1
00:00:09,060 --> 00:00:16,360
Om te beginnen. Zou u kunnen omschrijven
hoe uw leven eruit zag voor de razzia?

2
00:00:16,360 --> 00:00:17,400
Ja dat kan ik heel goed.

3
00:00:17,400 --> 00:00:22,330
Ik ben dus geboren in 1923 en de
Duitsers zijn begonnen in 1942 de

4
00:00:22,330 --> 00:00:29,250
jaargang 1922 op te roepen voor de
verplichte Arbeitsinzet in Duitsland.

5
00:00:29,250 --> 00:00:36,470
En degenen die niet gingen die hadden maar twee
keuzes: onderduiken of wat anders. Maar wat anders?

6
00:00:36,470 --> 00:00:45,940
En in 1943 kwam dus de oproep voor
de jaargang ‘23. Daar hoor ik bij.

7
00:00:45,940 --> 00:00:53,030
En ik ben dus eigenlijk,
ja, onderduiker geweest.

8
00:00:54,560 --> 00:00:59,040
Nou is dat natuurlijk maar betrekkelijk,
maar wel op het moment was het

9
00:00:59,040 --> 00:01:02,670
in de oorlog zo dat als je inderdaad
niet aan de oproep voor de

10
00:01:02,670 --> 00:01:07,620
arbeidsinzet in Duitsland voldeed, dan
had je geen distributiekaarten en zo.

11
00:01:07,670 --> 00:01:14,160
Maar dat was geregeld. Mijn broer die was
hoofd materialen op een distributiekantoor.

12
00:01:14,160 --> 00:01:17,420
Dus er viel wel wat te regelen.

13
00:01:17,420 --> 00:01:26,714
In november ’44 was ik thuis met een
ouder zusje en met een jonger zusje.

14
00:01:26,714 --> 00:01:33,930
Mijn vader was in 1942 overleden en
mijn moeder lag in het Bergwegziekenhuis.

15
00:01:33,930 --> 00:01:38,990
Wij woonden in Rotterdam-Zuid en het
Bergwegziekenhuis was in Rotterdam-Noord.

16
00:01:38,990 --> 00:01:43,210
Trams reden niet meer, ik
begaf mij nauwelijks buiten

17
00:01:43,210 --> 00:01:47,610
En mijn zusjes liepen van
Charlois, Rotterdam-Zuid naar

18
00:01:47,610 --> 00:01:49,850
Rotterdam-Noord, naar het ziekenhuis
om mijn moeder te bezoeken.

19
00:01:49,850 --> 00:01:53,780
Mijn moeder had een
ernstige infectie vanwege die

20
00:01:53,780 --> 00:01:56,737
vervallingsmiddelen die je toen
had voor de was en dergelijke.

21
00:01:56,738 --> 00:01:58,948
En die heeft lang in
het ziekenhuis gelegen.

22
00:01:58,949 --> 00:02:03,370
Maar goed, op de tiende november
was ik thuis met die twee zusjes.

23
00:02:04,020 --> 00:02:07,540
En in de vroege ochtend
hoorden we een enorm lawaai.

24
00:02:07,540 --> 00:02:12,760
Reden er motoren en kleine auto’s en ook kleine
pantserauto’s door de buurt. *Tijdens de Razzia

25
00:02:12,760 --> 00:02:16,836
En werden overal in de
brievenbussen van die bekende

26
00:02:16,836 --> 00:02:21,100
kleine pamfletten over de
arbeidsinzet gedistribueerd.

27
00:02:21,170 --> 00:02:27,350
Ik weet nog goed, dat twee straten verder, wij
woonden in de Carissenlaan. Dat was écht een laan.

28
00:02:27,350 --> 00:02:31,090
Breed, met aan weerskanten
huizen en ik geloof een middenpad.

29
00:02:31,090 --> 00:02:36,990
Twee straten verder deed een
dove vrouw het raam open en

30
00:02:36,990 --> 00:02:40,753
schudde haar stofdoek uit en dat
was het einde van haar leven.

31
00:02:40,753 --> 00:02:42,252
De Duitsers: Tsjunk

32
00:02:42,070 --> 00:02:47,290
Want je mocht niet openmaken.

33
00:02:47,290 --> 00:02:52,170
Je zag langzamerhand allerlei buurmannen en
buurjongens zich op het middenpad begeven.

34
00:02:52,170 --> 00:02:59,740
Het was ’s middags vier uur en mijn jongste
zusje zei ‘Oh hij…en als je niet gaat dat

35
00:02:59,740 --> 00:03:03,830
schieten ze je dood en dan steken ze het
huis in brand, want je hebt het toch gelezen.

36
00:03:03,830 --> 00:03:08,570
En kijk eens die mannen staan d’r
al.’ Ik denk: ‘Die kunnen doodvallen.

37
00:03:08,570 --> 00:03:14,480
Maar uiteindelijk, ja, heb ik toch wat spullen
bij elkaar in een klein koffertje gedaan.

38
00:03:14,480 --> 00:03:18,780
En heb ik me ook, eigenlijk
maar, bij die groep gevoegd.

39
00:03:18,970 --> 00:03:23,150
En wij zijn dus die middag, in
de late middag om een uur of vijf,

40
00:03:23,150 --> 00:03:28,539
zes, zijn we in dieverse colonnes
naar de Waalhaven gebracht.

41
00:03:28,539 --> 00:03:35,410
Daar was een grote busgarage van de RET. En daar
waren al duizenden mensen die kwamen uit Charlois.

42
00:03:35,410 --> 00:03:40,820
En zo waren er vele opvangpunten.
Feyenoordstadion. Maar wij zaten in die tramremise.

43
00:03:41,160 --> 00:03:45,460
En tegen de avond, het was natuurlijk
al vroeg donker in november, werden

44
00:03:45,460 --> 00:03:51,260
we rond een uur of acht, in colonne,
in de stromende regen, door de

45
00:03:51,260 --> 00:03:58,680
Wolfaartsbocht, door de hele Maashaven,
naar de Stieltjeskade gebracht.

46
00:03:58,680 --> 00:04:07,580
En daar waren dus die Rijnaken en via een
allerbedonderdst laddertje moest je daarlangs afdalen.

47
00:04:08,620 --> 00:04:14,960
Ik kwam daar terecht in de
duisternis en dat werd helemaal

48
00:04:14,960 --> 00:04:17,650
volgepropt, steeds meer
mensen kwamen naar beneden.

49
00:04:17,650 --> 00:04:21,500
En degenen die vroeg waren die
hingen nog een beetje tegen

50
00:04:21,500 --> 00:04:23,850
te wanden of die zaten nog
een beetje op hun hurken.

51
00:04:23,850 --> 00:04:25,890
Maar het werd volgeladen.

52
00:04:25,990 --> 00:04:35,180
En uiteindelijk hield dat op en lagen we daar
zonder enig licht, zonder enige wetenschap.

53
00:04:35,820 --> 00:04:41,410
En de volgende ochtend werd het
luik geopend en kwam er wat daglicht

54
00:04:41,410 --> 00:04:46,720
naar binnen en toen zagen we
in een kolenschuit lagen, zaten.

55
00:04:46,880 --> 00:04:52,930
Ik bedoel, ik ging erin als een verarmde
kantoorbediende, ga maar na al vier jaar oorlog.

56
00:04:52,930 --> 00:04:58,280
We waren toen allemaal kolenwerkers. Hartstikke
zwart! Gewoon een kolenschuit die gevaren had.

57
00:04:58,280 --> 00:05:03,408
Vol puf en centimeters dik lag er
kolenstof met die puf erin. *De Reis

58
00:05:05,140 --> 00:05:08,510
Uhm, dat was dus de nacht
van vrijdag op zaterdag.

59
00:05:08,510 --> 00:05:13,220
We zijn in de vroege ochtend
gaan varen En al die rijnaken

60
00:05:13,220 --> 00:05:16,290
moesten natuurlijk gesleept worden
de meesten hadden geen motoren.

61
00:05:16,290 --> 00:05:20,530
Dat waren allemaal sleepaken. Dat is
bij enkelen zelfs nog fout gegaan.

62
00:05:20,530 --> 00:05:25,250
Er is er één tegen de pilaren van
de grote spoorwegbrug gevaren.

63
00:05:25,340 --> 00:05:30,209
Zo zijn we over de Lek door het
Amsterdam-Rijnkanaal zijn we naar Amsterdam gebracht.

64
00:05:30,860 --> 00:05:35,370
En dat heeft van zaterdagochtend
tot zondagmiddag geduurd.

65
00:05:35,370 --> 00:05:44,600
En toen we aan de kade bij de KNSM-loodsen,
zijn we eruit geladen en degene van de aken die

66
00:05:44,600 --> 00:05:50,090
vroeg waren, die kregen daar zowaar wat te eten
en te drinken en je kon je een beetje wassen.

67
00:05:50,090 --> 00:05:54,500
En degenen die later waren, ja, die hadden
niks. Die konden alleen wat water drinken.

68
00:05:54,500 --> 00:05:59,240
Want er was eigenlijk helemaal geen
organisatie, want die Duitsers,

69
00:05:59,240 --> 00:06:02,140
hoe ze het ook voorbereid hadden,
ze konden dat niet plannen.

70
00:06:02,140 --> 00:06:04,900
Die duizenden.

71
00:06:04,900 --> 00:06:13,260
We zijn zondagavond weer ingeladen in de aken.
Je kwam misschien in een andere aak terecht.

72
00:06:13,260 --> 00:06:17,255
Je was al voor een groot gedeelte
het verband kwijt van de mensen

73
00:06:17,256 --> 00:06:20,735
met wie je was opgetrokken in
die enorme hoeveelheid mensen.

74
00:06:20,735 --> 00:06:25,214
Van die groep bij elkaar, van de
mensen die elkaar kenden, maar toch.

75
00:06:25,214 --> 00:06:32,770
Nou en toen zijn we dus uhm, op zondagavond
zijn we gaan varen. Over het IJsselmeer.

76
00:06:32,770 --> 00:06:42,370
Duitsers voor en op de achterplecht
op die aken met een machinegeweer.

77
00:06:42,370 --> 00:06:47,350
En die idioten schoten zelfs nog ’s
nachts op de Engelsen die overvlogen.

78
00:06:47,350 --> 00:06:50,067
Dat je dacht: ‘dadelijk worden we
nog in elkaar gebombardeerd ook.

79
00:06:50,068 --> 00:06:51,080
In ieder geval, een aantal
rijnaken, in ieder geval in

80
00:06:51,080 --> 00:06:54,420
de rijnaak waar ik in was,
was in Kampen aangekomen.

81
00:06:54,420 --> 00:06:59,140
En in Kampen was ook een uitsplitsing.

82
00:07:21,010 --> 00:07:33,040
Daar was hetzelfde verhaal weer.

83
00:07:33,110 --> 00:07:39,300
Degenen, de ladingen die vroeg waren, die
hadden ergens een brits en een paardendeken.

84
00:07:39,300 --> 00:07:43,080
En de anderen die laat waren,
waar ik helaas ook bijhoorde

85
00:07:43,080 --> 00:07:46,510
met mijn groepje, ja die kon
op de grond zitten of liggen.

86
00:07:47,040 --> 00:07:54,110
Daar kregen we wel wat verzorging, maar je
was natuurlijk toch volkomen geïsoleerd.

87
00:07:54,670 --> 00:08:05,140
En uh, daar hebben we een paar dagen gezeten en
daar kregen we, zowaar, af en toe een homp brood.

88
00:08:05,140 --> 00:08:08,560
Zelfs, zijn er, zelfs hebben mensen
er nog warm eten gehad, want er waren

89
00:08:08,560 --> 00:08:11,760
bewoners uit Oldenbroek en omgeving
die weleens probeerden je te helpen.

90
00:08:11,760 --> 00:08:15,330
Maar ja, je moest altijd toch
weer bij de allerbrutaalsten

91
00:08:15,330 --> 00:08:18,080
horen wilde je inderdaad
daar dan wat van hebben.

92
00:08:18,080 --> 00:08:24,881
In ieder geval, wij zijn na enkele dagen
ingeladen, ’s morgens om tien uur.

93
00:08:25,030 --> 00:08:31,980
In een trein die al klaarstond en dat
waren een aantal ouderwetse coupés.

94
00:08:32,110 --> 00:08:38,210
Voor de huidige generatie is dat moeilijk te
bedenken, maar dat was een wagon met chair a banks.

95
00:08:38,210 --> 00:08:43,490
Dat zijn allemaal kleine, aparte
coupeetjes met een deur en aan weerskanten

96
00:08:43,490 --> 00:08:47,610
een houten zitplaats waar je met
acht mensen, vier vier, in kon.

97
00:08:47,610 --> 00:08:50,459
En wij werden daar met, ik denk met zestien
of twintig in zo’n compartimentje gepropt.

98
00:08:50,460 --> 00:08:57,305
Daar zaten we dus ’s morgens om
11 uur in en eindelijk ’s avonds….

99
00:08:57,250 --> 00:09:00,109
We zijn gebleven bij dat u
in de trein geladen werd

100
00:09:00,110 --> 00:09:00,560
Ja.

101
00:09:00,560 --> 00:09:03,552
Nou we zijn dus in de avond
waren we…we zijn dus om een uur

102
00:09:03,660 --> 00:09:07,080
of 11 ’s morgens ingeladen
zonder eten of drinken verder.

103
00:09:07,080 --> 00:09:10,400
En we zijn dus om een
uur of acht gaan rijden.

104
00:09:11,830 --> 00:09:17,540
Achter de eerste wagon was het natuurlijk
Duitse mitrailleurs en op de laatste wagon ook.

105
00:09:17,810 --> 00:09:23,360
En je wist eigenlijk niet, waar gaan we heen,
maar al snel zag je dus het eerste water.

106
00:09:23,600 --> 00:09:27,390
Dat was de Gelderse IJssel en toen
gingen we nog maar een keer verder.

107
00:09:27,390 --> 00:09:33,780
En toen zag je dus dat ehm,
hier en daar werd geschoten.

108
00:09:33,780 --> 00:09:39,110
En je dacht: ‘wat gebeurt er?’ Maar toen
waren er van die, ja, van die durfals die

109
00:09:39,750 --> 00:09:43,725
hadden gewoon van die raampjes neergelaten
en die sprongen eruit, zo in het water.

110
00:09:43,726 --> 00:09:48,250
En ik denk dat sommigen het
overleefd hebben en anderen ook niet.

111
00:09:48,250 --> 00:09:53,600
En dat gebeurde ook nog een keer toen we
verder gingen over De Vecht. Vlak daarna.

112
00:09:54,310 --> 00:10:00,610
Nou, en toen in de avond zagen
we heel flauw verlicht Groningen.

113
00:10:00,610 --> 00:10:05,670
We zeiden: ‘Oh, we gaan die richting.’
En toen gingen we over, over de grens.

114
00:10:05,910 --> 00:10:10,480
En we waren, dat was toen
al bijna in de nacht hoor,

115
00:10:10,480 --> 00:10:13,850
ik denk wel één uur of zo,
waren we net in Duitsland.

116
00:10:14,290 --> 00:10:17,150
Daar liep die trein, die
liep op een tegenligger.

117
00:10:17,480 --> 00:10:26,131
Bij Bad Zwischenahn en als idioten stond je
te rukken aan die deuren die op slot zaten.

118
00:10:27,000 --> 00:10:30,920
En aan de andere kant,
blijkt, was je hele wand weg.

119
00:10:31,410 --> 00:10:36,810
En uit die coupees bij mij in de
buurt, en ook in mijn coupé, zeiden

120
00:10:36,810 --> 00:10:39,733
ze dat er vijf-en-twintig, maar
inmiddels één-en-dertig doden waren.

121
00:10:40,140 --> 00:10:49,040
En daar waren jongens bij, waar ik mee gevoetbald
had. Uit de buurt. En mannen die je kende.

122
00:10:49,170 --> 00:10:57,130
Maar goed, we werden weer uitgeladen
uit die trein, die beschadigde trein.

123
00:10:57,130 --> 00:11:00,230
En die Duitsers die met ons meegingen en wij
werden weer meegeladen in die goederentrein.

124
00:11:00,230 --> 00:11:06,000
En toen zaten we in een goederentrein
zonder enige voorziening.

125
00:11:06,150 --> 00:11:10,950
En wanneer die is gaan
rijden, ik weet het niet.

126
00:11:11,070 --> 00:11:15,748
Maar ik weet wel dat we bijna vier
dagen en nachten onderweg waren.

127
00:11:15,748 --> 00:11:24,660
We hebben in die goederentrein gezeten zonder
enige verzorging, zonder enig eten of drinken.

128
00:11:24,660 --> 00:11:29,630
En alleen hier een daar op een
klein stationnetje of daarbuiten

129
00:11:29,630 --> 00:11:33,116
werd even gestopt en daar kon
je je ontlasting kwijt of zo.

130
00:11:33,117 --> 00:11:36,610
Voor de rest, je pieste
en poepte in die wagon.

131
00:11:36,610 --> 00:11:42,324
En er zijn mensen die beweren dat
we voorbij Berlijn geweest zijn.

132
00:11:42,324 --> 00:11:46,077
Maar we hebben vier dagen en nachten
gereden…en die Duitsers wisten het niet.

133
00:11:46,078 --> 00:11:52,090
‘Waar moeten we met die mensen naar toe?’
En toen we eindelijk weer in de bewoonde

134
00:11:52,090 --> 00:11:58,229
wereld kwamen en weer wat konden zien en al
die dagen waren we ergens in het Rijnland.

135
00:11:59,210 --> 00:12:01,480
En dan komt het allerergste.

136
00:12:02,420 --> 00:12:11,350
Dan wordt gestopt, bij een klein stationnetje,
en dan lopen daar die schoften over het perron.

137
00:12:11,550 --> 00:12:18,880
En die zeggen: ‘Wer hat was zu tauschen?’
‘Wie wil wat ruilen?’ En daar gingen de

138
00:12:18,880 --> 00:12:28,300
trouwringen en de vulpennen en noem maar
op, voor een homp brood en een beetje water.

139
00:12:28,490 --> 00:12:35,210
En ik weet nog goed, één van mijn
coupé-genoten, of wagon-genoten zei ‘Ze

140
00:12:35,210 --> 00:12:39,370
kunnen het lazarus krijgen, al val ik
hier dood van de honger en de dorst.

141
00:12:39,370 --> 00:12:44,997
Ze krijgen niets van
me.’ En we reden weer.

142
00:12:44,998 --> 00:12:49,940
En een halfuur later, bij een ander klein
stationnetje, ik kan in mijn geheugen

143
00:12:49,940 --> 00:12:56,350
die namen niet herroepen, stond het Duitse
Rode Kruis met zogenaamde Verfehlung

144
00:12:56,350 --> 00:13:01,330
en kregen we inderdaad een homp brood
en wat dan voor koffie doorging.

145
00:13:01,470 --> 00:13:12,110
Zó perfide! Onvoorstelbaar. Nou, we zijn ergens
uitgeladen in een barakkenkamp in het Rijnland.

146
00:13:12,110 --> 00:13:16,680
En wij kwamen daar.

147
00:13:16,680 --> 00:13:24,790
Daar hadden Polen en Oekraïners in gezeten en
dat was een houten barak met van die kamers.

148
00:13:24,790 --> 00:13:32,120
We gingen naar binnen en daar lag een laagje
stro op de vloer, ik denk van enkele centimeters.

149
00:13:32,120 --> 00:13:42,241
Maar dat was totaal vervuild, wandluizen,
muizen, ratten, noem maar op. Ja, wat moest je?

150
00:13:42,241 --> 00:13:45,610
Je moest je daar melden. En ik
weet nog goed, er was zo’n groepje.

151
00:13:45,610 --> 00:13:48,700
Het groepje waar ik al die
tijd bij betrokken was,

152
00:13:48,700 --> 00:13:54,440
mensen die ik kende uit
Charlois en ook een paar anderen.

153
00:13:54,440 --> 00:13:59,240
En ja, je moest bij zo’n Vertreter, zoals ze
dat dan noemden, vertellen of je nog wat kon.

154
00:13:59,240 --> 00:14:05,880
En ik weet nog goed, dat één van mijn
groepje, die zei, toen dat gevraagd

155
00:14:05,880 --> 00:14:11,510
werd, ‘laat die vent de kolere krijgen’.
Toen zei die Duitser: ‘Wat hat er

156
00:14:11,510 --> 00:14:17,560
gesagt?’ ‘Ja, Seine Frau ist sehr Krank.’
Hahaha, ik was, met mijn MULO-opleiding,

157
00:14:17,560 --> 00:14:22,220
ik sprak, in mijn ogen goed Duits,
was ik dus aan het dollen met ze.

158
00:14:22,220 --> 00:14:29,820
En er was ook een man bij, echt
een arme man, arme jongen, die was

159
00:14:29,820 --> 00:14:37,670
schillenboer, maar toen zei die
Duitser ‘Was schaft er?’ En hij zei.

160
00:14:37,670 --> 00:14:43,770
‘Kaufman?’ ‘Was schaft
er dan?’ Ik zei ‘Ja, eh?

161
00:14:43,770 --> 00:14:49,890
Oh!’ ‘Das ist ein Lumpensammler.’
Da’s geen “Kaufman”, want in het

162
00:14:49,890 --> 00:14:54,040
Duits is een “Kaufman” een
zeer opgeleide... Goed, was een

163
00:14:54,040 --> 00:14:59,650
‘Lumpensammler”. Maar goed, er was
niets bij van enige betekenis voor hen.

164
00:14:59,650 --> 00:15:01,940
Ze zochten natuurlijk
technici en dergelijke.

165
00:15:01,940 --> 00:15:06,730
Dus wij werden allemaal tewerkgesteld aan
de reparatie van de Duitse spoorwegen.

166
00:15:06,730 --> 00:15:10,570
Maar ik was dus aangekomen
in dat barakkenkamp.

167
00:15:10,720 --> 00:15:16,770
En ik weet nog goed, een grote forse vent,
een waterstoker uit Schiedam, die zei

168
00:15:16,770 --> 00:15:22,170
‘Hier kun je toch niet liggen?’ Nou, die
heeft drie of vier dagen en nachten, als

169
00:15:22,170 --> 00:15:26,172
we in die barak waren heeft hij gezeten
en gehangen, maar die ging niet liggen.

170
00:15:26,172 --> 00:15:30,456
Maar, ook hij is gaan liggen en
binnen een dag was je totaal vervuild

171
00:15:31,140 --> 00:15:38,030
Nou, wij werkten daar met, ik denk, laat ik niet
overdrijven, met vier- tot vijfduizend man en

172
00:15:38,030 --> 00:15:43,210
al die Lagers, al die kampementen in de omgeving,
aan het herstellen van de Duitse spoorwegen.

173
00:15:43,520 --> 00:15:48,430
Want dat is een enorm industrieel
gebied daar in dat Rijnland

174
00:15:48,430 --> 00:15:50,628
en die Duitsers wilden daar ook
die spoorwegen laten lopen.

175
00:15:50,629 --> 00:15:57,525
Maar, ja, zó was die rails weer in orde en
konden er een paar treinen overheen gaan.

176
00:15:57,860 --> 00:16:07,920
En in belangrijke mate was dat treinen met
synthetische benzine, die van de Duitse Werken kwamen.

177
00:16:07,920 --> 00:16:11,880
Die naar het front moesten en zo,
voor al die voertuigen op benzine.

178
00:16:11,920 --> 00:16:16,880
En nou, als het dan weer gerepareerd was,
dan weer een paar Amerikaanse of Engelse

179
00:16:16,880 --> 00:16:23,480
jagers erboven en het eerste het beste
doelwit was natuurlijk die locomotief.

180
00:16:23,480 --> 00:16:26,470
En als dat al niet geraakt werd dan donderden
er wel een paar wagons van de rails.

181
00:16:26,490 --> 00:16:33,230
En dan was weer hetzelfde.

182
00:16:33,230 --> 00:16:33,604
Weer, waar ze materialen
natuurlijk vandaan haalden is

183
00:16:33,604 --> 00:16:36,360
een godswonder, maar weer kwam
er nieuwe rails enzovoorts.

184
00:16:36,560 --> 00:16:42,328
Alleen als je dat ziet hoe dat gaat met de
huidige techniek, wij moesten in de winter met

185
00:16:42,328 --> 00:16:47,170
onze blote handen, je had niets, moesten we
die rails van de grond oppakken en dragen.

186
00:16:47,170 --> 00:16:52,060
En ik weet nog goed, daar heb
ik ontzettend veel dankbaarheid

187
00:16:52,060 --> 00:16:54,701
voor, die Schiedamse kolenboer
die zei altijd tegen mij.

188
00:16:54,702 --> 00:16:57,660
‘Henk, blijf maar bij
mij in de buurt.’

189
00:16:57,660 --> 00:17:01,354
Want die kon goed dragen
natuurlijk, dan liep je met die

190
00:17:01,354 --> 00:17:03,996
rails op je schouder, vijftig
meter om het daar te brengen.

191
00:17:03,996 --> 00:17:09,960
Maar ik kon natuurlijk niet dragen, zo’n
kale kantoorbediende, zo’n jonge man.

192
00:17:09,960 --> 00:17:14,770
Nou, het werd steeds erger en
op het laatst was het zo dat we

193
00:17:14,770 --> 00:17:19,290
die reparaties alleen nog maar
in de nacht konden verrichten.

194
00:17:19,290 --> 00:17:24,650
Dan zat je overdag, zat je in dat Lager
in angst dat het gebombardeerd zou worden.

195
00:17:24,650 --> 00:17:30,910
En ja, de doortraptheid
van die organisatie.

196
00:17:32,060 --> 00:17:35,860
Het schaarse eten wat je kreeg
werd op het werk uitgereikt.

197
00:17:35,860 --> 00:17:39,538
Met andere woorden, als er straks
niet gewerkt zou worden had jij ook

198
00:17:39,539 --> 00:17:43,620
helemaal niet die homp brood niet
of die zogenaamde soep die je kreeg.

199
00:17:43,620 --> 00:17:44,679
Dan was een soort dun water.

200
00:17:44,680 --> 00:17:49,820
In ieder geval was het wel
zo, dat als dan inderdaad

201
00:17:49,820 --> 00:17:57,990
weer gebombardeerd werd
dat, ja, dan vluchtte je.

202
00:17:58,040 --> 00:18:00,660
Want die spoorweg was
natuurlijk uitermate een doel,

203
00:18:00,660 --> 00:18:02,470
hoewel ze natuurlijk ook
andere dingen bombardeerden.

204
00:18:02,470 --> 00:18:06,055
Maar als je dan die, er was een
grote bunker, maar als je dan

205
00:18:06,055 --> 00:18:12,090
naar die bunker rende ‘Keine
Ausländer’. Mocht je er niet in.

206
00:18:12,090 --> 00:18:17,975
En dan waren wij nog begnadigd, want die
andere mensen, die Polen en die Oekraïeners

207
00:18:17,975 --> 00:18:23,050
en die Russen waar je mee werkte die
hadden een bordje om Ost op hun kleding.

208
00:18:23,250 --> 00:18:28,330
Dat betekende zelfs die mochten niet op het
voetpad lopen. Die moesten op de rijweg lopen.

209
00:18:28,330 --> 00:18:34,264
Maar goed, tegelijkertijd, als
er dan zo’n luchtalarm was zag

210
00:18:34,265 --> 00:18:38,800
je hier en daar in de omgeving
ook ineens een brandje opstoken.

211
00:18:39,090 --> 00:18:45,590
Dat was dan die Oekraïeners, die Russen, die
waren al met twaalf jaar waren die weggevoerd.

212
00:18:45,600 --> 00:18:50,860
Die waren zo’n zestien, zeventien jaar,
die renden ergens een huis binnen,

213
00:18:51,890 --> 00:18:58,070
roofden wat ze roven konden met geweld
desnoods en bij het weggaan de fik d’r in.

214
00:18:58,070 --> 00:19:04,120
Zulk soort dingen, ik bedoel, ja
die waren totaal gedemotiveerd.

215
00:19:04,120 --> 00:19:09,890
En die, ja die als je zag hoe die
erbij waren, hoe verschrikkelijk.

216
00:19:09,890 --> 00:19:13,730
Die zijn ook in grote mate door
honger en ellende gedecimeerd.

217
00:19:13,730 --> 00:19:17,710
Die waren maar op één
ding uit: overleven!

218
00:19:20,250 --> 00:19:29,760
Op een gegeven moment, werden wij ‘s nachts, een
klap, ontzettend! Zo dichtbij, dat we dachten:

219
00:19:29,760 --> 00:19:35,455
‘Nou, nou is het verkeerd.’ Ik bedoel: ‘Dat
overleven we niet.’ En wat was toen het geval,

220
00:19:35,460 --> 00:19:41,170
was er geen bom gevallen, maar toen was er
ongeveer een kubieke meter papier gevallen.

221
00:19:41,640 --> 00:19:45,950
En dat was de Engelsen en Amerikanen
die verspreiden voor de burgerbevolking

222
00:19:45,950 --> 00:19:51,740
om je over te geven, want we
praten al december en januari ’45.

223
00:19:51,740 --> 00:19:54,190
Die zogenaamde Fliegende
Blätter in het Duits.

224
00:19:54,190 --> 00:19:57,730
En dat waren dan pamfletten
waarin over de oorlogstoestand

225
00:19:57,730 --> 00:19:59,430
en zo werd geschreven
voor de Duitse bevolking.

226
00:19:59,430 --> 00:20:03,762
Maar helaas, dat pak, was uit het vliegtuig
gegooid, maar was niet open gegaan.

227
00:20:04,850 --> 00:20:08,710
Dat zich moeten verspreiden over de
hele omgeving, maar viel als een bom.

228
00:20:08,710 --> 00:20:16,900
Nou, en toen is er iets
heel gelukkigs gebeurd.

229
00:20:16,900 --> 00:20:24,340
Waarvan ik de quintesses, niet
meer weet, maar op een gegeven

230
00:20:24,340 --> 00:20:29,950
moment, is uit die enorme troep
uit die barak.. zijn toch…

231
00:20:30,190 --> 00:20:36,070
Of dat nou mensen waren die te weinig
konden, of die weet ik het, maar

232
00:20:36,070 --> 00:20:40,719
zijn we met een groepje van twaalf eruit
gehaald uit die barak waar ik zat.

233
00:20:40,720 --> 00:20:50,420
En ben ik ondergebracht in een soort
kolonie…de ‘Amstadt Betel’. Dat schijnt een

234
00:20:50,420 --> 00:20:54,605
één of andere Duitse vooroorlogse
vredescommune geweest te zijn, of weet ik wat.

235
00:20:54,606 --> 00:20:57,280
Maar in ieder geval hadden de
Duitsers dat ook helemaal bezet.

236
00:20:57,280 --> 00:21:00,830
Maar die hadden een
soort, ja, boerenbedrijf.

237
00:21:00,830 --> 00:21:05,280
En wij zijn daar dus heengebracht
en daar moesten we aardappels

238
00:21:05,280 --> 00:21:10,975
ontkuilen en daar moesten we allerlei
dingen, sloten helpen graven en zo.

239
00:21:10,976 --> 00:21:16,620
In elk geval, bij dat bedrijf zijn
wij met twaalf mensen tewerkgesteld.

240
00:21:16,620 --> 00:21:23,620
En daar hebben we, tot aan de bevrijding, een
aantal relatief goede maanden meegemaakt.

241
00:21:23,620 --> 00:21:31,990
In die zin, je moest keihard werken, maar
in ieder geval, had je schone kleding.

242
00:21:32,280 --> 00:21:33,779
Van die oude boerenkleding, allemaal afval
natuurlijk, maar toch, daar liep je in.

243
00:21:33,780 --> 00:21:35,430
Je had eten en drinken.

244
00:21:35,430 --> 00:21:46,030
En ik meen me zelfs te
herinneren dat we daar zelfs

245
00:21:46,030 --> 00:21:49,578
nog met Pasen nog echte
koffie hebben gekregen of zo.

246
00:21:49,578 --> 00:21:55,850
Maar goed, wij werkten daar dus
en op een gegeven moment zei in de

247
00:21:55,850 --> 00:22:01,640
avond, één van de jongens: ‘ik heb
toch zo’n heel vreemd karretje gezien.

248
00:22:01,640 --> 00:22:11,350
Een autootje zonder dak erop en met een mitrailleur
erop. Dat reed ginds ver weg over de heuvels.’

249
00:22:12,570 --> 00:22:15,250
Dat waren de eerste
Canadezen in een jeep.

250
00:22:15,250 --> 00:22:21,940
Twee dagen later, was de voorhoede, was
al veel verder weer en werden we bevrijd.

251
00:22:22,420 --> 00:22:34,290
En ik ben dus, wat dat betreft, ergens medio april
’45, zogenaamd, bevrijd. Maar er veranderde niks.

252
00:22:34,290 --> 00:22:36,650
Die Duitsers waren nog steeds bezig.

253
00:22:36,650 --> 00:22:39,720
En de geallieerden trokken
met hun leger verder.

254
00:22:39,720 --> 00:22:43,950
Ja, wij wilden toch op een gegeven
moment zeggen: ‘wij gaan naar huis.’ We

255
00:22:43,950 --> 00:22:51,910
hebben dus met vier man hebben we daar
gewoon één van die boerenwagens gepikt.

256
00:22:51,910 --> 00:22:58,480
Volgeladen met allerlei dingen die we nog hadden
en twee paarden ervoor. En wij gingen op weg.

257
00:22:58,490 --> 00:23:04,660
We dachten: ‘dan brengen we in ieder geval
wat mee naar huis.’ En over de binnenwegen

258
00:23:04,680 --> 00:23:11,370
ging het heel behoorlijk, maar op een
gegeven moment kom je toch op de hoofdweg,

259
00:23:11,560 --> 00:23:18,020
met die kar met die paarden en daar
patrouilleerden toch al die Amerikanen vooral.

260
00:23:18,150 --> 00:23:21,730
En dan werd je in één richting geleid.

261
00:23:21,730 --> 00:23:29,220
En zo reden wij met onze mooie wagen
met twee paarden een kampement binnen

262
00:23:29,220 --> 00:23:35,120
dat de geallieerden al hadden ingericht
voor zogenaamde displaced persons.

263
00:23:35,590 --> 00:23:40,080
En daar ging onze mooie wagen,
met onze inhoud en onze paarden.

264
00:23:40,080 --> 00:23:44,790
En wij weren naar een kantoortje gebracht
en daar moest je vertellen wie je was en wat

265
00:23:44,790 --> 00:23:50,980
je was en hoe je er kwam en met een zogenaamde
witte kaart voor displaced persons gemaakt.

266
00:23:51,990 --> 00:23:56,490
Nou, dat was in ieder geval
voor ons weer een enorme

267
00:23:56,490 --> 00:24:08,490
teruggang, maar voor de meesten
een enorme verbetering.

268
00:24:08,630 --> 00:24:29,840
En ik weet in ieder geval één ding
goed, de nacht van mijn verjaardag

269
00:24:29,840 --> 00:24:37,370
18 april 1945 heb ik dus
doorgebracht in de kerk van Kevelaar.

270
00:24:37,370 --> 00:24:44,050
Kevelaar is een heel bekend bedevaartsoord
net over de grens met Limburg Duitsland.

271
00:24:44,051 --> 00:24:50,220
En daar lagen we op stro en
daar zagen we inderdaad mooie

272
00:24:50,220 --> 00:24:54,380
hemel, voorjaarshemel, want
die kerk had geen dak meer.

273
00:24:54,780 --> 00:24:57,230
En de volgende dag
zijn we weer ingeladen.

274
00:24:57,230 --> 00:25:01,820
En toen zijn we via allerlei
wegen, want er waren nauwelijks

275
00:25:01,820 --> 00:25:07,310
meer bruggen over de Maas, zijn
wij terecht gekomen in Eindhoven.

276
00:25:07,470 --> 00:25:12,780
Daar werd je in één van die enorme
fabriekshallen van Phillips, werd je opgevangen en

277
00:25:13,340 --> 00:25:20,956
ontkleed, ontluisd, waar nodig geschoren enzovoorts
en eventueel uitgerangeerd als je ziek was.

278
00:25:20,956 --> 00:25:25,320
En dan werd je in kleding gestoken.

279
00:25:25,320 --> 00:25:29,880
Want Brabant was tuurlijk al bijna een
halfjaar bevrijd, een groot gedeelte.

280
00:25:29,880 --> 00:25:37,350
Dus daar hadden ze allemaal inzamelingen gehouden.
Dus je werd daar in zogenaamde kleding gestopt.

281
00:25:37,690 --> 00:25:43,080
En ik ben dus terechtgekomen in de
opvang in de Bata fabrieken in Best.

282
00:25:43,080 --> 00:25:46,880
In die hele omgeving van Eindhoven
moesten ze al die duizenden mensen kwijt.

283
00:25:47,000 --> 00:25:51,910
En de spoorwegen konden niet rijden. Er waren
nog geen bruggen over de grote rivieren.

284
00:25:51,910 --> 00:25:54,150
Die lagen allemaal in puin.

285
00:25:54,150 --> 00:26:00,770
En uiteindelijk zijn we dus, op een gegeven
moment, zijn we, ik dacht met de trein naar Lage

286
00:26:00,770 --> 00:26:05,691
Zwaluwe of naar de Moerdijk gebracht en zijn we
van daar met een schip naar Rotterdam gebracht.

287
00:26:05,691 --> 00:26:16,327
En ik was helemaal niet vroeg, ik dacht dat ik pas
eind juni, zeker niet vroeger, in Rotterdam was.

288
00:26:16,327 --> 00:26:22,603
Nou, en dan was je in Rotterdam en dan
werd je opgevangen en moest je je melden.

289
00:26:22,750 --> 00:26:24,610
Er waren een paar verzamelpunten.

290
00:26:24,610 --> 00:26:31,000
En ik moest mij melden in de
Riviérahal, van Diergaarde Blijdorp en

291
00:26:31,000 --> 00:26:35,660
daar zaten al wat mensen achter
tafeltjes en dan moest je even je verhaal

292
00:26:35,660 --> 00:26:39,621
vertellen en dan kreeg je Nederlandse
papieren en bonkaarten en zo.

293
00:26:39,621 --> 00:26:48,530
En ik weet dus nog dat…Ja, mijn verhaal, ik
ben bij de razzia op tien november weggevoerd.

294
00:26:48,530 --> 00:26:53,020
‘Wat heb je?’ ‘Ik heb niks, ik ben alles
kwijt. Papieren, ik heb ze nooit gehad.

295
00:26:53,620 --> 00:26:58,250
Ja, dit heb ik, mijn witte
kaart van de geallieerden.’

296
00:26:58,250 --> 00:27:09,900
Nou, genoteerd. Niks aan de hand. Maar het tafeltje
naast me daar hoor ik ineens een enorm gescheld.

297
00:27:09,900 --> 00:27:15,200
En daar hoorde ik ‘m zeggen
‘Godverdomme, en jij bent

298
00:27:15,200 --> 00:27:17,660
misschien wel de man die mij
naar Duitsland gestuurd hebt.

299
00:27:17,660 --> 00:27:21,390
Ík vrijwillig naar Duitsland?! Zat
jij niet aan de Matinessenlaan?

300
00:27:21,390 --> 00:27:25,530
Jullie hebben ons toch naar Duitsland
gestuurd?! Ik ben toch geen vrijwilliger?’

301
00:27:26,780 --> 00:27:31,060
Die man achter de tafel was
er één van de POD en die

302
00:27:31,060 --> 00:27:32,531
had geen weerwoord en die
heb ik ook niet meer gezien.

303
00:27:32,670 --> 00:27:35,920
Ik bedoel, maar zo
ging dat natuurlijk he.

304
00:27:35,920 --> 00:27:41,520
Want ik bedoel want, ja, al die
mensen die zogenaamd vrijwillig

305
00:27:41,520 --> 00:27:42,723
naar Duitsland zijn gegaan
dat was allemaal broodroof.

306
00:27:42,740 --> 00:27:47,190
Ik bedoel je had geen werk,
als je je niet meldde op het

307
00:27:47,190 --> 00:27:51,360
arbeidsbureau had je geen
bonkaarten, dus wat wilde je?

308
00:27:51,360 --> 00:28:22,890
Nou, heel gewoon, ik had me daar
dus gemeld en had weer een bonkaart.

309
00:28:22,890 --> 00:28:27,280
maar bent u niet eerst
naar huis gegaan?

310
00:28:27,280 --> 00:28:33,800
Uiteraard, ben ik, toen we met dat schip in
Rotterdam aankwamen ben ik eerst naar huis gegaan.

311
00:28:33,800 --> 00:28:35,852
En als je daar dan
wat van wil vertellen.

312
00:28:35,853 --> 00:28:41,260
Laat ik zeggen, mijn moeder die weduwe
was, dus met die twee zusters, die

313
00:28:41,260 --> 00:28:45,540
hebben in die hele periode dat
wij weggevoerd waren, ondanks alle

314
00:28:45,540 --> 00:28:49,780
toezeggingen die op dat mooie pamflet
stonden, nooit een stuiver ontvangen.

315
00:28:49,780 --> 00:28:54,480
En ik denk dat toen dat
Lieftinck-tientje kwam, dat

316
00:28:54,480 --> 00:28:56,850
mijn moeder daar misschien
nog één of twee gehad heeft.

317
00:28:56,850 --> 00:29:03,340
En dat ze toen inderdaad
heeft kunnen omruilen.

318
00:29:03,340 --> 00:29:10,010
Maar, eigenlijk waren wij bij
mij thuis bijzonder gelukkig.

319
00:29:10,020 --> 00:29:14,390
Enerzijds, omdat mijn broer
natuurlijk, het hoofd van

320
00:29:14,390 --> 00:29:17,430
de waarde distributie op
dat kantoor souschef was.

321
00:29:17,430 --> 00:29:23,430
Wij hadden bijvoorbeeld inderdaad wat kolen
in huis toen ik weggevoerd werd in de kelder.

322
00:29:23,530 --> 00:29:26,870
En er was in de oorlog
een distributie.

323
00:29:26,870 --> 00:29:31,970
Dan kon je kiezen, wil je een
snoepbon of wil je een rokersbon?

324
00:29:32,050 --> 00:29:34,150
En dan je eens in de
maand kon je wat krijgen.

325
00:29:34,150 --> 00:29:37,720
En in het begin van de oorlog
was dat nog vrij royaal.

326
00:29:37,720 --> 00:29:39,450
Ik heb nooit gerookt, maar
altijd een rokersbon gevraagd.

327
00:29:39,450 --> 00:29:46,990
En ik heb vanaf het begin van de distributie,
mei ’40 tot aan mijn wegvoeren, als

328
00:29:46,990 --> 00:29:51,030
er wat gedistribueerd werd heb ik dat altijd
gekocht en in een grote koffer gestopt.

329
00:29:51,030 --> 00:29:56,097
En toen ik dus die tiende november
opgepikt werd heb ik tegen mijn jongste

330
00:29:56,098 --> 00:30:02,810
zusje gezegd: ‘Hier heb je de sleutel van
mijn kist en je weet wat erin zit he?

331
00:30:02,810 --> 00:30:10,680
Daar zitten rookwaren in van 1940
tot het allerlaatste.’ Er zaten

332
00:30:10,680 --> 00:30:13,626
zelfs nog pakjes ‘Ibis shag’ in en
dat is heel wat hoor in de oorlog.

333
00:30:13,627 --> 00:30:20,970
‘Maar denk erom, in godsnaam, óf jij óf moeder
heeft de sleutel want geef ze niet aan Adrie hoor.

334
00:30:20,970 --> 00:30:25,530
Want mijn zusje, mijn oudere zusje, was
inderdaad een hartstochtelijk roker.

335
00:30:25,530 --> 00:30:28,580
Die heel de oorlog inderdaad,
haar rookbon had benut.

336
00:30:28,580 --> 00:30:34,900
En mijn moeder heeft dus inderdaad, in die vreselijke
ellende van die oorlog, van die hongerwinter,

337
00:30:35,020 --> 00:30:40,080
toen het echt heel erg werd, heeft die dus
enerzijds het geluk gehad dat er lagen wat kolen in

338
00:30:40,080 --> 00:30:45,990
de kelder en daarnaast, aan de overkant was er
een buurman en die werkte bij de meelfabriek.

339
00:30:45,990 --> 00:30:52,900
Dus dan kon je voor een pakje ‘Ibis shag’ of een
pakje goede sigaretten kon je heel wat krijgen.

340
00:30:53,080 --> 00:31:00,160
En enkele huizen verder woonde een man en die
werkte bij de SRV, da’s een grote kolentransporteur.

341
00:31:00,160 --> 00:31:06,148
En nou ja, die enorme hopen kolen die
daar lagen voor de Duitsers, want

342
00:31:06,148 --> 00:31:11,400
die moesten hun kampementen natuurlijk
en hun lokaliteiten verwarmen.

343
00:31:11,400 --> 00:31:13,930
Dus daar viel ook
weleens wat te ruilen.

344
00:31:13,930 --> 00:31:20,390
Mijn moeder en mijn zusjes zijn eigenlijk
relatief de oorlog goed doorgekomen.

345
00:31:20,390 --> 00:31:26,360
Hoewel mijn moeder me wel vertelde
dat ze in februari in de sneeuw van

346
00:31:26,360 --> 00:31:30,393
Rotterdam- Zuid naar Rhoon, nog altijd
een kilometer of tien, heen en terug,

347
00:31:30,540 --> 00:31:36,270
om de schoenen van mijn overleden
vader te ruilen voor een zakje tarwe.

348
00:31:36,270 --> 00:31:39,890
Mijn moeder en zusjes zijn
het dus goed doorgekomen.

349
00:31:39,890 --> 00:31:43,443
Maar er waren arbeiderswoningen,
daar waren alle deuren uit.

350
00:31:43,610 --> 00:31:51,411
Daar waren alle posten… Die mensen hadden hun
huizen gesloopt om wat aan verwarming te hebben.

351
00:31:51,411 --> 00:31:56,790
Want je moet je natuurlijk indenken,
het zwaartepunt valt weleens vaak op

352
00:31:56,790 --> 00:32:02,450
de weggevoerden, maar je moet je realiseren
dat een huisvader van vijf-en-dertig

353
00:32:02,450 --> 00:32:06,880
in een gezin met twee of drie
kinderen weggevoerd wordt in die tijd.

354
00:32:07,690 --> 00:32:11,646
Ik bedoel, mensen die vrijwel
niets hadden om te overleven.

355
00:32:11,647 --> 00:32:14,390
Die waren aangewezen
op de gaarkeuken en zo.

356
00:32:14,420 --> 00:32:20,970
Ja, het is een periode waarin…de lijken lagen
in…net zoals je dat nu ziet in Saudi-Arabië

357
00:32:20,970 --> 00:32:26,510
of in zo’n land in lakens gewikkeld in
de kerk op afwachting van de begrafenis.

358
00:32:26,510 --> 00:32:32,200
Het vroor, het was nog één de
ergste winters ook hé, ’44- ’45.

359
00:32:33,140 --> 00:32:39,110
Dus wat dat betreft, ja ik zit natuurlijk
hartstikke vol met herinneringen.

360
00:32:39,110 --> 00:32:46,620
Maar relatief kun je zeggen ben je toch de
dans ontsprongen. En het leven ging door.

361
00:32:46,620 --> 00:32:54,770
En ik ben dus direct weer
naar dat inkoopbureau gegaan.

362
00:32:57,300 --> 00:33:00,630
En de RET is nu ook nog
steeds een gemeentebedrijf.

363
00:33:00,630 --> 00:33:13,860
Maar ik heb daar dus gewerkt en
in maart 1947 ben ik van loopbaan

364
00:33:13,860 --> 00:33:20,810
veranderd, heb ik gesolliciteerd bij
een grote rederij “Goudriaan en Co”.

365
00:33:20,810 --> 00:33:25,930
En ben ik vanaf 15 maart 1947
begonnen en daar heb ik gewerkt

366
00:33:25,970 --> 00:33:37,660
tot het moment dat ik in
1974….1970 wethouder ben geworden.

367
00:33:37,660 --> 00:33:44,020
En ik heb het enorme geluk gehad
dat inderdaad bij dat bedrijf

368
00:33:44,090 --> 00:33:49,390
mijn grote baas, Willy Goudriaan,
was echt een ouderwetse liberaal.

369
00:33:49,390 --> 00:33:54,050
Die vond het prachtig dat één van
zijn medewerkers lid werd van

370
00:33:54,050 --> 00:34:01,200
de gemeenteraad in ’67 en dat ik
in 1970 ik zelfs wethouder werd.

371
00:34:01,400 --> 00:34:05,770
Ik weet nog, en dat ging van
de ene dag op de andere die

372
00:34:05,770 --> 00:34:08,810
benoeming tot wethouder, of
in ieder geval die voordracht.

373
00:34:09,200 --> 00:34:15,830
Dat ik naar mijn directe baas moest
en zei ‘Ja, moet je luisteren, ik

374
00:34:15,830 --> 00:34:23,050
kan wethouder worden, maar dat is
uiteraard een heel wankel bestaan.

375
00:34:23,050 --> 00:34:27,930
Twee raadsvergaderingen achter elkaar zeggen ze:
‘trek je jas maar aan. Het is met je gedaan.’

376
00:34:27,930 --> 00:34:28,494
‘Je kan de poort uit.

377
00:34:28,495 --> 00:34:33,380
En ik zou dat graag willen
doen, maar ik zou dus graag op

378
00:34:33,380 --> 00:34:38,700
non-actief willen.’ Zegt mijn
directe chef: ‘Non actief?

379
00:34:38,700 --> 00:34:40,684
Dat kennen we hier helemaal niet.

380
00:34:40,684 --> 00:34:47,480
Wat is dat?’’Ik zeg ‘Nou dat ik gewoon in
dienst blijf, maar geen salaris ontvang.’

381
00:34:47,750 --> 00:34:53,710
Hij zegt ‘Nou, dat moet je dan maar op
het hoogste niveau gaan bepraten.’ En

382
00:34:56,460 --> 00:34:58,587
inmiddels was de vroegere hoofddirecteur
voorzitter van de raad van bestuur.

383
00:34:58,790 --> 00:35:00,840
Alles moest allure krijgen.

384
00:35:00,840 --> 00:35:04,300
Dus ik naar de voorzitter van de raad
van bestuur, meneer Willy Goudriaan.

385
00:35:04,300 --> 00:35:11,970
Ik zeg ‘ja, ik kan wethouder
worden en ik ambieer dat wel.

386
00:35:12,470 --> 00:35:23,252
Maar mijn baas zegt…’ Hij zegt ‘wat had je dan
gedacht?’ Ik zeg ‘Nou, ik had graag op non-actief

387
00:35:23,253 --> 00:35:26,177
willen’. Hij zegt ‘Niet werken, geen salaris,
maar wel dienstverband?’ Ik zeg ‘ja’. Hij

388
00:35:26,177 --> 00:35:31,680
zegt ‘Nou jongen, dat vind ik goed, als je maar
penningmeester blijft van ons pensioenfonds.

389
00:35:31,680 --> 00:35:32,290
Dat je ook daar goed voor zorgt.’

390
00:35:32,290 --> 00:35:39,460
ik was binnen dat bedrijf ook geen onbekende.
Ik heb daar bijna vijf-en-twintig jaar gewerkt.

391
00:35:39,470 --> 00:35:44,780
Penningmeester van het pensioenfonds. En daar zaten
toen ook, de directeuren in met hun bijdragen.

392
00:35:44,780 --> 00:35:50,648
En ik ben dat tijdens mijn wethouderschap ook
meer dan tien jaar gebleven en hij ook altijd.

393
00:35:50,648 --> 00:35:57,360
‘Zorg ook goed voor mijn pensioen.’ Maar ik ben
dus toen inderdaad in ’70 wethouder geworden.

394
00:35:57,360 --> 00:36:02,530
Maar voor die tijd, ja dat heeft eigenlijk
met dit verhaal niet veel te maken.

395
00:36:02,530 --> 00:36:10,553
Nou was ik altijd al politiek actief. Eigenlijk
al vanaf 1945 politiek actief geweest.

396
00:36:10,553 --> 00:36:16,280
En het merkwaardige is, ik heb
een heel gevarieerde familie.

397
00:36:16,280 --> 00:36:22,000
Mijn jongste zusje is getrouwd met een
ingenieur. Hoofd bouwkundige dienst van Phillips.

398
00:36:23,000 --> 00:36:28,960
Een middelste zuster was getrouwd met een
schoenmaker. Want ik ben er één van negen kinderen.

399
00:36:28,960 --> 00:36:31,824
Maar die schoenmaker die woonde
ook vlak bij ons in de buurt.

400
00:36:33,640 --> 00:36:38,030
Ontzettend geweldige man een ouderwetse schoenmaker
waar iedereen zijn hart bij uitstortte.

401
00:36:38,030 --> 00:36:42,550
En ik kom daar in augustus binnen,
loop ik bij mijn zwager binnen.

402
00:36:42,880 --> 00:36:49,490
En ik hoor iemand zeggen: ‘Hé Henk, ben je
ook al terug?’ En dat was een meneer Goeds.

403
00:36:49,490 --> 00:36:55,874
En die was in 1940 secretaris
van de afdeling Charlois

404
00:36:55,874 --> 00:36:59,026
van de SDAP en mijn vader was
voorzitter van die afdeling.

405
00:36:59,026 --> 00:37:04,950
En hij zegt tegen zei ‘Ik maak jou lid van
de partij.’ Ik zeg ‘Nou, da’s goed jongen.’

406
00:37:04,980 --> 00:37:08,910
Ik ben op twintig augustus
1945 lid geworden van de

407
00:37:08,910 --> 00:37:13,440
SDAP en dus een jaar later
naar de Partij van de Arbeid.

408
00:37:13,440 --> 00:37:17,354
En inmiddels is dat niet meer dan
vijftig maar meer dan zestig jaar.

409
00:37:17,354 --> 00:37:23,420
En daar heb ik natuurlijk een hele hoop van
mijn leven, verdere ontwikkeling aan te danken.

410
00:37:23,420 --> 00:37:26,040
Maar misschien heeft die partij
ook wat aan mij te danken.

411
00:37:26,040 --> 00:37:35,730
Want ik heb daar altijd….Nou, en
wat betreft ja, heb ik dus de hele….

412
00:37:35,730 --> 00:37:40,570
Ja, de hele benadering na de
oorlog van ‘we moeten er tegenaan.’

413
00:37:40,860 --> 00:37:43,600
Je moet je geen voorstelling
maken hoe Rotterdam eruit ziet.

414
00:37:43,601 --> 00:37:49,270
Kik maar eens naar die ouwe prenten en zo. Ja,
er was maar één ding: niet omkijken, maar vooruit.

415
00:37:49,700 --> 00:37:58,260
Toen zijn er dus heel moeilijke keuzes gemaakt
moeten worden en toen is toch gelukkig het college

416
00:37:58,260 --> 00:38:06,050
en de raad echt de grootste prioriteit gegeven aan
een zo snel mogelijk weer herstel van de haven.

417
00:38:06,370 --> 00:38:13,140
En je moet je natuurlijk wel realiseren
dat de andere grote haven, Antwerpen,

418
00:38:15,490 --> 00:38:21,529
die fungeerde vanaf september ’44 als de
grote aanvoerhaven van de geallieerden.

419
00:38:21,530 --> 00:38:26,900
En de Duitsers hadden in september,
oktober, november ’44 eigenlijk alle

420
00:38:26,900 --> 00:38:30,810
belangrijke haveninstallaties, alle
kades in Rotterdam opgeblazen he.

421
00:38:30,810 --> 00:38:32,670
Met kranen en al.

422
00:38:32,860 --> 00:38:35,630
Dus dat moest allemaal
gerepareerd worden.

423
00:38:35,630 --> 00:38:41,420
En die nadruk is dus de eerste jaren
wel erg gaan liggen op enerzijds het

424
00:38:41,420 --> 00:38:46,190
herstel van de haven en anderzijds
noodvoorzieningen voor de bevolking.

425
00:38:46,190 --> 00:38:55,490
Want er was natuurlijk in de oorlog niets meer
gebouwd. Mensen zaten natuurlijk op elkaar.

426
00:38:55,500 --> 00:39:00,400
Kleinbehuisd. Dus toen zijn er een paar van
die nooddorpen gebouwd om een klein beetje…

427
00:39:00,400 --> 00:39:04,540
En geleidelijk is de economie
zich toch weer hersteld.

428
00:39:04,540 --> 00:39:11,690
En eigenlijk hebben we bij elke
eerste paal hebben we staan juichen.

429
00:39:11,690 --> 00:39:16,350
Die hele wederopbouwperiode heb
ik dus in belangrijke mate, eerst

430
00:39:16,350 --> 00:39:22,820
gewoon werkzaam op dat kantoor
en daarnaast politiek actief.

431
00:39:22,820 --> 00:39:28,740
En later door mijn politieke
kwaliteiten van binnenuit meegemaakt.

432
00:39:32,190 --> 00:39:50,010
Er zijn over die mensen
die weggevoerd zijn.

433
00:39:50,210 --> 00:39:54,550
Er zijn mensen die hebben hele
verhalen met ansichtkaarten

434
00:39:54,550 --> 00:39:57,770
en briefkaarten die ze hebben
kunnen verzenden naar huis.

435
00:39:57,770 --> 00:40:00,080
Die aangekomen zijn en dergelijke.

436
00:40:00,080 --> 00:40:05,210
Ik ben in ieder geval op geen enkel moment
in de gelegenheid geweest om op enigerlei

437
00:40:05,210 --> 00:40:10,725
wijze mijn moeder en mijn zusjes te laten
weten waar ik was, hoe het met me ging.

438
00:40:11,340 --> 00:40:15,200
Wij zijn nooit in de omstandigheid
geweest dat we ergens de

439
00:40:15,670 --> 00:40:19,063
ruimte kregen om je te bewegen
onder de burgerbevolking of zo.

440
00:40:21,710 --> 00:40:31,050
Totdat we bij die Amstadt zijn
ondergebracht, waar ik was, maar

441
00:40:31,050 --> 00:40:34,949
bijvoorbeeld die zwager die ik net
noemde, die schoenmaker zat thuis.

442
00:40:34,950 --> 00:40:43,630
Die was eerder gevlucht uit een kamp net over
de grens. En die was zelfs in december al thuis.

443
00:40:43,750 --> 00:40:53,190
En mijn broer die ook weggevoerd was, tien
november en twaalf november werd bij zijn

444
00:40:53,190 --> 00:41:01,100
vrouw het tweede kind geboren, die weggevoerd
was, die kwam terecht ergens in Hamburg.

445
00:41:01,450 --> 00:41:02,040
Bij een drukkerij.

446
00:41:02,040 --> 00:41:06,920
En die heeft zich in
januari al met formulieren

447
00:41:06,920 --> 00:41:11,220
laten transporteren, op
legale wijze, naar Nederland.

448
00:41:11,220 --> 00:41:13,460
Die was dus ook thuis.

449
00:41:14,010 --> 00:41:16,100
En van mij wisten ze niets.

450
00:41:16,200 --> 00:41:21,330
En toen ik dus in Brabant
kwam, bij die opvang, en toen

451
00:41:21,331 --> 00:41:28,120
waren we ondergebracht bij
de Bata fabrieken in Best.

452
00:41:28,120 --> 00:41:33,540
Toen heb ik kunnen laten weten
dat ik leefde en dat we er waren.

453
00:41:33,540 --> 00:41:37,650
Ze wisten dus: hij
leeft nog en hij is er.

454
00:41:37,650 --> 00:41:42,715
Toen we dus weggevoerd zijn hebben we niet
kunnen telefoneren naar huis. Integendeel.

455
00:41:42,715 --> 00:41:44,370
Wie had er telefoon?

456
00:41:44,370 --> 00:41:48,820
Ik bedoel, je hebt natuurlijk
een heel verkeerd beeld.

457
00:41:48,820 --> 00:41:54,618
Als mijn moeder door mijn tante werd gebeld
dan ging er bij de slager een telefoon en dan

458
00:41:54,619 --> 00:42:00,640
kwam er iemand zeggen: ‘mevrouw Van der Pols’
of alleen ‘vrouw Van der Pols, je zuster is aan

459
00:42:00,640 --> 00:42:06,176
de telefoon’. Want mijn tante was de tweede
Van der Pols die telefoon hadden in Rotterdam.

460
00:42:06,177 --> 00:42:10,140
Als je in het telefoonboek kijkt
van 1940…wie had er telefoon?

461
00:42:10,330 --> 00:42:13,101
Maar goed, via de telefoon
kon je dus niet melden dat

462
00:42:13,101 --> 00:42:16,230
je naar huis toe kwam en wij
kwamen dus met dat schip.

463
00:42:16,230 --> 00:42:18,110
Dat binnenvaartschip in Rotterdam aan.

464
00:42:18,110 --> 00:42:23,990
Nou, en ik ben naar huis gegaan en
mijn moeder stond natuurlijk perplex!

465
00:42:23,990 --> 00:42:30,650
‘oh, jongen, jongen, ben je er?’ En
nou, men zegt dan toch, mijn andere zus.

466
00:42:30,650 --> 00:42:34,230
‘Je was toch het lievelingetje
van je moeder.’ Da’s de vraag.

467
00:42:34,230 --> 00:42:41,240
En mijn zusjes heel
uitgebreid…en je was thuis.

468
00:42:41,240 --> 00:42:43,840
Het leven moest weer
gewoon verder gaan.

469
00:42:43,850 --> 00:42:50,340
En je was nog geen dag thuis of je moest
je melden bij die, voor mij die genoemde

470
00:42:50,340 --> 00:42:56,120
Riviérahal met je displaced persons
–kaart om weer gelegitimeerd te worden.

471
00:42:56,120 --> 00:43:06,000
Om weer bonkaarten te krijgen, enzovoorts. En
ja, het leven herstelde zich en wat trof ik aan?

472
00:43:06,000 --> 00:43:13,510
Ja, een gezin waar de kaak uit blik
van de Amerikanen werd gegeten.

473
00:43:13,510 --> 00:43:19,320
En waar de Irish Stew uit de
distributie was en dergelijke.

474
00:43:19,320 --> 00:43:26,240
En nauwelijks thuis en aangemeld, alles
alweer helemaal opgenomen en geregistreerd.

475
00:43:26,240 --> 00:43:36,130
Ja, weer aan het werk gegaan.

476
00:43:36,130 --> 00:43:39,600
Ja, je moet je voorstellen, het
is natuurlijk voor mij een beetje

477
00:43:39,600 --> 00:43:45,060
moeilijk…Kijk, als ik naar mijn vrouw
zie, die kan doen en laten wat ze wil.

478
00:43:45,060 --> 00:43:55,760
Maar mijn moeder, ja, in ’45…ze is
van ’85, maar dat was een oud mensje.

479
00:43:55,760 --> 00:44:01,790
Dat vond je toen ouwe mensen. Dat was een
vrouw van…een moeder van negen kinderen.

480
00:44:01,790 --> 00:44:08,270
En wat ze zelf in haar leven had
meegemaakt…daar stond een oud moedertje.

481
00:44:08,270 --> 00:44:15,170
En ze was uitzinnig dat ook deze
zoon weer levend was teruggekomen.

482
00:44:15,250 --> 00:44:21,160
Want, dat is natuurlijk ook uitermate
belangrijk…Mijn oudste broer

483
00:44:21,160 --> 00:44:28,830
was natuurlijk ook één van die
45.000 werklozen in Rotterdam in 1940.

484
00:44:28,830 --> 00:44:29,340
45.000 Werklozen!

485
00:44:29,340 --> 00:44:38,240
En die is door het arbeidsbureau ook opgeroepen en
die heeft zich dan ook zogenaamd vrijwillig naar

486
00:44:38,240 --> 00:44:46,160
Duitsland laten voeren in ’41 al en die is
tewerkgesteld bij de Henschel-locomotieven in Kassel.

487
00:44:46,160 --> 00:44:51,450
En daar was ie zelfs opgeklommen tot
bedrijfsboekhouder, want hij kon dat.

488
00:44:51,490 --> 00:44:57,510
En die is in ’43 bij de
bombardementen op Kassel gesneuveld.

489
00:44:57,680 --> 00:45:03,470
Dus mijn moeder had al een zoon verloren. En er
waren er twee weggevoerd, en de één was al terug.

490
00:45:03,470 --> 00:45:06,450
En daar kwam Hendrik, dus, gelukkig.

491
00:45:08,240 --> 00:45:12,320
Maar ja, je daar wat van
voorstellen, ik bedoel, ze

492
00:45:12,320 --> 00:45:14,710
had geen rooie duit eigenlijk
meer om van de leven.

493
00:45:18,290 --> 00:45:26,090
Ik bedoel, mijn oudere zuster was coupeuse en
die kan weer terug naar atelier, naar haar baas.

494
00:45:26,090 --> 00:45:33,050
Want er kwamen langzamerhand weer wat mogelijkheden
met de distributie, dus die ging weer verdienen.

495
00:45:33,050 --> 00:45:38,890
En ik ging weer naar de RET. En daar kreeg
je een maandloon aan het einde van de maand.

496
00:45:39,160 --> 00:45:47,200
Dus, er was nog geen AOW of wat en mijn
ouders waren in ieder geval van dien

497
00:45:47,200 --> 00:45:53,880
aard dat ze dat wel zo hoog hadden
zitten dat ze nooit op enige wijze van de

498
00:45:53,880 --> 00:45:59,320
sociale dienst of bij wat voor instantie
ook zich hadden gemeld voor bijstand.

499
00:45:59,320 --> 00:46:01,270
Daar waren ze echt te trots voor.

500
00:46:01,270 --> 00:46:14,710
Maar ik weet nog goed dat…je moet je realiseren
dat ik nu weleens tegen mijn vrouw zeg

501
00:46:14,710 --> 00:46:18,400
‘Nou kan je begrijpen waarom zo heel veel
mensen die oorlog zo goed doorgekomen zijn.

502
00:46:18,400 --> 00:46:22,160
Als je naar je linnenkast kijkt,
als je naar je klerenkast kijkt, als

503
00:46:22,160 --> 00:46:26,022
je schoenen… Maar in een
arbeidersgezin met opgroeiende kinderen.

504
00:46:26,022 --> 00:46:32,780
Ik bedoel, ik weet niet…in het
voorjaar van ’47 of in het najaar van

505
00:46:32,780 --> 00:46:36,950
’46 dat kan ook, heb ik voor het
eerst een eigen winterjas gehad.

506
00:46:38,210 --> 00:46:50,360
Je was een jongen in ’40. Ik bedoel, wat je
aan kleding had, daar groeide je in en uit.

507
00:46:50,360 --> 00:46:57,650
maar dan was je wel wat gewend, je had al
geen gemakkelijk leven daarvoor dus eigenlijk.

508
00:46:57,650 --> 00:47:03,420
Ja, dat werd vermaakt. Dat ging bij
mijn vrouw thuis ook zo natuurlijk.

509
00:47:03,420 --> 00:47:10,380
Ik had nog redelijk kleding toen ik op die kolenschuit
stapte, al was het wat verarmd en verouderd.

510
00:47:10,380 --> 00:47:13,930
Maar daar is natuurlijk
niets van overgebleven.

511
00:47:13,930 --> 00:47:21,010
Ik bedoel, om je een idee te geven, we liepen
in Duitsland aan de spoorweg, in de laatste

512
00:47:21,010 --> 00:47:27,630
fase, want je gewone schoenen die waren allang
vertrapt en kapot, je liep op Klompschuhe.

513
00:47:27,630 --> 00:47:33,230
Dat waren van die quasi-leren
schachten, met houten zolen eronder.

514
00:47:33,510 --> 00:47:38,550
En dan kreeg je, wat de Duitsers noemden
‘Fusslappen’, want je had geen sokken of wat meer.

515
00:47:38,551 --> 00:47:45,970
Dus je had een lap die je om je voeten wikkelde
en dan stapte je zo in die houten schoen.

516
00:47:45,970 --> 00:47:52,050
En met die dingen aan ben ik
nog terechtgekomen in Eindhoven.

517
00:47:53,500 --> 00:47:59,224
Door, ja, dat was ook zo’n actie, door
een inzameling, van Brabant en Limburg.

518
00:47:59,224 --> 00:48:03,690
En daar werd je dan weer in
tweedehands kleding gestoken.

519
00:48:05,050 --> 00:48:11,880
En thuis, ja, kijk, of dat iets
met dit verhaal te maken heeft…Ik

520
00:48:11,880 --> 00:48:18,690
heb je verteld, mijn vader, dat
hij scheepstimmerman was en die is

521
00:48:20,250 --> 00:48:25,570
in 1919 met die Spaanse Griep is
hij één van de slachtoffers geweest.

522
00:48:25,570 --> 00:48:29,770
Hij is er bovenop gehaald, maar
hij heeft reumatiek opgelopen.

523
00:48:30,100 --> 00:48:30,984
Dus vanaf 1920 tot aan 1942 heeft hij
daar altijd heel veel hinder van gehad.

524
00:48:36,670 --> 00:48:42,772
Maar hij was een uitstekend vakman
en hij heeft dus bij de machinefabriek

525
00:48:42,772 --> 00:48:47,100
“Feijenoord” gewerkt, dat is later
gefuseerd met “Wilton” en bij

526
00:48:47,100 --> 00:48:51,980
“Wilton-Feijenoord” was mijn vader dus
opgeklommen tot scheepstimmermansbaas.

527
00:48:52,690 --> 00:48:56,890
En die heeft in de fase van de
“Holland-America-lijn”, dat eerste

528
00:48:56,890 --> 00:49:02,130
heel grote schip, de “Statendam”
voor de oorlog liet afbouwen, dat

529
00:49:02,130 --> 00:49:10,899
is gebeurd, casco, bij een werf in
Schotland, dacht ik, of in Belfast.

530
00:49:10,899 --> 00:49:14,110
Maar die is helemaal
afgewerkt in Schiedam.

531
00:49:14,110 --> 00:49:22,043
En mijn vader was dus scheepstimmermansbaas en die
had de leiding over zo’n tweehonderd werklieden.

532
00:49:22,044 --> 00:49:26,950
En met ups en downs heeft
hij steeds gewerkt, zelfs

533
00:49:26,950 --> 00:49:30,010
zijn vijfentwintig jarig
jubileum bij “Wilton” gevierd.

534
00:49:30,280 --> 00:49:38,880
Maar zo nu en dan was hij weken, soms wel
maanden thuis, dat hij eigenlijk niets kon.

535
00:49:38,880 --> 00:49:44,630
Ik herinner mij dat in de slaapkamer daar hingen
zandzakken over katrollen dat hij zo kon oefenen.

536
00:49:44,630 --> 00:49:49,730
Op zolder stond een oud fietsframe
met een zadel waar hij probeerde

537
00:49:49,730 --> 00:49:53,780
Toch ging hij weer aan het werk.

538
00:49:53,810 --> 00:49:58,980
En die mensen werden van Charlois naar
Schiedam gebracht met een veerboot, een eigen

539
00:49:58,980 --> 00:50:05,090
veerboot van de werf, en dan zeiden die
jongens weleens: ‘Verdomme, kunnen we nog niet

540
00:50:05,090 --> 00:50:10,010
varen?’ En dan zei een ander: ‘Nee, die mankepoot
is er nog niet.’ En dat was dan mijn vader.

541
00:50:10,011 --> 00:50:13,420
En die kwam met zijn stok
aangestrompeld, en hij was baas.

542
00:50:13,420 --> 00:50:16,289
Dus die boot ging niet
varen voor die tijd.

543
00:50:16,290 --> 00:50:29,020
Maar in ’35, onvoorstelbaar, begin ’35 is mijn
vader terwijl hij thuis ziek op bed lag, ontslagen.

544
00:50:31,040 --> 00:50:44,210
Met vier weken loon. Dus wat dat betekent heeft
voor die man en eigenlijk ook voor zijn gezin.

545
00:50:47,240 --> 00:50:56,630
En toen hebben zijn contacten, mijn
vader was zodanig in de Partij van

546
00:50:56,630 --> 00:51:01,097
de…in de SDAP en in de vakbeweging
ingeworteld, hij is bijvoorbeeld

547
00:51:01,098 --> 00:51:05,220
één van de schrijvers van het
gedenkboek “SDAP vijfentwintig jaar”.

548
00:51:05,220 --> 00:51:09,880
Maar hij was ook penningmeester van de
Nederlandse bond van arbeidersmuziekverenigingen.

549
00:51:09,880 --> 00:51:17,830
En daar was hij onbezoldigd penningmeester,
al tientallen jaren en toen hebben ze daar

550
00:51:17,830 --> 00:51:23,500
toch een voorziening getroffen en toen is
hij bibliothecaris ook geworden daarnaast.

551
00:51:23,500 --> 00:51:26,930
En dat betekende dat
hij dus distribueerde.

552
00:51:26,930 --> 00:51:31,230
Die muziek, de partituren, en
alle partijen voor de instrumenten,

553
00:51:31,230 --> 00:51:35,470
naar de diverse tientallen
muziekverenigingen in den lande.

554
00:51:35,710 --> 00:51:43,640
En dat is ook de reden dat wij in 1935,
wat ik zei, van 7a naar 42b zijn verhuisd.

555
00:51:43,640 --> 00:51:45,300
Dat was een groter huis.

556
00:51:45,300 --> 00:51:49,360
En daar had hij een eigen werkkamer
maar ook een grote zolder en die

557
00:51:49,360 --> 00:51:53,450
hele zolder, die had hij in gebruik
met grote boekenkasten en daar stonden

558
00:51:53,450 --> 00:51:57,750
al die honderden muziekstukken en
partijen in met al die onderdelen.

559
00:51:57,750 --> 00:52:01,030
Dus dan had je die
dirigentenpartij, maar ook de

560
00:52:01,030 --> 00:52:03,330
saxofonen, die trompetten,
de trombone, noem maar op.

561
00:52:03,330 --> 00:52:10,250
Dus dat deed mijn vader en dat deed
hij dus, voor zestig harde guldens.

562
00:52:10,650 --> 00:52:17,070
Maar goed, hij kreeg dus in ieder geval
nog een gedeelte van die ellende vergoedt.

563
00:52:17,070 --> 00:52:24,310
Het betekende natuurlijk
een enorme teruggang.

564
00:52:26,480 --> 00:52:30,660
Maar ja, er waren gelukkig, zoals dat
voor de oorlog ging, kinderen thuis.

565
00:52:30,660 --> 00:52:35,040
En ik weet nog dat ik ging werken
en je verdiende helemaal niet veel,

566
00:52:35,040 --> 00:52:40,410
maar ik verdiende, bij de incassobank
twintig gulden in de maand.

567
00:52:40,410 --> 00:52:46,820
Maar die lui, die betaalden toen al uit in
vierentwintig halfmaandelijkse termijnen.

568
00:52:46,820 --> 00:52:56,694
Dus dan kreeg je de vijftiende en de
éénendertigste kreeg je een tientje.

569
00:52:56,694 --> 00:52:58,283
Daar moest je nog wel
voor tekenen. Ja.

570
00:52:58,490 --> 00:53:05,610
Ja, want u hebt bij een incassobank
gewerkt en toen ook al bij de RET?

571
00:53:05,610 --> 00:53:08,620
ja, ik ben….we komen helemaal
buiten die bezetting.

572
00:53:08,790 --> 00:53:13,800
Ik ben daar begonnen op één september
en daar was ik dus jongste bediende.

573
00:53:13,830 --> 00:53:21,020
En daar moest ik dus niet alleen ’s morgens
in de winter kijken of de conciërge de kachel

574
00:53:21,020 --> 00:53:26,850
goed opgestookt had van de centrale verwarming,
maar ik moest ook de conciërge helpen.

575
00:53:27,120 --> 00:53:34,710
ik was jongste bediende, en mijn belangrijkste
taak was, om ’s ochtends bij de bioscoop

576
00:53:34,710 --> 00:53:40,950
en bij het warenhuis en bij het galanteriehuis
om daar de bankcassette op te halen.

577
00:53:40,950 --> 00:53:47,940
Wat gebeurde er nou, ’s avonds stopten die winkeliers
het ontvangen geld in een soort metalen bus.

578
00:53:47,940 --> 00:53:53,166
Die ging dicht en ze reden of liepen
naar de bank daar was een opening, een

579
00:53:53,166 --> 00:53:57,230
kluisloket en hup, daar gooide je de
cassette in en die lag beneden in de kluis.

580
00:53:57,230 --> 00:54:01,370
En ’s morgens moest ik met
de kassier, uit de kluis,

581
00:54:01,370 --> 00:54:04,450
alle cassettes halen en
dan gingen we geld tellen.

582
00:54:04,800 --> 00:54:09,820
Maar dat geld tellen ging niet zoals nu,
geautomatiseerd, wij deden dat nog met schuifborden.

583
00:54:09,820 --> 00:54:16,640
Dan had je een bord en dan schudde je zo dat
geld en dan vielen de guldens zo in de openingen

584
00:54:16,640 --> 00:54:22,390
en de, daar waren er niet veel van hoor, de
kwartjes, de centen en de dubbeltjes en zo.

585
00:54:22,390 --> 00:54:29,720
En die moest ik dus samen met de kassier moesten
wij dat uittellen. De kassier maakte de kwitantie.

586
00:54:29,720 --> 00:54:32,320
Het ging weer in die cassette
en dan was het: ‘Nou jongen’,

587
00:54:32,320 --> 00:54:33,350
dan was het een uur of elf,
‘je kunt weer op gang gaan.’

588
00:54:34,470 --> 00:54:39,280
En op je eigen fiets, reed je dan
weer langs die bioscoop “Collosseum”,

589
00:54:39,280 --> 00:54:43,848
langs magazijn “Rio”, langs de
kinderwagenfabriek en noem maar op.

590
00:54:44,000 --> 00:54:48,760
Die cassette weer inleveren, die namen ze in
ontvangst en ’s avonds werd hij weer gevuld.

591
00:54:48,760 --> 00:54:50,750
Dat was het ritme voor alle dagen.

592
00:54:50,750 --> 00:54:57,729
En dan op maandagmorgen, dan moest ik langs het
Zieltjesplein rijden, vlakbij de maasbruggen.

593
00:54:57,730 --> 00:55:02,219
En dan moest ik bij de katholieke kerk daar,
dat was ook een klant van ons, moest ik

594
00:55:02,220 --> 00:55:09,091
daar de ontvangsten van de collectes ophalen
en die zaten dan in een verzegelde envelop.

595
00:55:09,092 --> 00:55:12,620
En die nam ik dan mee.
Dan gingen we ook tellen.

596
00:55:12,620 --> 00:55:15,610
Daar werd dan ook weer een
kwitantie voor uitgeschreven

597
00:55:15,610 --> 00:55:18,310
door de kassier en dan
bracht ik die ook weer weg.

598
00:55:18,310 --> 00:55:18,980
Dat was ook één van je taken.

599
00:55:18,980 --> 00:55:21,520
hoe oud was u toen?

600
00:55:21,580 --> 00:55:30,230
Ik was dus in 1939 was
ik dus zestien jaar.

601
00:55:30,280 --> 00:55:35,820
En ik ben dus 28 april 140 zeventien
jaar geworden en ik heb dus bij die

602
00:55:35,820 --> 00:55:41,900
bank, precies halfjaar gewerkt, want
ik vond dat loontje toch wel schamel.

603
00:55:41,950 --> 00:55:47,350
En ik had mijn MULO-diploma en inmiddels
studeerde ik op de Middelbare Handelsschool.

604
00:55:47,350 --> 00:55:50,310
Dus ik wilde ook perspectief hebben.

605
00:55:50,310 --> 00:55:57,061
En ik ben dus 1 mei 1940, dus na dat
halfjaar, ben ik begonnen, wat ik

606
00:55:57,062 --> 00:56:01,010
al eerder zei, bij de Rotterdamse
Elektrische Tram, op dat inkoopbureau.

607
00:56:02,510 --> 00:56:03,647
Mag ik even springen naar…?

608
00:56:04,000 --> 00:56:11,460
Ik werd raadslid in ’67, in oktober. Ik
stond nét niet op een verkiesbare plaats.

609
00:56:11,460 --> 00:56:15,531
Ik viel er net buiten, was een teleurstellende
verkiezing voor de Partij van de Arbeid.

610
00:56:15,710 --> 00:56:17,330
Maar ik was wel eerste opvolger.

611
00:56:17,330 --> 00:56:24,016
En in oktober ging er dus één
van de raadsleden, die kreeg

612
00:56:24,017 --> 00:56:25,620
een andere functie en toen ben
ik dus als opvolger gekomen.

613
00:56:25,620 --> 00:56:34,262
Dus ik ben in ’67, raadsperiode begon in
’66, in ’67 ben ik dus raadslid geworden.

614
00:56:34,262 --> 00:56:37,510
En ik ben toen gelijk, vanwege
mijn werkzaamheden in de

615
00:56:37,510 --> 00:56:41,660
scheepvaart en zo, ben ik lid
geworden van de commissie ‘Haven’.

616
00:56:41,990 --> 00:56:48,550
En ook dat is leuk, want in die havencommissie
zaten toendertijd vier raadleden

617
00:56:48,770 --> 00:56:54,390
en vier burgers, prominente burgers
uit de wereld van haven en vervoer.

618
00:56:54,390 --> 00:56:59,030
En mijn grote baas, die ik al eerder noemde,
die meneer, de voorzitter van de Raad van

619
00:56:59,030 --> 00:57:05,760
Bestuur, Willy Goudriaan die was één van
die vier leden van dat college van advies.

620
00:57:05,760 --> 00:57:12,430
Het zat zelfs zo, tot grote ergernis van
mijn directe chef, dan ging de telefoon:

621
00:57:12,480 --> 00:57:16,860
‘Meneer Goudriaan aan de lijn, of u zo
met hem mee wil lopen naar de Coolsingel.

622
00:57:16,860 --> 00:57:21,395
En toen ben ik samen met mijn grote baas,
gingen wij naar de vergadering voor de Commissie

623
00:57:21,396 --> 00:57:30,640
“Haven en advies”. Ik bedoel, waar hij in zat,
daar zat ook de president-directeur van de SRV in.

624
00:57:30,640 --> 00:57:37,280
In ieder geval, vier mensen, toonaangevende
mensen, uit de Rotterdamse havenwereld.

625
00:57:37,280 --> 00:57:42,470
En daar zaten wij dus met vier raadsleden en
ik was zogenaamd één van die quasi-deskundigen

626
00:57:42,470 --> 00:57:49,320
van de haven, maar nou was ik geen leek op
dat terrein, want ik was al meer dan tien

627
00:57:49,320 --> 00:57:53,929
jaar hoofdbestuurder van de vervoersbond, de
Nederlandse bond van het vervoerspersoneel.

628
00:57:53,930 --> 00:58:00,610
Dus ik was in die haven bekend en gepokt
en gemazeld. Maar nu komt het leuke.

629
00:58:00,920 --> 00:58:11,467
In augustus 1970 moest er dus een nieuw
college gevormd worden en de Partij van

630
00:58:11,467 --> 00:58:16,810
de Arbeid was erop uit om een meerderheid
te krijgen, maar dat lukte dus net niet.

631
00:58:16,810 --> 00:58:20,040
En er moesten dus
vier wethouders komen.

632
00:58:20,200 --> 00:58:24,030
En er kwam maar één plaatsje
vrij, want drie van de

633
00:58:24,030 --> 00:58:26,530
zittende wethouders hadden wel
de ambitie om door te gaan.

634
00:58:26,530 --> 00:58:40,991
En op een gegeven moment, was er
gepolst, die, of die, of die, of die.

635
00:58:40,991 --> 00:58:45,643
En toen zei één van mijn vrouwelijke raadsleden,
die ik bijzonder goed kende en met wie ik samen

636
00:58:45,870 --> 00:58:50,600
in de wijkraad Charlois
had gezeten, die zei ‘Ik

637
00:58:50,600 --> 00:58:53,620
zou eigenlijk Henk van der
Pols willen kandideren’.

638
00:58:55,820 --> 00:59:04,060
Nou, en er was al een kandidaat, dat was
drs. Van der Vlerk, een rijksaccountant.

639
00:59:04,140 --> 00:59:10,200
Al lange jaren lid van de gemeenteraad,
financiën. Dat was zijn portefeuille.

640
00:59:10,570 --> 00:59:12,770
Maar een bijzonder goed
verhaal dat hij had.

641
00:59:12,780 --> 00:59:17,360
We waren allebei lid van de coöperatie
en we kenden elkaar tot en met.

642
00:59:17,750 --> 00:59:24,120
Die zat al zolang in de raad en nou,
de voltallige fractie zou stemmen.

643
00:59:27,280 --> 00:59:39,520
Daar kwam tien tien uit. Er ontbreekt een stem. Ik
zei ‘Ja natuurlijk, je stemt toch niet op jezelf?

644
00:59:39,520 --> 00:59:48,440
Ik heb niet gestemd.’
‘Oh…herstemming!’ Achttien om drie.

645
00:59:48,440 --> 00:59:52,930
dat is een spannend verhaal

646
00:59:52,930 --> 00:59:54,210
00:59:54:00