er aan over gehouden.

359
00:34:26,030 --> 00:34:27,300
Zo gingen wij weg.

360
00:34:28,040 --> 00:34:33,350
Je werd... die loopplank, mocht
je op, met je, iedereen heeft er

361
00:34:33,350 --> 00:34:37,780
een foto van, met je kitbag op je
rug, en je ging op die Volendam.

362
00:34:37,780 --> 00:34:42,750
Nou die Volendam is natuurlijk helemaal
geen persoonlijk transportschip.

363
00:34:42,750 --> 00:34:46,370
Dat is in de oorlog gebruikt, en dat heeft
allemaal diensten in de oorlog gedaan.

364
00:34:46,370 --> 00:34:51,210
Het is ook gebruikt, mijn zus
is in 1949 gaan emigreren naar

365
00:34:51,210 --> 00:34:56,208
Australië, met de Volendam, ook
daar werd het voor gebruik.

366
00:34:56,320 --> 00:35:00,330
Ja, waanzinnig

367
00:35:01,140 --> 00:35:07,659
Zo behelpen..., het was echt... heb ik geen
goed idee, geen goed gevoel aan over gehouden!

368
00:35:07,660 --> 00:35:20,103
Het was van 'stamp maar in en ga maar'!. Als ik u
vertel dat in Medan moesten wij, de Prinses Irene

369
00:35:20,103 --> 00:35:27,690
Brigade die ook aan boord zat, die moesten naar
Sumatra en op de rede moet je daar voor anker.

370
00:35:28,550 --> 00:35:33,363
Die gingen allemaal met die reddingsbotjes
gingen die jongens naar beneden toe, het water in.

371
00:35:34,710 --> 00:35:38,860
Nou als ik vertel dat dat goed afgelopen
is, dat verbaast me tot op vandaag want

372
00:35:38,860 --> 00:35:43,570
toen die dingen nadien weer werden
opgetakeld, toen duvelden twee van die

373
00:35:44,730 --> 00:35:51,770
reddingsboten, die duvelden in het water,
want die kabels waren verrot, die knapten.

374
00:35:51,770 --> 00:35:56,390
Dat had ook kunnen gebeuren
dat die jongens er in zaten.

375
00:35:56,520 --> 00:36:00,580
Zo slecht, zo slecht, ik
vind dat heel slecht..

376
00:36:00,580 --> 00:36:03,719
Nou kun je naderhand
natuurlijk met elkaar wel zeggen

377
00:36:03,720 --> 00:36:06,630
van jongens, als er eens wat
gebeurd zou zijn, wat dan?

378
00:36:06,990 --> 00:36:07,370
[schouderophalend

379
00:36:07,370 --> 00:36:13,610
Hoe was het leven aan boord, de dag op de
Volendam, onderweg naar Indië. Wat deed u

380
00:36:13,670 --> 00:36:24,160
Kaarten, kaarten, roken, en in het
dagboek schrijven, heb ik althans

381
00:36:24,160 --> 00:36:33,530
gedaan, over die reis alleen maar,
je gevoelens op papier zetten.

382
00:36:33,530 --> 00:36:38,890
En lessen, beetje Maleis,
moest je woordjes leren.

383
00:36:40,060 --> 00:36:47,520
Een indruk geven, proberen te geven, hoe
Indië, hoe je je daar moest gedragen,

384
00:36:47,520 --> 00:36:54,350
de warmte en dat je dus veel zou
transpireren, en zout tot je moest nemen, dat

385
00:36:54,350 --> 00:36:58,220
soort zaken, weet je die eenvoudige
dingen, dat is wat ik me ervan herinner

386
00:36:58,220 --> 00:37:01,132
Er werd een kermis op een gegeven
moment gedaan, er was dan wel

387
00:37:01,132 --> 00:37:08,970
eens een keertje film op het dek,
mar verder eigenlijk niet... Saai..

388
00:37:09,180 --> 00:37:13,000
En wie gaf u die voorlichting, u zegt
er werd seksuele voorlichting gegeven

389
00:37:13,000 --> 00:37:16,420
Was en militaire arts.

390
00:37:16,950 --> 00:37:19,820
En er waren verpleegsters aan
boord, er waren een aantal

391
00:37:19,820 --> 00:37:24,350
verpleegsters aan boord, die
daar dus behulpzaam bij waren

392
00:37:27,250 --> 00:37:32,180
Waren dat verplichte bijeenkomsten
of reageerde iedereen

393
00:37:32,180 --> 00:37:36,870
Ja alles was verplicht... was 24
uur verplichting... dus ook dat.

394
00:37:36,870 --> 00:37:40,000
Het was gewoon '‘s morgens
zo laat op die plaats aan

395
00:37:40,000 --> 00:37:44,350
dek', want er was anders
geen plaats, dan aan dek.

396
00:37:44,350 --> 00:37:46,440
Een paar van die dingen

397
00:37:47,530 --> 00:37:51,660
En was er ook discipline
onder de dienstplichtigen

398
00:37:51,660 --> 00:37:56,520
Ja discipline is er altijd geweest. Ik
denk, ik weet niet waar dat van komt.

399
00:37:56,520 --> 00:37:58,485
Ik denk dat het de generatie
van toen ook wel was.

400
00:37:58,485 --> 00:38:05,410
Zo was je opgevoed, je deed wat je gezegd werd,
thuis, en dat verplaatste zich naar dienst

401
00:38:05,410 --> 00:38:14,210
Dienst was toch wel een instituut wat toch wel
een bepaalde, die tot je verbeelding sprak.

402
00:38:14,210 --> 00:38:23,390
Dienst was ordes, bevelen, en die opvolgen, daar
kwam het wel op neer. Zo ben je er wel in opgevoed.

403
00:38:23,390 --> 00:38:27,780
En ik denk dat dat ook wel een
naijleffect van de oorlog geweest is.

404
00:38:28,250 --> 00:38:33,030
Dat je dus dat leger hebt gezien, en alle
commando’s al die dingen die erbij waren.

405
00:38:33,030 --> 00:38:39,550
Leger is: goede mensen die gestuurd
werden, middels bevelen en die

406
00:38:39,550 --> 00:38:44,810
moeten opgevolgd worden want anders
krijg je daar een dissonant gebeuren.

407
00:38:44,810 --> 00:38:49,630
Dus nee, dat is, daar heb ik nooit iets
van gemerkt dat daar problemen van waren

408
00:38:49,750 --> 00:38:54,880
Maar ik kan me voorstellen dat als
een arts voor een groep 19, 20 jarigen

409
00:38:54,880 --> 00:39:01,710
vertelt over de slechte vrouwen daar,
dat er toch enig rumoer of lacherig..

410
00:39:01,710 --> 00:39:04,710
Ja, dat gebeurt. Dat is natuurlijk.

411
00:39:04,710 --> 00:39:08,340
Dat heb je ook en er worden
natuurlijk alle mogelijke grappen en

412
00:39:08,340 --> 00:39:12,840
grollen...., dat soort dingen ontstaan
wel, maar het wordt aan de andere

413
00:39:12,840 --> 00:39:15,830
kant daar ergens [gebaart naar
achterhoofd] wordt het wel in je opgenomen.

414
00:39:15,830 --> 00:39:21,369
Je houdt er wel rekening mee, je neemt het
wel tot je, althans in mijn beleving dan.

415
00:39:21,370 --> 00:39:30,140
Dat je dacht hee, ja, en dat heeft je ook
altijd achtervolgd in Indië, bij mij.

416
00:39:30,140 --> 00:39:32,700
Nou zullen er ook wel een aantal
zijn geweest die zich er geen barst

417
00:39:32,700 --> 00:39:36,945
van hebben aangetrokken, maar de
meesten wel, de meesten wel denk ik ja

418
00:39:37,370 --> 00:39:39,526
En waarom trok u het zich aan

419
00:39:39,350 --> 00:39:46,620
Omdat... op de eerste
plaats vanwege de onkunde.

420
00:39:46,620 --> 00:39:52,130
In die tijd was er op het
gebied van seksualiteit, rustte

421
00:39:52,130 --> 00:39:56,870
een gigantisch taboe, daar
werd nauwelijks over gesproken.

422
00:39:59,580 --> 00:40:04,040
Ja, vraag mij niet waarom
maar daar was... die ruimte

423
00:40:04,040 --> 00:40:07,370
van discussies op dat punt,
die waren niet aanwezig

424
00:40:08,280 --> 00:40:10,609
Had dat ook iets te maken
met katholieke achtergrond

425
00:40:10,610 --> 00:40:18,710
Nou, denk ik niet, nee dat denk ik niet. Dat was
een soort Calvinisme dat overal aanwezig was.

426
00:40:18,710 --> 00:40:23,710
Natuurlijk zijn er altijd wel groepen van
mensen, in elke tijd is dat, die afwijken

427
00:40:24,080 --> 00:40:29,400
van de grijze massa, maar ik ben dan in
de grijze massa waarschijnlijk opgevoed.

428
00:40:29,400 --> 00:40:36,920
De seksualiteit die pikte je
op straat van je vriendjes, in

429
00:40:36,920 --> 00:40:42,620
grote lijnen, maar thuis is daar
nooit over gesproken geweest.

430
00:40:42,690 --> 00:40:43,810
Ik kan me dat niet herinneren.

431
00:40:43,810 --> 00:40:50,040
En als ik jongens om me heen in dienst
om me heen sprak, precies hetzelfde.

432
00:40:50,040 --> 00:40:53,728
Wij waren groentjes, zoals
dat dan populair heet.

433
00:40:54,510 --> 00:41:01,420
En vanwege die situatie was het
ook redelijk moeilijk leven

434
00:41:03,580 --> 00:41:06,900
Je zag problemen, daar
waar ze niet waren.

435
00:41:07,550 --> 00:41:18,299
En ja de invulling van hoe het werkelijk
was ja die ging je ook niet vragen

436
00:41:18,300 --> 00:41:22,320
Wat bedoelt u met ‘wij zagen
problemen waar ze niet waren’

437
00:41:22,320 --> 00:41:29,530
Nou ik denk dat de omgang met... buiten de
jongens die verkering hadden, [daar] zal dat heel

438
00:41:29,530 --> 00:41:36,200
anders geweest zijn... maar voor vrije jongens,
waartoe ik behoorde, die wel ging stappen,

439
00:41:36,920 --> 00:41:42,270
voor zover dat toen stappen was, laten we
daar wel over zijn, dat was heel anders dan nu!

440
00:41:43,890 --> 00:41:47,122
Een vrouw was voor mij geen
vreemd wezen, ik wist wel hoe

441
00:41:47,122 --> 00:41:52,570
ze er uitzag van boven tot
onder, daar gaat het niet om.

442
00:41:52,570 --> 00:41:55,380
Maar de omgang, als je wat meer
bent dan een oppervlakkige..

443
00:41:55,380 --> 00:42:01,370
Ik ben naar de ander altijd..., voor ik
in dienst ging, was ik een hockey fanaat.

444
00:42:01,670 --> 00:42:06,980
Ik had mijn vriendinnen bij de hockeyclub
en daarbuiten ook wel en we trokken met

445
00:42:06,980 --> 00:42:13,800
groepen op, maar in die tijd was het toch
niet zo gewoon of normaal of whatever, hoe

446
00:42:13,800 --> 00:42:20,640
je het wil noemen, dat je dus diepere,
letterlijk en figuurlijk, omgang met meisjes had.

447
00:42:20,640 --> 00:42:25,340
Dat was voor zover ik dat me
dat herinner, was dat niet.

448
00:42:25,340 --> 00:42:29,070
Dan kom je in dienst en dan wil
iedereen naar elkaar wel flink doen,

449
00:42:29,070 --> 00:42:32,280
want wat dat betreft was die
maatschappij wel net zoals het nu is.

450
00:42:32,280 --> 00:42:37,100
Maar dat was toch wel iets op een
ander niveau dan dat dat vandaag is.

451
00:42:37,370 --> 00:42:45,460
Maar wij waren, ik denk dat toen
ik 19 was, nou ik ken een jongetje

452
00:42:45,460 --> 00:42:48,090
vergelijkbaar met nu van misschien
twaalf jaar ofzoiets was.

453
00:42:48,090 --> 00:42:50,409
Zo was dat in die wereld.

454
00:42:50,410 --> 00:42:56,740
Nou dan ga je daar naartoe en dan worden er
verhalen gehouden van ‘als je gemeenschap zou hebben

455
00:42:56,740 --> 00:43:04,670
met... denk er om, de meeste vrouwen zijn ziek,
ernstig ziek, wat nauwelijks te genezen valt’

456
00:43:06,320 --> 00:43:10,430
Als je daarmee geconfronteerd wordt,
dan blijft er wel iets van hangen.

457
00:43:12,430 --> 00:43:20,920
En waarom herinner ik me dit, en ik en dat
niet alleen, er zijn er veel meer, die dat zo

458
00:43:20,920 --> 00:43:26,742
meegekregen hebben, meer dan dat wij, dat
er over militaire activiteiten gesproken is.

459
00:43:26,742 --> 00:43:31,670
‘Nou dat zie je wel als het gebeurt en daar
handel je wel naar als er iets gebeurt’

460
00:43:31,940 --> 00:43:34,350
Hadden jullie het daar onderling
over, ‘Jongens' van 'Goh,

461
00:43:34,350 --> 00:43:38,140
wat staat ons te wachten?',
was er een spanning aan boord

462
00:43:40,340 --> 00:43:44,650
Spanning is denk ik niet het juiste woord,
er is wel over gesproken. Het hield je bezig.

463
00:43:44,650 --> 00:43:51,170
Het is een heel belangrijk onderdeel in die
beperkte vorm zoals ik net aangaf, is toch een heel

464
00:43:51,170 --> 00:43:53,890
belangrijk onderdeel voor
ieder mens, op die leeftijd

465
00:43:53,890 --> 00:43:58,570
van 19 jaar, onderzoeken
en dat soort zaken meer.

466
00:43:58,830 --> 00:44:02,250
Dat was in beperkte vorm natuurlijk
ook een onderdeel van ons toen,

467
00:44:02,250 --> 00:44:10,600
alleen zeer beperkte vorm maar dan
die wereld daar, wie is daar geweest

468
00:44:10,600 --> 00:44:15,760
Laten we het eens gaan vergelijken.
Toen ik 19 was. Vakantie?

469
00:44:15,760 --> 00:44:19,290
Ik was nooit op vakantie geweest, ik wist
nauwelijks wat vakantie was, laat staan

470
00:44:19,290 --> 00:44:22,730
als je naar de andere kant van de wereld
gaat waar een totaal andere cultuur is.

471
00:44:22,730 --> 00:44:27,560
Dat is je wel verteld, met heel andere
gewoontes, hele andere zeden, hele andere mensen.

472
00:44:28,090 --> 00:44:34,880
Daar ga je naartoe, die confrontatie, daar heb
je al voldoende aan om in je fantasie daarover

473
00:44:34,880 --> 00:44:40,750
bezig te zijn, terecht of niet terechte fantasie,
maar je wil daar een beeldvorming bij, voor

474
00:44:41,010 --> 00:44:47,964
jezelf creëren, en dat merk je dan wel als je er
een keer komt, of dat het juiste beeld is, en je

475
00:44:48,160 --> 00:44:54,405
praat er ook met de jongens natuurlijk over, van
ja, het zal wel zo zijn of het zal wel zo zijn.

476
00:44:56,080 --> 00:44:58,490
Film beelden heb ik
er nooit over gezien

477
00:44:59,880 --> 00:45:04,609
Niet van te voren voordat u vertrok, beelden
van politionele acties bijvoorbeeld gezien

478
00:45:04,610 --> 00:45:04,790
Ik niet.

479
00:45:04,790 --> 00:45:07,160
Zal altijd geweest zijn dat ik
in Utrecht zat misschien dat

480
00:45:07,160 --> 00:45:12,200
weet ik niet maar ik heb er
nooit iemand over gehoord nee

481
00:45:12,200 --> 00:45:19,740
Want waren de jongens aan boord, en was u
zich bewust van de politieke situatie in Indië

482
00:45:20,340 --> 00:45:27,270
Voor zover je toen een oordeel kon hebben over
de politiek in z’n totaliteit, ik denk dat de

483
00:45:27,270 --> 00:45:32,244
betrokkenheid bij de politiek, en dan spreek ik
nog helemaal niet over kennis, want kennis over

484
00:45:32,244 --> 00:45:41,110
de politiek had je niet, de volgzaamheid in die
tijd van wat hogerhand, die hogerhand, die overheid,

485
00:45:41,110 --> 00:45:50,080
was zo belangrijk, zo bepalend in je leven en
daar kwam je niet tegen op, nauwelijks tegen op.

486
00:45:50,080 --> 00:45:55,260
Ja, dat kun je je misschien nu moeilijk
voorstellen, maar dat was toen toch wel zo.

487
00:45:55,260 --> 00:45:59,480
Het gezag bracht je daar,
en het zal wel goed zijn

488
00:46:00,120 --> 00:46:07,740
En pas later, met de confrontatie
van de werkelijkheid, ga je daar

489
00:46:07,740 --> 00:46:10,800
over nadenken, en dan ga je dus
een eigen mening vormen en dan ga

490
00:46:10,800 --> 00:46:15,310
je verder zoeken van waarom klopt
dat niet en waarom klopt dat niet.

491
00:46:15,900 --> 00:46:27,210
En dan kom je er ook wel achter dat eigenlijk
de zeggenschap, de autoriteit die de

492
00:46:27,210 --> 00:46:32,390
regering dan met zich mee zou dragen, in
onze beleving eigenlijk niet aanwezig is.

493
00:46:32,850 --> 00:46:36,550
Als je die projecteert dus op de
wereld wat je dan op een bepaald moment,

494
00:46:36,550 --> 00:46:41,340
wat wel groeit, dan heeft Nederland
helemaal niets te vertellen gehad.

495
00:46:41,340 --> 00:46:46,200
Die is gewoon bij de hand genomen
en in zo’n stoeltje neergezet.

496
00:46:46,640 --> 00:46:51,310
En ‘wij’ Amerika, en ‘wij’
Engeland vooral bepalen dat wel.

497
00:46:51,940 --> 00:46:56,309
Dat waren de bepalende landen
in Indië, en in Nederland,

498
00:46:56,310 --> 00:46:59,420
Nederland, die was volgzaam,
die moest dat maar gewoon doen

499
00:46:59,420 --> 00:47:04,220
Daar kom je pas veel later achter, je
ziet dingen daar gebeuren, en je zoekt dat

500
00:47:04,290 --> 00:47:10,100
wel, je praat er samen over maar de echte
oplossing die heb je niet bij de hand.

501
00:47:10,100 --> 00:47:15,200
Je voelt je heel ongelukkig, je voelt
je heel ongelukkig in die situatie.

502
00:47:15,200 --> 00:47:17,410
Ik kan dat niet benoemen allemaal.

503
00:47:17,630 --> 00:47:26,010
Het is, je voelt je misplaatst in een land,
je voelt je niet op je plaats in dat land

504
00:47:26,010 --> 00:47:31,660
Want u zei hiervoor van, denkend
aan de bezetting in Nederland,

505
00:47:31,660 --> 00:47:35,050
u voelde het niet van o, wij
gaan als bezetters naar Indonesi

506
00:47:35,050 --> 00:47:35,320
Ne

507
00:47:35,320 --> 00:47:39,520
Maar u voelde wel van ‘wat
moet ik daar doen?’, was dat

508
00:47:40,270 --> 00:47:45,270
ook iets waar u het met
kameraden aan boord al over had

509
00:47:45,270 --> 00:47:47,060
Toen wisten we het niet.

510
00:47:47,060 --> 00:47:52,290
Jawel je ging er naar toe, maar
je kon dat niet benoemen, want

511
00:47:52,290 --> 00:47:56,780
niemand van ons had het gevoel
er als bezetter naar toe te gaan.

512
00:47:56,780 --> 00:48:02,910
Niemand, helemaal niemand, wij zouden dus die
mensen moeten beschermen tegen terroristen

513
00:48:03,870 --> 00:48:09,480
Ja terroristen... Nu, is een terrorist is
heel duidelijk omschreven. Wie is dat toen?

514
00:48:09,900 --> 00:48:15,260
Vlak na de oorlog, terroristen, wie waren
terroristen? De jongens waren blij dat je bevrijd was.

515
00:48:15,260 --> 00:48:20,320
Die terroristen, die groep, die Duitsers
waren weg en die Japanners waren uit

516
00:48:20,910 --> 00:48:24,840
Indonesië, dat wist je ook wel dat ze
bezet waren daar door die Japanners.

517
00:48:24,840 --> 00:48:30,840
Daar hebben wij niets meer mee te maken want
die mensen zijn vrij. Wat moeten wij daar doen?

518
00:48:31,690 --> 00:48:34,260
En dat is nooit duidelijk gemaakt!

519
00:48:35,120 --> 00:48:41,890
Er is in dat land een groep extremisten
die dus de macht wil nemen.

520
00:48:42,420 --> 00:48:46,445
Ja ik weet niet hoe ik het anders uit
moet drukken maar die, zegmaar nu zou ik

521
00:48:46,445 --> 00:48:50,950
zeggen, er zijn een hoop lastige figuren
die de overheid daar het lastig maken.

522
00:48:50,950 --> 00:48:59,010
En dat kunnen wij als,
uiteindelijk eigenaar van het land,

523
00:48:59,010 --> 00:49:02,660
of hoe moet ik dat noemen,
kunnen wij niet accepteren

524
00:49:02,660 --> 00:49:08,990
Het is een Nederlands grondgebied, en wij
kunnen dat niet accepteren, wij geven niet nu,

525
00:49:08,990 --> 00:49:14,843
na Japan, het weer uit handen, zonder enige
voorbereiding, laten we het dan zo maar zeggen.

526
00:49:15,070 --> 00:49:20,720
En eigenlijk, Soekarno en zijn mensen
hadden daar altijd, blijkt dan achteraf

527
00:49:20,720 --> 00:49:23,490
want dat weet je niet, ik wist niet
eens, Soekarno wist je nauwelijks wie dat

528
00:49:23,490 --> 00:49:27,956
was, maar die had al lang, de organisatie
stond al lang op papier hoe dat zou gaan.

529
00:49:29,350 --> 00:49:35,490
Zij wilden dus gewoon Indonesië,
wilden zij Merdeka, Merdeka,

530
00:49:35,490 --> 00:49:39,650
de vrijheid, bevrijding, en daar
wisten wij eigenlijk niets van

531
00:49:40,050 --> 00:49:45,330
En voordat u vertrok was het natuurlijk wel
ook in het nieuws, over politionele acties,

532
00:49:45,330 --> 00:49:49,710
of ronde tafel conferenties, of misschien
was het wel ter sprake dat jullie al niet

533
00:49:49,710 --> 00:49:54,950
meer zouden hoeven gaan, of was dat niet
zo, waren jullie daar niet zo bewust van

534
00:49:54,950 --> 00:49:59,980
Nou ja er was in die tijd, denk ik wat ik
me ervan herinner was er wel enige twijfel

535
00:49:59,980 --> 00:50:05,339
over omdat natuurlijk Indonesië was,
of Indië was inmiddels Indonesië, dus ja

536
00:50:05,340 --> 00:50:10,759
En of er nou noodzaak was
om ons daar nog naar toe

537
00:50:10,760 --> 00:50:15,610
te sturen, ik ben er niet
zo bewust mee bezig geweest.

538
00:50:15,610 --> 00:50:19,200
Ik denk wel dat ik in die tijd wel diverse keren
gedacht heb van 'goh, moet ik daar ook nog

539
00:50:19,200 --> 00:50:26,480
naar toe?' Maar ik kan me dat niet meer
herinneren als belastend gebeuren van die tijd.

540
00:50:26,480 --> 00:50:30,990
Maar als het dan wel zo is dan ga je
er natuurlijk wel dieper over nadenken.

541
00:50:30,990 --> 00:50:35,220
Ja, en dan de informatie, er was
natuurlijk, we hadden geen tv,

542
00:50:36,010 --> 00:50:40,030
wij hadden geen telefoon, er
waren maar heel weinig telefoons.

543
00:50:40,030 --> 00:50:46,400
De radio dat was het enige
wat je dus informatie gaf, nou

544
00:50:46,400 --> 00:50:50,580
ik zat niet zoveel voor die
radio moet ik je eerlijk zeggen.

545
00:50:50,580 --> 00:50:53,170
Dus mijn informatie en
waarschijnlijk van de meesten

546
00:50:53,170 --> 00:50:58,100
wel, die kwam toch wel via
dus de militaire leiding.

547
00:50:58,580 --> 00:51:04,940
Onze commandogroep die verantwoordelijk was
voor onze uitzending, die de wereld creëerde

548
00:51:04,940 --> 00:51:09,980
voor ons van waarom doen we dit, nou dat
doen we daarom, dat je daar dat tegen komt

549
00:51:10,810 --> 00:51:13,520
Hoe was de aankomst in Indië

550
00:51:14,060 --> 00:51:14,830
Muziekcorps stond er.

551
00:51:14,830 --> 00:51:27,920
Ik denk heel rustig... Heel rustig zoals je
daar als, als.. dat zeg ik, zo’n andere wereld,

552
00:51:27,920 --> 00:51:32,670
en nooit, geen tv, dus je hebt niets ooit, dus
je hebt geen voorstelling van hoe het er is.

553
00:51:32,670 --> 00:51:37,220
Je komt daar en het is daar warm, en je ziet
al die mensjes lopen en die Koelies die halen we

554
00:51:38,170 --> 00:51:43,920
noemden dat Djongos maar de Koelies waren dat
voor ons even die haalden je goederen van boord.

555
00:51:44,080 --> 00:51:48,450
Dat zag je allemaal gebeuren, heel
anders dan dat je dat gewend was.

556
00:51:48,870 --> 00:51:55,560
En nou ja, dan wordt alles van boord gehaald, de
wagens worden van boord gehaald, en dan ja, wat

557
00:51:55,560 --> 00:51:59,230
gaat er gebeuren en dan wacht je maar af, er is
niemand die zegt waar je naar toe gaat, niemand.

558
00:51:59,860 --> 00:52:04,130
Je wordt in een trein gezet
en die trein gaat rijden

559
00:52:04,240 --> 00:52:04,967
En waar gaan we naar toe?

560
00:52:04,968 --> 00:52:06,319
Nou dan hoor je op een
gegeven moment: 'Jongens, we

561
00:52:06,320 --> 00:52:10,040
gaan in ieder geval richting
Bandung!'. Oh, Bandung!

562
00:52:10,040 --> 00:52:14,048
Nou hoe ver ligt Bandung hier vandaan?
(lacht). Dat weet je toch allemaal niet!

563
00:52:14,048 --> 00:52:14,913
Ik wist het niet, niemand
van ons wist het hoor.

564
00:52:14,914 --> 00:52:22,030
Nou dan ga je dus met zo’n oude trein,
ik geloof op hout of zo gestookt, een hoop

565
00:52:22,030 --> 00:52:29,340
rotzooi, zwart, en je gaat door tunnels
en je denkt dat je dood gaat van de

566
00:52:29,340 --> 00:52:35,129
benauwdheid en de rotzooi om je heen, je
lijkt wel Zwarte Piet als je er uitkomt.

567
00:52:35,129 --> 00:52:37,887
Geen enkele accommodatie,
niks, houten bankjes en

568
00:52:37,888 --> 00:52:42,880
daar zit je dan, en dan zit
je dus uren in zo’n trein

569
00:52:42,880 --> 00:52:45,080
Kreeg je wat te eten, wat te drinken

570
00:52:45,870 --> 00:52:47,119
Ik denk het niet, ik geloof het niet.

571
00:52:47,120 --> 00:52:51,380
Ja, er zal wel iets aan boord...
we hebben waarschijnlijk wel een

572
00:52:51,380 --> 00:52:55,375
pakketje mee gehad denk ik, maar
dat weet ik helemaal niet meer.

573
00:52:55,376 --> 00:52:59,550
Je wordt ook zo in beslag genomen door
alles om je heen, wat er te zien is

574
00:52:59,550 --> 00:53:01,280
Bergen, ik had nog nooit
bergen gezien, nee toch?

575
00:53:01,280 --> 00:53:07,400
Ja op een plaatje natuurlijk wel, maar je
bent daar nog nooit in geweest, die emotie

576
00:53:07,400 --> 00:53:17,430
die de, wat er met je gebeurt is zo, die
neemt je zo in beslag, die neemt je zo mee.

577
00:53:17,430 --> 00:53:19,015
En dan op een gegeven
moment ga je die trein uit

578
00:53:19,840 --> 00:53:22,870
Kon u dat onderweg delen, die
emotie, die nieuwe ervaring

579
00:53:22,870 --> 00:53:26,000
Ja, ik denk het wel, er
werd lacherig over gedaan.

580
00:53:26,000 --> 00:53:34,130
Maar als iemand nerveus is dan gaat ie lachen,
dus misschien was het ook wel alleen nervositeit.

581
00:53:34,730 --> 00:53:41,170
En ik heb ook, nee, ik denk niet
angst, nee ik geloof niet angst.

582
00:53:41,170 --> 00:53:44,280
Ik heb niet het gevoel gehad van er
ligt straks een zooitje, die wachten

583
00:53:44,280 --> 00:53:49,060
ons op en die beschieten die trein,
heb ik niet gehad, ik niet tenminste.

584
00:53:49,620 --> 00:53:58,916
En wij zijn vanaf Bandung, zijn wij dus in auto’s
naar die kampong gebracht. Wij, een groep van ons.

585
00:53:58,916 --> 00:54:01,230
Waar die anderen naar toe
gingen weet ik helemaal niet

586
00:54:01,230 --> 00:54:06,138
Er waren allemaal auto’s en je werd
er ingeladen in vrachtwagens en die

587
00:54:06,138 --> 00:54:09,330
vrachtwagens brengen je ergens naar
toe, in mijn geval was dat Nagarak.

588
00:54:09,330 --> 00:54:17,060
En ik was zo gelukkig dat ik de eerste
avond, eerste nacht op wacht mocht staan.

589
00:54:17,780 --> 00:54:25,320
Nou ik heb peentjes gezweten, dat kan ik u
wel vertellen, ik was ongelooflijk nerveus.

590
00:54:25,320 --> 00:54:29,410
Al die Tropen achter je. De eerste
tropennacht vergeet ik mijn leven niet!

591
00:54:29,720 --> 00:54:36,220
Want een tropennacht is iets... Barstensvol
geluiden die je niet kent, die je niet kunt plaatsen.

592
00:54:36,220 --> 00:54:45,170
Het is zo beangstigend dat is... dat kan
ik u niet vertellen, dat is ongelooflijk!

593
00:54:45,170 --> 00:54:48,460
Ik denk dat ik wel een kilo
afgevallen ben die nacht.

594
00:54:48,460 --> 00:54:54,150
Nou dat is overdreven maar om aan te geven hoe
gigantische spanning dat geweest is, die nacht

595
00:54:54,350 --> 00:54:58,720
Maar hoe ging dat dan, naar die nacht toe, u
kwam aan, het was nieuw, u kreeg een onderkomen

596
00:54:58,720 --> 00:55:03,040
Daar [maakt wijzend gebaar], het was een kampong
in Indië, over het algemeen is een kampong in

597
00:55:03,040 --> 00:55:08,370
Indië, dat zijn allemaal van die, waren toen
bielikenhuisjes, dat heb je misschien wel eens gezien.

598
00:55:08,370 --> 00:55:11,930
Daar stonden dan een
paar stenen huisjes.

599
00:55:11,930 --> 00:55:17,339
Dus het was toch in ieder geval, hebben
mensen gewoond die van betere komaf waren

600
00:55:17,339 --> 00:55:21,060
maar die waren allemaal in beslag genomen,
daar was dus allemaal beslag op gelegd.

601
00:55:21,220 --> 00:55:23,750
En daar werden wij ondergebracht.

602
00:55:24,030 --> 00:55:29,820
Dus dat waren, ik weet niet hoe veel mensen,
mijn gevoel zegt nog steeds een man of tachtig,

603
00:55:29,870 --> 00:55:34,751
om en nabij denk ik, en dan kom je in zo’n kampong
terecht, ‘daar kom je te liggen’ [gebiedend

604
00:55:34,751 --> 00:55:43,808
gebaar]. Nou daar stonden van die veldbedjes,
van die stretchers, en een klamboe erbij, en die

605
00:55:43,809 --> 00:55:49,800
moest je ophangen, hoe dan ook, je had geen
gereedschap [lacht]. Nou en dan 'daar kun je wassen',

606
00:55:49,800 --> 00:55:58,290
daar was dan een put en een emmertje en dan kon
je wassen ’s morgens, en dan ’s middags moest

607
00:55:58,290 --> 00:56:02,760
je dan, laat ik maar even zeggen, ik weet niet
eens meer hoe laat we aankwamen in het kamp.

608
00:56:03,190 --> 00:56:05,320
Een uur later was het appel

609
00:56:06,130 --> 00:56:13,371
In de Bali Desa heette dat, dat was
zo’n ruimte, en dan kom je daar na dat

610
00:56:13,372 --> 00:56:17,493
appel en dan wordt er meteen dus
militair, wordt er commando’s gegeven.

611
00:56:17,494 --> 00:56:22,950
Dan was het: ‘We gaan nu... Jij
staat vannacht zo laat en zo laat’.

612
00:56:22,950 --> 00:56:29,090
En dan wordt gewoon de agenda
wordt opgemaakt: wat ga je doen.

613
00:56:29,090 --> 00:56:35,210
En dat was voor die eerste dag, was dat dus voor
mij ’s nachts in ieder geval en daarna zijn we

614
00:56:35,210 --> 00:56:40,313
waarschijnlijk, mochten we even rondlopen daar,
of misschien ook niet, daar weet ik niets meer van

615
00:56:40,450 --> 00:56:45,870
Maar was het normaal voor een verzorgende,
voor een hospik, om wacht te lopen

616
00:56:47,020 --> 00:56:52,500
Ja, ik moest 'delen in'. Maar dat is
daarna, is dat ook altijd zo geweest,

617
00:56:53,750 --> 00:56:55,930
ja... Waarom, dat is een goede vraag,
heb ik ook nog nooit zo over nagedacht.

618
00:56:55,930 --> 00:57:01,330
Zie de slaafse
volgzaamheid in dat opzicht

619
00:57:01,330 --> 00:57:08,400
Ik denk ook onder de spanning van, ik was toen
ook nog niet zo bij de hand om me daar tegen te

620
00:57:08,400 --> 00:57:13,690
verzetten, ik denk het niet, het was de
plichtbetrachting waarschijnlijk toch op dat moment nog.

621
00:57:13,690 --> 00:57:17,130
Zo van 'jongens je zit hier en je
moet wel goed opletten dat er niemand

622
00:57:17,130 --> 00:57:19,955
in de buurt komt van je' op dat moment,
'want het is hier toch gevaarlijk',

623
00:57:19,955 --> 00:57:28,440
dat had je wel, 'het is hier wel
gevaarlijk'. Nou ja, we hebben dat..

624
00:57:28,440 --> 00:57:34,130
Want hoe, want u zegt van het was een
zware nacht, van, het was nogal heftig.

625
00:57:34,940 --> 00:57:40,550
Kreeg u iets van een geweer of mitrailleur
of iets om dan ook in actie te komen

626
00:57:40,550 --> 00:57:42,260
Ja, we waren allemaal bewapend.

627
00:57:42,260 --> 00:57:47,090
Je hebt direct, we zijn direct
zijn we bewapend, dus dat is

628
00:57:47,090 --> 00:57:52,800
toen we in, ik geloof in, dat
was in Nagrag, dat we aankwamen.

629
00:57:52,800 --> 00:57:59,080
Dat heb je allemaal, heb je een wapen. Dat was
of een geweer of een stengun, of een brenn gun

630
00:58:01,620 --> 00:58:05,550
Dat is nadien, toen je eigenlijk
je bestemming kreeg... en dit was

631
00:58:06,070 --> 00:58:10,100
dus, Nagrag was dus een 'acclimatie'...
Hoe moet je dat uitleggen?

632
00:58:10,100 --> 00:58:15,410
Een periode voor acclimatisering
en eventjes, eventjes op

633
00:58:15,410 --> 00:58:18,796
adem komen van, even in je opnemen
van, hoe moet ik het zeggen?

634
00:58:20,290 --> 00:58:25,867
En patrouille lopen, daar moest je
dan aan wennen, en marcheren, nou

635
00:58:25,867 --> 00:58:29,170
dat kon je dan niet eigenlijk want
het is natuurlijk nauwelijks gebied.

636
00:58:30,750 --> 00:58:33,635
Een training, een
onzinnige training ook.

637
00:58:33,636 --> 00:58:40,170
Een onzinnige training ook, door sawa’s
heen gaan, weet je wel alle mogelijke

638
00:58:40,170 --> 00:58:47,890
extreme dingen doen die je toch tegenkwam
naderhand met patrouille lopen natuurlijk.

639
00:58:47,890 --> 00:58:53,060
Nou ja een stukje verlenging van
je Primary Training en dan de Tropen

640
00:58:53,680 --> 00:58:56,500
En in Nagrag daar was u
met ongeveer tachtig man

641
00:58:56,500 --> 00:58:59,000
Ja ik denk dat daar
ongeveer tachtig man lagen.

642
00:58:59,000 --> 00:59:04,580
Mijn schatting is dat daar tachtig
man waren of zeventig, zoiets

643
00:59:04,580 --> 00:59:08,249
En anderen waren in een
andere plaats, ik weet het

644
00:59:08,250 --> 00:59:09,895
niet... in Soreang zijn er
een groep naar toe gegaan.

645
00:59:11,580 --> 00:59:14,368
En ik geloof Tjiwideh maar dat weet
ik allemaal niet meer precies, er

646
00:59:14,670 --> 00:59:19,810
waren allemaal plaatsjes in de buurt
waar ze per groep naar toe zijn gegaan

647
00:59:20,030 --> 00:59:25,690
En dit was allemaal van het 43ste zve

648
00:59:25,690 --> 00:59:28,410
Dit was, ik heb het alleen
over het 43ste zve, ja

649
00:59:28,410 --> 00:59:31,257
Een bepaald peloton wat toen
in Nagrag zat of hoe zat dat

650
00:59:31,270 --> 00:59:35,380
Nee er was toen nog, de pelotonsindeling,
die groepsindeling was nog niet geweest.

651
00:59:35,380 --> 00:59:40,530
Wij zijn als eskadron uitgestuurd
en dat heette dan wel, een bepaalde

652
00:59:40,530 --> 00:59:43,910
groep kreeg een naam van eerste peloton,
tweede peloton, of derde peloton.

653
00:59:43,910 --> 00:59:50,930
Of je had dus een verzorgingspeloton
en je had van de technische groep.

654
00:59:51,080 --> 00:59:54,980
Die technische groep was wel
redelijk snel is die samengesteld.

655
00:59:54,980 --> 01:00:01,498
Maar laat ik het zo zeggen, dat de eigenlijke,
wij waren dus hoe moet ik het noemen, ze noemen

656
01:00:01,498 --> 01:00:09,050
dat een stormpeloton of mensen van het veld
die wel meerijden maar die het veld in moeten

657
01:00:09,050 --> 01:00:14,110
Daarover waren nog geen beslissingen eigenlijk
genomen dus die is als groep is die daar

658
01:00:14,110 --> 01:00:20,120
gekomen, de chauffeurs waren ergens anders,
de seiners ook en de rest, het voetvolk zou ik

659
01:00:20,120 --> 01:00:27,690
bijna zeggen, maar dat waren wij eigenlijk
allemaal daar, dat zat dan in Nagrag, dat is

660
01:00:31,270 --> 01:00:36,730
na, ik denk een week of zes of zo iets, werden
wij dus werkelijk ingedeeld in een peloton.

661
01:00:36,730 --> 01:00:38,980
Toen werd ik, als ik het op mezelf
het projecteer... toen werd ik in

662
01:00:40,450 --> 01:00:46,360
het eerste peloton, ben ik terecht
gekomen en toen ben ik gegaan naar

663
01:00:46,360 --> 01:00:52,520
Tjoekoel, dat was een thee onderneming
in de Pengalengan in de bergen.

664
01:00:52,530 --> 01:00:59,840
En daar heb ik, ik denk ook, daar
zaten we met een man of tien of

665
01:00:59,840 --> 01:01:02,300
zoiets denk ik, werden we in ieder
geval in dat soort groepen verdeeld

666
01:01:02,300 --> 01:01:04,189
Ging niet een heel peloton naartoe.

667
01:01:04,190 --> 01:01:08,080
Dat werd weer opgedeeld, er
zaten tien op die onderneming

668
01:01:08,080 --> 01:01:09,909
en een stuk of twaalf op
een andere onderneming.

669
01:01:10,140 --> 01:01:13,020
Zo werd je eigenlijk
verdeeld in kleine groepen.

670
01:01:13,970 --> 01:01:17,776
Ik ben naar Tjoekoel gegaan als bewaking dus van
de thee onderneming. Nou, wat is die bewaking.

671
01:01:20,550 --> 01:01:31,210
Dat was dus puur patrouille lopen en rondom
het huis of het hok waar wij gelegerd waren

672
01:01:31,210 --> 01:01:33,250
Was u toen al geen hospik meer

673
01:01:33,250 --> 01:01:35,229
Toen was ik geen hospik meer nee

674
01:01:35,230 --> 01:01:36,250
Want wanneer..

675
01:01:36,250 --> 01:01:40,330
Dat is in Nagrag eigenlijk al binnen
een paar weken was dat afgelopen.

676
01:01:41,370 --> 01:01:45,910
Het is altijd wel geregistreerd gebleven als
zodanig maar ik heb nooit meer die taak, nee, nooit

677
01:01:45,910 --> 01:01:53,740
meer, ik ben toen gewoon meegegaan en dat is dan
weer het vreemde van het leger zoals het daar zat.

678
01:01:53,740 --> 01:01:58,710
Dan zat je op zo’n wagen...
en dan moest je daar mee..

679
01:01:58,710 --> 01:02:05,407
Op Tjoekoel was het dat ik op een avond... De
kapper was geweest... Monday die was geweest, die

680
01:02:05,408 --> 01:02:12,140
moest s avonds moest ie terug want je mocht
geen, niemand mocht op een post onderbezet zijn.

681
01:02:12,190 --> 01:02:18,350
Nou ik moest die avond, wat later... mijn zwager
was, want mijn vrouw heb ik via een vriendje

682
01:02:18,350 --> 01:02:23,766
daar die met mij op Tjoekoel lag, die heb ik leren
kennen, een foto, en ik ben gaan schrijven....

683
01:02:23,766 --> 01:02:31,350
Naderhand mijn vrouw geworden.... Maar haar
broer dus, die was chauffeur, en hij moest die

684
01:02:31,350 --> 01:02:36,225
kapper wegbrengen, maar die chauffeur mocht
nooit alleen en dus er moesten twee man mee,

685
01:02:36,225 --> 01:02:41,230
ik was een van die twee, en hij wilde niet
rijden, want hij zegt: ‘Het is niet verantwoord

686
01:02:41,230 --> 01:02:45,825
dat ik ga rijden door de bergen heen’. Ik
heb... in een gepantserde 1500 ging het mee...

687
01:02:46,030 --> 01:02:52,502
dat zijn wagens, pantserwagens, die dus
achter zegmaar open zijn, daar gaan dan zeilen

688
01:02:52,502 --> 01:03:01,790
overheen maar het is open en die had in de
koplampen, nou die twee en die twee, nou die waren

689
01:03:01,790 --> 01:03:06,370
aan de rechterkant waren allebei kapot en die
linker was er maar één lampje brandde ervan

690
01:03:06,370 --> 01:03:11,680
En het is echt nacht hoor, de
tropennachten zijn echt donker.

691
01:03:11,680 --> 01:03:14,640
Hij zegt ik vind dat onverantwoord
om met die wagen te gaan.

692
01:03:14,640 --> 01:03:17,980
Luitenant Broedelet, hij zegt: 'Jullie
gaan toch!'. Hij moet er naartoe, klaar.

693
01:03:17,980 --> 01:03:23,490
Is helemaal geen punt van discussie
en toen zijn we daar naar toe gegaan.

694
01:03:23,620 --> 01:03:30,070
En toen voelde ik me echt niet prettig want dat
zijn echt wegen waar die auto’s net op kunnen

695
01:03:30,070 --> 01:03:33,697
staan, je hebt aan weerskanten misschien zoiets
over [gebaart met beide handen de breedte] en

696
01:03:33,697 --> 01:03:40,340
op een gegeven moment zegt Wim, ik zit rechts
naast hem, hij zit daar, en meestal laten ze die

697
01:03:40,340 --> 01:03:44,694
gepantserde deuren open, die kon je dan vastzetten
en dan zaten ze met die handjes op dat dak

698
01:03:44,694 --> 01:03:49,057
want het was toch warm, hoewel toen niet want
de nachten zijn erg koud als je boven bent.

699
01:03:49,057 --> 01:03:52,669
Wij reden daar naartoe, hij zegt:' Jongens,
ik stop de wagen, ik kan niet meer, dat waren

700
01:03:52,670 --> 01:03:55,501
de laatste woorden die ik van hem gehoord heb
en toen sloeg die wagen in een keer sloeg

701
01:03:55,501 --> 01:04:04,810
ie zo om [gebaart over de kop slaande auto
naar de zijkant] en zijn we naar beneden gerold

702
01:04:04,810 --> 01:04:07,690
En ja dat was niet fijn.

703
01:04:08,230 --> 01:04:11,090
En dat we, en we hadden het net
over lachen, maar als je dus

704
01:04:11,091 --> 01:04:16,300
nerveus bent... ik heb staan
gieren van het lachen, heel stom.

705
01:04:16,300 --> 01:04:25,060
Maar eerst, ik miste twee jongens, die
kon ik niet meer vinden en ik was bang.

706
01:04:25,060 --> 01:04:29,410
Hij lag op de kant waar de chauffeur
zat, ik denk hij zit altijd zo.

707
01:04:29,870 --> 01:04:30,947
Dat gaat allemaal door je hoofd.

708
01:04:31,000 --> 01:04:36,330
Ik was zelf met m’n hoofd, want er zitten van die
stalen dingen, waarbij je voor de kleppen dicht

709
01:04:36,330 --> 01:04:41,400
kan doen zeggen ze, helemaal gepantserd dus ruit
weg en dan komt dat ding ervoor, nou die stangen,

710
01:04:41,400 --> 01:04:49,310
die stalen stangen, waren we met je kop tegenaan
geslagen een paar keer en toen was ik bang.

711
01:04:49,310 --> 01:04:50,499
Ik denk die liggen onder die wagen.

712
01:04:50,499 --> 01:04:55,630
Enfin, alle mogelijke angsten komen door
je heen en bleek achteraf dus kneuzingen

713
01:04:55,630 --> 01:05:01,290
en bebloede koppen, nou dat soort dingen,
uiteindelijk bleek het mee te vallen

714
01:05:01,290 --> 01:05:07,400
Die ene jongen die was nota bene op de rand
van de kant gaan staan om er uit te springen

715
01:05:07,400 --> 01:05:10,890
precies op het moment dat de auto dit deed
[gebaar dat auto kiepert] het was een soort

716
01:05:10,890 --> 01:05:15,180
katapult gebeuren en hij was een heel eind
verder lag hij tussen de theestruiken in.

717
01:05:15,180 --> 01:05:22,880
Lang verhaal kort, we hebben geknobbeld wie
bij de wagen bleef en wie dus naar de post

718
01:05:22,880 --> 01:05:28,270
ging waar we op weg naar toe waren maar waar
we nog een kilometer of twee vandaan waren.

719
01:05:28,270 --> 01:05:33,260
En één jongen bleef achter, die kreeg
dus het grootste deel van de wapens

720
01:05:33,600 --> 01:05:39,480
en wij gingen te voet, gingen wij
dus met z’n drieën naar de post toe.

721
01:05:39,480 --> 01:05:44,260
We gaven nog wel gauw door aan elkaar van
'Jongens laten we straks Nederlandse liedjes gaan

722
01:05:44,260 --> 01:05:51,730
fluiten want midden in de nacht, als er mensen
aankomen, krijgen we', want de wacht die

723
01:05:51,730 --> 01:05:56,570
verwacht ons niet, 'dan krijgen we vuur'. Dus
wij gingen ‘Daar bij die molen’ en dat en dat

724
01:05:56,571 --> 01:06:02,850
soort dingen gingen we fluiten, heel stom, maar
ja, je improviseert want je wil jezelf beschermen

725
01:06:02,850 --> 01:06:05,031
Zo zijn we daar
uiteindelijk aangekomen.

726
01:06:06,440 --> 01:06:12,378
En toen zei, dat was ook voor mij historisch,
meneer van Manen, Majoor van Manen lag daar

727
01:06:12,378 --> 01:06:17,740
ook, en Wim Schoorl, mijn zwager, die was
dus Chauffeur, die was dus verantwoordelijk.

728
01:06:17,740 --> 01:06:22,970
En wij gingen naar de kamer van Majoor,
en we melden ons netjes, Huzaar Schoorl,

729
01:06:22,970 --> 01:06:26,710
Huzaar Vergnes [groet gebaar] en we melden
dat we dus het ravijn ingedonderd zijn en

730
01:06:26,710 --> 01:06:35,010
zijn reactie was: ‘Godverdomme hoe is het
met de wagen?’, ‘Wij hebben niets...’ zei

731
01:06:35,010 --> 01:06:37,779
mijn... Historische woorden voor mijn gevoel
van mijn zwager, hij zei ‘Met ons is het

732
01:06:37,780 --> 01:06:43,862
goed en de wagen ligt in het ravijn’. ‘En
dan gaan jullie nu sporenslag terug naar

733
01:06:43,862 --> 01:06:47,480
die wagen, je hebt hier niets te zoeken’
[zei van Manen], en de kapper bleef achter.

734
01:06:47,480 --> 01:06:48,532
En wij gingen naar die wagen
en we hebben de hele dag bij

735
01:06:48,533 --> 01:06:52,620
die wagen gezeten, koud,
verschrikkelijk koud was het.

736
01:06:55,190 --> 01:06:57,639
En ’s morgens om acht uur
of tegen achten, kwam er een

737
01:06:57,640 --> 01:07:02,180
hele grote brick en die
moest die auto er uit trekke

738
01:07:02,600 --> 01:07:05,892
En dat was op zich zelf natuurlijk een
hele klus. En enfin, die is er uitgekomen.

739
01:07:05,892 --> 01:07:11,020
We zijn boven op de post naar toe
getrokken. Er is olie in die wagen gedaan.

740
01:07:11,020 --> 01:07:15,690
En toen moesten we rechtstreeks naar
Bandung, want toen was Westerling,

741
01:07:15,690 --> 01:07:20,205
dat was toen Westerling, dat was
de APRA die activiteiten, en daar

742
01:07:20,205 --> 01:07:24,599
zijn we toen naartoe getransporteerd,
dus direct door, zo ging het

743
01:07:24,600 --> 01:07:28,642
Daar wil ik graag zo meer over horen
over Westerling, maar ik wilde nog

744
01:07:28,650 --> 01:07:33,140
even, ten eerste nog een korte reactie
op dit, die reactie van de heer

745
01:07:33,140 --> 01:07:37,220
van Manen, was u niet verschrikkelijk
boos dat hij eerst vroeg naar..

746
01:07:37,220 --> 01:07:41,071
In eerste instantie wel, nadien
niet, ik vond het geweldig.

747
01:07:42,200 --> 01:07:47,460
We hebben het allemaal toch weer als geweldig
[ervaren]. Ome Jaap, zo noemde we hem. Geweldig.

748
01:07:47,460 --> 01:07:51,890
Op de manier, omdat je weet,
hij zegt dat zo, want hij was

749
01:07:51,890 --> 01:07:56,530
een echte, hij wilde altijd een
echte beroepsmilitair zijn.

750
01:07:56,870 --> 01:07:58,750
Een beroepsmilitair is een
stoere vent, een stoere

751
01:07:58,750 --> 01:08:00,600
vent in die tijd was een
vent die zijn bek open deed

752
01:08:00,600 --> 01:08:04,790
Hij hield niet van militaire
watjes, daar hield hij niet van, die

753
01:08:04,790 --> 01:08:08,580
kwamen bij hem niet goed over,
daar had hij altijd moeite mee.

754
01:08:08,580 --> 01:08:10,770
Je moest gewoon jezelf
zijn en je moest een beetje

755
01:08:10,770 --> 01:08:13,890
durven en je moest branie
hebben daar hield hij van.

756
01:08:13,890 --> 01:08:18,810
Nou dit lag in de lijn zoals hij... Maar op
het moment dat hij dat zei schrokken we wel.

757
01:08:18,810 --> 01:08:23,870
Want we waren natuurlijk wel redelijk geraakt
en we voelden ons eigenlijk ook helemaal niet

758
01:08:23,870 --> 01:08:29,320
zo lekker want we waren toch... niet zwaar
gewond maar je had toch verwondingen had je toch.

759
01:08:29,320 --> 01:08:37,390
Dus er werd niet eens opgeworpen, van
moeten we jullie verzorgen of zo.

760
01:08:37,390 --> 01:08:44,810
Niet, geen tel, we zijn daar misschien drie
minuten geweest. We werden naar buiten geschopt.

761
01:08:45,570 --> 01:08:50,680
Maar ja, misschien is het slaafse
volk, misschien is het ook het

762
01:08:50,680 --> 01:08:53,762
bewustzijn dat je weet dat jongens...
Ja daar zit ook trouwens ook nog

763
01:08:53,762 --> 01:08:57,440
die knaap bij die wagen, die mag
daar ook niet alleen blijven zitten.

764
01:08:57,590 --> 01:08:58,772
Weet je veel wat er gebeurt.

765
01:08:58,772 --> 01:09:03,780
Ja ik weet niet, ik kan het
niet meer reconstrueren moet ik

766
01:09:03,780 --> 01:09:08,160
eerlijk zijn, maar zo is het wel
gegaan zoals ik het nu vertel

767
01:09:08,160 --> 01:09:14,856
En toen u begon als, want u was eigenlijk
in Nagrag nog hospik en, want u vertelde

768
01:09:14,856 --> 01:09:21,737
eerder ook van, ‘dan probeerde ik wat met
medicijnen’, want hoe lang was u daar hospik

769
01:09:22,320 --> 01:09:31,930
Nou ik denk alles met mekaar, zes of acht weken,
zo iets zal het geweest zijn en toen was het over

770
01:09:32,850 --> 01:09:36,030
En u weet niet zo goed waarom het
dan op dat moment over was of

771
01:09:36,030 --> 01:09:42,260
Nou ik denk dat mijn optreden, na, wat ik
verteld heb, na die weigering om een wapen

772
01:09:42,260 --> 01:09:47,061
te gaan dragen en nog eens een keer te
onderstrepen het bezwaar wat ik eerder al

773
01:09:47,061 --> 01:09:52,390
had genoemd voordat ik naar Indië ging,
toen mijn functie werd duidelijk gemaakt.

774
01:09:52,390 --> 01:09:58,050
Ik denk dat dat uiteindelijk gecumuleerd is
tot het besef van ja met die... jongen dat

775
01:09:58,050 --> 01:10:02,750
kunnen we niet doen want als er iets
gebeurd dan snijden we onszelf in de vingers

776
01:10:02,750 --> 01:10:08,230
want ja die vent die kan het niet en die wil
het niet, dat gaat fout als er wat gebeurt

777
01:10:08,230 --> 01:10:10,670
Zou ook fout gegaan zijn denk ik.

778
01:10:10,670 --> 01:10:17,430
En er is een ander gekomen gewoon als
hospik, heb ik gehoord, Nijhuis werd dat.

779
01:10:17,770 --> 01:10:23,895
Maar ja goed die is naderhand omgekomen, niet
zo ver daarna hoor, ook met een... enfin, dat

780
01:10:23,895 --> 01:10:27,876
staat wel beschreven [hij doelt op ongeval
20.02.1950 met 15 CWT] En wie er toen, ik denk

781
01:10:27,877 --> 01:10:32,396
dat er gewoon een hospik in het eskadron
minder geweest is want ik ben het niet geweest.

782
01:10:32,397 --> 01:10:37,000
Ik heb nooit meer een uitrusting ervoor
gehad, never nooit, ik kreeg mijn wapens

783
01:10:37,000 --> 01:10:42,950
en ik ging mee patrouille lopen als, zoals
ieder ander, of rijden, of bewaking mee

784
01:10:43,340 --> 01:10:48,560
Maar er was wel een moment van overdracht,
of dat u zegt van u wordt nu schutter of hoe

785
01:10:48,560 --> 01:10:48,882
Nee

786
01:10:48,882 --> 01:10:53,290
Hoe ging dat dan dat
u nieuwe taken kreeg

787
01:10:53,290 --> 01:10:58,500
Ik denk dat dat zo gegaan is, maar ik weet dat
exact niet meer dat mij gewoon gezegd is, bij wijze

788
01:10:58,500 --> 01:11:03,760
van spreke dat Van Manen mij gezegd heeft van
sodemieter maar op, met jou is niks verder te doen

789
01:11:04,930 --> 01:11:12,160
En je hoort wel of je, je krijgt wel je wapen wel
of weet ik veel, je wordt gewoon in een peloton

790
01:11:12,310 --> 01:11:18,899
ingedeeld en je gaat als Huzaar net als alle
anderen mee de dienst draaien, zo is het gegaan

791
01:11:19,490 --> 01:11:23,350
Hoe werd het dan bekend dat
u schutter werd of hoe..

792
01:11:23,940 --> 01:11:29,910
Nee, ach die taken, die taken, chauffeur was een
chauffeur en een kanonnier seiner dat was een

793
01:11:29,910 --> 01:11:35,260
kanonnier seiner en alle anderen die er omheen
waren, die hadden een wapen en de een had een

794
01:11:35,260 --> 01:11:40,559
geweer wat ik net zeg en de ander had een Owen
gun, en er waren ook die een mitrailleur hadden.

795
01:11:40,559 --> 01:11:43,040
Nou dat was bekend, ik
had geen mitrailleur.

796
01:11:43,300 --> 01:11:49,110
Maar je zat op een buitenpost en er deden
zich wel eens situaties voor dat alles zo snel

797
01:11:49,110 --> 01:11:55,330
gebeurde dat een verkeerde de mitrailleur meenam
en dat hij het geweer van die ander meenam.

798
01:11:55,330 --> 01:12:02,740
Heel raar maar het gebeurt wel, in
plotselinge dingen die er gebeuren

799
01:12:02,740 --> 01:12:08,050
Maar je bent gewoon iemand
van de groep en je loopt mee.

800
01:12:08,050 --> 01:12:12,993
Dus ja het is heel raar
maar ik heb er geen andere

801
01:12:13,190 --> 01:12:16,410
En wie gaf dan het bevel of de taken

802
01:12:16,410 --> 01:12:22,896
Nou dat was een, over het algemeen
waren dat, dat zijn luitenants of

803
01:12:22,897 --> 01:12:27,280
in het begin was dat kornet heette
dat, dat was de pelotonscommandant.

804
01:12:27,690 --> 01:12:34,540
En als het peloton was opgedeeld dan werd het een
wachtmeester die het commando had over de groep.

805
01:12:34,541 --> 01:12:38,290
Ik heb altijd op een post gezeten
waar een luitenant, dus de

806
01:12:38,290 --> 01:12:43,880
pelotonscommandant aanwezig was...
Dus was op Tjoekoel en nadien, toen

807
01:12:43,880 --> 01:12:49,120
ik uiteindelijk via Westerling, ben
ik nooit meer op Tjoekoel geweest.

808
01:12:49,120 --> 01:12:53,616
Dan was je plotseling met het
tweede peloton, ben ik naar andere

809
01:12:53,616 --> 01:12:58,885
theeplantage gegaan, Patuwati [Patuhawati?],
en daar heb ik langer gezeten.

810
01:12:58,885 --> 01:13:03,230
Daar heb ik langer gezeten. En daar
was Kees Vogel de luitenant, commandan

811
01:13:04,330 --> 01:13:11,820
En u vertelde van toen, u zat op de
theeplantage en toen kwam Westerling in actie

812
01:13:12,690 --> 01:13:19,928
Ja dat was al, die Westerling die was
natuurlijk al langer was hij dus bezig.

813
01:13:19,929 --> 01:13:24,000
Op Celebes, heeft hij nogal
wat streken uitgehaald.

814
01:13:24,000 --> 01:13:29,440
Het was nou niet bepaald het positieve
exponent van het Nederlands leger vind ik.

815
01:13:29,440 --> 01:13:37,650
En die is toen in die tijd is hij toen ik daar
dus... toen wij dat ongeluk hadden gehad, toen was

816
01:13:37,650 --> 01:13:44,410
hij dus bij Bandung en Tjimahi, vlak bij Bandung,
is hij gaan opereren, en heeft hij daar gigantisch

817
01:13:44,830 --> 01:13:50,030
heeft hij huisgehouden, ik kan niet anders zeggen,
wat daar gebeurde vergeet ik ook nooit meer.

818
01:13:50,150 --> 01:13:56,510
Dat was een, dat is gewoon een afslachting
geweest van Indonesische militairen, TNI.

819
01:13:57,640 --> 01:13:59,250
En dat was heel vreemd

820
01:13:59,250 --> 01:14:00,600
Hoe hoorde u daar over

821
01:14:00,600 --> 01:14:03,120
Nou wij hoorden daar
eigenlijk helemaal niks over.

822
01:14:03,120 --> 01:14:12,690
Wij kregen de opdracht om naar Bandung te
gaan om... wij kregen dus munitie mee, en

823
01:14:12,690 --> 01:14:20,310
wij kregen benzine mee en wij moesten die
boel daar helpen, zo lijkt het, om dat te

824
01:14:20,310 --> 01:14:27,210
temperen en ik... wij hebben aan de grote
Postweg gestaan en dat waren allemaal jongens

825
01:14:27,210 --> 01:14:31,180
van de APRA, dat waren of parachutisten met
paarse baretten dus, dat waren commando’s

826
01:14:31,180 --> 01:14:33,428
met groene baretten of dat waren Huzaren
met zwarte baretten die erbij zaten.

827
01:14:33,428 --> 01:14:37,760
Dat was een hele aparte groep

828
01:14:37,760 --> 01:14:39,910
Hoe is dat APRA samengesteld

829
01:14:39,910 --> 01:14:44,400
Ja dat is, ja daar is een
hele, ik geloof een heel

830
01:14:45,510 --> 01:14:48,290
hoofdstuk van over geschreven,
over die Westerling.

831
01:14:48,290 --> 01:14:52,860
Maar de confrontatie van ons was die, wij hadden
er wel over gehoord maar wij wisten dus niet

832
01:14:52,860 --> 01:14:58,210
wat er allemaal precies gaande was, ook niet
verwacht eerlijk gezegd dat dat dus die plotseling

833
01:14:58,210 --> 01:15:02,360
in Bandung, hij zou de boel daar wel even
opruimen, hij zou de boel daar wel even bevrijden

834
01:15:02,360 --> 01:15:07,210
Dat is op een fiasco uitgelopen, hij
is gevlucht met de hele handel, en

835
01:15:07,210 --> 01:15:10,670
heeft alleen een heel slachtveld,
letterlijk en figuurlijk achter gelaten.

836
01:15:10,670 --> 01:15:15,540
En dat heeft geduurd twee dagen. Voor mijn
gevoel dat ik daar in ieder geval geweest ben

837
01:15:15,540 --> 01:15:18,980
Want het begon op 23
januari begreep ik

838
01:15:18,980 --> 01:15:23,600
Ja dat is het begin
van 1950 geweest ja

839
01:15:23,600 --> 01:15:27,180
En op welk moment kwam u daar aan

840
01:15:27,180 --> 01:15:30,100
Ik dacht dat het toen de
tweede dag was of zoiets.

841
01:15:30,320 --> 01:15:35,221
Het heeft alles met mekaar denk ik drie dagen
geduurd, wat me nog in m’n geheugen staat.

842
01:15:35,222 --> 01:15:36,960
En toen was het afgelopen ook

843
01:15:37,180 --> 01:15:41,980
En wat was het bevel wat u dan
meekreeg om daar te gaan doen

844
01:15:44,020 --> 01:15:47,650
Wij zijn er naar toe gestuurd ik zei
al op het moment dat wij nota bene uit

845
01:15:48,020 --> 01:15:54,280
dat ravijn gehaald waren en wij kregen
in zo’n 1500 [15CWT] kregen wij dus

846
01:15:54,920 --> 01:16:00,250
benzine mee, wij gingen naar de grote
Postweg en daar waren nog een paar van ons

847
01:16:00,250 --> 01:16:06,040
En indien nodig dan moesten wij
daar dus handelend optreden, maar er

848
01:16:06,040 --> 01:16:09,680
was niks handelend op te treden,
dat is als het ware zelf uitgegaan.

849
01:16:11,010 --> 01:16:16,640
Wij hebben daar bij mijn weten
niets gedaan van enige waarde

850
01:16:16,640 --> 01:16:20,360
en van enige... Ik heb daar
geen benul van over gehouden nee

851
01:16:20,360 --> 01:16:26,320
En was het dan wel duidelijk wanneer het dan
wel nodig was? Wanneer u dan zou moeten optreden

852
01:16:26,320 --> 01:16:29,190
Ik kan me er niets
van herinneren. Nee.

853
01:16:29,190 --> 01:16:33,320
Ik zou dat na moeten slaan, nee het
zit me niet vers in mijn geheugen nee

854
01:16:33,320 --> 01:16:37,480
Kunt u nog wel herinneren wat
u daar aantrof in Bandung

855
01:16:37,640 --> 01:16:39,180
Hoe de situatie was

856
01:16:40,540 --> 01:16:45,410
Nou het was één groot slagveld...
Er waren... er lagen lijken.

857
01:16:45,410 --> 01:16:54,430
Op alle hoeken van de straat, militairen... en
het waren, ze hadden op hun Lee-Enfield geweer,

858
01:16:54,430 --> 01:17:02,280
kun je bommetjes zetten en ze schoten gewoon
die militairen die boven op de daken zaten, die

859
01:17:02,280 --> 01:17:09,140
vluchtten daar de TNI, het Indonesische leger,
die werden er afgeknald bij wijze van spreke

860
01:17:09,140 --> 01:17:13,810
Het was gewoon oorlog in Bandung, het
was complete oorlog. Afschuwelijk.

861
01:17:13,860 --> 01:17:17,590
Maar wij waren geen deel
daarvan, wij stonden dus

862
01:17:17,590 --> 01:17:19,590
wat je noemt letterlijk en
figuurlijk aan de zijlijn

863
01:17:19,590 --> 01:17:21,940
Maar het vuurgevecht was nog gaande

864
01:17:22,730 --> 01:17:27,070
Dat was toen wij daar kwamen, toen
was dat zegmaar zo’n beetje afgelopen.

865
01:17:27,070 --> 01:17:32,150
Wij hebben dus kunnen zien wat er
gebeurd was, dat is opgeruimd geworden

866
01:17:32,150 --> 01:17:35,995
door de TNI, want wij hadden daar
eigenlijk helemaal niets te vertellen.

867
01:17:35,995 --> 01:17:39,940
Wij hadden daar niets te vertellen.
Wij waren dus, ja, wie waren wij?

868
01:17:39,940 --> 01:17:45,315
Wij waren niemand meer in Indië,
wij hadden daar niets te vertellen.

869
01:17:45,316 --> 01:17:50,420
We mochten blij zijn dat we wapens bij ons
droegen en dat was meer te beschermen van

870
01:17:50,420 --> 01:17:56,190
onze eigen groep altijd, of van die theeplantage
waar we dan verantwoordelijk voor waren.

871
01:17:56,510 --> 01:17:57,750
Maar verder niet.

872
01:17:58,230 --> 01:18:02,970
Het was het TNI, dat was het
officiële leger van Indonesië

873
01:18:02,970 --> 01:18:04,623
en die moest dus die zaak
eigenlijk zelf oplossen.

874
01:18:04,970 --> 01:18:07,920
Hebben ze dan ook wel gedaan

875
01:18:08,190 --> 01:18:10,340
Maar zij werden van de daken geschoten

876
01:18:10,550 --> 01:18:13,531
Dat is op dat moment van die
twee dagen is dat gebeurd ja.

877
01:18:15,160 --> 01:18:21,440
In een desperate poging van meneer
Westerling om Bandung en omgeving te bezetten.

878
01:18:21,441 --> 01:18:35,450
Hoe raar kun je denken. Nou daar heeft hij een
heleboel... dat heeft een heleboel levens gekost.

879
01:18:35,450 --> 01:18:38,344
Ik moet eerlijk zeggen. Ik heb er
nooit een goed woord voor over gehad.

880
01:18:38,344 --> 01:18:46,240
Het is een ongeorganiseerde eenmansactie geweest
van die man maar de man moet gek geweest zijn.

881
01:18:46,240 --> 01:18:48,739
Maar daar zijn wel boeken over, ik
heb er nooit iets verder over gelezen

882
01:18:48,740 --> 01:18:56,590
Op het moment dat u daar aankwam met uw andere
kameraden, moet toch heel chokerend zijn geweest om..

883
01:18:56,590 --> 01:18:58,960
Dat is het zeker geweest ja,
dat is het zeker geweest.

884
01:18:58,960 --> 01:19:05,990
Ik was ook blij dat we kort
daarna weer weg konden gaan

885
01:19:05,990 --> 01:19:09,320
Sprak u daar over onderling,
met elkaar, wat u gezien had

886
01:19:09,320 --> 01:19:13,840
Nou dat is wel besproken maar dat
gaat, dat ebt ook eigenlijk zo weer

887
01:19:13,840 --> 01:19:20,600
weg omdat je dus toch te zeer met
jezelf toch bezig bent de hele dag.

888
01:19:20,600 --> 01:19:25,580
Er is toch wel, er is eigenlijk niets te
doen en er is toch altijd wel wat te doen.

889
01:19:25,580 --> 01:19:33,610
Je hebt eigenlijk een lui leven op zo een
buitenpost, dan wat ik zeg, een patrouille lopen of

890
01:19:33,610 --> 01:19:40,440
rijden en verder ben je bezig met activiteiten
van het blijven eten en blijven drinken en zorgen

891
01:19:40,440 --> 01:19:46,150
dat er niemand in de buurt van ons komt die
kwaad wil maar het is een redelijk passief leven.

892
01:19:46,540 --> 01:19:52,340
Maar dit soort dingen die er dan tussendoor
komen die hebben wel enige invloed

893
01:19:52,340 --> 01:19:57,240
op je, maar dat duurt niet zo heel
lang, dat is heel vreemd is dat wel.

894
01:19:57,550 --> 01:19:58,630
Ik kan me niet herinneren dat
daar nou weken over gesproken is

895
01:19:58,630 --> 01:20:05,600
En hoe snel daarna vertrok u weer naar
een nieuwe buitenpost, theeplantage

896
01:20:05,600 --> 01:20:10,870
Eigenlijk voor zover ik dat me
kan herinneren, direct daarna.

897
01:20:11,230 --> 01:20:16,078
Dan ben je weer plotseling ben je tweede
peloton en dan wordt je gedirigeert naar, 'Je

898
01:20:16,079 --> 01:20:18,533
gaat naar Patuwati [Patuhawati?]', 'Patuwati
[Patuhawati?] ben ik nooit geweest...'.

899
01:20:18,534 --> 01:20:26,330
Nou dan ga je naar Patuwati [Patuhawati?].
En daar heb ik dus redelijk lang gelegen

900
01:20:27,180 --> 01:20:55,998
De taken op de theeplantage, dat was eigenlijk het
beschermen van de plantage waaruit bestond dat?

901
01:20:55,998 --> 01:20:58,130
Wat deed u dan die dagen

902
01:20:58,600 --> 01:21:00,990
Wij deden niet meer dan er zijn.

903
01:21:02,660 --> 01:21:13,480
Er aanwezig zijn, ik denk dat dat voor
de omgeving al redelijk voldoende was.

904
01:21:13,880 --> 01:21:19,870
Ik zou het zo willen zeggen, de TNI, dat
was dus een leger in wording in die tijd.

905
01:21:20,350 --> 01:21:24,710
Het was er wel maar het leger was
nog niet zoals wij dat hier kennen,

906
01:21:24,710 --> 01:21:29,980
geüniformeerd, strikt geregeld,
bewapend, enzovoorts, enzovoorts.

907
01:21:29,980 --> 01:21:35,240
Een deel van de TNI was zeker in die tijd
nog nauwelijks in uniform, nog nauwelijks

908
01:21:35,240 --> 01:21:40,430
georganiseerd in een verband ergens in een
kazerne of waar dan ook, ze waren al heel gauw

909
01:21:40,430 --> 01:21:45,060
bij dat leger betrokken, en dan waren ze
gewoon, stonden ze in hun pakkie aan waar ze

910
01:21:45,060 --> 01:21:51,198
iedere dag in liepen, en speren of een stok
of iets dergelijks... wij noemden dat een

911
01:21:51,800 --> 01:21:56,820
bambaroetjing Daar waren in die tijd een soort
verzetsbewegingen, waren er nog steeds de

912
01:21:56,820 --> 01:22:02,920
verzetsbewegingen, maar die waren wel gelieerd
zou ik bijna zeggen aan het leger, aan de TNI

913
01:22:02,920 --> 01:22:08,009
Nou die groep mensen waren zo onzeker nog van
zichzelf dat die belanda's [de Nederlanders in

914
01:22:08,010 --> 01:22:14,580
Indonesië] met hun, alles wat ze hadden, wat
ze dachten wat we hadden, het was dus een beetje

915
01:22:14,580 --> 01:22:20,930
uiterlijk vertoon... Je overtroefde de mensen
eigenlijk vaak door je manier van reageren.

916
01:22:20,950 --> 01:22:25,290
Zij hadden de indruk dat we nou ja,
heel erg sterk waren, dat we heel erg

917
01:22:25,290 --> 01:22:30,650
machtig waren, dus zij bleven toch
wel op een redelijke afstand van ons.

918
01:22:30,730 --> 01:22:34,580
Risico’s namen ze niet, het was
altijd in het geniep geweest.

919
01:22:35,960 --> 01:22:43,860
Indië, de Indische jongens naar ons toe,
was altijd in het geniep. Wat is geniep.

920
01:22:43,860 --> 01:22:45,430
Ik noem een voorbeeld.

921
01:22:45,430 --> 01:22:50,060
Wij hebben Scout cars, een Scout
car, dat is een gevechtswagentje

922
01:22:50,060 --> 01:22:54,090
voor twee personen, daar kun je
helemaal in, dan rij je op periscoop,

923
01:22:54,090 --> 01:22:58,330
maar wij zaten altijd in stoeltjes
hoger, met je hoofd er bovenuit

924
01:22:58,350 --> 01:23:02,820
En als je ’s nachts of ’s avonds, ook
overdag deden we patrouille, maar met

925
01:23:02,820 --> 01:23:09,211
zo’n ding wegreed, dan wisten die
terroristen zogenaamd, die wisten precies

926
01:23:09,212 --> 01:23:13,620
op een gegeven moment, en zo slim
waren ze, op welke hoogte zit je hoofd.

927
01:23:14,350 --> 01:23:21,720
En dus gebeurde het, dat er dunne
stalen draden gespannen werden op die

928
01:23:21,720 --> 01:23:26,610
wegen waar wij met een bepaalde
frequentie, vanwege je taak, reden.

929
01:23:26,610 --> 01:23:30,966
Wij niet alleen, elke Huzaar,
ook de mensen van het

930
01:23:30,967 --> 01:23:32,950
41ste hebben dat meegemaakt,
en ook van het 42ste.

931
01:23:32,950 --> 01:23:42,993
Je werd er uitgetrokken. ‘s nachts,
want je zag het niet. Dan pakte ze je.

932
01:23:42,993 --> 01:23:52,770
De slachtoffers werden opgepakt. Dat was dus
de vijand van ons. Zo opereerde je met elkaar.

933
01:23:52,770 --> 01:23:58,889
Wij kenden de vijand niet, het was niet geüniformeerd,
dat kon iedere man zijn die mij passeerde

934
01:23:58,890 --> 01:24:03,510
En je liep ook altijd, liep je zo [gebaart
links en rechts kijkend]. Ik heb het toen ik

935
01:24:03,510 --> 01:24:08,260
terugkwam uit Indië, zei mijn vrouw, nu mijn
vrouw, zo wandelend in een bos liep ik nog zo,

936
01:24:08,261 --> 01:24:14,740
‘Hou je hoofd nou eens een keertje stil’. Dat zat
er zo in, je verwachtte altijd om je heen iets.

937
01:24:14,960 --> 01:24:22,110
Nou dat kwam onder andere daardoor, gewoon
guerrilla, gewoon dat is heel iets anders dan.

938
01:24:22,110 --> 01:24:28,150
Maar ze waren wel bang. Het waren lafaards.
Of misschien is dat niet het juiste woord.

939
01:24:28,150 --> 01:24:31,820
Ze hadden misschien te veel
respect voor de belanda's nog.

940
01:24:31,940 --> 01:24:36,390
En vanuit die situatie was het voor ons
dus gemakkelijker, door onze aanwezigheid,

941
01:24:36,390 --> 01:24:42,620
op die theeplantage, om daar al een
soort extra bescherming te geven

942
01:24:42,710 --> 01:24:45,730
Want na Bandung, naar
welke plantage ging u toe

943
01:24:45,730 --> 01:24:47,450
Patuwati [Patuhawati?

944
01:24:47,610 --> 01:24:49,249
En daar bent u langer
gebleven, hoe lang

945
01:24:49,250 --> 01:24:53,270
Ja daar heb ik een maand of twee denk
ik gezeten, ruim twee maanden denk

946
01:24:53,270 --> 01:24:59,150
ik dat het geweest is, tot september,
nee.. niet tot september, nee korter

947
01:24:59,150 --> 01:25:04,480
Ik ben daar geweest, want ik ben nog in
Buitenzorg geweest en ik ben in september naar

948
01:25:04,480 --> 01:25:11,765
Soerabaja gegaan.. nee ik denk dat ik daar, het
zal ook zes of acht weken geweest zijn, dat

949
01:25:11,765 --> 01:25:16,860
was een bepaalde periode dat ik daar gezeten
heb maar voor mijn gevoel is het langer geweest

950
01:25:16,860 --> 01:25:23,500
en emotioneel heb ik ook op een of andere manier
het meeste met Patuwati [Patuhawati?] gehad

951
01:25:23,580 --> 01:25:25,190
Waardoor komt dat

952
01:25:25,190 --> 01:25:34,550
Ja, dat weet ik niet. Misschien ver afgelegen,
moeilijker bereikbaar, opgesloten gevoeld hebben.

953
01:25:38,100 --> 01:25:48,658
Ja, wat incidentjes geweest, ja, alles met elkaar
eigenlijk een... Ja, dat gevoel had ik nog toen

954
01:25:48,658 --> 01:25:53,580
ik twee jaar geleden er geweest ben en nog eigenlijk
de dingen redelijk aantrof zoals ze waren.

955
01:25:53,580 --> 01:25:58,314
Maar wij deden voor die plantages eigenlijk
niets meer dan er te zijn, eigenlijk

956
01:25:58,315 --> 01:26:04,000
een rondje te maken door die theeplantages
te rijden, of tenminste erlangs

957
01:26:04,000 --> 01:26:07,830
En dan weer gewoon ’s
nachts wachtlopen daar.

958
01:26:07,830 --> 01:26:10,830
Maar die hadden ook, die
theeplantages hadden ook

959
01:26:11,500 --> 01:26:16,730
een eigen particuliere
wacht, een ondernemingswacht.

960
01:26:16,730 --> 01:26:20,210
Een soort verlengstukje
van de politie. Zeg maar.

961
01:26:20,210 --> 01:26:25,430
Die hadden zij dus allemaal zelf in dienst,
die dus ’s nachts daar ook patrouilleerde,

962
01:26:25,430 --> 01:26:31,160
dus wij waren eigenlijk meer, een mannetje
’s nachts, die dus assisteerde en die dan met

963
01:26:31,160 --> 01:26:35,743
deze mensen het contact onderhield Van jongens,
als er wat gebeurd dan zijn wij er ook.

964
01:26:37,050 --> 01:26:41,320
Zo ongeveer moet je het zien, het was
ook niet zo dat die plantages iedere

965
01:26:41,320 --> 01:26:46,660
nacht of iedere week of ieder maand
werden aangevallen, geenszins, nee

966
01:26:46,660 --> 01:26:51,940
Ik heb begrepen dat op een gegeven moment
luitenant van der Werff verdwenen was.

967
01:26:52,450 --> 01:26:55,520
Was dat in Patuwati [Patuhawati?]

968
01:26:55,520 --> 01:27:00,930
Nee, hij was, die zaten op Tjiwideh

969
01:27:00,930 --> 01:27:03,682
Hij was hoofd van de
werkplaats zoals dat heette.

970
01:27:03,682 --> 01:27:11,720
Het logistieke centrum zegmaar gemakshalve,
waar de auto’s kwamen als ze weggezonden werden.

971
01:27:11,720 --> 01:27:14,370
Dan was hij de officier van.

972
01:27:14,500 --> 01:27:20,982
En hij was gelegerd in een plaatsje, ik dacht
dat hij in Soreang woonde en hij kwam met

973
01:27:20,982 --> 01:27:28,760
de auto, met de Jeep, reed hij ’s morgens
naar de werkplaats en reed hij ’s avonds terug.

974
01:27:28,760 --> 01:27:35,190
En hem is, dat is dan wat ik gehoord heb,
want ik was daar niet, hem is duidelijk

975
01:27:35,190 --> 01:27:44,120
gemaakt, meerdere keren, van 'Mart, je moet
niet mensen oppakken onderweg want dat is te

976
01:27:44,120 --> 01:27:50,014
gevaarlijk.' En dat heeft hij een keer wel
gedaan en dat is meteen zijn dood geworden.

977
01:27:50,014 --> 01:27:56,760
En dat heeft behoorlijke impact op
iedereen gehad en ik zat toen, want wij

978
01:27:56,760 --> 01:28:02,620
zijn toen gemobiliseerd zegmaar om daar
in die buurt dus zoektochten te houden

979
01:28:02,620 --> 01:28:10,010
Wij moesten dus zoeken. Ieder had een bepaald
stukje gekregen wat hij helemaal moest onderzoeken.

980
01:28:10,010 --> 01:28:14,840
Nou Henk Elfring, die zat dus
bij mij en die was daar dus bij.

981
01:28:14,840 --> 01:28:21,040
En dat heeft alles met elkaar denk ik, ik
dacht twee dagen, drie dagen, zoiets geduurd.

982
01:28:21,040 --> 01:28:27,147
En toen hebben we gevonden. Toen hebben we
kunnen lokaliseren, de persoon die het gedaan had

983
01:28:28,130 --> 01:28:32,620
Kunt u iets vertellen over
die zoektocht, wat er gebeurde

984
01:28:33,230 --> 01:28:41,280
Ja dat, eigenlijk kampongs
doorzoeken, al die hutten.

985
01:28:41,280 --> 01:28:47,250
Dus het is een bepaald stukje grond, een
omgeving waar het gebeurd is en daarin liggen

986
01:28:47,250 --> 01:28:50,955
een paar kampongs en wij hadden dus ook
een kampong en die hadden we doorzocht dus

987
01:28:50,955 --> 01:28:54,640
dat is gewoon een huiszoeking als de Duitsers
deden, dat hadden we dan wel geleerd.

988
01:28:54,640 --> 01:29:00,760
Dat is alle potjes, en pannetjes optillen
en zoeken naar het corpus delicti

989
01:29:00,760 --> 01:29:04,190
Want hij was dus heel
duidelijk met een mes of met

990
01:29:04,190 --> 01:29:07,480
een zwaard of iets dergelijks
was hij dus omgebracht.

991
01:29:08,200 --> 01:29:11,280
En daar is naar gezocht en
dat is gevonden uiteindelijk.

992
01:29:11,740 --> 01:29:17,570
En ja, al de details dat durf ik
ook niet meer zo uit te spreken.

993
01:29:17,570 --> 01:29:23,570
Nu, er is een beeld, een totaal
beeld is mij natuurlijk voor ogen

994
01:29:23,570 --> 01:29:29,030
gebleven, de persoon is uiteindelijk
gevonden die zich versprak.

995
01:29:29,030 --> 01:29:33,720
En dat verspreken is dan niet door mij
waargenomen, want ik spreek geen Maleis, die paar

996
01:29:33,720 --> 01:29:37,710
woorden die wij woorden die wij daar is een
beetje pasar Maleis, maar Henk Elfring wel.

997
01:29:37,710 --> 01:29:42,290
En er was ook iemand nog
bij, een speciale persoon die

998
01:29:42,910 --> 01:29:46,650
wel het Maleis machtig was,
die daar bij aanwezig was.

999
01:29:46,650 --> 01:29:51,310
Die zijn dus naderhand daarbij
gekomen om deze persoon te verhoren

1000
01:29:51,310 --> 01:29:53,580
Maar u was daar zelf niet bij

1001
01:29:53,810 --> 01:29:59,130
Ik was daar niet bij. Ik was wel in die
Kampong, maar ik ben daar niet bij geweest. Nee

1002
01:29:59,200 --> 01:30:02,660
En Henk Elfring is er wel bij geweest.

1003
01:30:02,660 --> 01:30:10,599
En daar zijn vanuit een frustratie, vanuit
een emotie vanuit de dingen die er gebeurd

1004
01:30:10,600 --> 01:30:17,550
zijn, zijn daar op een gegeven moment een
paar klappen uitgedeeld, met gevolg dat

1005
01:30:17,550 --> 01:30:22,460
de persoon in kwestie uiteindelijk heeft
toegegeven, dat hij het gedaan heeft.

1006
01:30:22,460 --> 01:30:27,500
En toen is die persoon overgedragen
aan de militaire politie van de TNI.

1007
01:30:27,560 --> 01:30:33,640
Dus die is direct overgedragen aan het Indonesisch
leger, en dan houdt het verhaal verder op.

1008
01:30:33,640 --> 01:30:36,729
Die is afgevoerd en dat
was het dan eigenlijk

1009
01:30:37,100 --> 01:30:38,430
Wat voor impact had het op..

1010
01:30:38,430 --> 01:30:40,640
Heel veel, ja.

1011
01:30:40,640 --> 01:30:53,270
Je krijgt eerst, de periode daarna, krijg je een
overtrokken, hoe moet ik het zeggen, oplettendheid.

1012
01:30:54,830 --> 01:30:59,710
Krijg je daarna, krijg je toch ook
wel de emotionele reacties daar op.

1013
01:30:59,710 --> 01:31:04,800
Het is natuurlijk ook wel wat als een
van je vrienden dus, omgebracht wordt

1014
01:31:04,800 --> 01:31:15,680
Kijk dat je een strijd aangaat, maar dat hij dus
zo laag wordt afgemaakt, afgemaakt als een beest,

1015
01:31:15,890 --> 01:31:25,230
dat is heel, dat is een giga impact, en je bent
allemaal nog maar jong, je bent 20 jaar ben je.

1016
01:31:25,230 --> 01:31:27,430
Dat is heel erg geweest ja.

1017
01:31:28,080 --> 01:31:33,489
Als iemand omkomt door gevecht of
met een ongeluk, dan is dat niet zo

1018
01:31:33,490 --> 01:31:38,740
gemakkelijk, maar als dit gebeurt dat
is wel heel erg ja, dat is heel erg.

1019
01:31:38,740 --> 01:31:44,150
En dat heeft toch wel enig weken geduurd,
en begrafenis, dat is allemaal heel erg, ja

1020
01:31:44,150 --> 01:31:50,870
Hoe uitte u dat, dat dat erg
was, of dat u het erg vond

1021
01:31:53,810 --> 01:32:00,390
Ja, ik denk dat je, hoe uit zich dat..

1022
01:32:01,310 --> 01:32:06,800
Ik denk dat de meest banale uiting is
dat je toch wel gigantisch tegen elkaar

1023
01:32:06,800 --> 01:32:13,520
zit te vloeken en te ketteren en je
ongemak aangeeft, van dat je niets kunt.

1024
01:32:13,900 --> 01:32:19,820
Je bent niet bij macht om iets te doen,
om dat soort dingen onmogelijk te maken.

1025
01:32:20,100 --> 01:32:29,910
Nogmaals als er groepen zijn en die zich tegen
jou, opstaan, op basis van vaderlandsliefde,

1026
01:32:29,910 --> 01:32:38,050
maar waarbij dit soort dingen gebeuren,
ja dat heeft, ja hoe uit zich dat.

1027
01:32:38,050 --> 01:32:46,400
Ik denk toch in de simpele dingen van vloeken,
onverschillig zijn, of ergens tegen aan trappen.

1028
01:32:46,400 --> 01:32:52,680
Ik zou het niet anders meer kunnen herinneren,
daarna, gaat het leven weer verder.

1029
01:32:53,030 --> 01:32:57,320
Zo banaal is het ook, want je moet toch verder,
je kan daar toch niet stil bij blijven staan.

1030
01:32:57,320 --> 01:33:02,200
Hij wordt begraven en het is over,
letterlijk en figuurlijk, en dan ga je verder

1031
01:33:03,830 --> 01:33:08,450
En onderling, gaf u elkaar
steun daar in, hoe ging dat

1032
01:33:08,450 --> 01:33:15,540
Ja dat is altijd wel geweest, ik herinner
me de militaire dienst niet anders

1033
01:33:15,540 --> 01:33:22,240
dan een hele grote steun naar elkaar,
altijd, altijd bij elkaar, voor elkaar

1034
01:33:22,240 --> 01:33:30,050
staan, ik kan me niet herinneren, ooit
in het eskadron een vuiligheidje, of een

1035
01:33:30,050 --> 01:33:37,670
dingetje te hebben meegemaakt waarbij
de een de ander heeft gepakt, nee nooit.

1036
01:33:37,670 --> 01:33:41,036
Kan ik me niet herinneren. Altijd
een grote solidariteit geweest.

1037
01:33:41,036 --> 01:33:47,500
Ik denk dat dat ook gekomen is vanuit dat
spanningsveld en dat, ‘Let vooral op jezelf’. Van Manen

1038
01:33:47,500 --> 01:33:52,087
die dat zei voordat we weg gingen: 'Zorg voor die
ander hou die ander in de gaten!' En daar bedoelde

1039
01:33:52,087 --> 01:33:59,830
hij niet alleen in van 'terroristen' maar ook op
het gebied van, als jij ziet dat iemand mee gaat

1040
01:34:00,490 --> 01:34:06,810
met een bepaalde soort vrouwen, haal ze er vandaan,
geef hem een pilsje, maar haal hem er vandaan

1041
01:34:06,810 --> 01:34:13,040
Dat hele verhaal, dat is uitgekomen, dat is ook
zo gegaan, zo heeft de groep zich gedragen.

1042
01:34:13,040 --> 01:34:15,035
Er zal misschien wel eens
iets gebeurd zijn, links of

1043
01:34:15,035 --> 01:34:18,750
rechts, wat ik niet weet, maar
dat is toch wel mijn indruk.

1044
01:34:18,750 --> 01:34:22,763
En dat wordt toch wel bevestigd door de
manier waarop we nog steeds met elkaar omgaan.

1045
01:34:24,020 --> 01:34:27,740
En dan is dat toch, Van
der Werff is daar bij ook

1046
01:34:27,740 --> 01:34:33,600
afgelopen, en dan gaat de wereld
door helaas maar dat is zo

1047
01:34:34,160 --> 01:34:38,320
Gezien de tijd die we hebben moet ik
even naar het einde van uw diensttijd

1048
01:34:38,320 --> 01:34:41,740
in Indië om nog even te kunnen praten
over, daarna, over het veteraanschap.

1049
01:34:41,980 --> 01:34:50,470
Wat heeft u meegemaakt over, aan het overdragen
van het materieel aan het TNI, hoe ging dat

1050
01:34:52,790 --> 01:34:58,680
Dan maken we een sprong. Dat is voor ons geweest
in Soerabaja, wij zouden, laat ik dat ook vertellen

1051
01:34:58,680 --> 01:35:02,960
Wij zouden naar huis [gaan]
eigenlijk, dat hadden we gehoopt,

1052
01:35:02,960 --> 01:35:09,380
dat wij in 1950 naar huis
zouden mogen, eind van het jaar.

1053
01:35:09,380 --> 01:35:17,747
En toen kregen wij, ons, twee pelotons. Kregen
toen de opdracht om naar Soerabaja te gaan.

1054
01:35:17,748 --> 01:35:21,785
Daar zouden we voor een paar weken naar toe moeten
omdat daar problemen waren met een Ambonees.

1055
01:35:21,785 --> 01:35:25,220
Een Ambonees, is altijd een
probleem geweest, van...

1056
01:35:25,220 --> 01:35:27,740
Nederland heeft die [de
Ambonezen] niet netjes behandeld.

1057
01:35:27,740 --> 01:35:30,930
Er zijn altijd wrijvingen geweest.

1058
01:35:31,210 --> 01:35:40,820
Dat uitte zich op Oost-Java toch wel in zegmaar
vervelende kwesties met het Indonesische

1059
01:35:40,820 --> 01:35:45,714
leger en omdat een beetje te temperen
moesten wij daar politiediensten gaan doen.

1060
01:35:45,714 --> 01:35:48,650
Nou dat werden geen paar weken maar
dat werden, wij zijn uiteindelijk

1061
01:35:48,650 --> 01:35:53,440
op 8 september, 28 september met
de Kota Inten naar Soerabaja gegaan.

1062
01:35:53,440 --> 01:36:00,148
En dat heeft geduurd tot begin
april. Zo lang zijn we daar geweest

1063
01:36:00,240 --> 01:36:06,150
En daar in Soerabaja, en Malang en dat
stuk daar helemaal, waar we patrouille

1064
01:36:06,150 --> 01:36:10,870
moesten lopen, of rijden, en daar kregen
wij hoe langer hoe meer materiaal.

1065
01:36:11,920 --> 01:36:15,940
Want laat ik zeggen, ik weet niet hoeveel
auto’s, hoeveel voertuigen wij hadden als

1066
01:36:15,940 --> 01:36:22,226
eskadron, maar ik denk dat wij daar met twee
pelotons, nou dat zijn 60 man of zoiets, dat

1067
01:36:22,226 --> 01:36:27,200
je op een gegeven moment geloof ik tegen de
honderd of tegen de tachtig voertuigen had.

1068
01:36:27,240 --> 01:36:30,708
We hadden meer dan één, omgerekend
één per man zo ongeveer.

1069
01:36:30,860 --> 01:36:37,250
En die, nou hoe dat gegaan is,
daar ben ik niet bij geweest

1070
01:36:37,420 --> 01:36:41,460
maar wel in de voorbereiding
is het zo geweest dat wel.

1071
01:36:41,460 --> 01:36:43,950
Heel veel, hoe zeg ik dat.

1072
01:36:43,950 --> 01:36:52,090
Een Chinees is er aan te pas gekomen, een
auto die daar stond met goede banden,

1073
01:36:52,090 --> 01:36:57,160
die werd naar de Chinees gebracht en die
werd naderhand weer op zijn plaats gezet.

1074
01:36:57,520 --> 01:36:59,360
En dan waren de nieuwe banden er
af, en zaten er andere banden op

1075
01:36:59,820 --> 01:37:05,560
Dat waren, dat was natuurlijk
een soort protest van ons.

1076
01:37:07,470 --> 01:37:18,220
Om die dingen die van ons waren, om die over
te dragen... dat is puur emotioneel natuurlijk.

1077
01:37:18,220 --> 01:37:20,220
Daar is veel over gesproken.

1078
01:37:20,220 --> 01:37:25,220
Zijn ze besodemieterd, en dat
soort discussies waren er,

1079
01:37:25,220 --> 01:37:29,260
in de kazernes waren toch...
daar had iedereen moeite mee

1080
01:37:29,290 --> 01:37:32,330
U sprak daar onderling over
of ook met de commandant

1081
01:37:32,330 --> 01:37:36,920
Nee dat was niet met de commandant,
wij wisten wel hoe hij er over

1082
01:37:36,920 --> 01:37:44,350
dacht, want die was eigenlijk de
grootste kwajongen van het eskadron, R.O.

1083
01:37:44,350 --> 01:37:45,280
van Manen

1084
01:37:45,280 --> 01:37:46,070
Waarom

1085
01:37:50,040 --> 01:37:58,160
Ja, er is een verhaal, dat typeert hem,
dat er problemen waren in Soerabaja,

1086
01:37:58,160 --> 01:37:58,982
maar dat hebben jullie waarschijnlijk
al gehord, ja nou dat verhaal.

1087
01:37:59,270 --> 01:38:00,640
Dat geeft ook aan..

1088
01:38:00,640 --> 01:38:01,090
Nou welke bedoelt u precies

1089
01:38:01,090 --> 01:38:04,350
Ik bedoel dat verhaal
dat met die pistool

1090
01:38:04,350 --> 01:38:07,780
Ja ok, maar we hebben
het nog niet gehoord

1091
01:38:09,140 --> 01:38:19,450
Dat was, nou er is altijd rivaliteit tussen de Marine
en de Landmacht en nou ja dat ontplofte eigenlijk

1092
01:38:21,290 --> 01:38:31,110
in Soerabaja in zo'n grote uitgaanscentrum waar
de Marine kwam, en waar wij waren, maar de Marine

1093
01:38:31,110 --> 01:38:37,200
werd ook veel beter betaald dan de Landmacht en dat
was natuurlijk het punt waarop alles z’n oorsprong

1094
01:38:37,200 --> 01:38:47,260
vond... Daar komt op een gegeven moment een
conflict tussen een groepje Huzaren en de politie van

1095
01:38:47,260 --> 01:38:56,100
de Marine, en dat, ja goed, dat explodeert en op
een gegeven moment wordt daar pistool getrokken

1096
01:38:56,100 --> 01:39:03,400
Ja en dan is er één van ons die daar
natuurlijk tegen op moet treden in een

1097
01:39:03,400 --> 01:39:08,870
overtrokken bui, en die gaat ook dreigen,
en nou, dat wordt een groot spektakel.

1098
01:39:08,870 --> 01:39:13,986
En dat wordt weggewerkt, dat wordt in bescherming
genomen, en nadien moet natuurlijk de

1099
01:39:14,030 --> 01:39:18,890
commandant, want de militaire politie was daarbij,
die moet daar verantwoording voor afleggen.

1100
01:39:18,890 --> 01:39:26,670
Dat gaat naar de rechtbank toe, of in ieder geval
naar de militaire, ja soort rechtbank te velde.

1101
01:39:27,260 --> 01:39:30,820
En dan komt hij bij ons en
je krijgt op je lazer van hem.

1102
01:39:30,820 --> 01:39:34,870
Want zo is het gewoon, zo spreekt hij
met je. ‘Ben je besodemieterd jongens.

1103
01:39:34,870 --> 01:39:37,897
Ja ik begrijp dat wel,
maar dat kan helemaal niet.

1104
01:39:37,898 --> 01:39:43,125
Nou ga maar naar de pasar en koop zo’n pistooltje
en dan zal ik het wel in orde maken.’ Nou

1105
01:39:43,126 --> 01:39:51,520
en dan worden ze daarvoor ter verantwoording
geroepen en dan, de man in kwestie en hij.

1106
01:39:51,520 --> 01:39:58,490
En dan gaat hij meteen in aanval en een sensatie
natuurlijk daar, en het kan ook helemaal niet.

1107
01:39:58,490 --> 01:40:00,860
Hij heeft geloof ik een
paar weken daarvoor gekregen

1108
01:40:01,160 --> 01:40:08,160
Maar er is geen grote tuchtzaak, militaire
zaak van gemaakt, want majoor van Manen die

1109
01:40:08,160 --> 01:40:12,940
zegt daar, ‘Hier is het pistool’ en zegt
‘Jongens, als er één van de lummels van de

1110
01:40:12,940 --> 01:40:19,300
militaire politie nou even gekeken had wat het
was had hij gezien dat het een nep pistool is.

1111
01:40:20,280 --> 01:40:22,675
Maar het mag niet en natuurlijk het zijn
klootzakken.’ En zo is het [gegaan]. Maar hij neemt

1112
01:40:22,675 --> 01:40:30,130
meteen, neemt hij, gaat hij in het front staan
voor zijn Huzaren, dat was majoor van Manen

1113
01:40:30,130 --> 01:40:35,600
Dus u bedoelt met, ik weet niet of het zo
is, maar met overdracht van het materieel

1114
01:40:35,600 --> 01:40:40,000
onderling, had u als kameraden zoiets, ‘Dat
vinden we moeilijk om het over te dragen.

1115
01:40:40,000 --> 01:40:40,184
Ja.

1116
01:40:40,184 --> 01:40:44,240
Maar hij bemoeide zich daar wat
ik zojuist vertelde, dat er dingen

1117
01:40:44,240 --> 01:40:49,260
werden verkocht, dat er geld werd
verdiend, officieel wist hij dat niet,

1118
01:40:49,280 --> 01:40:51,485
natuurlijk wist hij dat niet, er is
niemand die hem dat verteld heeft.

1119
01:40:51,485 --> 01:40:55,867
Maar hij was zo gehaaid zelf, dat hij
dat heeft moeten geweten, ik kan hem

1120
01:40:55,867 --> 01:41:00,090
dat nu niet meer vragen maar ik denk
dat hij daarvan op de hoogte is geweest

1121
01:41:00,090 --> 01:41:02,820
En wat verdiende u daar dan mee,
met de verkoop van het materiaal

1122
01:41:02,820 --> 01:41:07,000
Eigenlijk niets, we verdienden er geld
mee maar wij konden met het geld niets.

1123
01:41:07,920 --> 01:41:10,530
Want er was een bepaalde
regeling aanvankelijk dat er één

1124
01:41:10,530 --> 01:41:13,750
op één een bepaald bedrag per
maand naar huis konden sturen.

1125
01:41:13,750 --> 01:41:19,750
Nou als je nou verdient wat verdienden wij daar,
ik dacht dat wij verdienden alles met elkaar,

1126
01:41:19,750 --> 01:41:25,950
omgerekend in Hollandse guldens toen, ik dacht 1
gulden 50, of 1 gulden 60 of zo iets, nou per dag.

1127
01:41:25,950 --> 01:41:29,607
Nou daar zat gevaren geld
in, nou dat is niet zo veel.

1128
01:41:29,607 --> 01:41:35,250
We konden er ook weinig uitgeven
maar het was ook niet zo veel.

1129
01:41:35,780 --> 01:41:43,320
En in die periode konden we geen geld meer
overmaken, dus wat wij verdienden moesten we

1130
01:41:43,320 --> 01:41:47,712
opeten of opdrinken, nou en dat geld wat wij
daarmee verdienden, die groep, want het is

1131
01:41:47,713 --> 01:41:56,650
altijd maar een groep, niet iedereen, die
ging daar lekker van eten, dus gewoon de stad

1132
01:41:56,650 --> 01:42:02,150
in en je ging daar rijsttafelen, en een
borreltje van drinken en een biertje van drinken.

1133
01:42:02,150 --> 01:42:05,110
Zo werd dat opgemaak

1134
01:42:05,610 --> 01:42:07,030
Ik weet niet anders.

1135
01:42:07,390 --> 01:42:13,010
Ik heb wel meegegeten, maar ik ben niet
direct betrokkene want het waren mensen

1136
01:42:13,010 --> 01:42:18,720
van de trein, ik was daar geen onderdeel
van, ik was onderdeel van de pelotons maar

1137
01:42:18,720 --> 01:42:25,773
niet van.. je werd alleen deelgenoot
gemaakt van wat er speelde en dat was het.

1138
01:42:25,773 --> 01:42:27,105
En de groep die dat deed, nou ja
dat doet er niet zo veel doet wie

1139
01:42:27,106 --> 01:42:31,250
dat deed, nou dat doet er niet
zo veel toe wie dat geweest zijn.

1140
01:42:31,280 --> 01:42:39,630
Maar de uiting van een grote moeite
hebben om dat materiaal in te leveren.

1141
01:42:39,630 --> 01:42:45,600
Maar ja, dat is een emotie want het is
erg zinloos, want het is staal en rubber

1142
01:42:46,300 --> 01:42:51,610
Gezien de tijd, nog even over hoe
de terugkeer naar Nederland was.

1143
01:42:54,590 --> 01:42:58,320
Hoe was de thuiskomst en het
wennen aan het burgerleven

1144
01:42:58,320 --> 01:43:04,330
Wij zijn teruggegaan met een prachtig schip,
ik wel, uit Australië de The New Australia.

1145
01:43:04,330 --> 01:43:09,480
Gigantisch, dat was een
weldaad, we hebben ons echt

1146
01:43:09,480 --> 01:43:13,140
helemaal heerlijk gevoeld, we
werden als mensen behandeld.

1147
01:43:14,160 --> 01:43:17,200
Thuis komen was een
gigantische deceptie.

1148
01:43:17,200 --> 01:43:24,943
Of althans, ja in Nederland aankomen:
niets, niets... Het schip kwam in.

1149
01:43:24,944 --> 01:43:27,310
Ik weet wel kwamen we
hier in IJmuiden aan.

1150
01:43:27,310 --> 01:43:33,930
Stonden allemaal M.P.'s stonden er onder, die
hielden de mensen zo veel mogelijk daar weg.

1151
01:43:33,930 --> 01:43:37,360
Ik weet nog wel dat ik van die
blikjes sigaretten, ik rookte in die

1152
01:43:37,360 --> 01:43:43,173
tijd, en je had verder niks, en
mijn vrouw nu, die kende ik niet.

1153
01:43:43,174 --> 01:43:43,706
Ik had tegen haar broer gezegd, Wim zorg
dat ze bij jou in de buurt is want ik heb

1154
01:43:43,706 --> 01:43:53,730
haar wel geschreven maar ik weet niet hoe
ze er echt uitziet dus toen zag ik haar, ik

1155
01:43:53,730 --> 01:43:56,152
denk ik zal die sigaretten even pakken en
die gooi ik.. ‘Nee dat mag niet van die M.P.

1156
01:43:56,152 --> 01:43:59,726
want die pakken alles af’. Ik hoor me nog zeggen:
'Als ie er aan komt spring 'em op z’n harsens

1157
01:43:59,910 --> 01:44:04,700
Hij blijft er af!’. Dus ik gooi die sigaretten
naar haar toe en dat deden ze dan ook niet.

1158
01:44:04,700 --> 01:44:10,870
Maar er was dus een bepaald sfeertje van onaangenaam,
dat was de eerste kennismaking toen in IJmuiden

1159
01:44:10,870 --> 01:44:16,880
En in Amsterdam was het zo, dat we kwamen daar
aan en we kwamen van boord, na heel lang wachten.

1160
01:44:16,880 --> 01:44:20,100
Heel lang wachten dat je
uiteindelijk van boord af kon.

1161
01:44:20,460 --> 01:44:27,020
En we werden zo die grote loods
ingeduwd, en daar stond de bus of bussen,

1162
01:44:27,020 --> 01:44:33,022
en ik ben in die bus geduwd, en de
bagage kwam achterin, en ik was weg.

1163
01:44:34,070 --> 01:44:36,550
Niets verder, niets.

1164
01:44:37,230 --> 01:44:39,580
En ik was ’s avonds om 11 uur of zoiets
is het geweest was ik in Leeuwarden,

1165
01:44:39,580 --> 01:44:45,590
ik was de laatste die uitstapte, we
waren alle mogelijke dorpen afgeweest.

1166
01:44:45,680 --> 01:44:56,230
En de thuiskomst was eigenlijk heel bizar vond
ik. Ja er was natuurlijk wel helemaal versierd.

1167
01:44:56,230 --> 01:44:58,720
Zoals toen in die
tijd al die militairen.

1168
01:44:58,720 --> 01:45:03,910
Ik kreeg een fiets, dat weet ik ook nog wel, ik
had nog nooit een fiets gehad, ik kreeg een fiets

1169
01:45:03,910 --> 01:45:08,800
En er waren allemaal mensen om
me heen, en vriendinnetjes van

1170
01:45:08,800 --> 01:45:12,420
Hockey van vroeger, en ik moest
eigenlijk van niemand iets hebben

1171
01:45:12,420 --> 01:45:14,170
Kreeg u die fiets van uw familie

1172
01:45:14,170 --> 01:45:15,031
Van de familie kreeg ik die ja.

1173
01:45:15,530 --> 01:45:21,840
Een groene fiets weet ik nog wel, ik
zeg nou hartstikke mooi, ik ben naar

1174
01:45:21,840 --> 01:45:27,746
binnen gegaan, thuis in gegaan, het werd
me denk ik allemaal een beetje te veel.

1175
01:45:27,747 --> 01:45:34,866
Het was me allemaal een beetje te veel en misschien
ook wel, ik denk dat een heleboel geraakt zijn.

1176
01:45:34,867 --> 01:45:42,890
Dat je thuiskomt na toch een vrij lange periode,
en dat er dan geen enkele belangstelling is.

1177
01:45:43,940 --> 01:45:49,980
En dat moge blijken ook dat
er dus tien jaar na dato per

1178
01:45:49,980 --> 01:45:56,130
post dus dat die medaille
kregen van oorlog en vrede.

1179
01:45:57,670 --> 01:46:01,000
En nog veel later
duizend gulden geloof ik

1180
01:46:01,000 --> 01:46:03,880
En die heb ik toen geweigerd
en toen heb ik ruzie gehad met

1181
01:46:03,880 --> 01:46:07,350
mijn vrouw dat ik het weigerde,
ik accepteerde het gewoon niet.

1182
01:46:07,350 --> 01:46:11,100
Als ze dan iets willen doen, zullen
ze een ander bedrag moeten uitkeren.

1183
01:46:11,100 --> 01:46:19,770
We hebben in dienst alles met mekaar, heeft ons
zo veel geld gekost, dat kunnen ze niet betalen!

1184
01:46:19,770 --> 01:46:23,650
Maar 1000 gulden,
alsjeblieft, en toen is het

1185
01:46:23,650 --> 01:46:26,590
uiteindelijk naar mijn dochter
gegaan, ik heb één dochter.

1186
01:46:26,740 --> 01:46:28,791
Ik zeg neem jij dat geld
maar ik wil dat absoluut niet

1187
01:46:28,792 --> 01:46:34,030
hebben, ik laat me niet omkopen
of afkopen of wat dan ook.

1188
01:46:34,030 --> 01:46:37,430
misschien ook wel principieel.
Ik vond het allemaal heel naar.

1189
01:46:37,430 --> 01:46:44,760
En als je dan ook nog, dat heb ik
heel naar gevonden, april thuiskomen,

1190
01:46:44,760 --> 01:46:48,416
en nou weet ik niet meer of het
het eind van dat jaar geweest is.

1191
01:46:48,416 --> 01:46:51,810
Ik geloof het wel, dat ik voor het
eind van het jaar een schrijven van de

1192
01:46:51,810 --> 01:46:57,082
gemeente kreeg toen dat ik er ernstig
rekening mee moest houden dat ik in werkelijke

1193
01:46:57,082 --> 01:47:02,600
dienst opgeroepen kon worden, toen was
het als of alles bij mij kapot knapte

1194
01:47:02,600 --> 01:47:06,430
Ik denk alsjeblieft, je ben
net thuis, je bent nét thuis,

1195
01:47:06,430 --> 01:47:11,712
je bent nog aan het vechten om
je baantje terug te krijgen.

1196
01:47:11,712 --> 01:47:14,310
Want dat heet dan ook,
plaats kun je weer innemen.

1197
01:47:14,310 --> 01:47:20,700
Nou dat heeft alleen maar ellende bij mij
gebracht. En dan wordt je alweer opgeroepen.

1198
01:47:20,890 --> 01:47:25,170
Toen ben ik naar de gemeente
geweest, weet ik ook nog.

1199
01:47:25,170 --> 01:47:32,830
Daar ben ik onbehoorlijk geweest om duidelijk te
maken dat zoiets niet kan, en of er meer protesten

1200
01:47:32,830 --> 01:47:36,620
zijn geweest dat weet ik niet maar dat is toen
wel met een half jaar geloof ik uitgesteld.

1201
01:47:36,620 --> 01:47:42,840
Maar wij hebben alles met elkaar, ik denk
127, ik weet het niet precies uit mijn

1202
01:47:42,840 --> 01:47:49,250
hoofd, maar ongeveer 125 of 126 dagen, nog
moeten dienen, waarvan de laatsten dat is

1203
01:47:51,550 --> 01:47:55,230
in 1954, of 1956 geweest, dat weet ik niet
meer, met die problemen in Oost-Europa.

1204
01:47:56,030 --> 01:47:57,460
Toen waren er dingen met Hongarije.

1205
01:47:57,460 --> 01:48:05,210
En toen moesten wij, wij werden opgeroepen, heb ik
in ‘t Vogelenzang gezeten, met dat tank eskadron

1206
01:48:06,210 --> 01:48:11,770
Nou ik vind wel dat dat allemaal
toch vrij heftig geweest is.

1207
01:48:11,770 --> 01:48:17,050
En dat ging dan wel met het omturnen
van pantserwagen naar een tank.

1208
01:48:17,050 --> 01:48:20,240
Die heropleiding zal allemaal
wel waar zijn, maar je werd toch

1209
01:48:20,240 --> 01:48:26,020
weer uit je maatschappelijke
gebeuren weggehaald, daar naar toe.

1210
01:48:26,020 --> 01:48:30,505
En dan nog eens een keertje,
gezien het negeren van je.

1211
01:48:30,506 --> 01:48:36,340
Ik heb altijd het gevoel gehad dat
de militairen uit Indië genegeerd is.

1212
01:48:36,510 --> 01:48:40,000
Ik zal heel duidelijk, Ik wil daar
niet verder over want het stuit

1213
01:48:40,000 --> 01:48:44,890
tegen m’n borst, en ik heb toevallig
een speech moeten houden vrijdag

1214
01:48:44,890 --> 01:48:48,646
daar ook geef ik dat ook aan,
want dat gezeur moet eens ophouden.

1215
01:48:48,646 --> 01:48:50,222
En nu zit ik te zeuren.

1216
01:48:50,223 --> 01:48:55,460
Maar ik denk dat ik nu even moet vertellen hoe
ik het gevoeld heb maar ik wel die restrictie

1217
01:48:55,460 --> 01:48:59,650
maken dat het mijn de gevoelens van dit moment
zijn helemaal, want dat moet eens ophouden..

1218
01:48:59,650 --> 01:49:06,730
Maar op dat moment was het wel zo dat je dus
als je voor jezelf met respect en inspanning

1219
01:49:06,730 --> 01:49:13,195
heel veel gedaan hebt, wat dat dan ook is,
maar een stuk van toch je jeugd opgeofferd heb.

1220
01:49:13,196 --> 01:49:14,838
Sorry.

1221
01:49:14,838 --> 01:49:26,159
[Vergnes wordt emotioneel]. Maar
dat kan niet in mijn beleving,

1222
01:49:26,160 --> 01:49:33,224
nou en dat is gebeurd, oké
dan is het ook over verder.

1223
01:49:39,520 --> 01:49:40,070
Sorry hoor.

1224
01:49:40,070 --> 01:49:40,947
[nog steeds beetje emotioneel, waarvoor
hij zich verontschuldigt] Maar oké,

1225
01:49:40,948 --> 01:49:46,240
we hebben het gehad en er is heel veel
gebeurd nu in de verbetering daarvan.

1226
01:49:46,241 --> 01:49:51,360
Ik bedoel, het is aanvankelijk toch
geweest dat je afgeschilderd werd als

1227
01:49:51,360 --> 01:49:54,205
een stelletje ordinaire bandieten
die weet ik wat uitgevreten hebben.

1228
01:49:54,205 --> 01:50:00,900
Nou ik heb het nooit meegemaakt,
buiten dat geval van wat ik zeg,

1229
01:50:00,900 --> 01:50:04,150
van Elfring dan, en daar is nog
een heel duidelijke reden voor

1230
01:50:04,150 --> 01:50:05,600
Ik heb het nooit meegemaakt.

1231
01:50:05,600 --> 01:50:11,720
Er is altijd in mijn beleving met respect
voor de ander, is er opgetreden en

1232
01:50:11,720 --> 01:50:19,780
zijn er geen dingen gebeurd die niet
door de beugel kunnen, of waar ik nu, me

1233
01:50:19,780 --> 01:50:23,150
voor zou moeten schamen of wat dan ook,
en geen van die jongens wat ik weet.

1234
01:50:23,150 --> 01:50:26,932
En dat geldt niet voor ons, dat
geldt net zo goed voor het 41ste

1235
01:50:26,933 --> 01:50:31,740
en voor het 42ste en voor al
die anderen die er geweest zijn.

1236
01:50:31,740 --> 01:50:36,120
Ik vind dat dus, wat er in
de pers gebeurd is afgelopen

1237
01:50:36,120 --> 01:50:44,990
jaren, wat er over geschreven
is, nou ik, dat heeft, ja.

1238
01:50:46,510 --> 01:50:46,760
[emotioneel

1239
01:50:46,760 --> 01:50:48,610
Wat raakt u daar in het meest

1240
01:50:48,610 --> 01:50:51,950
Nou ik vind het niet juist.

1241
01:50:51,950 --> 01:51:00,920
Als iemand dus dingen uit een totaal, als
ze daar dingen uit halen, die gebeurd zijn..

1242
01:51:01,380 --> 01:51:03,880
Dat valt niet te ontkennen.

1243
01:51:03,900 --> 01:51:17,110
Maar als een incident, of twee of drie incidenten,
als die dus de beeldvorming moet worden van een

1244
01:51:17,110 --> 01:51:24,230
totale actie of een totaal verblijf van mensen die
daar gedwongen naartoe zijn gegaan, die daar geweest

1245
01:51:24,230 --> 01:51:31,610
zijn en die dus vind ik, zeg ik heel duidelijk nog
een keer, met respect en fatsoen daar binnen de

1246
01:51:31,610 --> 01:51:38,040
mogelijkheden die er zijn, met beperkte middelen,
dat wil ik ook nog heel duidelijk zeggen, met

1247
01:51:38,040 --> 01:51:46,370
beperkte middelen, in alle opzichten: verzorging,
bewapening en alles, dat is zeer beperkt geweest.

1248
01:51:46,370 --> 01:51:48,870
Altijd l'improviste moeten werken.

1249
01:51:48,920 --> 01:51:56,770
En als je dan daarna dit soort dingen leest,
dat vind ik, dat doet pijn, want het is niet zo.

1250
01:51:57,210 --> 01:52:03,840
Ik zeg natuurlijk dat wat ze precies aangeven, is
zo, maar alsjeblieft vertel het dan op een wijze..

1251
01:52:05,170 --> 01:52:09,715
Niet verdoezelen. Je moet dingen niet
verdoezelen. Ik ben de laatste die dat zegt.

1252
01:52:09,716 --> 01:52:19,460
Maar ik vind het zo subjectief,
zo onbehoorlijk om mensen die trap

1253
01:52:19,460 --> 01:52:23,236
na te geven, die toch al niet
geaccepteerd zijn door de overheid.

1254
01:52:23,510 --> 01:52:27,210
De overheid heeft altijd gedaan
alsof wij het gedaan hebben.

1255
01:52:27,210 --> 01:52:31,740
Zij hebben ons er naartoe gestuurd, zij
hebben toch dat verkeerd gedaan. Niet wij.

1256
01:52:31,740 --> 01:52:35,820
Wij hebben bevelen opgevolgd
en niet ‘beveel is

1257
01:52:35,920 --> 01:52:38,010
beveel’ zoals de Duitsers
want zo slaafs zijn we niet.

1258
01:52:38,010 --> 01:52:40,584
Maar toch, je hebt het gedaan,
je bent er naartoe gegaan,

1259
01:52:40,584 --> 01:52:44,510
je hebt je opgeofferd ervoor,
met alle risico’s van dien.

1260
01:52:44,810 --> 01:52:52,750
En dan denk ik waar is het respect
van die zogenaamde jongens die

1261
01:52:52,750 --> 01:52:56,900
dan de mogelijkheid hebben zich te
uiten via de pers, of via de tv.

1262
01:52:56,900 --> 01:53:00,209
Ja ik zeg het misschien een beetje
heel naar maar ik meen het echt

1263
01:53:00,880 --> 01:53:04,510
Ik meen het echt, ik meen het

1264
01:53:04,630 --> 01:53:05,920
Wat vind u van de houding.

1265
01:53:05,920 --> 01:53:18,919
Toen u terug kwam uit Indië, kwam
u aan in Nederland, was er toen

1266
01:53:18,920 --> 01:53:23,840
enige hulp bij het zoeken van werk,
of een opleiding, hoe ging dat toen

1267
01:53:24,510 --> 01:53:27,470
Ik heb het niet ervaren, nee.

1268
01:53:27,470 --> 01:53:35,290
Ik had een job, dat was na school, wat ik
vertelde, in die winkel mocht ik verkoper zijn.

1269
01:53:35,560 --> 01:53:36,744
Die plaats was ingenomen.

1270
01:53:36,745 --> 01:53:42,310
Toen heb ik heel veel moeten doen om daar toch
weer een plekje te krijgen, dat was niet van harte.

1271
01:53:42,310 --> 01:53:46,830
Dat kon eigenlijk niet.
Hele vervelende tijd geweest.

1272
01:53:46,940 --> 01:53:55,700
Dus ik ben toen, ook al gezien de situatie met
mijn, toen, vriendin, die hier woonde in Santpoort,

1273
01:53:55,790 --> 01:53:59,680
ik wilde toch omdat ik hele andere ideeën had
over textiel en wat ik zou willen gaan doen

1274
01:53:59,680 --> 01:54:03,190
In Leeuwarden was het toch voor mij
toch niks. Dus ik wilde hier naar toe.

1275
01:54:03,190 --> 01:54:08,690
En daar ben ik erg mee bezig geweest, om
hier te komen. Het was toen de Korea tijd.

1276
01:54:09,660 --> 01:54:14,500
Als we nu over crisis spreken, dat was net
zoiets hoor. En daar was bijna niet aan te komen.

1277
01:54:14,500 --> 01:54:18,370
[aan werk] Elke sollicitatie moest
je ongeveer een examen afleggen.

1278
01:54:18,830 --> 01:54:22,650
Uiteindelijk, om en lang verhaal
kort te maken ben ik terecht

1279
01:54:23,150 --> 01:54:27,350
gekomen bij House of Engeland,
werd ik chef van een afdeling.

1280
01:54:27,350 --> 01:54:33,724
Heb ik maar een jaar volgehouden, heb ik
ontslag genomen, dat was onbehoorlijk allemaal.

1281
01:54:33,725 --> 01:54:36,449
Toen ben ik naar Nieuw Engeland
gegaan, was een stapje hoger.

1282
01:54:36,450 --> 01:54:39,170
Was een soort Bonneterie,
op het Koningsplein.

1283
01:54:39,170 --> 01:54:43,204
Ik woonde toen op kamers heette
dat, een jaar in Amsterdam geweest,

1284
01:54:43,204 --> 01:54:49,010
want ik wilde Amsterdam leren kennen
als ‘boertje van buuten’. En dus

1285
01:54:49,010 --> 01:54:52,862
fietste ik iedere dag, of iedere avond
en op zondag door die stad heen.

1286
01:54:52,863 --> 01:54:57,500
Dat heb ik een jaar, of anderhalf jaar gedaan.
Toen ben ik in Santpoort komen wonen, op kamers

1287
01:54:57,970 --> 01:55:04,700
Maar ja dan komt het moment ook dat je
aan wat verder denkt dan alleen maar een

1288
01:55:04,700 --> 01:55:09,100
vriendinnetje hebben en na zo veel jaar,
dan spreek ik nu over een jaar of vijf, zes.

1289
01:55:10,210 --> 01:55:14,936
En dan zoek je woonruimte. Toen viel
ik toch tussen de wal en het schip.

1290
01:55:15,080 --> 01:55:18,550
En dan komen we op een gegeven moment
bij, van is er wel hulp, is er niet hulp.

1291
01:55:18,550 --> 01:55:20,640
Dat papiertje van Prins
Bernard, had ik ook.

1292
01:55:20,640 --> 01:55:26,500
Ik ben elke ochtend ging ik hier in gemeente
Velzen, naar het woningbureau om me in

1293
01:55:26,500 --> 01:55:29,400
te laten schrijven, om me ín te laten
schrijven, dus als woningrechthebbende hier.

1294
01:55:29,400 --> 01:55:37,430
Ik ben bij de burgermeester geweest, na een jaar
ongeveer, of ruim een jaar, meneer Kwint was dat.

1295
01:55:37,430 --> 01:55:41,870
Ik zei, meneer Kwint, ‘Ik wil
hier toch graag woningrecht hebben,

1296
01:55:41,870 --> 01:55:44,710
sowieso, en ik heb in Indië gezeten’,
‘Heb ik niks mee te maken’ zei hij

1297
01:55:44,710 --> 01:55:47,459
toen, ‘interesseert mij helemaal
niet’. Waren zijn letterlijke woorden.

1298
01:55:47,460 --> 01:55:53,460
Ik zei ‘o’. Toen heb ik Prins
Bernard, althans ik heb op die brief

1299
01:55:53,460 --> 01:55:59,310
gereageerd, ik zeg ‘Ik heb ooit een
prachtig papiertje gehad, ik vraag geen

1300
01:55:59,310 --> 01:56:05,810
huis van u, ik vraag alleen maar om
op de lijst te komen staan, onderaan.

1301
01:56:06,170 --> 01:56:13,390
Nou die minimale eis, hoop ik dat ik met hulp van
iemand van u, dat het gerealiseerd kon worden.

1302
01:56:13,390 --> 01:56:16,240
Want wat stond er op dat briefje

1303
01:56:16,240 --> 01:56:21,007
Nou ik heb het boven nog liggen, maar in ieder
geval het eindigde met daar waar het redelijke

1304
01:56:21,470 --> 01:56:28,490
wensen betreft, kunt u ten alle tijden op
mijn hulp rekenen.’ Dat was de afsluitende zin.

1305
01:56:28,490 --> 01:56:31,780
Daarboven stond ongeveer
dat we zulke goede jongens

1306
01:56:31,780 --> 01:56:33,121
geweest waren en bedankt
voor het Nederlandse volk.

1307
01:56:33,121 --> 01:56:39,450
Dat soort onzin allemaal. Maar dat laatste zinnetje
ging het mij om, en daar deed ik een beroep op.

1308
01:56:40,670 --> 01:56:47,240
En toen kreeg ik een oproep van de
burgermeester. Dat ik daar moest komen.

1309
01:56:47,830 --> 01:56:55,160
Het enige wat hij mij toe kon voegen was ‘Als
u denkt dat u mij voor kunt schrijven wie wel

1310
01:56:55,160 --> 01:56:59,850
of niet in de gemeente Velzen recht heeft op
een woning, bent u aan het verkeerde adres.

1311
01:56:59,850 --> 01:57:03,530
En ook Prins Bernard
bepaalt voor mij dat niet.

1312
01:57:04,710 --> 01:57:10,498
Ik zei ‘En’, ik zeg ‘En als ik nu, ik
werk in Amsterdam, dat is het bezwaar,

1313
01:57:10,498 --> 01:57:18,785
ik mag toch ergens een beroep op doen,
want wat is het alternatief dan.

1314
01:57:18,786 --> 01:57:19,653
Toen zei hij ‘Dan gaat u gewoon terug
naar Leeuwarden, daar komt u toch vandaan?

1315
01:57:19,654 --> 01:57:24,930
Dan gaat u daar terug en dan gaat u toch gewoon
op en neer reizen.’ Ik weet nog wat ik tegen hem

1316
01:57:24,930 --> 01:57:30,540
gezegd heb toen, ik zeg, 'Ik heb nog een broertje,
ik zeg, die is op dit moment veertien, maar

1317
01:57:30,540 --> 01:57:37,790
die is verstandiger dan wat u doet, door mij dit
soort onzin te vertellen...’ Ik ben weggegaan.

1318
01:57:37,790 --> 01:57:41,260
En toen ben ik via hier de
gemeente, dat was iemand,

1319
01:57:41,260 --> 01:57:46,400
toevallig, die kwam van buiten
en die had een woning gekregen.

1320
01:57:46,400 --> 01:57:48,788
Toen ben ik gaan onderzoeken,
dat kan ik redelijk goed.

1321
01:57:48,789 --> 01:57:54,189
En toen wist ik welke gemeentelijke ambtenaar
daarvoor gezorgd had. Die heb ik opgezocht ’s avonds.

1322
01:57:54,190 --> 01:57:58,560
Heb ik mijn kaartje gegeven
en ik heb de naam van die

1323
01:57:58,560 --> 01:58:03,700
persoon waar het om ging
heb ik er achter op gezet.

1324
01:58:03,700 --> 01:58:03,850
Ik zeg: ‘Die ken jij hè?’

1325
01:58:03,850 --> 01:58:04,901
‘Ja die ken ik.’ zegt hij.

1326
01:58:04,902 --> 01:58:07,300
Ik zei: ‘Ik loop nu ongeveer
vier jaar hier in de gemeente te

1327
01:58:07,300 --> 01:58:11,600
zoeken voor, en ik wil graag
in de gemeente recht hebben op.

1328
01:58:11,970 --> 01:58:16,020
U zorgt ervoor dat ik in
deze gemeente kom te wonen.

1329
01:58:16,020 --> 01:58:22,470
Er worden nu flats gebouwd,
Santpoort Zuid bovenste etage.

1330
01:58:22,470 --> 01:58:26,630
Daar kom ik te wonen,
zorgt u ervoor.’ En ik had

1331
01:58:26,630 --> 01:58:31,280
tien dagen later, had ik
dus een... Tien dagen later.

1332
01:58:31,280 --> 01:58:38,610
Ik heb daar gewoond, boven, bovenste etage. Zo ben
ik hier gekomen. Dus over hulp gesproken, no way.

1333
01:58:38,610 --> 01:58:44,230
Van niemand. En ja
uiteindelijk kom je dan toch.

1334
01:58:45,020 --> 01:58:47,590
Ik kon hier niet kopen, hier ook,
dit heb ik uiteindelijk kunnen

1335
01:58:47,590 --> 01:58:50,930
kopen maar, er zijn heel veel
hobbels en heel veel dingen.

1336
01:58:50,930 --> 01:58:54,350
Dus ik heb er nooit iets van
gemerkt dat ik, in die tijd,

1337
01:58:54,350 --> 01:59:00,500
ik spreek over ’57 of zoiets,
’56, ’55, in die jaren

1338
01:59:02,300 --> 01:59:06,210
En ik ben uiteindelijk, ben ik dus in
de textielfabriek terecht gekomen, daar

1339
01:59:06,210 --> 01:59:10,950
werd ik gevraagd of ik een collectie
wilde maken, had ik nog nooit gedaan.

1340
01:59:11,880 --> 01:59:13,590
En dat is allemaal goed gegaan.

1341
01:59:15,260 --> 01:59:21,874
Daarna is dus die, is het voor mij later
door de werkzaamheden die ik had, wat ik

1342
01:59:21,874 --> 01:59:27,310
al gezegd heb, veel weg, heb ik niet het
contact met het 43ste, zo intensief gehad.

1343
01:59:27,310 --> 01:59:31,200
Ik heb het natuurlijk meebeleefd,
ik heb er van genoten, ik ben op de

1344
01:59:31,200 --> 01:59:36,550
reünies geweest en verder, ik heb
geprobeerd ze financieel te ondersteunen,

1345
01:59:36,550 --> 01:59:42,770
omdat ik lijfelijk niet veel kon
doen, maar dat is dus later gebeurd.

1346
01:59:42,770 --> 01:59:48,650
En ik heb in die tijd wel gemerkt, maar dat
is redelijk laat geworden, waar ik even

1347
01:59:48,650 --> 01:59:53,950
over sprak zojuist ook, dat er dus meer
aandacht aan de veteraan is geschonken.

1348
01:59:53,950 --> 02:00:00,300
Maar dat is in mijn beleving
toch, nou, ik denk vanaf

1349
02:00:00,300 --> 02:00:05,019
ergens ’90 of zoiets,
rondom die, voor mijn gevoel

1350
02:00:05,020 --> 02:00:08,080
Ik weet het niet precies, ik heb er ook
niet naar gekeken maar gevoelsmatig

1351
02:00:08,080 --> 02:00:17,190
zeg ik jaren ’90, begin ’90 is er een
beetje meer aandacht voor gekomen en ik

1352
02:00:17,190 --> 02:00:22,440
zeg ook, ik wil heel nadrukkelijk stellen
dat mijn gevoel is niet rancuneus.

1353
02:00:22,440 --> 02:00:29,533
Daar word je niet wijs van, helemaal niet, je hebt
het en je hebt gevoelens die moet je op een gegeven

1354
02:00:29,670 --> 02:00:34,310
moment kunnen beheersen, dat lukte me net niet
helemaal, maar over het algemeen lukt me dat wel.

1355
02:00:34,790 --> 02:00:38,950
En dan moet je toch weer creatief
mee gaan denken en respect hebben

1356
02:00:38,950 --> 02:00:43,280
voor de grote groep mensen die
het nu wel heel goed voor je doen.

1357
02:00:43,280 --> 02:00:48,660
En dan stoort het mij dat ik in dat
blad, hoe heet dat ding ook alweer

1358
02:00:48,660 --> 02:00:49,350
Checkpoint

1359
02:00:49,550 --> 02:00:53,840
Checkpoint, daar wordt
zoveel gezeurd, wordt daarin.

1360
02:00:54,150 --> 02:01:01,680
En dan, het is allemaal wel waar, maar je kan
niet 50 jaar na dato zeuren over die dingen

1361
02:01:01,680 --> 02:01:06,310
Je mag wel praten over dat je misschien het
gevoel hebt dat er niet voldoende gedaan wordt,

1362
02:01:06,460 --> 02:01:10,986
dat er iets meer gedaan [had kunnen worden]
op grond van wat voor onderbouwing dan ook.

1363
02:01:10,986 --> 02:01:14,840
Maar je kunt niet door blijven zeuren
over dat moment van toen. Dat is geweest.

1364
02:01:16,490 --> 02:01:19,300
Ik vind dus dat daar
veel gedaan wordt.

1365
02:01:19,300 --> 02:01:24,058
Als ik nu zie, de veteranendag bijvoorbeeld
die daar dus nu in Den Haag is.

1366
02:01:25,070 --> 02:01:28,220
Dan heb ik daarbij altijd het gevoel
gehad van het begin af aan, dat er een

1367
02:01:28,220 --> 02:01:33,660
groep mensen achter zit die net als
iedereen veel fouten maakt, en waarom niet.

1368
02:01:33,660 --> 02:01:40,890
Maar dat er toch wel heel veel power achter
zit en heel veel van, laat ons nou eens een

1369
02:01:41,060 --> 02:01:46,409
keertje proberen die tekortkomingen van toen
weg te werken en nu aan te geven hoe het ook

1370
02:01:46,410 --> 02:01:50,290
kan en ik vind dat er heel veel geld en
energie in wordt gestoken, er wordt op alle

1371
02:01:50,290 --> 02:01:56,430
mogelijke manieren, wordt er aan je gedacht
en voor je gezorgd en je naar de zin gemaakt.

1372
02:01:57,920 --> 02:02:01,060
Dus wat dat betreft vind
ik dat er de afgelopen jaren

1373
02:02:01,060 --> 02:02:03,960
heel veel gebeurd is ten
gerieve van die veteraan

1374
02:02:04,010 --> 02:02:07,130
Wat had u in de beginjaren
verwacht van de overheid

1375
02:02:07,180 --> 02:02:10,220
Nou, ik had er niet
zo veel van verwacht.

1376
02:02:10,220 --> 02:02:13,710
Ik moet heel eerlijk zeggen, daar ben
ik geloof ik toch wel realistisch genoeg

1377
02:02:13,710 --> 02:02:19,320
in, je moet in je leven zelf de dingen
verzorgen, dat zal altijd zo blijven ook.

1378
02:02:19,320 --> 02:02:20,750
Dus ik verwacht niets van de overheid.

1379
02:02:20,750 --> 02:02:25,650
Ik denk dat de overheid, het negatieve
beeld wat wij veteranen van de overheid

1380
02:02:25,650 --> 02:02:30,299
hebben dat is door een grote tekortkoming
au moment suprême dat wij terugkwamen.

1381
02:02:30,300 --> 02:02:35,110
Ze hadden ons het gevoel moeten geven,
Jongens, sorry dat het dus niet gegaan is

1382
02:02:35,111 --> 02:02:42,600
zoals wij hadden gepland, maar helaas, er
waren...' en een beetje uitleg geven aan.

1383
02:02:42,600 --> 02:02:46,990
Maar in ieder geval het gevoel geven, want
dat kan heel goed namelijk, naar die grote

1384
02:02:46,990 --> 02:02:51,748
groep kerels, er liggen nu toch 6,5 duizend
liggen daar onder de kruisen [gesneuvelden].

1385
02:02:51,748 --> 02:02:57,030
Er wordt wel eens, ik zeg niet dat alles
vergeten wordt, maar het is wel een getal.

1386
02:02:57,030 --> 02:03:01,320
En in die vergissing
zit het opgesloten

1387
02:03:01,570 --> 02:03:05,860
En dan vind ik dus, dan moet je
verantwoording, ook al was jij

1388
02:03:05,860 --> 02:03:09,810
niet die regering van toen, je
neemt die verantwoording over.

1389
02:03:09,810 --> 02:03:13,300
Zo werkt het namelijk. En
dat heb ik niet gemerkt.

1390
02:03:13,300 --> 02:03:17,930
En ik denk dat daar de frustratie
vandaan komt, van de veteraan.

1391
02:03:18,190 --> 02:03:23,510
Dat moment, dat je terugkomt, en dat je het
gevoel hebt van, heerlijk, ik ga weer naar huis.

1392
02:03:23,510 --> 02:03:27,160
En dan is het niet zo belangrijk
of er nog wel een muzikant staat

1393
02:03:27,160 --> 02:03:30,529
of geen muzikant staat, maar nu
wordt het wel anders geregeld.

1394
02:03:30,530 --> 02:03:34,250
En dat neem ik ze niet kwalijk,
gelukkig, ik juich dat toe.

1395
02:03:34,250 --> 02:03:39,480
En wij hebben in onze beleving met
het 43ste bve, waar we inmiddels dan

1396
02:03:39,480 --> 02:03:43,996
het zesde peloton van zijn, beleven
wij die dingen heel intensief mee.

1397
02:03:43,997 --> 02:03:48,890
Daar hebben wij heel groot contact
mee en ik was nog in de erehaag

1398
02:03:48,890 --> 02:03:55,500
toen die jongen van, hoe heet
hij, Groen, is gesneuveld daar.

1399
02:03:55,500 --> 02:03:59,050
Waren wij bij uitgenodigd dus hebben
we allemaal heel erg meegemaakt

1400
02:03:59,680 --> 02:04:03,120
En ik vind niet anders, dat ze
kunnen niet genoeg doen naar

1401
02:04:03,120 --> 02:04:07,113
die knapen en naar die uitzendingen
toe om dat goed te maken.

1402
02:04:07,113 --> 02:04:12,230
En dan moet je niet leuteren over,
bij ons was er geen kerel in Indië, nu

1403
02:04:12,230 --> 02:04:16,490
gaat iedereen er naar toe, en bij ons
stonden ze niet met muziekcorpsen op.

1404
02:04:16,660 --> 02:04:21,490
Het is wel zo maar er zit zestig jaar
tussen. Dus dat is het criterium.

1405
02:04:21,490 --> 02:04:28,660
Niet op basis waarvan ik daar dus problemen
mee heb. Dat ligt in 1951 toen ik terug kwam

1406
02:04:29,120 --> 02:04:33,240
Wanneer is de overheid en waarmee,
is er een verandering gekomen

1407
02:04:34,540 --> 02:04:40,130
Nou ‘ergens mee’... Nou ik vind
niet dat er zo veel gebeurd

1408
02:04:40,130 --> 02:04:44,030
is op basis waarvan wij
privileges hebben als veteraan.

1409
02:04:44,030 --> 02:04:49,327
Die ken ik niet. Nee. Nou kijk, ik bedoel, ik heb
een veteranenpas, so what, wat doe ik er mee?

1410
02:04:49,620 --> 02:04:56,240
Ik weet niet eens of we daar ergens profit
mee hebben, ik ken het niet. Ik weet het niet.

1411
02:04:56,240 --> 02:05:01,540
Nou je krijgt een keer per jaar geloof
ik als je dat wilt, een vrij vervoertje

1412
02:05:01,540 --> 02:05:08,040
Of als je ergens naartoe gaat,
naar Roermond of naar Den Haag maar

1413
02:05:08,040 --> 02:05:13,970
verder heb ik niet het gevoel dat
wij die duizend gulden hebben gehad

1414
02:05:15,260 --> 02:05:17,510
Wanneer was dat, die duizend gulden

1415
02:05:17,510 --> 02:05:24,370
Oe, ik denk dat dat geweest
is, tsjonge, ’98 ofzo.

1416
02:05:24,370 --> 02:05:28,080
Ik kan er ook naast zitten
hoor, dat het ’97, of ’99 was,

1417
02:05:28,080 --> 02:05:30,905
dat weet ik eigenlijk niet,
maar ergens om die tijd denk ik.

1418
02:05:30,905 --> 02:05:33,160
Nee, er is veel aan vooraf gegaan.

1419
02:05:33,160 --> 02:05:38,420
Zijn er nog mensen die op basis van een
onzinverhaal het niet gekregen hebben.

1420
02:05:38,420 --> 02:05:46,050
Dat was ook belachelijk gewoon. Maar goed. Maar
van mij hoeft die overheid ook niks te doen.

1421
02:05:46,250 --> 02:05:48,150
Nee, waarom

1422
02:05:48,510 --> 02:05:53,340
Is het dan meer een pleister op de wonden dat ze
later iets zijn gaan doen of was het ook wel..

1423
02:05:53,340 --> 02:05:57,340
Ja ik denk dat het meer voor misschien
voor de goeden onder die groep

1424
02:05:57,590 --> 02:06:00,920
die het klaar hebben gespeeld...,
om hun gevoel te sussen en het

1425
02:06:00,920 --> 02:06:04,290
vervelende opborrelende gevoel dat
het niet helemaal goed gegaan is

1426
02:06:04,290 --> 02:06:07,400
En dat ze dan denken, van dat
hebben we nu dan afgekocht.

1427
02:06:07,400 --> 02:06:12,030
Ja wat klinkt dat onaangenaam, maar
ik heb er geen verklaring voor.

1428
02:06:12,030 --> 02:06:16,800
Waar komt duizend gulden vandaan?
Ik heb nooit een berekening gezien.

1429
02:06:17,730 --> 02:06:25,071
Nee toch, nou, dan is het een fooi
voor mij. Dus het slaat nergens op.

1430
02:06:25,072 --> 02:06:29,330
Ik zou me kunnen voorstellen dat je zegt,
op basis van een aantal maanden wel,

1431
02:06:29,760 --> 02:06:37,362
een aantal maanden niet en dat er bepaalde
calculatie of berekening of hoe wil

1432
02:06:37,363 --> 02:06:41,630
je het noemen achter zit, op basis waarvan
ze op die duizend gulden zijn gekomen.

1433
02:06:41,630 --> 02:06:45,280
Maar het hoeft van mij allemaal
niet. Ze hadden het mogen houden ook.

1434
02:06:46,190 --> 02:06:52,970
Dat is, zoiets is dan gebeurd, en nogmaals met
nadruk, ik lig er helemaal niet wakker van.

1435
02:06:52,970 --> 02:06:58,810
We spreken er nu over, we halen het
eventjes terug op dat moment, was het

1436
02:06:58,870 --> 02:07:03,040
onbeschaafd, respectloos zoals de
overheid zich naar ons heeft opgesteld

1437
02:07:03,040 --> 02:07:08,020
En daar neem ik geen woord van terug
wat ik zeg. Zo heb ik het ervaren.

1438
02:07:08,020 --> 02:07:14,090
Ik zou iedereen anders die dichter
bij mij zou staan, die ik aan kan

1439
02:07:14,090 --> 02:07:16,640
pakken omdat hij mij respectloos
behandelt, die zou ik aangepakt hebben.

1440
02:07:16,640 --> 02:07:19,050
Maar ja je kan dat niet met overheid,
wie is het. Maar respectloos

1441
02:07:19,050 --> 02:07:25,670
Maar u heeft nooit het gevoel gehad, toen ook
niet, van ik wil iets ondernemen daartegen of iets

1442
02:07:25,670 --> 02:07:36,110
Nee dat, overheid is een log apparaat, en je kunt
nooit iemand bij z’n kladden pakken, nooit iemand.

1443
02:07:36,160 --> 02:07:42,770
Ik heb, de vorige staatssecretaris van
Defensie. Hoe heette de goede man met die snor

1444
02:07:42,770 --> 02:07:47,220
Bedoelt u Relis ter Beek, of nee later

1445
02:07:47,220 --> 02:07:51,890
Nee die was minister hè. Nee
de vorige voor deze minister die

1446
02:07:51,890 --> 02:07:57,070
we nu hebben en z’n.. nou ik
kom er misschien straks nog op.

1447
02:07:57,070 --> 02:07:59,880
Maar die schreef een
artikel in Checkpoint

1448
02:08:00,270 --> 02:08:01,009
En ik voelde me op een of
andere manier aangesproken.

1449
02:08:01,010 --> 02:08:06,356
En ik zit zo in mekaar en ik ben gelukkig
nog wel in staat om een stukje te schrijven.

1450
02:08:06,357 --> 02:08:09,429
Ik heb op een fatsoenlijke manier
heb ik een onderbouwd antwoord

1451
02:08:09,430 --> 02:08:13,642
gegeven, ik heb gezegd ‘Volgens mij
is het zo, u bent voorbijgegaan

1452
02:08:13,642 --> 02:08:22,140
daar aan en daar aan.’ Ik heb niet
eens een ontvangst van de brief gehad.

1453
02:08:23,990 --> 02:08:29,930
Op het moment, dat is dan misschien aanmatigend
van mij als ik dit zeg, misschien als je

1454
02:08:29,930 --> 02:08:35,520
iets naar hen toe zegt, waar ze eigenlijk wat
moeite mee hebben, dan moet dat weg zijn.

1455
02:08:35,520 --> 02:08:40,830
Dus ik geloof daar helemaal niet in. Ik geloof
daar helemaal niet in. Ik vind namelijk.

1456
02:08:40,830 --> 02:08:44,913
Ik beschouw mezelf als een
fatsoenlijk mens gewoon.

1457
02:08:44,914 --> 02:08:49,810
Ik ben er niet op uit om iemand een
voetje te lichten. Helemaal niet.

1458
02:08:49,810 --> 02:08:53,209
Ik vind alleen dat je dingen moet kunnen zeggen
die gebeuren. Ten nadele of ten voordele van je.

1459
02:08:53,210 --> 02:08:53,770
Doet er niet toe.

1460
02:08:53,770 --> 02:09:03,850
Maar als je niet meer in de gelegenheid gesteld
wordt om dat te doen dan wordt het heel moeilijk

1461
02:09:04,260 --> 02:09:09,170
En dan ben ik in dat opzicht zo iemand
die zegt ‘Ga alsjeblieft jongens,

1462
02:09:09,170 --> 02:09:12,410
toe’. Er moet een gesprek over
gevoerd kunnen worden, en dat doen wij

1463
02:09:12,410 --> 02:09:17,086
gelukkig in het 43ste in de relatie
met het regiment bijvoorbeeld.

1464
02:09:17,086 --> 02:09:22,060
Wij hebben de beste contacten en
wij willen ook overal aan mee doen.

1465
02:09:22,850 --> 02:09:28,120
Als er ergens, als we iets kunnen doen,
en ook, onder de jongens ook, zijn

1466
02:09:28,320 --> 02:09:31,236
dan, die kunnen niet naar de reünie
komen strakjes, we zorgen op de een of

1467
02:09:31,237 --> 02:09:36,556
andere manier, links of rechts, hoe dan
ook, maar ze komen er, daar zorg ik voor.

1468
02:09:36,556 --> 02:09:39,200
En ik vind dat je dat aan
elkaar verplicht bent.

1469
02:09:39,200 --> 02:09:45,060
Maar niet alleen dat eskadronnetje van
ons, daarbuiten is ook nog een wereld.

1470
02:09:45,110 --> 02:09:49,070
En daarin ligt een stukje verantwoordelijkheid
naar elkaar toe op bepaalde momenten.

1471
02:09:49,070 --> 02:09:51,561
En dat is, maar dat is
bijvoorbeeld de maatschappij en

1472
02:09:51,562 --> 02:09:53,280
dan wordt het een heel lang
verhaal, dat wil ik niet doen.

1473
02:09:53,280 --> 02:09:57,690
Maar we hebben het nu over
defensie en die doet het ook niet.

1474
02:09:57,690 --> 02:10:00,430
Ik denk dat er voldoende
redelijk denkende mensen zijn

1475
02:10:00,430 --> 02:10:04,400
die constructief mee zouden
kunnen werken aan iets anders

1476
02:10:04,400 --> 02:10:09,260
En als wij bijvoorbeeld achterhaald
hebben, ik pak misschien

1477
02:10:09,260 --> 02:10:12,270
de verkeerde volgorde maar
sta me dat maar even toe.

1478
02:10:12,270 --> 02:10:16,270
Dat er dus familieleden waren van
jongens die achtergebleven zijn in

1479
02:10:16,270 --> 02:10:21,720
Indië van ons, en je komt daar achter
wat de nalatigheden zijn geweest

1480
02:10:21,720 --> 02:10:25,720
van de overheid, daar moet je niet
meer boos om worden, dat constateer je.

1481
02:10:25,920 --> 02:10:28,330
En wat doe je ermee, daar
gaat het namelijk om.

1482
02:10:28,330 --> 02:10:31,145
Wij hebben een rapport gemaakt
over de ervaringen die we

1483
02:10:31,146 --> 02:10:34,630
opgedaan hebben, die heb ik
naar het regiment gestuurd.

1484
02:10:34,630 --> 02:10:38,910
Ik heb opgebeld naar het platform,
want daar ging het om, futiliteit met,

1485
02:10:38,910 --> 02:10:45,170
het symboliseert toch, deze mensen, die
hebben we uitgenodigd naar de reünie,

1486
02:10:45,170 --> 02:10:48,700
kom alsjeblieft met een paar mensen,
en wij zorgen voor vrij vervoer.

1487
02:10:48,700 --> 02:10:53,710
Dat is een vorm van vrijpostigheid die
we misschien innemen alleen het is niet zo

1488
02:10:53,710 --> 02:10:59,630
gegaan helemaal, ik dacht dat het zo in
elkaar zat dat de mensen, de weduwen van de

1489
02:10:59,630 --> 02:11:04,230
overledenen van ons, van oude veteranen, die
hebben recht op een vrij vervoer naar de.

1490
02:11:05,110 --> 02:11:11,981
Dat is ook zo. Ik bel het platform op, want
Dirk Veenstra, die vertelde mij, dat kan niet.

1491
02:11:11,982 --> 02:11:14,150
Want dat zijn geen weduwen.

1492
02:11:14,510 --> 02:11:20,660
Ja en toen schoten mij zo
veel dingen, Ik zei Dirk,

1493
02:11:20,660 --> 02:11:23,050
‘Klaar ben ik er mee’.
Ik bel nu het platform op.

1494
02:11:23,050 --> 02:11:27,000
En ik heb opgebeld naar het
veteranenplatform en ik heb

1495
02:11:27,000 --> 02:11:31,400
hun uitleg gegeven van mijn
ervaring, onze ervaring.

1496
02:11:31,400 --> 02:11:37,849
Op gedaan, diverse bezoeken van de familie,
ik zeg ‘En nu blijkt dat deze mensen die we

1497
02:11:37,850 --> 02:11:42,002
uitnodigen geen vrij vervoer krijgen’. Ik zeg
‘Maakt u zich geen zorgen, ze komen er wel, al

1498
02:11:42,003 --> 02:11:46,429
zou ik ze persoonlijk ophalen, dat is niet het
criterium maar is dat juist?’ En toen was het

1499
02:11:46,430 --> 02:11:56,170
stil, en toen zei ik ‘Bent u er nog?’, hij zegt
Ja ik ben er nog, ik schrik’. Ik zeg ‘Nou dan

1500
02:11:56,170 --> 02:12:02,600
komt het goed over’, hij zegt ‘Ik zorg er persoonlijk
voor dat die mensen vrij vervoer krijgen.

1501
02:12:03,150 --> 02:12:05,590
Dus over meewerken, prima.

1502
02:12:05,590 --> 02:12:10,750
Alleen dan zeg je, dat was van
toen, maar ook vandaag, mag dit

1503
02:12:10,750 --> 02:12:13,840
nooit gebeuren, iemand die z’n
leven geeft voor het vaderland.

1504
02:12:14,070 --> 02:12:18,900
Waarvan de familie zich vol
kan zuigen met informatie van

1505
02:12:18,900 --> 02:12:24,270
het laatste moment van die
broer, of die neef of die zoon.

1506
02:12:25,090 --> 02:12:29,140
Die kans mag je toch niet ontnemen,
die ligt bij ons in dit geval.

1507
02:12:30,100 --> 02:12:34,850
Wij kunnen daar over praten, en daar
over hebben wij ook enkele ervaringen.

1508
02:12:34,850 --> 02:12:41,540
Met Mart van der Werff, zijn broer die aan kwam
waaien, die nooit iets had gehoord van zijn broer

1509
02:12:41,540 --> 02:12:48,930
en die dus zich, wat ik net zei, volgezogen heeft,
die is hondsblij, die komt altijd bij ons, die

1510
02:12:49,160 --> 02:12:52,450
doet donaties naar ons,
Zo blij dat hij met mensen

1511
02:12:52,450 --> 02:12:54,650
gesproken heeft die zijn
broer hebben meegemaakt.

1512
02:12:54,650 --> 02:12:58,099
Nou ik wil maar zeggen, er
is niemand die bewust deze

1513
02:12:58,100 --> 02:13:02,400
fout gemaakt heeft maar er
moet wel iets mee gedaan worden

1514
02:13:02,400 --> 02:13:08,930
Dus dat hebben wij gevraagd aan het regiment, draag
dat alsjeblieft uit, daar waar het thuishoort.

1515
02:13:08,930 --> 02:13:14,780
Want die jongens die nu naar Afghanistan
gaan, die familie, die moet dat contact,

1516
02:13:14,780 --> 02:13:19,870
dat moeten jullie dus aanmoedigen met
de groep waar die bij gediend heeft.

1517
02:13:19,870 --> 02:13:24,490
Nou dat zijn bepaalde dingen
zoals wij ermee omgaan.

1518
02:13:24,610 --> 02:13:27,560
Sta me dat toe dat ik dat
zo... maar het is echt zo.

1519
02:13:27,560 --> 02:13:31,140
Dat zijn zulke belangrijke, in
mijn ogen zulke belangrijke dingen

1520
02:13:31,640 --> 02:13:35,480
Wanneer werd u actief voor de
reünie commissie van de 43ste

1521
02:13:35,480 --> 02:13:42,000
‘97 geloof ik staat in het boekje.
Ik geloof ’96 of ’97 of zoiets

1522
02:13:42,600 --> 02:13:47,060
Wat heeft u in die jaren gedaan
en meegemaakt, hoe gaat dat

1523
02:13:47,130 --> 02:13:52,970
Dat is fantastisch, ik bedoel, de grote
Drijfveer, ik noemde zijn naam, Dirk

1524
02:13:52,970 --> 02:14:00,260
Veenstra, dat is een voor zich zelf
een verschrikkelijk moeilijke man die

1525
02:14:00,380 --> 02:14:04,140
denkt dat de zin niet gelezen kan worden
als er geen punt staat of een komma

1526
02:14:04,530 --> 02:14:07,940
En dat is fantastisch want om zich
heen... zitten wij dan die iets

1527
02:14:07,940 --> 02:14:12,460
nonchalanter zijn, en met elkaar
kom je dan tot een redelijk product.

1528
02:14:12,670 --> 02:14:19,420
Dus het is een groep met mensen
die dus bereid is om veel te doen

1529
02:14:19,450 --> 02:14:20,530
Hoe groot is de groep

1530
02:14:20,530 --> 02:14:22,680
Vier, we zijn me z’n vieren.

1531
02:14:22,680 --> 02:14:28,517
En daar aan gekoppeld zitten, we hebben dat weekje
43ste, dat is een weekje op de Veluwe fietsen.

1532
02:14:28,518 --> 02:14:34,660
Daar is een aparte commissie voor die dat
soort werk doet, die dat organiseert.

1533
02:14:34,660 --> 02:14:40,040
En strikt genomen als je de lijnen wilt
uitzetten, zeg je van nou dat zit onder de

1534
02:14:40,040 --> 02:14:45,400
verantwoordelijkheid en wel van de reünie, de
reüniecommissie is eigenlijk zo’n beetje het

1535
02:14:45,400 --> 02:14:51,520
bestuur van, als je het zo wilt noemen, en
daaronder zit dan onder andere die commissie.

1536
02:14:51,520 --> 02:14:55,820
En dat komt dan nog wel eens
voor dat een paar mensen gevraagd

1537
02:14:55,820 --> 02:14:58,630
worden om een bepaalde taak
op zich te nemen, die te doen.

1538
02:14:58,630 --> 02:15:02,310
En als het wat meer omvattend is
dan doe je dat met een grotere groep

1539
02:15:06,070 --> 02:15:08,769
Als ik zie wat Dirk gedaan
heeft met die groep.

1540
02:15:08,770 --> 02:15:14,160
Ze zijn in ’64 begonnen om die
appellijst weer op te stellen.

1541
02:15:14,160 --> 02:15:18,000
Nou dat is een onwaarschijnlijke
klus, om al de

1542
02:15:18,000 --> 02:15:20,800
mensen, met adres en alles
weer bij elkaar te krijgen.

1543
02:15:20,800 --> 02:15:23,120
Het is dat we vriendjes
bij de politie hebben.

1544
02:15:24,060 --> 02:15:27,562
En via die kanalen kun je heel veel
doen, en is het gelukt op één na.

1545
02:15:27,830 --> 02:15:33,760
Nou en dat is van een blaadje
geworden, een stenciltje wat we hadden,

1546
02:15:33,760 --> 02:15:38,005
naar één keer in de vijf jaar een
reünie, en dat werd na verloop van

1547
02:15:38,006 --> 02:15:41,870
tijd werd het drie jaar, en het is
na verloop van tijd één jaar geworden.

1548
02:15:41,870 --> 02:15:44,580
Zonder vrouwen, nu met
vrouwen, die kerels hebben hulp

1549
02:15:44,580 --> 02:15:47,690
nodig van tijd tot tijd, ze
zijn slecht ter been geworden.

1550
02:15:48,220 --> 02:15:53,800
En daarnaast, ja, dat zeg ik, een beetje
fietsen op de Veluwe, want dat is fantastisch.

1551
02:15:54,120 --> 02:16:00,960
Als je daar een week met elkaar optrekt
en heerlijke, het middel, want het is geen

1552
02:16:00,960 --> 02:16:04,620
doel te fietsen, maar is het middel en dat
is fantastisch en dat doen we nog steeds

1553
02:16:04,620 --> 02:16:14,210
Maar buiten dat, en veel belangrijker is, het
samenhouden van, ook hen die geëmigreerd zijn.

1554
02:16:15,250 --> 02:16:20,020
Ik bedoel als wij nu dit feest, is Jubileum
wat we hebben, dan liggen op alle graven,

1555
02:16:20,020 --> 02:16:27,240
ook in Nieuw Zeeland en ook in Canada en
waar ze allemaal zijn, daar liggen bloemen

1556
02:16:27,240 --> 02:16:33,060
op de graven, en in Indonesië liggen
ook bloemen op de graven, dat doen we.

1557
02:16:33,060 --> 02:16:33,890
Ja.

1558
02:16:33,890 --> 02:16:40,850
Iedereen krijgt, als hij komt
te overlijden, hebben we Hotmail

1559
02:16:41,110 --> 02:16:47,110
en wordt direct, telefonisch
was dat, nu is het e-mail.

1560
02:16:47,640 --> 02:16:53,060
Wordt iedereen wordt verwittigd van
het overlijden en dat is, iedereen

1561
02:16:53,060 --> 02:16:55,833
in de hele wereld zeg ik dan, die
weet binnen 24 uur, wie er overleden

1562
02:16:55,833 --> 02:17:00,240
is, wanneer die begraven wordt,
wat de omstandigheden geweest zijn

1563
02:17:01,190 --> 02:17:05,850
Nou en dan gaat het allemaal werken. We
roepen zo veel mogelijk mensen op om te komen.

1564
02:17:07,170 --> 02:17:13,400
Ik heb op me genomen, sinds het begin om daar
het woord te voeren. Dat doe ik altijd dus.

1565
02:17:13,780 --> 02:17:21,160
En ja, wat doen we allemaal,
ik denk dat we dus, als ik

1566
02:17:21,160 --> 02:17:24,070
het draaiboek van ons heb,
daar staat eigenlijk alles in.

1567
02:17:24,070 --> 02:17:29,514
De contacten met 41ste, 42ste is goed.

1568
02:17:29,514 --> 02:17:34,370
Zij het dat het niet op de manier is zoals
je het zelf hebt, omdat je naast dus

1569
02:17:34,620 --> 02:17:41,850
het respect voor elkaar en het delen
van, toch weer iets te ver van elkaar af

1570
02:17:41,850 --> 02:17:46,060
staat om, als je daar een reünie, ik
ben twee keer geweest op de reünie, maar

1571
02:17:46,060 --> 02:17:51,250
ik ken daar eigenlijk nauwelijks iemand
persoonlijk dus op de vlakte zeg ik.

1572
02:17:51,430 --> 02:17:58,020
Maar de mensen die daar in de commissie zitten
ken ik allemaal wel en, ja, je deelt dus

1573
02:17:58,020 --> 02:18:02,190
de informatie die je krijgt, die je meent
te hebben, waar ze wat mee kunnen doen, deel

1574
02:18:02,190 --> 02:18:05,820
je met hun of met anderen die helemaal niet
bij de Huzaren zijn, dat doet er niet toe

1575
02:18:06,660 --> 02:18:12,610
Maar je wilt graag zo veel mogelijk, en we
zijn lid van de vereniging van het regiment.

1576
02:18:12,950 --> 02:18:19,180
En als het nodig is dan gaan we daar
ook helpen, op kantoor of anderszins.

1577
02:18:19,180 --> 02:18:26,340
Dus ik denk dat het een, wil je dat echt
zorgvuldig doen, heb je er wel wat werk aan.

1578
02:18:26,340 --> 02:18:31,960
Als ik zie wat voor mailtjes ik
nu heb. Alleen om deze reünie.

1579
02:18:32,790 --> 02:18:38,440
Nou dat is een lijst ach, dat redt
ik niet eens. Dat is bellen en mailen.

1580
02:18:39,040 --> 02:18:42,537
Daar is, daar gaat zo veel aan
voor af om dat allemaal te doen.

1581
02:18:42,537 --> 02:18:47,980
Maar dat is ook hartstikke leuk, we
hebben niks te doen, bijna niks te doen

1582
02:18:47,980 --> 02:18:53,520
Maar het is dus zestig jaar geleden dat het
eskadron vetrok naar Indië. Dat is de reünie.

1583
02:18:53,520 --> 02:18:57,140
Hoeveel mensen zijn er nog in
leven en hoeveel mensen komen er

1584
02:18:57,140 --> 02:19:03,042
Ik dacht dat er nog 136 in leven
zijn en het waren er nou, pak

1585
02:19:03,042 --> 02:19:07,950
me niet op 1 of 2, ik dacht
280, 281 zoiets, zijn er gegaan

1586
02:19:08,880 --> 02:19:11,470
Dus we hebben de helft er
op zitten denk ik ongeveer

1587
02:19:11,470 --> 02:19:16,120
En hoe veel zijn er die nu
nog actief naar reünies komen

1588
02:19:16,120 --> 02:19:22,360
Nou, ik heb boven de lijst liggen, maar
ik dacht dat nu zich in totaal, hebben

1589
02:19:22,360 --> 02:19:27,010
zich opgegeven 139, die er komen, maar
dat zijn dan de vrouwen meegerekend.

1590
02:19:27,010 --> 02:19:38,522
Ik dacht dat er 84 mannen zijn. Oud
militairen ja. 85 zoiets zijn het.

1591
02:19:38,522 --> 02:19:44,120
Er zit natuurlijk nog wel een
grote groep zieken of immobiel die

1592
02:19:44,120 --> 02:19:49,160
je niet meer weg krijgt of die
toch zo aan het dementeren zijn.

1593
02:19:49,161 --> 02:19:56,314
Dan valt er wel wat van af. Maar ik denk dat het
toch nog wel rondom die 85, ergens zal het zitten.

1594
02:19:56,315 --> 02:19:58,270
Die er komen

1595
02:19:59,180 --> 02:20:05,460
En dan je, komen nog de familieleden
erbij, dan komen nog van het regiment

1596
02:20:05,460 --> 02:20:10,230
en van de andere eskadrons komen er
nog, dus het is een vrij grote groep ja

1597
02:20:10,230 --> 02:20:16,990
U stopt er dus heel veel
tijd in, al sinds ’97.

1598
02:20:16,990 --> 02:20:24,500
Wat is uw voornaamste drijfveer om
dit werk te doen voor de kameraden

1599
02:20:24,500 --> 02:20:32,530
Mijn, hoe moet ik dat zeggen, het
is een belangrijke periode in

1600
02:20:32,530 --> 02:20:38,747
mijn leven geweest en daar beleef
ik heel veel positieve energie aan.

1601
02:20:38,748 --> 02:20:45,600
Ik heb zo veel vrienden. En dat zijn hele aparte
vrienden, ik heb vrienden en ik heb vrienden.

1602
02:20:45,640 --> 02:20:49,970
Met die vrienden van het
eskadron, daar deel je iets mee.

1603
02:20:49,970 --> 02:20:55,855
Nou, ik denk dat dat voldoende drijfveer is
om je daar voor in te spannen als je dat kunt.

1604
02:20:55,930 --> 02:20:58,350
En ik denk dat iedereen dat
naar vermogen moet doen.

1605
02:20:58,350 --> 02:21:02,130
En als je dat doet, dan kun je
er alleen maar heel veel plezier

1606
02:21:02,130 --> 02:21:07,140
aan beleven en ik denk dat dat
voor iedereen gewoon goed is

1607
02:21:07,140 --> 02:21:13,050
Er zijn onder ons een aantal, die willen
er over praten of die wat problemen hebben.

1608
02:21:13,050 --> 02:21:19,910
Nou dit is de beste plaats. De groep, om daar over
te praten. Nou die mogelijkheid die scheppen we.

1609
02:21:19,910 --> 02:21:23,801
Dus dat is mijn drijfveer. Gewoon voor mijn
eigen plezier, zo egoïstisch ben ik ook wel.

1610
02:21:23,801 --> 02:21:31,860
Ik denk dat alles wat je
doet, dat doe je op de eerste

1611
02:21:31,860 --> 02:21:33,852
plaats tenminste als je er
heel veel plezier aan beleeft.

1612
02:21:33,852 --> 02:21:38,929
En dat het lukt. Dat je allemaal iets neer
kunt zetten, ja dat is mooi. Dat is fijn

1613
02:21:38,940 --> 02:21:46,453
Is het voor u ook een manier om
nog over die tijd te praten want

1614
02:21:46,453 --> 02:21:49,530
heeft u het er ook wel met anderen,
met uw vrouw of kinderen over

1615
02:21:49,530 --> 02:21:56,780
Nooit. Dat is ook wel iets wat algemeen
is, ik heb er nog nooit over gesproken.

1616
02:21:56,890 --> 02:22:02,410
En ik moet heel eerlijk zeggen dat het
me aan de andere kant ook wel verbaast,

1617
02:22:02,410 --> 02:22:05,550
maar dat mag me niet verbazen, omdat
ik geen initiatief neem in die richting

1618
02:22:07,740 --> 02:22:11,600
Als er interesse is, dan moet dat van de
andere kant maar komen, ik ga hier niet

1619
02:22:11,930 --> 02:22:18,332
aan tafel zitten.. Wat ik nu doe vind ik
al heel wars van hoe ik in elkaar zit.

1620
02:22:18,332 --> 02:22:26,270
Maar wanneer ik hier zit aan tafel ga ik toch niet
praten over Indië. Nee, ik zou niet weten waarom.

1621
02:22:26,270 --> 02:22:31,060
Als er interesse aan
de andere kant bestaat.

1622
02:22:31,060 --> 02:22:38,540
Ik heb jaren... Mijn vrouw is helaas niet in staat
te reizen, al lang niet, al twintig jaar niet.

1623
02:22:38,540 --> 02:22:41,746
Dus ik hoef daar niet op te
wachten om samen, dat heeft ooit

1624
02:22:41,747 --> 02:22:44,655
wel in het draaiboek gestaan,
maar dat is er al lang uit.

1625
02:22:44,656 --> 02:22:50,523
Maar ik heb wel eens een keertje zo,
een beetje, eventjes het gevoel gehad,

1626
02:22:50,524 --> 02:22:54,590
dat een van mijn zonen zou zeggen van
‘hee ouwe, zullen we eens gaan naar

1627
02:22:54,590 --> 02:22:58,872
die plekjes waar jij gezeten heb’.
Maar dan ga ik te veel af hoe ik denk.

1628
02:22:58,872 --> 02:23:00,880
En zo denkt een ander niet altijd

1629
02:23:00,880 --> 02:23:02,660
Dus dat is nooit gekomen.

1630
02:23:02,660 --> 02:23:05,256
Tot mijn broer dus twee of drie
jaar geleden zei, we gaan naar

1631
02:23:05,257 --> 02:23:09,460
Australië. En toen zei ik ‘Maar dan
ga ik..’, toen zegt hij ‘Dat zou ik

1632
02:23:09,460 --> 02:23:14,720
graag willen’. Maar dat is het enige,
maar wat moet ik er over praten.

1633
02:23:15,350 --> 02:23:21,580
Ik denk dat het zo is dat wij het gevoel hebben
ook door wat bij thuiskomst, de opstelling van

1634
02:23:21,580 --> 02:23:30,450
de overheid naar de veteranen toe, dat die zo
grote impact heeft dat je er niet over praat.

1635
02:23:30,450 --> 02:23:37,370
Het is geen vergelijking als ik
zeg de Vietnam mannen in Amerika,

1636
02:23:37,370 --> 02:23:42,260
want dat is een heel ander gebeuren
geweest, maar even los daarvan.

1637
02:23:42,640 --> 02:23:50,230
Ergens is het identiek. Die veteranen, die zijn
miskend in Amerika. Op een verschrikkelijke manier.

1638
02:23:50,230 --> 02:23:56,347
Er is precies hetzelfde gebeurd als
hier zo klein, of nog kleiner gebeurd is.

1639
02:23:56,348 --> 02:23:56,620
Maar het effect is in wezen hetzelfde

1640
02:23:56,620 --> 02:24:04,020
En dan ga je daar ook niet over praten
want dat heb je het gevoel van luister, wat

1641
02:24:04,020 --> 02:24:08,540
ik vertel, zit je toch van ja, de helft of
weet ik wat, daar ga je niet over praten

1642
02:24:08,540 --> 02:24:14,800
Heeft u in de loop der jaren wel eens een
keer het onderwerp aangesneden? Thuis

1643
02:24:17,460 --> 02:24:20,180
Nou ik heb misschien hier
wel eens, omdat er iets zich

1644
02:24:20,180 --> 02:24:24,400
voordeed omdat er dus, dat je er
wel eens iets over gezegd heb.

1645
02:24:24,570 --> 02:24:25,980
Wel eens iets over gezegd heb.

1646
02:24:25,980 --> 02:24:32,550
Maar ik denk dat geen van
mijn kinderen, weet echt, hoe

1647
02:24:32,550 --> 02:24:34,900
wij, onder welke omstandigheden
wij gezeten hebben.

1648
02:24:34,900 --> 02:24:36,700
Mijn broer zei het
ergens heel treffend.

1649
02:24:36,700 --> 02:24:40,250
Wij waren ergens op Patuwati
[Patuhawati?] daar stonden wij.

1650
02:24:41,150 --> 02:24:43,670
En ik was op een of andere
manier toch geraakt dat ik

1651
02:24:43,670 --> 02:24:46,339
daar zo veel dingen zag die
ik me zo goed kon herinneren.

1652
02:24:46,339 --> 02:24:47,617
Onder andere de wasplaats,
waar wij ons ’s morgens wasten.

1653
02:24:47,618 --> 02:24:55,450
Die stond er nog zo als ie er stond toen ik er
was. Het was slecht weer en hij zegt tegen mij.

1654
02:24:55,900 --> 02:24:58,120
Ik geloof zelfs daar nog..

1655
02:24:58,120 --> 02:25:01,660
Hij zegt ‘Jan, nooit van mijn
leven heb ik geweten, heb

1656
02:25:03,140 --> 02:25:07,480
ik enig idee gehad, waar en
onder welke omstandigheden.

1657
02:25:07,480 --> 02:25:11,730
Ik zie het nu, prachtig land,
maar mijn God’ zegt hij.

1658
02:25:11,730 --> 02:25:18,410
‘hier in de middle of nowhere waar je dan met
z’n allen toch.’ Of het nou hier is of op die

1659
02:25:18,410 --> 02:25:22,464
andere theeplantages, waar we ook geweest zijn,
want ik ben al die plaatsen afgeweest met hem.

1660
02:25:22,465 --> 02:25:27,249
Hij zegt ‘In de middle of nowhere, op jouw
leeftijd van 19, 20 jaar, ik moet er niet aan

1661
02:25:27,250 --> 02:25:31,590
denken’. Maar dus hij zegt ‘Het is een mijn mooiste
reis geweest’zegt hij en hij kan het weten.

1662
02:25:31,590 --> 02:25:36,020
Hij trekt de hele wereld over, wat hij
zich kan permitteren, en hij doet het ook.

1663
02:25:36,020 --> 02:25:37,910
Hij was daar nog nooit geweest en
hij zegt ‘het was een van de mooiste

1664
02:25:37,910 --> 02:25:42,080
reizen geweest.’ Maar dat was een
beleving, dat ik zeg, 'Ja dat had ik

1665
02:25:42,080 --> 02:25:45,390
graag gedeeld met mijn vrouw op de
eerste plaats, maar dat kon niet.

1666
02:25:46,340 --> 02:25:54,210
Maar ik had het leuk gevonden als.
Maar oké dat is voorbij dat is..

1667
02:25:54,360 --> 02:26:03,850
Maar ik kan me voorstellen dat op momenten
dat, in de tijd dat in de media wat

1668
02:26:03,850 --> 02:26:07,600
negatieve aandacht kwam waarvan u ook
eerder al zei, van dan wordt het uit de

1669
02:26:07,600 --> 02:26:11,848
context gehaald, of dat doet geen recht
aan hoe de tijd daar is geweest daar

1670
02:26:11,848 --> 02:26:17,690
voor u, dat dan toch thuis, misschien
wel behoefte had om daarover te praten

1671
02:26:20,580 --> 02:26:30,184
Ik heb dat niet gehad, nee. Ik weet
niet, nee ik heb dat niet gehad nee.

1672
02:26:30,184 --> 02:26:34,540
Ik moet ook zeggen dat aan de
andere kant is het zo dat je.

1673
02:26:34,540 --> 02:26:39,410
Toen je in Indië was, toen heb
ik optimaal daarvan genoten.

1674
02:26:39,410 --> 02:26:42,913
Ik ben alles, waar ik kans kreeg om
naartoe te gaan heb ik ook gepakt.

1675
02:26:42,914 --> 02:26:48,660
Want ik denk ik ben hier en ik zal nu zo veel
mogelijk me vol vreten aan alle mogelijke

1676
02:26:48,660 --> 02:26:59,350
indrukken en situaties die ik mee kan maken,
wat ik kan zien, dus ja, wat heb je meegemaakt

1677
02:26:59,350 --> 02:27:03,460
Je moet dat ook weer niet overdrijven.

1678
02:27:03,460 --> 02:27:16,620
Het is een spannende tijd geweest en ja en eigenlijk
ook een beetje verloren tijd geweest misschien.

1679
02:27:17,220 --> 02:27:23,126
Maar verder hoeft het van mij ook niet. Ik
heb geen behoefte gehad om daar weet ik wat.

1680
02:27:23,126 --> 02:27:28,282
Ik ben wel op scholen hier geweest
om over de oorlog te hebben.

1681
02:27:28,282 --> 02:27:30,362
Ik heb een school in Heemstede
ben ik geweest, daar

1682
02:27:30,363 --> 02:27:32,362
werd ik gevraagd of ik er
iets over wilde vertellen.

1683
02:27:32,363 --> 02:27:33,573
Dat vind ik op zichzelf een ervaring.

1684
02:27:33,574 --> 02:27:42,470
Ik vind het heel moeilijk, je kan kinderen niet
langer dan tien minuten, zoiets, bezighouden.

1685
02:27:42,470 --> 02:27:49,240
Dus je moet heel kort zijn en
de essentie er uit te halen,

1686
02:27:49,240 --> 02:27:51,090
en proberen dat op een
kinderlijke manier te vertellen.

1687
02:27:51,091 --> 02:27:53,736
Ik vond dat wel leuk maar dat zou
ik ook niet vaak willen doen want

1688
02:27:53,736 --> 02:27:57,322
ik denk dat ik daar te uitgebreid
voor ben, als het er op aan komt.

1689
02:27:57,460 --> 02:28:02,379
Want ik denk om het te begrijpen moet je ook
dat weten. Dus ik denk verkeerd wat dat betreft

1690
02:28:02,380 --> 02:28:07,540
Dus ik heb daar ook verder geen moeite
voor gedaan. Nee ik voel die behoefte niet.

1691
02:28:07,541 --> 02:28:10,600
Ik ben heel tevreden met onze groep.

1692
02:28:12,310 --> 02:28:18,160
En ik heb ook niet het gevoel dat ik een rugzak
op heb met weet ik wat voor gewicht er in.

1693
02:28:18,160 --> 02:28:25,010
Ook helemaal niet, nee. Nee dat,
daar heb ik geen problemen mee.

1694
02:28:25,340 --> 02:28:28,680
En ik zit ook niet vol
rancune of verwijten.

1695
02:28:28,680 --> 02:28:33,607
Ik zou misschien zelf als ik in een andere
positie had gezeten ook fouten gemaakt hebben.

1696
02:28:33,608 --> 02:28:38,730
Dus dat is allemaal geen punt,
alleen ik denk dat als je achteraf

1697
02:28:39,160 --> 02:28:45,430
de mogelijkheid heb om met een
groep een reconstructie te maken.

1698
02:28:46,200 --> 02:28:52,120
Een rapport op te maken of
weet ik veel. Maar daar.

1699
02:28:52,940 --> 02:28:57,425
Al zou het binnen het regiment zijn, ergens
over te kunnen praten op een behoorlijke manier.

1700
02:28:57,425 --> 02:28:59,760
Nou dat zou misschien
goed geweest zijn.

1701
02:28:59,760 --> 02:29:02,179
Zou misschien voor een hele boel
zou dat een oplossing geweest zijn

1702
02:29:02,180 --> 02:29:10,727
Maar er is je niets geboden, niets
geboden. Ik denk dat dat een beetje.

1703
02:29:10,728 --> 02:29:13,480
Maar heel nadrukkelijk, je
moet er ook niet over door

1704
02:29:13,480 --> 02:29:16,770
blijven zeuren, het is op
een gegeven moment over.

1705
02:29:17,130 --> 02:29:23,345
Af. Het is een periode geweest, en jullie
besteden daar nu aandacht aan. Dat doet me deugd.

1706
02:29:23,345 --> 02:29:28,870
Ik denk ook dat dat goed is dat mensen
naderhand naast het vertrokken rare

1707
02:29:28,870 --> 02:29:36,880
beeld wat de pers probeert te tij en
te ontij neer te zetten omdat het altijd

1708
02:29:36,880 --> 02:29:40,510
rode oortjes geeft bij een heleboel
mensen, dat daar iets tegenover staat.

1709
02:29:40,510 --> 02:29:47,040
Dat is eigenlijk ook de belangrijkste
rede dat ik dit naar jullie doe.

1710
02:29:47,040 --> 02:29:51,900
Met respect vooral heel veel naar jullie
die dat dus, het is dan wel je vak, maar je

1711
02:29:51,900 --> 02:29:56,610
vak kun je op alle mogelijke manieren ook
die andere man, die in dat rotblaadje zit,

1712
02:29:56,610 --> 02:30:02,290
dat is ook zijn vak, maar dit is tenminste
op een respectvolle waardige manier dat jullie

1713
02:30:02,290 --> 02:30:11,340
dit doen, en ik hoop dat ik daar iets aan
heb bijgedragen, dat is voor mij voldoende

1714
02:30:11,340 --> 02:30:17,790
Zijn er nog dingen waar u graag nog iets over zou
willen zeggen die we nog niet besproken hebben

1715
02:30:17,790 --> 02:30:24,980
Nee hoor. Ik ben goed terecht gekomen
(lacht). Op mij geprojecteerd.

1716
02:30:24,980 --> 02:30:30,590
Althans ik voel me tevreden, ik ben een tevreden
mens, dus ik heb geen enkele deuk voor mijn

1717
02:30:31,070 --> 02:30:38,030
gevoel, helemaal niet en ik kan gelukkig nog
wel duidelijk maken aan iemand wat ik denk en

1718
02:30:38,590 --> 02:30:43,440
mijn geheugen is redelijk goed, niet in detail
meer, maar daarvoor ben je tachtig ongeveer.

1719
02:30:43,510 --> 02:30:47,440
En die verjaardag ga ik vieren,
heerlijk, volgende week

1720
02:30:47,900 --> 02:30:53,370
Nou u heeft het prachtig verwoord, heel
erg bedankt. Misschien nog een vraagje

1721
02:30:53,370 --> 02:30:56,730
Ja het is een, ja dankjewel,
het is een terzijde vraag,

1722
02:30:57,100 --> 02:31:03,820
maar u had het over de
vijand op een gegeven moment.

1723
02:31:03,820 --> 02:31:07,270
Ik wilde weten wie die vijand dan was

1724
02:31:07,270 --> 02:31:13,060
Ik had het over een vijand?
Eventjes, ik begrijp niet helemaal

1725
02:31:13,060 --> 02:31:22,160
In het eerste deel toen jullie aankwamen en dat
je toch wist dat overal, dat de vijand daar zat.

1726
02:31:22,160 --> 02:31:23,840
En ik vroeg mij af
wie dat was die vijand

1727
02:31:23,840 --> 02:31:27,990
Ja dat was, dat is eigenlijk het
criterium van het hele probleem.

1728
02:31:27,990 --> 02:31:32,160
De essentie van het
probleem is wat je nu zegt.

1729
02:31:33,080 --> 02:31:38,900
Als ik het woord vijand in mijn mond genomen heb,
dat heb ik, dan heb ik daar eigenlijk mee bedoeld

1730
02:31:38,930 --> 02:31:45,120
onbewust overigens, dat je dus als militair
ergens naartoe wordt gezonden waar problemen zijn.

1731
02:31:45,120 --> 02:31:50,280
En dan spreek je niet, ik vind
rebellen of extremisten zo’n extreem

1732
02:31:50,280 --> 02:31:54,300
woord, dus dan is het doen
gebruikelijk de tegenstander een vijand

1733
02:31:54,300 --> 02:31:56,560
te noemen, ik had misschien het
woord tegenstander moeten noemen.

1734
02:31:56,560 --> 02:32:01,730
Maar niemand van ons geloof ik,
heeft ooit enig idee gehad, bewust

1735
02:32:01,730 --> 02:32:06,050
zeker niet, van wie is dan diegene
tegen wie ik dan daar moet vechten

1736
02:32:06,850 --> 02:32:11,930
Henk Elfring, die heeft gedacht dat het zijn
vriendjes waren, die gewoon, die jongens uit

1737
02:32:11,930 --> 02:32:17,029
de kampong, nou dat geeft duidelijk aan, dat
we geen idee hadden, want die waren er niet.

1738
02:32:17,030 --> 02:32:20,890
Het is gewoon, wij konden
niet tegen iemand vechten.

1739
02:32:20,890 --> 02:32:24,730
Wij hadden geen recht om
ergens iets te claimen.

1740
02:32:24,940 --> 02:32:28,180
Zo zinvol waren wij toch
nog wel met z’n allen bezig.

1741
02:32:28,200 --> 02:32:31,670
In de groep van de mannen die er naar
toe gingen, wat hebben wij daar te

1742
02:32:31,670 --> 02:32:37,650
zoeken, want uiteindelijk, wij zijn, het
dateert allemaal uit het kolonialisme.

1743
02:32:37,650 --> 02:32:44,490
Wij hebben daar als Nederlander ooit een keertje
een claim gelegd op dat land, en meerdere landen.

1744
02:32:44,710 --> 02:32:49,020
Wie geeft ons het recht om daar
deze oorlog van zoveel jaar

1745
02:32:49,020 --> 02:32:52,980
tegen de Japanners, daar nog
dat voort te laten bestaan.

1746
02:32:53,940 --> 02:32:56,420
Ik zeg dat nu wat uitvoerig, zo
hebben we er niet allemaal op dat

1747
02:32:56,420 --> 02:32:58,250
moment over gedacht, dan praten we
over zestig jaar [geleden], toen

1748
02:32:58,250 --> 02:33:01,510
waren we nog helemaal niet zo
bijdehand, als we dat nu dan wel zijn

1749
02:33:01,890 --> 02:33:08,400
Maar dus een vijand, dat is dus
eigenlijk de essentie van het probleem.

1750
02:33:08,400 --> 02:33:09,930
Dat we dat nooit geweten hebben.

1751
02:33:10,420 --> 02:33:15,350
Dus uiteindelijk, ben ik begonnen hier ook
te zeggen dat we de bescherming van het

1752
02:33:15,350 --> 02:33:20,920
Nederlandse kapitaal voor zover aanwezig daar
nog, dat te beschermen, dat veilig te stellen.

1753
02:33:21,360 --> 02:33:29,620
En dat is zo’n kwalijk volkje geweest ergens. Wij
zijn in dat ravijn gevallen, in die theestruiken.

1754
02:33:30,740 --> 02:33:36,610
Het ergste is dat je dus binnen tien dagen
daarna, de commandant rekening van deze

1755
02:33:36,610 --> 02:33:42,090
man die wij bescherming boden kreeg, over
de beschadiging van twee theestruiken.

1756
02:33:42,940 --> 02:33:50,970
Dus dit is, dit zijn dingen, waarvan je
zegt, 'Jongens hoe kan dit in godsnaam, hoe

1757
02:33:50,970 --> 02:33:56,370
kan dit?'. Geen enkele vraag geweest van
hoe hebben die kerels het er af gebracht.

1758
02:33:56,370 --> 02:34:00,820
Nee een kille rekening over de
beschadiging van. En dat is ongeveer

1759
02:34:00,820 --> 02:34:09,570
Maar dat wisten wij al van te voren, die over
het algemeen waren die mensen van die plantages,

1760
02:34:09,570 --> 02:34:14,800
er waren hartstikke leuke mensen bij maar er
waren net zulke kille kikkers bij als in de

1761
02:34:14,800 --> 02:34:20,220
gewone maatschappij Je kwam niet eens bij hun
over de vloer, dat mocht je dan niet eens.

1762
02:34:20,220 --> 02:34:25,290
Je was daar met een man of tien
Europa uit om hun een stukje

1763
02:34:25,290 --> 02:34:29,760
bescherming te geven en ze zagen je
niet staan, ze zagen je niet staan.

1764
02:34:29,760 --> 02:34:35,810
Heb ik toch ook meegemaakt. Dus ik wou maar zeggen,
in die wereld stonden wij, en wat doen we hier?

1765
02:34:35,810 --> 02:34:37,238
Dat werd regelmatig door ons
[gevraagd] ‘Wat doen we hier

1766
02:34:37,810 --> 02:34:45,530
eigenlijk?’ Laat alsjeblieft Indië
aan Indonesië. Zo werkt het.

1767
02:34:46,140 --> 02:34:53,300
En dat is in die periode gebeurd, dus een vijand,
wij hebben, ik heb nooit als een vijand gezien.

1768
02:34:53,300 --> 02:34:56,820
Ik heb wel bepaalde situaties
die zich voorgedaan hebben,

1769
02:34:56,820 --> 02:35:00,027
verdriet van gehad en heb ik
gedacht, waarom moet dit allemaal zo

1770
02:35:00,950 --> 02:35:04,936
Maar dat maak je hier ook mee, als je
tegenwoordig, je kan niemand meer, een meisje niet

1771
02:35:04,936 --> 02:35:09,940
meer op straat laten gaan dus het is hier net
zo verworven in een andere opstelling dan

1772
02:35:09,940 --> 02:35:13,990
dat wij daar hadden, dat is de wereld nou
eenmaal, de één is aardiger dan de ander.

1773
02:35:14,090 --> 02:35:18,090
Maar dat mensen voor hun
vrijheid, voor hun eigen land

1774
02:35:18,150 --> 02:35:19,563
acties ondernemen ik heb
er geen enkel probleem mee.

1775
02:35:19,564 --> 02:35:23,820
Want wij deden het in de oorlog
ook, wij wilden ons land terughebben,

1776
02:35:23,820 --> 02:35:29,750
dus ik denk dat die dingen ons
heel onzeker hebben gemaakt

1777
02:35:29,750 --> 02:35:33,400
Maar er had al een
soevereiniteitsoverdracht plaatsgevonden

1778
02:35:33,400 --> 02:35:39,600
en toch werden jullie
bedreigd, door wie was dat dan

1779
02:35:39,600 --> 02:35:43,160
Nou het is zo, dat is een soort
na-ijl effect denk ik dat het is.

1780
02:35:43,810 --> 02:35:52,400
Je kunt wel iets officieel afsluiten maar
je sluit het nooit zover en zo absoluut

1781
02:35:52,400 --> 02:35:57,020
af, of er druppelen wel wat dingetjes
door, en de druppeltjes die doordringen dat

1782
02:35:57,020 --> 02:36:03,180
zijn, er is zo’n grote groep mensen die
je nauwelijks in zo’n land kunt bereiken

1783
02:36:03,180 --> 02:36:07,620
Ook niet met dat bericht
van jongens nu zijn wij

1784
02:36:08,810 --> 02:36:11,443
officieel, nu zijn we soeverein,
we zijn nu een eigen staat.

1785
02:36:11,630 --> 02:36:17,950
Dat begrip daarover is of was, daar
bij die mensen met die achtergrond,

1786
02:36:17,950 --> 02:36:24,190
met die opvoeding, met die educatie
die ze gehad hebben, of niet gehad

1787
02:36:24,190 --> 02:36:28,090
hebben eerlijk gezegd, is dit
bevattingsvermogen niet aanwezig geweest.

1788
02:36:28,090 --> 02:36:35,320
En dus wij waren daar nog, die ‘belanda’s’
die zijn er nog steeds in dat uniform.

1789
02:36:35,320 --> 02:36:39,770
Dus voor hun was die strijd niet
afgelopen. Wij moesten nog weg.

1790
02:36:39,770 --> 02:36:42,640
Dus in dat opzicht was
daar die strijd nog.

1791
02:36:42,640 --> 02:36:49,090
En je hebt altijd een groep fanatiekelingen
ook daar, die gewoon hun eigen groepjes hebben

1792
02:36:49,090 --> 02:36:55,510
en van daaruit dus bepaalde activiteiten blijven
ondernemen of misschien het prettig vinden

1793
02:36:55,510 --> 02:36:59,280
dat ze dat kunnen doen dat hebben we hier ook
wel, kijk maar naar de hooligans zijn altijd

1794
02:36:59,280 --> 02:37:03,610
mensen die blij zijn dat ze een ander een
steen op z’n head [hoofd] kunnen gooien ofzo

1795
02:37:03,870 --> 02:37:07,290
Maar ik denk dat dat het geweest is.

1796
02:37:07,290 --> 02:37:13,480
Maar heel eerlijk gezegd, tot op vandaag
na zestig jaar kan ik geen antwoord,

1797
02:37:13,480 --> 02:37:18,720
absoluut antwoord geven op de vraag ‘Waarom
waren jullie daar?’. Nou, moet ik me

1798
02:37:18,720 --> 02:37:27,370
toch echt uiten in ‘Ik denk zus...’ of
‘Naar mijn beleving zo...’ maar ik heb het

1799
02:37:27,371 --> 02:37:33,110
ergens zien staan wat precies vrijheid en
recht brengen, hallo, wat een arrogantie.

1800
02:37:33,110 --> 02:37:36,180
Ik heb nooit het gevoel gehad dat
ik iemand vrijheid en bescherming

1801
02:37:36,180 --> 02:37:41,450
kon geven, met die middelen die
we meekregen, hallo, lachertje.

1802
02:37:41,450 --> 02:37:51,603
Nee niet, nee het is
Mickey Mouse, maar dan wel

1803
02:37:51,603 --> 02:37:56,700
heel erge Mickey Mouse, ik
kan er niks meer van maken

1804
02:37:57,060 --> 02:38:00,150
Het was heel mooi. Nogmaals bedankt