1
00:00:07,950 --> 00:00:08,550
Ja, daar gaan we.

2
00:00:08,550 --> 00:00:13,390
Voor de oorlog was het ook zoals nu
natuurlijk. Ook crisis. Crisisjaren.

3
00:00:13,390 --> 00:00:21,570
Mijn vader had geluk dat hij nog werk had. Voor
tien man. Dus het was eigenlijk geen vetpot.

4
00:00:21,570 --> 00:00:25,060
Dus toen wij veertien en vijftien jaar
waren, moesten wij ook gaan werken.

5
00:00:25,060 --> 00:00:30,660
Want we konden wel leren, maar we konden
niet leren vanwege de financiële toestand.

6
00:00:30,660 --> 00:00:35,760
Dus dat ging natuurlijk niet. Dus we kwamen
alletwee op diezelfde fabriek kwamen we terecht.

7
00:00:35,760 --> 00:00:41,820
En dan werden we, zogezegd, nou ja,
achtenveertig uur in de week moest je dan werken.

8
00:00:41,820 --> 00:00:52,860
Ook zaterdagsmiddags natuurlijk tot één uur
toe. En voor de rest had je natuurlijk niks.

9
00:00:52,860 --> 00:00:53,040
Nee.

10
00:00:53,040 --> 00:00:56,610
En op straat nietwaar, had
je ploegen jongens staan

11
00:00:56,610 --> 00:00:59,483
die achttien jaar waren,
maar die geen werk hadden.

12
00:01:00,080 --> 00:01:05,910
Want als je achttien jaar werd, dan was je
te duur bij wijze van spreken, voor de baas.

13
00:01:05,910 --> 00:01:07,990
Want die had liever jongere krachten.

14
00:01:07,990 --> 00:01:09,010
Die hoefde hij minder te betalen.

15
00:01:09,010 --> 00:01:09,731
Die hoefde hij vijf cent
per uur te betalen, maar die

16
00:01:10,580 --> 00:01:13,650
oudere krachten die hadden soms
tien, twaalf centen per uur.

17
00:01:14,440 --> 00:01:14,810
Ja, ja.

18
00:01:14,810 --> 00:01:18,970
Op den duur werd dat te duur
en dan werden ze ontslagen.

19
00:01:18,970 --> 00:01:24,130
En als er weer een drukke tijd
aankwam, in de zomer, voor die ehm….

20
00:01:24,200 --> 00:01:25,830
Voor die kratten en zo.

21
00:01:25,830 --> 00:01:27,590
Voor die kratten, dan werden
ze weer terugaangenomen.

22
00:01:27,590 --> 00:01:35,140
En dan konden ze weer, tot de winter
toe, konden ze weer wat verdienen.

23
00:01:35,760 --> 00:01:39,990
Maar zodra die tijd afgelopen
was, werden ze weer ontslagen.

24
00:01:39,990 --> 00:01:42,230
Maar het was ook een katholieke zaak.

25
00:01:42,240 --> 00:01:45,410
En dan gingen eerst de gewone
mensen, en katholiek het laatst he.

26
00:01:46,500 --> 00:01:46,730
Ja.

27
00:01:46,730 --> 00:01:53,670
Zo ging het ook hoor. Dat was heel anders
joh. Bij de baas huis was het allemaal…..

28
00:01:53,670 --> 00:01:57,760
Ja, nou ja, daar hebben we het
nou niet over, over het geloof.

29
00:01:57,760 --> 00:02:02,030
Nee, maar ik bedoel, eerst werden de
mensen, de gewone mensen ontslagen.

30
00:02:02,030 --> 00:02:04,560
En daarna de katholieke het
laatste. Dat weet ik nog goed.

31
00:02:04,560 --> 00:02:07,290
ja, dat is altijd zo.

32
00:02:08,060 --> 00:02:12,790
Nou, het was een emballagefabriek.
Dan gingen ze allemaal kisten maken.

33
00:02:12,790 --> 00:02:16,360
En ook vaten.

34
00:02:16,360 --> 00:02:19,920
En vaten ook. Die werden
er ook schoongemaakt.

35
00:02:19,920 --> 00:02:20,770
En nieuwe vaten.

36
00:02:20,770 --> 00:02:23,510
En nieuwe vaten werden er gebruikt.

37
00:02:23,510 --> 00:02:25,870
Oude Whiskyvaten kwamen uit
Amerika, die werden ook opgeknapt.

38
00:02:25,870 --> 00:02:28,730
Dat ook ja.

39
00:02:28,730 --> 00:02:30,900
Dat was heel anders dan nou joh.

40
00:02:30,900 --> 00:02:37,640
Toen het Westland natuurlijk allemaal
om pootbakken vroeg en aardappelkisten.

41
00:02:37,640 --> 00:02:38,231
Dan ging dat allemaal
daarnaar toe natuurlijk.

42
00:02:38,310 --> 00:02:44,350
Dus daar hadden wij zogezegd ons brood van, van
aardappelkisten. Van aardappelkisten maken.

43
00:02:44,950 --> 00:02:49,670
En toen het mobilisatie was, toen
moesten we soldatenbedden gaan maken.

44
00:02:49,670 --> 00:02:56,690
En die soldatenbedden, ja dat was
natuurlijk ook een goede verdienste.

45
00:02:56,690 --> 00:03:01,410
Want toen had je nog goed hout, eventjes
voor de oorlog, want in ’39 had je

46
00:03:01,410 --> 00:03:05,486
die mobilisatie en toen werd er natuurlijk
grif afgenomen, dus dat ging goed.

47
00:03:05,486 --> 00:03:08,360
Maar ja, toen werden
we bezet natuurlijk.

48
00:03:11,840 --> 00:03:14,210
En al het goede hout ging weg naar Duitsland of
waar dan ook naar toe, dat weten we natuurlijk niet.

49
00:03:14,210 --> 00:03:19,890
En wij kwamen natuurlijk
zonder hout te zitten.

50
00:03:20,450 --> 00:03:23,343
En toen werden er oude theekisten,
werden er opgetrommeld bij

51
00:03:25,040 --> 00:03:28,230
“Van Nelle” en bij “Douwe Egberts”.
Die waren er ook nietwaar?

52
00:03:28,390 --> 00:03:32,720
En het hout dat daarvan, dat wil zeggen
het materiaal daarvan, werd gesloopt

53
00:03:32,720 --> 00:03:38,900
en dat moesten wij gebruiken, dat
werd dan weer geschaafd en gezaagd

54
00:03:38,900 --> 00:03:44,720
allemaal en dan konden wij weer dat
materiaal gebruiken voor iets te maken.

55
00:03:44,720 --> 00:03:47,443
Ach man, het was allemaal
een andere tijd joh.

56
00:03:47,443 --> 00:03:50,268
*Oproep Arbeidsinzet* Ja, toen
werd je achttien jaar, en toen werd

57
00:03:50,269 --> 00:03:55,140
je opgeroepen in de oorlogstijd,
om naar Duitsland toe te gaan.

58
00:03:55,140 --> 00:03:56,920
Eerst werd ik opgeroepen.

59
00:03:56,920 --> 00:04:00,880
En jij was de eerste die werd
opgeroepen werd. Dus ga jij maar verder.

60
00:04:00,880 --> 00:04:01,019
Maar daar heb ik ook nog een apart
verhaal over. Ik moest ook naar Duitsland.

61
00:04:01,020 --> 00:04:03,820
Ik had nooit gerookt, wij
rookten geen van allen.

62
00:04:03,820 --> 00:04:06,050
Nee, wij rookten geen
van allen. Nog niet.

63
00:04:06,050 --> 00:04:10,842
En toen heb ik ’s nachts Belgische shag met suiker
zitten roken. Dat hadden ze gezegd weet je wel.

64
00:04:10,842 --> 00:04:17,500
En dan moest je op het Bospolderplein, moest je
gekeurd worden, zo’n dokter met zo’n witte jas aan.

65
00:04:17,500 --> 00:04:23,750
Afgekeurd. En ik had de dokter weleens gevraagd.
Ik weet niet of ik dat verhaal weleens vertelde.

66
00:04:23,810 --> 00:04:25,920
Maar hij gaf daar geen antwoord op.

67
00:04:25,920 --> 00:04:31,270
Ik zeg, wij rookten niet, en toen heb ik die
hele nacht die shag zitten roken, met suiker.

68
00:04:33,830 --> 00:04:44,274
Nou en toen hadden ze gezegd,
daar op dat Bospolderplein:

69
00:04:44,274 --> 00:04:45,271
‘Nou, afgekeurd’. Nou, en
toen had ik dat Ausweis dan he.

70
00:04:45,271 --> 00:04:45,359
Ja.

71
00:04:45,360 --> 00:04:45,539
Nou, toen werd ik achttien jaar
en toen moest ik naar Duitsland.

72
00:04:45,539 --> 00:04:48,010
Ik kreeg papieren allemaal om naar
Duitsland te gaan, naar Freiburg te gaan.

73
00:04:48,290 --> 00:04:52,640
En het was door het oorlogsgebied,
war de fabrieken stonden, allemaal.

74
00:04:52,640 --> 00:04:57,019
En het werd zo gebombardeerd allemaal, dus
ik had er geen zin in om daar naartoe te gaan.

75
00:04:57,020 --> 00:05:03,580
Want ik had er een zwager, en die zijn broer zou
op een schip varen, De “Margartha”. Van Van Dijk.

76
00:05:04,550 --> 00:05:06,380
En toevallig zat hij
zonder matroos zat hij.

77
00:05:06,380 --> 00:05:11,650
En hij heeft even een paar steken geleerd,
hoe je touwen vast moest zetten en hoe

78
00:05:11,650 --> 00:05:15,917
je een anker moest laten vallen en al dat
gedoe bij een schip nog meer natuurlijk.

79
00:05:15,917 --> 00:05:17,550
Het binnenhalen, hoe je dat moest
doen met sleepboten, die moest je

80
00:05:17,550 --> 00:05:24,350
dan een draad geven en op de bolders
moest je dat vast gaan zetten.

81
00:05:24,520 --> 00:05:30,350
En zo werden we zogezegd, naar Duitsland of
naar Maasbracht werden we veel gestuurd om

82
00:05:30,350 --> 00:05:36,510
kolen te halen die bestemd waren voor hier,
voor Dordrecht, voor IJmuiden, voor Rotterdam.

83
00:05:37,340 --> 00:05:41,260
En zo heb ik gevaren. Maar in
IJmuiden werden we vaak gebombardeerd.

84
00:05:42,990 --> 00:05:46,715
Ik zeg ‘Daar heb ik ook
geen zin hoor’. En toen waren

85
00:05:46,715 --> 00:05:49,060
we vanuit Ijmuiden, naar
Het IJ gegaan in Amsterdam.

86
00:05:49,480 --> 00:05:56,426
Ik zeg ‘Schipper, ik stap hier van boord hoor.’
Hij zegt ‘Waarom?’. Ik zeg ‘Nou, het bevalt

87
00:05:56,427 --> 00:06:03,750
me niet met al die bombardementen’. Toevallig
hadden wij een nichtje varen op de Merwede.

88
00:06:03,750 --> 00:06:04,500
Op de Maas, toch?

89
00:06:04,500 --> 00:06:10,380
Op de Maas. Nou, ja, en die werd
door vliegtuigen werd ze geraakt.

90
00:06:10,380 --> 00:06:12,590
Ja, een nicht van ons.

91
00:06:12,590 --> 00:06:12,989
En die werd door vliegtuigen,
werd ze geraakt. Dodelijk geraakt.

92
00:06:12,990 --> 00:06:14,469
Een nicht van ons.

93
00:06:14,469 --> 00:06:20,401
Dat was een nichtje van ons, ook in Werkendam.
Dus zodoende ben ik daarvan afgestapt.

94
00:06:20,632 --> 00:06:25,498
Om bij een sleepdienst in de stad,
voor de stad te blijven varen.

95
00:06:25,498 --> 00:06:32,121
Ja, en dat werd ook gebombardeerd, maar
niet zover op die rivieren allemaal.

96
00:06:32,122 --> 00:06:35,433
Want wat daar vaarde werd
allemaal onder schot genomen.

97
00:06:35,779 --> 00:06:39,858
En zodoende ben ik bij die
sleepdienst gekomen, in ’43.

98
00:06:40,684 --> 00:06:49,890
Maar ja, toen kwam ’44 natuurlijk en toen moest
natuurlijk je op…. Ja, werd je opgeroepen.

99
00:06:49,890 --> 00:06:52,149
Je kreeg allemaal bericht weet
je wel, dan moest je komen.

100
00:06:52,149 --> 00:06:59,530
Eerst moesten we bij mijn vader
Want toen zijn we gevlucht.

101
00:06:59,530 --> 00:07:08,020
Ja, want wij wilden niet naar huis en toen vluchtten
we over de schutting en die had een winkeltje.

102
00:07:08,020 --> 00:07:08,605
En die had een grote kelder.

103
00:07:08,606 --> 00:07:12,190
Dus dan zegt hij: ’kom maar hiero’,
zegt hij, ‘schuilen’. Maar ja, die man

104
00:07:12,190 --> 00:07:17,312
was ook schijnbaar benauwd, want
de soldaten kwamen ook binnen of er

105
00:07:17,312 --> 00:07:21,261
natuurlijk nog Auslanders waren, of nog
materialen om naar Duitsland te sturen.

106
00:07:21,261 --> 00:07:29,425
Dus hij zegt ‘Jongens, jullie moesten eruit hoor’.
Dus wij weer over de schutting, terug natuurlijk.

107
00:07:29,426 --> 00:07:31,830
Ja en toen moesten wij
daar in de rij gaan stappen

108
00:07:31,860 --> 00:07:37,030
natuurlijk om ook vervoerd te
worden naar de Stieltjeskade.

109
00:07:37,030 --> 00:07:40,700
Ja, daar zijn wij heen gestapt
en toen naar Amsterdam gevaren.

110
00:07:40,700 --> 00:07:45,490
Waar al die Rijnschepen lagen, en werden we daar
drie-, vierhonderd man in één ruim werden we daar

111
00:07:45,490 --> 00:07:52,270
geplaatst, en zo werden we met een sleepboot ervoor
met een stuk of drie, vier van die Rijnschepen

112
00:07:52,270 --> 00:07:54,309
werden naar Amsterdam gestuurd, maar wij wisten
natuurlijk helemaal niet waar we naartoe moesten.

113
00:07:56,710 --> 00:07:57,740
Nee, je wist niets.

114
00:07:57,740 --> 00:08:00,880
Want ze zeiden allemaal ‘ja, jullie
gaan aardappelen rooien ergens

115
00:08:00,880 --> 00:08:07,469
daar in Drenthe of waar ook’. Dus
toen zijn we naar Amsterdam gevaren…

116
00:08:07,470 --> 00:08:10,080
Even een moment. Ik wil even beginnen bij
het moment waar u het nog niet door had.

117
00:08:10,080 --> 00:08:15,280
Ja, mijn ouwe lui hadden het door natuurlijk,
want die zagen alle jongens natuurlijk, die

118
00:08:15,280 --> 00:08:20,500
zagen in die straat bij elkaar komen om in
de rij zogezegd naar het oude Feyenoordstadion

119
00:08:20,500 --> 00:08:26,200
te gaan en daar werd je zogezegd in rijen
opgesteld om naar die schepen toe te lopen.

120
00:08:26,200 --> 00:08:28,530
En het was op het Zieltjesplein.

121
00:08:28,530 --> 00:08:32,440
Dus je moest van de Dordtsestraatweg
naar het Zieltjesplein lopen om

122
00:08:32,440 --> 00:08:37,200
die schepen die lagen daar, en
daar werden wij allemaal ingepropt.

123
00:08:37,200 --> 00:08:39,080
Maar u dacht van ‘wij
willen niet mee’?

124
00:08:39,080 --> 00:08:40,260
Je wist niets.

125
00:08:40,370 --> 00:08:40,730
Nee, wist niets.

126
00:08:40,730 --> 00:08:42,210
Je had geen televisie, geen radio,
ook niet…radio…ook in moeten leveren.

127
00:08:42,210 --> 00:08:45,630
Nou, de krant was allemaal
éénrichtingsverkeer, ja.

128
00:08:46,110 --> 00:08:48,980
Ja, nou ja.

129
00:08:49,440 --> 00:08:52,329
En daarna zijn wij naar Amsterdam toe
getrokken en van Amsterdam moesten

130
00:08:52,330 --> 00:08:57,713
wij over het IJsselmeer, dat was ook
een gevaarlijk stukje natuurlijk.

131
00:08:57,890 --> 00:09:01,500
En dan werden we naar Zwolle
en Kampen werden we gestuurd.

132
00:09:01,500 --> 00:09:05,700
En bij Kampen en Zwolle had je
de IJssel lopen, en die liep

133
00:09:05,700 --> 00:09:09,380
richting naar beneden toe om
naar Duitsland toe te gaan.

134
00:09:09,750 --> 00:09:13,310
Maar dan kwamen wij bij een brug
en die was een beetje te laag

135
00:09:13,310 --> 00:09:15,910
en wij hadden een hoge stuurhut
dus wij konden er niet onderdoor.

136
00:09:15,910 --> 00:09:21,367
Dus toen moesten we weer terug naar
Kampen, werden we daar ook in zo’n…

137
00:09:21,550 --> 00:09:23,210
toen zijn we met de trein gegaan.

138
00:09:23,210 --> 00:09:24,100
Ja, de trein.

139
00:09:24,100 --> 00:09:29,200
En toen zijn we van Kampen vandaan werden we
allemaal in treinen gestopt, en toen zijn we naar…

140
00:09:29,200 --> 00:09:29,980
Münster gegaan.

141
00:09:29,980 --> 00:09:31,000
…Münster toe gegaan.

142
00:09:31,000 --> 00:09:32,830
En toen kwamen we er aan,
en werd gebombardeerd.

143
00:09:32,830 --> 00:09:36,210
En toen kwamen we er aan, en toen
werd alles gebombardeerd, daar.

144
00:09:36,210 --> 00:09:42,750
Wij zaten in de schuilkelder, bij het
station, treinstation en nou ja, toen

145
00:09:42,750 --> 00:09:47,770
werd er omgeroepen, alle lichten
vielen uit maar er werd wel omroepen dat

146
00:09:47,770 --> 00:09:53,050
alle Auslander bij wijze van spreken
die moesten naar de grens gaan lopen.

147
00:09:53,050 --> 00:09:56,320
Dus wij waren met een
mannetje of acht, negen…

148
00:09:56,320 --> 00:09:57,000
Nee twintig, joh, zoiets…

149
00:09:57,000 --> 00:09:58,130
Ja, nou ja.

150
00:09:58,130 --> 00:09:59,600
…zijn we gaan lopen van Münster…

151
00:09:59,600 --> 00:10:03,670
Ja, maar het regende lekker en overdag
kon je niet lopen want het was nog

152
00:10:03,670 --> 00:10:10,110
een dag of twee, drie lopen daar naartoe,
van dinges vandaan, naar Münster.

153
00:10:10,110 --> 00:10:14,110
Dus ’s nachts liepen wij, ook soms
aangehouden door de Hitlerjugend

154
00:10:14,110 --> 00:10:20,080
want die verraadden je natuurlijk:
‘Kijk hier lopen Auslanders’. Zo

155
00:10:20,080 --> 00:10:21,579
ging dat, dus we moesten ’s nachts
wel lopen zodat ze ons niet zagen.

156
00:10:21,580 --> 00:10:29,970
Dat is natuurlijk een hele rare situatie geweest
dat u ergens aankomst en er is een bombardement.

157
00:10:29,970 --> 00:10:30,250
Kunt u omschrijven…?

158
00:10:30,250 --> 00:10:33,400
K en F: Ja. Ja, ja, ja. Die
vliegers, die bombardeerden.

159
00:10:33,400 --> 00:10:37,698
Al die lijken van die soldaten lagen overal op
het station. Dat waren allemaal voltreffers daaro.

160
00:10:37,699 --> 00:10:40,685
En dan moesten we gewoon
overstappen en naar de grens lopen.

161
00:10:40,685 --> 00:10:45,390
Maar ja, dan werden wij toch
opgepakt bij de grens natuurlijk.

162
00:10:45,390 --> 00:10:49,390
En toen zijn we van de grens
vandaan, dat was dicht bij Oldenzaal

163
00:10:49,390 --> 00:10:54,500
natuurlijk waar wij dan waren, zijn
we dan naar de Middelschüle gegaan.

164
00:10:54,500 --> 00:10:55,180
Ja, naar Bentheim.

165
00:10:55,180 --> 00:10:56,720
In Bentheim.

166
00:10:56,720 --> 00:10:59,490
Ja. Daar is nog een
liedje van gemaakt ook.

167
00:10:59,490 --> 00:11:02,770
‘We kwamen in Bentheim al aan,
we zagen de Middelschüle staan.

168
00:11:02,770 --> 00:11:08,210
’T is zeker en gewis, ’t is een gevangenis.’
En de soep die wij daar kregen weet je wel…

169
00:11:08,210 --> 00:11:08,480
Ja.

170
00:11:08,480 --> 00:11:11,280
Die hadden die lieden daar gemaakt.

171
00:11:11,280 --> 00:11:14,900
Maar met dat verschil, wij
waren twintig jaar, of je

172
00:11:14,900 --> 00:11:17,142
veertig, vijftig bent en
je hebt vrouw en kinderen.

173
00:11:17,850 --> 00:11:21,760
Wij waren vrijgezel. Dat scheelt toch een
jas hè. Wij maakten nog een lolletje.

174
00:11:21,760 --> 00:11:25,040
Maar die mensen die
hadden het kwaad he Frans?

175
00:11:25,040 --> 00:11:29,130
Maar ja, die Middelschüle was
een prachtige school, dat wij

176
00:11:29,130 --> 00:11:33,510
zogezegd in die kamers konden
liggen…ja konden slapen ook natuurlijk.

177
00:11:33,510 --> 00:11:36,710
Jij had kamer tien, ik kamer negen.

178
00:11:36,710 --> 00:11:43,750
Ja, maar ja, je had niet teveel te eten want
’s ochtends kreeg je twee boterhammen en ’s

179
00:11:43,750 --> 00:11:49,240
middags kreeg je zogezegd soep, lawaaisoep
noemden wij het maar, want er zat niets in.

180
00:11:49,240 --> 00:11:53,490
Het was enkel water en ’s avonds kreeg je ook
één boterham. En dat was heel je dageten.

181
00:11:53,490 --> 00:11:58,101
Maar het scheelde wel, Bentheim lag aan de
grens hè, want die mensen hè Frans dat waren…en

182
00:11:58,101 --> 00:12:06,010
ze zagen natuurlijk dat ze de oorlog gingen
verliezen dus dat scheelde een eind wel hoor.

183
00:12:06,010 --> 00:12:06,350
en toen zijn we van Bentheim…

184
00:12:06,350 --> 00:12:07,590
…naderhand naar Gilhausen
gegaan naderhand.

185
00:12:07,590 --> 00:12:07,840
Naar Gilhausen gegaan.

186
00:12:07,840 --> 00:12:09,326
En het was tegen kerstmis.

187
00:12:09,260 --> 00:12:14,480
Tegen kerstmis moesten we eruit omdat er
veel gebombardeerd werd op die spoorlijn.

188
00:12:14,480 --> 00:12:15,318
Wij zagen de vliegtuigen,
de Engelse vliegtuigen soms

189
00:12:15,319 --> 00:12:15,844
voorbij gaan, dat die
spoorlijn gebombardeerd werd.

190
00:12:15,844 --> 00:12:17,330
Maar wij stonden er misschien honderd
meter vandaan. Met de school.

191
00:12:17,330 --> 00:12:19,549
Frans, wij kregen allemaal luizen, tegen
kerstmis. Dan kreeg je van die grote witte…

192
00:12:19,550 --> 00:12:23,072
Dat zal ik je zo dadelijk vertellen.

193
00:12:23,072 --> 00:12:30,410
Nee, nee dat kan je wel toch? En toen
moesten we naar Gildehausen allemaal.

194
00:12:30,410 --> 00:12:41,680
En daar kwamen we in een hele grote schuur
te liggen wat een fabriek was geweest.

195
00:12:42,140 --> 00:12:47,352
En er was geen sanitair of niets,
maar er was maar één kraan en we

196
00:12:47,353 --> 00:12:51,930
waren met vijfhonderd man, lagen
we in die grote schuur, op stro.

197
00:12:51,930 --> 00:12:57,880
En onze behoefte moesten
we op het kiepelton doen.

198
00:12:57,880 --> 00:13:00,850
Ja, in een gat ja.

199
00:13:00,850 --> 00:13:01,810
Dat was zo’n ton…

200
00:13:01,810 --> 00:13:02,440
…ja, zo’n wijnvat…

201
00:13:02,440 --> 00:13:04,000
…en daar moest je je behoefte
op doen. Wie het ook was.

202
00:13:04,000 --> 00:13:10,420
En als hij dan vol was, dan werden er
twee man uitgekozen om die weg te brengen.

203
00:13:10,420 --> 00:13:13,910
En het is geen leuk praatje maar ja, het
zijn de dingen die we meegemaakt hebben.

204
00:13:13,910 --> 00:13:22,470
En dan moesten we om zeven uur, moesten we
aantreden, en dan was er een Lagerführer

205
00:13:22,470 --> 00:13:26,129
was er, dat was niet zo’n beste vent,
die liep altijd met een stokkie en

206
00:13:26,130 --> 00:13:30,290
de laatste die aankwam die kreeg altijd
een tik, omdat hij de laatste was.

207
00:13:30,290 --> 00:13:34,450
Dus je maakte wel dat je
om zeven uur klaar stond.

208
00:13:34,450 --> 00:13:37,810
En toen werden we zogezegd…in
rijen werden we zogezegd

209
00:13:37,810 --> 00:13:42,170
naar één of ander bos gegaan
waar we hout moesten hakken…

210
00:13:42,170 --> 00:13:43,160
…en loopgraven maken

211
00:13:43,160 --> 00:13:47,500
en loopgraven moesten we maken,
voor tank loopgraven waren dat.

212
00:13:47,910 --> 00:13:55,630
Dus de ene moest de bomen omzagen, de takken
eraf halen en dan zogezegd de anderen moesten met

213
00:13:55,630 --> 00:14:04,440
een schop die tankgraven werden uitgediept dan
en er moesten een soort matten van gemaakt worden.

214
00:14:04,440 --> 00:14:09,510
Want je stond natuurlijk nog in het water ook
natuurlijk als je een beetje te diep…schoppen.

215
00:14:09,510 --> 00:14:12,060
Maar weet je was het ook was,
Frans, die Duits spraken,

216
00:14:12,060 --> 00:14:18,620
die hadden al een voorsprong,
die kregen de beste jobjes.

217
00:14:18,620 --> 00:14:27,600
Weet je nog, Frans?

218
00:14:27,600 --> 00:14:27,727
Ja…

219
00:14:27,728 --> 00:14:31,260
Maar wij spraken nog geen Duits, maar die
Duits spraken die kregen de beste jobjes.

220
00:14:31,260 --> 00:14:31,447
Wij spraken enkel Russisch, wij….

221
00:14:31,447 --> 00:14:31,464
Hè?

222
00:14:31,464 --> 00:14:31,720
Wij spraken enkel
Russisch. F en K: Hahahaha.

223
00:14:31,720 --> 00:14:32,050
Naderhand, hahaha.

224
00:14:32,050 --> 00:14:32,961
Maar dat scheelde een eind, hoor,
want wij waren een jaar of twintig

225
00:14:33,020 --> 00:14:36,040
of je bent een veertig, vijftig
en hebt vrouw en kinderen thuis.

226
00:14:36,040 --> 00:14:42,670
Dat scheelt een jas hoor. En aan de
grens…die mensen waren niet kwaad hoor.

227
00:14:42,670 --> 00:14:46,580
Nee, we moesten natuurlijk…in lange
rijen moest je naar je plek gaan

228
00:14:46,580 --> 00:14:50,980
om te gaan graven, maar je piepte
er weleens tussenuit, als je de

229
00:14:50,980 --> 00:14:55,360
boer zag, en dan ging je de aardappelen,
zogezegd, proberen te pakken.

230
00:14:55,360 --> 00:15:00,110
En die poften we dan op een kachel
die we in het lager hadden staan.

231
00:15:00,110 --> 00:15:01,490
of een vuurtje in het bos.

232
00:15:01,490 --> 00:15:06,480
Dus zo kwam je een
beetje aan het eten.

233
00:15:06,550 --> 00:15:09,512
En je werd ook nog weleens gepakt
natuurlijk, ja ik werd ook wel gepakt

234
00:15:09,512 --> 00:15:13,790
met mijn maat, ja dan werd je
eventjes… een paar draaien om je oren

235
00:15:13,790 --> 00:15:18,910
kreeg je dan natuurlijk, en dan
mocht je weer terug naar je plek toe.

236
00:15:18,910 --> 00:15:23,940
Maar het moest geen tweede keer gebeuren
want dan werd je ergens anders heen gestuurd.

237
00:15:24,600 --> 00:15:24,789
Ja, oh jee.

238
00:15:24,790 --> 00:15:31,480
Want we hadden er eentje die Polizei
ik moest zijn fiets schoonmaken…

239
00:15:31,480 --> 00:15:32,620
Oh ja, ja, toen wij in de gevangenis
zaten, toen kreeg jij nog wat…

240
00:15:32,620 --> 00:15:37,430
en dat was niet mooi genoeg dus hij begin
te schelden en te vloeken natuurlijk

241
00:15:37,430 --> 00:15:41,779
en een paar draaien om je oren en
alles, en dan moest je het over doen.

242
00:15:41,780 --> 00:15:44,430
Zeg Frans, maar je kreeg
wel brood, hè, van hem.

243
00:15:44,430 --> 00:15:49,100
Ja, ik kreeg wel wat
brood van hem natuurlijk.

244
00:15:49,100 --> 00:15:53,059
Ja, en toen zijn wij naderhand
naar dat Lager gegaan.

245
00:15:53,060 --> 00:15:53,870
Nou ja, toen kwamen die
oorlogs…het oorlogsgeweld kwam

246
00:15:53,870 --> 00:16:00,080
dichterbij, en hij ging eerder
weg, omdat hij zogezegd die pols…

247
00:16:00,080 --> 00:16:04,720
Nee, ik kreeg zo’n dikke hand en daar ben
ik aan geopereerd en dan kwam ik zaterdags

248
00:16:04,720 --> 00:16:08,710
in Oldenzaal en zondags kwamen de
Amerikanen of Engelsen die kwamen binnen.

249
00:16:09,020 --> 00:16:11,180
Dus ik was gauw bevrijd.

250
00:16:11,180 --> 00:16:16,780
Ja, dus hij zat in Oldenzaal maar ja, wij
zaten nog steeds in Gildehausen en die lange

251
00:16:16,780 --> 00:16:21,649
rijen, toen het gevaar terug kwam want we
hoorden de kanonschoten hoorden we in feite

252
00:16:21,650 --> 00:16:27,487
over ons heen komen omdat die Canadezen of wat
het ook waren die kwamen steeds dichterbij.

253
00:16:27,487 --> 00:16:30,830
Dus ik zeg tegen die maat van zei ‘Joh, als
we er tussenuit piepen en bij een boer terecht

254
00:16:31,110 --> 00:16:38,010
kunnen komen…’, maar ja dan moest je uitkijken
dat je niet gegrepen werd natuurlijk.

255
00:16:38,010 --> 00:16:44,500
Nou ja, uiteindelijk zogezegd zagen wij onze kans
en toen hebben we bij die boer, hebben we gewerkt.

256
00:16:45,730 --> 00:16:50,495
Beetje het land kruien, onkruid eruit
halen, alles en opruimen, de rommel.

257
00:16:51,200 --> 00:16:54,049
Maar we kregen goed te eten van
die boer, dat moet ik zeggen.

258
00:16:54,050 --> 00:17:00,650
Maar ja, we sliepen op een hooizolder daar natuurlijk,
want anders hadden ze geen plek natuurlijk.

259
00:17:01,510 --> 00:17:03,660
En Frans, het was zo, ze
zagen wel dat ze de oorlog

260
00:17:03,660 --> 00:17:04,540
gingen verliezen, want dat
scheelde ook een jas hoor.

261
00:17:04,540 --> 00:17:09,680
Niet waar? En dat was in
’44 dat we waren weggehaald.

262
00:17:09,680 --> 00:17:16,180
Maar ja, toen op een zaterdagavond was
het front zo dichtbij, eerst zaten de

263
00:17:16,180 --> 00:17:25,360
Duitsers beneden bij die boer, maar die
moesten het eten hebben en die waren weg,

264
00:17:25,360 --> 00:17:31,910
maar toen was het zondag ’s morgens werden
wij wakker, en die boer was weg, het

265
00:17:31,910 --> 00:17:37,810
was zo stil en toen gingen wij door het
ruitje heen kijken; verrek, daar stonden

266
00:17:38,010 --> 00:17:43,640
de Canadezen met een geweer naar ons, die
wilden kijken wat wij waren natuurlijk.

267
00:17:43,970 --> 00:17:50,850
Dus ja, wij moesten naar buiten komen, en
Jan die sprak een klein beetje Engels, die

268
00:17:52,720 --> 00:17:56,710
heeft zogezegd gezegd wat wij waren,
Auslanders, en dat wij hier tewerkgesteld zijn.

269
00:17:57,100 --> 00:18:02,151
Nou ja, toen vroegen we zijn hier
nog meer soldaten. Ja, in het dorp.

270
00:18:02,152 --> 00:18:06,250
Maar er stonden van die grote tanks
daar, ja wilt u meerijden, weet je niet?

271
00:18:06,250 --> 00:18:12,990
Om naar het dorp te gaan.

272
00:18:12,990 --> 00:18:13,903
Toen hebben we dat eventjes gedaan,
maar verder ook niet, want ja ze wilden

273
00:18:13,903 --> 00:18:17,340
natuurlijk hebben dat je al die plaatsen
wist waar die Duitsers verscholen zaten.

274
00:18:17,340 --> 00:18:20,590
Maar ja, dat kon natuurlijk niet,
want wij konden bij die boer niet weg.

275
00:18:26,790 --> 00:18:30,980
Nou, toen is die boer weer teruggekomen en
toen hebben we nog eventjes gewerkt daar,

276
00:18:30,980 --> 00:18:37,030
maar ja de Canadezen hadden het allemaal
al bevrijd, die waren weer naar het noorden

277
00:18:37,030 --> 00:18:44,920
gegaan natuurlijk, en toen kwam er ineens een
Duitser dat jullie bevrijd waren in Holland.

278
00:18:46,680 --> 00:18:47,980
Ja, ik zat in Oldenzaal.

279
00:18:47,980 --> 00:18:58,320
Oh ja. Nou ja, maar ja hij werd
getransporteerd naar Best…nee…

280
00:18:58,320 --> 00:18:58,790
Nee, dan ben ik…naar Oosterhout
ben ik terecht gekomen.

281
00:18:58,790 --> 00:18:59,478
Oosterhout, oh ja.

282
00:18:59,479 --> 00:19:01,200
Ook allemaal…ja het was
heel anders allemaal.

283
00:19:01,200 --> 00:19:03,810
Hoe is dat gegaan?

284
00:19:03,810 --> 00:19:07,300
Die pols van jou.

285
00:19:07,300 --> 00:19:09,270
En vervolgens dat
weggaan, hè, denk ik.

286
00:19:09,270 --> 00:19:11,220
Dat kwam van het ether, hè, want
ik ben hier geopereerd, weet je wel.

287
00:19:11,220 --> 00:19:14,148
En dan kwam een Sanitäter,
een Hollandse Sanitäter.

288
00:19:14,149 --> 00:19:18,540
En toen liep ik in zo’n doek,
en toen werd ik afgekeurd.

289
00:19:18,540 --> 00:19:25,210
Nou en toen kwam ik zaterdags in Oldenzaal en
zondags toen kwamen de… ja, of het Canadezen

290
00:19:25,210 --> 00:19:29,440
waren of Engelsen, dat weet ik natuurlijk
niet, die kwamen binnen, dus…en daar ben ik ook

291
00:19:29,440 --> 00:19:36,110
een tijd geweest, en allemaal mensen uit
Duitsland, die kwamen allemaal daar naartoe.

292
00:19:36,520 --> 00:19:38,420
Een soort klooster was het.

293
00:19:38,420 --> 00:19:41,270
Maar ja, ik zat wel bij die boer.

294
00:19:41,470 --> 00:19:45,850
Maar wat ik even wil horen is, u bent op
een gegeven moment gescheiden van elkaar?

295
00:19:45,850 --> 00:19:46,120
Ja.

296
00:19:46,120 --> 00:19:46,400
Ja.

297
00:19:46,400 --> 00:19:47,969
Kunt u daar iets over vertellen,
en vond u dat vervelend?

298
00:19:47,970 --> 00:19:49,411
Dat was gewoon.

299
00:19:49,411 --> 00:19:58,511
Ja, je deed alles voor elkaar,
als hij een boterham over had

300
00:19:58,511 --> 00:20:00,939
die hij dan had ergens zo, dan
deelden we dat altijd samen.

301
00:20:00,940 --> 00:20:05,300
Ik had eens brood gepikt, en dan gaf ik hem de
helft. Maar ja mij kennende ik had die helft zo op.

302
00:20:05,300 --> 00:20:10,700
Maar hij had nog van die helft de helft
en dan gaf hij mij de andere helft.

303
00:20:10,700 --> 00:20:11,260
Dat vergeet je nooit, hè.

304
00:20:11,260 --> 00:20:18,440
Want er waren er ook zwagers,
en dat weet je, die Van

305
00:20:18,440 --> 00:20:21,640
der Graaf en die hadden
echt bonje onder elkaar he?

306
00:20:21,640 --> 00:20:22,300
Ja, ja, ja.

307
00:20:22,300 --> 00:20:22,790
Die hadden altijd bonje.

308
00:20:22,790 --> 00:20:24,481
Maar dat had je ook bij broers.

309
00:20:24,482 --> 00:20:28,120
Maar ja, jij werkte… Jij hebt nog
gewerkt bij dat vrouwtje werkte je nog.

310
00:20:28,120 --> 00:20:28,370
Ja daar heb ik ook nog
gewerkt. Houthakken, hahaha.

311
00:20:28,370 --> 00:20:29,190
Houthakken. Ja.

312
00:20:29,970 --> 00:20:33,020
En toen wij daar bij de boer
zaten wisten wij allemaal wel dat

313
00:20:33,020 --> 00:20:38,750
er transportwagens kwamen die
naar bevrijd Nederland toe reden.

314
00:20:39,850 --> 00:20:40,125
Dus toen hebben wij
geïnformeerd en toen kwam de

315
00:20:40,126 --> 00:20:45,090
andere dag toevallig, toen
kwam er zo’n wagen voorbij.

316
00:20:45,090 --> 00:20:50,850
En daar zijn wij opgesprongen en daar zaten nog
meer bevrijde Hollanders op toevallig, nietwaar?

317
00:20:50,850 --> 00:20:55,320
En die reden zo rechtsaf
richting Holland die bevrijd was.

318
00:20:55,320 --> 00:21:00,240
En toevallig mijn maat, die ik bij me
had, die had een broer wonen in Best.

319
00:21:01,530 --> 00:21:02,016
Die was van de marechaussee.

320
00:21:02,016 --> 00:21:05,450
Dus ik zeg tegen Jan, ik
zeg ‘Nou Jan, ga jij maar

321
00:21:05,880 --> 00:21:08,039
naar je broer toe, ik zie
wel waar ik terechtkom.’

322
00:21:08,040 --> 00:21:12,700
Maar ja, aan de overkant had je een
buurvrouw, ook met tien kinderen.

323
00:21:15,000 --> 00:21:19,860
Ja, die waren ook katholiek maar ik wist
niks van katholiek en daar kon ik bij komen.

324
00:21:20,090 --> 00:21:26,840
Dus we hebben daar, een week of drie, vier,
hebben we daar gezeten, toch in Nederland.

325
00:21:26,840 --> 00:21:31,590
En toen kwam er een Rotterdammer, die was
ook al bevrijd, in mei, en toen zijn we weer

326
00:21:31,590 --> 00:21:37,920
met wagens die naar Holland gingen, richting
Rotterdam, zijn we naar Rotterdam toe gegaan.

327
00:21:37,920 --> 00:21:43,630
En toen ben ik op dat plein ben ik
afgestapt en zo naar mijn huis toe gehold.

328
00:21:43,630 --> 00:21:44,040
Ja.

329
00:21:44,040 --> 00:21:45,570
En jij kwam…. Uit Oosterhout. Maar
ik wist niet meer waar jij zat.

330
00:21:45,570 --> 00:21:46,710
Nee, tuurlijk niet.

331
00:21:46,710 --> 00:21:49,610
Want ik wist nog Oldenzaal, maar ik
wist helemaal niet waar hij gebleven was.

332
00:21:49,610 --> 00:21:50,870
Nee, nee, nee.

333
00:21:53,210 --> 00:21:59,970
En opeens, want ik was toen al thuis, kwam hij,
na een week of drie, vier, kwam hij aanzetten.

334
00:22:00,140 --> 00:22:00,480
Ja.

335
00:22:00,480 --> 00:22:01,679
Helemaal verkleed en alles, want hij
was bij een slager terechtgekomen.

336
00:22:01,680 --> 00:22:05,410
Bij een slager ja, daar heb
ik het goed gehad hoor.

337
00:22:05,410 --> 00:22:07,910
En die zat een beetje
in de business ook.

338
00:22:07,910 --> 00:22:09,640
Builen met shag en zo.

339
00:22:09,640 --> 00:22:09,739
En die kreeg een mooie, mooie
jas kreeg ik nog van jou.

340
00:22:09,740 --> 00:22:11,450
Ja, die kon je hebben hoor.

341
00:22:13,430 --> 00:22:16,210
Ja, dat weet ik nog van jou.

342
00:22:16,210 --> 00:22:18,860
Het was een heel andere tijd joh.

343
00:22:18,860 --> 00:22:24,660
En die zat in de zwarte handel daar allemaal,
dus het was wel goed daar in Oosterhout.

344
00:22:25,560 --> 00:22:33,470
Ja, maar die waren
ook eerder bevrijd hè?

345
00:22:33,470 --> 00:22:33,505
Ja, tuurlijk.

346
00:22:33,506 --> 00:22:34,240
Roosendaal, ook dadelijk, dat
was eerder bevrijd als die grens

347
00:22:34,240 --> 00:22:36,550
daarboven natuurlijk want dat
was nog bezet door de Duitsers.

348
00:22:36,550 --> 00:22:37,266
ja, ja, ja.

349
00:22:37,267 --> 00:22:43,559
Waar ik even naar terug wil keren is, ik wil
graag van ú horen is…. Wat ik niet begrijp

350
00:22:43,560 --> 00:22:48,340
is waarom u gesplitst bent, waarom u uit
elkaar bent gegaan en hoe dat is gebeurd.

351
00:22:48,340 --> 00:22:49,200
Nou, omdat ik…

352
00:22:49,200 --> 00:22:52,529
Kunt u eens beschrijven hoe die dag is
verlopen, dat u uit elkaar bent gegaan?

353
00:22:52,530 --> 00:23:00,450
Nou, dat ging niet anders, nietwaar?
Ik zat op het werk en hij was thuis…

354
00:23:00,450 --> 00:23:01,189
Ja maar, ik wil dat hij
het even kan vertellen.

355
00:23:01,190 --> 00:23:02,889
Hij is de oudste hoor,
hij kan het wel vertellen.

356
00:23:02,890 --> 00:23:03,790
Ik had zo’n dikke hand. Hoe dat
kwam, dat weet ik ook niet.

357
00:23:03,790 --> 00:23:04,207
Daar ben ik aan geopereerd,
me zus en me zo.

358
00:23:04,207 --> 00:23:06,229
Dan liep ik zo met mijn hand in zo’n doek
en toen kwam ik in Oldenzaal terecht.

359
00:23:06,230 --> 00:23:16,189
Ik was één van de eersten. Want er waren er niet
veel hoor die… misschien een stuk of tien, twintig.

360
00:23:16,470 --> 00:23:20,340
Nou, en dat op honderden hé.

361
00:23:20,610 --> 00:23:22,060
Maar heeft u toen afscheid
kunnen nemen van uw..?

362
00:23:22,060 --> 00:23:22,850
Nee, nee, tuurlijk niet. Nee,
dat ging allemaal zo maar.

363
00:23:23,240 --> 00:23:30,659
Nee, wat ik zat op het werk, ik zat daar,
terwijl hij weg werd getransporteerd.

364
00:23:30,660 --> 00:23:31,550
Ah joh.

365
00:23:31,550 --> 00:23:35,410
Hij bleef thuis op die
school of wat er dan ook was.

366
00:23:35,410 --> 00:23:40,230
Maar ik weet wel dat op dat station
waar we toen zaten, kwamen die

367
00:23:40,230 --> 00:23:44,277
vliegers, die Engelsen, en ik weet
nog dat ik dacht: ‘Dat wordt misschien

368
00:23:44,278 --> 00:23:46,686
wel een snelle dood’. Dat vergeet
ik nooit, gek hè? Dat je dat dacht.

369
00:23:46,687 --> 00:23:51,710
Ik dacht: ‘Dan ga je naar huis
en dan schieten ze je dood’.

370
00:23:51,710 --> 00:23:51,800
Ja.

371
00:23:51,800 --> 00:23:55,620
Ja, joh, dat is een héél
ander tijd joh. Je wist niks.

372
00:23:55,620 --> 00:24:00,280
Want toen wij op de vlucht sloegen
naar de grens toe, kwamen we in een

373
00:24:00,280 --> 00:24:05,161
gebied waar luchtafweergeschut stond
en daar zaten vrouwen en die zaten

374
00:24:05,240 --> 00:24:09,120
dan achter het luchtafweergeschut om
die vliegtuigen dan neer te halen.

375
00:24:09,120 --> 00:24:10,240
Weet je niet?

376
00:24:10,240 --> 00:24:11,460
Met die schijnwerpers allemaal.

377
00:24:11,460 --> 00:24:11,950
Ja joh.

378
00:24:11,950 --> 00:24:13,869
En daar moesten wij allemaal
voorbij zien te komen natuurlijk.

379
00:24:13,870 --> 00:24:15,000
ja, ja, ja.

380
00:24:15,080 --> 00:24:19,110
Dat je daar niet opgepikt werd. En
op de dag kon je niet lopen, nietwaar?

381
00:24:19,110 --> 00:24:20,008
Nee, nee, nee.

382
00:24:20,009 --> 00:24:20,933
Nou, dan werd je verraden door
die Hitlerjugend, zogezegd.

383
00:24:20,934 --> 00:24:28,838
Dus we moesten ‘s nachts
lopen en regenen en gieten.

384
00:24:28,839 --> 00:24:31,791
Maar ja, wel hadden allebei
oliejassen hadden we toevallig aan.

385
00:24:31,792 --> 00:24:36,890
Hij eentje van de brandweer en ik eentje van
boord, een oliejas. Dat scheelde nog veel.

386
00:24:36,890 --> 00:24:38,120
Ja, ja, ja.

387
00:24:38,350 --> 00:24:40,620
En allebei hadden we een zwarte
pet hadden we op, jij ook?

388
00:24:41,140 --> 00:24:43,830
Ja, de pet van mijn vader ja.

389
00:24:44,200 --> 00:24:48,158
Maar nog even die vlucht hè? Hoe is dat gegaan
die beslissing om toch maar naar huis te gaan?

390
00:24:48,500 --> 00:24:50,610
Achter elkaar lopend,
weet je nog Frans?

391
00:24:51,300 --> 00:24:52,700
En dan zo een mannetje of… ik dacht dat
we met een mannetje of twintig waren.

392
00:24:52,700 --> 00:24:53,129
Ja, ja ja.

393
00:24:53,130 --> 00:24:58,465
En onderweg hebben we nog bij zo’n tuinder
hebben we nog, weet je nog, hebben we nog gegeten.

394
00:24:58,465 --> 00:24:59,019
Er waren goeie tuinders
zeker, weet je wel.

395
00:25:01,480 --> 00:25:09,510
Ja, daar hebben we vier dagen, drie nachten
hebben we erover gedaan om naar de grens te komen.

396
00:25:09,510 --> 00:25:17,330
En bij de grens, in de buurt van Oldenzaal,
daar werden we opgepakt door… door die Duitsers.

397
00:25:17,330 --> 00:25:21,552
Die hadden allemaal
waakhonden hadden die bij d’r.

398
00:25:21,553 --> 00:25:23,950
Dus je werd allemaal opgespoord en dan
werd je met een groepje natuurlijk werd je…

399
00:25:23,950 --> 00:25:27,110
In een cel gegooid, weet je nog,
Frans? En dan werd je teruggestuurd.

400
00:25:27,210 --> 00:25:31,602
Want wij dachten: ‘Nou, we gaan lekker
naar Nederland toe weer’. Dat dachten wij.

401
00:25:31,603 --> 00:25:37,447
Maar dat was niet waar want toen
gingen wij weer naar Duitsland toe.

402
00:25:37,760 --> 00:25:39,210
Ja, ja, ja.

403
00:25:39,210 --> 00:25:42,604
Dat was wel eventjes een domper
natuurlijk. Dat je weer werd opgepikt.

404
00:25:42,604 --> 00:25:43,480
Ja, dat hadden ze niet gezegd natuurlijk,
dat die grenswachten bij die honden stonden.

405
00:25:43,480 --> 00:25:44,290
En je wist allemaal niks hè, ja allemaal
geruchten maar je wist niks van ons.

406
00:25:44,290 --> 00:25:54,530
De radio was in beslag genomen en televisie
bestond niet. Het was allemaal geruchten joh.

407
00:25:54,850 --> 00:25:58,230
Wisten jullie wel welke kant je op
moest lopen? Hoe bepaalden jullie dat?

408
00:25:58,230 --> 00:26:03,910
Nou, dat wisten we wel zo’n beetje want er waren
er altijd een paar die wisten dat wel, weet je wel.

409
00:26:03,910 --> 00:26:05,250
Ja, ja.

410
00:26:05,250 --> 00:26:06,693
Henk de Laar, bijvoorbeeld.

411
00:26:06,693 --> 00:26:09,307
Ja, maar toen we van die
schepen af stapten, toen

412
00:26:09,308 --> 00:26:12,200
werd er nog een doodgeschoten,
die jood, weet je nog?

413
00:26:12,200 --> 00:26:13,110
Ja, dat was in Kampen hè?

414
00:26:13,110 --> 00:26:20,320
Ja, in Kampen was dat, en wij zeiden tegen hem:
‘Doe die ster af, doe die ster af’. Maar ja

415
00:26:20,320 --> 00:26:23,490
hij durfde dat natuurlijk niet hè. Dus hij
loopt de loopplank over en word zo neergeknald.

416
00:26:23,490 --> 00:26:25,990
Ja, een heel andere tijd, joh.

417
00:26:25,990 --> 00:26:32,851
En die twee jongens, die zaten hogerop, die wilden
vluchten ook, en die werden ook gefusilleerd.

418
00:26:32,851 --> 00:26:35,209
Want je mocht niet weglopen natuurlijk,
je werd zo ineens gefusilleerd.

419
00:26:35,210 --> 00:26:43,800
Kunt u daar iets over vertellen, over dat
fusilleren van die jood? Dat heeft u gezien?

420
00:26:43,800 --> 00:26:44,909
Daar was u bij?

421
00:26:45,900 --> 00:26:53,270
Ja, hij zat bij ons in het schip. Want het
waren vier Rijnschepen die vertrokken waren.

422
00:26:53,430 --> 00:27:00,020
Vanuit Rotterdam, naar Kampen en
Zwolle, om naar Duitsland toe te varen.

423
00:27:00,770 --> 00:27:09,100
En die zat bij ons in het ruim. Dus…maar
ja, hij was bang natuurlijk, die jongen.

424
00:27:09,100 --> 00:27:09,954
Hij durfde zijn ster niet af te doen.

425
00:27:09,955 --> 00:27:16,770
Net als die naar Auschwitz… Die hadden
ook allemaal die ster op, natuurlijk.

426
00:27:16,770 --> 00:27:18,340
Die durfden het ook allemaal niet.

427
00:27:18,340 --> 00:27:20,770
Het was een heel andere tijd, hè.

428
00:27:21,670 --> 00:27:25,230
Nee, ja, het was oorlog. Je wist
helemaal niet wat oorlog was.

429
00:27:25,230 --> 00:27:30,760
Wat voor indruk heeft dat op u gemaakt,
dat u zo iemand doodgeschoten ziet worden?

430
00:27:30,760 --> 00:27:36,250
Ja, het werd allemaal ‘gauw, gauw, gauw’, je
werd naar die treinen gestuurd, je mocht niet

431
00:27:36,250 --> 00:27:42,080
stil blijven staan, want het waren allemaal
soldaten die bij je liepen bij wijze van spreken.

432
00:27:42,080 --> 00:27:49,340
En die riepen allemaal ‘vort, vort, vort’. Je
moest gauw naar de…zien dat je in die trein kwam.

433
00:27:49,830 --> 00:27:53,800
Nou, en dan werd die deur dichtgeslagen,
want je kon niets meer zien.

434
00:27:53,800 --> 00:28:05,520
Het waren van die dichte wagons allemaal.
Die je nog weleens ziet op de TV.

435
00:28:05,520 --> 00:28:08,460
En dan werd je natuurlijk in
Münster werd je weer uitgeladen.

436
00:28:08,460 --> 00:28:10,180
Maar heeft u hem ook
neergeschoten zien worden?

437
00:28:10,700 --> 00:28:14,850
Nee, dat niet. We hebben niet gezien
dat die man doodgeschoten werd.

438
00:28:14,850 --> 00:28:16,570
We hoorden het wel in het Lager.

439
00:28:16,570 --> 00:28:19,959
Ja, maar wel hebben hem
wel zien vallen, Klaas.

440
00:28:19,960 --> 00:28:20,064
Nou, ik niet hoor.

441
00:28:20,064 --> 00:28:20,521
Ja, dat wel. Ja, het was zo’n zwarte knul
was dat Ja, hij durfde het niet, dus…

442
00:28:20,521 --> 00:28:21,030
En toen kwamen wij in Münster aan en toen
werd er net gebombardeerd, weet je nog, Frans?

443
00:28:21,030 --> 00:28:24,180
Ja, er werd gebombardeerd,
op het station, waar we waren.

444
00:28:24,180 --> 00:28:36,360
En toen zijn we allemaal weggelopen.

445
00:28:36,360 --> 00:28:37,927
Ja, en we moesten weg.

446
00:28:37,927 --> 00:28:42,260
Ze riepen het om, want het was
zo pikdonker waar wij zaten in die

447
00:28:42,260 --> 00:28:47,197
schuilkelders, alle lichten vielen uit,
afijn, het was pikdonker ’s nachts.

448
00:28:47,198 --> 00:28:48,909
En dan moesten wij maar een weg
zien te vinden waar de grens was.

449
00:28:48,910 --> 00:28:57,010
Ik wou ook nog wat vragen
over…over Kampen was dat dan,

450
00:28:58,290 --> 00:29:01,010
waar die twee jongens die wilden
vluchten zijn gefusilleerd?

451
00:29:01,600 --> 00:29:02,400
Over Kampen?

452
00:29:02,400 --> 00:29:04,750
Was dat in Kampen of was
dat…? Ik denk op dat schip.

453
00:29:04,750 --> 00:29:08,510
Twee jongens die op de rand
zaten, die zijn gefusilleerd.

454
00:29:08,730 --> 00:29:14,929
Nee dat zat zo, wij zaten in de maar boven had
je een ander dorp, Nottrop heette dat geloof ik?

455
00:29:14,930 --> 00:29:15,175
Ja.

456
00:29:15,176 --> 00:29:19,823
Maar dat was een ander
plaatsje, was ook ingericht

457
00:29:19,824 --> 00:29:23,894
zogezegd om die Auslanders
daar in te brengen allemaal.

458
00:29:24,213 --> 00:29:31,328
En wij zaten net in Gildehausen en verderop had
je een…ja ik ben dat plaatsje vergeten…Holltrop

459
00:29:31,329 --> 00:29:35,030
of Nolltrop maar dat weet ik niet meer, maar
daar werden ook jongens naartoe gestuurd.

460
00:29:35,031 --> 00:29:40,882
Maar ja, er werden ook jongens
bij ons in het lager gevraagd

461
00:29:40,903 --> 00:29:44,515
of die dan naar Hamburg
wilden om daar te gaan werken.

462
00:29:44,973 --> 00:29:49,302
En ze hadden vooral jongens
nodig voor de scheepvaart.

463
00:29:49,302 --> 00:29:55,004
En ik denk ik ga daar niet naartoe, want
Hamburg dat werd zo gebombardeerd…want dan

464
00:29:55,005 --> 00:30:06,450
hadden we kennissen uit de straat bij ons
hadden we…Tonnetje Kruithof, niet waar?

465
00:30:06,450 --> 00:30:07,060
Ja, niet teruggekomen…uit
de Veldstraat…een stuk of

466
00:30:07,060 --> 00:30:12,990
tien jongens die geen van
allen terugkomen uit Duitsland.

467
00:30:12,990 --> 00:30:13,450
Allemaal doodgegooid.

468
00:30:13,450 --> 00:30:16,510
ik hield mijn mond liever dan
dat ik zeg ik wil hier weg.

469
00:30:16,510 --> 00:30:20,442
Want ik zat dichterbij de grens hier
als in Hamburg, bij wijze van spreken.

470
00:30:21,910 --> 00:30:31,450
En ze zochten nog meer jobjes die mensen
wilden doen, dat riepen ze dan om.

471
00:30:32,120 --> 00:30:36,040
En als je bij de NDR werkte dan…een
vriend heet drie jaar in Hamburg gezeten.

472
00:30:37,240 --> 00:30:40,479
Die was elektricien, was en van de
eersten, drie jaar heeft hij er gezeten.

473
00:30:40,440 --> 00:30:48,670
U kwam als eerste thuis, kunt u zich nog herinneren
hoe dat ging? Toen u thuiskwam na de razzia?

474
00:30:48,830 --> 00:30:50,360
Over dat?

475
00:30:50,360 --> 00:30:55,410
Toen u thuiskwam, u was in Duitsland geweest
en uiteindelijk werd u gedropt in Rotterdam.

476
00:30:55,410 --> 00:30:57,230
Hoe was het om thuis te komen?

477
00:30:57,350 --> 00:31:00,510
Ja, gewoon.

478
00:31:00,510 --> 00:31:02,190
We waren wel blij natuurlijk.

479
00:31:02,190 --> 00:31:05,840
Ze wisten er niet eens
bij wijze van spreken van.

480
00:31:05,840 --> 00:31:08,530
Ik was niet thuis,
ik kwam als laatste.

481
00:31:08,530 --> 00:31:11,550
*ongedierte* Ja, we zaten
wel onder het ongedierte.

482
00:31:11,550 --> 00:31:13,280
Ja, we werden allemaal ontluisd…

483
00:31:13,280 --> 00:31:17,285
En we werden allemaal ontluisd
waar je kwam in Best, hij

484
00:31:17,285 --> 00:31:18,220
in Oosterhout natuurlijk,
daar werd je allemaal ontluisd.

485
00:31:18,220 --> 00:31:23,300
Maar alles kun je het nooit
kwijt raken natuurlijk.

486
00:31:23,300 --> 00:31:28,490
Dus toen kwamen we in Rotterdam
en toen moesten we weer ontluisd

487
00:31:28,490 --> 00:31:28,800
worden en dan was dat allemaal
van dat geelsel, is dat niet?

488
00:31:28,800 --> 00:31:36,750
Nou, dat heb ik niet meegemaakt
want ik was veel later.

489
00:31:36,750 --> 00:31:41,650
Nee, maar die Russen van ons die zagen
allemaal geel. Die hadden ook een soort.

490
00:31:41,650 --> 00:31:43,160
Scabiës was dat hè?

491
00:31:43,160 --> 00:31:45,530
Scabiës geloof ik, hadden ze, die
werden bij wijze van spreken ook…ja

492
00:31:45,530 --> 00:31:49,110
voor ontsmettings of ziekte werden
ze daar natuurlijk voor beschermd.

493
00:31:49,110 --> 00:31:52,580
Dus dat was wel eventjes
raar natuurlijk dat je daar

494
00:31:52,580 --> 00:31:55,115
die Russen zag lopen met
die gele gezichten allemaal.

495
00:31:54,850 --> 00:32:03,830
Ja, maar je weet niet beter, joh.

496
00:32:04,440 --> 00:32:04,770
En hij kwam een week of
drie, vier later, dus…

497
00:32:04,770 --> 00:32:08,190
Hoe was het voor u dat uw broer…?

498
00:32:08,190 --> 00:32:13,230
Ik had geen broek meer aan mijn
kont. De vellen hingen erbij.

499
00:32:13,230 --> 00:32:14,830
En mijn oliejas ben
ik ook kwijtgeraakt.

500
00:32:14,830 --> 00:32:18,610
Dus ik had bij wijze van
spreken nog maar een truitje

501
00:32:18,610 --> 00:32:23,432
aan en een kapotte broek
en dan kwam je zo thuis.

502
00:32:24,630 --> 00:32:26,910
Ik had de schoenen van mijn vader
aan. Ik had maat twee-en-veertig.

503
00:32:26,910 --> 00:32:32,160
Hij zegt ‘Doe mijn schoenen maar aan’,
zegt hij. Maar hij had negenendertig!

504
00:32:32,640 --> 00:32:38,150
Dus die hele oorlog heb ik daar op
die te smalle schoentjes gelopen.

505
00:32:40,290 --> 00:32:43,430
Maar uiteindelijk hebben we gewoon geluk
gehad dat we er doorheen gerold zijn.

506
00:32:44,440 --> 00:32:48,410
We hebben geluk gehad. Want er zijn toch ook
Frans een stuk of tien jongens niet teruggekomen.

507
00:32:48,410 --> 00:32:51,780
Nee, daar waar wij in de buurt woonden
daar…. Een hoop jongens kenden we, nietwaar en

508
00:32:53,520 --> 00:32:58,910
dan zeggen dan: ‘Nou die is gesneuveld en
die is dood en die is dood en die is dood.’

509
00:32:58,910 --> 00:33:00,540
Een stuk of tien.

510
00:33:00,930 --> 00:33:05,810
En zo blijf je met z’n tweeën
over, met z’n drieën over.

511
00:33:05,810 --> 00:33:14,160
Jantje Luyenstein en Dries. En Toontje Kruithof.
En die van de andere kant Jan van den Berg ja.

512
00:33:14,160 --> 00:33:18,140
En Leen van der Waal. En dan die
uit de Valse die dikke weet je wel?

513
00:33:18,140 --> 00:33:18,280
Die dikke? Ja.

514
00:33:18,280 --> 00:33:18,310
Ja.

515
00:33:18,310 --> 00:33:20,110
Die zijn vader was ook
naar de boel geloof ik.

516
00:33:20,110 --> 00:33:27,460
Dat is allemaal gebeurd en
dat was allemaal gewoon.

517
00:33:27,460 --> 00:33:32,510
En je had geen radio en geen krant, of
dat was allemaal eenzijdig natuurlijk.

518
00:33:32,510 --> 00:33:34,550
Dus je hoorde veel geruchten hè Frans.

519
00:33:34,550 --> 00:33:37,420
De één die kwam met zo’n verhaal
en de ander kwam met zo’n verhaal.

520
00:33:37,420 --> 00:33:44,400
Want dan zeiden ze: “Nou, Nederland is al
bevrijd’, terwijl de helft nog maar bevrijd is.

521
00:33:44,400 --> 00:33:45,995
Dat was in Noord-Brabant
en in Limburg nietwaar?

522
00:33:45,995 --> 00:33:53,280
Want mijn vrouw, mijn vrouw woonde toevallig
in Roosendaal. Die was het eerste bevrijd!

523
00:33:59,120 --> 00:34:04,272
Dus dan dachten wij natuurlijk:
‘Nou, dan is dadelijk het

524
00:34:04,272 --> 00:34:04,933
noorden ook wel bevrijd!’. Maar
dat viel net tegen nietwaar?

525
00:34:04,934 --> 00:34:08,080
Want dat was natuurlijk een
miskleun met die valschermtroepen dat

526
00:34:08,080 --> 00:34:11,740
ze verkeerd geland waren bij
Nijmegen en Arnhem die Engelsen.

527
00:34:12,240 --> 00:34:19,750
Dat was een vrije troep trouwens want die Duitsers
wisten precies waar die Engelsen geland werden.

528
00:34:19,750 --> 00:34:25,030
Dus het was makkelijk om daar een
mitrailleur overheen te halen.

529
00:34:26,210 --> 00:34:29,510
Maar in Tuindorp De Vaan zaten veel
Hoekenezen, want in Hoek van Holland,

530
00:34:29,510 --> 00:34:32,223
al die mensen moesten weg hè? En
toen hebben ze hiero hebben ze De

531
00:34:32,660 --> 00:34:37,320
Vaan gebouwd, weet je wel, en daar
kwamen al die Hoekenezen terecht.

532
00:34:37,440 --> 00:34:39,830
Want wij zaten ook bij Arie
Klooster weet je wel, de havenloods.

533
00:34:39,830 --> 00:34:40,450
Havenloods.

534
00:34:40,450 --> 00:34:41,170
En bij Doesburg…

535
00:34:41,170 --> 00:34:41,700
Pim Doesburg.

536
00:34:41,700 --> 00:34:45,892
En die kwam thuis en die had zijn
dochter verloren van de honger.

537
00:34:45,892 --> 00:34:48,270
En die was kwartiermeester op de
boot naar Engeland, weet je wel.

538
00:34:48,270 --> 00:34:48,970
Ja, ja, ja.

539
00:34:48,970 --> 00:34:49,483
Arie Doesburg. En Arie
Klooster was de havenloods.

540
00:34:49,483 --> 00:34:57,519
Ja, joh, maar die mensen
moesten allemaal uit Hoek weg.

541
00:34:57,519 --> 00:34:58,770
En die kwamen allemaal
daar in De Vaan terecht.

542
00:34:58,770 --> 00:35:04,259
Ja, dan werden er huizen gebouwd en alles
uit Hoek van Holland kwam daar te wonen joh.

543
00:35:04,260 --> 00:35:13,290
En mag ik nog wat vragen? En u was al
thuis en toen kwam uw broer. Hoe was dat?

544
00:35:15,910 --> 00:35:16,510
Ja…

545
00:35:16,510 --> 00:35:19,010
Ja, gewoon. We vlogen
elkaar niet om de hals.

546
00:35:19,010 --> 00:35:23,760
Nee, ik kwam, ik was van Oosterhout naar
Werkendam gegaan en daar woonde mijn zus.

547
00:35:24,980 --> 00:35:31,318
En toen zijn we met het veerbootje naar de
Kaderzaan gegaan met Henne en toen kwam ik thuis.

548
00:35:31,318 --> 00:35:35,370
Na een week of drie vier.
Weet je, zo ging dat.

549
00:35:35,370 --> 00:35:39,540
Want ik ben gaan lopen van Gorcum
naar Hardinxveld ben ik gaan lopen.

550
00:35:39,540 --> 00:35:43,460
En dan ben ik eerst bij
Anna geweest weet je wel.

551
00:35:43,460 --> 00:35:46,292
En naderhand mocht ik met
het bootje naar Rotterdam.

552
00:35:46,292 --> 00:35:48,320
Maar ja, je was natuurlijk
allemaal nog wat jong hè.

553
00:35:48,320 --> 00:35:57,540
Ja, kijk dat mijn zwager dan met een zus
van mij, van ons, had een veerdienst.

554
00:35:57,540 --> 00:36:00,070
Vandaar dat ik zei dat hij
via Werkendam terug waren.

555
00:36:04,220 --> 00:36:07,339
En ik kon ook al die boeren bij de Biesbosch.
En die hebben goed voor ons gezorgd hoor!

556
00:36:07,340 --> 00:36:11,030
Want hij wist ook bij de Biesbosch,
daar hoefden de Duitsers niet te komen

557
00:36:11,030 --> 00:36:15,199
bij de Biesbosch, want dat waren zulke
smalle riviertjes en kanaaltjes en

558
00:36:15,200 --> 00:36:18,100
slootjes, dat je moest daar de weg weten
want anders dan verdwaal je daaro.

559
00:36:18,100 --> 00:36:19,490
Dan verdwaal je. Ja.

560
00:36:19,490 --> 00:36:22,591
Maar ja, mijn zwager wist de weg natuurlijk
dus die ging bij al die boeren af.

561
00:36:23,020 --> 00:36:28,730
En dan ging hij lekker om eten vragen en
bietsen. En die kenden ons natuurlijk he.

562
00:36:28,730 --> 00:36:30,820
Die hebben goed voor ons gezorgd hoor!

563
00:36:30,820 --> 00:36:34,330
Want hij had zelf ook een kind
of zes, zeven. Toendertijd.

564
00:36:34,330 --> 00:36:35,240
Ja joh.

565
00:36:40,050 --> 00:36:43,910
En daarna, jullie waren weer thuis. Hoe
hebben jullie de draad weer opgepakt?

566
00:36:43,910 --> 00:36:48,630
Nou, er waren veel
straatfeesten waren er toen.

567
00:36:48,630 --> 00:36:48,750
In het begin hebben we niks gedaan,
we hebben alleen maar gefeest.

568
00:36:48,750 --> 00:36:52,470
Ik was een dag thuis en toen kwam er een kapitein,
die kwam bij mijn huis bellen om te komen werken.

569
00:36:52,470 --> 00:36:52,735
Ja.

570
00:36:52,736 --> 00:36:54,174
Ik zeg ‘Kijk eens hoe ik erbij
staat?’. ‘Nou’, zegt hij.

571
00:36:54,174 --> 00:37:04,870
Dan hoor ik het wel’. Want ze zaten
natuurlijk om personeel verlegen natuurlijk.

572
00:37:04,870 --> 00:37:10,370
Om natuurlijk die rederij die
sleepboten allemaal weer te bemannen.

573
00:37:11,160 --> 00:37:13,270
Want ze kwamen personeel
tekort natuurlijk.

574
00:37:13,670 --> 00:37:17,378
Maar ja, die straatfeesten
duurden tot september toe, en ik

575
00:37:17,378 --> 00:37:21,150
was in mei thuis, dus ik ben tot
september toe thuis gebleven.

576
00:37:21,630 --> 00:37:21,862
En toen heb ik mij gemeld
weer bij de sleepdiensten.

577
00:37:21,862 --> 00:37:24,730
Maar ja ze vonden het wel
fijn dat ik weer terugkwam dus.

578
00:37:25,720 --> 00:37:27,306
En je hebt er zevenenveertig en
een half jaar gewerkt zei je, hè?

579
00:37:27,480 --> 00:37:28,930
Haast achtendertig jaar,
bij de sleepdiensten.

580
00:37:28,930 --> 00:37:29,410
Nee langer, toch? Over je veertig joh?

581
00:37:29,410 --> 00:37:35,950
Ja, maar met Piet Smit
zijn we gefuseerd hè?

582
00:37:37,400 --> 00:37:37,880
Ja, natuurlijk.

583
00:37:37,880 --> 00:37:38,443
Al die sleepdiensten werden gefuseerd.

584
00:37:38,444 --> 00:37:44,730
Wij zaten bij de Vereniging van
Onafhankelijke Sleepdienst, je had Piet

585
00:37:44,730 --> 00:37:49,345
Smit, je had Leen Smit en je had de
Mars en je had nog meer sleepdiensten.

586
00:37:49,346 --> 00:37:52,118
En die werden allemaal
een beetje gefuseerd.

587
00:37:52,118 --> 00:37:55,313
Dat is natuurlijk om de concurrentie
tegen te gaan want Koren kwam in

588
00:37:55,314 --> 00:37:59,799
opstand met zijn sleepdienst en
allemaal en nog meer buitenlandse schepen

589
00:37:59,800 --> 00:38:02,876
kwamen in dienst dus we werden een
beetje gefuseerd dat Leen Smit één werd.

590
00:38:02,877 --> 00:38:07,670
Dus zodoende hebben wij de laatste
jaren, acht jaren… Jij ook?

591
00:38:07,670 --> 00:38:08,500
ja

592
00:38:08,560 --> 00:38:10,820
hebben we bij Leen Smit gevaren.

593
00:38:11,400 --> 00:38:15,280
En toen ben ik op die boot terecht
gekomen wijst naar een foto aan de muur

594
00:38:15,280 --> 00:38:17,480
De II was dat.

595
00:38:18,930 --> 00:38:21,820
En die boot die hier staat Dat is mijn
laatste boot bij wijze van spreken.

596
00:38:21,820 --> 00:38:29,000
Daar staan wij zelf nog op. Hier.
Die was zesendertig jaar in dienst.

597
00:38:29,000 --> 00:38:33,970
En ik was op de II, toen ging
ik eraf en toen kwam mijn broer

598
00:38:33,970 --> 00:38:38,840
erop, en mijn broer ging eraf
en toen kwam zijn zoon erop.

599
00:38:38,840 --> 00:38:46,700
Allemaal op de II. Maar het was
een mooie, sterke boot hoor.

600
00:38:46,700 --> 00:38:47,490
Ja, toen wel.

601
00:38:47,490 --> 00:38:52,590
Ja, want als die nieuwe uitkwam, daar
aan de Schiedamse hoofdweg, had je een

602
00:38:52,590 --> 00:38:58,100
heleboel bekijks gehad, hoor om naar die…want
we waren toentertijd de sterkste boot.

603
00:38:58,100 --> 00:39:02,290
Want de zeshonderd werd
later de negenhonderd PK…

604
00:39:02,340 --> 00:39:06,499
…en nou zijn er duizenden. Ja ik ben al achtentwintig
jaar thuis en jij zeventwintig hè Frans?

605
00:39:06,500 --> 00:39:07,320
27 Ja. Ja met pensioen zijn we nou.

606
00:39:07,320 --> 00:39:15,209
We hebben achtenveertig jaar gewerkt.
Altijd gewerkt, nooit werkloos geweest.

607
00:39:15,209 --> 00:39:16,253
Dat is allemaal geluk, joh.

608
00:39:16,253 --> 00:39:17,570
En als je dan oud wordt en je kunt nog een beetje
uit de voeten, dan ben je helemaal schatrijk.

609
00:39:17,550 --> 00:39:21,130
Het beeld wordt zwart. De titel ‘Over
het verblijf in Bentheim’ verschijnt.

610
00:39:28,520 --> 00:39:34,900
Mijn moeder wist natuurlijk dat wij dat
adres hadden gestuurd waar wij zaten, in

611
00:39:34,900 --> 00:39:46,790
Bentheim, dus zij stuurde gauw een pakje met
geld, maar het is nooit aangekomen bij ons.

612
00:39:46,790 --> 00:39:48,890
Nee, nee dat is
allemaal hetzelfde joh.

613
00:39:48,891 --> 00:39:50,678
Ja, waar het gebleven
is dat wisten we niet.

614
00:39:50,927 --> 00:39:55,595
Maar zeker een gulden of twintig had ze zo
toentertijd, dat was veel natuurlijk en met zilveren

615
00:39:55,595 --> 00:40:00,241
daalders en guldens, had ze opgestuurd, want daar
waren die Duitsers gek op natuurlijk, op zilver.

616
00:40:00,664 --> 00:40:05,750
En dan natuurlijk, ja, kon je natuurlijk
wat kopen allemaal met dat geld.

617
00:40:07,210 --> 00:40:10,310
Maar ja, we hebben
dat nooit ontvangen.

618
00:40:10,310 --> 00:40:10,680
Nee, joh.

619
00:40:10,680 --> 00:40:14,684
En zo werden nog meer jongens die niets
ontvangen hadden wat er opgestuurd werd.

620
00:40:15,240 --> 00:40:24,770
Moesten jullie in Bentheim trouwens ook werken,
vroeg ik mij af, toen jullie in die school zaten?

621
00:40:24,770 --> 00:40:25,180
Ja, we moesten loopgraven maken.

622
00:40:25,180 --> 00:40:26,260
Loopgraven moesten we maken.

623
00:40:26,260 --> 00:40:27,490
En dat was dan ’s morgens aantreden en dat
duurde uren voordat dat voor elkaar was, hè Frans.

624
00:40:27,490 --> 00:40:30,300
Weet je nog?

625
00:40:30,300 --> 00:40:30,510
Ja.

626
00:40:30,510 --> 00:40:31,610
Tjonge jonge jonge.

627
00:40:31,830 --> 00:40:35,840
Om zeven uur moesten we
staan, in de rij hoor.

628
00:40:36,610 --> 00:40:41,110
En die rij werd dan zogezegd door
oude soldaten, hoe noem je die…

629
00:40:41,110 --> 00:40:43,140
Dat waren geen soldaten,
afgekeurde zogezegd.

630
00:40:43,140 --> 00:40:47,700
En die hadden wel een
geweer bij zich hoor.

631
00:40:47,700 --> 00:40:50,720
En die bewaakten ons dan, weet je wel?

632
00:40:50,720 --> 00:40:52,830
Die bewaakten ons dan. Dat waren ook oude
mensen van zestig, zeventig jaar soms.

633
00:40:52,830 --> 00:40:53,050
En die waren heel anders hè?

634
00:40:53,050 --> 00:40:55,170
Maar die waren bang als er een
vliegtuig overkomt, want die

635
00:40:55,170 --> 00:41:00,470
doken het eerst de sloot in, dus
wij konden alleen verder lopen.

636
00:41:00,470 --> 00:41:02,839
Die waren zo bang
voor die vliegtuigen.

637
00:41:02,840 --> 00:41:05,740
Dat komt, wij wisten het gevaar
niet, maar die mensen wel hè.

638
00:41:05,740 --> 00:41:08,090
Nee…die…gauw de sloot in natuurlijk…

639
00:41:08,090 --> 00:41:12,490
…beetje bescherming zoeken. Ja
en wij moesten maar doorlopen.

640
00:41:12,850 --> 00:41:14,292
En het was aan de grens ook met
Bentheim en Gildenhausen want weet

641
00:41:14,293 --> 00:41:15,610
je wel, je kan gewoon Hollands
praten in Bentheim en Gildehausen.

642
00:41:19,100 --> 00:41:19,460
Ja.

643
00:41:20,090 --> 00:41:24,590
Dat scheelde toen en het was einde van de
oorlog, ze waren veel soepeler, Frans, hè.

644
00:41:24,590 --> 00:41:27,830
Ja, Gildehausen was een paar
kilometer van de grens bij Oldenzaal.

645
00:41:27,830 --> 00:41:29,040
Ja, ja, ja.

646
00:41:29,040 --> 00:41:29,257
Dus.

647
00:41:29,258 --> 00:41:33,560
Want Bentheim, daar ging de oude Koningin
Wilhelmina met vakantie, in Bentheim.

648
00:41:33,560 --> 00:41:42,560
Daar ben ik niet bij geweest, hahaha.

649
00:41:42,560 --> 00:41:48,237
Nee, maar dat weet ik nog goed. De oude Koningin
Wilhelmina ging toen met vakantie in Bentheim.

650
00:41:48,237 --> 00:41:48,469
Het is een prachtig dorp hoor.

651
00:41:48,470 --> 00:41:49,250
Ja.

652
00:41:50,930 --> 00:41:51,369
En je moet gewoon geluk hebben, joh.

653
00:41:51,370 --> 00:41:54,100
En jullie konden ook af en
toe even door dat dorp heen?

654
00:41:54,170 --> 00:41:59,600
Nee, dat mocht feitelijk niet, want dan
moest je gewoon weglopen, Frans, weet je wel?

655
00:41:59,600 --> 00:42:04,540
Nee, dat ging zomaar niet hoor. Moet
je nog naar de tandarts of wat dan ook…

656
00:42:04,540 --> 00:42:09,669
Ik ben één keer naar de tandarts geweest
voor een vulling te doen. Dat wel.

657
00:42:09,669 --> 00:42:10,369
Die heeft er jarenlang ingezeten.

658
00:42:10,370 --> 00:42:18,449
Ja, dat konden ze goed die…. Maar ja, als je ziek
was, ja, ze geloofden ze niet dat je ziek was.

659
00:42:18,610 --> 00:42:22,232
Want je had veel jongens, die simuleerden
natuurlijk om naar huis toe te gaan.

660
00:42:22,430 --> 00:42:29,730
Want als je die wielrenner ziet, Chris
Smits, die ging maar in bed liggen.

661
00:42:29,730 --> 00:42:36,640
Die had hier pijn en daar pijn en zus pijn. En
hij bracht het zo ver dat hij naar huis toe kon.

662
00:42:36,640 --> 00:42:42,770
Maar ja, daar moet je geluk mee hebben en je
moet geluk hebben en je moet brutaal zijn.

663
00:42:42,770 --> 00:42:43,253
Want er liepen weleens
jongens weg hoor Frans.

664
00:42:43,254 --> 00:42:43,590
Ja, maar die werden toch gepakt.

665
00:42:43,590 --> 00:42:46,620
Ja. De één wel, maar
goed, de ander weer niet.

666
00:42:46,620 --> 00:42:51,042
Ja, ja, en dat is nou al zo lang
geleden, zeventig jaar geleden al.

667
00:42:51,043 --> 00:42:52,800
Dat kun je je niet
voorstellen, maar ja.

668
00:42:52,800 --> 00:42:59,220
Ze konden je horen lopen, want dan liep
je op van die Holz-klompen, weet je niet?

669
00:42:59,220 --> 00:43:04,060
Die konden ze dan bij de éénn of andere opscharrelen.
Want je schoenen waren versleten natuurlijk.

670
00:43:04,060 --> 00:43:09,350
Maar ik had prachtige nieuwe bruine
schoentjes aan. Al waren die dan te klein.

671
00:43:09,170 --> 00:43:11,460
Tuurlijk man, Gottegottegot.

672
00:43:12,040 --> 00:43:13,970
Die steden staan nou nog omhoog.

673
00:43:13,970 --> 00:43:19,304
Ja. En het was een mooie omgeving
daar bij Bentheim hoor Frans.

674
00:43:19,304 --> 00:43:22,070
Mooie bossen, mooie
omgeving was dat hoor.

675
00:43:22,070 --> 00:43:28,540
Ja, en wij moesten die bomen omhakken.
‘Schwalm’- boompjes noemden ze dat.

676
00:43:28,540 --> 00:43:32,680
En wij moesten die takken afhakken. En
die takken die moesten worden gevlecht.

677
00:43:32,680 --> 00:43:34,570
Voor in de loopgraven ja.

678
00:43:34,570 --> 00:43:38,338
En dan moesten die zo in de
loopgraven liggen natuurlijk.

679
00:43:38,338 --> 00:43:41,370
En die Duitsers die wilden niet
in de modder lopen natuurlijk.

680
00:43:41,840 --> 00:43:42,480
Die moesten op die houten
matten moesten die…..

681
00:43:42,480 --> 00:43:49,120
En niet door het vuil, maar door de
massa kwamen ze daar toch in terecht.

682
00:43:49,150 --> 00:43:54,070
Want het was niet veel, hè Frans. Maar door
de massa natuurlijk kwam het toch voor elkaar.

683
00:43:54,070 --> 00:44:02,030
En dan die wakers weet je wel, dat waren ook
oorlogsinvaliden. Die Hedicks weet je wel.

684
00:44:02,030 --> 00:44:05,669
Hedicks! Ja, maar die
was nog wel schappelijk.

685
00:44:05,670 --> 00:44:10,950
Ik bedoel dat waren oorlogsinvaliden en dat
waren schappelijke mensen toch wel hoor.

686
00:44:10,950 --> 00:44:17,620
Maar die die jongens ’s ochtends
een klap gaf, dat was een…

687
00:44:17,620 --> 00:44:19,934
Ja, dat was echte nazi.

688
00:44:20,340 --> 00:44:20,670
Nou, nou.

689
00:44:20,670 --> 00:44:24,940
Maar die wachtleider
die ging best joh.

690
00:44:26,290 --> 00:44:32,250
Nee, de laatste man kreeg altijd een
tik hoor als je een beetje te laat kwam.

691
00:44:33,090 --> 00:44:35,650
Zijn jullie weleens
de laatste geweest?

692
00:44:35,650 --> 00:44:45,512
Nou, niet zo. Nee, we zorgden ervoor
dat we altijd vroeg het bed uit waren.

693
00:44:45,512 --> 00:44:45,833
Als we ’s ochtends om half
zes moesten we beginnen,

694
00:44:45,834 --> 00:44:49,270
we waren altijd op tijd
dat we op ons werk kwamen.

695
00:44:49,350 --> 00:44:52,080
Nooit verslapen ons eigen, ook
niet in de achtendertig jaar.

696
00:44:52,080 --> 00:44:55,630
Altijd had je een
wekker naast je staan.

697
00:44:55,630 --> 00:45:00,450
Altijd op tijd bij half zes beginnen. Twaalf
uur stonden wij dan, voor de sleepdienst dan.

698
00:45:01,260 --> 00:45:04,260
Ik heb vierentachtig
uren gestaan in ’43.

699
00:45:06,890 --> 00:45:09,480
ik bedoelde eigenlijk
in Bentheim en zo.

700
00:45:09,480 --> 00:45:12,000
Maar hoe hebben jullie
ervoor gezorgd dat jullie bij

701
00:45:12,000 --> 00:45:12,410
elkaar konden blijven
want dat is best bijzonder.

702
00:45:12,410 --> 00:45:13,102
Nou, hij zat op kamer dertien.
Jij en ik zat op kamer negen.

703
00:45:13,103 --> 00:45:13,380
Dat was er vlakbij, dus.

704
00:45:13,380 --> 00:45:19,320
Dan lag je met z’n veertigen of vijftigen
in zo’n zaal. Is het niet Frans?

705
00:45:19,320 --> 00:45:19,550
Ja.

706
00:45:19,550 --> 00:45:25,349
Maar ik had een maat bij
me, Rinus Bloot en die had

707
00:45:25,820 --> 00:45:28,899
een zwager en die zat in
de boterham onverstaanbaar

708
00:45:28,900 --> 00:45:30,160
Ja, die zat goed.

709
00:45:30,160 --> 00:45:34,290
En dan gingen we daar naar
toe, eventjes met z’n tweeën.

710
00:45:34,290 --> 00:45:38,190
En dan werd er een voorraadje
natuurlijk, werd er binnengehaald.

711
00:45:38,190 --> 00:45:41,390
Maar je meost het wel wegstoppen, want
anders was het, de andere dag, was het weg.

712
00:45:41,950 --> 00:45:44,420
Want er werd gestolen
natuurlijk ook allemaal.

713
00:45:46,150 --> 00:45:48,620
En dan moest je wel uitkijken want ja, als
je honger hebt dan ga je van alles doen.

714
00:45:57,210 --> 00:45:59,370
Ja. Ja, joh. Ja, wat je zegt hoor.

715
00:45:59,370 --> 00:46:00,850
Maar ja, je kunt wel soep krijgen,
dat zat in van die grote gamellen.

716
00:46:00,850 --> 00:46:01,410
Steckgemüsesuppe.

717
00:46:01,410 --> 00:46:04,630
Steckgemüsesuppe, een klein beetje zat
er in. En voor de rest was het niks.

718
00:46:04,630 --> 00:46:05,940
Nee, alleen maar water joh.

719
00:46:05,940 --> 00:46:11,500
Dus er waren jongens bij die, als hij
leeg was, ja dan gingen ze er met

720
00:46:11,500 --> 00:46:14,730
de kop in natuurlijk om het onderste
er met hun vingers uit te halen.

721
00:46:14,730 --> 00:46:21,900
Ja, ja, hier hebben ze ook veel meegemaakt
natuurlijk met die hongersnood. Ja, joh.

722
00:46:21,900 --> 00:46:26,530
Maar toen wij in Duitsland zaten, toen
kregen mijn moeder en vader nog van de fabriek

723
00:46:26,530 --> 00:46:31,182
waar wij gewerkt hadden, die kregen
daar nog, die konden daar nog eten halen.

724
00:46:31,182 --> 00:46:33,340
Maar dat waren allemaal tulpenbollen. Ja, dat
waren ze natuurlijk niet gewend om te eten.

725
00:46:33,341 --> 00:46:43,690
Maar ja, mensen die helemaal niets
hadden niet waar, die aten dat wel.

726
00:46:43,690 --> 00:46:46,350
Want hadden jullie ouders
jullie daarover verteld

727
00:46:46,350 --> 00:46:48,579
hoe zij het hebben gehad
verder in de Hongerwinter?

728
00:46:48,580 --> 00:46:50,340
Nou, mijn ouders
hebben het best gehad.

729
00:46:50,340 --> 00:46:56,130
Want mijn zwager, met die boeren in de Biesbosch
weet je nog wel, die heb goed voor hen gezorgd.

730
00:46:56,130 --> 00:47:00,520
En ik zat op een sleepbootje.
Een kolensleepbootje was dat.

731
00:47:02,190 --> 00:47:07,730
En dan gingen wij natuurlijk weleens die
kant van Zeeland op om scheepjes te halen.

732
00:47:07,730 --> 00:47:08,600
En Oud-Beijerland.

733
00:47:08,600 --> 00:47:09,320
En Oud-Beijerland.

734
00:47:09,320 --> 00:47:13,910
En we hadden geen olie om te
stoken dus die scheepjes die werden

735
00:47:13,910 --> 00:47:17,527
allemaal gehaald door die sleepbootjes
van ons om naar Rotterdam te

736
00:47:17,528 --> 00:47:21,667
gaan op een veilig om daar de dienst
af te leveren van wat ze hadden.

737
00:47:22,280 --> 00:47:27,650
Dus je kunt er altijd mee ruilen.

738
00:47:27,650 --> 00:47:30,350
Als ze een kist aardappelen hadden en
wij een mud kolen bij wijze van spreken.

739
00:47:30,350 --> 00:47:31,270
Zo ging dat hè?

740
00:47:31,270 --> 00:47:37,330
En wij waren met zijn drieën aan
boord, dus wij vonden het wel best.

741
00:47:37,330 --> 00:47:39,630
Want ik nam dikwijls
een zak aardappelen mee.

742
00:47:39,630 --> 00:47:40,130
Nou!

743
00:47:40,130 --> 00:47:44,370
Toen werkte hij nog op de fabriek
en toen zette ik hem daar

744
00:47:44,370 --> 00:47:48,550
af en dan ging hij op de fiets
met die mud aardappelen….

745
00:47:48,550 --> 00:47:50,600
nee, joh met de tram, die fiets
had ik toen niet meer joh.

746
00:47:50,600 --> 00:47:50,706
Oh, nou ja.

747
00:47:50,707 --> 00:47:51,017
Ik had helemaal geen fiets meer.

748
00:47:51,017 --> 00:47:51,260
Maar hoe deed je dat dan?

749
00:47:51,910 --> 00:47:54,810
Met de tram. Met de tram.

750
00:47:54,810 --> 00:47:58,850
Met de tram. Maar ja, je moest
uitkijken want je werd zo aangehouden.

751
00:47:58,850 --> 00:48:01,790
Want je werd zo, je aardappelen
werden zo afgenomen.

752
00:48:01,790 --> 00:48:05,680
Als je over die bruggen ging
bij wijze van spreken, de

753
00:48:05,680 --> 00:48:08,650
Barendrechtsebrug en de
Spijkenissensebrug of een andere brug.

754
00:48:08,650 --> 00:48:11,679
Want dan ging je het boerenland toe
om die aardappels te gaan halen.

755
00:48:11,680 --> 00:48:11,960
Daar werden ze dikwijls aangehouden.

756
00:48:11,960 --> 00:48:12,961
Ja, nou en of.

757
00:48:12,961 --> 00:48:18,674
En dan werden vaak genoeg werden die aardappels
afgehouden. En dan was je voor niks gegaan.

758
00:48:19,046 --> 00:48:26,050
En een hoop mensen liepen ook naar Friesland
of Groningen allemaal om aardappelen te halen.

759
00:48:26,050 --> 00:48:27,165
Ja want Jan, die had later nog,
is hij nog naar Oldenzaal geweest.

760
00:48:27,166 --> 00:48:33,560
Hij zegt ‘Ga je mee?’. Ik zeg
‘Nee, joh.’ Die is als jongen

761
00:48:33,560 --> 00:48:35,650
zijnde ook bij die boer
geweest, Van Reenen, weet je wel.

762
00:48:35,650 --> 00:48:39,150
Want die zijn een jaar of tien jonger
dan ik, dus die is er nog geweest, hé.

763
00:48:39,150 --> 00:48:45,619
En in welk jaartal speelt zich dit af, dat
u met het sleepbootje naar Zeeland ging?

764
00:48:45,620 --> 00:48:50,250
Nou dat was in het
jaar… K en F: ’43. ’43.

765
00:48:50,310 --> 00:49:02,490
Want ik ben in maart in ’43 bij die sleepdienst
gekomen en dan moesten we, gevarengeld kregen we.

766
00:49:03,270 --> 00:49:08,069
En ik kreeg een tientje per dag.
Dus dat vonden wij wel lekker ook.

767
00:49:08,130 --> 00:49:11,970
Een tientje per dag ook. Ja, je verdiende
er meer aan gevarengeld dan aan gewoon geld.

768
00:49:11,970 --> 00:49:14,703
Want je had maar zeven en
een halve gulden per week.

769
00:49:15,590 --> 00:49:20,840
En een tientje erbij, of twee, drie
tientjes, nietwaar, dat kwam er lekker aan.

770
00:49:20,840 --> 00:49:24,140
Dus je kon altijd een beetje zwart
geld kon je iets kopen ervan.

771
00:49:31,940 --> 00:49:33,501
Nou, ik was voor de oorlog,
was ik te oud of uhm…. Voor

772
00:49:33,501 --> 00:49:36,439
de oorlog was ik te jong en
na de oorlog was ik te oud.

773
00:49:36,440 --> 00:49:38,950
Hij was zelfs helemaal
niet gekeurd, maar hij…

774
00:49:38,950 --> 00:49:39,609
Hij is zelfs opgeroepen.
Hij moest gekeurd worden.

775
00:49:39,610 --> 00:49:40,670
Ik moest gekeurd worden. Ja.

776
00:49:40,730 --> 00:49:49,060
Maar ja, ik had een klap gehad van
die Duitsers op mijn oor en dat is zo

777
00:49:49,390 --> 00:49:56,140
uitgewerkt dat ik ging maar naar die post
toe waar we gekeurd werden en toevallig

778
00:49:56,140 --> 00:50:00,780
had ik mijn eigen huisarts, want die was
tweede luitenant was hij in het leger.

779
00:50:01,310 --> 00:50:06,530
En hij wist dat bij mijn broer hadden ze
het oor doorgesneden bij de Grebbeberg.

780
00:50:06,530 --> 00:50:08,640
Hij zegt ‘afgekeurd’.

781
00:50:08,640 --> 00:50:09,862
Dat was Nuit, hè?

782
00:50:09,863 --> 00:50:11,027
Dokter Nuit heette hij, hij is geloof ik
nog honderd jaar geworden, joh. Hij had mee.

783
00:50:11,027 --> 00:50:23,832
Maar hij wist dat wij een groot
huishouden hadden want hij kwam dikwijls

784
00:50:23,833 --> 00:50:27,090
toe want…voor de oorlog had je altijd
een touwtje achter de brievenbus

785
00:50:27,090 --> 00:50:27,828
hangen, dus je trok maar aan dat
touwtje, en dan kwam hij binnen.

786
00:50:27,829 --> 00:50:36,065
‘En waar zijn de meiden?’, zegt hij.
Want we hadden er zes lopen, daar.

787
00:50:36,065 --> 00:50:42,895
Dus, dan kwam hij of voor mijn vader of voor mijn
moeder eventjes kijken wat die hadden natuurlijk.

788
00:50:42,895 --> 00:50:49,560
En die had ik mee, zogezegd, zodat ik
afgekeurd werd om naar Indonesië niet te gaan.

789
00:50:49,560 --> 00:50:54,480
Want ik kwam uit Duitsland, heb ik mij vrijwillig
gemeld, bij de Marine, kwam ik in Oldenzaal.

790
00:50:54,480 --> 00:50:57,840
En dan kwam ik met de papieren thuis,
maar mijn vader en moeder zeiden:

791
00:50:57,840 --> 00:50:58,886
‘Nee, je gaat niet in dienst, ik heb
al een zoon verloren’. En je luisterde

792
00:51:00,000 --> 00:51:04,040
vroeger naar je vader en moeder dus
dan ging ik niet in dienst, klaar.

793
00:51:04,400 --> 00:51:05,540
Zo ging dat.

794
00:51:05,810 --> 00:51:07,760
Hij heeft toen nog wel op
zee gevaren, bij Muller.

795
00:51:07,760 --> 00:51:15,000
Ja, daar heb ik ook drie
jaar gevaren, bij Muller, ja.

796
00:51:15,000 --> 00:51:15,850
Ja.

797
00:51:15,850 --> 00:51:16,648
Ja, ik ben niet teruggegaan
naar van der Lugt. Jij ook niet.

798
00:51:16,800 --> 00:51:17,960
Nee.

799
00:51:20,200 --> 00:51:25,380
Nee, dat was een andere tijd.

800
00:51:25,380 --> 00:51:29,570
Maar die fabrieken zijn allemaal weggegaan. Van
der Lugt is weg, Piet Smit is weg, waar wij…

801
00:51:29,570 --> 00:51:30,200
Everest.

802
00:51:30,200 --> 00:51:35,010
Everest is weg, allemaal die fabrieken
zogezegd, waar wij een beetje gewerkt hebben.

803
00:51:35,010 --> 00:51:36,560
Die…ja die zijn allemaal foetsie.

804
00:51:36,560 --> 00:51:40,780
Kunt u eens even opnoemend waar u
allemaal gewerkt heeft? Met zijn tweeën?

805
00:51:40,780 --> 00:51:45,430
Nou, hij is zo klaar,
hij. na de oorlog.

806
00:51:45,430 --> 00:51:49,100
Ik heb bij die kistenfabriek
gewerkt, bij de Lugt…

807
00:51:49,150 --> 00:51:49,660
En sleepdienst.

808
00:51:49,660 --> 00:51:57,031
Nee, toen heb ik op een Rijnschip
gevaren, die was Duits natuurlijk, dat was

809
00:51:57,031 --> 00:52:03,420
van mijn zwager en daar een broer van,
die had dat Rijnschip, de Margaretha.

810
00:52:03,750 --> 00:52:07,520
Van de Margaretha ben ik
bij de sleepdienst gekomen.

811
00:52:07,610 --> 00:52:08,590
En daar ben je bij gebleven.

812
00:52:08,590 --> 00:52:11,920
Bij de Verenigde
Onafhankelijke Sleepdienst.

813
00:52:12,560 --> 00:52:17,060
Die ging fuseren met Piet Smit,
daar zaten wij vlak naast.

814
00:52:17,760 --> 00:52:22,250
Dat duurde vijf jaar, toen zijn
we gefuseerd met Leen Smit.

815
00:52:22,250 --> 00:52:26,190
Dus we waren drie grote slepers
van Rotterdam, waren wij.

816
00:52:29,510 --> 00:52:34,660
En daar hebben wij het tot het einde
volgehouden. Tot ons pensioen.

817
00:52:34,660 --> 00:52:35,160
Ja. Jij bent al
zevenentwintig jaar thuis, hè?

818
00:52:35,160 --> 00:52:41,270
Ja, ik zevenentwintig
en jij achtentwintig.

819
00:52:41,270 --> 00:52:41,737
We hebben altijd gewerkt.

820
00:52:41,737 --> 00:52:42,184
Met tweeënzestig jaar ben
ik met pensioen gegaan,

821
00:52:42,185 --> 00:52:43,440
anders had ik eenenvijftig
jaar gewerkt, jij ook, Frans.

822
00:52:43,440 --> 00:52:43,580
Ja.

823
00:52:43,770 --> 00:52:45,560
Ik ben op mijn
veertiende jaar begonnen.

824
00:52:45,560 --> 00:52:58,160
Hij heeft vijf jaar hier gewoond, en ik heb ook
vijf jaar hier gewoond. Je had geen huizen meer…

825
00:52:58,160 --> 00:52:59,050
Mijn zus ook.

826
00:52:59,050 --> 00:53:02,532
…alles was gebombardeerd, en alles
wat gebombardeerd was dat was naar

827
00:53:02,533 --> 00:53:10,934
Rotterdam-Zuid toegekomen, want
er werd haast niet gebombardeerd.

828
00:53:07,790 --> 00:53:10,478
Ja, er is wel gebombardeerd,
want waar wij woonden, die

829
00:53:10,780 --> 00:53:12,122
straat achter ons is er ook een
bom gevallen op een badhuis.

830
00:53:12,122 --> 00:53:18,644
Daar zijn we ook doorheen geslipt, en op die hele
Vliet die er zat is er ook een bom gevallen. Dus.

831
00:53:18,644 --> 00:53:25,490
Maar ja, als er die Engelse
jagers overkwamen en die Duitsers

832
00:53:25,490 --> 00:53:28,280
stonden daar gewoon buiten te
kijken naar dat afweergeschut…

833
00:53:28,280 --> 00:53:29,500
Daar konden ze niet bijkomen hè.

834
00:53:29,500 --> 00:53:29,700
Nee.

835
00:53:29,700 --> 00:53:36,180
Maar jullie woonden al met zijn
elf- en op een driekamerwoning?

836
00:53:36,180 --> 00:53:39,192
Ja het staat er nog, het
huis. Het staat er nog.

837
00:53:39,193 --> 00:53:40,387
Het wordt allemaal gesloopt
maar ons huis staat er nog.

838
00:53:40,387 --> 00:53:40,559
Met elf mensen in een
driekamerwoning, het ging best hoor.

839
00:53:40,560 --> 00:53:41,809
Ik heb er achtendertig jaar gewoond.

840
00:53:41,810 --> 00:53:44,830
Want nu ik oud ben zeg ik weleens ‘wat hebben
wij een goede vader en moeder gehad, hè’.

841
00:53:44,830 --> 00:53:48,360
Ja. Maar rotzakken van
kinderen. ze lachen

842
00:53:48,360 --> 00:53:57,150
Ja, we hadden zes
meiden en drie jongens.

843
00:53:57,150 --> 00:53:59,009
Ja, de zevende woonde in Werkendam.

844
00:53:59,009 --> 00:54:03,240
Ja, die is daar gebleven, mijn
zus toen wij hierheen kwamen.

845
00:54:03,240 --> 00:54:07,510
Maar ja, wij kwamen van zo’n boerendorp, dat was
een eiland want de brug bij Gorinchem had je niet,

846
00:54:07,510 --> 00:54:12,340
En bij Keie het veer niet, en wij waren
boerenkinderen, zwarte kousen aan, klompen,

847
00:54:12,340 --> 00:54:17,190
maar ja als kind zijnde al gauw, weet
je wel, hè. Maar, ik ben daar nog langs

848
00:54:17,190 --> 00:54:24,210
geweest, in Werkendam en die Hoofdstraat was
zo breed maakt een gebaar met zijn handen

849
00:54:24,210 --> 00:54:27,140
Was een smal straatje.

850
00:54:27,140 --> 00:54:29,677
Toen hadden we tweeëndertighonderd
inwoners en vijf kerken, maar nu

851
00:54:29,677 --> 00:54:36,280
hebben ze geloof ik achttienduizend
inwoners, met Sleeuwijk erbij

852
00:54:36,640 --> 00:54:37,659
en  Ouwen- Nieuwendijk, ik weet
het allemaal niet wat erbij hoort.

853
00:54:37,660 --> 00:54:38,790
Elk dorp is groter geworden.

854
00:54:38,790 --> 00:54:40,348
Maar ik woonde in Hendrik-Ido-Ambacht
en dat was vroeger ook

855
00:54:40,348 --> 00:54:44,200
zo’n dijkje, waar we dikwijls
heen gingen als we gingen vissen.

856
00:54:44,200 --> 00:54:45,700
Voor de oorlog. Deden we ook nog.

857
00:54:46,760 --> 00:54:50,350
Er staan nu meer
nieuwe huizen, hè? Nou…

858
00:54:55,550 --> 00:55:01,770
Je had veel dansgelegenheden. De danszalen, of
de dansgelegenheden werden met bosjes geopend.

859
00:55:01,770 --> 00:55:03,340
Ja.

860
00:55:03,460 --> 00:55:07,211
Straatfeesten, in elke straat kon
je dansen, bij wijze van spreken.

861
00:55:06,980 --> 00:55:14,800
Wij gingen dikwijls in Oostvoorne dansen, in
Rockanje dansen. In al die dorpen gingen we dansen.

862
00:55:15,110 --> 00:55:23,812
En als we thuis waren dan gingen we, in Zuid
gingen we dan, die dansschool, gingen we dan dansen.

863
00:55:23,812 --> 00:55:25,090
Nou dat was altijd vol.

864
00:55:25,090 --> 00:55:25,760
Ja.

865
00:55:25,760 --> 00:55:33,430
En daar heb ik mijn vrouw leren kennen. Met dansen.
Want ze kwam net uit Roosendaal, een jaartje.

866
00:55:33,900 --> 00:55:40,730
En daar heeft ze ook altijd gedanst, vroeger.
Omdat haar vader was vroeger spoorwegmachinist.

867
00:55:41,290 --> 00:55:45,270
En die is van Rotterdam naar Roosendaal
verhuisd, maar die is toen afgekeurd.

868
00:55:46,240 --> 00:55:49,290
En bij het afkeuren zijn ze toen
weer naar Rotterdam toegekomen.

869
00:55:49,290 --> 00:56:01,870
Die hebben altijd in Kralingen gewoond. En zo ben
ik eraan gekomen. Ja, ik heb één dochter heb ik.

870
00:56:01,870 --> 00:56:02,329
En hij had één zoon.

871
00:56:02,330 --> 00:56:02,649
En ik had één zoon. Het is….

872
00:56:02,650 --> 00:56:03,860
Nou ja, die zoon is
helaas overleden ook.

873
00:56:04,870 --> 00:56:07,510
Ja, en mijn zus had negen kinderen.

874
00:56:07,510 --> 00:56:09,681
Die woont in Werkendam en die heeft zes
jongens en die hebben ook allemaal gewerkt.

875
00:56:09,780 --> 00:56:13,990
En nou zijn ze ook allemaal in de VUT. De oudste
is tachtig, die moest tegen ons ‘oom’ zeggen.

876
00:56:13,990 --> 00:56:17,710
Maar we hadden ook vier zussen,
die hebben geen kinderen gehad.

877
00:56:17,710 --> 00:56:22,430
Nee, nee. Ik heb vier zussen die hebben geen
kinderen. Die wilden geen kinderen hebben.

878
00:56:22,430 --> 00:56:29,356
En ik had zeven zwagers en daar zijn
er zes van dood. Er is er nog één over.

879
00:56:29,356 --> 00:56:32,180
Dus wij moeten dan wel
een sterk geslacht zijn.

880
00:56:32,180 --> 00:56:34,930
Ja, dat kan toch niet anders Frans,
want mijn oudste zus is tweeënnegentig.

881
00:56:34,930 --> 00:56:38,610
En dan Tine wordt negentig, ik word
negentachtig, jij wordt achtentachtig.

882
00:56:38,610 --> 00:56:40,560
Met zessen allemaal boven de tachtig.

883
00:56:40,560 --> 00:56:43,440
Dat ging door veel bruine
bonen te eten, dus. Hahaha.

884
00:56:43,440 --> 00:56:51,280
En brood met suiker en stroop joh, hé. Ja,
Frans, dat was vroeger heel anders joh.

885
00:56:51,280 --> 00:56:53,610
Wij aten altijd brood met suiker.

886
00:56:53,610 --> 00:56:55,520
Ja tuurlijk. En stroop.

887
00:56:55,520 --> 00:56:59,539
Daar zijn we mee
grootgebracht. En stroop.

888
00:56:59,540 --> 00:56:59,673
Dat is heel anders dan tegenwoordig hè. Ik
heb lang op klompen gelopen, dat weet ik wel.

889
00:56:59,673 --> 00:56:59,690
Ja, ik ook.

890
00:56:59,690 --> 00:56:59,780
Sjongejongejonge.

891
00:56:59,780 --> 00:57:05,370
En als ze kapot waren, die kap,
dan gingen we ze zelf maken.

892
00:57:06,140 --> 00:57:07,600
Want we hadden… Er was
nog geen kinderbijslag.

893
00:57:07,600 --> 00:57:13,750
Nee, want anders had mijn moeder
goed gezeten met elf jong, of tien.

894
00:57:13,750 --> 00:57:15,660
Dat kregen we pas met die twee jongste meiden.
Toen hebben ze nog kinderbijslag gehad.

895
00:57:15,660 --> 00:57:25,780
Van Sjaan en van Mart. Een paar jaar maar hoor. Ja,
dat was een heel andere tijd joh. Dit huis ook.

896
00:57:25,780 --> 00:57:28,550
Dat kostte vijfenveertig gulden in
de maand. Mensen, mensen, mensen.

897
00:57:28,550 --> 00:57:30,430
Nou, ze vroegen: ‘Heb je een spaarbankboekje?’,
vroegen ze. Anders kreeg je dat huis niet hoor.

898
00:57:30,430 --> 00:57:32,180
Nee, maar dat vind ik ook. Pentrecht.

899
00:57:32,180 --> 00:57:40,300
En nou staat het voor zevenachtenvijftig. Ja, ja,
en nou wonen er meer buitenlanders als Hollanders.

900
00:57:40,890 --> 00:57:46,520
Die straat is allemaal Turk en
Marokkanen. Allemaal koop hoor, daar.

901
00:57:46,520 --> 00:57:58,460
Pentrecht ook, dat was een mooie wijk, waar
ik woonde. In 1955. Een prachtige wijk.

902
00:57:58,460 --> 00:58:01,441
En nou is het niks meer. En in ’93 ben ik
daar weggegaan, dus. Dankzij mijn dochter.

903
00:58:01,900 --> 00:58:06,070
Die het kunnen betalen. Die
gaan allemaal weg. Allemaal weg.

904
00:58:06,490 --> 00:58:11,510
Maar ik blijf hier zitten, ik heb
zo’n fijne trap, al zeg ik het zelf.

905
00:58:13,710 --> 00:58:15,320
Alledrie zijn we kapitein geworden.

906
00:58:15,320 --> 00:58:19,120
Moesten we scholen doorlopen op ons
tweeënveertigste jaar, nietwaar.

907
00:58:19,130 --> 00:58:23,800
Dat we de binnenvaartschool moesten
doen. Doorlopen. En de Europoortschool.

908
00:58:23,970 --> 00:58:31,160
Want om op zulke boten te komen moet je een
ander diploma hebben. Als de binnenvaartschool.

909
00:58:31,160 --> 00:58:35,392
Al varend kun je de school niet
leren. Dat moet in je zitten.

910
00:58:34,980 --> 00:58:35,440
Dat zit in je.

911
00:58:36,840 --> 00:58:39,900
Dat kun je niet op school leren,
varen. Dat heb je, of dat heb je niet.

912
00:58:39,900 --> 00:58:40,165
Je wel natuurlijk, de reglementen
kunnen ze je leren, maar

913
00:58:40,166 --> 00:58:40,760
je moet feeling hebben voor het
varen bij wijze van spreken.

914
00:58:40,760 --> 00:58:48,670
Nou ja, we hebben de grootste
boten hebben we hier binnengehad.

915
00:58:48,670 --> 00:58:53,730
De ‘Nieuw Amsterdam’, de ‘Rotterdam’.
Noem ze allemaal maar op.

916
00:58:53,730 --> 00:58:58,080
Grote tankers in de petroleumhaven,
in de Botlek, in de Europoort.

917
00:59:02,520 --> 00:59:03,309
Die hebben we allemaal
binnengehaald en weggehaald.

918
00:59:03,310 --> 00:59:04,090
En nou is het niet meer nodig. Nu hebben
die boten, vier of drie schroeven.

919
00:59:04,090 --> 00:59:08,280
Ja, nou kwam de klad erin
natuurlijk, nietwaar?

920
00:59:08,280 --> 00:59:12,310
Want als je uit Amsterdam
wegging, had je vier boten nodig.

921
00:59:12,310 --> 00:59:17,200
Maar als er nou één de Rotterdam
binnenkomt, dan doet ie niks.

922
00:59:17,200 --> 00:59:20,444
Een paar zijschroeven heeft
hij, dus hij kan z’n eigen, van

923
00:59:20,445 --> 00:59:22,040
de kant vandaan kan hij z’n
eigen veer, kan hij manoeuvreren.

924
00:59:22,040 --> 00:59:30,150
En dat verandert allemaal, en
dat is de hele maatschappij.

925
00:59:30,150 --> 00:59:32,566
Want de bakker kwam aan de deur en de
melkboer en dat heb je nou ook niet meer.

926
00:59:32,580 --> 00:59:35,900
Maar wie is er als
eerste kapitein geworden?

927
00:59:36,440 --> 00:59:36,680
Frans.

928
00:59:36,680 --> 00:59:49,420
Ik. In 1950. Dat was op een stoombootje
hè. Toen had je die stoombootjes allemaal.

929
00:59:49,740 --> 00:59:58,430
En de motorbootjes zijn in 1955, ’56, zijn die in
zwang gekomen. Dat, alle stoomboten moesten weg.

930
00:59:58,430 --> 01:00:02,550
En dan kwamen de motoren,
kwamen daarvoor in de plaats.

931
01:00:02,790 --> 01:00:05,997
Maar ja, je had allemaal
stoommachinisten aan boord en die werden

932
01:00:05,997 --> 01:00:11,210
dan omgetoverd, op een school, om
die motoren te leren natuurlijk.

933
01:00:11,210 --> 01:00:14,223
Dij ons had je er ook nog maar
twee die een motordiploma hadden.

934
01:00:14,290 --> 01:00:14,448
Ja.

935
01:00:14,448 --> 01:00:16,804
En die gingen als eerste
naar een motorschip toe.

936
01:00:17,030 --> 01:00:21,190
En dit is ook een motorschip?

937
01:00:21,190 --> 01:00:21,430
Ja, natuurlijk.

938
01:00:21,430 --> 01:00:21,730
Met achttienhonderd PK.

939
01:00:21,730 --> 01:00:22,030
Met achttienhonderd PK.

940
01:00:22,030 --> 01:00:28,110
Maar u heeft hard moeten leren voor uw
kapiteinsdiploma. Was u trots toen u kapitein werd?

941
01:00:28,110 --> 01:00:28,960
Ja tuurlijk was ik trots. Hahaha.

942
01:00:28,960 --> 01:00:36,550
Kunt u mij vertellen over die dag? Kunt
u zich dat nog herinneren, die dag?

943
01:00:36,550 --> 01:00:41,528
Ja, je moest natuurlijk op de binnenvaartschool
moest je die diploma’s halen natuurlijk, nietwaar?

944
01:00:41,528 --> 01:00:49,400
Ja, en ik werd op een stoombootje de
Maria II werd ik voor het eerst kapitein.

945
01:00:49,790 --> 01:00:54,819
Nee, op de Vladik XIII was dat.
Daar werd ik voor het eerst kapitein.

946
01:00:54,820 --> 01:00:57,530
Maar dat is heel anders natuurlijk
als dat we op een motorboot waren.

947
01:00:57,530 --> 01:01:05,150
Want op een stoomboot heb je veel meer hendels
om die machine aan de gang te krijgen natuurlijk.

948
01:01:06,710 --> 01:01:09,970
Dus dat was een hele overgang
om naar Motor toe te gaan.

949
01:01:13,330 --> 01:01:16,100
Dat was voor ons veel
gemakkelijker natuurlijk, nietwaar?

950
01:01:16,100 --> 01:01:19,030
En we hadden geen telefoon zoals vroeger op die
sleepboot en tegenwoordig op die boten waren.

951
01:01:21,160 --> 01:01:24,290
Nee, dat was gewoon een hendeltje bij wijze van
spreken dat je vooruit of achteruit moest doen.

952
01:01:24,291 --> 01:01:28,090
En bij het vooruit of achteruit
doen moest je ook gelijk

953
01:01:28,090 --> 01:01:28,801
stoom geven anders kwam je
natuurlijk niet vooruit.

954
01:01:28,801 --> 01:01:34,540
Dus je had drie dingen die moest je doen.
Want je moest het roer ook bedienen.

955
01:01:34,540 --> 01:01:43,960
Het was veel onhandiger natuurlijk dan tegenwoordig.
Nou heb je tegenwoordig die knopjes allemaal.

956
01:01:44,430 --> 01:01:49,100
Ja, dat moesten we ook
weer bijleren hoor.

957
01:01:49,100 --> 01:01:51,154
En wat voor boten hebben ze nou Frans? Vroeger zagen
we overal boten Frans, twee voor, twee achter.

958
01:01:51,160 --> 01:01:53,410
En nou één of niks.

959
01:01:53,420 --> 01:01:57,255
Ik heb het gehad dat we naar Nieuw-Amsterdam
weg moesten en er was een storm.

960
01:01:58,920 --> 01:02:01,656
Op de Holland-Amerika was ie gericht.
En met vier boten kwamen we er niet uit.

961
01:02:01,656 --> 01:02:03,010
Nou, toen kwamen er nog vier bij.

962
01:02:03,010 --> 01:02:05,231
Dus we hadden acht boten nodig om die, want
we hadden nog geen zijschroeven natuurlijk.

963
01:02:05,232 --> 01:02:14,430
Daar bij die Nieuw-Amsterdam,
dus dan zaten we daar met acht

964
01:02:14,430 --> 01:02:17,290
boten zaten we daaro om die
boot van de wal af te trekken.

965
01:02:17,290 --> 01:02:24,630
Maar ja, het is allemaal verandert natuurlijk.
Het is zo hard gegaan dat veranderen allemaal.

966
01:02:27,870 --> 01:02:28,880
Mensen, mensen, mensen.

967
01:02:28,880 --> 01:02:30,892
Tenminste, we moesten allemaal
leren voor motormachinist.

968
01:02:30,892 --> 01:02:43,960
We moesten allemaal naar Enschede, is het
niet? Die motorfabriek, hoe heet die?

969
01:02:43,960 --> 01:02:44,203
Dat weet ik niet hoor.

970
01:02:44,204 --> 01:02:44,753
Ja, een motorfabriek hadden ze daar.

971
01:02:44,754 --> 01:02:45,690
Nou ja, en als je in de Europoort moest gaan
varen, dan moest je ook een Europoortdiploma hebben.

972
01:02:45,690 --> 01:02:47,992
Dan moest je een apart diploma hebben.

973
01:02:47,992 --> 01:02:52,056
Dat was een apart diploma, want dan ging
je, zogezegd, op zee die boten halen.

974
01:02:52,200 --> 01:02:54,430
En wij hadden ook wel en wij
hadden ook wel een boorddiploma,

975
01:02:54,430 --> 01:03:01,156
maar wij mochten maar vijf kilometer
uit de kust mochten we komen.

976
01:03:01,156 --> 01:03:03,296
Maar die Europoortlieden, ja die
mochten overal varen natuurlijk.

977
01:03:03,297 --> 01:03:08,530
Want het zijn echte zeeslepers
ook die ook op zee terecht kunnen.

978
01:03:08,530 --> 01:03:15,354
Want een hoop zijn er naar het
buitenland gegaan van dit soort schepen.

979
01:03:15,390 --> 01:03:22,079
Ja, joh. Maar ik heb nog drie jaar bij
Muller gevaren op zee bij de Coasters.

980
01:03:22,080 --> 01:03:23,313
Daar heb ik een hoop geleerd. Voor mij was
de Europoort niet zo moeilijk, voor ons.

981
01:03:23,313 --> 01:03:24,098
Ik heb een hoop geleerd bij Mickelingshof
en kapitein Scheur. Dat scheelt een eind hè.

982
01:03:24,590 --> 01:03:29,104
Maar ja, dan zaten we, met drie
of vier man, zaten we bij hem

983
01:03:29,105 --> 01:03:31,470
of bij mij thuis, zaten we te
leren voor dat Europoortdiploma.

984
01:03:33,170 --> 01:03:38,150
Want dat wilden we graag hebben,
want onze baas, die was erop

985
01:03:38,150 --> 01:03:48,000
gesteld dat wij een Europoortdiploma
hadden voor die verzekeringen.

986
01:03:48,000 --> 01:03:49,221
Want als we schade maken nietwaar,
dan zeggen die verzekeringen

987
01:03:49,221 --> 01:03:51,760
al gauw: ‘Ja, maar hij had geen
diploma’, of zoiets dergelijks.

988
01:03:52,140 --> 01:03:54,520
Dat weet je niet. Dus zodoende werden wij
geprest om dat Europoortdiploma te halen.

989
01:03:54,860 --> 01:03:57,279
En ook dat binnenvaartsdiploma, dat
hebben we dan ook gehoord natuurlijk.

990
01:03:57,280 --> 01:03:59,470
Dat werd ook geprest
om dat te gaan halen.

991
01:03:59,470 --> 01:04:01,360
Ja, ja, ja.

992
01:04:01,610 --> 01:04:03,920
Anders bleef je maar gewoon matroos.

993
01:04:04,280 --> 01:04:10,880
Maar als je de kans zag om kapitein te worden,
dan moest je toch dat binnenvaartdiploma halen.

994
01:04:11,440 --> 01:04:17,820
Dus u heeft het eigenlijk best ver
geschopt, als kapitein op zo’n schip.

995
01:04:17,820 --> 01:04:22,149
In wezen wel, ja. We hebben
enkel lagere school gehad, Frans?

996
01:04:22,150 --> 01:04:24,920
Ja. Verder hebben wij niet geleerd.

997
01:04:24,920 --> 01:04:30,503
Nee, want met je talen zit je natuurlijk
alweer, hè. Die een beetje geleerd

998
01:04:30,503 --> 01:04:33,690
hebben spreken de talen goed, maar wij
kennen maar een beetje ons eigen behelpen.

999
01:04:33,690 --> 01:04:43,440
Nou ja, toen wij kapitein werden toen
zagen ze natuurlijk wel dat wij van de

1000
01:04:43,580 --> 01:04:44,971
vaart afkwamen natuurlijk, hè. Door de
gewoontes en de uitspraken of zoiets.

1001
01:04:44,971 --> 01:04:55,230
Dat zagen ze natuurlijk dus
je werd sneller kapitein dan.

1002
01:04:56,720 --> 01:05:00,880
Want je moest dan eerst met
een kapitein mee gaan varen

1003
01:05:00,880 --> 01:05:04,800
natuurlijk, om het bootje te kennen,
wat hij allemaal doet, of zo.

1004
01:05:05,200 --> 01:05:07,250
Ik ging met de Vladik meevaren.

1005
01:05:07,250 --> 01:05:07,620
En met wie ging jij?

1006
01:05:07,620 --> 01:05:17,300
Ik weet het niet meer, hoor. Zo lang
geleden. Ik ben er tweeëndertig jaar geweest.

1007
01:05:17,430 --> 01:05:22,370
Wat leuk is in jullie verhaal, of belangrijk
is, jullie waren natuurlijk samen als broers.

1008
01:05:22,370 --> 01:05:30,050
Hebben jullie steun aan elkaar
gehad tijdens de Razzia?

1009
01:05:30,050 --> 01:05:30,651
Nee, we hadden een
andere wacht, hè Frans?

1010
01:05:30,850 --> 01:05:32,571
Ja, maar toch, als we iets te
delen hadden dan deelden we elkaar.

1011
01:05:32,571 --> 01:05:37,820
En toen hij in Oosterhout zat, toen was
het een beetje afgelopen, nou toen nam hij

1012
01:05:37,820 --> 01:05:41,700
een mooie regenjas voor mij mee want ja,
je had geen kleren aan je lijf, natuurlijk.

1013
01:05:41,700 --> 01:05:47,590
Want hij kon dat gemakkelijk
kopen vanwege die zwarte

1014
01:05:47,590 --> 01:05:52,150
handel, nou daar heb ik nog
jaren plezier van gehad.

1015
01:05:52,150 --> 01:05:54,457
Ja, maar wat Sharis bedoelt
is; u heeft het natuurlijk

1016
01:05:54,480 --> 01:05:58,099
ook wel moeilijk gehad
en lastig gehad en heeft…

1017
01:05:58,100 --> 01:06:02,230
Ja, maar als je jong bent heb je daar niet zo’n
last van dan als je oud bent hè. Dat scheelt… Wij

1018
01:06:02,230 --> 01:06:04,594
liepen in de rij, liepen
wij te zingen ‘we kwamen

1019
01:06:04,594 --> 01:06:06,079
de band er maar aan, en
zagen de beelden zo staan’.

1020
01:06:06,180 --> 01:06:07,360
Had hij een liedje gemaakt.

1021
01:06:07,360 --> 01:06:08,060
Ja.

1022
01:06:08,140 --> 01:06:11,810
Ja, daar liepen wij, maar die
andere mensen van 40, 50 jaar die

1023
01:06:11,810 --> 01:06:15,106
kinderen thuis hadden en een vrouw…maar
wij waren natuurlijk vrijgezel.

1024
01:06:15,106 --> 01:06:16,460
En dat scheelt ook een jas, hoor.

1025
01:06:16,460 --> 01:06:20,490
En in die wat zongen wij
dan? ‘Auf Wiedersehen’?

1026
01:06:20,490 --> 01:06:23,920
Ja, maar ik weet niet wat
we allemaal zongen, joh.

1027
01:06:23,920 --> 01:06:24,160
Ja.

1028
01:06:24,160 --> 01:06:29,120
Maar dat was wat heel anders, liepen
we in die rij nog te zingen. Ja.

1029
01:06:29,120 --> 01:06:33,495
Ja. En je had straatvrienden
bij je, daar lag je mee.

1030
01:06:33,495 --> 01:06:37,200
Ik lag bij Marinus Bloot, nou ja die woonde
in een straat verder, in de Bloesemstraat.

1031
01:06:37,200 --> 01:06:44,020
En Rinie Sarenberg en Huibje
Hanenberg, die woonde…

1032
01:06:44,020 --> 01:06:44,630
ja maar hij zat in
Hamburg, bij Blommervorst.

1033
01:06:44,630 --> 01:06:46,720
Nee, ik bedoel in die school.

1034
01:06:46,720 --> 01:06:48,280
Oh, in de school.

1035
01:06:48,280 --> 01:06:52,500
Dus een hoop jongens kende je eigenlijk, want ze
waren allemaal uit de buurt die opgepakt werden.

1036
01:06:52,500 --> 01:06:58,190
En dat scheelt ook veel natuurlijk, dat je
nogal een hoop jongens hebt die je kent.

1037
01:06:58,190 --> 01:07:03,310
U heeft ook de haven weer zien opbouwen.
Kunt u daar iets over vertellen?

1038
01:07:03,310 --> 01:07:10,240
Nou ja, dat ging natuurlijk…

1039
01:07:10,240 --> 01:07:11,520
Hoe zag de haven eruit?

1040
01:07:11,520 --> 01:07:12,340
Eén bonk puin.

1041
01:07:12,830 --> 01:07:13,100
Ja.

1042
01:07:13,100 --> 01:07:17,920
Al die kades was één bonk puin. Want die
kranen moesten eerst opgeruimd worden.

1043
01:07:17,920 --> 01:07:24,431
Dus die moesten in stukken gebrand worden, die
werden dan op laadbakken gestort en dan gingen ze

1044
01:07:24,431 --> 01:07:31,730
daar naar een sloperij, of ze gingen naar een
fabriek hier in Alblasserdam, hoe heet die fabriek?

1045
01:07:31,730 --> 01:07:36,010
Dan werd het ijzer gesmolten en
werd het precies weer gebruikt.

1046
01:07:37,520 --> 01:07:40,830
Ging stukje voor stukje, het heeft jaren
geduurd voordat die haven opgebouwd was…

1047
01:07:40,830 --> 01:07:41,950
Ja, hoog, ja.

1048
01:07:41,950 --> 01:07:46,680
…want het lag allemaal aan puin, Frans.
Tjongejonge, die kademuur, de kranen, alles.

1049
01:07:46,680 --> 01:07:50,997
Ja, want als je zo’n vrachtje had, half zes was
je thuis maar dan kreeg je weer een opdracht van

1050
01:07:50,998 --> 01:07:55,527
nou er ligt daar nog een bak met materiaal en
dat moet je eventjes naar Alblasserdam brengen.

1051
01:07:55,527 --> 01:07:59,790
Naar die kabelfabriek. Nou heb
ik het alweer, kabelfabriek.

1052
01:07:59,790 --> 01:08:00,610
Ja.

1053
01:08:00,850 --> 01:08:02,719
Nou, en dan kwam je ’s avonds om
acht uur, half negen soms thuis.

1054
01:08:02,720 --> 01:08:03,030
Ja.

1055
01:08:03,030 --> 01:08:09,150
Het is misschien raar hoeveel
uren je soms draaide in een week.

1056
01:08:09,150 --> 01:08:13,370
Nu had u dus puin uit de Rotterdamse
haven daar naartoe gebracht.

1057
01:08:13,370 --> 01:08:13,774
Ja.

1058
01:08:13,774 --> 01:08:20,920
Maar bent u trots op wat
er van de haven is geworden?

1059
01:08:20,920 --> 01:08:25,040
Ja, je bent altijd trots, het is werk om daar
in te varen en schepen neer te leggen allemaal.

1060
01:08:25,100 --> 01:08:29,650
En het is de Willem Ruis, de Nieuw
Amsterdam en de Rotterdam en noem als

1061
01:08:29,650 --> 01:08:34,540
die tankschepen maar op van de shell,
dat heb je allemaal gedaan, niet waar?

1062
01:08:34,540 --> 01:08:38,130
En al ie petroleumhavens hebben
we ook nog op zien bouwen ook.

1063
01:08:38,770 --> 01:08:41,480
Want je had vroeger de Eerste
Petroleumhaven… En de Tweede.

1064
01:08:41,480 --> 01:08:43,540
En de Tweede Petroleumhaven had je.

1065
01:08:43,940 --> 01:08:48,430
En naderhand is de Botlek uit gaan breiden
en dan kwam de Derde Petroleumhaven.

1066
01:08:48,430 --> 01:08:50,410
En nu zijn ze bezig met de…

1067
01:08:50,410 --> 01:08:57,640
En toen kwam de Vierde Petroleumhaven en
toen gingen ze de Maasvlakte ontginnen…

1068
01:08:57,640 --> 01:08:59,260
Ja, dat was vroeger allemaal natuur.

1069
01:08:59,260 --> 01:09:04,120
…en dan kwam de Zesde Petroleumhaven, de
Zevende Petr…en je hebt nu al de Achtste

1070
01:09:04,120 --> 01:09:07,690
Petroleumhaven, dus ze moesten ruimte hebben
voor al die tankers, bij wijze van spreken…

1071
01:09:07,690 --> 01:09:10,630
…om die spullen kwijt te raken.

1072
01:09:12,190 --> 01:09:16,910
Want de Rijnhaven en de Maashaven die
tellen niet meer mee. Dat is afgelopen.

1073
01:09:16,910 --> 01:09:19,110
En de Waalhaven ook niet meer, Frans.

1074
01:09:19,110 --> 01:09:22,880
Nee, toen wij na de oorlog
gingen varen, toen was het…moest

1075
01:09:22,880 --> 01:09:25,910
je uitkijken, was het kris
kras op de rivieren allemaal.

1076
01:09:25,910 --> 01:09:32,270
Van zeeboten, van bokken en van
sleepscheepjes en noem maar op.

1077
01:09:32,270 --> 01:09:32,430
Nou.

1078
01:09:32,430 --> 01:09:34,950
Elke dag was het beeld anders,
als je opkwam, als je ging varen.

1079
01:09:34,950 --> 01:09:37,890
Je had een heel ander beeld, steeds.

1080
01:09:38,350 --> 01:09:39,010
En dat was het fijne van het varen, dat
je bijvoorbeeld weer wat anders zag.

1081
01:09:39,010 --> 01:09:39,260
Je was vrij, hè.

1082
01:09:39,260 --> 01:09:46,180
Vinden jullie dat Rotterdam er
weer goed bovenop is gekomen?

1083
01:09:46,180 --> 01:09:50,980
Ja. Ja. 02:09:52