1
00:00:00,440 --> 00:00:03,250
Meneer Coumou, wat deed u bij
aanvang van de tweede wereldoorlog?

2
00:00:03,250 --> 00:00:08,710
Bij de aanvang van de tweede wereldoorlog
in negentien [stottert], voor ons dus in

3
00:00:08,710 --> 00:00:14,450
negentien, of in 1939 had ik vakantie nadat ik
mijn doctoraal examen geneeskunde had gedaan.

4
00:00:14,610 --> 00:00:16,620
Ik denk in mei of in
juni in die buurt.

5
00:00:16,620 --> 00:00:22,950
En toen werd in militaire dienst geroepen
omdat er gemobiliseerd werd ten aanzien van

6
00:00:22,950 --> 00:00:29,240
wat er eventueel als dreiging vanuit het
Oosten zou kunnen komen en, dus ik ben toen

7
00:00:29,240 --> 00:00:33,320
in militaire dienst gebleven als zodanig
heb ik mijn studie wel kunnen voortzetten.

8
00:00:34,200 --> 00:00:38,240
Eerst gemeenschappelijk,
naderhand individueel weer.

9
00:00:39,380 --> 00:00:41,550
Uh, U was in militaire dienst?

10
00:00:41,550 --> 00:00:47,910
Ik was in militaire dienst en ik ben weer in
militaire dienst actief toen gekomen, heb als

11
00:00:47,910 --> 00:00:51,980
zodanig dus het begin van de oorlog hier
meegemaakt, toen was ik als, lag ik als, soldaat

12
00:00:51,980 --> 00:00:57,670
eerste klas en ik was in een of ander school
in Amsterdam-Centrum herinner ik me nog.

13
00:00:58,110 --> 00:01:02,800
En dat was een geneeskundige
compagnie zoals dat heette, en, dat

14
00:01:02,800 --> 00:01:06,294
waren dus allemaal studenten die
al enigszins verder waren, dus zo’n

15
00:01:06,294 --> 00:01:11,279
beetje aan hun semi-arts toe waren,
of velen daarvan in ieder geval.

16
00:01:11,280 --> 00:01:18,360
En toen ben ik dus opgeroepen
om ook wat te doen en ik heb

17
00:01:18,640 --> 00:01:21,800
dus ook NSB’ers moeten bewaken
in een over andere school.

18
00:01:21,870 --> 00:01:22,430
Waar?

19
00:01:22,430 --> 00:01:26,500
Uh, dat was in Zuid ergens
maar ik weet niet meer waar.

20
00:01:26,500 --> 00:01:31,060
Maar in Amsterdam-Zuid ben ik in een
school geroepen, en, met een aantal andere

21
00:01:31,060 --> 00:01:35,520
mensen, en we moesten dus bewaking
uitoefenen op uh, op NSB’ers die daar waren

22
00:01:35,520 --> 00:01:39,620
verzameld, die waren uit hun bed gelicht
of hoe dat dan ook daar verzameld.

23
00:01:39,620 --> 00:01:41,070
Toen was de oorlog ook
nog niet in Nederland?

24
00:01:41,070 --> 00:01:46,510
Toen was de oorlog ja, toen was de oorlog
begonnen, dat was op, op 10 mei zal ik maar zeggen.

25
00:01:46,510 --> 00:01:49,440
Maar van te voren, zat ik al,
was ik al in dienst maar had ik

26
00:01:49,440 --> 00:01:52,800
nog geen taken, ik wachtte maar
af wat er zou gaan gebeuren.

27
00:01:52,800 --> 00:01:54,260
En waren moesten die
NSB’ers bewaakt worden dan?

28
00:01:54,560 --> 00:01:59,630
Nou, ze waren bang dat die op een
of andere manier, hier, gezien de

29
00:01:59,630 --> 00:02:05,100
veranderende situatie toen en de kans
dat ze toch voor de Duitsers iets

30
00:02:05,100 --> 00:02:08,950
positiefs zouden doen, waarschijnlijk
kwaad zouden verrichten, begrijp je wel

31
00:02:08,950 --> 00:02:12,200
Ze werden dus onder bewaking gesteld.

32
00:02:12,710 --> 00:02:15,879
Ja, was verder, was niet
veel, ik heb ook verder

33
00:02:15,880 --> 00:02:18,059
weinig gesprekken met die
mensen gehad, herinner ik me.

34
00:02:18,060 --> 00:02:20,880
Ik herinner me er eigenlijk
niks bijzonders van.

35
00:02:20,880 --> 00:02:21,240
Uhm,

36
00:02:21,240 --> 00:02:22,400
Zo is voor mij de oorlog begonnen.

37
00:02:22,400 --> 00:02:28,280
Ja, U was nog niet afgestudeerd, hoe ging dat,
onder welke omstandigheden werd u afgestudeerd?

38
00:02:28,280 --> 00:02:34,450
Toen uh, toen ben ik krijgsgevangen
gemaakt, wat je noemt, uh, ik ben

39
00:02:34,450 --> 00:02:38,480
krijgsgevangen geworden, die
betiteling kreeg je toen, en dat heeft

40
00:02:38,480 --> 00:02:43,073
denk ik een kleine maand ofzo
geduurd, in ieder geval enkele weken.

41
00:02:43,400 --> 00:02:49,980
En ben toen gewoon ontslagen, en ik kon
dus weer doen en laten wat ik wilde.

42
00:02:50,110 --> 00:02:54,520
Als uh, militair heeft u
ook medisch werk gedaan?

43
00:02:55,260 --> 00:02:55,750
Toen?

44
00:02:55,750 --> 00:03:00,420
Nee. Nee. Ik heb absoluut geen medisch
werk gedaan. Toen, in die tijd.

45
00:03:00,420 --> 00:03:03,370
Dat is pas later gekomen, in
de tijd dat ik in Indonesië

46
00:03:03,370 --> 00:03:06,310
zat maar dat heeft met
uw verhaal niets te maken.

47
00:03:06,940 --> 00:03:12,745
Dus, dat heb ik niet gedaan, nee. Het enige
wat ik dus gedaan heb is bewaking uitoefenen.

48
00:03:13,000 --> 00:03:17,010
Onder welke omstandigheden
bent u toen afgestudeerd?

49
00:03:17,010 --> 00:03:21,830
Nou, dat is eigenlijk vrij normaal gegaan,
de universiteiten waren nog geopend,

50
00:03:21,830 --> 00:03:27,470
er waren nog een problematieke met dat
je iets moest tekenen of zoiets, eigenlijk

51
00:03:27,470 --> 00:03:31,340
pas later in de loop van eenenveertig is
dat gekomen, maar dat ben ik eigenlijk

52
00:03:31,340 --> 00:03:34,920
allemaal een beetje ontkomen, daar heb
ik eigenlijk weinig mee te maken gehad.

53
00:03:34,920 --> 00:03:42,020
Dus ik heb een jaar later in, dat was in, even
zien, in veertig, eenenveertig, wanneer ben ik?

54
00:03:42,020 --> 00:03:43,410
In eenenveertig afgestudeerd.

55
00:03:43,410 --> 00:03:47,087
Nou moet ik oppassen dat ik,
wat ik nou vertel, hoe ver dat

56
00:03:47,088 --> 00:03:51,000
nou was, in ieder geval ben
ik in eenenveertig afgestuurd.

57
00:03:51,000 --> 00:03:53,690
Oktober eenenveertig. Um, Um.

58
00:03:53,690 --> 00:04:00,020
Merkte u in die periode dat u in het ziekenhuis
coschappen liep, merkte u toen wat van de oorlog?

59
00:04:00,110 --> 00:04:01,850
Ja, ja.

60
00:04:01,850 --> 00:04:02,770
Wat?

61
00:04:03,010 --> 00:04:03,630
Wat zegt u?

62
00:04:04,120 --> 00:04:05,610
Wat merkte u van de oorlog?

63
00:04:05,610 --> 00:04:08,050
Nou, dat hebben we
eigenlijk heel weinig.

64
00:04:08,870 --> 00:04:13,170
Ik kreeg natuurlijk berichten en dat waren
natuurlijk voornamelijk Duitse berichten, dat was

65
00:04:13,170 --> 00:04:18,680
een van de grote problemen voor artsen, dat ze
alleen maar van Duitse kant werden geïnformeerd.

66
00:04:18,680 --> 00:04:22,990
De media waren natuurlijk alleen
maar gelijk geschakeld, en niet meer.

67
00:04:23,330 --> 00:04:30,210
Maar uh, dus, ja, met de oorlog heb ik in
die tijd eigenlijk weinig te maken gehad.

68
00:04:30,210 --> 00:04:32,620
Dat is pas begonnen toen
je in de praktijk kwam.

69
00:04:32,950 --> 00:04:36,270
En in die, u werkte in, in welk
ziekenhuis liep u coschappen?

70
00:04:36,270 --> 00:04:41,850
Nou dat was in verschillende ziekenhuizen, ik heb
in het Binnengasthuis lang gezeten, ik heb veel in

71
00:04:41,850 --> 00:04:51,460
het Wilhelmina gasthuis, dat is het huidige AMC
dus, het [stottert] academisch ziekenhuis van de

72
00:04:52,440 --> 00:04:57,550
universiteit van Amsterdam, daar
ben ik dus geweest maar dat is

73
00:04:57,550 --> 00:05:00,370
eigenlijk allemaal heel rustig
verlopen dus ik heb allemaal op tijd

74
00:05:00,370 --> 00:05:05,540
die examens kunnen doen en heb
eigenlijk weinig last of moeite gehad.

75
00:05:06,470 --> 00:05:07,670
Het liep zo’n beetje vanzelf.

76
00:05:07,670 --> 00:05:12,210
Die oorlog was ook nog weinig misschien
in mijn gedachten, ik weet het niet.

77
00:05:12,950 --> 00:05:18,470
Je had natuurlijk wel je gedachten over die
Duitsers, dat zult u begrijpen (glimlach).

78
00:05:18,470 --> 00:05:18,879
(glimlach) Wat vond u daarvan?

79
00:05:18,880 --> 00:05:19,364
Nou ik vond het, wij
vonden het vreselijk.

80
00:05:21,070 --> 00:05:26,110
Wij hadden veel met Duitsers te maken gehad,
ook als gezin, omdat mijn vader dus, zoals

81
00:05:26,110 --> 00:05:32,630
ik al zei, in Wieringen bezig was met de,
met de grondlegging van de Zuiderzeewerken.

82
00:05:32,630 --> 00:05:36,560
En daar is toen ook de Duitse
ex-kroonprins verbannen geraakt.

83
00:05:36,560 --> 00:05:41,033
En dat was een man die daar weinig aansprak had,
op zo’n eiland en die kwam heel veel bij ons.

84
00:05:41,033 --> 00:05:45,136
Dat was op zichzelf een aangenaam mens om mee
om te gaan moet ik u zeggen, heel aardig.

85
00:05:45,137 --> 00:05:49,966
Ik was natuurlijk maar een heel klein ventje
van drie jaar, vier jaar, in die buurt.

86
00:05:49,967 --> 00:05:56,530
En uh, in 1918 is ie gekomen, die
heb ik, daarom hadden we toen wat

87
00:05:56,530 --> 00:06:00,220
connecties mee gekregen ten aanzien
van de Duitsers zou je haast zeggen.

88
00:06:00,220 --> 00:06:02,050
Maar we waren absoluut niet pro-Duits.

89
00:06:02,050 --> 00:06:06,150
Maar we waren natuurlijk
wel, door hem ook, iets voor

90
00:06:06,150 --> 00:06:10,350
hun problematiek, laat ik,
in geïnteresseerd geraakt.

91
00:06:10,350 --> 00:06:17,080
Maar verder, verder niet. Maar dat is natuurlijk
hoe langer, hoe slechter geworden na drieëndertig.

92
00:06:17,080 --> 00:06:21,720
In drieëndertig heb ik een contact gehad
als student met een paar andere vrienden van

93
00:06:21,720 --> 00:06:32,460
me in Duitsland met jonge, jonge, uh, in
bepaalde verbanden gebrachte Duitse jongens, uh,

94
00:06:32,470 --> 00:06:38,250
die volstrekt Nazi waren, en dat was zoiets
vreselijks, dat zal ik ook nooit vergeten.

95
00:06:38,250 --> 00:06:41,320
Want wat vond u daar erg aan?

96
00:06:41,320 --> 00:06:48,550
Nou, de wijze waarop zij zo pedant
en uh, en overheersend optraden en

97
00:06:48,550 --> 00:06:51,660
dat natuurlijk nog versterkte door
de manier waarop ze over zichzelf

98
00:06:51,660 --> 00:06:56,290
dachten als het Herrenvolk, dus qua
ras en weet ik het wat nog meer.

99
00:06:56,700 --> 00:07:03,950
Dus ruimschoots verheven was boven welk andere
vorm van, van volk, of van ras, of stam ook.

100
00:07:04,580 --> 00:07:05,980
Ja, daar hadden we moeite mee.

101
00:07:06,370 --> 00:07:11,780
En dat is natuurlijk verergert
naarmate Hitler in 1933 is hij

102
00:07:11,780 --> 00:07:15,040
aan het bewind gekomen, en
toen is dat heel erg geworden.

103
00:07:15,040 --> 00:07:17,949
Dus gedurende mijn hele, toen was
ik nog even, toen was ik aan het

104
00:07:17,950 --> 00:07:22,879
eind van mijn gymnasiumtijd, ja in
vierendertig begon ik te studeren.

105
00:07:22,880 --> 00:07:29,794
Dat was, was niet best. We hadden, we
hadden kortom onze buik vol van de Duitsers.

106
00:07:29,795 --> 00:07:32,640
We waren vreselijk tegen ze.

107
00:07:32,840 --> 00:07:33,360
En toen [wordt onderbroken door PC]

108
00:07:33,360 --> 00:07:38,820
Of liever gezegd, vooral tegen het nazibewind,
maar dat was toen, in die tijd, onder de Duitsers

109
00:07:38,820 --> 00:07:47,750
zo enorm verbreidt, dat praktisch iedereen een
beetje nazistisch geïnteresseerd raakte in Duitsland

110
00:07:47,750 --> 00:07:54,660
omdat hij instaat was de werkloosheid te verdringen,
hij maakte de autobanen, verbindingen, hij

111
00:07:54,660 --> 00:07:59,520
deed een aantal dingen die zo in het oog spraken
en, en belangrijk waren [zwaait met handen].

112
00:07:59,520 --> 00:08:06,300
Ik moet oppassen dat ik niet teveel
beweeg. Uh, zo is het eigenlijk gegaan.

113
00:08:06,400 --> 00:08:07,900
En toen liep u coschappen

114
00:08:07,900 --> 00:08:14,810
En toen zijn die coschappen gekomen, toen heb
ik dus, ik heb nog een tijd, uh, een aantal,

115
00:08:14,810 --> 00:08:21,130
uh, specialisten heb ik nog een beetje,
specialistische dingen gedaan, bij huisartsen gedaan.

116
00:08:21,130 --> 00:08:26,050
Ik heb een tijd lang in een tuberculosesanatorium
gewerkt maar dat is toen op 1 mei

117
00:08:26,050 --> 00:08:32,510
in de praktijk geraakt omdat een ver
familielid van mijn vrouw dieging daar weg en

118
00:08:32,510 --> 00:08:36,610
die wilde de praktijk overdoen en zo
doende ben ik in Zwartsluis terecht gekomen.

119
00:08:37,120 --> 00:08:37,440
Wanneer?

120
00:08:37,440 --> 00:08:44,170
Dat is in, uh, ik ben op 1 mei 1941
daar, 1942, sorry, daar begonnen, ja.

121
00:08:44,170 --> 00:08:53,880
En wij zijn toen 15 mei getrouwd
dus afijn, zo is het dus gegaan.

122
00:08:53,880 --> 00:08:58,240
En in het begin, ja, ja dan
moet natuurlijk wennen,

123
00:08:58,240 --> 00:09:01,000
je moet ook je plaats zien
te vinden en dergelijke.

124
00:09:01,000 --> 00:09:04,597
Wij kwamen uit Amsterdam, daar heb
je een hele andere instelling dan

125
00:09:04,597 --> 00:09:08,740
wanneer je daar in, in de kop van
Overijssel komt, het platteland.

126
00:09:09,960 --> 00:09:18,510
En wat andere, wat rustigere mensen, wat meer uh,
wat meer uitkijkende mensen, beetje tukse habitus

127
00:09:18,510 --> 00:09:24,500
die ze daar hebben, van uh, eerst eens even kijken
of het allemaal wel zo goed is als het lijkt.

128
00:09:24,500 --> 00:09:27,973
Dus daar had je wel enige
moeite mee maar verder is dat

129
00:09:27,973 --> 00:09:31,560
uitstekend gegaan en had ik
heel goed contact met de mensen.

130
00:09:31,560 --> 00:09:38,190
Zwartsluis was een interessant plaatsje, omdat
het een schippersplaats was, in Zwartsluis

131
00:09:38,190 --> 00:09:43,610
werd alle turf gebracht uit het hele achterland
van Nederland, Drenthe en weet ik het wat meer.

132
00:09:43,610 --> 00:09:47,020
Dat werd allemaal met kleine
bootjes naar Zwartsluis gebracht.

133
00:09:47,020 --> 00:09:50,110
In Zwartsluis werd het dan
overgeladen op grotere schepen,

134
00:09:50,110 --> 00:09:54,730
die de turf dan, uh, vervoerde
naar het Westen toe.

135
00:09:54,730 --> 00:10:00,270
Voor een deel waren het nog zeilschepen of met
een klein hulpmotortje, dat begon toen ook al wat.

136
00:10:00,270 --> 00:10:07,180
Maar nog weinig echt gemotoriseerd, dat kwam
nog nauwelijks voor, in ieder geval veel minder.

137
00:10:07,590 --> 00:10:08,920
Wat trof u aan?

138
00:10:08,920 --> 00:10:10,240
Wat ik?

139
00:10:10,240 --> 00:10:12,390
Wat trof u aan? In de praktijk?

140
00:10:12,390 --> 00:10:18,210
Ik vond het prettig om, om op het
platteland in ieder geval te beginnen.

141
00:10:18,210 --> 00:10:22,310
Ik had wel aantrekkingkracht
tot het platteland, ik vond het

142
00:10:22,310 --> 00:10:27,157
platteland leuk, en uh, ik ben
ook blij dat ik daar geweest ben.

143
00:10:27,158 --> 00:10:30,030
Het is natuurlijk een heel interessant
gebied, het is ook prachtig.

144
00:10:30,030 --> 00:10:35,710
Zwartsluis is een plaats, op zichzelf is het
een leuk plaatsje, het ligt dus aan de mond van

145
00:10:35,710 --> 00:10:41,540
het Meppelerdiep bij het Zwarte Water en er is
heel veel schippersverkeer, veel schippers zijn

146
00:10:41,540 --> 00:10:48,220
er gedomicilieerd, en al dat verkeer van die
kleine scheepjes en van de andere kant die

147
00:10:48,220 --> 00:10:54,570
scheepvaart van de andere kant van, van de Westkant
kwam, maakte het een heel levendig plaatsje.

148
00:10:54,570 --> 00:10:56,520
Wat voor soort praktijk was het?

149
00:10:56,520 --> 00:11:02,010
Ik had een apotheekhoudende praktijk, dus
behalve dat je dus huisarts was had je dus ook

150
00:11:02,050 --> 00:11:05,310
apotheekhoudend, je had
een aantal bijbaantjes, je

151
00:11:05,930 --> 00:11:09,690
was gemeentearts, uh, ik
deed ook wat voor de school.

152
00:11:09,690 --> 00:11:14,100
Ik heb veel EHBO-cursussen
gegeven in die tijd.

153
00:11:14,180 --> 00:11:17,920
Dat waren allemaal van die dingen die
bijkomstig waren in zekere zin maar die toen erg

154
00:11:17,920 --> 00:11:22,180
gevraagd waren want de mensen die wilde
graag iets meer weten wat ze zouden kunnen

155
00:11:22,180 --> 00:11:28,240
doen als er eens ongelofelijk zou gebeuren
met weet ik wat voor ongeluk of narigheid.

156
00:11:28,840 --> 00:11:31,856
Zo doende, ja is het gegaan.

157
00:11:31,856 --> 00:11:35,700
Ik had direct al een vrij goed
contact met een man die ook in het

158
00:11:35,700 --> 00:11:38,760
AMC een grote rol gespeeld heeft,
dat was Eefting Schattekerk.

159
00:11:38,990 --> 00:11:43,083
Eefting Schattekerk was chirurg in
Zwolle, was een vriend van degene waarvan

160
00:11:43,084 --> 00:11:47,210
ik de praktijk heb overgenomen, dus ik
had daar vrij goed contact toen mee.

161
00:11:47,210 --> 00:11:52,910
En uh, die heeft me bijvoorbeeld verteld ook
van uh, die allereerste vergadering, van hem,

162
00:11:52,910 --> 00:11:59,850
met Roerda en Cutal de la vierde in Zutphen,
dat was in, even kijken, augustus eenenveertig.

163
00:11:59,850 --> 00:12:02,510
Dus dat was al eerder
gebeurd voordat ik er kwam.

164
00:12:02,510 --> 00:12:06,100
Waarbij toen het Medisch
Contact is opgericht eigenlijk.

165
00:12:06,100 --> 00:12:10,610
En die hele constructie daarvan
min of meer is doorgenomen.

166
00:12:10,610 --> 00:12:15,470
Daar wil ik nu ook niet al te veel over
praten want dan, dat is al voldoende

167
00:12:15,470 --> 00:12:18,690
denk ik door andere mensen toegelicht,
die dat veel beter kunnen dan ik.

168
00:12:18,690 --> 00:12:19,000
Maar [onderbroken]

169
00:12:19,000 --> 00:12:21,070
Wat voor tijden, wat vertelde hij U?

170
00:12:21,070 --> 00:12:21,330
hè?

171
00:12:21,330 --> 00:12:23,350
Wat vertelde hij U daarover?

172
00:12:23,350 --> 00:12:30,680
Nou, hij vertelde dus van die gesprekken,
hij was, hij heeft bijvoorbeeld

173
00:12:30,680 --> 00:12:35,430
ook dus uitgelegd hoe het een beetje
zat, hoe ze zich hadden gedacht,

174
00:12:36,150 --> 00:12:40,580
de constructie van deze hele uh,
nieuwe opzet hadden gedacht dus.

175
00:12:41,240 --> 00:12:45,810
En hij vertelde ook wel over zichzelf wat want
ik heb hem ook weleens de hulp geroepen bij een

176
00:12:45,810 --> 00:12:54,232
man die ik verdacht van een appendicitis en die
kon er niet uitkomen en ik kon er ook niet goed

177
00:12:54,232 --> 00:12:59,000
mee overweg bij, een onderduiker dus, toen is
hij expres uit Zwolle gekomen om zelf te zien en

178
00:12:59,000 --> 00:13:04,445
heeft toen ook gezegd nee ik geloof niet dat het
dit is dus hij heeft me gelukkig gelijk gegeven.

179
00:13:04,445 --> 00:13:05,660
Het is allemaal ook goed gegaan.

180
00:13:05,660 --> 00:13:09,802
Maar zo’n man was het, die bijzonder
geïnteresseerd was in een aantal dingen die,

181
00:13:09,803 --> 00:13:15,490
waar je natuurlijk erg veel aan had als
achtergrond voor datgene waar je mee zat.

182
00:13:15,710 --> 00:13:20,970
Want in die eerste tijd heb ik dus met, met
de Duitsers eigenlijk weinig te maken gehad.

183
00:13:21,570 --> 00:13:31,500
Tot op een gegeven ogenblik en dat was in
[aarzelend] 1943, ja, dat is eind oktober

184
00:13:31,500 --> 00:13:36,780
zo’n beetje geweest denk ik, eind oktober,
begin november, eind oktober, was ik

185
00:13:36,780 --> 00:13:43,920
een keer op een buurtschap, uh, in de
buurt, Beltschutsloot, dat is een eilandje,

186
00:13:43,920 --> 00:13:48,112
een kleine buurtschap van zo’n 4-500
mensen, die woont daar tussen die Wieden in.

187
00:13:49,250 --> 00:13:52,440
U weet, Zwartsluis is omgeven van hele
grote plassen, dat zijn dus plassen

188
00:13:52,440 --> 00:13:57,830
die zijn ontstaan, door eerst afgraving
van de grond, vanwege de turf.

189
00:13:57,830 --> 00:14:01,310
En war ook stromen
overheen gegaan zijn;

190
00:14:01,310 --> 00:14:03,725
Dijken zijn verwoest,
en weet ik het wat meer.

191
00:14:03,830 --> 00:14:08,070
Dus dat zijn grote plassen geworden,
de Beltere en de Beulakker wieden.

192
00:14:08,130 --> 00:14:11,800
Prachtig gebied om het eens een keer te bekijken
[kijkt in de camera], ik kan het u aanraden.

193
00:14:11,800 --> 00:14:18,445
En uh, daar lag daar zo’n buurtschap
dat ook onder mijn praktijk viel en

194
00:14:18,445 --> 00:14:22,950
uh daar is eigenlijk het eerste verhaal
gebeurd wat ik u wilde vertellen.

195
00:14:23,080 --> 00:14:29,670
Dat was als volgt, ik was daar op een keer, dat
was dus laten we nou maar zeggen eind oktober

196
00:14:29,930 --> 00:14:35,580
drieënveertig, was ik daar, op de fiets want
daar kon je niet komen, daar kon je met de

197
00:14:35,580 --> 00:14:40,980
auto niet heenrijden, de enige mogelijkheid was
langs een heel smal fietspad of met een boot.

198
00:14:40,980 --> 00:14:44,830
Maar in het begin ging dat nog met
de fiets dus nog of met een heel

199
00:14:44,830 --> 00:14:48,040
klein motorfietsje, ik heb toen een
tijd lang ook een klein motorfietsje

200
00:14:48,040 --> 00:14:52,760
gehad, daar kon ik daar, de mensen
daar bereiken die daar woonden.

201
00:14:52,760 --> 00:14:57,430
Dat was een avontuurlijke
zaak om daar te werken.

202
00:14:57,430 --> 00:15:02,749
En, wat er gebeurt, ik ben daar, ik ben dus
bij een patiënt, ik hoor ineens, ik hoor

203
00:15:02,750 --> 00:15:07,930
een schot, of een paar schoten, ik denk
twee schoten, als ik me het goed herinner.

204
00:15:08,010 --> 00:15:12,457
En waar het precies was weet ik niet, afijn
ik loop naar buiten, ik daar en ik word

205
00:15:12,458 --> 00:15:19,865
al direct, vrijwel direct geroepen door
iemand en uh, maar goed, wat is gebeurd.

206
00:15:19,866 --> 00:15:25,410
Ik zal het verhaal even vertellen, in
die boerderij even verder dus was het

207
00:15:25,410 --> 00:15:32,519
hoofd van de, van het verzet in van
Overijssel als ondergedoken, en die zat daar.

208
00:15:32,520 --> 00:15:33,259
Wie was dat?

209
00:15:33,260 --> 00:15:38,887
Dat was een man met een polio, die in zo’n
wagentje reed, hij kon niet lopen, maar hij was

210
00:15:38,887 --> 00:15:44,524
een geweldig actief man, die was daar al
enige tijd, en blijkbaar was dat verraden, en

211
00:15:44,525 --> 00:15:48,867
toen zijn er twee agenten provocateurs
gekomen, dat zijn van die Nederlanders die in

212
00:15:48,867 --> 00:15:53,004
dienst waren van de Gestappo en die zijn op
de fiets, anders konden ze er ook niet komen,

213
00:15:53,005 --> 00:16:00,560
of met een bootje eventueel, maar dat hadden
ze niet gauw, uh, zijn daar dus, heengereden.

214
00:16:00,560 --> 00:16:05,680
En die wisten waar die man zat, Gelukkig of
een of andere manier, is die man ontsnapt,

215
00:16:05,680 --> 00:16:10,910
die kon bijtijds wegkomen of hij was al iets
eerder weg dat weet ik niet helemaal precies.

216
00:16:10,910 --> 00:16:12,470
In ieder geval, hij was niet meer.

217
00:16:12,470 --> 00:16:18,940
Toen zou dan die boer was hij
was ondergedoken, die zou dan

218
00:16:18,940 --> 00:16:21,150
meekomen, die moest zich aankleden
en moest zich klaarmaken.

219
00:16:21,150 --> 00:16:23,580
En wat gebeurt?

220
00:16:23,580 --> 00:16:28,940
Die twee mensen die wachten daar totdat
die man zich aangekleed heeft, nou had een

221
00:16:28,940 --> 00:16:34,898
man van het verzet, een zekere meneer
Potman, had, die in Meppel woonde, of in

222
00:16:34,899 --> 00:16:39,970
ieder geval in die buurt, die had gezien
dat die twee van die agenten provocateurs,

223
00:16:39,970 --> 00:16:43,952
dat pad op gegaan waren, die dacht dat
gaat niet goed, die gaan daar wat doen.

224
00:16:44,170 --> 00:16:48,530
Die is er achterop gereden en merkte
dat ze op die boerderij aanwezig waren.

225
00:16:48,530 --> 00:16:50,490
Hoe dat precies gegaan is
weet ik uiteraard ook niet.

226
00:16:50,490 --> 00:16:53,890
Die is naar binnen gegaan en
daar stonden die twee kerels,

227
00:16:53,890 --> 00:16:56,600
die stonden te wachten op
die boer, die mee zou gaan.

228
00:16:57,390 --> 00:17:04,140
En hij pakt z’n revolver en hij schiet een van
die kerels door zijn buik heen, en dat schot

229
00:17:04,140 --> 00:17:09,120
ging door zijn ruggenmerg heen, hij had dus
een totaal laesie van zijn ruggenmerg, dus een

230
00:17:09,120 --> 00:17:16,020
lumbale anesthesie en niet alleen anesthesie
maar ook parese, dus hij lag verlamd op de grond.

231
00:17:16,420 --> 00:17:21,890
En uh, die man die het gedaan heeft, is
toen direct de deur uitgegaan, is gauw op

232
00:17:21,890 --> 00:17:24,560
de fiets weer terug gegaan, die wou er
niks meer mee te maken hebben natuurlijk.

233
00:17:24,770 --> 00:17:30,080
En die andere vent die overgebleven was,
het waren twee agenten provocateur, die

234
00:17:30,080 --> 00:17:33,620
is hem gevolgd, die wilde hem te pakken
nemen en die heeft nog even geprobeerd mijn

235
00:17:33,620 --> 00:17:37,112
motorfietsje te pakken om daarmee weg te
gaan maar die kon hij niet aanslaan dus

236
00:17:37,112 --> 00:17:40,390
toen heeft hij toch maar de fiets genomen
maar hij heeft hem niet kunnen bereiken.

237
00:17:40,390 --> 00:17:45,740
Die is waarschijnlijk weet ik wat waar ergens
terecht gekomen. Dus dat is niet gelukt.

238
00:17:45,750 --> 00:17:52,830
En toen hij dus weg was, ben
ik gekomen, zo ver was het toen.

239
00:17:52,830 --> 00:17:58,060
Die man was al weg en daar lag die man. Nou, ik
had al gauw in de gaten dat, dat niet best was.

240
00:17:58,060 --> 00:18:01,380
Ik heb die wond toen verzorgd, maar verder
kon ik er natuurlijk ook weinig aan doen.

241
00:18:01,380 --> 00:18:06,360
Die man moest naar het ziekenhuis toe, nou
moet u zich voorstellen dat er toen in die

242
00:18:06,360 --> 00:18:10,480
tijd in die wijk één telefoon was en die
was zeker op drie kilometer afstand daarvan.

243
00:18:10,720 --> 00:18:14,230
Dus toen moest ik weer naar die telefoon
toe en toen moest ik het ziekenhuis

244
00:18:14,230 --> 00:18:18,490
opbellen in Meppel of die een ambulance
wilde sturen, want er was geen

245
00:18:18,490 --> 00:18:22,660
ambulance of iets dergelijks, die
hadden we nog helemaal niet in die tijd.

246
00:18:23,250 --> 00:18:26,892
En ook in Zwartsluis was geen
goed vervoer, die man die was,

247
00:18:26,892 --> 00:18:31,037
die kon niet anders dan met
de ambulance vervoerd worden.

248
00:18:31,038 --> 00:18:35,240
En die zou dan op een bepaald
punt komen, dat was de Blauwe hand,

249
00:18:35,240 --> 00:18:37,630
dat is een plaats, misschien
heb je er wel eens van gehoord.

250
00:18:37,630 --> 00:18:39,520
Een plaatsje tussen Niewieden in.

251
00:18:40,460 --> 00:18:43,840
En daar zouden ze komen, dat
was ongeveer op drie, vier

252
00:18:43,840 --> 00:18:46,950
kilometer afstand van de plaats
waar dat ongeluk gebeurde.

253
00:18:47,080 --> 00:18:52,070
Toen heb ik ongelofelijk veel moeite gehad
de mensen te bewegen mij te helpen de

254
00:18:52,070 --> 00:18:57,450
man op een plank te krijgen, dat ik hem dus
dan, met een bootje daarheen zou varen.

255
00:18:57,570 --> 00:19:05,330
Dat heeft uren geduurd, uren geduurd.
Werkelijk en ze wilden absoluut niet helpen.

256
00:19:05,330 --> 00:19:09,880
Het was een agent provocateur die in dienst
was van de Duitsers, men was daar zo fel tegen

257
00:19:09,880 --> 00:19:13,770
die mensen, dat heeft me werkelijk ongewolofelijk
veel moeite gekost om [wordt onderbroken]

258
00:19:13,770 --> 00:19:16,560
[Steekt vinger op] Waarom
wilde u die man helpen?

259
00:19:16,560 --> 00:19:18,690
[gaat rechtop zitten] Om, omdat
ze zeiden het is een Duitser,

260
00:19:18,690 --> 00:19:21,680
of hij is geen Duitser, hij
is in dienst van de Duitsers.

261
00:19:21,680 --> 00:19:26,810
Die moeten zelf maar zorgen dat, dat goed komt.
Dat was natuurlijk een vrij primitieve gedachte.

262
00:19:26,810 --> 00:19:31,897
Want ik zei: ‘ja dat is wel waar, ik zeg ook
niet dat ik het met ze eens ben, dat hij dat niet

263
00:19:31,897 --> 00:19:37,380
goed gedaan heeft maar ik zeg alleen maar dat
ik als arts mensen moet helpen, als daarbij

264
00:19:37,380 --> 00:19:43,000
geholpen moet worden dan moet je daarvoor ook
openstaan, ik vraag dringend.’ Nou uiteindelijk

265
00:19:43,000 --> 00:19:47,400
is het gelukt een paar mensen te krijgen, we
hebben hem in een bootje gedragen, in een punter.

266
00:19:47,400 --> 00:19:50,400
Dat is zo’n bootje [beeld met handen punteren
uit] waar je niet in kunt roeien want daar

267
00:19:50,400 --> 00:19:55,730
was het te groot voor, daar lag hij dus op
een bank en afijn, toen ben ik meegevaren.

268
00:19:55,730 --> 00:19:56,608
Mag ik nog even iets vragen?

269
00:19:57,800 --> 00:20:00,280
Hoe voelde u zich op dat moment?

270
00:20:00,280 --> 00:20:00,880
Ik?

271
00:20:00,880 --> 00:20:01,330
Ja.

272
00:20:01,330 --> 00:20:09,860
Nou, ja, je bent dan zo begrepen en zo ingekapseld
zou ik haast zeggen, door het werk dat je

273
00:20:09,860 --> 00:20:15,180
moet doen dat je daar, op dat moment kun je daar
niet veel achtergrondgedachten aan toevoegen.

274
00:20:15,180 --> 00:20:18,440
Dus ik dacht, ja ik moet die man op een of
andere manier in dat ziekenhuis zien te krijgen.

275
00:20:18,980 --> 00:20:24,920
Nou dat is dus uiteindelijk
[fronst], is dat gelukt.

276
00:20:25,270 --> 00:20:31,834
Ik ben dus weer terug gevaren en heb nog
eens gezegd dat, dat toch niet kon als er

277
00:20:31,834 --> 00:20:37,130
ooit nog zoiets gebeurde, dat ze toch in
ieder geval moeten begrijpen dat een arts

278
00:20:37,130 --> 00:20:43,400
hulp moet verlenen aan wie ook ter
wereld dus afijn dat, of dat uitgekomen is

279
00:20:43,400 --> 00:20:48,530
weet ik niet, ik heb nooit meer in zo een
dergelijke situatie iets meegemaakt dus.

280
00:20:48,530 --> 00:20:52,710
Maar de man was dus in het ziekenhuis
terecht gekomen in Meppel, is

281
00:20:54,020 --> 00:20:57,290
dezelfde dag of de volgende dag, dat
weet ik niet meer, naar een Duits

282
00:20:57,290 --> 00:21:01,700
slazaret, ergens in Enschede vervoerd
en een week daarna gestorven.

283
00:21:01,700 --> 00:21:07,110
Dus dat is niet goed gegaan. Dat
was een, het was een hopeloze zaak.

284
00:21:07,110 --> 00:21:12,180
Heeft u overwogen om uh, deze
patient anders te behandelen

285
00:21:12,180 --> 00:21:15,379
dan uh, zeg maar, goede [gebaart
aanhalingstekens] Nederlands?

286
00:21:15,380 --> 00:21:20,520
Nee, nee nee, nee, nee, dat is nooit
in me opgekomen, ik kon me ook

287
00:21:20,520 --> 00:21:23,220
die instelling van de mensen niet
goed voorstellen eerlijk gezegd.

288
00:21:23,220 --> 00:21:26,570
Dat was misschien nog een jeugdig
enthousiasme dat je dan had.

289
00:21:26,570 --> 00:21:29,584
Je was dan nog zo idealistisch
ook als je begint, natuurlijk.

290
00:21:30,720 --> 00:21:35,370
Dus misschien speelde dat ook een rol hoor
dat je dan idealitair waarschijnlijk wat

291
00:21:35,370 --> 00:21:40,120
verder gaat dan als je later eenmaal als
bezadigd huisarts eenmaal weet ik wat doet.

292
00:21:40,680 --> 00:21:43,780
Maar je was natuurlijk ook gegrepen door
de situatie waarin je plotseling verkeerde.

293
00:21:43,780 --> 00:21:46,740
En wat kon u doen voor deze man?

294
00:21:46,740 --> 00:21:46,960
Wat?

295
00:21:46,961 --> 00:21:48,560
Wat kon u doen voor deze man?

296
00:21:48,560 --> 00:21:51,169
Nou ik kon ik heb hem wat
morfine [wordt onderbroken]

297
00:21:51,170 --> 00:21:51,956
Kunt u wat naar achter gaan zitten?

298
00:21:51,956 --> 00:21:52,742
Kunt u wat naar achter gaan zitten?

299
00:21:52,743 --> 00:21:52,900
Ja, ja.

300
00:21:56,670 --> 00:21:58,070
Wat kon u doen voor deze man?

301
00:21:58,070 --> 00:22:01,260
Nou, behalve wat ik gedaan
heb, ik denk dat ik weinig kon

302
00:22:01,260 --> 00:22:03,432
doen, ik heb hem dus wat
pijnstillende dingen gegeven.

303
00:22:03,432 --> 00:22:08,270
Dat hij een beetje kalmeerde, en dat is toen
ook wel goed gegaan, en verder heb ik het

304
00:22:08,270 --> 00:22:12,000
natuurlijk ook moeten overlaten en het zag
er natuurlijk slecht uit, dat is duidelijk.

305
00:22:12,000 --> 00:22:15,440
En de mensen die daar woonden,

306
00:22:15,440 --> 00:22:16,040
Ja,

307
00:22:16,390 --> 00:22:25,690
Die u dus niet wilde helpen op dat moment, heeft
u daar later nog een andere bejegening van gehad?

308
00:22:25,690 --> 00:22:30,550
Ja, ja dat is wel goed gekomen dat is in
volgende gesprekken nog wel goed gekomen.

309
00:22:31,390 --> 00:22:35,365
Dat is nog wel goed gekomen. Ja,
ja, ja. Gelukkig, gelukkig wel.

310
00:22:35,366 --> 00:22:39,460
Daar ben ik eigenlijk blij om dat ze dus
enigszins veranderd waren maar het is wel

311
00:22:39,460 --> 00:22:44,080
te begrijpen dat, het volk was daar
natuurlijk zo, zo eenzijdig in dat opzicht.

312
00:22:44,080 --> 00:22:48,670
En je begreep natuurlijk niet
dat je als arts ook algemene

313
00:22:48,670 --> 00:22:53,230
taken hebt, die over alle,
alle verschil heen gaat.

314
00:22:53,790 --> 00:22:57,600
Wat heeft u eraan gedaan om
hen dat duidelijk te maken?

315
00:22:57,740 --> 00:23:02,629
Ja, ik moet u eerlijk zeggen
dat, wat ik nou precies gezegd

316
00:23:02,630 --> 00:23:05,390
heb dat weet ik niet meer,
dat, dat weet ik niet meer.

317
00:23:05,390 --> 00:23:08,310
Maar ik heb getracht ze te overtuigen en
het is dan ook uiteindelijk gelukt maar

318
00:23:08,420 --> 00:23:12,698
het, zoals ik al zei, heeft uren geduurd,
ik was, ik ben denk ik, dat, dat allemaal

319
00:23:12,698 --> 00:23:17,680
gebeurde, zo om een uur of twee, half
drie ’s middags, omstreeks die tijd en dat

320
00:23:17,680 --> 00:23:24,150
ik ’s avonds om een uur of half negen of
zo iets dergelijks weer in huis terug was.

321
00:23:24,150 --> 00:23:27,930
Dus dat heeft vrij lang geduurd.

322
00:23:27,930 --> 00:23:34,730
Heeft het oponthoud, heeft dat de mens, heeft dat
deze patiënt, was dat nadelig voor deze patiënt?

323
00:23:34,730 --> 00:23:35,440
[Kijkt vragend]

324
00:23:35,440 --> 00:23:38,509
Het oponthoudt, heeft dat, de
tijd dat ze [wordt onderbroken]

325
00:23:38,510 --> 00:23:44,290
Nee, nee, dat denk ik niet. Ik denk het niet. Die
parese was niet meer te verhelpen natuurlijk.

326
00:23:45,500 --> 00:23:50,710
De mogelijkheden die je toen had
om mensen te doen overleven in zo’n

327
00:23:50,710 --> 00:23:54,620
situatie waren natuurlijk ook geringer
dan tegenwoordig, vergeet dat niet.

328
00:23:54,620 --> 00:23:58,510
Een mens zou je, ik weet niet of
hij toen aan een infuus gelegd is.

329
00:23:58,510 --> 00:24:02,490
Of zoiets, dat heb ik uiteraard
niet meegemaakt, dat weet ik niet.

330
00:24:02,500 --> 00:24:08,360
En was het toeval dat u in dat
buurtschap op dat moment was?

331
00:24:08,360 --> 00:24:13,360
Of was u, waarschijnlijk, met
opzet daar naartoe gelokt?

332
00:24:13,770 --> 00:24:17,115
Dat ik erbij was bedoel je?
Dat is zeker toeval geweest.

333
00:24:17,116 --> 00:24:20,570
Het is zuiver toeval geweest dat ik daar
vlak in de buurt was, dat ik dat schot

334
00:24:20,570 --> 00:24:25,058
hoorde, dat ik erbij geroepen ben en
ze waren al blij dat er een dokter was.

335
00:24:25,058 --> 00:24:27,630
Dat was wat ja, een man die
op de grond ligt en niet

336
00:24:27,630 --> 00:24:31,070
kan staan, dus dat is, dat
was natuurlijk wel daar.

337
00:24:31,070 --> 00:24:34,316
Met die kleine boertjes, dat waren
rietsnijders, ze hadden wat, ze

338
00:24:34,316 --> 00:24:42,517
hadden een boerenbedrijfje en ja, en
daar, ze visten wat en dergelijke.

339
00:24:42,518 --> 00:24:46,530
Dat was een soort van alle
mens, alle gaatjes wat ze deden

340
00:24:46,530 --> 00:24:49,880
Ze waren heel eenvoudige,
maar heel eerlijke mensen.

341
00:24:52,180 --> 00:24:54,257
Ik heb het ze natuurlijk niet
kwalijk genomen hoor, ik kon

342
00:24:54,258 --> 00:24:57,070
het me aan de andere kant ook
wel enigszins voorstellen.

343
00:24:57,920 --> 00:25:02,980
Toen de volgende dag, om het verhaal
wat korter te maken, ik ben, mijn vrouw

344
00:25:02,980 --> 00:25:07,380
moest toen naar Amsterdam, die was
hoog zwanger van onze eerste dochter.

345
00:25:07,460 --> 00:25:12,270
Die op 6 december, dus dat is
een maand later, geboren is.

346
00:25:12,270 --> 00:25:17,729
En, uh, die moest naar Amsterdam, die ging
kleertjes kopen ofzo en die was niet thuis.

347
00:25:17,730 --> 00:25:22,110
En ik ga de praktijk weer in naar het
spreekuur om wat bezoeken te doen,

348
00:25:22,110 --> 00:25:26,040
in die tijd deed een huisarts veel
meer bezoeken dan tegenwoordig.

349
00:25:27,030 --> 00:25:36,168
En ik ben bij de vrouw, nee, de, de moeder, de
moeder van de hotelier en die was ziek en die heb

350
00:25:36,168 --> 00:25:41,220
ik even dus bezocht en ik ga eruit, ik wil mijn
fiets weer pakken en even voordat ik die fiets wil

351
00:25:41,220 --> 00:25:47,770
pakken komt er een gestappoman of een man in een
soort van uniform komt naar buiten toe en die loopt

352
00:25:47,770 --> 00:25:51,440
naar die fiets toe en ik zeg ‘hé he, das ist mijn
fiets’, nou ja, ‘wie bent im dan?’, enzovoorts.

353
00:25:51,440 --> 00:25:55,440
Ik zeg, ik ben de arts. ‘Die artz?

354
00:25:55,440 --> 00:26:00,220
achso, waren Sie vielleicht esteren so dahr
und darh und hab Sie das was gesehen ist?’

355
00:26:00,220 --> 00:26:07,170
Afijn, het hele verhaal. Nou toen
moest ik wel bekennen dat ik zo was.

356
00:26:07,170 --> 00:26:11,010
‘O, naar binnen toe.’ En toen werd ik
onmiddellijk, werd ik al verhoord, moest

357
00:26:11,010 --> 00:26:14,940
ik verhalen over die mensen, moest
ik vertalen natuurlijk en dergelijke.

358
00:26:15,050 --> 00:26:20,900
En je begrijpt dat die boer, dat die
toen ook heel duidelijk ondergedoken

359
00:26:20,900 --> 00:26:24,062
is want die was toen natuurlijk ook van
belang geweest, die zouden ze gepakt

360
00:26:24,380 --> 00:26:28,060
hebben eventueel ook nog naderhand,
nog eens te pakken genomen hebben.

361
00:26:28,060 --> 00:26:33,230
Goed, dus toen ben ik gepakt, dus toen
heb ik daar de hele dag, en mijn vrouw

362
00:26:33,230 --> 00:26:37,750
was in Amsterdam, dat was erg vervelend
maar ik heb dan via de telefoon in het

363
00:26:37,750 --> 00:26:41,800
hotel heb ik nog een kans gezien om even
met het dienstmeisje dingen te regelen.

364
00:26:41,800 --> 00:26:45,300
Nou want ik had mijn identiteitsbewijs
niet bij me, ja dat vergat

365
00:26:45,300 --> 00:26:49,430
je wel eens in zo’n dorp, dus dat
moest ik uiteraard ook hebben.

366
00:26:49,430 --> 00:26:50,430
En toen moest ik mee.

367
00:26:51,550 --> 00:26:53,520
U bent verhoord daar?

368
00:26:53,520 --> 00:26:55,960
Ik ben verhoord daar,
ja, direct verhoord.

369
00:26:55,960 --> 00:27:01,540
Verhoord als degene die het meegemaakt had
en die, daar ging het natuurlijk eigenlijk om,

370
00:27:01,540 --> 00:27:06,620
niet zozeer dat ik de daad had verricht,
maar het feit dat ik, of zou verricht hebben,

371
00:27:06,620 --> 00:27:14,100
maar dat ik daarbij, daarbij ben uh, geweest
en dat ik veel over de mensen als arts wist.

372
00:27:14,100 --> 00:27:15,470
En daar wilde zij
informatie over hebben.

373
00:27:15,470 --> 00:27:16,769
Kunt u even naar achteren gaan zitten?

374
00:27:16,769 --> 00:27:17,350
[Vragend gezicht]

375
00:27:17,351 --> 00:27:18,650
Kunt u even naar achteren gaan zitten?

376
00:27:18,650 --> 00:27:20,780
Sorry.

377
00:27:20,780 --> 00:27:23,880
Wat heeft u ze verteld
over de patiënten?

378
00:27:23,880 --> 00:27:29,940
Nou ik heb getracht zo min mogelijk te
vertellen want ik zei, ik ken wel bepaalde

379
00:27:29,940 --> 00:27:34,050
mensen natuurlijk, en die boer ook, dat
was ook een patiënt van ons en dus, ja.

380
00:27:35,120 --> 00:27:37,970
Daar heb ik verteld wat
voor boer het was of iets

381
00:27:37,970 --> 00:27:39,820
dergelijks maar in ieder geval,
daar ging het alsmaar over.

382
00:27:39,820 --> 00:27:43,600
En ze wilden me niet loslaten. Ze wilden
me niet los, ze wilden meer van me weten.

383
00:27:43,600 --> 00:27:47,230
Kon u dat als arts? Over
de patiënten iets vertellen?

384
00:27:47,230 --> 00:27:52,160
Nee, nee, hoogstens dat ik hem kende,
maar dat ik verder ook niks van hem wist.

385
00:27:52,160 --> 00:27:56,575
Ik wist natuurlijk wel wat van hem af want je
was toch natuurlijk langzamerhand als je dan

386
00:27:56,576 --> 00:28:01,350
met die mensen sprak, was je wat op de hoogte
van wat er ook ondergronds daar gebeurde.

387
00:28:01,350 --> 00:28:05,820
Het was een plaats die uitstekend geschikt
was om als onderduiker te functioneren

388
00:28:05,820 --> 00:28:10,610
want je kon er overal in die rietlanden,
kon je terecht, dan was je onvindbaar.

389
00:28:10,610 --> 00:28:10,800
Was u bang?

390
00:28:10,800 --> 00:28:15,220
Nee [schudt hoofd] dat kan ik
me absoluut niet voorstellen.

391
00:28:15,220 --> 00:28:20,690
Nee, nee ik ben absoluut niet bang geweest
maar ik was natuurlijk wel gespannen, dat wel.

392
00:28:20,690 --> 00:28:26,030
Afijn, ik ben toen in de auto, ben ik toen
dus meegenomen, ik wist ook niet waarheen,

393
00:28:26,030 --> 00:28:30,020
Ik dacht, nou misschien brengen ze me
naar Zwolle ofzo, maar nee, hij, die mensen

394
00:28:30,020 --> 00:28:34,460
zijn doorgereden naar Arnhem toe en naast
mij zat een man en daar waren, dat was

395
00:28:34,460 --> 00:28:40,200
een Nederlander, en daar waren ze zo, zo,
joviaal mee, het waren verder Duitsers.

396
00:28:40,680 --> 00:28:44,451
En dat bleek de verrader te zijn die
het verhaal verraden had, die dus

397
00:28:44,452 --> 00:28:48,780
op een of andere manier te weten
gekomen was dat die onderduiker,

398
00:28:48,780 --> 00:28:58,800
hoofdonderduiker, of hoofdverzet van,
van, daar dus zelf ondergedoken was toen.

399
00:28:58,800 --> 00:28:59,879
Maar die was dus verdwenen
zoals ik vertelde.

400
00:28:59,880 --> 00:29:05,400
Maar ik ben in Arnhem terecht
gekomen, ben in de gevangenis gestopt.

401
00:29:05,400 --> 00:29:12,900
In eerste instantie bij een, bij een zwart handelaar,
een aller afschuwelijkste man moet ik zeggen.

402
00:29:12,900 --> 00:29:18,000
Die niets anders verhaalde dan dat hij weer
geld had verdiend en weer geld had verdiend.

403
00:29:18,000 --> 00:29:22,570
En ik kwam net uit zo’n vrij benepen
situatie, waarin je verkeerd had.

404
00:29:24,320 --> 00:29:28,090
De situatie werd je nou even in opgenomen,
ik had mijn vrouw niet meer kunnen

405
00:29:28,090 --> 00:29:32,460
spreken, die was nog niet terug, die
is natuurlijk ook eerder terug gekomen.

406
00:29:32,460 --> 00:29:40,030
Nou ik zat daar, ik zat daar en moest elke
dag, ’s morgens vroeg, om een uur of acht,

407
00:29:40,030 --> 00:29:45,525
dan moest je al aanwezig zijn, met tien,
twaalf mensen ongeveer, soms iets meer.

408
00:29:45,570 --> 00:29:48,030
Werd je dus, moest je een
eindje lopen en dan ging je naar

409
00:29:48,030 --> 00:29:51,780
het gebouw van de gestappo
toe en daar werd je verhoord.

410
00:29:51,780 --> 00:29:52,274
Waar was dat?

411
00:29:52,275 --> 00:29:55,955
Dat was ook in Arnhem dus, in Arnhem zelf.
Ik weet alleen niet precies waar ze zaten.

412
00:29:55,955 --> 00:29:57,640
Ik kende Arnhem niet dus ik
zou het nou nog niet weten.

413
00:29:57,640 --> 00:30:03,610
Daar ben ik, daar werd je dan dus,
de eerste dagen, elke dag verhoord.

414
00:30:03,610 --> 00:30:09,310
Ik moet u zeggen, ik ben nooit geslagen
of zoiets, ze hebben me wat dat betreft

415
00:30:09,310 --> 00:30:16,773
vrij fatsoenlijk maar, nou ja, ja, in ieder
geval, je kunt zeggen correct behandeld.

416
00:30:16,774 --> 00:30:17,730
Maar [onderbroken]

417
00:30:17,730 --> 00:30:18,340
U twijfelt?

418
00:30:18,340 --> 00:30:19,030
Hè?

419
00:30:19,030 --> 00:30:19,870
U twijfelt?

420
00:30:19,870 --> 00:30:25,080
Ze hebben me geen pijn gedaan, ze hebben
natuurlijk wel geprobeerd door voortdurend

421
00:30:25,080 --> 00:30:29,700
maar aan te houden te trachten er ook maar
iets uit te krijgen, dat ging elke dag door.

422
00:30:29,700 --> 00:30:30,840
Wat vroegen ze?

423
00:30:30,980 --> 00:30:37,610
Nou ze vroegen met namen dat ik zou vertellen wat
ik wist van ondergronds verzet daar in, in Belt

424
00:30:37,610 --> 00:30:40,990
Schutsloot, die dus daar
bij betrokken waren, en

425
00:30:40,990 --> 00:30:43,320
of, of ik die kende en of
ik wat wist en dergelijke.

426
00:30:43,320 --> 00:30:46,750
Dat was het punt, dat ik als arts
daar iets over zou vertellen.

427
00:30:46,750 --> 00:30:52,890
Ik had gelukkig dan al het feit dat ik
dat ik arts was al voorzal wat kracht

428
00:30:52,890 --> 00:30:56,189
had min of meer, om te zeggen ja, ik
weet zelf niks, ik weet ook verder niks.

429
00:30:56,190 --> 00:31:00,990
Dus, maar dat was dus een
gevecht van elke dag.

430
00:31:00,990 --> 00:31:06,720
En dan zat je met die, die tien, twaalf mensen
in een betrekkelijk nauwe vestibule van een huis.

431
00:31:06,720 --> 00:31:08,840
Je stond op elkaar gepropt.

432
00:31:08,840 --> 00:31:13,280
Je kwam er om een uur of negen aan, half
negen, negen uur, ik weet niet precies.

433
00:31:13,281 --> 00:31:18,330
En, en moest dan heel de morgen daar blijven,
je ging om een uur of twaalf ging je weer terug.

434
00:31:18,330 --> 00:31:21,250
Je stond er op gepropt, je
mocht geen plas doen of zoiets.

435
00:31:21,420 --> 00:31:24,250
De mensen hadden grote moeite om hun
plas in te houden, sommige konden

436
00:31:24,250 --> 00:31:27,929
dat ook niet dus u weet wat voor
een situatie je dan in verkeerd.

437
00:31:27,930 --> 00:31:33,260
En, je zag natuurlijk ook mensen heen gaan
en dan weer terug komen en die waren bebloed

438
00:31:33,260 --> 00:31:39,580
en die waren, die waren flink toegetakeld en
die waren ook helemaal verslagen dus het was

439
00:31:39,580 --> 00:31:44,560
een heel dicht genadigd zijn bij een waarheid
die je helemaal niet kende als zo danig.

440
00:31:45,460 --> 00:31:51,400
Nu, dat verhaal, uh, dat is dus
een aantal weken doorgegaan.

441
00:31:51,650 --> 00:31:57,350
En uh, mijn vrouw heeft getracht een
advocaat erbij te, maar die advocaat had

442
00:31:57,350 --> 00:32:01,300
geen enkele kans om ook maar op een of
andere manier de gestappo te benaderen.

443
00:32:01,300 --> 00:32:06,980
Zij is elke dag, hoewel ze hoog zwanger was
is ze met de trein en de bus eerst naar

444
00:32:06,980 --> 00:32:12,770
Zwolle met de trein, naar Arnhem naar de
gevangenis toegegaan en ik heb ze al die tijd

445
00:32:12,770 --> 00:32:16,900
niet gezien, mocht ze niet zien, maar ze
bracht natuurlijk allerlei mogelijke dingen.

446
00:32:16,900 --> 00:32:22,549
Die cipiers die waren zeer betrouwbaar en die
uh, uh, smokkelde ook wat op die manier met

447
00:32:22,550 --> 00:32:29,150
behulp, met behulp van de cipier heb ik dus
kans gezien om, om een briefje, uh, eruit te

448
00:32:29,150 --> 00:32:35,547
krijgen en uh, dat is, heeft mijn vrouw bereikt
en zodoende wist ze dus ook waar ik ergens zat.

449
00:32:35,670 --> 00:32:37,479
Zat u in de Koelgevangenis?

450
00:32:37,480 --> 00:32:45,370
Uh [kijkt nadenkend], kan het ook het
Huis van Bewaring zijn geweest in Arnhem?

451
00:32:47,370 --> 00:32:52,590
Dat wat ik niet, ik heb geen naam, voor de,
voor de, ik dacht, ik heb wel eens gemeend,

452
00:32:52,800 --> 00:32:58,008
zou het Huis van Bewaring geweest zijn maar
dat weet ik, kan ik, kan ik u ook niet zeggen.

453
00:32:59,220 --> 00:33:01,680
Nou dat is dus zo een tijd doorgegaan.

454
00:33:01,680 --> 00:33:04,530
Het was vrij uitzichtloos,
ik zat eerst bij die man, daar

455
00:33:04,530 --> 00:33:07,820
heb ik de volgende dag kon
ik, kon ik goddank van weg.

456
00:33:07,820 --> 00:33:13,720
En toen ben ik opgenomen in een kleine kring van
mensen, die, die met elkaar in de ziekenzaal laden.

457
00:33:13,720 --> 00:33:17,870
Vol was politieke gevangenen en ook
nog wel anderen natuurlijk daarbij.

458
00:33:17,870 --> 00:33:22,207
Maar dat waren dan allemaal
politieke gevangenen en er was een

459
00:33:22,207 --> 00:33:25,590
glasblazer bij, een, een zekere Meneer
Dupwaggel geloof ik dat hij heette.

460
00:33:25,590 --> 00:33:29,570
En uh, uh, een bekend glasblazer
in Nederland die had joden

461
00:33:29,570 --> 00:33:33,690
verborgen dus die stond op het punt
om daarvoor ook gedood te worden.

462
00:33:33,690 --> 00:33:39,080
Er was een ander jongetje, een uh,
Vlaams jongetje die was gepakt in,

463
00:33:39,080 --> 00:33:44,239
had een Duitser of doodgeschoten of
had er iets meegedaan, was gepakt.

464
00:33:44,240 --> 00:33:47,670
Is toen gevangen gezet eerst
in Vlaanderen toen naderhand

465
00:33:47,670 --> 00:33:50,090
is hij naar Duitsland
gebracht, is hij ontsnapt.

466
00:33:50,090 --> 00:33:57,960
Toen is hij naar, uit, uit Duitsland gevlucht
naar Nederland, daar is hij weer gepakt.

467
00:33:57,800 --> 00:34:02,780
En toen zat hij dus bij ons in de
gevangenis. Zulke dingen maakte je daar mee.

468
00:34:02,780 --> 00:34:08,640
Maar we hadden een hoogleraar, een man in de
sociaalpedagogiek, die had ze, zich als een soort

469
00:34:08,640 --> 00:34:14,220
van voorzitter opgeworpen, het was een ook al wat
oudere man en uh, die deed dat voortreffelijk.

470
00:34:14,220 --> 00:34:18,300
Die liet ons elke dag, liet hij ons
uh een verhaal houden over een bepaald

471
00:34:18,300 --> 00:34:22,230
onderwerp waarvan we zeiden uh, dat is
de moeite waard om er iets over te zeggen.

472
00:34:22,230 --> 00:34:24,520
Dus ik heb er ook een
verhaal, ik weet niet eens meer

473
00:34:24,520 --> 00:34:26,770
waarover ik het gehad heb maar
zo ging dat dan natuurlijk.

474
00:34:26,770 --> 00:34:30,040
En dat herhaalde zich natuurlijk
naarmate je langer bleef.

475
00:34:30,040 --> 00:34:34,800
En, zo is dat doorgegaan
tot eind van die maand.

476
00:34:34,800 --> 00:34:39,600
En toen ineens kreeg ik het
bericht, je bent ontslagen.

477
00:34:41,550 --> 00:34:44,320
Niemand die wat wist, of,
mijn vrouw wist van niks.

478
00:34:44,320 --> 00:34:52,850
Nou ik ben, ik kon er toen uit, dat was
dus eind, eind november zo’n beetje.

479
00:34:53,680 --> 00:35:00,450
Ben toen ontslagen ben uh, ben, heb
telefonisch kans gezien mijn vrouw

480
00:35:00,450 --> 00:35:03,870
op de hoogte te stellen dat ik
terug kwam, dat ik ontslagen was.

481
00:35:04,190 --> 00:35:04,689
Hoe kwam u terug?

482
00:35:04,690 --> 00:35:11,000
Met de trein ben ik toen teruggekomen.
Ik had blijkbaar wat geld op zak.

483
00:35:11,000 --> 00:35:13,680
Dat weet ik ook niet meer precies hoe ik
dat gedaan heb, maar in ieder geval, ja.

484
00:35:13,680 --> 00:35:17,430
Wij hadden geen auto, wij hadden
alleen een motorfietsje, want

485
00:35:17,430 --> 00:35:19,740
je kon, ja in die tijd ook niet
makkelijk een auto krijgen.

486
00:35:19,740 --> 00:35:23,330
Er was maar één auto op, in heel
Zwarsluis, één auto [gebaart één].

487
00:35:23,730 --> 00:35:26,130
Even terug naar die gevangenis nog.

488
00:35:26,130 --> 00:35:26,520
Ja

489
00:35:26,520 --> 00:35:30,711
Bent u tot het eind van, tot het eind
van, wilt u naar achteren gaan zitten?

490
00:35:31,260 --> 00:35:34,979
Tot het eind van uw
gevangenschap bent u verhoord?

491
00:35:34,980 --> 00:35:38,560
Ja, dat kun je wel zeggen, ja, ja.

492
00:35:38,560 --> 00:35:45,650
En hoe kwam u terecht in, u had het over een,
een ziekenhuis, ziekenboeg in de gevangenis.

493
00:35:45,650 --> 00:35:47,570
Nou dat is eigenlijk
bij toeval geweest.

494
00:35:47,570 --> 00:35:51,610
Ze dachten nou dat is een man die,
die misschien iets verder dan ze neus

495
00:35:51,610 --> 00:35:54,880
gekeken heeft, laten we die bij
gezelschap zetten, dat waarschijnlijk

496
00:35:54,880 --> 00:35:58,360
ook door die cipiers zelfs, zelf te
regelen, dat weet ik niet precies.

497
00:35:58,360 --> 00:36:03,580
Ik werd er toegelaten en ben er eigenlijk erg
gelukkig mee geweest omdat ik met een aantal

498
00:36:03,580 --> 00:36:08,510
mensen van hart tot hart heb kunnen spreken zoals
je natuurlijk in een normale situatie niet kon.

499
00:36:08,510 --> 00:36:11,690
En u was zelf niet ziek?
Die mensen waren wel ziek?

500
00:36:11,690 --> 00:36:13,610
Nee die waren ook niet ziek, nee, nee.

501
00:36:13,610 --> 00:36:19,210
Ik herinner me, ik denk dat iets anders als
een ziekenboeg of weet ik wat was ingericht.

502
00:36:19,210 --> 00:36:24,600
Nee we zaten in het ziekenzaaltje, dat was een
van de weinige zaaltjes in zo’n gevangenis.

503
00:36:24,610 --> 00:36:25,470
En dat was een, uh,
daar verbleef u overdag?

504
00:36:25,470 --> 00:36:30,960
[Knikt] Daar verbleef je overdag
en daar sliep je ook dus die

505
00:36:30,960 --> 00:36:35,110
bedden die stonden daar overal in
die ruimte en daar sliep je ook.

506
00:36:35,920 --> 00:36:39,239
Ja, ja dus daar was je dag en
nacht bij elkaar, min of meer, ja.

507
00:36:39,240 --> 00:36:43,850
Heeft u ook nog op de een of andere manier
iets aan medische verzorging gedaan?

508
00:36:43,940 --> 00:36:46,620
Nee, nee, nee, nee, ik kan
me dat niet herinneren.

509
00:36:46,620 --> 00:36:47,390
[Schud van nee]

510
00:36:47,390 --> 00:36:52,570
Nee, nee, ik weet ook niet
of er een arts is geweest,

511
00:36:52,570 --> 00:36:55,620
dat is helemaal uit mijn
herinnering verdwenen.

512
00:36:55,620 --> 00:36:57,180
Dat weet ik niet

513
00:36:57,240 --> 00:36:59,370
Maar ik heb zelf in ieder
geval niks gedaan, ik heb dus

514
00:36:59,370 --> 00:37:02,769
gewoon, ja gewoon, zitten te
wachten, zitten te wachten.

515
00:37:02,769 --> 00:37:05,300
Het was, ik moet u zeggen,
wel erg spanningsvol.

516
00:37:05,300 --> 00:37:12,666
Dat was, het was ook irriterend
natuurlijk en thuis, ja thuis dan kreeg ik

517
00:37:12,667 --> 00:37:17,290
wel eens een briefje en dan schreef
Anneke, mijn vrouw erover dat we, dat

518
00:37:17,290 --> 00:37:20,800
we waarnemer hadden die hebben we toen
gekregen met enige moeite natuurlijk.

519
00:37:21,160 --> 00:37:24,140
Een assistent uit het
ziekenhuis in Meppel.

520
00:37:25,240 --> 00:37:28,170
Overigens ook een oud studiegenoot
van me, een goede vriend zelfs.

521
00:37:28,170 --> 00:37:34,820
Dus, nou goed, dat is allemaal wel, wel goed gegaan.
En ik ben er ook heelhuids gelukkig uitgekomen.

522
00:37:34,820 --> 00:37:40,569
Groot feest in het dorp natuurlijk toen ik terug
kwam, man, man, man, alles stond op zijn kop

523
00:37:40,570 --> 00:37:46,655
[lacht]. Maar goed, dus ik heb, een week later is
onze dochter geboren dus daar was ik ook blij mee

524
00:37:47,110 --> 00:37:52,770
want in die tijd was het zo dat je als arts niet
alleen bevallingen deed bij ja en allemaal om het

525
00:37:52,770 --> 00:37:58,230
zo maar te zeggen maar dat je ook je eigen vrouw
hielp bij haar bevalling dus ik heb alle, we

526
00:37:58,340 --> 00:38:01,700
hebben vier kinderen,
alle vier die heb ik, de

527
00:38:01,700 --> 00:38:04,710
bevalling bij, bij mijn
vrouw mogen, kunnen bijstaan.

528
00:38:05,370 --> 00:38:09,060
Dus dat is ook gelukt, dus
dat is allemaal goed gekomen.

529
00:38:09,580 --> 00:38:12,560
Maar dat is een, een heel
spannend avontuur geweest.

530
00:38:12,560 --> 00:38:16,990
Dat mij ook uh, nou ik denk
wel tot een hele grote mate

531
00:38:16,990 --> 00:38:18,750
van bezinning heeft gebracht
of een of andere manier.

532
00:38:18,750 --> 00:38:25,540
Ben sinds dien toch ook veel
over dingen gaan nadenken.

533
00:38:25,540 --> 00:38:28,570
Ik heb toen tal van dingen,
van, van meegemaakt.

534
00:38:28,570 --> 00:38:32,280
Ik kan u ook nog een ander verhaal
vertellen als u dat goed vindt hoor.

535
00:38:32,680 --> 00:38:37,940
Als ik niet stoor in
uw manier van handelen.

536
00:38:39,670 --> 00:38:46,720
Uh, mijn tweede verhaal is dat wij ook erg veel
onderduikers hebben gehad, veel natuurlijk in

537
00:38:46,720 --> 00:38:51,550
de buurt zoals ik al zei, ook wel joodse mensen
die nog wel eens op het spreekuur kwamen zelfs.

538
00:38:51,550 --> 00:38:56,590
Er waren mogelijkheden in Belt
Schutsloot tussen die wieden in dat er

539
00:38:56,590 --> 00:39:01,700
hutjes werden gebouwd, of tentjes,
hutjes waar de mensen in verkeerden.

540
00:39:01,700 --> 00:39:03,871
En er was ook een
waarschuwingssysteem.

541
00:39:03,920 --> 00:39:08,760
Ze wisten van iedereen die vreemd was
daar, dat, dat werd onmiddellijk gemeld,

542
00:39:08,760 --> 00:39:13,620
dat ging het hele dorp door, en dan
uh, gingen alle onderduikers uit de

543
00:39:13,620 --> 00:39:17,298
huizen en uit de schuren, gingen ze
weg en dan gingen ze dus het veld in.

544
00:39:17,370 --> 00:39:20,460
Met bootjes en dergelijke
en dan waren ze nowhere.

545
00:39:20,460 --> 00:39:28,300
Dus, en er waren er ook die ’s
nachts verbleven, dus het, dat

546
00:39:28,300 --> 00:39:31,280
was op zichzelf natuurlijk een
heel interessante aangelegenheid.

547
00:39:31,280 --> 00:39:32,970
Hoe kwam het dat ze u vertrouwden?

548
00:39:32,830 --> 00:39:37,120
Ja, dat weet ik ook niet.

549
00:39:37,120 --> 00:39:40,560
Dat is natuurlijk, je hebt natuurlijk
langzamerhand, dat is eigenlijk vrij

550
00:39:40,560 --> 00:39:46,297
snel ook gekregen dat ik, heb je, bouw
je natuurlijk een bepaalt vertrouwen

551
00:39:46,298 --> 00:39:49,430
op en dan, je spreekt natuurlijk ook
veel mensen over de oorlogstoestand.

552
00:39:49,430 --> 00:39:53,910
Je laat duidelijk merken welke richting,
welke inzichten je zelf toegedaan bent.

553
00:39:53,910 --> 00:39:56,480
Dus, daar kom je ook voor uit.

554
00:39:56,480 --> 00:39:59,230
Dat, dat wordt ook
kenbaar onder te mensen.

555
00:39:59,730 --> 00:40:03,800
Met andere woorden, dat weten
ze en daar kunnen ze op aan.

556
00:40:03,800 --> 00:40:06,560
Dus je was de vertrouweling
van veel mensen, je was

557
00:40:06,560 --> 00:40:09,421
ook vertrouweling van
ondergrondverzet natuurlijk.

558
00:40:09,421 --> 00:40:14,250
Waar ik ook herhaalde malen bij
heb moeten uh, moeten werken.

559
00:40:14,250 --> 00:40:21,115
Er zijn, mensen helpen, verwonden, verplegen en
degelijke dingen doen. Ja, dat is allemaal gebeurd.

560
00:40:21,115 --> 00:40:23,790
En wat ik u nu vertelde dat
was ook een beetje bijzondere

561
00:40:23,790 --> 00:40:27,850
vorm van, van onderduikers die
we hadden, ook in eigen huis.

562
00:40:28,360 --> 00:40:33,040
Van heinde en verre kwamen mensen alleen al
om eten te halen in het Westen van de kop van

563
00:40:33,040 --> 00:40:36,950
Overijssel want daar was nog wat rogge te
halen en dergelijk dus van heinde en verre

564
00:40:36,950 --> 00:40:42,860
kwamen ze op fietsen met houten banden, lopen
zelfs vanuit Amsterdam, kwamen ze het halen.

565
00:40:42,860 --> 00:40:49,750
Goed, daar gebeurt het volgende, er is een
boer, in Staphorsterveld aan de andere kant

566
00:40:49,750 --> 00:40:55,344
van, richting Staphorst uit daar is een heel
groot, ook een heel oud plasveld geweest.

567
00:40:55,345 --> 00:40:59,610
Want dat heeft uh, wat langzamerhand, uh,
hoe heet het, zijn water verloren heeft.

568
00:40:59,610 --> 00:41:01,860
En dat is vruchtbare
grond geworden is.

569
00:41:01,860 --> 00:41:07,060
Veel boeren, ook uit mijn, mijn praktijk daar en
er was bij een boer. Evert [wordt onderbroken]

570
00:41:07,060 --> 00:41:08,050
Mag ik u even onderbreken?

571
00:41:08,050 --> 00:41:14,860
Misschien dat we even het kleed goed moeten
leggen, ja, dat kraakt minder. Een boer Evert?

572
00:41:14,860 --> 00:41:17,980
Evert Post heette die. Dat is
een broer van Johannes Post.

573
00:41:17,980 --> 00:41:20,130
Je hebt misschien wel eens van
Johannes Post genoemd, gehoord.

574
00:41:20,130 --> 00:41:25,500
Dat was een boer uit Nieuwlanden die heel
veel dingen heeft gedaan en ondermeer

575
00:41:25,500 --> 00:41:30,170
gepakt was toen hij een keer, en dat nog
wel uit het huis van mijn ouders, mijn

576
00:41:30,170 --> 00:41:34,820
ouders waren zeer in het verzet in
Amsterdam en hadden een heel groot huis.

577
00:41:35,550 --> 00:41:40,350
En uh, die hadden daar de onderduikers
van Trui met name, die groepen van Trui

578
00:41:40,350 --> 00:41:43,520
waren er ondergedoken en onder meer is
ook die groep daar ondergedoken geweest

579
00:41:43,520 --> 00:41:49,280
die onder leiding van Johannes Post,
die overval op de, op uh, het huis van,

580
00:41:49,670 --> 00:41:53,830
de Weteringschans heeft gedaan, uh, het
Huis van Bewaring of zoiets dergelijks.

581
00:41:53,830 --> 00:41:57,763
In ieder geval, waar dus
de zaak mis was gegaan, er

582
00:41:57,764 --> 00:42:01,520
waren een aantal mensen die
dus bevrijdt moesten worden.

583
00:42:01,520 --> 00:42:05,930
Maar dat is ook verraden op een
of andere manier en die man is

584
00:42:05,930 --> 00:42:09,080
toen gepakt, die Johannes Post,
is ook ter dood veroordeeld.

585
00:42:10,220 --> 00:42:16,109
Een broer van hem had een boerderij in het
Staphorsterveld, in mijn praktijk dus en daar waren

586
00:42:16,110 --> 00:42:21,570
ook altijd onderduikers die ze allemaal hadden
verborgen onder, onder hooi, hooivakken waar

587
00:42:22,220 --> 00:42:27,360
ze dan een opening in hadden waarin je dan ’s
nachts kon slapen en dergelijke, fantastisch.

588
00:42:27,360 --> 00:42:30,439
Maar wat gebeurt er,
er breekt tyfus uit.

589
00:42:30,439 --> 00:42:35,790
Ik zal je straks nog wel wat over die ziektes
vertellen maar toen, tyfus breekt uit

590
00:42:35,870 --> 00:42:41,040
en onder meer was daar ook een andere
broer ene Hendrik Post, die was dominee in

591
00:42:41,040 --> 00:42:44,730
Rijnsburg bij Leiden, was daar ook
ondergedoken met zijn vrouw, zijn vrouw was

592
00:42:44,730 --> 00:42:50,260
hoogzwanger en moest bevallen en dat was
allemaal, dat is allemaal gebeurd in 1944.

593
00:42:50,260 --> 00:42:57,580
Ik denk ook in, in augustus in die buurt.
Die mensen, die konden daar niet blijven.

594
00:42:57,580 --> 00:43:00,335
Vanwege die tyfusgevallen,
die vrouw, die zou bevallen en

595
00:43:00,335 --> 00:43:03,290
toen heb ik gezegd nou komen
jullie je maar in ons huis.

596
00:43:04,120 --> 00:43:08,160
Dus met zijn vrouw, de verdere familie is daar
gebleven [gebaart], en de andere onderduikers

597
00:43:08,160 --> 00:43:13,360
ook allemaal en die heb ik daar veel
behandeld omdat ze, de tyfus was uitgebroken.

598
00:43:13,360 --> 00:43:16,180
Ook op zichzelf al een heel druk werk.

599
00:43:16,880 --> 00:43:21,520
Die zijn bij ons in huis gekomen, die
hebben slaap, onze slaapkamer gekregen.

600
00:43:21,520 --> 00:43:25,246
Die vrouw is dan in dat huis, in ons
[telefoon gaat] bed bevallen om het zo

601
00:43:25,246 --> 00:43:29,259
maar te noemen, van een, ik meen van
een dochtertje, ja ik geloof het wel.

602
00:43:29,259 --> 00:43:32,240
Nou dat is allemaal goed,
dat is gelukkig goed gegaan.

603
00:43:32,240 --> 00:43:35,530
Het probleem was dat je dat natuurlijk
geheim moest houden voor iedereen.

604
00:43:35,530 --> 00:43:40,850
Maar dat wel, we hadden de, uh, wijkverpleegster
erbij gevraagd om dus de verpleegkundige

605
00:43:40,850 --> 00:43:46,040
verzorging op zich te nemen en uh dat is allemaal
goed gegaan maar die moest dus elke dag terug

606
00:43:46,040 --> 00:43:53,390
komen om het kleintje te zien en uh, kraamvrouw
te bekijken enzovoorts dus ja, dat viel op.

607
00:43:53,390 --> 00:43:56,260
De buren viel het op, wat is
er bij jullie aan de hand zeg?

608
00:43:56,260 --> 00:43:58,570
Er komt elke dag een
zuster en dergelijke.

609
00:43:58,570 --> 00:44:00,345
Dus je moest dus erg
oppassen met wat je zei.

610
00:44:00,346 --> 00:44:04,840
Nou dat is allemaal gelukkig goed gegaan
tot op een gegeven ogenblik toen was

611
00:44:04,840 --> 00:44:10,900
het eigenlijk al afgelopen en uh, ze
was al uit bed dacht ik, ja, ja maar ze

612
00:44:10,900 --> 00:44:17,160
woonde dan toch voornamelijk op die
slaapkamer en uh, maar ze konden nog niet

613
00:44:17,160 --> 00:44:22,050
terug vanwege die tyfus die nog in joven
was waar ze echt ondergedoken waren.

614
00:44:22,050 --> 00:44:27,840
Komt er een auto, een Duitse auto en
die blijft staan voor ons huis en hij

615
00:44:27,840 --> 00:44:33,200
kijkt naar ons huis, zeg potverdorie
wat zal, en ik was toevallig thuis.

616
00:44:33,510 --> 00:44:38,210
Ik heb het toen meegemaakt en het was buitengewoon
spannend moet ik zeggen want die auto die

617
00:44:38,210 --> 00:44:44,704
bleef daar maar staan en, en, en, en, en, deed
eigenlijk niks, zou er ook weer verraad zijn?

618
00:44:44,704 --> 00:44:51,180
En weet ik wat er gebeurd zou kunnen zijn dus
ik heb me enorm, toen heb ik hem echt gespannen

619
00:44:51,180 --> 00:44:56,450
en geknepen kan ik wel zeggen, dat ze binnen
zouden komen want ik had, onder mijn spreekuur had

620
00:44:56,450 --> 00:45:03,280
ik een luik en daar was de radio verborgen en
daar had ik ook wat, niet al te beste lectuur.

621
00:45:03,280 --> 00:45:05,920
Uit die tijd natuurlijk,
ondergrondse lectuur.

622
00:45:06,730 --> 00:45:11,720
Dus u begrijpt dat ik geweldig
in mijn knijpzak zat en dat

623
00:45:11,720 --> 00:45:13,940
is een heel spannend gebeuren,
heeft heel lang geduurd.

624
00:45:13,940 --> 00:45:17,438
Ik denk dat het, nou, naar mijn gevoel
wel langer dan een uur geduurd heeft,

625
00:45:17,439 --> 00:45:20,330
kan ook wel eerder geweest zijn, dat
weet ik niet helemaal precies meer.

626
00:45:20,330 --> 00:45:26,400
Maar in ieder geval, het is een heel spannend
gebeuren geweest, goddank zijn ze ondanks alle

627
00:45:26,400 --> 00:45:31,930
voornemens blijkbaar die ze hadden om iets te
doen zijn ze er niet toegekomen om, om me lastig

628
00:45:31,930 --> 00:45:42,380
te vallen, dus dat uh, nou ja, dan zie je ook
even hoe je op een andere manier natuurlijk uh,

629
00:45:42,380 --> 00:45:46,456
daarmee, uh, ik zal eens even kijken [pakt papier
erbij]. Het wordt, ik praat niet te lang hè?

630
00:45:46,670 --> 00:45:49,390
Nee helemaal niet, nee hoor, uh,
het is alleen maar heel mooi.

631
00:45:49,390 --> 00:45:49,536
Ja

632
00:45:49,537 --> 00:45:52,690
Of mooi, het is
indrukwekkend wat u vertelt

633
00:45:52,690 --> 00:46:01,060
[Leest papier]. Ja, een ander verhaal
is, toen heb ik [wordt onderbroken]

634
00:46:01,060 --> 00:46:03,290
Kunt u [wordt onderbroken

635
00:46:03,290 --> 00:46:03,989
Toen heb ik contact gehad
[wordt onderbroken]’

636
00:46:03,990 --> 00:46:05,230
Kun u misschien het
blad even wegleggen?

637
00:46:05,230 --> 00:46:05,649
Ja uh, ik moet u elke keer vragen
van sorry [wordt onderbroken]

638
00:46:05,650 --> 00:46:10,440
Ja sorry hoor, dat is mijn
beweeglijkheid misschien.

639
00:46:10,440 --> 00:46:11,855
Ja, maakt niet uit.

640
00:46:11,856 --> 00:46:19,723
Uh, een ander verhaal is, dat was het
volgende, op een gegeven ogenblik,

641
00:46:20,549 --> 00:46:22,918
het was ook al later, moet in
september vierenveertig geweest zijn.

642
00:46:22,919 --> 00:46:26,376
September vierenveertig was een
belangrijke maand want toen, dat was

643
00:46:26,376 --> 00:46:30,659
die dolle dinsdag tijd, misschien
heb je er wel eens van gehoord.

644
00:46:30,659 --> 00:46:34,243
Toen uh, die invasie was,
had plaatsgevonden in juni

645
00:46:34,243 --> 00:46:37,516
al, in uh, in, in Calais zal
ik maar zeggen, die streek.

646
00:46:37,516 --> 00:46:43,625
Er was een verandering ontstaan, de Duitsers
waren in het nauw gedrongen en uh, ze

647
00:46:44,373 --> 00:46:53,639
waren dus benauwd, dat uh, dat er een inval,
invasie, extra invasie van Engelsen in

648
00:46:53,639 --> 00:46:59,690
Nederland zou plaatsvinden die dan dwars door
Nederland heen en in Duitsland zouden doen.

649
00:46:59,690 --> 00:47:04,755
En die deden dus, ze waren
daar erg benauwd voor en je

650
00:47:04,755 --> 00:47:07,511
hebt in die tijd nogal wat
deserteurs gehad in het leger.

651
00:47:07,512 --> 00:47:13,340
En zo doende kregen wij op een gegeven moment
kwam er een auto voor en daar kwam een man

652
00:47:13,340 --> 00:47:18,620
uit die zei of ik wilde helpen en ik zeg wat
is er dan, nou er zit nog een man in die was

653
00:47:18,620 --> 00:47:25,350
stomdronken leek het ook maar in uniform dus
een soldaat of in ieder geval een militair.

654
00:47:25,580 --> 00:47:27,210
Ik weet niet meer wat hij was.

655
00:47:27,580 --> 00:47:32,067
En die had zijn been gebroken, hij
was stomdronken bovendien, dus dat

656
00:47:32,067 --> 00:47:35,230
was een vervelende aangelegenheid
maar ik heb dan toch, met veel pijn

657
00:47:35,230 --> 00:47:39,870
en moeite met behulp van die
andere in mijn spreekkamer gekregen.

658
00:47:39,871 --> 00:47:41,526
Heb ik gekeken en hij had
inderdaad een bovenbeenfractuur.

659
00:47:42,170 --> 00:47:49,250
Slechte stand, ik dacht ja
hetzelfde probleem eigenlijk weer,

660
00:47:49,250 --> 00:47:51,850
je zit weer met hulp die je
aan een Duitser moet verlenen.

661
00:47:52,510 --> 00:47:57,660
Maar ik ja, ik moet natuurlijk wat doen ik moet
op z’n minst, ik kan er verder ook niks aandoen.

662
00:47:57,660 --> 00:47:59,600
Ik kan hem niet opereren.

663
00:47:59,600 --> 00:48:01,780
Trouwens, operatie was in die
tijd eigenlijk niet gebruikelijk.

664
00:48:01,780 --> 00:48:06,460
Dus het was alleen een kwestie van
spalken geven, eventueel gips en

665
00:48:06,460 --> 00:48:12,080
dergelijke dus ik had uh, vrij goeie
spalken waarin je kon bijspalken.

666
00:48:12,080 --> 00:48:16,370
Maar ik kon het niet aankrijgen zonder de
hulp van mijn vrouw, mijn vrouw moest helpen.

667
00:48:16,650 --> 00:48:22,700
En mijn vrouw was ook fel anti-Duits en uh,
ik zeg, en die zegt maar die help je niet

668
00:48:22,700 --> 00:48:27,490
een Duitser, die had hetzelfde als wat ik
dus meegemaakt heb in mijn eerste verhaal.

669
00:48:27,490 --> 00:48:30,850
Dat ze niet wilden
helpen, niet wilde helpen.

670
00:48:30,850 --> 00:48:36,010
Dus ik heb veel moeite gehad om ze uiteindelijk
toch min of meer te dwingen dat ze zou helpen.

671
00:48:36,010 --> 00:48:39,160
Met grote tegenzin heeft ze dat
dan toch gedaan en achteraf

672
00:48:39,160 --> 00:48:42,350
natuurlijk heeft ze ook wel
begrepen dat het noodzakelijk was.

673
00:48:42,460 --> 00:48:47,390
Maar, dus toen heb ik de Duitser
weer op een andere manier leren

674
00:48:47,390 --> 00:48:51,120
kennen en in ieder geval een
Duitser, ben ik meebezig geweest.

675
00:48:51,560 --> 00:48:57,170
En uh, ja, dus toen heb ik hem
helemaal in zo’n metalen spalk gezet.

676
00:48:57,170 --> 00:48:59,930
Waardoor de zaak voor hem
veel makkelijker geworden was.

677
00:48:59,930 --> 00:49:05,010
En zijn ze weer doorgereden, waarheen, ik
denk dat ze geprobeerd hebben te voorkomen

678
00:49:05,010 --> 00:49:08,910
dat ze uh, uit het leger op een of
andere manier zouden kunnen ontsnappen.

679
00:49:08,910 --> 00:49:16,260
Hoe uh, vond u dat? Om een Duitser
in deze omstandigheid te helpen?

680
00:49:17,370 --> 00:49:19,850
Ja, dat was de eerste keer dat
het echt een Duitser was want

681
00:49:19,850 --> 00:49:22,690
de andere was een Nederlander
zoals ik al vertelde, maar goed.

682
00:49:22,690 --> 00:49:27,560
Ja, het was eigenlijk dezelfde situatie wat
dat betreft want het was natuurlijk een

683
00:49:27,560 --> 00:49:35,553
analoog geval maar ja, je, je, je kon
eigenlijk niet anders, wat had ik moeten doen?

684
00:49:35,553 --> 00:49:37,660
Had ik moeten zeggen ga maar
weer in die auto zitten? Wat?

685
00:49:38,980 --> 00:49:42,180
Dat heb ik ook niet kunnen
doen dus ik heb ook wel de,

686
00:49:42,180 --> 00:49:45,310
de overwegingen begrepen van
mijn vrouw dat ze zei, nou.

687
00:49:46,130 --> 00:49:49,780
En ik raakte ook die prachtige spalken kwijt,
die heb ik natuurlijk nooit meer terug gezien.

688
00:49:49,800 --> 00:49:56,780
Maar goed, dat is een andere zaak. Uh,
ja ik heb toch gemeend het te moeten doen.

689
00:49:56,780 --> 00:50:01,430
Misschien is dat uh,
al te bezonnen geweest.

690
00:50:01,430 --> 00:50:04,030
Ik weet het ook niet maar,
feit is dat het is goed gegaan.

691
00:50:04,030 --> 00:50:07,110
Nou heb ik verder geen, geen, niks
meer over gehoord dat, dat is gebeurd.

692
00:50:08,190 --> 00:50:10,620
Heeft u getwijfeld om te helpen?

693
00:50:10,620 --> 00:50:21,170
Nee ik niet, nee, nee, nee, nee
Ja je kon ook allerlei manieren

694
00:50:21,170 --> 00:50:23,980
helpen om er nog even bij te blijven
zal ik nog een voorbeeld noemen.

695
00:50:23,980 --> 00:50:30,310
Dat was een geval waarbij ik dus niet rechtstreeks
betrokken was maar wel indirect heb geholpen.

696
00:50:30,310 --> 00:50:33,370
Dus wat ik nu vertelde dat waren
eigenlijk de directe aangelegenheden.

697
00:50:33,370 --> 00:50:35,180
Maar dit was een indirect geval.

698
00:50:35,180 --> 00:50:40,697
Het was zo dat er, er woonde in ons
dorp een, een, een betrekkelijk

699
00:50:40,697 --> 00:50:43,530
jonge man, ik denk dat hij
dertig, vijfendertig jaar oud was.

700
00:50:43,530 --> 00:50:51,000
Niet helemaal cognitief, 100%. Hij had moeite
op school gehad, hij had bovendien een ernstige

701
00:50:51,000 --> 00:50:55,260
voetafwijking, een aangeboren voetafwijking,
een klompvoet en nog enkele dingen daarbij.

702
00:50:55,260 --> 00:50:57,010
Hij liep heel erg moeilijk.

703
00:50:57,010 --> 00:50:58,550
Kon ook eigenlijk niet werken.

704
00:50:58,550 --> 00:51:03,905
Hij had ook wel wat criminaliteit, heeft
ook wel eens wat gestolen voor de oorlog.

705
00:51:03,905 --> 00:51:07,260
In ieder geval het was
niet helemaal goed met hem.

706
00:51:07,260 --> 00:51:09,460
Als zodanig was hij ook bekend,
die Jan, hij heette Jan van Veen.

707
00:51:09,460 --> 00:51:13,938
Hij werd Jan de poten genoemd omdat
hij die ene poot had die, zijn ene

708
00:51:13,938 --> 00:51:17,330
been niet goed kon gebruiken, Jan
de poten, zo heette hij eigenlijk.

709
00:51:17,330 --> 00:51:22,650
Wat doet die jongen, op een gegeven
moment staat hij ’s nachts op, hij loopt

710
00:51:22,650 --> 00:51:30,000
naar een brug, een brug over het, over
de, de verbinding van de Sluis met de,

711
00:51:30,160 --> 00:51:35,210
met het Zwarte Water, het Meppelediep
dat daar aankomt, die sluis, een brug

712
00:51:35,210 --> 00:51:40,080
bij die sluis waar de grote weg overging
van Noord naar Zuid naar Zwolle toe.

713
00:51:40,330 --> 00:51:45,552
En wat doet hij, hij, het is een ophaalbrug
[gebaart openen brug] en er was nog

714
00:51:45,552 --> 00:51:52,450
geen sprake van, van machinale vorm van
beweging dus die moest je opdraaien.

715
00:51:53,330 --> 00:51:56,410
Wat doet hij, hij draait die brug op.

716
00:51:57,290 --> 00:52:00,304
En, de weg was dus verbroken
en wat doet hij, hij neemt die

717
00:52:00,304 --> 00:52:05,047
slinger en die gooit hij het water
in, dus ja, dat was wel wat.

718
00:52:05,048 --> 00:52:07,990
En hij gaat weer naar huis toe.

719
00:52:07,990 --> 00:52:12,690
Hoe dat op de een of andere manier te weten
gekomen is aan de Duitsers dat weet ik niet

720
00:52:12,690 --> 00:52:17,720
meer, dat weet ik niet meer, maar ze hebben
hem dus betrekkelijk kort daarna toch gepakt.

721
00:52:17,720 --> 00:52:21,542
Of dat hij verraden is of dat hij
zichzelf ook wel verraden heeft

722
00:52:21,543 --> 00:52:24,490
door er wat te veel over te vertellen
als een soort van heldendaad.

723
00:52:24,490 --> 00:52:28,070
Het was natuurlijk idioot
maar ja. Hij heeft het gedaan.

724
00:52:28,070 --> 00:52:30,620
Afijn die man is opgepakt
en is ter dood veroordeeld.

725
00:52:30,620 --> 00:52:36,970
Het was natuurlijk een, een verbindingsweg
leggen tussen Noord en Zuid voor die

726
00:52:36,970 --> 00:52:40,350
Duitsers die dan er langs moesten komen
en die dan met de Oostpolder niets te

727
00:52:40,350 --> 00:52:44,260
maken wilde hebben die in opkomst was,
die was net drooggelegd in tweeënveertig.

728
00:52:44,260 --> 00:52:46,930
U begrijpt hoe dat was.

729
00:52:47,990 --> 00:52:54,970
Die man die uh, is toen, toen
is hij ter dood veroordeeld

730
00:52:54,970 --> 00:52:58,960
en enkele mensen die hoorden
dat ik hoorde er ook van.

731
00:52:58,960 --> 00:53:05,070
En toen heb ik uitermate moeite gedaan om, om dat
te weerhouden dus heb ik aan de Duitsers geschreven

732
00:53:05,070 --> 00:53:12,120
en ik heb er ook door andere mensen mee instemming
gekregen die dan ook die zaak ondertekenende.

733
00:53:12,120 --> 00:53:15,379
Hebben we dus gezamenlijk
min of meer, hebben we dus

734
00:53:15,380 --> 00:53:20,119
geprobeerd hem, uh, van die
doodstraf proberen te redden.

735
00:53:20,120 --> 00:53:27,030
En dat is met enige moeite, met
veel herhaling is dat toch gelukt.

736
00:53:27,090 --> 00:53:33,350
Dus hij is uiteindelijk in een of
andere vrij zware Duitse strafgevangenis

737
00:53:33,350 --> 00:53:36,405
terecht gekomen waar hij dan tot het
eind van de oorlog gezeten heeft.

738
00:53:36,405 --> 00:53:39,920
Waar het ook niet best was
blijkbaar, waar hij ziek

739
00:53:39,920 --> 00:53:42,450
geworden is, waar bij
tuberculose heeft opgelopen.

740
00:53:42,450 --> 00:53:46,830
Hij werd dus door de Amerikanen bevrijdt,
is toen op de schop en bonk geraakt

741
00:53:46,830 --> 00:53:52,520
met die Amerikanen, is in Parijs terecht
gekomen en weet ik het overal, tot

742
00:53:52,520 --> 00:54:00,480
hij dan uiteindelijk, arm, ziek en beroerd
weer in Nederland terug gekomen is.

743
00:54:01,030 --> 00:54:07,590
Na het eind van de oorlog dus
en ik denk in, in 1946, begin

744
00:54:07,590 --> 00:54:10,480
zesenveertig, zoiets moet het
zijn, heeft maanden geduurd.

745
00:54:10,480 --> 00:54:14,370
Nou toen heb ik hem dus een
hele tijd lang behandeld.

746
00:54:14,370 --> 00:54:19,390
In die tijd hadden we nog geen directe
genezingsmogelijkheden in die zin van antibiotica

747
00:54:19,390 --> 00:54:26,130
voor TBC ofzo dus dat was een kwestie van
gewoon bedrust en wat aansterken en dergelijke.

748
00:54:26,130 --> 00:54:31,605
Mijn vrouw zorgde voor zijn warme
eten en, of, was een van de vrouwen die

749
00:54:31,630 --> 00:54:34,750
dat deed maar die ging dan toch
geregeld naar hem toe om hem te brengen.

750
00:54:34,750 --> 00:54:38,960
Hij was dol op mijn vrouw, ja
daar was hij helemaal weg van.

751
00:54:39,740 --> 00:54:42,648
En als ik dan langs kwam dan kreeg ik allemaal
lofzalen over haar en dan zei hij tegen

752
00:54:42,649 --> 00:54:47,176
me, dat vergeet ik ook nooit meer [glimlacht],
ja hoor, zo’n best wief hè, zo’n best wief.

753
00:54:47,177 --> 00:54:51,660
Ik zal het nu even plat
zeggen hè, pro best wief.

754
00:54:51,660 --> 00:54:55,160
Oh, maar ze mist één ding,
zei hij, ze mist één ding.

755
00:54:56,190 --> 00:54:59,044
Wat is dat dan? Zei ik. Dat ene ding, wat
is dat dan? Nou, ze hebt geen vleugels.

756
00:54:59,044 --> 00:55:01,866
Ik zeg, ze hebt geen vleugels,
wat bedoel je daarmee?

757
00:55:01,866 --> 00:55:05,600
Nou zei die, ze is geen engel,
maar ze is net wel een engel.

758
00:55:05,600 --> 00:55:11,730
Ook op die manier, zo ging je met die
mensen daar om [lacht]. Maar goed, dat

759
00:55:12,260 --> 00:55:16,270
was ook een zaak waarbij ik een min of
meer indirecte bemoeienis heb gehad.

760
00:55:17,750 --> 00:55:23,740
Toch wel geluk dat iemand toch wel ziek geworden
maar dan toch nog in leven eindje verder te helpen.

761
00:55:23,740 --> 00:55:27,640
Heeft u de risico’s, uh, uh, kunt
u even naar achteren gaan zitten?

762
00:55:27,640 --> 00:55:28,950
[Gaat naar achteren zitten]

763
00:55:28,950 --> 00:55:34,370
Heeft u de risico’s uh, uh,
heeft u overwogen om die

764
00:55:34,370 --> 00:55:37,270
brief niet te schrijven omdat
u teveel risico zou lopen?

765
00:55:38,150 --> 00:55:39,530
Ik persoonlijk? Nee.

766
00:55:39,530 --> 00:55:44,190
Ik, ik dacht niet dat ik risico, ik
heb toen ook als arts geschreven dus

767
00:55:44,190 --> 00:55:48,660
ik heb iets van verteld van z’n licht
minder waarlijk geestelijke situatie.

768
00:55:48,660 --> 00:55:52,390
Waardoor die man ook niet
helemaal bevoegd is om cognitief te

769
00:55:52,390 --> 00:55:56,850
beoordelen wat zijn daden zijn op de
waarde daarvan en, en wat dan ook.

770
00:55:56,850 --> 00:55:59,990
Uh, door te denken wat
ja al of niet moet doen.

771
00:56:00,170 --> 00:56:05,180
Dus dat hij dat in een bui van
niet doordenken heeft volbracht.

772
00:56:05,180 --> 00:56:11,128
En dat, dat betekende mijns zins dat, dat ze
daar ook rekening mee moesten houden dat het

773
00:56:11,128 --> 00:56:17,340
niet een gewoon geval was van alleen maar,
uh, totaal doordacht verzet tegen de Duitsers.

774
00:56:17,340 --> 00:56:21,838
Maar iemand die in de war geraakte
situatie dingen doet die hij

775
00:56:21,838 --> 00:56:23,715
eigenlijk niet helemaal voor
zijn verantwoording kon nemen.

776
00:56:23,715 --> 00:56:28,440
Daar komt het wel ongeveer op neer.

777
00:56:28,440 --> 00:56:30,980
Wat merkte u van het Medisch Contact?

778
00:56:32,640 --> 00:56:38,690
Nou, voornamelijk in de zin dat ik uh,
behalve wat ik zo wel eens hoorde, uh,

779
00:56:38,690 --> 00:56:42,523
persoonlijk, ik heb u verteld dat
ik vrijgoed contact had met Eefting

780
00:56:42,950 --> 00:56:48,910
Schattekerk, Maar uh, ook via zogenoemde
estafette berichten hè. Die uh, dat

781
00:56:48,910 --> 00:56:54,600
was een typisch woord uit die tijd denk
ik en uh, dus de berichten die je kreeg.

782
00:56:55,470 --> 00:56:58,330
Ik behoorde tot de afdeling Meppel

783
00:56:58,460 --> 00:57:05,260
Dat was in Drenthe dus, maar
omdat wij in Zwartsluis in

784
00:57:05,260 --> 00:57:08,140
Overijssel woonde hadden we ook
nog, nog veel contact met Zwolle.

785
00:57:08,140 --> 00:57:15,030
Dus ik had eigenlijk contact met twee
centra. Ik zat dus ver af van zeerhuizen.

786
00:57:15,030 --> 00:57:20,230
Het ziekenhuis in Zwolle was, twee-,
drieëntwintig kilometer, het Sophie

787
00:57:20,230 --> 00:57:22,940
zelfs nog iets verder maar goed,
laten we nou maar zeggen die orde.

788
00:57:24,220 --> 00:57:30,930
En het, het, uh, ziekenhuis in Meppel was zeker
twaalf dertien kilometer, dus het was ver weg.

789
00:57:30,930 --> 00:57:35,670
En daarmee geef ik ook alleen het
geweldig probleem aan waar we mee zaten.

790
00:57:35,670 --> 00:57:41,340
En, en over die dingen wil ik toch nog even
wat zeggen want dat heeft natuurlijk in

791
00:57:41,340 --> 00:57:46,590
je algemene werkzaamheid, en de manier waarop
je werkzaam was de nodige invloed gehad.

792
00:57:46,590 --> 00:57:52,480
Althans, zo heb ik dat ervaren.

793
00:57:52,480 --> 00:57:57,190
En dat heeft me, uh, ik heb vaak
nogal wat problemen gehad en moeite

794
00:57:57,190 --> 00:58:02,720
gehad met inspanningsverkeer vanwege
het feit dat er geen vervoer was.

795
00:58:02,720 --> 00:58:05,280
Wij hadden geen ambulance nog.

796
00:58:05,280 --> 00:58:09,160
Er was, er waren misschien
één of twee zogenaamde

797
00:58:09,160 --> 00:58:13,820
brancards, van het groene
kruis, dat was ook alles.

798
00:58:13,910 --> 00:58:18,819
Men was bezig, in het begin was men bezig met
een gewone, er was één auto en die hebben ze

799
00:58:18,820 --> 00:58:24,640
toen min of meer klaargemaakt van achter
uitgebouwd en dat je er van achter in kon komen.

800
00:58:24,640 --> 00:58:29,770
Afijn, weet ik het wat meer, een soort van
hulpambulance in de vorm van een personenauto.

801
00:58:29,850 --> 00:58:33,754
Maar dat ging dan allemaal nog en dat
was eigenlijk allemaal heel weinig.

802
00:58:34,150 --> 00:58:40,080
En u begrijpt dat, dat, naarmate die
oorlog doorging en zo vooral in die laatste

803
00:58:40,080 --> 00:58:46,580
periode van september vierenveertig tot het
eind hadden we eigenlijk nauwelijks vervoer.

804
00:58:46,580 --> 00:58:50,770
Als er dan een patient naar het ziekenhuis toe
moest dan werd hij met een boerenkar gebracht.

805
00:58:51,880 --> 00:58:55,820
Meestal naar Meppel omdat dat ter
afstand, de kortste afstand was.

806
00:58:55,820 --> 00:59:00,840
Maar u begrijpt wat dat betekende
natuurlijk hè. Dat, er waren ook

807
00:59:00,840 --> 00:59:05,520
weinig opnames, en kortom, maar
daar kom ik misschien nog wel even

808
00:59:05,520 --> 00:59:11,870
op terug, er veranderde veel ook
in de hele, de hele praktijkvoering.

809
00:59:11,870 --> 00:59:17,419
Je was daardoor niet alleen in spanning
omdat je zo’n moeite had met, met dus

810
00:59:17,420 --> 00:59:21,420
mensen naar het ziekenhuis toe te
krijgen, althans het vervoer te regelen.

811
00:59:21,560 --> 00:59:27,730
U begrijpt dat, dat, ja, in allerlei mogelijke
opzichten zijn invloed heeft uitgeoefend.

812
00:59:27,730 --> 00:59:31,550
Het tekort aan vervoer, was dat
een direct gevolg van de oorlog?

813
00:59:31,550 --> 00:59:34,290
Ja, dat was direct
gevolg van de oorlog, ja.

814
00:59:34,290 --> 00:59:39,330
Maar ook waarschijnlijk van de omstandigheden,
het was moeilijk om aan ambulance

815
00:59:39,330 --> 00:59:42,170
en dergelijke, daar kon je helemaal
niet aan denken daar op het platte land.

816
00:59:42,170 --> 00:59:44,710
Je moet je natuurlijk voorstellen
het was echt wel, het was

817
00:59:44,710 --> 00:59:48,456
echt, echt aan de andere kant van
de krant bij wijze van spreken.

818
00:59:48,456 --> 00:59:52,700
De kranten hielden op, alles hield zo’n
beetje op bij de IJssel want achter de IJssel

819
00:59:52,700 --> 00:59:57,999
zat, althans voor ons, onze blik, van hieruit
gezien, dat, ja, ja, dat was niet veel meer.

820
00:59:58,000 --> 01:00:01,382
Dat was echt, echt platteland.

821
01:00:01,383 --> 01:00:05,760
Daar waren de voorzieningen wat
betreft ook nog betrekkelijk gering

822
01:00:05,760 --> 01:00:11,778
vergeleken met wat er dan in het Westen,
uh, ja in het Westen aanwezig was.

823
01:00:11,779 --> 01:00:14,020
En dat heeft ons natuurlijk
ook heel veel moeite bezorgd.

824
01:00:14,020 --> 01:00:19,970
Maar als er geen oorlog was geweest, als er geen
oorlog was geweest, was er wel vervoer geweest?

825
01:00:19,970 --> 01:00:25,160
Nou, dat hoop ik van wel ja, ja, ik had
natuurlijk ondermeer, zeker, er zou zeker

826
01:00:25,160 --> 01:00:29,602
een ambulance zijn gekomen, uh, uh, er
was er één in Meppel en één in Zwolle

827
01:00:29,602 --> 01:00:32,685
maar voordat die bij ons waren, voor
spoedgevallen was dat altijd een probleem.

828
01:00:32,685 --> 01:00:40,990
Ik herinner me nog een geval van een,
een difteriegeval van, ook in Belt

829
01:00:40,990 --> 01:00:43,941
Schutsloot waar ik over begonnen ben
te praten, die buurtschap tussen die

830
01:00:43,942 --> 01:00:47,587
Wieden in daar was een, een zuigeling,
van ik denk een maand of vier, vijf, zo

831
01:00:47,588 --> 01:00:54,040
in die orde, in ieder geval, een half
jaar misschien, had difterie gekregen.

832
01:00:54,060 --> 01:00:58,220
En had een larynxdifterie, dat wil
zeggen in het strottenhoofd zat difterie.

833
01:00:58,220 --> 01:01:03,960
Dat wil dus zeggen dat daar de zaak werd vernauwd
en dat het kind bijna stikte. Toen ik daar kwam.

834
01:01:03,960 --> 01:01:08,140
Het was op een avond, ik ben ’s nachts
geroepen, dus op een avond ben ik

835
01:01:08,140 --> 01:01:12,800
daarheen gevaren en dat was in de
nazitijd toen was alles ook al geïnundeerd.

836
01:01:12,800 --> 01:01:18,340
De Duitsers hadden een soort van waterlinie
aangelegd in de buurt van Zwartsluis, van de

837
01:01:18,340 --> 01:01:22,550
Noordoostpolder af, naar Zwolle toe, die richting
uit [gebaart naar boven]. Want die waren bang

838
01:01:22,550 --> 01:01:28,845
dat, zoals ik al net zei de Engelsen via Nederland
daar het, zouden proberen Duitsland in te komen.

839
01:01:29,150 --> 01:01:33,640
Dus alles was onderwater. Nu
moet ik me even zeggen waar ik…

840
01:01:33,640 --> 01:01:33,780
Larynxdifterie

841
01:01:33,780 --> 01:01:33,810
Hè?

842
01:01:33,810 --> 01:01:35,560
Dat jongetje met die larynxdifterie.

843
01:01:36,890 --> 01:01:39,910
Ja, met die larynxdifterie.
Daar was het over, ja goed.

844
01:01:39,980 --> 01:01:44,060
En, uh, ik ben daar heen geweest
en ik heb dat kind toen een

845
01:01:44,060 --> 01:01:47,051
seruminjectie gegeven, een uh,
anti-difterieserum gegeven.

846
01:01:47,051 --> 01:01:48,280
Dat was toen de behandeling.

847
01:01:48,280 --> 01:01:53,860
En uh, ik heb gezegd het moet naar het
ziekenhuis toe want dat gaat niet goed.

848
01:01:54,650 --> 01:01:56,560
En het was net, het
was in de wintertijd.

849
01:01:56,780 --> 01:02:01,560
Er was ijs, er lag dus ijs
ook op die Arembergergracht,

850
01:02:01,560 --> 01:02:03,394
dat is die gracht waarlangs
je dat fietspad had.

851
01:02:04,180 --> 01:02:06,890
Om van Zwartsluis uit naar
Belt Schutsloot te komen.

852
01:02:06,890 --> 01:02:10,530
We moesten met een bootje
varen tot Zwartsluis en dan

853
01:02:10,530 --> 01:02:13,235
kon die auto, die kon dat
kind naar Zwolle toebrengen.

854
01:02:13,236 --> 01:02:14,950
Zo, zo was het geregeld.

855
01:02:16,320 --> 01:02:19,893
Dus ik ben meegevaren en
daar was ook een man bij die

856
01:02:19,894 --> 01:02:21,930
had een knijpkat, die kon
een beetje licht geven.

857
01:02:21,930 --> 01:02:28,980
En in die situatie, dat kind stikte bijna, toen
heb ik een tracheotomie moeten doen in dat bootje.

858
01:02:28,980 --> 01:02:31,610
U moet zich voorstellen wat
dat natuurlijk betekent.

859
01:02:31,610 --> 01:02:34,880
Dat is natuurlijk heel
primitief gegaan en met behulp

860
01:02:34,880 --> 01:02:37,200
van een klein beetje licht
wat zo’n knijpkat gaf.

861
01:02:37,200 --> 01:02:40,930
En die boot, die zakte zo nu
en dan ook door het ijs heen,

862
01:02:40,930 --> 01:02:42,837
die moest dan weer een beetje
omhoog getild worden enzo.

863
01:02:42,838 --> 01:02:47,390
Dat was een vreselijke tocht want toen we
uiteindelijk in Zwartsluis aankwamen waar

864
01:02:47,390 --> 01:02:51,650
dat kind opgenomen is geweest, of uh,
vervoerd is geweest met die auto zoals ik zei,

865
01:02:51,650 --> 01:02:57,120
naar het ziekenhuis en waar het, ik denk
een week later toch gestorven is helaas.

866
01:02:57,120 --> 01:03:02,400
Maar dan kom je even in het probleem
van snel vervoer begrijpt u, wat

867
01:03:02,400 --> 01:03:06,070
dat, wat dat te maken heeft en wat
het ook voor de arts te maken heeft.

868
01:03:06,110 --> 01:03:11,900
Dus de arts had aan de ene
kant, met name de huisarts,

869
01:03:11,900 --> 01:03:16,830
te maken met enorme
vermeerdering van problematiek.

870
01:03:16,830 --> 01:03:19,010
De vatbaarheid van de
mensen werd vergroot.

871
01:03:19,010 --> 01:03:24,430
De, de, de moeite om, om, om te
overleven om dat woord maar eens te

872
01:03:24,430 --> 01:03:28,020
gebruiken, die werd groter en groter
naarmate die oorlog voortschreed.

873
01:03:28,020 --> 01:03:29,340
Hoe kwam dat?

874
01:03:29,570 --> 01:03:34,770
Doordat, ja, het duurde zo lang, en, en,
het werd hoe langer hoe moeilijker, ook

875
01:03:34,770 --> 01:03:39,040
in het Oosten natuurlijk, kwamen toen
echt de problemen van naderende honger.

876
01:03:39,040 --> 01:03:43,710
Wij hebben ook de meest gekke dingen,
alleen roggepap en dergelijke gegeten.

877
01:03:43,710 --> 01:03:46,334
En, en er waren ook geen
brood meer en dergelijke.

878
01:03:46,334 --> 01:03:51,640
En je had een heel klein uh, we woonden toen
in een groot huis ook in Zwartsluis en boven

879
01:03:51,640 --> 01:03:56,390
hadden we een studeerkamer en daar hadden we dan
een klein kacheltje in en daar kookten we op.

880
01:03:56,390 --> 01:03:59,100
De centraleverwarming was uit
want er was geen brandstof.

881
01:03:59,100 --> 01:04:04,120
Er ontbrak ons dekking,
kleding, voeding was moeilijk.

882
01:04:04,120 --> 01:04:09,480
Afijn, alles wat de mens nodig heeft in,
in zo’n situatie, die hygiëne onbrak enorm.

883
01:04:09,480 --> 01:04:13,505
Dus de arts had veel meer
te doen. De hygiëne zeg ik.

884
01:04:13,506 --> 01:04:18,620
De hygiëne die werd zo erg dat er ook
allerlei mogelijke huidziektes ontstonden.

885
01:04:18,620 --> 01:04:24,870
Er kwamen luizen, ikzelf heb last van
luizen gehad, uh, hoofdluis, schaamluizen

886
01:04:24,870 --> 01:04:31,444
gezien, kleding luis [somt op vingers
op]. Enorme vlooienplagen waren er.

887
01:04:31,444 --> 01:04:33,910
En hoe heet het, scabiës, schurft.

888
01:04:33,910 --> 01:04:41,000
Enorm veel scabiës dat, dat verspreide zich, dat
was dus een epidemische ziekte, een infectieziekte

889
01:04:41,000 --> 01:04:45,990
die toen ontstond waardoor de hygiëne, waarvoor de
hygiëne natuurlijk zo’n belangrijke rol speelde.

890
01:04:45,990 --> 01:04:47,870
En waarom was dat onvoldoende?

891
01:04:47,870 --> 01:04:53,150
Dat was onvoldoende omdat de middelen
ontbraken, omdat er weinig of geen zeep was.

892
01:04:53,150 --> 01:04:55,980
De zeep ook kwalitatief
gezien minder werd.

893
01:04:55,980 --> 01:04:59,830
En, en de hulpmiddelen om je hygiëne
een beetje in stand te houden.

894
01:04:59,830 --> 01:05:07,340
Ook een beetje, denk ik, een, een verloren ging
omdat een zekere apathie onder de mensen ontstond.

895
01:05:07,340 --> 01:05:13,160
Ja, nou ja, het enige was overleven, uh,
maar verder maar afwachten, afwachten.

896
01:05:13,160 --> 01:05:15,110
Het enige wat belangrijk
was, was de toekomst.

897
01:05:16,510 --> 01:05:20,550
Het heden was uh, eigenlijk
volkomen op de achtergrond geraakt.

898
01:05:20,550 --> 01:05:22,820
Wat deed dat met u als arts?

899
01:05:22,940 --> 01:05:29,810
Nou dat, dat hield als arts in natuurlijk
dat je ook veel meer uh, het begrip hoop ook

900
01:05:29,810 --> 01:05:34,470
bij de mensen moest bijbrengen, uitzicht,
de moed erin houden, begrijp je, dat was.

901
01:05:34,470 --> 01:05:40,180
U moet zich voorstellen dat in die tijd de
huisarts, dat was de eigenlijk de enige man in zo’n

902
01:05:40,180 --> 01:05:44,270
dorp, nou ja van de dominee ging je natuurlijk
ook wel uh, laat ik nou maar zeggen, tenminste

903
01:05:44,270 --> 01:05:49,140
dat hoop ik ja, van de dominee of de pastoor,
dat waren natuurlijk ook mensen die mensen moed

904
01:05:49,140 --> 01:05:56,480
inspraken maar verder was de arts eigenlijk
de enige die op het hele gebied van sociale

905
01:05:56,610 --> 01:06:04,370
pedagogiek en sociale uh, psychologische uh,
ondersteuning van mensen, zorg in die algemene zin.

906
01:06:05,110 --> 01:06:07,770
Wat je hier nou over weet ik
hoeveel onderdelen hebt verdeeld.

907
01:06:07,770 --> 01:06:11,590
Hij was de enige persoon die daar wat
voor kon doen, er was verder niks.

908
01:06:11,740 --> 01:06:15,790
Een, een, een wijkverpleegster
die er ook wat uh, interesse voor

909
01:06:15,790 --> 01:06:19,590
had en dat had ze ook wel moet ik
zeggen, ja hoor dat was een fijne.

910
01:06:19,590 --> 01:06:23,380
Maar hoe dan ook, dus je stond voor
een onmogelijke taak om eigenlijk

911
01:06:23,380 --> 01:06:29,340
voor die hele zaak zo nodig uh,
de mensen te blijven stimuleren.

912
01:06:29,990 --> 01:06:32,500
Bovendien, waren er natuurlijk
ook veel meer mensen ziek.

913
01:06:32,500 --> 01:06:38,560
Als u weet dat bijvoorbeeld tuberculose
dat was enorm onder de mensen toegenomen.

914
01:06:38,560 --> 01:06:43,510
Uh, men heeft uitgerekend dat
in uh, in uh, in de oorlog

915
01:06:43,510 --> 01:06:47,550
zeventig procent meer
gevallen van tuberculose waren.

916
01:06:47,550 --> 01:06:50,160
En dat was in de tijd dat
we ook voor tuberculose nog

917
01:06:50,160 --> 01:06:54,270
geen enkel specifiek,
causaal, therapeuticum hadden.

918
01:06:54,270 --> 01:06:58,690
We waren alleen maar, nou ja,
je moest rust geven en uh,

919
01:06:58,690 --> 01:07:01,970
uh, versterkende voeding en,
en al dergelijke dingen meer.

920
01:07:01,970 --> 01:07:05,520
Maar daar, daar kwam het dan ook
op neer en verder was er niks.

921
01:07:05,520 --> 01:07:10,750
Dus, en, en, en, nou ik zei al
scabiës en al die infectieziekten.

922
01:07:10,750 --> 01:07:14,468
Roodvonk kwam heel veel voor, ik
heb kinderen eraan zien sterven.

923
01:07:14,468 --> 01:07:18,090
Want die kregen een complicatie
aan hun hartje ten gevolge

924
01:07:18,090 --> 01:07:22,220
van roodvonk, vlektyfus gezien,
ik heb dus tyfus gezien.

925
01:07:22,220 --> 01:07:27,510
Allerlei andere uh, uh, uh, tyfeuzen
gezien, paratyfus en dergelijke,

926
01:07:27,510 --> 01:07:30,933
al die andere, al, al, al die
infectieziektes die je toen had.

927
01:07:32,100 --> 01:07:35,648
En tuberculose heb ik u nou net verteld,
er waren enkele ziektes die minder waren

928
01:07:35,649 --> 01:07:39,500
[glimlach], dat was bijvoorbeeld vetzucht,
de mensen ware niet vet meer, dientengevolge

929
01:07:39,500 --> 01:07:44,420
vermagerden ze, dientengevolge was het
aantal suikerziektes duidelijk afgenomen.

930
01:07:44,550 --> 01:07:51,104
Of in betere situatie, vanwege die vermageringstoestand.
Maar dat waren maar enkele ziekten.

931
01:07:51,104 --> 01:07:54,900
Weinig verslavingen waren er ook moet ik
eerlijk zeggen. Dat is heel typisch geweest.

932
01:07:55,900 --> 01:07:59,540
Uh, ik denk, minder kanker dan nu.

933
01:08:00,580 --> 01:08:03,410
Maar de mensen waren toen zo lang zo oud
nog niet, de gemiddelde levensverwachting

934
01:08:03,410 --> 01:08:08,200
toen was, nou, als hij even over de
zeventig was, tweeënzeventig misschien.

935
01:08:08,390 --> 01:08:10,840
Zoiets zeg ik vast, zoiets
kun je, je haast niet meer

936
01:08:10,840 --> 01:08:14,520
voorstellen hè. Oude mensen
waren zeldzaam in die tijd.

937
01:08:14,620 --> 01:08:17,880
Uzelf was een heel jonge huisarts.

938
01:08:17,880 --> 01:08:20,937
Ik was heel jong huisarts ja, ik was
uh, ik was dus, uh, toen ik in uh

939
01:08:20,938 --> 01:08:26,820
even kijken eenenveertig toen was
ik zesentwintig, ja, zesentwintig.

940
01:08:26,820 --> 01:08:33,120
Ja, en ik ben dus, ik was zesentwintig toen ik
in de praktijk kwam, zevenentwintig geworden dus

941
01:08:33,120 --> 01:08:38,416
achtentwintig, negenentwintig, afijn al die
jaren in, afijn daar heb ik u al van verteld van.

942
01:08:38,417 --> 01:08:38,640
Dus het was [wordt onderbroken]

943
01:08:38,640 --> 01:08:40,460
Maar ik, ik hoor, ja

944
01:08:40,460 --> 01:08:43,280
Het was problematiek
waar je geweldig mee zat.

945
01:08:43,280 --> 01:08:50,630
Bovendien, je zat ook zonder veel hulp in die
zin dat je van de literatuur zo weinig had.

946
01:08:51,620 --> 01:08:53,170
Het was alleen maar Duits.

947
01:08:53,250 --> 01:08:56,896
Er kwam niets van, uit de, uit
de geallieerde kant mocht niet

948
01:08:56,896 --> 01:09:00,490
binnenkomen want dat was natuurlijk
allemaal vijandig voor de Duitsers.

949
01:09:00,490 --> 01:09:02,842
Dus die lieten daar niks
van doorschemeren, je wist

950
01:09:02,843 --> 01:09:04,415
ook niks, helemaal niet
wat er aan het handje was.

951
01:09:04,415 --> 01:09:06,930
Er waren geen, nog geen antibiotica.

952
01:09:07,200 --> 01:09:11,180
Ik heb denk ik in de oorlog nooit van
uh, penicilline gehoord, ik hoorde

953
01:09:11,180 --> 01:09:15,200
dat pas na afloop van de oorlog dat
er een antibioticum was gevonden.

954
01:09:15,200 --> 01:09:17,780
Flemming heeft in
Londen uh dat ontdekt.

955
01:09:17,780 --> 01:09:23,460
En uh, nou dat was natuurlijk geweldig maar
wij hebben dat allemaal niet gehad met al die

956
01:09:23,460 --> 01:09:30,060
infectieziektes die er waren waarmee je met
antibioticum vaak zo frappante resultaten kon bereiken.

957
01:09:30,470 --> 01:09:33,283
Daar zaten wij mee, we moesten er
geweldig veel aandacht aan besteden.

958
01:09:33,283 --> 01:09:39,990
We moesten er lang toe, die tyfusgevallen die
duurde lang, zes, zeven weken dus, u begrijpt

959
01:09:39,990 --> 01:09:45,920
dat er veel meer te doen was kwantitatief maar
ook kwalitatief waren de problematieke veel

960
01:09:45,920 --> 01:09:51,290
en veel groter geworden omdat onder meer die
vervoersproblemen zo, zo’n probleem waren dat

961
01:09:51,290 --> 01:09:56,140
je op tijd dus hulp zou kunnen krijgen van
een ziekenhuis dat nauwelijks te bereiken was.

962
01:09:56,140 --> 01:09:59,480
Bij wie ging u te rade als u
er zelf niet meer uitkwam?

963
01:09:59,480 --> 01:10:05,060
Nou je sprak er natuurlijk met je college over, er
waren nog zo’n, nu en dan waren er nog demonstratie,

964
01:10:05,060 --> 01:10:09,720
ook dat had je natuurlijk veel minder, dat werd
hoe langer, hoe langer hoe minder, begrijp je.

965
01:10:09,720 --> 01:10:10,790
In het ziekenhuis bedoelt u?

966
01:10:10,790 --> 01:10:13,240
Ja, ja. Demonstraties van,
patiëntendemonstraties.

967
01:10:13,240 --> 01:10:17,100
Die werden toen al gehouden,
artsencursussen die waren er helemaal niet.

968
01:10:17,350 --> 01:10:18,740
Die waren ook al afgeschaft.

969
01:10:18,880 --> 01:10:22,450
Of voor zover ze er al waren hoor, dat
begon toen net zo’n beetje te komen.

970
01:10:22,450 --> 01:10:28,760
En een van de aller belangrijkste dingen
in vind ik ook altijd nog, hoe stond

971
01:10:28,760 --> 01:10:33,620
de arts eigenlijk tegenover zijn uh,
zijn mensen, tegenover zijn patiënten.

972
01:10:33,620 --> 01:10:38,580
U kent allemaal de worden arts, u
kent allemaal de woorden medicus,

973
01:10:38,580 --> 01:10:43,690
nou, dus het begrip arts en het
begrip medicus is een verschil.

974
01:10:43,740 --> 01:10:49,800
Wat hadden we in die tijd voor de
oorlog, dat was toen ook al bezig

975
01:10:49,800 --> 01:10:53,420
een enorme verandering en ontwikkeling
van de geneeskunde voltrekken.

976
01:10:53,420 --> 01:10:56,480
Dus nieuwere dingen
kwamen al te voorschijn.

977
01:10:56,480 --> 01:10:59,340
En die hadden we voor een
heel groot gedeelte te danken

978
01:10:59,340 --> 01:11:04,260
aan, aan de meer wetenschappelijke
verdieping van het vak.

979
01:11:04,480 --> 01:11:08,710
Dat wilde dus zeggen dat langzamerhand
veel meer te weten was gekomen

980
01:11:08,710 --> 01:11:15,200
over fysiologische en fysiotherapeutische
en fysiopathologische processen.

981
01:11:15,200 --> 01:11:21,510
Uh, dat je daarmee dus, uh, makkelijker
en beter de mensen kon benaderen.

982
01:11:21,580 --> 01:11:27,593
Dat had, dat was dus de kant van, de
medische kant zou je kunnen zeggen.

983
01:11:27,620 --> 01:11:32,760
Als tegenwoordig een ziekenhuis van stand
wil zijn dan noemt hij zich medisch centrum.

984
01:11:32,760 --> 01:11:36,370
Tegenwoordig alle medische
universiteitsziekenhuizen zijn medische centra

985
01:11:36,370 --> 01:11:41,320
geworden hè. Dus medisch, medisch
centrum, dat heeft te maken met grote

986
01:11:41,320 --> 01:11:45,170
wetenschappelijke achtergrond die
van zo’n ziekenhuis moet uitgaan.

987
01:11:45,170 --> 01:11:50,280
Want daar is het onderzoek, is het
onderwijs, geweldig geconcentreerd.

988
01:11:50,330 --> 01:11:56,440
Goed, dat was de ene kant van de zaak. Ik
denk aan de andere kant aan iets anders.

989
01:11:56,480 --> 01:11:59,380
Toen ik mijn kandidaatsexamen deed.

990
01:11:59,380 --> 01:12:05,160
Zoiets dergelijks, kreeg ik van mijn
aanstaande schoonouders een boek en dat

991
01:12:05,160 --> 01:12:08,640
heette ‘Der Artz und Seine Sendung’.
Dat was natuurlijk wel een Duits boek.

992
01:12:08,980 --> 01:12:13,260
Herman Liek was een bekende Duitse arts
die daar veel over nagedacht heeft.

993
01:12:13,260 --> 01:12:17,140
En uh, hij was zelf chirurg
dus uh, dus hij was ook in

994
01:12:17,140 --> 01:12:20,200
technische zin uitstekend
voor zover ik geweten heb.

995
01:12:20,200 --> 01:12:26,270
Dat weet ik uiteraard niet precies meer.
Maar hij was erg bewogen met dat begrip Artz.

996
01:12:26,800 --> 01:12:33,220
Wat kun je namelijk onderscheiden,
je kunt bij mensen die je als patiënt

997
01:12:33,220 --> 01:12:36,520
moet behandelen twee dingen onderscheiden
eigenlijk, twee categorieën.

998
01:12:38,080 --> 01:12:44,710
Ze zijn ziek, en aan de andere kant is er ook een
zeker motivering mogelijk, ze hebben een ziekte.

999
01:12:44,710 --> 01:12:47,242
Ze zijn ziek of ze hebben een ziekte [beeld
met handen ene kant en andere kant uit].

1000
01:12:47,243 --> 01:12:51,210
En dat heeft natuurlijk met elkaar te maken
maar het heeft een wezenlijk onderscheid.

1001
01:12:51,210 --> 01:12:54,520
De arts is altijd iemand
geweest van, van eeuwenlang, van

1002
01:12:54,520 --> 01:12:57,810
her vanaf, laten we nou maar
zeggen van, van hippocrates af.

1003
01:12:57,810 --> 01:12:59,370
Die daar al op gewezen heeft.

1004
01:12:59,370 --> 01:13:06,540
Die natuurlijk als arts begonnen is eigenlijk
langs meer contemplatieve weg, langs beschouwende

1005
01:13:06,540 --> 01:13:13,460
weg en langs denkende weg z’n patiënten te
benaderen en op die manier behulpzaam te zijn.

1006
01:13:13,460 --> 01:13:18,220
Dat is eeuwenlang zo geweest en
langzamerhand is toen het inzicht

1007
01:13:18,220 --> 01:13:24,070
verdiept en kwam dus de medische
kant dus de kant van de ziekte,

1008
01:13:24,070 --> 01:13:28,880
waar de medische wetenschap zich
op concentreerde meer te voorschijn.

1009
01:13:28,880 --> 01:13:32,770
Dat is een geweldig probleem
geweest in de oorlog.

1010
01:13:32,800 --> 01:13:37,929
Omdat je dan uh, aan de ene kant
natuurlijk vaak ook meer gelegenheid had

1011
01:13:37,929 --> 01:13:41,820
omdat je veel meer met die mensen
moest spreken ook en moed inspreken.

1012
01:13:41,820 --> 01:13:47,810
Dus dat arts zijn en dat moed
inspreken, hoop geven zoals ik al zei.

1013
01:13:47,810 --> 01:13:55,210
Om dat ook echt te realiseren, daarmee bezig te
zijn, daar de nodige aandacht aan te besteden.

1014
01:13:55,210 --> 01:13:57,280
En dat is eigenlijk altijd nog steeds.

1015
01:13:57,280 --> 01:14:01,580
Dat grote probleem zie je nu ook weer
naarmate die wetenschap hoe langer hoe verder

1016
01:14:01,580 --> 01:14:05,900
komt zijn we ook weer in een situatie
geraakt waar de wetenschap zo ver gaat,

1017
01:14:05,900 --> 01:14:12,001
dat de ziekte eigenlijk alles is en dat
de zieke dan in zekere zin secundair is.

1018
01:14:12,001 --> 01:14:17,560
Maar dat is niet waar! De ziekte
is een gebeurtenis in een ziek mens.

1019
01:14:17,560 --> 01:14:21,030
Het voltrekt zich
allemaal in een mens.

1020
01:14:21,030 --> 01:14:28,410
Dus de menselijke kant, de totale kant heeft
zo’n danige betekenis en nou die tegenstelling

1021
01:14:28,410 --> 01:14:35,025
daar heb ik, daar ben ik in die, in die
oorlogstijd geweldig mee in aanraking gekomen.

1022
01:14:35,025 --> 01:14:39,600
Dus dat heeft me aan de ene kant erg verdiept
dacht ik en ik denk dat ik er erg veel van

1023
01:14:39,600 --> 01:14:45,600
geleerd heb omdat je toen ook nog om
wetenschappelijk veel minder wetend en op het gebied

1024
01:14:45,750 --> 01:14:51,740
van de medicatie van de, van de medicijnen,
veel en veel minder kunnend dan tegenwoordig.

1025
01:14:51,740 --> 01:14:56,040
Eigenlijk met kleine maatregelen
moest men toch proberen de hoop en de

1026
01:14:56,040 --> 01:14:59,470
moed erin te houden dat het toch
nog misschien wat beter zou worden.

1027
01:14:59,470 --> 01:15:03,539
Dus dat je als arts natuurlijk ook heel
verdiept met mensen bezig probeert te zijn.

1028
01:15:04,140 --> 01:15:07,910
En dat heeft u allemaal
geleerd uit dat Duitse boek?

1029
01:15:07,910 --> 01:15:10,680
Ja, ik denk, ik denk dat, dat
ook een rol gespeeld heeft.

1030
01:15:10,680 --> 01:15:15,880
Dat ik dat toen, toen dacht ik dat,
dat mensen, dat artsen, of dat uh,

1031
01:15:15,880 --> 01:15:21,410
sorry, dat Duits zijn en het Nederlands
zijn, is natuurlijk erg verschillend.

1032
01:15:21,410 --> 01:15:23,184
Dat mag je natuurlijk
ook wel onderkennen.

1033
01:15:23,184 --> 01:15:28,280
Maar het is natuurlijk toch maar een betrekkelijk
verschil want het zijn allebei zieken mensen.

1034
01:15:28,530 --> 01:15:32,337
Of ze zijn in ieder geval allebei als patiënt
bij je onder in behandeling, begrijp je.

1035
01:15:32,337 --> 01:15:37,640
Dus ik denk dat ik, dat ik dat er ook
wel van geleerd heb. Neem ik aan wel.

1036
01:15:37,680 --> 01:15:44,520
De, de mores als arts uh, heeft u dat nou in die
periode geleerd of leerde u dat in uw opleiding?

1037
01:15:44,520 --> 01:15:44,910
Waar, hoe?

1038
01:15:44,910 --> 01:15:50,000
Nee dat heb ik helemaal niet in mijn opleiding
gehad, ik heb geen woord over mores gehad.

1039
01:15:50,000 --> 01:15:52,280
Geen woord over de praktijk gehad.

1040
01:15:52,280 --> 01:15:56,600
Dat is nu goddank veel beter, die,
ik heb nu op het ogenblik een nieuwe

1041
01:15:56,600 --> 01:16:01,320
leerboek dat in het basiscurriculum
van de opleiding wordt gegeven.

1042
01:16:01,320 --> 01:16:05,650
Maar onze dochter dat is een
heel goed arts, gepromoveerd

1043
01:16:05,650 --> 01:16:10,528
arts en die heeft er ook een
hoofdstuk in geschreven en uh dus.

1044
01:16:10,528 --> 01:16:10,910
Nou niet daarom.

1045
01:16:10,910 --> 01:16:11,400
Welk boek?

1046
01:16:11,400 --> 01:16:11,940
Wat zegt u?

1047
01:16:11,940 --> 01:16:12,440
Welk boek?

1048
01:16:12,440 --> 01:16:15,943
Het heette, ik kan het u straks
even laten zien als u dat wilt

1049
01:16:15,944 --> 01:16:19,550
maar ik ben even de naam van
het boek kwijt, de juiste naam.

1050
01:16:19,550 --> 01:16:24,940
Nou, uh over die praktijkkanten
over dat met mensen bezig zijn,

1051
01:16:24,940 --> 01:16:29,900
verdiept aandacht te hebben, uh,
uh, heel duidelijk wordt gesproken.

1052
01:16:29,900 --> 01:16:36,050
Er woord attention, dat typische
Engelse woord attention speelt daar

1053
01:16:36,050 --> 01:16:38,560
denk ik een, althans voor mij heeft
het een belangrijke rol gespeeld.

1054
01:16:38,560 --> 01:16:39,660
Wat is attention?

1055
01:16:39,660 --> 01:16:45,130
Nou je kunt zeggen aandacht hè. Aandacht
hebben dus zo nauw mogelijk betrokken

1056
01:16:45,130 --> 01:16:50,420
en gericht zijn op iemand of op een
situatie, op een gebeuren, de ziekte.

1057
01:16:50,420 --> 01:16:55,860
Maar het is een ziek mens
dus dat aan de ene kant maar

1058
01:16:55,860 --> 01:16:59,500
het heeft ook iets te maken
met het Franse attandre.

1059
01:16:59,500 --> 01:17:04,030
Dus niet alleen aandacht maar het heeft
ook te maken met het begrip wachten,

1060
01:17:04,030 --> 01:17:10,110
dat wil zeggen en zeker wachten, een
zeker geduld uitoefenen, een zekere

1061
01:17:10,110 --> 01:17:14,811
afstandelijkheid bewaren want anders ga
je onder in datgene wat je wilt helpen.

1062
01:17:14,811 --> 01:17:17,875
Want dan ben je zelf slachtoffer
van geworden min of meer.

1063
01:17:18,150 --> 01:17:21,280
Dus je moet ook een zekere
afstand bewaren en die

1064
01:17:21,280 --> 01:17:25,540
kunst, die heb ik in de
oorlog denk ik goed geleerd.

1065
01:17:25,720 --> 01:17:30,180
Ik ben daarna nog, zoals ik al zei, drie
jaar lang in Indonesië geweest en heb daar

1066
01:17:30,180 --> 01:17:34,690
natuurlijk met militairen maar ook met
de, met name de patakse bevolking in het

1067
01:17:34,690 --> 01:17:40,320
midden van Sumatra heb ik natuurlijk ook
heel veel met die problemen te maken gehad.

1068
01:17:40,610 --> 01:17:42,900
Wou ik het zo meteen
nog even over hebben.

1069
01:17:42,900 --> 01:17:49,050
Uh, nu, wat heeft u gemerkt van het
Medisch Contact in de tweede wereldoorlog?

1070
01:17:49,450 --> 01:17:52,020
Nou, zoals ik al zei,
niet zo vreselijk veel.

1071
01:17:52,020 --> 01:17:59,040
Nee, nee, nee, ik had er ook, ik was, het
was daar ook zo’n periferie situatie.

1072
01:17:59,040 --> 01:18:03,830
Ik was niet iemand die kon doorgeven. Er waren
natuurlijk wel enkele artsen in de omgeving.

1073
01:18:03,830 --> 01:18:07,957
In Genemuiden zat er één en in
Vollehoven, dat was trouwens een

1074
01:18:07,957 --> 01:18:10,020
NSB’er dus daar hebben wij
helemaal geen contact mee gehad.

1075
01:18:10,020 --> 01:18:12,070
En er was er nog één in
Sint Jans, noem maar op.

1076
01:18:12,320 --> 01:18:15,380
Daar waren enkele artsen
en, en die, daar heb ik

1077
01:18:15,460 --> 01:18:17,840
ook wel eens een keer een
berichtje aan doorgegeven.

1078
01:18:17,840 --> 01:18:23,950
Maar ik heb niet een rol gespeeld als
bericht doorgever in uh, laat ik nou

1079
01:18:23,950 --> 01:18:28,070
maar zeggen in een, in een reeks van
mensen die dat allemaal moesten doen.

1080
01:18:28,070 --> 01:18:34,950
Blijkbaar kwam ik daar niet voor in aanmerking
door de plaats waar ik woonde of zoiets dergelijks.

1081
01:18:34,950 --> 01:18:36,630
U ontving wel berichten?

1082
01:18:36,630 --> 01:18:38,040
Ik ontving wel berichten ja, ja, ja.

1083
01:18:38,040 --> 01:18:39,050
Van wie?

1084
01:18:39,050 --> 01:18:42,740
Nou dat weet ik niet precies
want die kwamen, die werden dan

1085
01:18:42,740 --> 01:18:45,190
gestuurd, meestal was het
niet de arts zelf die het deed.

1086
01:18:45,190 --> 01:18:49,850
Ik heb van uh, van, van Eefting heb ik
wel eens een keer uh bericht gekregen.

1087
01:18:49,850 --> 01:18:52,370
Maar ik weet ook wel dat
ik bijvoorbeeld uit Meppel

1088
01:18:52,370 --> 01:18:54,750
bericht kreeg omdat ik
tot die afdeling behoorde.

1089
01:18:55,280 --> 01:18:56,710
En wat stond daarin?

1090
01:18:56,760 --> 01:19:00,160
Nou, daar stond eigenlijk
niet zo vreselijk veel in.

1091
01:19:00,340 --> 01:19:04,450
Ik was daar nooit zo buitengewoon
van uh, van, van ondersteboven.

1092
01:19:04,450 --> 01:19:08,470
Van uh, het is eigenlijk, je weet
dan natuurlijk uh, die geschiedenis

1093
01:19:08,470 --> 01:19:12,830
met dat arts zijn en niet arts zijn
hè dat heb ik ook meegemaakt dat.

1094
01:19:12,830 --> 01:19:18,710
M’n arstenbordje dat had ik doorlaten schilderen,
uh, over laten schilderen door het woord arts.

1095
01:19:18,710 --> 01:19:21,610
Dus ik had eraan voldaan, ik
had daarmee getoond dus dat

1096
01:19:21,610 --> 01:19:24,310
ik geen behoefte meer had
aan de betiteling met arts.

1097
01:19:24,310 --> 01:19:30,440
Dus dat ik daarvan, daarmee dus ook niet tot die
zogenaamde artsenkamer zou willen behoren want ik

1098
01:19:30,440 --> 01:19:35,290
was geen arts meer begrijp je dus je had in
juridische zin had je daar in zekere zin aan voldaan.

1099
01:19:35,290 --> 01:19:35,900
Dat meende je althans.

1100
01:19:35,900 --> 01:19:37,751
En hoe kwam u erop om dat te doen?

1101
01:19:37,970 --> 01:19:42,920
Nou daar heb ik dacht ik, ook een bericht
van gekregen maar nou weet ik niet

1102
01:19:42,920 --> 01:19:45,950
precies meer, ik dacht van Meppel, ja van
Meppel heb ik daar bericht van gekregen.

1103
01:19:45,950 --> 01:19:51,944
Ja, ja, ja, zorg. Ik, ik weet
niet precies hoe het gegaan is.

1104
01:19:51,944 --> 01:19:54,867
Er was een man, een voorzitter
van een bestuur daar

1105
01:19:55,110 --> 01:19:59,630
van de, van de afdeling, en
die was een huisarts daar.

1106
01:19:59,810 --> 01:20:03,836
En de chirurgen waren zeer
actief dus ik denk van een

1107
01:20:03,837 --> 01:20:06,350
van beiden maar dat weet
ik ook niet precies meer.

1108
01:20:06,350 --> 01:20:08,150
En waarom heeft u daar aan meegedaan?

1109
01:20:08,150 --> 01:20:12,230
Omdat ik overtuigd was dat,
dat geweldig zou betekenen

1110
01:20:12,230 --> 01:20:15,380
want heeft natuurlijk ook
enorme betekenis gehad.

1111
01:20:15,610 --> 01:20:20,710
Ik denk, nou 3500, 3600 artsen
hebben daar dacht ik aan meegewerkt.

1112
01:20:20,710 --> 01:20:23,912
Nou heb ik het even niet precies in
mijn hoofd maar doet er ook niet toe.

1113
01:20:23,912 --> 01:20:27,410
Maar in ieder geval een, verreweg de
meeste artsen heeft daar aan meegedaan

1114
01:20:27,740 --> 01:20:31,910
alleen een enkele arts die tot de NSB
behoorde of die richtingen uitgingen die

1115
01:20:31,910 --> 01:20:35,960
zaten verenigd in een medisch front
zoals u misschien wel eens gehoord hebt.

1116
01:20:35,960 --> 01:20:40,750
En, en die deden hun best natuurlijk om die
artsenkamer te laten doorgaan en daarmee

1117
01:20:40,750 --> 01:20:45,940
de ratificering ook van het, van het
artsendom in Nederland te bewerkstelligen.

1118
01:20:45,940 --> 01:20:48,470
Heeft u het met de
NSB’ers erover gehad?

1119
01:20:48,690 --> 01:20:52,220
Nee, nee ik niet, nee want ik heb met
de NSB’ers verder, er waren wel een

1120
01:20:52,220 --> 01:20:55,950
paar NSB’ers, dat waren patiënten maar
ik heb met hen nooit hierover gesproken.

1121
01:20:55,950 --> 01:20:56,690
En met die NSB-arts?

1122
01:20:56,320 --> 01:21:01,920
Ja, nee, die arts heb ik ook nooit
gesproken, nooit gezien zelfs.

1123
01:21:01,920 --> 01:21:02,640
Wie was dat?

1124
01:21:02,640 --> 01:21:05,030
Een zekere Jansen was dat.

1125
01:21:05,730 --> 01:21:08,310
Jansen, nee, ja, die was,
die is ook gepakt toen,

1126
01:21:08,310 --> 01:21:12,290
die is opgenomen, een tijdje
lang heeft die gezeten.

1127
01:21:12,290 --> 01:21:13,640
Weet u ook of er nog NSB-artsen leven?

1128
01:21:13,640 --> 01:21:21,120
Nee, nee, ik weet ook, nee dat
weet ik niet. Dat weet ik niet.

1129
01:21:21,120 --> 01:21:27,630
U weet dat er heel wat artsen ook
gestorven zijn in de oorlog hè. Ik denk,

1130
01:21:27,780 --> 01:21:34,230
maar het is een gok hoor, maar ik denk
zeker meer dan 300 artsen in Nederland.

1131
01:21:34,700 --> 01:21:40,410
Nu zijn er natuurlijk ook de Joodse artsen hè,
in eerste instantie bij betrokken geweest denk ik.

1132
01:21:40,410 --> 01:21:41,450
En die andere dan?

1133
01:21:41,450 --> 01:21:45,930
Dat waren huisartsen die of bij het
verzet zaten of op een of andere manier,

1134
01:21:45,930 --> 01:21:50,340
nou ja zoals ik er dan bij betrokken
raakte en waarbij het niet goed afliep.

1135
01:21:50,550 --> 01:21:52,350
Zo zulke dingen, ja, ja.

1136
01:21:52,350 --> 01:21:55,975
Ja, ja, allemaal gevallen dus
die op een of andere, en, wacht

1137
01:21:55,975 --> 01:21:59,410
even er zijn natuurlijk ook nog
de, de mensen bij van Indonesië.

1138
01:21:59,410 --> 01:22:01,950
Dus van Oost-Indië die bij
de Jappen hebben gezeten.

1139
01:22:01,950 --> 01:22:03,794
En die het natuurlijk ook
niet best hebben gehad.

1140
01:22:05,200 --> 01:22:06,274
Kent u daar nog mensen van?

1141
01:22:06,260 --> 01:22:09,160
Nee, ze zijn bijna allemaal gestorven.

1142
01:22:09,160 --> 01:22:15,490
Ik zou het niet weten op het ogenblik.Ik
ken dan die arts die mij, heeft

1143
01:22:15,490 --> 01:22:19,447
waargenomen toen ik dus in Arnhem zat,
het eerste verhaal wat ik u verteld heb.

1144
01:22:19,470 --> 01:22:26,336
Die leeft nog, die woont nou in, in, ergens
op de Veluwe, in, in Lunteren, ja woont hij.

1145
01:22:26,337 --> 01:22:30,180
Die, die ken ik, ja die is ook
al 91, die was iets jonger dan ik.

1146
01:22:30,180 --> 01:22:32,830
Dus 91 of 92 is hij op
het ogenblik denk ik.

1147
01:22:32,830 --> 01:22:34,256
En hoe heet hij?

1148
01:22:34,860 --> 01:22:38,061
Uh, Rutgers, heette die.

1149
01:22:38,062 --> 01:22:44,590
En, maar die is later ook, ja die is lepra-arts
geworden, is heel lang in India gewerkt.

1150
01:22:44,590 --> 01:22:51,290
Is bij de zending geweest, zending met artsen in
Engels-Indië. In India later, heeft hij gewerkt ja.

1151
01:22:51,290 --> 01:22:54,070
Zijn hele leven, is
veel later terug gekomen.

1152
01:22:54,070 --> 01:22:56,070
Wat is hij in de
oorlog verder gaan doen?

1153
01:22:56,070 --> 01:23:00,670
Nou toen is hij in opleiding
gebleven, hij is toen longarts

1154
01:23:00,670 --> 01:23:05,950
dacht ik geworden, is ook
longarts geweest een tijdje.

1155
01:23:06,100 --> 01:23:10,770
Is na de oorlog naar Afrika toegegaan,
daar heeft hij tuberculose opgelopen.

1156
01:23:10,770 --> 01:23:15,190
Toen is hij daar geopereerd,
een tijd lang gerehabiliteerd.

1157
01:23:15,190 --> 01:23:19,950
Uiteindelijk weer teruggekomen in Nederland
en is toen naar, naar, India toegegaan.

1158
01:23:19,950 --> 01:23:23,750
Getrouwd en met zijn vrouw en,
ik dacht dat hij al één kind had.

1159
01:23:23,750 --> 01:23:26,862
Even terug naar uh,
naar de oorlogsperiode.

1160
01:23:27,120 --> 01:23:33,460
U heeft uh, uh, zeg maar, u had
contacten met het verzet, uh er zijn

1161
01:23:33,460 --> 01:23:39,960
huisartsen geweest die ook ziektes
hebben voorgewend bij patiënten.

1162
01:23:39,990 --> 01:23:40,350
Ja.

1163
01:23:40,350 --> 01:23:41,739
Heeft u dat ook gedaan?

1164
01:23:42,060 --> 01:23:43,550
Ja, ja, ja, ja, jazeker.

1165
01:23:43,550 --> 01:23:44,220
Wat deed u dan?

1166
01:23:44,250 --> 01:23:48,870
Nou dat, daar, dat ging individueel,
daar zat een prachtig verhaal in, in,

1167
01:23:48,870 --> 01:23:53,558
in Medisch Contact van Jan van Voorstvaren,
dat is een van mijn beste vrienden,

1168
01:23:53,559 --> 01:23:57,060
want daar heb ik naast gezeten op het
gym jarenlang, nou in Middelburg.

1169
01:23:57,060 --> 01:23:59,200
Vijf jaar, dus ik ken hem goed.

1170
01:23:59,560 --> 01:24:05,369
Nou Jan van Voorstvaren die moest toen keuringen
doen ergens in Apeldoorn geloof ik, weet ik waar.

1171
01:24:05,370 --> 01:24:07,786
Maar in ieder geval, hij
beschrijf het dan wel in zijn

1172
01:24:07,786 --> 01:24:11,610
verhaal en die heeft ontzettend
veel mensen kunnen afkeuren.

1173
01:24:11,610 --> 01:24:15,500
Hoe hij dat nou allemaal zo voor elkaar
gebokst heeft en hij, hij, schrijft

1174
01:24:15,500 --> 01:24:18,050
ook helemaal niet over het feit dat
hij daar later ondergedoken is.

1175
01:24:18,050 --> 01:24:20,144
Ik denk wel dat hij
ondergedoken is geweest.

1176
01:24:20,145 --> 01:24:23,967
Ik heb hem jaren niet gesproken maar, en
nu is hij ziek, ik heb hem wel opgebeld

1177
01:24:24,010 --> 01:24:27,610
maar ik durf er eigenlijk niet over
te praten want ik, hij is nogal ziek.

1178
01:24:27,610 --> 01:24:31,660
Kan ook niet meer uit zijn bed komen. Dus dat
durf ik allemaal niet meer tevoorschijn te halen.

1179
01:24:31,660 --> 01:24:35,640
Maar dat was het verhaal van een
man die dat veel gedaan heeft.

1180
01:24:35,650 --> 01:24:40,390
Ik heb het individueel gedaan, dus iemand die
moest, die naar Duitsland werd uitgezonden.

1181
01:24:40,390 --> 01:24:40,980
Wat deed u?

1182
01:24:40,980 --> 01:24:45,360
Nou dan kreeg hij een briefje van mij
mee, nou ik noem maar wat dat hij

1183
01:24:45,360 --> 01:24:47,847
tuberculose had en dat zijn longen
niet helemaal goed, zoiets dergelijks.

1184
01:24:47,848 --> 01:24:52,100
Afijn we lieten ook wel eens
foto’s maken en dan liep ik naar de

1185
01:24:52,100 --> 01:24:54,598
radioloog, die liet ik er ook een
verhaal bij houden begrijp je.

1186
01:24:54,740 --> 01:24:56,460
Zo heb ik dat wel gedaan ja, ja.

1187
01:24:56,770 --> 01:24:57,820
Ja, ja, ja.

1188
01:24:57,820 --> 01:25:04,765
Of dat ze of dat ze een bepaalde betrekking wilde
hebben waarbij het nodig was dat een, een, zoiets

1189
01:25:05,800 --> 01:25:10,930
waarbij Duitsers of de gemeentes, gemeentes waren
vaak ook, wat dat betreft niet zo uh, niet zo

1190
01:25:10,930 --> 01:25:15,740
streng en die, die geloofden dan al gauw, wat de
Duitsers zeiden, dat deden ze dan vaak wel hoor.

1191
01:25:15,740 --> 01:25:19,040
Daar heb ik wel moeite mee gehad. Ja.

1192
01:25:19,040 --> 01:25:20,240
Hoe bedoelt u?

1193
01:25:20,490 --> 01:25:25,930
Nou, dat ze, dat ze ook vaak, dat je van
de gemeente ook niet zoveel kon verwachten.

1194
01:25:25,930 --> 01:25:28,910
We hebben natuurlijke alle mogelijke
manieren geprobeerd om dat vervoer op

1195
01:25:28,910 --> 01:25:33,440
een of andere manier beter te krijgen
maar dat is ook eigenlijk niet gelukt.

1196
01:25:34,470 --> 01:25:39,240
Behoudens dan die ene auto, en dat is, daar
hebben we natuurlijk nog geluk mee gehad.

1197
01:25:39,310 --> 01:25:44,060
En ziektes voorwenden, uh, kunt u
daar nog wat voorbeelden van geven?

1198
01:25:48,330 --> 01:25:51,360
Nou dat zou ik op dit moment
niet zo onmiddellijk weten.

1199
01:25:51,360 --> 01:25:58,030
Nee, dat zal ongetwijfeld wel gekomen zijn maar
dat, dat weet ik op het ogenblik niet meer.

1200
01:25:58,030 --> 01:26:01,440
Nee, nee, nee, nee.

1201
01:26:01,440 --> 01:26:06,650
Uh, even terug naar. U
vertelde over gevangen neming,

1202
01:26:06,740 --> 01:26:07,060
Ja

1203
01:26:07,060 --> 01:26:09,300
Toen kwam u weer terug in Zwartsluis.

1204
01:26:09,300 --> 01:26:09,660
Ja

1205
01:26:12,300 --> 01:26:15,120
Uh, lette de NSB toen nog
op u, of de Gestapo of?

1206
01:26:16,120 --> 01:26:19,910
Nee, ik heb van de NSB of zoiets
dergelijks niets meer gemerkt.

1207
01:26:19,910 --> 01:26:23,110
Ik heb ook van de Gestapo
niets meer gemerkt.

1208
01:26:23,110 --> 01:26:27,880
Er was een kleine nederzetting van
Duitsers in het dorp, dat zat in een

1209
01:26:27,880 --> 01:26:32,099
of andere pastorie geloof ik van een
of andere dominee dacht ik ja, ja

1210
01:26:32,100 --> 01:26:38,019
daar waren ze ingekropen en, maar die
bemoeide zich helemaal niet met je.

1211
01:26:38,020 --> 01:26:42,305
En dat, die lette meer op, of het
met die scheepvaart goed ging

1212
01:26:42,305 --> 01:26:47,213
en uh, of er geen zwarte handel
werd gedreven en dergelijke.

1213
01:26:47,214 --> 01:26:51,340
Ik had het idee dat het meer
mensen in die richting waren.

1214
01:26:51,340 --> 01:26:55,970
Ik heb ze eigenlijk nooit als militairen gezien,
nee. Ik heb er ook geen contact mee gehad, nee.

1215
01:26:55,970 --> 01:26:57,380
Nee, nee.

1216
01:26:57,380 --> 01:27:01,720
U heeft patiënten vertelde
u gehad, die NSB waren.

1217
01:27:01,720 --> 01:27:02,540
Ja, ja, ja.

1218
01:27:02,540 --> 01:27:04,090
Hoe ging dat contact?

1219
01:27:05,440 --> 01:27:11,760
Nou, ja ik heb me van ze daar
ik heb me gewoon weerhouden

1220
01:27:11,760 --> 01:27:16,450
teruggehouden van uh, hierover
te spreken, laat ik het zo zeggen.

1221
01:27:17,050 --> 01:27:21,920
En zijzelf hadden blijkbaar ook geen, het
waren ook niet zulke hele heftige NSB’ers.

1222
01:27:21,980 --> 01:27:26,780
Het waren een beetje van die overlopers
die het maar, de bijna allemaal

1223
01:27:26,780 --> 01:27:30,682
wat arbeidende mensen zal ik maar
zeggen dus die in een fabriek werkten,

1224
01:27:30,720 --> 01:27:35,344
er waren er nogal wat werven, vanwege
die scheepvaart vier of vijf werven.

1225
01:27:35,344 --> 01:27:39,420
En, en er waren wat fabrieken en
fabriekjes en dergelijke waar ze werkten.

1226
01:27:39,420 --> 01:27:45,940
En uh, nogal veel middenstand was er
natuurlijk ook. Er werkten ook nog wat knechts.

1227
01:27:45,940 --> 01:27:49,510
Op die manier, ja, daar
waren ze bij betrokken.

1228
01:27:49,920 --> 01:27:53,980
Nee, ik heb met ze eigenlijk nooit
een, een dieper gesprek met ze gehad.

1229
01:27:53,980 --> 01:27:55,710
Ik had er ook eigenlijk geen zin in.

1230
01:27:55,710 --> 01:27:59,210
Ik vond het eigenlijk zo walgelijk
dat ze het waren dus, ik.

1231
01:27:59,210 --> 01:28:04,454
Maar ik heb natuurlijk als arts wat dat betreft zo
correct mogelijk gedragen laat ik het zo zeggen.

1232
01:28:04,455 --> 01:28:07,070
Ik heb ze natuurlijk
niet veronachtzaamd.

1233
01:28:07,070 --> 01:28:08,790
Namen ze u in vertrouwen?

1234
01:28:09,560 --> 01:28:18,510
Hierover niet, nee. Nee, nee. Maar ik heb
er ook wel bevallingen gedaan. Ja, ja, ja.

1235
01:28:18,600 --> 01:28:26,210
Hoe vond u dat, om dat met mensen te
doen waar u niet, uh, ja, sympatiek was?

1236
01:28:26,210 --> 01:28:29,410
Ik vond het wel moeilijk, laat ik het
zo zeggen. Ik vond het wel moeilijk.

1237
01:28:29,410 --> 01:28:35,050
Maar ik kan me niet herinneren dat ik het uh,
laten we nou maar zeggen haast onmogelijk was.

1238
01:28:35,160 --> 01:28:36,540
Zo, zo ook weer niet.

1239
01:28:36,540 --> 01:28:41,150
Ik heb het, ik heb het weer opgevat
als een manier van als arts bezig

1240
01:28:41,150 --> 01:28:45,360
zijn, en als arts dus een bepaalde
functie waarnemen in je dorp.

1241
01:28:45,360 --> 01:28:49,955
En dat je daar, in zekere
zin dus onmisbaar was, nouja

1242
01:28:49,955 --> 01:28:52,530
dat is een groot woord maar
in ieder geval belangrijk was.

1243
01:28:52,530 --> 01:28:54,750
Om die taak dan toch zo
goed mogelijk te volbrengen

1244
01:28:54,750 --> 01:28:57,960
in een tijd dat er toch
al zoveel problemen waren.

1245
01:28:57,960 --> 01:29:00,460
Het was allemaal zo
dialectisch begrijp je.

1246
01:29:00,460 --> 01:29:04,387
Het waren van die geweldige
tegenstrijdige tegenstellingen die je,

1247
01:29:04,387 --> 01:29:08,330
maar ik heb het geprobeerd uit
te leggen aan het feit dat aan de

1248
01:29:08,330 --> 01:29:13,350
ene kant er veel, veel meer te doen
was, de problematiek groter was.

1249
01:29:13,470 --> 01:29:20,907
De bezetting als zodanig geweldige druk van stress,
veel angst uh, en, en, en moeite mee bracht.

1250
01:29:20,908 --> 01:29:26,189
En aan de andere kant is de moeite
die je had omdat de voorzieningen zo

1251
01:29:26,189 --> 01:29:29,950
slecht waren, de distributie van
medicamenten was moeilijk, de distributie

1252
01:29:29,950 --> 01:29:37,150
van, van allerlei mogelijke dingen die,
die je nodig had aan hulp was lastig.

1253
01:29:37,330 --> 01:29:43,650
Nou, dus je hebt zoveel
moeilijk te verwerken

1254
01:29:43,650 --> 01:29:47,580
omstandigheden verkeerd dat
wel erg bezig gehouden heeft.

1255
01:29:47,580 --> 01:29:56,309
Aan de andere kant heb ik me de moed er niet
bij verloren, dat kan ik niet zeggen nee.

1256
01:29:56,310 --> 01:29:57,573
Uh, hoe kwam u aan uw medicamenten?

1257
01:29:57,574 --> 01:29:59,740
Nou, dat was, in zekere zin had
ik het daar makkelijker mee.

1258
01:29:59,740 --> 01:30:05,545
Je was apotheekhoudend hè, in, in het
platteland waren er veel huisartsen

1259
01:30:05,545 --> 01:30:08,940
die een apotheek hadden omdat die
apotheken anders te klein zouden zijn

1260
01:30:08,940 --> 01:30:12,840
om als zodanig dus uh, voldoende geld
op te brengen voor een apotheker.

1261
01:30:12,840 --> 01:30:15,700
Dus je deed, daar heb je ook
een opleiding voor gekregen,

1262
01:30:15,700 --> 01:30:20,306
betrekkelijk summier hoor
maar ik denk een paar maanden.

1263
01:30:20,307 --> 01:30:23,720
En uh, dus je, maar
ik had het voordeel.

1264
01:30:23,720 --> 01:30:28,490
Ik had enkele mensen in het dorp wonen
die werkten in Meppel en die waren aan het

1265
01:30:28,490 --> 01:30:34,760
bureau van de firma Broccade Steenman, dat
was een bekende uh, medicamenteuze fabriek,

1266
01:30:34,760 --> 01:30:40,170
niet alleen, maar ook firma dus, dus ik
had het voordeel dat ik betrekkelijk dicht

1267
01:30:40,170 --> 01:30:45,750
bij het vuur zat van een plaats vanuit
dus medicamenten werden gedistribueerd.

1268
01:30:45,750 --> 01:30:50,010
Is een groot, groot voordeel geweest want die
mensen hadden natuurlijk ook een streepje voor en

1269
01:30:50,010 --> 01:30:54,610
dan zei ik tegen ze, zeg kan je niet eens even
proberen, help eens voor me want ik heb gebrek aan

1270
01:30:54,610 --> 01:31:00,970
dit of aan dat en dan kregen ze het heel vaak
voor mekaar dat er dan toch wel wat te vinden was.

1271
01:31:00,970 --> 01:31:04,540
Waardoor ik weer een beetje werd, werd
voorzien van een of ander middel begrijp je.

1272
01:31:04,540 --> 01:31:06,120
Wat voor middelen waren dat vooral?

1273
01:31:06,120 --> 01:31:11,520
Nou, uh, uh, over het algemeen waren het
grondmiddelen waarmee je dus, je gebruikte

1274
01:31:11,520 --> 01:31:17,350
in die tijd veel drankjes en het of het waren
grondstoffen waar je poeders van maakte.

1275
01:31:17,350 --> 01:31:20,910
Tabletten waren er oh, enorm
veel minder dan tegenwoordig.

1276
01:31:20,910 --> 01:31:25,530
Tegenwoordig ken je haast niks anders
dan tabletten of je hebt ook van

1277
01:31:25,530 --> 01:31:29,030
die dingen die wat groter zijn maar
die dan toch veel op tabletten lijken.

1278
01:31:29,030 --> 01:31:31,420
En uh, hoe heten die dingen, ik ben
even de naam kwijt [wordt onderbroken]

1279
01:31:31,420 --> 01:31:31,990
Capsules?

1280
01:31:31,990 --> 01:31:32,280
Hè?

1281
01:31:32,510 --> 01:31:33,020
Capsules.

1282
01:31:33,020 --> 01:31:34,640
Capsules! Precies ja,
dat is het woord.

1283
01:31:34,640 --> 01:31:42,400
Uh, zie je dat is even de ouderdom dat je
dan zo’n woord kwijt bent [lacht]. Goed,

1284
01:31:42,400 --> 01:31:47,176
maar dat was in die tijd lang niet zo
dus je maakte veel medicamenten en zoals

1285
01:31:47,177 --> 01:31:54,220
ik al zei de soort, soort was veel geringer,
de mogelijkheden waren veel geringer.

1286
01:31:54,730 --> 01:31:58,140
Dus ja, je kon, je moest het
er maar mee zien te redden.

1287
01:31:58,140 --> 01:32:04,190
En dan het goede woord dat je sprak als
medicament voor zover dat enigszins hielp.

1288
01:32:05,470 --> 01:32:11,890
Zo was het, het was, de pijn, dat was
de dialectiek van pijn en, en moeite.

1289
01:32:11,890 --> 01:32:17,570
Aan de andere kant ook, aan de andere kant
ook de, de, de, het leuke dat je ook in die

1290
01:32:17,570 --> 01:32:22,750
tijd ook op een of andere manier onder de
mensheid een zekere hoop kon blijven vestigen.

1291
01:32:23,600 --> 01:32:28,720
Een zekere, zekere uitzicht
overlevingsdrang, dat was eigenlijk de kunst.

1292
01:32:28,720 --> 01:32:37,880
Was het, uh, kwam het gesprek tijdens een
consult, kwam dat vaak op de tweede wereld oorlog?

1293
01:32:37,880 --> 01:32:39,310
Op de situatie?

1294
01:32:40,590 --> 01:32:45,120
Uh, nou tijdens het consult op het
spreekuur was het eigenlijk wel

1295
01:32:45,120 --> 01:32:47,810
duidelijke gericht op bepaalde
klachten waarmee de mensen kwamen.

1296
01:32:47,810 --> 01:32:52,045
Er zal wel eens een keer wat gevallen zijn,
of de omstandigheden die dan in dat opzicht

1297
01:32:52,046 --> 01:32:57,069
misschien een rol speelde dat, maar, nee het
waren meer de gesprekken die je met de mensen,

1298
01:32:57,070 --> 01:33:02,890
uh, uh, anders had of wanneer je bij ze thuis
kwam, dan maakte ik daar wel gebruik van ja.

1299
01:33:02,890 --> 01:33:04,630
Ja, ja, ja, ja.

1300
01:33:04,630 --> 01:33:06,790
En hoe kwam u aan uw honorarium?

1301
01:33:06,790 --> 01:33:11,530
Nou, dat was natuurlijk een groot
probleem, ik heb voor al die

1302
01:33:11,530 --> 01:33:15,810
mensen die ik als onderduiker
gebruikte heb ik nooit een cent gehad.

1303
01:33:15,810 --> 01:33:18,290
Ja er is een enkeling misschien
die wat betaald heeft.

1304
01:33:18,290 --> 01:33:19,540
En wat betaalden ze dan?

1305
01:33:19,540 --> 01:33:25,769
Nou, ja. Ik. Ik. Ik heb één geval gehad, dat
herinner ik me nog heel goed toen ben ik betaald.

1306
01:33:25,770 --> 01:33:29,600
En dat was, dat was een man, ik
vertelde u al, er waren veel schippers.

1307
01:33:29,600 --> 01:33:32,557
En onder die schippers had
je goeie en kwaaie, maar

1308
01:33:32,557 --> 01:33:34,016
er waren ook mensen die
veel aan zwarte handel deden.

1309
01:33:34,080 --> 01:33:41,655
En, de, er was een tandarts en die
hield eigenlijk spreekuur, die was

1310
01:33:41,655 --> 01:33:44,386
één keer in de week uit Meppel en
die kwam één keer in de week uit

1311
01:33:44,386 --> 01:33:47,169
Meppel in Zwartsluis om tandkundige
behandelingen te kunnen verrichten.

1312
01:33:47,170 --> 01:33:52,490
Dus in mijn spreekkamer stond ook een
tandartsenboor en al, al die grapjes meer.

1313
01:33:52,490 --> 01:33:59,410
En er was ook spul voor, voor het maken
van, van noodvullingen en dergelijke.

1314
01:33:59,410 --> 01:34:03,184
Dus ik wist er wat van. Op een
gegevenogenblik, dat was een NSB’r.

1315
01:34:03,185 --> 01:34:07,190
En, maar die is al heel snel
van het toneel verdwenen,

1316
01:34:07,190 --> 01:34:09,550
die kwam niet meer, waarom,
dat hebben we nooit geweten.

1317
01:34:09,550 --> 01:34:11,370
Ik heb hem ook nooit meer teruggezien.

1318
01:34:11,370 --> 01:34:15,253
Dus ik zat eigenlijk met enige
forcering voor een afspraak

1319
01:34:15,254 --> 01:34:18,650
maar er was niemand die dus
enige tandkundige hulp verrichte.

1320
01:34:18,650 --> 01:34:21,592
En er waren veel mensen die
slechte, slechte gebitten hadden.

1321
01:34:21,593 --> 01:34:26,630
Dus ik heb getracht het gebit nog zo goed mogelijk
te handhaven voor tandartsen dan waar dan ook.

1322
01:34:27,380 --> 01:34:31,440
Maar er waren ook mensen die hadden zo’n
slecht gebit, dat is het enige wat ik, ik,

1323
01:34:31,630 --> 01:34:36,390
ik kan ze wel trekken maar dan moet je
naar een tandarts toe voor een prothese.

1324
01:34:37,330 --> 01:34:41,010
En zodoende komt er eens een man bij
me, ik dacht dat het een schipper was.

1325
01:34:41,010 --> 01:34:45,690
En uh, die zegt, ik heb gehoord dat
u zo goed tanden, kiezen trekt.

1326
01:34:45,950 --> 01:34:51,100
Ik zeg nou, wat heb je dan gehoord. Hij zegt nou
je doet dat pijnloos, ik heb een slecht gebit.

1327
01:34:51,100 --> 01:34:53,390
Kunt u dat voor mij trekken? Pijnloos.

1328
01:34:53,390 --> 01:34:56,870
Dus ik heb eens even gekeken,
ik zeg ik wil het wel proberen,

1329
01:34:56,870 --> 01:35:01,229
ik kan het niet helemaal proberen
maar ik zal het wel proberen.

1330
01:35:01,230 --> 01:35:01,800
Het is boven- en onderkaak
dus dan is natuurlijk die

1331
01:35:01,800 --> 01:35:04,270
anesthesie die je moet
toepassen wat ingewikkelder.

1332
01:35:04,270 --> 01:35:06,750
In ieder geval op meer plaatsen.

1333
01:35:06,750 --> 01:35:12,140
Dus, nou, en hij zei: ik betaal je,
ik betaal je [lacht]. Dus uh, ik heb

1334
01:35:12,140 --> 01:35:16,040
dat gedaan, dus ik heb al die zaak
eruit getrokken, het is goed gegaan.

1335
01:35:16,040 --> 01:35:20,992
En die man was dolblij, hij was helemaal
hotel de botel min of meer en hij

1336
01:35:20,992 --> 01:35:24,050
haalt zijn portemonnee tevoorschijn, ik
zie het nog, hij haalt die portemonnee

1337
01:35:24,050 --> 01:35:28,848
tevoorschijn en daar zaten toch een
aantal biljetjes van 100 gulden in.

1338
01:35:28,849 --> 01:35:31,029
Dat waren nog de
gulden natuurlijk nog.

1339
01:35:31,030 --> 01:35:34,968
Nou dus ik stond er van versteld
natuurlijk hè. Hier zegt ie, en hij

1340
01:35:35,080 --> 01:35:39,290
geeft me 100 gulden, dat was
natuurlijk een honorarium hè. Uh, je,

1341
01:35:39,290 --> 01:35:43,930
je kreeg voor een visite toen uh,
ik denk hoogstens 2.50 gulden.

1342
01:35:43,930 --> 01:35:48,200
En een consult was 1.50 ofzo.

1343
01:35:48,200 --> 01:35:52,700
In die tijd, voor een
particuliere bevalling kreeg

1344
01:35:52,700 --> 01:35:55,960
ik met de hele zwangerschapscontrole
die erbij was.

1345
01:35:55,960 --> 01:36:00,120
Die hele zaak, en, en dan die
tien dagen erna want toen

1346
01:36:00,120 --> 01:36:03,560
was die hele kraamperiode nog
wat langer dan tegenwoordig.

1347
01:36:04,030 --> 01:36:06,590
Kreeg ik, dacht ik, 40
gulden of zoiets dergelijk.

1348
01:36:06,590 --> 01:36:10,734
Of, nee wacht, het was nog minder, 24,
nou goed, laat het 40 zijn geweest.

1349
01:36:10,734 --> 01:36:12,730
In ieder geval, het was
natuurlijk heel, heel weinig.

1350
01:36:12,730 --> 01:36:21,090
Heel weinig, nee, ik, nee, ja ik heb, ik had,
de praktijk was groot genoeg om dat te kunnen

1351
01:36:21,090 --> 01:36:26,280
opvangen en dergelijke dus we hadden genoeg
te eten en te drinken om dat te kunnen doen.

1352
01:36:26,280 --> 01:36:28,670
Voor zover natuurlijk aanwezig was.

1353
01:36:28,670 --> 01:36:32,380
En je had aan de boeren natuurlijk geweldig
veel hulp in de zin dat je een pakje

1354
01:36:32,380 --> 01:36:38,010
boter kreeg van de, van de koeien hè. Daar
werd dan boter gemaakt, en, en, en rogge.

1355
01:36:38,010 --> 01:36:43,830
Ook veel roggemeel gekregen dus mijn vrouw heeft
toch nog veel voorzieningen kunnen treffen.

1356
01:36:44,140 --> 01:36:49,830
En, dus wat dat betreft, wij zijn, alleen op het
laatst was het ook moeilijk, ik heb al gezegd werd

1357
01:36:49,830 --> 01:36:58,464
het natuurlijk, uh, uh, pap van wat je dan nog aan
roggemeel en meelkoeken, je had toen meelkoeken.

1358
01:36:57,990 --> 01:37:03,010
Die weren dan ook met, met water en een beetje
melk erdoorheen voor zover je dat nog kon krijgen.

1359
01:37:03,010 --> 01:37:07,370
Maar wij hadden natuurlijk, een beetje melk kon
je daar ook nog wel eens krijgen van een boer.

1360
01:37:07,370 --> 01:37:12,510
Dus het ging bij ons persoonlijk dus
wat beter dan onder de meeste mensen.

1361
01:37:12,510 --> 01:37:17,480
En de ernst van honger,
en, en, ellende en, en, en

1362
01:37:17,480 --> 01:37:20,780
avitaminose, ik heb wel
veel nachtblindheid gezien.

1363
01:37:20,780 --> 01:37:25,600
Dat was een avitaminose, of vitamine A
speelt daar een belangrijke rol bij, wat,

1364
01:37:25,600 --> 01:37:30,490
wat voornamelijk in vet zit hè. Dus als
je boter hebt en dergelijke, of vet vlees,

1365
01:37:30,490 --> 01:37:35,060
maar, dan krijg je veel vitamine A en
wordt je gevrijwaard van nachtblindheid.

1366
01:37:35,060 --> 01:37:38,725
Maar dat werd fijn, werd minder gegeten dus je
kreeg nachtblindheid, hebben veel mensen gekregen.

1367
01:37:38,725 --> 01:37:40,480
Ik heb het zelf ook gehad. Merkwaardigerwijs
maar, het is weer overgegaan.

1368
01:37:40,800 --> 01:37:48,870
Ik wilde nog wat, o ja, u werd dus
ook wel in natura betaald begrijp ik?

1369
01:37:48,870 --> 01:37:49,400
Sorry?

1370
01:37:49,400 --> 01:37:51,549
U werd ook in natura betaald
met boter of wat dan ook?

1371
01:37:52,110 --> 01:37:56,600
Ja, ja, ja. Ja, ja, nou nee. Meestal
was het zo dat ik daarvoor wat betaalde.

1372
01:37:56,600 --> 01:37:57,759
Maar je kreeg ook wel wat.

1373
01:37:57,760 --> 01:38:01,250
Ja, nee, ja, in zekere zin
was het in natura betaald ja.

1374
01:38:01,250 --> 01:38:04,020
Maar de mensen die hebben
toch wel, voor zover ze als

1375
01:38:04,020 --> 01:38:06,750
boer konden, hebben toch
altijd wel bijgedragen, ja.

1376
01:38:06,750 --> 01:38:08,838
Konden ze u wel betalen?

1377
01:38:08,620 --> 01:38:13,620
Ja, ja, ja, dat is in ieder geval
geen probleem voor mij geweest.

1378
01:38:13,620 --> 01:38:16,396
Ik heb waarschijnlijk wel rekening mee
gehouden dat de mensen het ook moeilijk

1379
01:38:16,450 --> 01:38:18,690
hadden dus ik zal mijn honorarium er
wel een beetje aan aangepast hebben.

1380
01:38:18,690 --> 01:38:26,800
En, ja je was natuurlijk toch
nog te idealistisch om uh,

1381
01:38:26,800 --> 01:38:29,830
heel primair rekening mee te
houden, laat ik het zo zeggen.

1382
01:38:29,830 --> 01:38:34,398
Je moest wel wat, be, bekostigd worden
natuurlijk. Je moest in leven blijven.

1383
01:38:34,399 --> 01:38:36,590
Maar dat is nog wel gegaan.

1384
01:38:36,630 --> 01:38:40,740
Begrijp ik het dat de armoede niet zo groot
was dat ze u niet meer konden betalen?

1385
01:38:40,740 --> 01:38:43,040
Nee, dat zijn, er waren
wel mensen onder, ja.

1386
01:38:43,040 --> 01:38:47,970
Er waren wel mensen onder, die betaalden je gewoon
niets. Dan uh, dan, ik was ook gemeentearts.

1387
01:38:47,970 --> 01:38:52,400
En dat betekende eigenlijk dat iedereen
die op een of andere manier niet in

1388
01:38:52,400 --> 01:38:56,000
gelegenheid was het zelf te betalen dat
je die dan als gemeentearts zou betalen.

1389
01:38:56,000 --> 01:39:02,620
En daar kreeg ik, ik geloof per jaar 100
gulden voor ofzo, of 200 gulden of zoiets.

1390
01:39:02,620 --> 01:39:05,240
Dat waren nog lage honoraria.

1391
01:39:05,300 --> 01:39:06,900
En wat betekende dat?

1392
01:39:06,900 --> 01:39:07,580
Wat zegt u?

1393
01:39:07,580 --> 01:39:10,710
Wat betekende dat? Dat, dat
u als gemeentearts hielp?

1394
01:39:10,710 --> 01:39:14,840
Nou, dat je als gemeentearts dus mensen die het
niet konden betalen dus uh, voor je rekening nam.

1395
01:39:15,810 --> 01:39:17,916
Dat het een kleine vergoeding
was voor het feit dat

1396
01:39:17,916 --> 01:39:19,150
je die anders eigenlijk
gratis zou moeten behandelen.

1397
01:39:19,150 --> 01:39:20,910
Pro deo, ja, ja, ja.

1398
01:39:20,910 --> 01:39:21,310
Ja.

1399
01:39:21,310 --> 01:39:25,630
En met heel veel onderduikers
heb je, ja die waren, er

1400
01:39:25,630 --> 01:39:28,190
was natuurlijk ook veel va
invieve onder die onderduikers.

1401
01:39:28,190 --> 01:39:31,570
Die waren dan weg. Ik weet dat van die
Joodse mensen, die waren dan ineens weer weg.

1402
01:39:31,570 --> 01:39:38,350
Ik, ik, of die dan gepakt zijn, ergens anders
heengegaan zijn, ik weet het niet. Dat weet ik niet

1403
01:39:39,680 --> 01:39:47,150
Uh de naam van uw voorganger,
daar, uw voorganger, wie was dat?

1404
01:39:47,150 --> 01:39:55,010
Dat was Michiel van Muiswinkel,
van Muiswinkel, was een, een arts

1405
01:39:57,850 --> 01:40:00,355
uh, ja, persoonlijk, uh, was een
ver familielid van mijn vrouw.

1406
01:40:00,355 --> 01:40:04,870
Ik geloof dat het een achterneef van haar
was. Dus die dat zat nog ergens in de familie.

1407
01:40:05,460 --> 01:40:11,825
Was een man die heel rustig uh,
gestudeerd had, in de oorlog kon

1408
01:40:11,825 --> 01:40:15,560
je zo lang studeren als je wilde
en uh, dat deed hij ook graag.

1409
01:40:15,910 --> 01:40:19,790
Dat wil zeggen, het was ook meer
plezier maken en uh, dus hij heeft dacht

1410
01:40:19,790 --> 01:40:23,070
ik over zijn hele studie twaalf
jaar gedaan of zoiets dergelijks, ja.

1411
01:40:24,250 --> 01:40:33,160
En hij had een vriend die deed het op dezelfde
manier en die uh, heeft er nog langer over gedaan.

1412
01:40:33,160 --> 01:40:35,730
Van die vriend kan ik u het
verhaal vertellen dat hij

1413
01:40:35,730 --> 01:40:39,240
zich uiteindelijk wel
gevestigd heeft in Den Haag.

1414
01:40:39,240 --> 01:40:45,470
En daar had hij, hij een plek uitgezocht
dat hij vlak naast het huis van een

1415
01:40:45,470 --> 01:40:51,119
andere huisarts woonde en dan schreef
hij dus op Pieter Jansen, ik zal maar

1416
01:40:51,120 --> 01:40:55,130
wat zeggen, arts, en daar had hij onder
geschreven, het is echt gebeurd hoor.

1417
01:40:55,130 --> 01:41:00,390
Voor moeilijke gevallen gelieve
u zich hiernaast te begeven.

1418
01:41:00,390 --> 01:41:04,657
Dus die [lacht] liet de moeilijke
gevallen aan zijn buurman over begrijpt je.

1419
01:41:04,657 --> 01:41:08,970
Nou zo gek is Michiel van Muiswinkel niet geweest
maar die heeft er vreselijk lang over gedaan.

1420
01:41:08,970 --> 01:41:16,440
Het was een, een, ja, een dikke man herinner ik
me, ja, ja, eigenlijk te dik voor het vak en toen

1421
01:41:16,440 --> 01:41:23,060
is hij ook contourerend arts geworden, dat had je
toen nog bij allerlei instanties die dan controle

1422
01:41:23,060 --> 01:41:31,910
artsen hadden om toe te zien of de, de arbeidswetgeving
wel werd ge, uh, betracht of de arbeidswet.

1423
01:41:31,910 --> 01:41:37,230
Dat ze wel goed ziek waren dan wel of ze
eigenlijk konden werken begrijp je, zulke.

1424
01:41:37,230 --> 01:41:39,140
En waarom ging hij weg?

1425
01:41:39,200 --> 01:41:48,980
Hij, hij ging weg omdat hij het te zwaar vond. Ja,
ja want hij was, ja hij denk ik 45 zo’n beetje.

1426
01:41:48,980 --> 01:41:57,490
En uh, in de, in uw eigen praktijk,
kon u toen ook iets, als er, uh,

1427
01:41:57,490 --> 01:42:00,860
Gezin heel veel, weinig eten
had, kon u dan ook iets voor hen

1428
01:42:00,860 --> 01:42:05,379
betekenen qua distributiebonnen
of zo, of speelde dat niet?

1429
01:42:05,380 --> 01:42:10,570
Ja, ja, ja, jazeker, ja, het is goed dat
u dat zegt want u vroeg net hoe dat dan

1430
01:42:10,570 --> 01:42:15,500
ging maar je, je, er waren mogelijkheden
om mensen te helpen aan extra voeding.

1431
01:42:15,500 --> 01:42:16,111
Dat is natuurlijk
herhaaldelijk gebeurd.

1432
01:42:16,111 --> 01:42:21,400
Dat is, ja ik wil niet zeggen geregeld,
dat is misschien een heel groot

1433
01:42:21,400 --> 01:42:24,250
woord maar toch wel, ja, heel herhaaldelijk,
laat ik het [wordt afgebroken]

1434
01:42:24,250 --> 01:42:25,000
En hoe ging dat in zijn werk?

1435
01:42:25,000 --> 01:42:30,050
Nou dat ging in zijn werk, die mensen,
merkte, merkte je dus dat ze echt te weinig

1436
01:42:30,330 --> 01:42:34,965
aten en dat ze daardoor dus ook in een
situatie verkeerde waardoor ze vatbaarder waren

1437
01:42:34,965 --> 01:42:39,400
ze ook moeilijk de, de zaken aankonden, ook
geestelijk moeilijk de zaken aankonden.

1438
01:42:39,400 --> 01:42:43,680
Maar ook echt in lichamelijke zin
allerlei vertragingsprocessen

1439
01:42:43,680 --> 01:42:48,390
waren dus vertraagd waren in
hun reageren en ziek werden.

1440
01:42:48,420 --> 01:42:51,030
Gauwer vatbaar voor infecties.

1441
01:42:51,030 --> 01:42:57,250
Gauwer vatbaar voor hygiënisch slechte
omstandigheden en dergelijke, dus, uh.

1442
01:42:57,250 --> 01:43:00,720
Dus, en dan probeerde je die
mensen te helpen, dat kon.

1443
01:43:00,720 --> 01:43:06,060
Daar waren bepaalde voorzieningen voor dus dat
je als arts daar een voorschrift voor kon geven.

1444
01:43:06,060 --> 01:43:07,629
En daar werd ook rekening
meegehouden. Ja, ja.

1445
01:43:07,630 --> 01:43:10,500
En dan kregen ze meer
distributiebonnen of?

1446
01:43:10,500 --> 01:43:14,680
Dan kregen ze meer distributiebonnen ja,
je kon dat ook nog dat ze in zekere zin meer

1447
01:43:14,680 --> 01:43:18,220
eiwitten moesten hebben, of dat ze zo nu en
dan een extra stukje vlees moesten hebben.

1448
01:43:18,390 --> 01:43:22,700
Dat, dat was ook enigszins
te verifiëren, begrijp je, te,

1449
01:43:22,700 --> 01:43:25,690
te onderscheiden in wat
misschien belangrijk zou zijn.

1450
01:43:26,310 --> 01:43:27,400
Ja, ja, ja.

1451
01:43:27,400 --> 01:43:34,310
Uh, u heeft eerst vertelde iets over lectuur
uh onder de vloer in de spreekkamer had,

1452
01:43:34,310 --> 01:43:34,900
Ja.

1453
01:43:34,900 --> 01:43:38,810
Lectuur en de radio. Wat
voor lectuur was dat?

1454
01:43:39,390 --> 01:43:44,790
Nou dat was, ik weet niet, dat waren natuurlijk,
dat was verschillende ondergrondse lectuur.

1455
01:43:44,790 --> 01:43:48,330
Bij ons in de buurt daar waren,
daar had je veel protestantse mensen,

1456
01:43:48,330 --> 01:43:51,900
ook wel katholieke mensen en die
waren voor een groot gedeelte zaten

1457
01:43:51,900 --> 01:43:56,550
die in Trouw, die Trouwgroep en die
Trouwgroep had als verzetsgroep

1458
01:43:56,550 --> 01:44:00,590
Uh, vergeleken, laten we nou maar
zeggen de communistische groep, die meer

1459
01:44:00,590 --> 01:44:05,500
in het Westen zat, in Amsterdam of
zoiets dergelijks, had die, had, had,

1460
01:44:05,900 --> 01:44:10,211
je meer, meer leden van dus daar hebben
we de meeste gegevens van gekregen.

1461
01:44:10,211 --> 01:44:11,950
Maar je kreeg ook van
andere groepen wel ja.

1462
01:44:11,950 --> 01:44:18,000
Die werden gewoon aangebracht en we hadden
van familie die, die behoorde ook tot

1463
01:44:18,000 --> 01:44:22,905
die mensen die dan als, uh, hoe noem je
dat, als, als, als, verbinding, daar is

1464
01:44:22,905 --> 01:44:26,980
ook een bepaald woord voor, wat ik dus
ook even kwijt ben maar die dus berichten

1465
01:44:26,980 --> 01:44:33,170
ok zo, zo, estafette berichten overbrachten
maar ook die krantjes overbrachten, ja.

1466
01:44:33,170 --> 01:44:36,550
Een meisje dat, een meisje dat
in Groningen gestudeerd heeft

1467
01:44:36,550 --> 01:44:40,930
natuurkunde, en, en die daar
geweldig fel in was herinner ik me.

1468
01:44:40,930 --> 01:44:44,420
Eigenlijk woonde ze in, haar ouders
woonde in Zeist en die het hele

1469
01:44:44,420 --> 01:44:48,740
land doorreisde om dat door te brengen,
door te geven, nooit gepakt is.

1470
01:44:48,740 --> 01:44:53,140
Uh, u had dus Trouw berichten,
krantjes, uh [gebaart onder de vloer]

1471
01:44:53,140 --> 01:44:53,340
Ja

1472
01:44:53,340 --> 01:44:53,820
Onder de spreekkamer?

1473
01:44:53,820 --> 01:44:58,440
Ja het woord Trouw pas eigenlijk
op het laatst, in 1944

1474
01:44:58,440 --> 01:45:01,660
eigenlijk pas duidelijker en
duidelijker geworden denk ik.

1475
01:45:01,720 --> 01:45:03,960
Ja, vierenveertig,
vijfenveertig, ja, ja.

1476
01:45:03,960 --> 01:45:05,130
En hoe heette het daarvoor dan?

1477
01:45:05,130 --> 01:45:09,090
Dat weet ik niet meer, dat durf ik niet te zeggen.
Want het waren toch verschillende krantjes.

1478
01:45:09,090 --> 01:45:14,170
Vaak waren het ook wel krantjes
die min of meer regionaal waren.

1479
01:45:14,930 --> 01:45:17,800
Maar dat was de ondergrondse lectuur.

1480
01:45:17,800 --> 01:45:21,230
Ja, en u had ze daar
liggen ter verspreiding? Of?

1481
01:45:21,230 --> 01:45:27,529
Nee, nee, nee ik verspreide ze zelf niet, nee.
Nee, van die dingen heb ik me eigenlijk weerhouden.

1482
01:45:27,530 --> 01:45:29,010
Eigenlijk met een zeker opzet.

1483
01:45:29,010 --> 01:45:33,060
Ik dacht dat het beter was dat andere
mensen die of niet zo veel te doen hadden

1484
01:45:33,060 --> 01:45:35,626
of misschien makkelijk in de gelegenheid
waren om her en der te gaan, dan een

1485
01:45:38,010 --> 01:45:42,440
huisarts die toch een bepaalde plaats is
gebonden en die in zijn buurt moet blijven.

1486
01:45:42,440 --> 01:45:48,189
Vergeet u ook niet dat ik tussen
twee haakjes, of laat ik even mijn

1487
01:45:48,189 --> 01:45:52,000
zin afmaken, dat ik, dat ik dat
zou doen met die berichtgeving.

1488
01:45:52,000 --> 01:45:54,530
Mij verder bezig gehouden,
dat heb ik dus niet gedaan en

1489
01:45:54,530 --> 01:45:57,480
ook zeker niet voor wat betreft
ondergrondse berichtgeving.

1490
01:45:57,480 --> 01:46:05,760
Heb ik niet gedaan. Ik dacht dat, uh,
dat de andere dat beter konden doen.

1491
01:46:05,760 --> 01:46:09,470
Nou wou ik er eigenlijk iets anders over vertellen
maar nou schiet me dat even weer niet te binnen.

1492
01:46:09,470 --> 01:46:12,120
U zei, u moet niet vergeten
tussen twee haakjes.

1493
01:46:12,120 --> 01:46:12,460
Hè?

1494
01:46:12,460 --> 01:46:15,940
U zei, u moet niet vergeten
tussen twee haakjes.

1495
01:46:16,280 --> 01:46:23,110
Ja, wat wou ik nou toch vertellen? Nou,
misschien schiet het me anderszins te binnen.

1496
01:46:23,110 --> 01:46:29,200
Over Trouw, over studenten
die het hele land doorreisden.

1497
01:46:29,200 --> 01:46:34,570
Oja, ik wou, het was, dat, dat
is misschien nog wel belangrijk.

1498
01:46:34,570 --> 01:46:38,990
Ik vertelde u al dat je natuurlijk geweldig
gebonden was aan je, aan je plaats.

1499
01:46:38,990 --> 01:46:42,669
Ik heb uh, het eerste jaar
nou, ben je er net, je hebt

1500
01:46:42,670 --> 01:46:45,090
net een praktijk overgenomen,
je moet je naam nog maken.

1501
01:46:46,440 --> 01:46:50,010
Dus toen hebben we 1
week vakantie genomen.

1502
01:46:50,010 --> 01:46:53,117
In 1943 heb ik gezeild, in
Friesland, herinner ik me nog,

1503
01:46:53,280 --> 01:46:56,890
een waarnemer heeft toen een
week voor me waargenomen.

1504
01:46:56,890 --> 01:46:59,990
Maar verder had ik nooit
vakantie want er waren nog geen

1505
01:47:01,980 --> 01:47:04,360
weekendregelingen of, je had
dus elk weekend had je dienst.

1506
01:47:04,360 --> 01:47:09,130
Ik herinner me, misschien is dat ook wel leuk
om te vertellen, dat ik uh, ik zeilde graag,

1507
01:47:09,130 --> 01:47:13,337
ik had ook een zeilboot en maar ik uh, kon
natuurlijk maar een klein eindje zeilen want

1508
01:47:13,337 --> 01:47:19,800
ik moest eigenlijk voortdurend in de gaten
houden dat ik eventueel te hulp geroepen werd.

1509
01:47:19,800 --> 01:47:24,510
En er woonde een vriend van ons, of die
woonde, die we daar als vriend hadden

1510
01:47:24,510 --> 01:47:28,735
leren kennen, woonde zodanig dat hij
net in de bocht van het Zwarte Water.

1511
01:47:28,736 --> 01:47:34,380
Het Zwarte Water zat een soort van
bocht in, zodat je als je op dat huis

1512
01:47:34,380 --> 01:47:38,730
kon zien van die kant, met die bocht
[gebaart bocht] zo, en van die kant zo.

1513
01:47:39,080 --> 01:47:45,350
En dan vroeg ik, als er een boodschap komt
bij mijn vrouw, en die belde dan even op

1514
01:47:45,350 --> 01:47:52,990
naar die vrienden en die zei uh, uh, wil
je even een laken op het uh, uh, op het

1515
01:47:52,990 --> 01:47:58,740
balkon hangen, dat betekent voor mijn vrouw,
uh, mijn man dat hij terug moet komen.

1516
01:47:59,500 --> 01:48:04,970
Dus als er een of andere noodboodschap of
spoedboodschap was dan, ik keek dus voortdurend

1517
01:48:04,970 --> 01:48:07,407
naar dat balkon, dan als er een laken
was dan moest ik terugkomen natuurlijk.

1518
01:48:07,910 --> 01:48:10,700
Zodoende heb ik nog een
klein beetje kunnen zeilen.

1519
01:48:10,700 --> 01:48:14,550
Maar verder uh, uh, uh, heb
ik vrij dus niet kunnen

1520
01:48:14,550 --> 01:48:18,280
nemen, het was alsmaar door,
alsmaar door, als maar door.

1521
01:48:18,280 --> 01:48:21,540
Ik ben een keer, in Giethoorn
geweest voor een kennis

1522
01:48:21,540 --> 01:48:23,744
die daar was ja herinner
ik me nog, op de fiets ja.

1523
01:48:23,745 --> 01:48:27,930
Maar dat was dan ook de grootste durf,
dan, dan liet je zo’n praktijk dus

1524
01:48:27,930 --> 01:48:32,760
moeilijk achter dus met de collega
was dus eigenlijk geen contact helaas.

1525
01:48:32,760 --> 01:48:37,580
Helaas, dat ging niet, dat ging
niet. Dat is me nooit, nooit gelukt.

1526
01:48:38,230 --> 01:48:48,460
En, vandaar dus dat ik heel weinig vakantie
heb gehad en van 1 mei 1942 tot 1 mei

1527
01:48:49,550 --> 01:48:57,220
1945 heb ik nog één keer een week vakantie
gehad, dat was in vierenveertig, ja.

1528
01:48:57,560 --> 01:49:00,580
Toen heb ik ook nog een waarnemer
gehad, het was moeilijk om waarnemers te

1529
01:49:00,580 --> 01:49:07,800
krijgen en men vond dat allemaal zo ver
weg daar, dat was natuurlijk aan de

1530
01:49:07,800 --> 01:49:11,394
ene kant wel weer de smeu ervan dat
leuke ervan dat je er wat, wat alleen

1531
01:49:11,720 --> 01:49:16,260
zat maar het gaf de spanning wel zoals
ik u heb getracht duidelijk te maken.

1532
01:49:16,260 --> 01:49:20,570
Dat je alleen voor de problemen
stond dat je die achterwacht van de

1533
01:49:20,570 --> 01:49:23,640
specialisten van het ziekenhuis,
dat je die moeilijk kon bereiken.

1534
01:49:23,640 --> 01:49:25,750
U had wel telefoon?

1535
01:49:26,490 --> 01:49:29,419
Ik, die was, ja, maar onder de mensen
waren er nog nauwelijks telefoons.

1536
01:49:29,420 --> 01:49:35,039
Zoals ik vertelde dat er op Belt Schutsloot
zo’n 4-500 mensen woonden, daar was 1 telefoon.

1537
01:49:35,039 --> 01:49:40,980
Begrijpt u, dus ja, dat was een ja,
en er waren nog mobieltjes er waren

1538
01:49:40,980 --> 01:49:45,540
nog geen andere mogelijkheden er
was geen e-mail weet ik wat er was.

1539
01:49:45,610 --> 01:49:48,390
Ik wou tot slot even
een zijpad op, uh,

1540
01:49:48,390 --> 01:49:48,750
Ja.

1541
01:49:48,750 --> 01:49:53,270
U vertelde over die lectuur,
dat waren kranten van Trouw,

1542
01:49:53,270 --> 01:49:53,790
Ja.

1543
01:49:53,790 --> 01:49:55,399
Onder andere, u bent
zelf protestant hè?

1544
01:49:55,400 --> 01:49:57,240
Ik ben protestant ja.

1545
01:49:57,240 --> 01:49:59,350
Vandaar dat die link met Trouw ook uh.

1546
01:49:59,350 --> 01:50:01,130
Ja, ja, ja, ja.

1547
01:50:01,130 --> 01:50:08,820
Uh, u zei dat u ouders hier in Amsterdam, uh,
uh, Trouw mensen onderge, uh, gedoken hadden.

1548
01:50:08,820 --> 01:50:10,047
Ja, ja, ja.

1549
01:50:10,047 --> 01:50:13,280
Die hebben ontzettend veel, die,
mijn vader heeft ontzettend veel

1550
01:50:13,280 --> 01:50:16,380
aan, mijn moeder ook trouwens
natuurlijk aan het verzet gedaan.

1551
01:50:16,380 --> 01:50:20,860
Hij had een ambtswoning aan
het IJ, een heel groot huis.

1552
01:50:20,860 --> 01:50:26,507
En dat was voor een klein deel, was het
bezet door de Duitsers, dus ze zaten vlak

1553
01:50:26,660 --> 01:50:31,230
bij de Duitsers en mijn vader heeft altijd
getracht daar een beetje vriend bij te

1554
01:50:31,230 --> 01:50:35,830
blijven en daar een goede indruk bij te
maken, die heeft dat natuurlijk ook misbruikt.

1555
01:50:35,830 --> 01:50:42,220
Want zodoende werd hij vertrouwd tot
en met en je kon dat huis niet allen via

1556
01:50:42,220 --> 01:50:46,480
de pont die er toen voer, er waren geen
bruggen er waren geen treintunnels.

1557
01:50:46,480 --> 01:50:51,750
Maar je kon hem ook per bootje bereiken,
met een klein roeibootje kon je tot vlak

1558
01:50:51,900 --> 01:50:56,090
het huis komen, dan legde je je roeibootje
neer en dan liep je zo naar het huis toe.

1559
01:50:56,090 --> 01:51:02,100
Het was een groot huis, ze hadden een enorm goede
bergplaats achter een enorme boekenkast, mijn

1560
01:51:02,100 --> 01:51:08,260
vader had ook erg veel boeken en die beschikte,
nou, ja een beetje zoals mijn kamer zal ik maar

1561
01:51:08,260 --> 01:51:10,991
zeggen, naar het was
misschien wat smaller en uh,

1562
01:51:10,992 --> 01:51:13,900
daarachter, daarachter was
een grote schuilplaats.

1563
01:51:13,900 --> 01:51:18,030
En alle mensen die daar ondergedoken waren die
gingen daar ’s nachts in, er konden een stuk of

1564
01:51:18,030 --> 01:51:24,250
zes mensen slapen dus in het algemeen gesproken
was dat voldoende en daar hebben dus heel veel

1565
01:51:25,740 --> 01:51:34,870
geconcentreerde groeperingen van, van, planning
en van uitvoering of van planning tot uitvoering

1566
01:51:34,870 --> 01:51:40,680
van verzet hebben daar gewerkt al die, nou de
laatste jaren met name en met name en met name.

1567
01:51:40,680 --> 01:51:43,480
En omdat ze dus zo vlak onder die
Duitsers zaten is daar ook nooit een

1568
01:51:43,480 --> 01:51:47,190
overval geweest maar heeft dat
vertrouwd, daar zitten die Duitsers.

1569
01:51:47,190 --> 01:51:51,806
Die Duitsers die vertrouwden dat ook begrijp je,
dus die hebben daar enorm, mijn vader is daar

1570
01:51:51,807 --> 01:51:57,350
ook door, door geridderd en dergelijke, ja die
heeft, die heeft ook echt in het verzet gezeten.

1571
01:51:57,350 --> 01:51:58,894
En wat deden ze voor een werk daar?

1572
01:51:59,040 --> 01:51:59,540
Hè?

1573
01:51:59,540 --> 01:52:01,540
Wat deden ze voor werk daar?

1574
01:52:01,570 --> 01:52:03,150
Die verzetsmensen bedoelt u?

1575
01:52:03,150 --> 01:52:07,780
Nou het waren meer bijeenkomsten
die men daar, men heeft daar geen

1576
01:52:07,780 --> 01:52:11,720
werk verricht, het waren bijeenkomsten
om te zien wat, wat kunnen we

1577
01:52:11,720 --> 01:52:16,530
doen, wat kunnen we daaraan doen wat,
kunnen we ergens behulpzaam zijn.

1578
01:52:16,530 --> 01:52:21,610
Uh, dat weet ik eerlijk gezegd ook niet want ik
ben in die tijd ook niet in Amsterdam geweest,

1579
01:52:21,610 --> 01:52:27,000
ik heb dit verhaal wat u nu vraagt eigenlijk van
horen zeggen van mijn ouders en van mijn broer.

1580
01:52:27,000 --> 01:52:32,590
Mijn broer is ook nog prachtig aan de
Duitsers ontkomen, die was bij ons ondergedoken

1581
01:52:32,590 --> 01:52:38,600
in de buurt en was tewerk gesteld in
Vollenhoven, 10 kilometer van ons af, daar was

1582
01:52:38,600 --> 01:52:43,000
een noodziekenhuisje voor alle arbeiders
die in de Noord-Oostpolder die zaak gingen

1583
01:52:43,000 --> 01:52:46,338
droogleggen en dan ook de eerste bewerkingen
gingen doen van die drooglegging.

1584
01:52:46,710 --> 01:52:52,810
En uh, daar was een noodziekenhuisje
voor en daar was hij dus verpleger.

1585
01:52:53,710 --> 01:52:55,730
Hij was geen verpleger,
maar als zodanig.

1586
01:52:55,730 --> 01:52:56,450
Wat was ie wel?

1587
01:52:56,450 --> 01:52:56,696
Hè?

1588
01:52:56,696 --> 01:52:58,010
Wat was hij wel?

1589
01:52:58,310 --> 01:53:03,230
Hij was uh, hij was toen dacht ik 17 jaar
of zoiets dergelijks dus uh, hij kwam

1590
01:53:03,230 --> 01:53:06,750
in aanmerking natuurlijk om naar Duitsland
gestuurd te worden dus hij is daardoor

1591
01:53:06,750 --> 01:53:10,410
ondergedoken en hij, hij was in Amsterdam
eigenlijk ook niet op zijn plaats

1592
01:53:10,410 --> 01:53:14,610
gezien het verhaal wat ik u, wat ik u
hou dus was daar liever ook niet gezien.

1593
01:53:14,610 --> 01:53:18,250
Dus die heeft een hele tijd
lang bij ons in de buurt gezeten.

1594
01:53:18,880 --> 01:53:23,046
En uh, toen was de difterie uitgebroken,
daar ook, en ze hadden daar een klein

1595
01:53:23,140 --> 01:53:26,952
zaaltje voor uh, waar de difteriepatiënten
lagen, en toen is er plotseling een

1596
01:53:27,680 --> 01:53:31,574
inval gebeurd door de Duitsers daar in
dat noodziekenhuisje om dat te kijken.

1597
01:53:31,910 --> 01:53:41,150
Maar die kerels waren enorm bang infectieziektes.
Dat was bekend, en, en, dat was ook echt zo.

1598
01:53:41,250 --> 01:53:42,550
Wat is die jongen toen gedaan?

1599
01:53:42,550 --> 01:53:46,610
Toen is ie tussen die difteriepatiënten
gaan liggen, daar was een bed nog over.

1600
01:53:46,610 --> 01:53:48,617
Hoe dat precies gegaan is weet ik ook
niet, hij heeft het later verteld.

1601
01:53:48,730 --> 01:53:53,450
Kort daarna is hij bij ons gekomen
en heeft hij het hele verhaal verteld.

1602
01:53:53,540 --> 01:53:57,070
Toen is hij dus gewoon tussen die
difteriepatiënten gaan liggen.

1603
01:53:57,070 --> 01:54:01,850
En heeft zich als difteriepatiënt
gedragen, was niet zo bang om

1604
01:54:01,850 --> 01:54:06,550
difterie te krijgen, dan dat hij
onder die Duitsers zou komen.

1605
01:54:06,550 --> 01:54:11,280
Dus ze hebben hem niet gepakt want
ze durfden die zaal niet in. Gek hè?

1606
01:54:11,660 --> 01:54:16,473
Ik uh, denk dat u heel
veel verteld heeft.

1607
01:54:16,473 --> 01:54:21,370
Zijn er nog dingen die u vergeten bent waarvan
u zegt dit wilde ik nog graag vertellen?

1608
01:54:27,010 --> 01:54:28,940
Ik denk dat ik heel wat verteld heb.

1609
01:54:28,940 --> 01:54:29,250
Ja.

1610
01:54:29,251 --> 01:54:33,600
Misschien heb ik wel
veel te veel verteld.

1611
01:54:36,240 --> 01:54:36,630
Nee

1612
01:54:36,630 --> 01:54:38,496
Dan wou ik het uh, dan wou
ik het hierbij laten, ja.

1613
01:54:38,970 --> 01:54:40,120
Ja, ja.