1
00:00:08,030 --> 00:00:13,099
Om te beginnenkunt u wat vertellen over eh..,
over de periode vlak voor de Razzia, hoe

2
00:00:13,100 --> 00:00:18,069
uw leven er uitzag, hoe de stad
er uitzag? Hoe die er uitzag?

3
00:00:18,070 --> 00:00:25,690
Ja, daar heb ik wel een verhaaltje
over. Over mij persoonlijk hè? Okay.

4
00:00:25,690 --> 00:00:30,238
Eh, nou, ik ging natuurlijk naar de
eerste school, het was een jongensschool.

5
00:00:30,238 --> 00:00:33,230
En het was het Ericaplein.

6
00:00:33,860 --> 00:00:39,010
Nou, en dat was, ja, een reuze leuke school,
hele leuke mensen, leuke jongens enz.

7
00:00:39,010 --> 00:00:41,620
Ik heb daar 5 jaar vol gemaakt.

8
00:00:41,620 --> 00:00:47,230
En het laatste jaar, toen moest ik vanwege
iets, misschien heeft dat te maken met

9
00:00:47,230 --> 00:00:52,550
eh dat je een bepaalde leeftijd bent
geboren, wat je vroeger had met april en..,

10
00:00:52,550 --> 00:00:58,630
en of met januari of december zeg maar,
en toen moest ik het laatste jaar naar

11
00:00:58,630 --> 00:01:02,140
een andere school en dat was
een jongens- en meisjesschool.

12
00:01:02,140 --> 00:01:08,044
En eh dat was dan ook Ericaplein,
vlakbij het Ericaplein.

13
00:01:08,044 --> 00:01:14,880
En dat was die, en toen werd ik daar geplaatst en
daar heb ik mijn vriendinnetje leren kennen. Daar.

14
00:01:15,890 --> 00:01:19,530
Dat is mijn verhaal
over dat de school.

15
00:01:19,530 --> 00:01:25,690
Eh, ja, daar ben ikgewoon naar
de Ambachtsschool gegaan om een

16
00:01:25,690 --> 00:01:30,130
vak te leren, dat wilde mijn moeder
mij omdat allemaal te regelen.

17
00:01:30,330 --> 00:01:44,620
Ik was nog jong en pril
natuurlijk hè. Een jaar of 14.

18
00:01:44,620 --> 00:01:45,993
En nou, dat ik had gezegd,
het is op school, mijn moeder

19
00:01:45,993 --> 00:01:46,620
wilde me graag timmerman laten
worden of elektricien enz.

20
00:01:46,621 --> 00:01:49,140
en uiteindelijk ben ik
loodgieter geworden om reden

21
00:01:49,140 --> 00:01:54,820
dat ze dus in de klas
minder.., minder mensen hadden.

22
00:01:54,820 --> 00:01:59,360
Dus een betere opleiding. Toen heb ik 2
jaar de dagschool gehad en toen daarna de

23
00:01:59,360 --> 00:02:00,830
Avond Vaktekenschool.

24
00:02:01,390 --> 00:02:06,460
Nou, dat is ook allemaal goed
verlopen en goede rapportage

25
00:02:06,460 --> 00:02:09,080
enz.Eh, nou, toen ben ik eigenlijk
in het bedrijfsleven gegaan.

26
00:02:09,730 --> 00:02:14,960
En daar was ik inmiddels
was ik zo’n kleine 18 jaar.

27
00:02:15,950 --> 00:02:19,100
Nou, en toen kwam eigenlijk
de zaak van de Razzia.

28
00:02:21,230 --> 00:02:29,710
Zo vlak voor de Razzia u werkte al? En kunt u de
sfeer in de stad omschrijven, het was oorlogstijd?

29
00:02:30,990 --> 00:02:31,980
Hoe zei u dat nou precies?

30
00:02:31,980 --> 00:02:37,220
De.., de.., de sfeer die er hing
in de stad zo vlak voor de Razzia?

31
00:02:37,220 --> 00:02:39,430
Wat.., wat maakte u mee van de oorlog?

32
00:02:39,690 --> 00:02:42,080
Wat maakte ik mee van de
oorlog? Oh ja, bijvoorbeeld.

33
00:02:42,850 --> 00:02:46,450
Eh, nou ja, als er een bom gegooid
werd, dan gingen wij de granaten gingen

34
00:02:46,580 --> 00:02:53,369
we de scherven, de granaatscherven
gingen we zoeken en die spaarden we op.

35
00:02:53,370 --> 00:02:53,750
Dat is natuurlijk heel dom en raar,
maar het is wel gebeurd hè. En zo

36
00:02:53,750 --> 00:02:59,880
zijn er in Rotterdam zijn er dus een
aantal bommen…, bombardementen geweest

37
00:03:00,080 --> 00:03:04,280
waar ook dus ook wel
woningen beschadigd waren.

38
00:03:04,280 --> 00:03:07,670
Maar ik praat nu alleen over
Zuid hè, dus van het Centrum

39
00:03:07,670 --> 00:03:11,690
wist ik totaal niks af, want ik
ben maar een jongetje van Zuid.

40
00:03:11,890 --> 00:03:22,450
Hè, dus dat is gewoon eh, ja, dat zit erin. Eh,
ik daarbij had ik vrienden, ik had zeven vrienden.

41
00:03:22,550 --> 00:03:29,310
En uit de straat, de Polmanstraat. Dat zal je
straks horen. En daar heb ik veel mee opgetrokken.

42
00:03:29,460 --> 00:03:33,680
We gingen kamperen met zijn allen
gingen we kamperen en we gingen

43
00:03:33,680 --> 00:03:38,610
van allerlei dingen gingen we
doen wat.., wat we leuk vonden.

44
00:03:38,610 --> 00:03:44,500
En een aantal.., ja, een aantal.., ja, een
aantal jongens heb ik daarna nog eens gesproken

45
00:03:44,960 --> 00:03:52,010
en ik heb nog één vriend erbij en eh die
zijn vader zat in een harmonicavereniging.

46
00:03:52,010 --> 00:04:01,160
En als hij dus die.., die.., die zoon een liedje
moest zingen, dan zong hij altijd het liedje van zo

47
00:04:01,160 --> 00:04:08,470
Dromenland. Dromenland hè. Dat was het
liedje ook van hoe heet hij Jannie?

48
00:04:08,470 --> 00:04:12,730
Eh, met die vrienden, ja,
altijd veel pret gehad hè. Eh,

49
00:04:12,730 --> 00:04:17,940
onder andere Cor Bergen heette
die man dan ook, nou, ja.

50
00:04:20,090 --> 00:04:23,880
En mijn vriendinnetje natuurlijk hè, daar
ben ik ook mee op stap geweest hè. Ja.

51
00:04:23,880 --> 00:04:31,229
Ja, een bioscoopje enz. En ja, altijd dan
naar het Colloseum Theater op de Belderselaan.

52
00:04:31,230 --> 00:04:35,740
En er was altijd, ja, de bioscoop,
daar gingen we veel naartoe.

53
00:04:35,740 --> 00:04:46,594
Daar moest ik wel eens zelf van mijn
moeder lenen, want dat had ik dan niet.

54
00:04:46,595 --> 00:04:46,707
En dat werd allemaal zo geregeld, ja.

55
00:04:46,707 --> 00:04:49,340
Ja, dus dat was eigenlijk het verhaal
eigenlijk een klein beetje voor de Razzia.

56
00:04:49,340 --> 00:04:50,900
Ja, in grote lijnen een beetje hoor.

57
00:04:50,900 --> 00:05:06,709
Mag ik eens even.., nog even vragenheeft u..,
heeft u last gehad van de Duitsers in die tijd?

58
00:05:06,710 --> 00:05:07,557
Nee, geen last van gehad. Nee. In het begin zeg
je hè, neem ik aan hè? Nee, nee, totaal niet.

59
00:05:07,557 --> 00:05:09,340
Totaal geen last van gehad.

60
00:05:09,340 --> 00:05:13,609
Het was wel zo dat de school waar ik op ging,
daarbij was een heel groot grasveld, een

61
00:05:13,610 --> 00:05:22,300
grote grasvlakte had je daar, daar werden
de Duitsers neergezet hè, met.., met.., met

62
00:05:22,300 --> 00:05:27,479
kannonnen, met allerlei jeeps en zo, met en
dan had je de Brielselaan nog, dat was een

63
00:05:27,480 --> 00:05:32,590
hele lange laan, ook op Zuid, en hele
grote bomen, die stonden hartstikke vol met

64
00:05:32,590 --> 00:05:37,410
Duitse militairen, want die konden ze nooit
vinden vanwege de bomen voor bombarderen.

65
00:05:37,800 --> 00:05:41,350
En dat zijn allemaal van die
dingen die dus wel in je geheugen

66
00:05:41,350 --> 00:05:45,600
zitten en die dat, ja, dat houdt
je gewoon een beetje bij je hè. Ja.

67
00:05:45,600 --> 00:05:50,699
Kunt u vertellen over de dag
van de Razzia wat er gebeurde?

68
00:05:50,700 --> 00:05:57,549
Ja. Nou, het was zo, dat ik wilde ’s morgens naar
mijn werk gaan. Dat was het gasbedrijf, de Bocht.

69
00:05:57,549 --> 00:06:00,120
En op de hoek van de straat werd ik

70
00:06:00,120 --> 00:06:03,180
tegengehouden door Duitse
militairen dat ik moest teruggaan.

71
00:06:03,180 --> 00:06:09,970
Nu was er namelijk een circulaire
uitgekomen in de brievenbussen dat we dus eh

72
00:06:09,970 --> 00:06:17,280
aan moesten treden, op een bepaalde tijd
aan te treden, en “neem wat bagage mee

73
00:06:17,280 --> 00:06:22,390
en ook wat kleding enz.”, want er ging
wat gebeuren, ik wist natuurlijk niet wat.

74
00:06:22,390 --> 00:06:30,640
Dat heb ik later gehoord in het stadion dat dat
v.., v.., verzonden was, al die flyers zeg maar.

75
00:06:30,640 --> 00:06:36,490
Maar bij mij thuis had ik dat nooit gezien
enz., dus ik had een jas aan en mijn schoenen,

76
00:06:36,490 --> 00:06:42,610
uiteraard schoenen wat helemaal niet veel bijzonders
was, want het was oorlog hè, er was armoe.

77
00:06:42,920 --> 00:06:48,050
Gaatjesschoenen of papier in je schoenen, of een
stukje karton in je schoenen voor natte voeten.

78
00:06:48,050 --> 00:06:51,203
Zo ging dat hè, dat was de
armoe, het was echte armoe.

79
00:06:51,204 --> 00:06:56,130
Nou, dat was op een bepaalde
tijd en ik moest naar huis toe.

80
00:06:56,940 --> 00:06:59,940
Mijn vader ook, mijn vader
was toen rond de 40 jaar.

81
00:07:00,020 --> 00:07:03,600
En we werden opgeroepen
van.., van 18 tot.., tot 40,

82
00:07:03,600 --> 00:07:06,460
tot 40 jaar moesten we dan
in de straat aantreden.

83
00:07:07,160 --> 00:07:15,010
Zeg maar om 9 uur. Toen om de tijd 9 uur
moesten we aantreden, dus allemaal de straat in.

84
00:07:15,010 --> 00:07:18,690
En we werden opgevangen, dus de
hele straat was leeg aan mannen.

85
00:07:19,530 --> 00:07:25,770
Waaronder ook meneer Bloem, die komt meer in het
verhaal verder komt hij meer voor, meneer Bloem.

86
00:07:26,120 --> 00:07:28,820
En nog een aantal personen,
we waren met zeven man waren

87
00:07:28,820 --> 00:07:40,870
we dus een beetje een klein
groepje met zeven man.

88
00:07:47,080 --> 00:07:50,670
Nou ja, goed en in elk geval we
moesten aantreden en we gingen lopen.

89
00:07:50,670 --> 00:07:53,620
En dan gingen we de weet
van niks, echt dat dan.

90
00:07:53,900 --> 00:07:58,890
En mijn vader liep ook met een
buurman ergens, ergens. En eh

91
00:07:58,890 --> 00:08:07,310
maar we komen op het stadion aan en daar gingen
er een heleboel mannen gingen het stadion in en

92
00:08:07,310 --> 00:08:15,070
achteraf heb ik gehoorddie werden vervoerd met
boten naar elders, met boten.En wij, wij mensen,

93
00:08:15,070 --> 00:08:20,270
werden in de wagons gepropt bij het stadion, daar
stond een hele lange trein stond er met wagons.

94
00:08:20,270 --> 00:08:26,870
En daar werden we…, wij erin gepropt
als.., als vee. En allemaal staande.

95
00:08:26,870 --> 00:08:32,020
En dan stond je gewoon te denken “ja, wat
gaat er nou gebeuren?”. Je wist er echt

96
00:08:32,020 --> 00:08:37,452
totaal niks van.Nou, en dan gingen we…, en
dan ging die trein, die kreeg een schokje zo.

97
00:08:37,453 --> 00:08:41,054
“Nou, nu gaan we naar Dordrecht”.
Een schokje, “nu gaan we

98
00:08:41,055 --> 00:08:44,150
het.., het.., het Centrum in”.
En dat ging zo eens heen en weer.

99
00:08:44,150 --> 00:08:52,970
Op een gegeven moment ging het zo. Dus
wij met die trein weg. In de wagons.

100
00:08:52,970 --> 00:08:59,820
Onderweg een sanitaire stop gekregen. En
nou, allemaal die trein uit, je plasje plegen

101
00:08:59,820 --> 00:09:03,850
met de militairen met een
geweer achter je, dus als

102
00:09:03,850 --> 00:09:06,400
je even weg zou lopen, dan
zouden ze je neerknallen.

103
00:09:06,400 --> 00:09:15,050
Eh, nou, dat was die sanitaire stop
was gauw klaar. En eh naar Münster.

104
00:09:15,680 --> 00:09:21,482
We kwamen in Münster uit,
daar eh gingen we een Lager in.

105
00:09:21,482 --> 00:09:25,630
Daar moesten we aantreden
en daar werden we geteld.

106
00:09:27,520 --> 00:09:31,261
Maar toen hadden we met die zeven man waar
we een beetje een complotje hadden met zijn

107
00:09:31,261 --> 00:09:39,550
zevenen, hadden we een afspraak dat we zouden
samen zouden we gaan vluchten, naar Kiel.

108
00:09:40,470 --> 00:09:43,760
Natuurlijk hartstikke
link om dat te doen.

109
00:09:43,760 --> 00:09:53,000
En eh van dat Lager en eh even kijken
hoor hoe het verder ging. Het Lager.

110
00:09:58,170 --> 00:10:05,340
Dus met zeven man zijn we ernaartoe gegaan
en daar was dan die meneer Bloem, die

111
00:10:05,340 --> 00:10:12,190
meneer Bloem uit de straat, die had daar
een.., een.., een broer werken in een bakkerij.

112
00:10:12,390 --> 00:10:18,440
En dat was, daar gingen naartoe met die
zeven man en maar we hadden een beetje

113
00:10:18,440 --> 00:10:23,180
honger en er was daar gebombardeerd,
toen stonden daar taarten stonden er.

114
00:10:23,180 --> 00:10:30,068
En de bovenkant werd eraf.., eraf gehaald
en de onderkant konden we opeten.

115
00:10:30,069 --> 00:10:30,209
Hè, dat was dan onze ontvangst.

116
00:10:30,210 --> 00:10:34,450
Op een gegeven moment werd het zo,
dat was echt geheel geheimzinnig, echt

117
00:10:34,450 --> 00:10:40,627
geheimzinnig, dat wij eh.., wij kregen
allemaal papieren in onze handen en toen

118
00:10:40,640 --> 00:10:46,690
werd daar gezegd “jullie kunnen het beste
naar Kiel vluchten”. Nou ja, dat was het.

119
00:10:46,690 --> 00:10:51,448
’s Avonds in de barak, we gingen bij
elkaar liggen, allemaal bij elkaar.

120
00:10:51,448 --> 00:10:54,760
En je hoefde maar te
tikken en we waren wakker.

121
00:10:54,760 --> 00:10:59,820
En we gingen allemaal heel geruisloos,
heel zachtjes gingen we allemaal

122
00:10:59,820 --> 00:11:01,780
dus wij met zijn zevenen de deur uit.

123
00:11:01,780 --> 00:11:06,190
Hoe we het hebben versierd is
onbegrijpelijk, hartstikke gevaarlijk.

124
00:11:06,230 --> 00:11:14,640
We moesten een lange weg uitlopen. Ik ben
iets te voorbarig hoor, nou komt het pas.

125
00:11:14,800 --> 00:11:17,190
Dat kunnen jullie misschien knippen
hè? Nou komt het eigenlijk pas.

126
00:11:17,190 --> 00:11:25,290
Dus wij met zijn zevenen weg en
toen gingen we naar die bakkerij toe.

127
00:11:27,590 --> 00:11:29,930
We kwamen daar aan met zeven personen
en nou, we hadden wat gegeten.

128
00:11:29,930 --> 00:11:36,620
En het was eh toen had die persoon het erover
“jullie kunnen het beste dan vluchten naar

129
00:11:36,620 --> 00:11:44,910
Kiel”. En meneer Bloem en deze jongen, die
gingen.., gingen naar Kiel toe, die andere vijf

130
00:11:44,910 --> 00:11:52,057
personen hebben we niet meer gezien, die werden
blijkbaar in mijn ogen onderverdeeld ergens heen.

131
00:11:52,058 --> 00:12:00,010
Dus we waren samen. Dat vertrek inhield,
wat eh dat papier wat we kregen, dat was

132
00:12:00,010 --> 00:12:07,740
voor om met de trein naar Kiel te reizen. Daar
was dat papier voor. Dan hadden we vrij vervoer.

133
00:12:07,740 --> 00:12:11,220
En dat ging altijd ’s avonds,
’s avonds ging die trein rijden.

134
00:12:11,690 --> 00:12:15,673
En we kwamen ergens aan in een
station en dan moest je je papieren

135
00:12:15,673 --> 00:12:18,932
laten zien en dan kon je daar,
dan kon je gewoon verder reizen.

136
00:12:18,933 --> 00:12:22,900
Dus het was in etappes
hè.We kwamen aan in Kiel.

137
00:12:23,670 --> 00:12:27,840
En daar werd ik ondergebracht…, werden
we ondergebracht.., meneer Bloem en ik,

138
00:12:27,840 --> 00:12:32,610
ondergebracht in een huis, het was een
groot huis, en dat was een soort.., ja,

139
00:12:32,610 --> 00:12:38,130
ook een soort het had met timmerij te
maken en dat was voor herstelwerkzaamheden.

140
00:12:39,050 --> 00:12:43,680
Toen ben ik daar een poosje
timmerman geweest. Ja.

141
00:12:44,590 --> 00:12:47,510
Maar het was zo, dat op een gegeven
moment, ja, dan ga je je ook eens

142
00:12:47,510 --> 00:12:54,330
een keertje waar de tussentijd is,
dat die tussentijd van eh.., van

143
00:12:54,330 --> 00:13:00,140
aankomen bij die boerderij, zeg maar
die boerderij en een tijd verderop, ik

144
00:13:00,140 --> 00:13:03,640
ben daar een hele hoop
weg, dat ik echt niet weet.

145
00:13:03,640 --> 00:13:09,090
Alleenik moest in een bakkerij moest
ik een deur repareren, daar kreeg ik

146
00:13:09,090 --> 00:13:13,776
van die persoon uit die boerderij en
dan die deur had ik, dan na een heel

147
00:13:13,930 --> 00:13:17,810
gefriemel had ik die deur goed gekregen
en die ging weer goed open en dicht.

148
00:13:17,810 --> 00:13:22,805
En de dag erop hoorde ik dat was er
gebombardeerd. En was die deur was er weer uit.

149
00:13:22,806 --> 00:13:26,150
Dus ik had al het werk
voor Jan Joker gedaan.

150
00:13:26,880 --> 00:13:34,120
Dat was dan eigenlijk dus eh even de
periode dat het heel raar was. Tja.

151
00:13:34,120 --> 00:13:40,710
Vindt u het goed om nog even
terug te keren naar Münster om

152
00:13:40,710 --> 00:13:43,990
toch nog iets meer boven water
proberen te halen van die…?

153
00:13:47,150 --> 00:13:51,410
Nou, we kwamen daar aan met zijn
zevenen en het was dan die meneer Bloem,

154
00:13:51,410 --> 00:13:54,950
dat was een.., een broer van meneer
Bloem en ik heb tegen haar, tegen mijn

155
00:13:54,951 --> 00:13:59,840
vrouw gezegd “joh, dat is onherroepelijk
is dat gewoon een beetje geritsel

156
00:13:59,840 --> 00:14:01,843
ondergronds, die ervan afwist”, ja.

157
00:14:01,844 --> 00:14:06,370
En waren wij daar naar Kiel
moesten we dan, dat weten.., dat

158
00:14:06,370 --> 00:14:10,280
weten we gewoon niet, maar het
werd wel geadviseerd, naar Kiel.

159
00:14:12,160 --> 00:14:20,780
Je wil meer weten daarvan hè? Ja, die bakkerij en
bij die bakkerij was er familie van meneer Bloem.

160
00:14:21,440 --> 00:14:28,280
En die man, die werkte daar en daar werden
we eigenlijk opgevangen en dat was toen

161
00:14:28,280 --> 00:14:35,220
vertelde hij“ik zal jullie papieren
geven en dan kunnen jullie vluchten”. Eh,

162
00:14:35,220 --> 00:14:39,834
bewaking hebben we niet gezien, het was wel
een Lager, bewaking hebben we niet gezien.

163
00:14:39,835 --> 00:14:45,467
We lagen met zijn zevenen bij elkaar op
banken enz. of op de grond. Meer was er niet.

164
00:14:45,468 --> 00:14:47,440
Dus met zeven man.

165
00:14:47,440 --> 00:14:49,940
Dus wij moesten een heel
end lopen, maar die meneer…

166
00:14:49,940 --> 00:14:52,740
U wilde nog meer weten
over.., over die meneer Bloem?

167
00:14:53,690 --> 00:14:59,720
Nee? Okay. Dus toen zijn we gaan lopen, nou,
dat ging ontiegelijk zacht natuurlijk hè,

168
00:14:59,720 --> 00:15:01,837
want je niet praten, je kon
niet lopen, je.., je..,

169
00:15:01,837 --> 00:15:04,530
ja, je kon wel lopen, maar
heel, heel geheimzinnig.

170
00:15:05,460 --> 00:15:08,982
En we moesten een lange weg uitlopen
en toen stonden we aan de weg

171
00:15:09,180 --> 00:15:09,783
en toen werden we aangehouden,
tenminste, we stonden te liften.

172
00:15:09,783 --> 00:15:10,166
Hè, en toen kwam er een auto aan en
die hielden we aan, die auto stopte.

173
00:15:10,167 --> 00:15:11,720
En daar zaten Duitse militairen in. Nou,
je kan het niet slechter treffen als dat!

174
00:15:16,900 --> 00:15:20,540
En hij vroeg aan ons, maar
dat was een.., een eh..,

175
00:15:27,270 --> 00:15:30,816
een het was een halve
truckwagen, een grote jeep.

176
00:15:30,817 --> 00:15:37,769
Het was een grote jeep. Er zaten militairen
in, een man of vier. Wij waren met zeven man.

177
00:15:37,880 --> 00:15:44,540
Dus vier man konden daar instappen en drie
man, ja, er was geen plek meer, dan had je

178
00:15:44,540 --> 00:15:49,400
bij die.., bij die jeep had je een stang
achterop in de auto en daar heb ik op gestaan.

179
00:15:49,400 --> 00:15:56,700
En zo gingen wij naar Münster terug hè. Terug
naar Münster. Het was niet zo vreselijk ver rijden.

180
00:15:56,700 --> 00:16:02,500
toen vroegen ze aan.., aan
ons “wat gaan jullie doen?”.

181
00:16:02,500 --> 00:16:07,540
“Nou, we gaan werken aan de
spoorbaan”. Dat geloofden ze.

182
00:16:08,180 --> 00:16:12,240
En toen kwamen we bij meneer..,
toen kwamen we bij die man

183
00:16:12,240 --> 00:16:16,395
uit in die winkel, bij meneer,
die broer van meneer Bloem.

184
00:16:16,396 --> 00:16:20,690
Zo het is net andersom hoor,
ik was een stukje vergeten, hè.

185
00:16:20,690 --> 00:16:25,610
Dus toen kwamen we bij een meneer,
die broer van meneer Bloem.

186
00:16:26,130 --> 00:16:31,590
Die gaf ons papieren en we konden vluchten. Dus met
het vluchten zijn we heel goed doorheen gekomen.

187
00:16:31,590 --> 00:16:38,550
Alleen ik heb me altijd afgevraagd, we werden
geteld en ze moesten toch ineens zeven man missen.

188
00:16:38,590 --> 00:16:39,876
En wat is er toen gebeurd?

189
00:16:39,930 --> 00:16:44,720
Want vroeger werd dat zo in Putten
is dat gebeurd als ze dus geen mensen

190
00:16:44,721 --> 00:16:49,040
of zo wat hadden uitgevreten werden
die mensen gefu.., gefusilleerd.

191
00:16:49,400 --> 00:16:54,520
Hè, dat is toch wel een stukje… Dan werden er
mensen gefusilleerd omdat ze niet wilden bekennen.

192
00:16:55,510 --> 00:17:02,290
Dat hebben altijd afgevraagd, omdat wij
dus er waren zeven man ineens foetsie.

193
00:17:04,650 --> 00:17:07,590
Nou, toen kregen we papieren
van die.., van die broer,

194
00:17:07,590 --> 00:17:14,550
van.., van die broer van die
meneer Bloem voor te vluchten.

195
00:17:16,020 --> 00:17:21,830
Dus toen konden we met de trein konden
we weg, alleen dat ging ’s avonds.

196
00:17:21,830 --> 00:17:24,826
Hoe we bij die trein zijn
gekomen weet ik niet.

197
00:17:24,827 --> 00:17:29,630
Het is echt wat mij helemaal,
we zijn wel zoveel keer

198
00:17:29,630 --> 00:17:34,720
gestopt, maar uiteindelijk
kwamen we dan uit in Kiel uit.

199
00:17:35,120 --> 00:17:43,400
En die boerderij. Ja, daar ben ik dan
timmerman geweest, de deur maken enz.

200
00:17:43,400 --> 00:17:46,860
Eh, er werd ontzettend veel gebombardeerd,
want dat was de.., de grootste

201
00:17:46,860 --> 00:17:51,360
lucht.., luchtboot.., luchtboot…,
de duikbootbasis van Duitsland.

202
00:17:51,360 --> 00:17:56,330
En die werd constant gebombardeerd
om dat te vernietigen.

203
00:17:56,350 --> 00:18:01,970
En dan was het elke avond
gingen we.., gingen we de..,

204
00:18:09,690 --> 00:18:13,247
eh de… Hoe heet dat nou?

205
00:18:13,248 --> 00:18:15,960
Naar de schuilkelder om gebombardeerd eh.., dan
werd er gebombardeerd, om je vege lijf te redden.

206
00:18:15,960 --> 00:18:17,480
Dat was dan eigenlijk geen lange
schuilkelder, het was een bolletje, een groot

207
00:18:17,480 --> 00:18:23,090
bolletje en dat was wel ondergronds, en dat
bolletje stond dan bovengronds, want als

208
00:18:23,090 --> 00:18:28,360
er iets zou…, het was vrij diep, als er
een bom zou vallen of wat ook, dat ie weg

209
00:18:28,360 --> 00:18:33,210
zou glijden van.., van dus niet plots
erbovenop, maar dat ie weg zou glijden, ja?

210
00:18:34,340 --> 00:18:39,270
Zo waren het “diepbunkertjes”
noemden ze dat daar, diepbunkertjes.

211
00:18:39,730 --> 00:18:47,390
Eh, als er een bombardement was geweest, dan
kwamen we eruit en we hadden ook meegemaakt

212
00:18:47,390 --> 00:18:52,800
dat er waren krijgsgevangenen, Russische
krijgsgevangenen, die waren daar veel.

213
00:18:52,800 --> 00:18:57,060
En als er dan een bombardement was
of er werd luchtalarm gegeven, dan

214
00:18:57,060 --> 00:19:00,460
mochten wij Nederlanders mochten
in de bunker en de Russen moesten

215
00:19:00,580 --> 00:19:04,140
er buiten blijven. En daar
was geen.., geen plaats voor.

216
00:19:04,140 --> 00:19:06,288
En dan was er een bombardement
geweest en we kwamen uiteindelijk

217
00:19:06,289 --> 00:19:10,370
kwamen we uit de bunker en dan lagen
daar die dode mensen, die Russen.

218
00:19:10,660 --> 00:19:14,700
En zulke dingen zijn er echt
gebeurd, dat is ongelooflijk.

219
00:19:16,230 --> 00:19:22,420
Eh, daar waar ik woonde had je ook
een.., een spoorbrugovergang en daar

220
00:19:22,420 --> 00:19:27,930
kwamen dan ook Russen, het waren ook
mensen, die waren ook eh ziek enz.

221
00:19:27,930 --> 00:19:39,257
en die lagen op brancards op.., op de
schouders en dan van die spoorovergang, daar

222
00:19:39,257 --> 00:19:43,650
moesten ze dan eruit springen en dan plofte
zo die persoon, die plofte zo naar beneden.

223
00:19:44,020 --> 00:19:47,340
En uiteindelijk ging die wagen
open en dan kon hij weer die man

224
00:19:47,340 --> 00:19:48,100
optillen en dan gingen ze verder
hè. Eh, dat is regelmatig gebeurd.

225
00:19:48,101 --> 00:19:55,070
Dat hebben we regelmatig meegemaakt.

226
00:19:55,400 --> 00:20:00,059
Maar ik ging elke morgen ging ik met de tram
mee, ja, dan ben ik weer bij het verhaal,

227
00:20:00,060 --> 00:20:03,930
elke morgen met de tram mee
en daar stonden militairen,

228
00:20:03,930 --> 00:20:08,450
dat waren eh van de SS,
het waren Nederlanders.

229
00:20:08,520 --> 00:20:10,810
Jan en Piet en die spraken Hollands.

230
00:20:10,810 --> 00:20:17,070
Maar ik had in die Russen, die moesten
muren gaan bikken in dat plaatsje,

231
00:20:17,070 --> 00:20:22,934
die moesten muren gaan bikken en
dat was een rotwerk, veel stof enz.

232
00:20:22,934 --> 00:20:23,208
Die mensen hadden honger.

233
00:20:23,720 --> 00:20:31,140
Toen ben ik knolrapen gaan kopen en dat heb
ik in vuur…, in vieren gesneden, meegenomen

234
00:20:31,140 --> 00:20:37,820
met een zak, in de tram naar die mensen
toe en die heb ik daar uit lopen delen.

235
00:20:38,370 --> 00:20:39,046
Nou, ze konden me wel zoenen!

236
00:20:39,047 --> 00:20:44,970
Maar dan komt er één zo’n knakker
komt naar me toe, “wat ben je voor

237
00:20:44,970 --> 00:20:48,680
land, wo bist du vor Land von?”.
Ik zeg “nou, ik ben Nederlander”.

238
00:20:49,560 --> 00:20:52,440
Ik zeg “ja, jullie zijn toch ook
Nederlanders?”. Ze spraken Hollands.

239
00:20:52,440 --> 00:20:58,105
En nou, “dan heb je mazzel gehad”, zegt hij, “ze
hadden je ter plekke dood kunnen schieten!”. Ja.

240
00:20:58,105 --> 00:21:00,240
Dus dat was ook weer iets

241
00:21:00,240 --> 00:21:12,720
wat je dan weer meemaakt en je hele relaas
in je jonge leeftijd dat je zoiets ja.

242
00:21:12,720 --> 00:21:18,100
Op een gegeven moment was het zo, ik was mijn
vader kwijt. Want mijn vader was ook gevorderd.

243
00:21:19,150 --> 00:21:21,950
En toen ben ik naar ergens toe
gegaan en daar heb ik een.., dat

244
00:21:21,950 --> 00:21:25,960
was een boekje en dat was een
tijdschrift Van Honk heette dat.

245
00:21:26,160 --> 00:21:32,300
En daar heb ik in geschreven “zoon zoekt
vader”. Telefoon was er niet, brieven

246
00:21:32,300 --> 00:21:37,150
schrijven kon niet, mocht niet, dus
ik was mijn vader al die tijd kwijt.

247
00:21:40,490 --> 00:21:40,740
Eh, potverdorie…

248
00:21:40,740 --> 00:21:44,078
Misschien kunt u nog even vertellen als
je in zo’n bunkertje zat en die Russen

249
00:21:44,190 --> 00:21:47,093
stonden buiten, je kreeg zo’n
bombardement op je dak, hoe voelde dat, hoe

250
00:21:47,094 --> 00:21:51,809
klonk dat, hoe heb je dat…, voelde je
het dreunen van de vloer, waren er…?

251
00:21:51,810 --> 00:21:54,220
Ja, dat was natuurlijk
een.., een hels lawaai, dat

252
00:21:54,220 --> 00:21:55,220
bombarderen, het was echt
een hels lawaai natuurlijk.

253
00:21:55,220 --> 00:22:00,180
Maar dan was je weer blij dat je eruit
kon en dat de Engelse vliegtuigen, die

254
00:22:00,180 --> 00:22:05,930
waren weer weg, dus dat was weer over hè.
En toen was het eigenlijk verder zolater

255
00:22:05,930 --> 00:22:13,940
werden er ook vaten neergezet met.., met eh
nevel erin en dat was dan als die Engelsen

256
00:22:13,940 --> 00:22:18,070
eraan kwamen, dan werden die vaten geopend
door.., door mensen, dan gingen die doppen

257
00:22:18,070 --> 00:22:22,724
eraf en die vaten kwamen uit, dan lag heel
die duikbootbasis lag onder.., onder de nevel.

258
00:22:23,030 --> 00:22:27,330
Dus die vliegtuigen konden nooit die
duikbootbasis vinden. En zo werkte dat.

259
00:22:27,330 --> 00:22:33,940
Ik heb heel veel eh bombardementen
meegemaakt, heel veel.

260
00:22:33,940 --> 00:22:39,896
Gelukkig goed er dus uitgekomen natuurlijk.
Eh, op een gegeven moment was de Bevrijding.

261
00:22:39,896 --> 00:22:42,200
Daar kan ik nou beginnen, ja, in
Duitsland, dat was de Bevrijding en

262
00:22:42,200 --> 00:22:48,322
dat was dan het jaar erop hè, dus
ongeveer in mei hè was de Bevrijding.

263
00:22:48,322 --> 00:22:54,480
Eh, wij werden.., wij werden eh, eh
bevrijd door Russen, Russische militairen.

264
00:22:54,710 --> 00:22:59,440
En maar die hadden dus ook
vervoer natuurlijk en ze gingen

265
00:22:59,440 --> 00:23:02,845
op een gegeven moment gingen ze in één
keer gingen ze ook pompstations gingen ze

266
00:23:02,846 --> 00:23:05,918
openbreken, want ze moesten brandstof hebben
om te kunnen rijden natuurlijk hè. Dan..,

267
00:23:05,919 --> 00:23:15,610
dan op een bepaalde tijd eh was er een..,
een circulaire.., een circulaire gekomen

268
00:23:15,610 --> 00:23:23,286
dat we dan en dan op een perron moesten
staan om vervoerd te worden naar huis toe.

269
00:23:23,287 --> 00:23:27,702
We staan daar en er komt een grote, ja,
je had zo’n bas, zo’n grote bas had

270
00:23:27,780 --> 00:23:32,272
ik de bovenkant eraf gehaald en daar
had ik een rugzak van gemaakt en ik had

271
00:23:32,272 --> 00:23:37,050
van alles lopen pikken daar, schoenen,
bollen wol, truien, die was ik aan het

272
00:23:37,051 --> 00:23:41,910
uittrekken geweest, een heleboel bollen
wol had ik en zo nog meer toestandjes.

273
00:23:42,190 --> 00:23:46,760
En ik sta daar te wachten op het konvooi.
En mijn buur, meneer Bloem, was erbij.

274
00:23:46,760 --> 00:23:50,249
En toen komt er een Hagenaar naar me toe,
hij zegt.., een Haagse meneer, hij zegt “zou

275
00:23:50,249 --> 00:23:55,312
u met mij eens mee willen lopen, want ik
heb een hoop spul en dat.., dat wil ik graag

276
00:23:55,312 --> 00:24:00,250
meenemen?”. Ik zeg “ja, dat doe ik dan wel”.
Dus ik met die man mee en terwijl ik met die

277
00:24:00,250 --> 00:24:05,430
man mee ben is het konvooi
gekomen. Wat doet meneer Bloem?

278
00:24:05,430 --> 00:24:08,530
Die pakt die rugzak mee en
die zet die in de trein.

279
00:24:08,530 --> 00:24:12,290
Dus meneer Bloem weg en ik
kom terug, ja, weg konvooi.

280
00:24:13,320 --> 00:24:16,860
Dat heeft heel lang geduurd
voordat ik dus weer vervoerd

281
00:24:16,860 --> 00:24:21,570
zou worden en dat die vervoer…,
dat vervoer was naar Lübeck.

282
00:24:22,060 --> 00:24:28,100
Daar was ook weer een Lager in
Lübeck.Daar was alles gekomen en voordat

283
00:24:28,100 --> 00:24:32,890
we in het Lager gingen moesten alle
mensen met de han-den omhoog en

284
00:24:32,890 --> 00:24:36,137
daar waren mensen bij ook hoogzwangere
vrouwen enz., van alles was dat.

285
00:24:36,138 --> 00:24:42,620
En als ze nou drie puntjes onder de
arm hadden, dan werden ze afgevoerd.

286
00:24:43,280 --> 00:24:48,370
En ik had dat dus niet, want die waren
gesympathiseerd met de Duitsers. Ja?

287
00:24:52,430 --> 00:24:55,470
Eh, ook ik was de…, we lagen
gewoon gemengd met elkaar, want

288
00:24:55,470 --> 00:25:00,290
ik lag in bed hoog en die vrouw
lag daar beneden, hoogzwanger.

289
00:25:00,290 --> 00:25:05,680
In hetzelfde kamertje zeg maar, ja.
Zulke dingen zijn er allemaal gepasseerd.

290
00:25:05,860 --> 00:25:12,010
Maar ik was natuurlijk wel
dat spulletje kwijt. Lübeck.

291
00:25:13,240 --> 00:25:18,910
Daar heb ik, wat ik daar gedaan heb
weet ik niet zo, ook helemaal niks van.

292
00:25:18,910 --> 00:25:26,450
Hoe ik daar door ben gekomen,
hoe ik daar, ik ben goed

293
00:25:26,450 --> 00:25:29,430
behandeld geworden blijkbaar,
want ik heb nooit wat opgelopen.

294
00:25:29,430 --> 00:25:36,820
En op een gegeven moment was dat van Lübeck werden
we per trein werden we vervoerd naar Winterswijk.

295
00:25:37,310 --> 00:25:41,320
En in Winterswijk van Nederland,
daar was de grenspost, de grens.

296
00:25:42,180 --> 00:25:46,690
Daar aangekomen met een hele hoop mensen
ook weer, we werden eigenlijk gewoon

297
00:25:46,690 --> 00:25:52,630
gevangen gehouden daar hè in Lübeck, met
ook mensen en werden we gecontroleerd.

298
00:25:52,630 --> 00:25:57,120
En daar was een meneer achter
mij, ik was aan de beurt en je

299
00:25:57,120 --> 00:26:01,540
had poli.., politiek betrouwbaar
en politiek onbetrouwbaar.

300
00:26:01,570 --> 00:26:08,200
En de meneer achter mij, hè, die
zei“deze man is poli TB”, “TB”“politiek

301
00:26:08,200 --> 00:26:14,830
betrouwbaar”. Wie dat geweest is weet ik
niet, ik heb die persoon nooit gezien.

302
00:26:14,830 --> 00:26:18,340
Maar ik mocht wel door de
pas…, door de controle heen.

303
00:26:18,890 --> 00:26:24,510
En daar werden we opgevangen
door eh, ja, halve

304
00:26:24,510 --> 00:26:28,330
vrachtwagen-tjes, want ander
vervoer was er ook weer niet.

305
00:26:28,330 --> 00:26:30,900
En zo werden we naar
Rotterdam vervoerd.

306
00:26:30,900 --> 00:26:38,910
Dus op een zondag, op een zondag ’s
middags kwam ik aan in Rotterdam. Thuis.

307
00:26:38,910 --> 00:26:43,076
Hè, dus mijn broer, mijn
vriendinnetje weet je wel,

308
00:26:43,270 --> 00:26:52,290
toen vrienden, en zo zijn
we weer bij elkaar gekomen.

309
00:26:52,290 --> 00:26:54,540
Dat is in grove lijnen het verhaal.

310
00:26:54,540 --> 00:26:56,550
We willen het ook in fijne lijnen!

311
00:26:56,620 --> 00:26:56,830
Ja.

312
00:26:56,830 --> 00:27:05,710
laten we even, hoe heeft u die
thuiskomst ervaren? Ik bedoelwas u blij?

313
00:27:05,710 --> 00:27:10,750
Ja, je komt je vriendinnetje tegen, ja, hoe
ervaar je dat? Hartstikke geinig hè. Ja.

314
00:27:10,930 --> 00:27:18,640
En eh ik heb totaal nergens, ik had geen
fotootje, niks, niks, niks, behalve dat dan.

315
00:27:18,640 --> 00:27:22,844
Hè, eh hoe ik dat erva-ren heb?

316
00:27:22,844 --> 00:27:26,990
Ja, geweldig natuurlijk hè! Je.., je.., je bent
weer thuis en eh, eh je praat weinig er-over.

317
00:27:27,360 --> 00:27:32,335
Je praat weinig erover en uiteindelijk na
verloop van tijd ga je er toch over praten.

318
00:27:32,336 --> 00:27:36,640
Maar ja, ik werd liefdevol
ontvangen en maar er was altijd nog

319
00:27:36,640 --> 00:27:41,370
armoe, hè. Maar wat ik al gezegd
hebbij mijn moeder kon alles.

320
00:27:41,370 --> 00:27:43,600
Dus alles was goed geregeld.

321
00:27:43,990 --> 00:27:47,570
Ja, je woonde ergens en
dan zaten ze op de stoep?

322
00:27:47,570 --> 00:27:53,020
Ja, mijn moeder in het huis daar, in
dat grote huis, en daar zaten jonge

323
00:27:53,020 --> 00:27:56,150
meiden zaten daar op de stoep, want
die mannen waren allemaal weg hè.

324
00:27:56,150 --> 00:27:59,950
En die.., die meiden, ja, die
verlangden blijkbaar ergens naar, naar

325
00:27:59,950 --> 00:28:03,210
daar was je als jongen helemaal niet van
gediend, want ik had een vriendinnetje!

326
00:28:03,210 --> 00:28:07,307
En daar was ik heel erg secuur in
en heel erg, en een beetje.., een

327
00:28:07,307 --> 00:28:10,025
beetje.., een beetje bang hè, dat
je het één en ander hebt opgelopen.

328
00:28:10,025 --> 00:28:19,340
En dat is dan de.., de drijfveer
dat ik met die jongen ben geweest.

329
00:28:19,340 --> 00:28:24,190
En eh zeg maar werd daar wel gebruik van
gemaakt, van die uitnodigingen door anderen?

330
00:28:24,190 --> 00:28:28,100
Nee. Nee, nee. Van die grietjes?

331
00:28:28,110 --> 00:28:31,110
Waren er Nederlandse mannen
die daar graag naartoe gingen?

332
00:28:32,610 --> 00:28:36,390
Oh, dat weet ik niet.
Dat weet ik niet.

333
00:28:36,390 --> 00:28:39,880
Daar ben ik niet bij geweest
natuurlijk hè, dus meneer

334
00:28:39,880 --> 00:28:42,060
Bloem ook niet, want die man
was getrouwd en had kinderen.

335
00:28:42,060 --> 00:28:50,670
En die meneer Bloem is ook een hele
serieuze vent hè. Wat ik dus gehoord heb,

336
00:28:50,670 --> 00:28:56,990
wat ik dus gehoord hebis mijn vader
met iemand meegelopen met een handkar.

337
00:28:57,470 --> 00:28:58,930
Een handkar.

338
00:29:01,040 --> 00:29:08,050
En eh dus die Duitsers, die hebben gewoon
gedacht “die.., die man, die hoort bij

339
00:29:08,050 --> 00:29:15,230
die handkar”. Dat heb ik gehoord dat
mijn vader zo is ontsnapt uit de Razzia.

340
00:29:16,640 --> 00:29:22,130
Nou, ik had het vermoeden dat mijn
vader dus ook in Duitsland was hè, maar

341
00:29:22,130 --> 00:29:25,630
niet-wetende waar, want ik ben die
man.., ik ben die man gewoon kwijtgeraakt.

342
00:29:25,630 --> 00:29:32,690
Dus dat was mijn.., mijn argument om in
dat.., in dat boekje eh van De Honk te

343
00:29:33,270 --> 00:29:38,380
schrijven van “zoon zoekt vader”, met
naam en adres, en naam en toestanden erbij.

344
00:29:38,380 --> 00:29:44,015
Ja, daar.., daar kwam nooit geen antwoord op,
hè, want dat was er gewoon niet, dat was er

345
00:29:44,016 --> 00:29:53,344
echt, dat heel.., dat hele eh verkeer met..,
het verkeer met telefoon enz., dat was er niet.

346
00:29:53,345 --> 00:29:56,560
Hè, en met.., met brieven
sturen. Dat was over.

347
00:29:56,560 --> 00:29:59,379
En toen.., ja, en toen kwam ik
dan thuis en daar heb ik gehoord

348
00:29:59,380 --> 00:30:05,440
dat wat ik net vertelde, over
mijn vader, over de handkar.

349
00:30:07,560 --> 00:30:12,960
Ik heb die Russen wel gezien, maar ja, je kan
geen Russisch en ze liepen te jatten daar enz.

350
00:30:12,960 --> 00:30:19,140
en die mensen, die waren ook…, die waren
gelijk weer teruggegaan, want ja, ze zaten daar

351
00:30:19,140 --> 00:30:25,350
een-maal hè, maar die.., die kwamen specifiek
voor die Russen die daar krijgsgevangenen waren.

352
00:30:25,480 --> 00:30:26,620
Daar kwamen ze voor.

353
00:30:26,620 --> 00:30:31,330
Dus ik heb ze aan zien komen en ik heb ze
weg zien rijden met eerst inbraak bij een

354
00:30:31,330 --> 00:30:35,610
pompstation en die zijn natuurlijk die.., die..,
die Russische krijgsgevangenen gaan zoeken.

355
00:30:36,100 --> 00:30:42,200
Dat was dat de ervaring die ik had.Juichen,
natuurlijk, ik was blij dat we bevrijd..,

356
00:30:42,200 --> 00:30:44,651
bevrijd werden, maar het is bij mij nog
wel zoik moest eerst nog thuiskomen dat ik

357
00:30:44,652 --> 00:30:52,090
geloofde dat ik thuis ben, of het werkelijk
waar is dat ik thuis ben gekomen hè.

358
00:30:52,980 --> 00:31:00,030
Want die periode heb ik ook met de Indië
tijd gehad hè. Ik kwam uit Indië terug en

359
00:31:00,030 --> 00:31:05,560
toen moest ik nog 27 dagen op zee zitten
en dan was ik blij dat die boot niet zonk.

360
00:31:05,560 --> 00:31:11,969
En maar toen ik thuiskwam, ja,
toen was ik blij dat ik thuis was.

361
00:31:11,969 --> 00:31:14,925
We waren in Kiel en op een gegeven moment
was het met meneer Bloem hadden we erover..,

362
00:31:14,926 --> 00:31:20,810
erover gepraat, want daar ging altijd een
trein, daar ging een trein naar Denemarken toe.

363
00:31:22,830 --> 00:31:25,350
En daar hebben we het samen over gehad,
“zullen we niet vluchten naar Denemarken,

364
00:31:25,350 --> 00:31:30,679
want dan ben je echt uit Duitsland?”. Ja,
na veel overwegen heb ik toch maar gezegd

365
00:31:30,679 --> 00:31:33,252
“laten we maar niet gaan, dan gaan we steeds
verder van huis, laten we dat maar niet

366
00:31:33,252 --> 00:31:38,270
doen”. Toen hebben we het ook gewoon afgezwaaid
en dat hebben we maar niet ondernomen.

367
00:31:38,270 --> 00:31:40,720
Toen we zijn gewoon in Kiel gebleven.

368
00:31:42,150 --> 00:31:44,530
En toen heeft u zich aangemeld bij
het Arbeidsbureau mag ik aannemen?

369
00:31:44,530 --> 00:31:46,633
Nee hoor, ik heb me nergens aangemeld.

370
00:31:46,633 --> 00:31:50,840
Want u bent wel in een huis terechtgekomen
en u heeft als timmerman gewerkt?

371
00:31:50,840 --> 00:31:54,520
Ik ben.., ik ben gewoon eh…,
ik.., ik woonde daar en ik

372
00:31:54,520 --> 00:31:59,350
woonde daar en ik ben gewoon
geïnformeerd geworden dat

373
00:31:59,350 --> 00:32:04,100
dat er weer een konvooi kwam.
Hè, om.., om naar huis te gaan.

374
00:32:04,100 --> 00:32:11,260
En bij die boerderij, daar werd ik gewoon daar
gedropt hè en die man, dat was een…, die man

375
00:32:12,860 --> 00:32:16,340
en die gaf mij gewoon “joh, wil je dat en dat
gaan repareren?”. Nou, dat heb ik gewoon gedaan.

376
00:32:16,340 --> 00:32:20,790
Hè, en ik kreeg spulletjes
mee, nou, een deur repareren,

377
00:32:20,790 --> 00:32:23,650
dat ging nog wel hè, maar
die lag er gelijk weer uit.

378
00:32:23,650 --> 00:32:25,520
Maar.., maar wie was
dan de man die u daar…?

379
00:32:27,310 --> 00:32:30,820
Ja hè, een goede.

380
00:32:30,820 --> 00:32:34,241
Ik ben wel benieuwd, toen was u uw vader
dus kwijt, die was niet mee, u was zelf

381
00:32:34,241 --> 00:32:40,599
nog jong, eh wat voor rol heeft die Bloem
vervuld in tijdens de Razzia voor u?

382
00:32:40,600 --> 00:32:46,410
Die meneer Bloem, wat hij.., wat
hij gedaan heeft, dat weet ik niet.

383
00:32:46,410 --> 00:32:48,166
Nee, ik weet het niet eens wat
hij gedaan heeft in die periode.

384
00:32:48,167 --> 00:32:53,200
Ik heb hem wel, ja, meegemaakt op dat
stationnetje met die.., met die.., met die…,

385
00:32:53,530 --> 00:33:00,410
met mijn bagage hè. Maar ik heb eigenlijk
eh we sliepen allebei in hetzelfde huis hè.

386
00:33:00,410 --> 00:33:04,310
Maar om nou veel contact met Bloem
te hebben gehad, nee, het is heel raar

387
00:33:04,310 --> 00:33:09,883
gelopen, het is heel raar hè. Want
waar zijn nou die vijf mannen gebleven?

388
00:33:09,883 --> 00:33:16,170
Hè. Wie heeft dat.., wie heeft
dat geregeld? Ja, die persoon.

389
00:33:17,410 --> 00:33:22,849
Hè. Die.., die.., die van die broer van
meneer Bloem. En verder weet ik het echt niet.

390
00:33:22,849 --> 00:33:27,690
Het is echt, het komt weer helemaal
niet in me op. Absoluut niet.

391
00:33:27,690 --> 00:33:35,910
Nee, dus meneer Bloem heeft
niet bijvoorbeeld de rol

392
00:33:35,910 --> 00:33:36,079
van een vaderfiguur of zo
voor u overgenomen destijds?

393
00:33:36,080 --> 00:33:38,543
Nou, zo’n vaderfiguur, kijk, we hielden
elkaar gewoon in.., in het gareel

394
00:33:38,543 --> 00:33:42,220
hè, hij had…, hij was getrouwd, ik
was…, ik had een vriendinnetje, meer

395
00:33:42,220 --> 00:33:49,147
niet hè. En eh we begrepen elkaar hè.
Ook die afspraak dus naar Denemarken.

396
00:33:49,510 --> 00:34:00,430
We.., we begrepen elkaar heel goed, dat wat we
samen doen. Maar ja. Dus nogmaalser zijn hele weken

397
00:34:00,430 --> 00:34:07,550
dat ik dan echt niet weet, wat heb ik nou
die 4 maanden in.., in Lübeck gedaan? Niks.

398
00:34:09,020 --> 00:34:10,750
Mag ik beginnen?

399
00:34:10,750 --> 00:34:11,060
Ja, u mag beginnen.

400
00:34:11,060 --> 00:34:16,480
Het was in 1940 toen de oorlog
was uitgebroken, toen zaten we

401
00:34:16,480 --> 00:34:22,310
samen in.., in dezelfde klas, de
laatste klas was het, de zesde.

402
00:34:22,310 --> 00:34:29,900
En ja, toen vond hij mij op het moment
vond hij me lief, want hij gooide..,

403
00:34:29,900 --> 00:34:34,480
hij zat drie banken achter me, en
toen gooide hij die papiertjes naar me

404
00:34:34,480 --> 00:34:40,310
toe met stuff en.., en pennen, en “wil
je met me lopen?” heette dat vroeger.

405
00:34:40,310 --> 00:34:45,240
“Wil je met me lopen?”. Nou, en of
ik wat terug, hè, want ik zat namelijk

406
00:34:45,240 --> 00:34:51,000
ook bij de bank die het dichtstbij
het tafeltje was van de leraar.

407
00:34:51,080 --> 00:34:53,860
En ik was helemaal
verliefd op de leraar.

408
00:34:53,860 --> 00:35:00,320
En die.., die leraar, die gaf ons
muziekles, tenminste, zangles, die speelde

409
00:35:00,320 --> 00:35:06,840
viool en.., en die was, nou, dat was een fijne
leraar, daar was ik echt helemaal dol op.

410
00:35:06,840 --> 00:35:10,820
In mijn latere leven moet ik
er nog altijd aan terugdenken,

411
00:35:10,900 --> 00:35:16,000
ik kwam zelf uit een gezinnetje
waar.., waar niks mocht.

412
00:35:16,690 --> 00:35:23,760
We waren er, maar als we er niet waren geweest was
het ook zo goed geweest bij ons.., bij ons thuis.

413
00:35:23,960 --> 00:35:30,070
Dus ja, ik kreeg aandacht terwijl ik een
heel verlegen meisje was.Ja, ik zal praten.

414
00:35:30,070 --> 00:35:37,520
En eh nou ja, dus ja, aandacht,
dat vond ik natuurlijk best.

415
00:35:37,680 --> 00:35:41,772
Nou ja, dus wij waren dan
zogenaamd vriendjes van elkaar.

416
00:35:41,773 --> 00:35:46,280
We gingen.., we gingen een keertje
ook wat ik, want ik was een heel..,

417
00:35:46,280 --> 00:35:51,210
een heel meisje wat goed luisterde,
maar ik ben toch en dat verbaast

418
00:35:51,210 --> 00:35:55,560
mezelf met hem een keer slootjes
gaan piepen, toen er ijs lag.

419
00:35:55,560 --> 00:35:59,500
En met nog meer meisjes,
een paar meisjes en jongens.

420
00:36:00,190 --> 00:36:05,570
Dus nou ja, schaatsen, dat.., dat.., dat..,
ja, dat kon ik wel, schaatsen deed ik wel.

421
00:36:05,570 --> 00:36:10,600
Maar toen heeft hij me eigenlijk op
de slootjes beter schaatsen geleerd.

422
00:36:10,600 --> 00:36:16,030
Nou ja, goed, het was hartstikke leuk en wij
kwamen veels te laat natuurlijk op school.

423
00:36:16,720 --> 00:36:22,200
Nou, de meisjes mochten gaan zitten en de
jongens, die kregen een draai om de oren.

424
00:36:22,200 --> 00:36:25,010
En die moesten in de hoek
staan en zo ging dat vroeger.

425
00:36:25,010 --> 00:36:33,490
Nou ja, dat waren de eerste symptomen van dat we
elkaar wel leuke vriendje, vriendinnetje vonden.

426
00:36:33,490 --> 00:36:39,660
We waren ook aan het sparen voor..., we
waren nog nooit weg geweest, ik ook niet, nog

427
00:36:39,660 --> 00:36:43,590
niet een nachtje van huis, maar we waren aan
het sparen en er was altijd vroeger en dan

428
00:36:43,590 --> 00:36:49,430
ging je één keer per jaar ging je 3 dagen
naar Daar waren we voor aan het sparen, we

429
00:36:49,430 --> 00:36:54,380
hadden liedjes geleerd en zo, maar toen brak
die oorlog uit en toen ging het niet door.

430
00:36:54,650 --> 00:36:56,250
Dus dat was heel jammer.

431
00:36:56,880 --> 00:37:02,130
We zijn van school afgegaan, toen hebben
we elkaar een paar jaar niet gezien.

432
00:37:02,260 --> 00:37:06,733
Nee, een paar jaar niet gezien.
Toen kwamen we elkaar tegen weer.

433
00:37:06,733 --> 00:37:10,150
Op de Beijerlandselaan had
je vroeger van die.., van

434
00:37:10,150 --> 00:37:14,350
die dat je heen en weer liep
en jongens en meiden en zo.

435
00:37:14,350 --> 00:37:14,770
Flaneren dus.

436
00:37:14,770 --> 00:37:20,320
Sjaaltje afpakken, dus hij ook een sjaaltje
afpakken en toen kwamen we weer bij elkaar.

437
00:37:20,320 --> 00:37:25,714
En toen, ik was heel jong. Ik geloof dat ik
14 jaar was, maar dat weet ik niet meer zeker.

438
00:37:25,715 --> 00:37:31,551
Nou ja, en dan gingen we wel eens, ja, gewoon
naar de ijssalon, want je had in de oorlog

439
00:37:31,570 --> 00:37:36,060
niks, je had alleen een ijssalon en daar kon
je natuurlijk een ijsje gaan eten of wat ook.

440
00:37:36,060 --> 00:37:45,450
En naar de bioscoop wat.., wat hij heeft gezegd
en in portieken staan, en in scholen staan.

441
00:37:45,520 --> 00:37:52,350
Maar de laatste.., de laatste.., toen hadden
we al best verkering heette dat al, ik

442
00:37:52,350 --> 00:37:58,490
denk dat ik 16 jaar was, en toen hadden we
de laatste avond, want het was net voor de..,

443
00:37:58,490 --> 00:38:05,800
de…, dat die mannen allemaal uit huis
gehaald werden, die avond daarvoor, hadden

444
00:38:05,800 --> 00:38:10,382
we nog bij een Katholieke school gestaan
en daar hadden we staan vrijen natuurlijk.

445
00:38:10,382 --> 00:38:12,770
Enfin, en nou, “dag”, naar huis en zo.

446
00:38:12,860 --> 00:38:17,843
De andere morgen werd ik wakker
en toen moest ik naar mijn werk.

447
00:38:18,230 --> 00:38:21,070
Ik was 16, want ik
werk-te bij die arts.

448
00:38:21,070 --> 00:38:24,679
Dus op de hoek van mijn eigen
straat, de Transvaalstraat,

449
00:38:24,680 --> 00:38:27,590
kwamen er twee Duitsers naar me
toe en wat ik moest gaan doen.

450
00:38:27,590 --> 00:38:34,690
“Arbeit” zei ik, toen mocht ik doorlopen. Bij de
Pretorialaan weer Duitsers. “Arbeiten”, doorlopen.

451
00:38:34,690 --> 00:38:39,940
Tot bij de Hellevliet, daar woonde die
dokter en nou, toen kwam ik bij die

452
00:38:39,940 --> 00:38:45,550
dokter ook aan, maar ik had geen benul
wat er aan de hand was, want ik had

453
00:38:45,550 --> 00:38:51,290
ook die brief niet gelezen, ik wist
dat ook, net als hij wist ik dat niet.

454
00:38:51,930 --> 00:38:56,470
Toen kwamen we…, toen kwam ik bij die
arts aan, maar de dokter was er niet.

455
00:38:56,470 --> 00:39:00,040
We hadden een jonge dokter, die was
er niet. “Oh, zou die dan ook weg

456
00:39:00,350 --> 00:39:03,250
zijn gegaan?”, ik ben daar
blijven werken wat jaren,

457
00:39:03,250 --> 00:39:07,790
maar op een gegeven moment
was de dokter weer terug.

458
00:39:08,140 --> 00:39:11,440
Dus ja, er werd niks gezegd,
er werd niks verteld en zo.

459
00:39:11,440 --> 00:39:17,730
Nou ja, ik gewoon blijven werken en toen kwam
er die dag, de eerste dag eigenlijk achterin

460
00:39:17,730 --> 00:39:24,586
de middag dat ik het hoorde, nou, “dan is
Adri.., dan is Adri ook natuurlijk weg”.

461
00:39:24,586 --> 00:39:29,779
Want het was van 18 tot en ze hadden jongens
wel van 17 geloof ik, maar dat hoorde ik.

462
00:39:29,780 --> 00:39:35,870
Nou, en toen ben ik naar zijn
huis gegaan en nou ja, gaan vragen,

463
00:39:35,870 --> 00:39:40,500
ja, nou ja, zijn vader weg dachten
we, dacht hij dan ook, ik ook.

464
00:39:40,920 --> 00:39:43,156
Want die vader is nog even
bij een broer geweest, die

465
00:39:43,156 --> 00:39:45,282
durfde niet mee naar huis,
dat weten wij dan niet.

466
00:39:46,720 --> 00:39:50,950
En maar ja, dus ik heb dat hele
geval helemaal van die maanden

467
00:39:50,950 --> 00:39:56,200
meegemaakt, geen.., nooit
geen brief gekregen, niemand.

468
00:39:56,200 --> 00:40:00,340
Je weet niet of hij er nog
is of wel leeft of niet leeft.

469
00:40:00,720 --> 00:40:06,000
Nu moet ik eerlijk ook bekennen heb ik moet
ik eerlijk bekennen heb ik eigenlijk nog

470
00:40:06,000 --> 00:40:12,150
niet eens zo erg bij stilgestaan “zou hij
nog wel levend terugkomen?”. Maar ja, daar

471
00:40:12,150 --> 00:40:20,780
was ik ook misschien te jong voor of ik
moest werken ook en nou ja, goed, en toen was

472
00:40:20,780 --> 00:40:25,630
het zover dat zijn broer, we zaten zondagmiddag
thuis, kwam zijn broer me halen van

473
00:40:25,630 --> 00:40:30,090
“Adri is thuis”, dus ja, wij…, hoe ik er
gekomen ben weet ik ook niet, dat zijn

474
00:40:30,090 --> 00:40:33,647
dingen, die weet je niet meer hoor, dat ik
achterop de fiets heb gezeten of wat ook.

475
00:40:33,648 --> 00:40:38,820
Nou ja, en toen, nou, dat was hartstikke..,
dat weerzien was natuurlijk hartstikke

476
00:40:38,820 --> 00:40:43,520
fijn en.., en nou ja, ik ben ook in
die tijd steeds bij hun thuis geweest.

477
00:40:43,520 --> 00:40:48,500
Ik mocht altijd overal mee naartoe als
ze uitgingen en dus ja, ik.., ik.., ik

478
00:40:48,500 --> 00:40:55,170
hoorde er echt ook bij, dus dat was die
dagen van.., van de oorlog eigenlijk.

479
00:40:55,170 --> 00:41:00,930
En van onze, nou, dat hij ook bij de
Gemeente werkte, bij het gasbedrijf en…

480
00:41:00,930 --> 00:41:07,610
Even terug naar…, zeg maar toen u..,
toen u werd afgevoerd met die Razzia,

481
00:41:07,610 --> 00:41:12,180
toen dacht u natuurlijk ook aan haar,
“nu laat ik haar achter” en u kon geen

482
00:41:12,180 --> 00:41:21,920
berichtje achterlaten, ging er ook
iets…, wat ging er door u heen zeg maar?

483
00:41:21,920 --> 00:41:28,370
Nee. Je zat zó vol van alles wat er ging
gebeuren, het was zó hectisch, zó hectisch.

484
00:41:28,370 --> 00:41:34,040
Er werd gehuild, er werd van alles.., van
alles op de Stevensweg, er gingen een hoop

485
00:41:34,040 --> 00:41:40,280
mensen gingen tekeer en dat.., dat..., dan had
je geen tijd om aan.., aan je lief te denken.

486
00:41:40,280 --> 00:41:43,620
Dat was je gewoon niet. Hè,
dat was er gewoon niet.

487
00:41:43,620 --> 00:41:52,440
Ook er gaat zó ontzettend veel door je hoofd heen.
En dan.., dan staat dat even op de tweede plaats.

488
00:41:52,440 --> 00:41:59,956
Het is heel raar, dat is ongelooflijk. En dat
je toch van ‘r houdt enz., en dat er toch wel

489
00:41:59,970 --> 00:42:07,130
één…, dat was zó sterk, die overgang zó sterk,
dat is met geen pen te beschrijven. Nee.

490
00:42:07,130 --> 00:42:17,810
En toen kwam de Bevrijding, toen werkte ik ook
bij.., nog steeds bij die arts en ook ondertussen

491
00:42:17,810 --> 00:42:24,452
heb ik daar ontzettend veel mensen dood horen gaan,
omdat ze geen eten hadden en dat ze doodgingen.

492
00:42:24,452 --> 00:42:26,840
En dat maakten wij dan weer mee.

493
00:42:26,840 --> 00:42:32,310
Hij maakte niks mee, maar wij maakten
van die eh Hongerwinter alles mee.

494
00:42:32,310 --> 00:42:37,600
Ik was toevallig bij die arts waar ik werkte,
dus ik kreeg daar wel eens wat te eten.

495
00:42:37,600 --> 00:42:44,700
Ik kookte daar, dus ik kon…, ik at ook mee en
ik kon dus zelf eten, maar op het laatst was het

496
00:42:44,700 --> 00:42:53,980
heel slecht en toen moest ik ook van die doktersvrouw
moest ik ook naar de Langehilleweg waar die

497
00:42:54,310 --> 00:43:00,090
Ambachtsschool, er was een school en daar moest
ik ook eten.., ook eten gaan halen om hè, dus

498
00:43:00,090 --> 00:43:01,653
ik bedoel maarzover
was het dus ook wel.

499
00:43:01,790 --> 00:43:06,870
Maar toen kwam die Bevrijding en toen
was dat, toen ben ik op het dak gaan

500
00:43:06,870 --> 00:43:13,150
staan bij hun op de Hellevliet en
staan zwaaien en staan doen en alles.

501
00:43:13,150 --> 00:43:16,440
En toen zag je alles naar beneden
vallenbrood vanuit…Van de vliegtuigen.

502
00:43:16,440 --> 00:43:20,720
…van de Noren en Denen,
vliegtuigen. Dat was zo mooi!

503
00:43:20,720 --> 00:43:29,250
En toen heb ik eerlijk gezegd toen er eenmaal
de Bevrijding was en ik heb wel 5 of 6

504
00:43:30,080 --> 00:43:39,100
avonden heb ik niks anders gedaan als buiten
zijn, feest vieren, gedanst met Jan en alleman.

505
00:43:39,100 --> 00:43:42,420
Nou, daar heb ik ook niet aan
Adri gedacht, dat moet ik eerlijk

506
00:43:42,420 --> 00:43:48,260
bekennen, daar waren we jong..,
waren we zó jong, dat.., dat was..,

507
00:43:48,260 --> 00:43:52,391
ja, dat was geweldig, daar moet ik
nog zo dikwijls aan.., aan denken.

508
00:43:52,391 --> 00:43:55,210
Daar heb ik ook dansen geleerd.
Ik ben nooit op dansles geweest.

509
00:43:55,210 --> 00:43:59,930
Ik heb dansen geleerd met de
Bevrijding, want dat mocht niet, alles

510
00:43:59,930 --> 00:44:05,612
wat bij ons thuis geld kostte, mochten we
niet, mochten we niet heen, we mochten niks.

511
00:44:05,612 --> 00:44:10,560
Dat was bij mij thuis wel wat makkelijker hè.
En bij hem thuis, ja, dat wat ik zei, zijn huis

512
00:44:10,560 --> 00:44:17,239
leren kennen en alles, ik ben ook altijd veel
meer bij hun in huis geweest als bij mezelf thuis.

513
00:44:17,240 --> 00:44:25,179
Wat maakte u mee van de
Hongerwinter via die dokter?

514
00:44:25,180 --> 00:44:25,919
Via die dokter.

515
00:44:25,920 --> 00:44:32,350
Ik begrijp dat u heel
wat mensen zag doodgaan?

516
00:44:32,350 --> 00:44:32,520
Ja.

517
00:44:32,520 --> 00:44:33,560
Hoe zag u dat dan?

518
00:44:33,560 --> 00:44:37,780
Nee, ik heb ze niet gezien, ik
hoorde het. Ik hoorde het gewoon.

519
00:44:37,780 --> 00:44:38,490
U hoorde het?

520
00:44:38,490 --> 00:44:44,250
Nou ja, omdat ik toevallig bij een dokter
werkte, hoorde ik dus dan dat mensen kwamen

521
00:44:44,250 --> 00:44:50,310
eten vragen aan de deur en ze huilden altijd
en.., en, ja, en toen kwamen ze bij..,

522
00:44:50,310 --> 00:44:55,416
uiteindelijk bij de dokter toch binnen
en wat de dokter ermee gedaan heb of wat

523
00:44:55,417 --> 00:45:00,010
ook, dat weet ik niet, want ik heb ze alleen
maar horen huilen en horen gillen, en..,

524
00:45:00,380 --> 00:45:05,440
en.., en paniekerig allemaal horen
zijn, ja, van.., van de honger.

525
00:45:05,730 --> 00:45:12,241
Maar bij mij thuis, mijn.., mijn thuis…,
dat was ook niet best, want daar heb ik

526
00:45:12,540 --> 00:45:19,830
ook nog wel iets.., iets over te vertellenmijn
eh.., hoe heet het?, mijn vader werkte

527
00:45:19,830 --> 00:45:24,280
toen in een…, die zijn broers hadden een
café, een cafetaria, daar werkte mijn

528
00:45:24,280 --> 00:45:29,470
vader, dus mijn vader kwam ook nog wel eens
met eten naar huis, met iets naar huis.

529
00:45:29,500 --> 00:45:34,890
Maar mijn zussen, mijn oudere zussen, die
hadden verkering en maar dan kwam mijn

530
00:45:34,890 --> 00:45:40,040
vader thuis en dan lag hij dat brood
lag hij in zo’n klein kastje in de gang.

531
00:45:40,600 --> 00:45:46,765
En op den duur werd dat gemerkt,
opgemerkt door de één of andere en toen

532
00:45:46,765 --> 00:45:51,250
dacht mijn vader zijn broodje te gaan
pakken en toen was het broodje weg.

533
00:45:51,250 --> 00:45:59,210
Dus dat is van één van de vrienden van onze
zussen geweest dan. Want zo ging dat wel.

534
00:45:59,350 --> 00:46:00,210
Wil je nog iets weten over de oorlog?
Even iets een leuke anekdootje?

535
00:46:00,210 --> 00:46:06,660
Natuurlijk. Wacht even, gaat die
ook over uw man of is dat nog…?

536
00:46:06,660 --> 00:46:07,636
Nee, nee, nee, nee. Nee, dat gaat..,
dat gaat over mijn huis. Over thuis.

537
00:46:07,850 --> 00:46:07,990
Ja.

538
00:46:10,510 --> 00:46:15,720
Mijn vader, die.., die
wist ook overal raad op.

539
00:46:15,720 --> 00:46:19,636
Als we zonder gas zaten, dan
maakte hij dat hij gas had.

540
00:46:19,636 --> 00:46:26,260
En dan ging hij dat.., ging hij dat eh ging hij
iets doen aan de gasdinge. Dat is heel mooi.

541
00:46:26,260 --> 00:46:28,280
Wil je ook vertellen van mij?

542
00:46:28,280 --> 00:46:28,490
Ja.

543
00:46:28,960 --> 00:46:34,490
En dus mijn.., maar mijn vader, die was ook
met elektrisch beter en toen hadden wij zo’n

544
00:46:34,490 --> 00:46:39,750
type, een soort alkoof in de kamer en daar
had hij een…, toen wist hij niet dat hij

545
00:46:39,750 --> 00:46:45,890
visite kreeg of iemand en dan had hij een
keteltje water opgezet met zo’n fluitje erop.

546
00:46:46,320 --> 00:46:53,360
En dan.., dan was er visite en dan stond het
water.., een ketel water te koken en te fluiten.

547
00:46:53,360 --> 00:46:59,509
Dat vond ik ook heel erg leuk. Maar toen was
de oorlog over en toen is Adri, die is bij…

548
00:47:02,610 --> 00:47:06,550
Ze zijn erachter gekomen dat
mijn vader gas had gestolen, ja.

549
00:47:06,550 --> 00:47:12,030
En toen heeft mijn moeder gezegd
dat toen.., toen moest mijn moeder

550
00:47:12,030 --> 00:47:17,570
zeggen “dat heb ik gedaan” en dat
werd niet geloofd door de autoriteiten.

551
00:47:17,570 --> 00:47:22,360
Dus ik weet niet of het Duitsers waren of
wie ook, dus mijn vader gepakt en toen hebt

552
00:47:22,360 --> 00:47:27,550
mijn moeder gezegd “dat heb ik gedaan”. Toen
moest mijn moeder uitleggen hoe ze dat dan

553
00:47:27,550 --> 00:47:33,810
gedaan had, toen zeiden ze “ja, ik stond in de
rij voor boodschappen en toen heb ik gehoord

554
00:47:33,810 --> 00:47:39,180
hoe dat ging en toen heb ik het zo allemaal
gedaan”. Dus ze had het wel, nou ja, dus

555
00:47:39,180 --> 00:47:43,197
mijn vader is uiteindelijk vrijgekomen omdat
mijn moeder de schuld op ‘r heeft genomen.

556
00:47:43,198 --> 00:47:43,859
Je moet nog even vertellen
dat hij toevallig bij

557
00:47:43,860 --> 00:47:45,780
het gasbedrijf werkte en
toen kwamen ze controleren.

558
00:47:45,780 --> 00:47:49,390
Ja, en toen kwam hij van de oorlog,
kwam hij van het gasbedrijf, toen

559
00:47:49,390 --> 00:47:53,750
gingen ze alles controleren en toen
moest hij zelfs op mijn woonhuis…

560
00:47:53,750 --> 00:47:56,229
Kunt u dat nog even
overnieuw vertellen?

561
00:47:56,760 --> 00:48:00,110
Na de.., na de oorlog gingen
ze ook alles weer in orde

562
00:48:00,110 --> 00:48:05,419
maken, want er waren natuurlijk een hoop mensen
die gas hadden gerommeld en elektrisch en zo.

563
00:48:05,420 --> 00:48:12,690
En toen moest Adri, dus mijn man nu,
en die moest eh gas controleren en zo

564
00:48:12,690 --> 00:48:21,540
en toen zegt hij hier “47?, daar heeft
mijn meisje gewoond op 47!”. En toen..,

565
00:48:21,540 --> 00:48:26,185
nou ja, toen heeft hij het gezien hè
hoe het.., hoe het dan in mekaar stak.

566
00:48:26,185 --> 00:48:33,120
Dus in ieder geval is dat toch
ook uitgekomen na de oorlog. Ja.

567
00:48:33,120 --> 00:48:35,270
Wij moesten daar melding van maken hè.
Elektrisch of elektrisch of… Nee, het gas.

568
00:48:35,270 --> 00:48:37,890
Of gas, ja, nou, dat weet ik niet
meer. Het was elektrisch of gas.

569
00:48:37,890 --> 00:48:42,430
Natuurlijk heel raar dat ik kom controleren en
het is toevallig bij je vriendinnetje thuis.

570
00:48:42,430 --> 00:48:43,647
Dus ik moest een smoesje verzinnen dat je hebt
“joh, hier heeft mijn vriendinnetje gewoond, hoe

571
00:48:47,160 --> 00:48:53,230
kan dat nou toch?”, en maar we moesten ook weer
rapport uitgeven aan.., aan de chef natuurlijk hè.

572
00:48:53,230 --> 00:48:57,049
Dus een heel verhaal erbij gedaan natuurlijk over
dat contract hè. Maar het was geen oorlog meer.

573
00:48:57,050 --> 00:49:01,940
Maar daar is allemaal verder nooit meer wat
van gehoord hoor, dat was allemaal weer…

574
00:49:01,940 --> 00:49:04,750
Maar wat had.., wat had haar vader
gedaan, iets met de gasmeter?

575
00:49:04,870 --> 00:49:06,670
Ja, de gasbuis losgekoppeld.

576
00:49:06,670 --> 00:49:09,631
Ja, iets… Iets… Ja, losgekoppeld en
ook iets van.., van een fietsband of…?

577
00:49:09,632 --> 00:49:13,363
Nou, dat waren een hele hoop.., een
hele hoop mensen deden gewoon loskoppelen

578
00:49:13,364 --> 00:49:17,170
en dan deden ze er een fietsband ertussen
en aan allebei de kanten dichtmaken.

579
00:49:17,170 --> 00:49:17,720
Ja, zoiets.

580
00:49:17,720 --> 00:49:23,650
En dat waren dan dingen, die lekten
dan ook hè, eh dus er zijn eigenlijk

581
00:49:23,650 --> 00:49:27,810
zoveel dingen gepasseerd op gebied van..,
van diefstal van gas en elektriciteit.

582
00:49:28,150 --> 00:49:31,520
En ik werkte bij het gasbedrijf, dus
ik moest altijd naar die karweitjes

583
00:49:31,520 --> 00:49:35,889
toe hè om het allemaal proberen
rond te breien en dat dan krijg je

584
00:49:35,890 --> 00:49:39,463
die mensen dan een grote prent hè,
want.., want ja, het kostte geld.

585
00:49:39,463 --> 00:49:40,730
Ja. Ja.

586
00:49:40,730 --> 00:49:46,300
Toen was het eh, eh zover,
we hebben 8 jaar verkering

587
00:49:46,300 --> 00:49:49,760
dan gehad zoals ik steeds
zei, we zijn nu 50 verloofd.

588
00:49:49,760 --> 00:49:50,720
Je kon nergens wonen.

589
00:49:50,720 --> 00:49:55,940
We konden nergens wonen, we hadden
alles, we hadden gespaard, we waren met de

590
00:49:55,940 --> 00:50:00,820
Opbouw bezig natuurlijk en we hadden,
nou, alles, we hadden.., we hadden zelfs

591
00:50:00,820 --> 00:50:05,740
al meubelen en al gekocht.Die stonden
bij een zus van ons in de kelder.

592
00:50:05,740 --> 00:50:12,680
Eikenmeubelen was toen ook mode met rood pluche
en alles erop. En.., en wij wilden graag trouwen.

593
00:50:12,680 --> 00:50:19,560
Maar wij konden niet.., we konden niet…, we konden
nergens wonden en we hadden wel acht.., denk ik

594
00:50:19,560 --> 00:50:29,420
acht adressen op een avond dat we af gingen van
eh op de Dordsestraatweg en op zolders en nou ja,

595
00:50:29,420 --> 00:50:36,730
zoveel huizen en alles, en ja, we bleven maar werken,
want ik werkte geloof ik ook toen…, nee, nee,

596
00:50:36,730 --> 00:50:42,120
toen niet, ja, ik werkte voor dag en nacht op de
Mijnsherenlaan, daar had ik een baan van 7 tot 7.

597
00:50:42,120 --> 00:50:49,500
In ieder geval waren we dan
nog…, nou…? Nou, over dat… Oh ja.

598
00:50:49,500 --> 00:50:54,830
En toen eindelijk, nou ja, toen werkte
ik op de Mijnsherenlaan bij een mevrouw,

599
00:50:54,830 --> 00:50:59,870
die.., die.., die had vreselijke reuma,
van 7 tot 7 wat ik al zei, daar kwam

600
00:50:59,870 --> 00:51:06,670
een buurvrouw van.., van de overkant kwam
bij haar op visite en die zei “ik heb een..,

601
00:51:06,670 --> 00:51:12,680
denkelijk een tweekamer…, een driekamerwoning,
er woont een oude dame, die is 80 en

602
00:51:13,170 --> 00:51:17,240
daar moet je dan maar eens gaan vragen en dan
misschien kom je daar dan wel in terecht”.

603
00:51:17,240 --> 00:51:22,300
En dat vond ik heel mooi van die.., van die
mevrouw of die op bed lag met die reuma,

604
00:51:22,300 --> 00:51:29,590
dat.., dat ze me dat gunde, dat want als ik
getrouwd was, was zij de hulp kwijt geweest.

605
00:51:29,590 --> 00:51:35,580
Dus zij ook een goed woordje voor me gedaan
en ja hoor, toen kregen we een inwoning, dat

606
00:51:35,580 --> 00:51:46,116
was een beletage, de Wijsherenlaan, en 193
met een portiekwoning met zoveel mensen erop.

607
00:51:46,117 --> 00:51:54,700
En nou ja, toen zijn we…, is hij gaan..,
hij is dat huis ook in orde gaan maken.

608
00:51:54,700 --> 00:51:56,120
Ja, een voor-, een tussen- en
achterkamer.Dat was voor, tussen,

609
00:51:56,120 --> 00:51:59,860
achter, en in het tussenkamertje
sliepen we in een opklapbed.

610
00:51:59,860 --> 00:52:04,500
Afijn, gebruik van keuken
en ik voor die oude dame…

611
00:52:04,500 --> 00:52:09,590
…het werk doen. Ze had een hulp voor
‘r eigen kamer, maar dan deed ik alles.

612
00:52:09,590 --> 00:52:14,720
En zij ging ’s middags koken en ik ging ’s
avonds koken. Hoe lang hebben we daar gezeten?

613
00:52:14,720 --> 00:52:20,458
3, 4, 5 jaar? Eh, 4…, meer… In
’53… Ja, toen de tweede kwam, ja.

614
00:52:20,459 --> 00:52:24,952
Daar hebben we ongeveer eh
5 jaar gewoond zeg maar.

615
00:52:24,952 --> 00:52:29,730
En toen zijn we gaan ruilen naar…
Een etage hoger. …een etage hoger.

616
00:52:29,730 --> 00:52:35,754
Dus wij… Maar dat was ’53 en dat was dat jaar
dat de Watersnood is gebeurd in februari.

617
00:52:35,754 --> 00:52:36,399
En de meubelen stonden bij Annie.

618
00:52:36,400 --> 00:52:39,830
En onze meubelen stonden
daar en toen waren we weer

619
00:52:39,830 --> 00:52:45,280
bang dat onze meubelen nat
waren geworden in de kelder.

620
00:52:45,280 --> 00:52:46,890
Nou, dat is gelukkig
niet gebeurd hè. Nee.

621
00:52:46,890 --> 00:52:51,820
Nee, dus het bleef.., het bleef toch wel een
beetje.., een beetje, ja, het ging allemaal goed

622
00:52:51,930 --> 00:52:59,670
en mooi en fijn, en zo, maar in ieder geval nou,
ik kan wel zeggen ik moet bekennen dus, dat de

623
00:52:59,670 --> 00:53:08,930
eerste 20 jaren van ons allebei grotendeels
niet rooskleurig is geweest, niet fijn

624
00:53:08,930 --> 00:53:18,290
is geweest, maar deze laatste 60, 64 jaar
heb ik me ook met voor- en tegenspoed, maar

625
00:53:18,290 --> 00:53:25,960
toch hartstikke goed, we hebben fijn
verder een fijn leven gekregen en nog, en ik

626
00:53:25,960 --> 00:53:33,720
hoop, en ik zeg er zelf bijnou, dat is ons
gegund geworden, want het kan niet anders.

627
00:53:34,590 --> 00:53:37,330
Nou, verder weet ik het niet.

628
00:53:37,650 --> 00:53:43,730
En fijne, ja, lieve kinderen in je leven, alles
lief, alles.., bij mij is alles lief verder.

629
00:53:45,880 --> 00:53:51,180
Ik werd opgeroepen voor militaire
dienst en eh we werden gekeurd op de

630
00:53:51,180 --> 00:53:56,710
Beukendaal in een schoollokaal, je
begrijpt het niet, in een schoollokaal en

631
00:53:57,080 --> 00:54:00,420
toen werd mij gevraagd “waar wil je
graag bij dienen?”. Ik zeg “nou”, ik zeg

632
00:54:00,380 --> 00:54:04,180
“als het toch moet..”.., het was dan
verplicht naar Münste, “als het toch

633
00:54:04,180 --> 00:54:11,120
moet, dan liever bij de AT, dus de aan-
en afvoertroepen”. Nou, dus noteren.

634
00:54:11,120 --> 00:54:11,540
Noteren.

635
00:54:11,540 --> 00:54:17,520
Uiteindelijk kregen we een bevestiging binnen
dat ik werd ingedeeld bij de 7 December Divisie,

636
00:54:17,520 --> 00:54:25,120
een aanvulling van de 7 December Divisie naar
Indonesië. Dus van eh in ’46 gingen we op de boot,

637
00:54:25,120 --> 00:54:37,085
met de.., met de Sloterdijk naar Indië toe, het
heeft een maand geduurd voordat we op aankwamen.

638
00:54:37,085 --> 00:54:43,468
En eh, eh dat we aankwamen. Je bent
in april op je verjaardag aangekomen.

639
00:54:43,469 --> 00:54:43,860
Nou, ik zeg het even verkeerd toch.

640
00:54:43,860 --> 00:54:47,117
Ik.., ik was gelegerd in Bergen op
Zoom, dat wil ik eigenlijk vertellen.

641
00:54:47,117 --> 00:54:53,210
In Bergen op Zoom was ik gelegerd en omdat
ik werd gebombardeerd door Commandant

642
00:54:53,210 --> 00:54:59,750
Bagagetroepen, dat was zoals je op een boot
ging en dan omdat je een rang had gekregen

643
00:54:59,750 --> 00:55:07,300
mocht ik midscheeps slapen, want daar werd je
nooit zeeziek van. Op het voor- en achterschip wel.

644
00:55:07,300 --> 00:55:17,083
En eh de laatste avond zijn we samen zijn we
gaan wandelen, de laatste avond, en nou, toen het

645
00:55:17,084 --> 00:55:22,110
eindelijk zover was, maar het was een afspraak
dat ik moest ’s morgen om 5 uur moest ik op de

646
00:55:22,110 --> 00:55:29,000
kade staan in Rotterdam bij de boot, want die lag
daar gemeerd, de Sloterdijk lag daar gemeerd.

647
00:55:29,000 --> 00:55:35,550
En het allerlaatste moment dat ik jou
thuisbracht, toen hebben wij zo vreselijk

648
00:55:35,550 --> 00:55:42,240
gehuild, dat het toen pas tot me doordrong
dat ik naar Indië moest en dat heeft me

649
00:55:42,240 --> 00:55:48,720
zó aangegre-pen, ongelooflijk aangegrepen
en dan werkte zij in de stad, in de

650
00:55:48,720 --> 00:55:53,380
Rogussenstraat, en wij zaten op de boot en
die boot, die vertrok op een bepaalde tijd.

651
00:55:53,380 --> 00:55:58,624
Je hoorde de boot blazen.Ja. Ja, op een bepaalde
tijd hoorde je de boot, die hoorde je blazen.

652
00:55:58,624 --> 00:56:00,050
Je ging gewoon naar je werk.

653
00:56:00,050 --> 00:56:02,926
En dan wist zij dat we gingen
vertrekken en een hele hoop ouders

654
00:56:02,926 --> 00:56:05,009
en mensen stonden aan de kade en
zij was natuurlijk op het atelier.

655
00:56:05,010 --> 00:56:13,660
En dat is zo.., en dat is zo, ah ja, indrukwekkend
geweest, ongelooflijk. Nou mag jij verder. Ja.

656
00:56:13,660 --> 00:56:21,860
Nou, en dat, die pijn of dat.., dat afscheidsgevoel,
nou, dat ben ik nooit vergeten. Kom op!

657
00:56:21,860 --> 00:56:30,040
Dat speelt nog! Dat speelt nog.

658
00:56:30,040 --> 00:56:38,670
Als er iets is, ja, dat zijn bepaalde dingen,
dat van vroeger komt weer terug bij haar en dat

659
00:56:39,880 --> 00:56:45,470
heeft ook impact op ‘r leven gehad en ze is nog..,
nog… Ja, afscheid, ik kan geen afscheid nemen.

660
00:56:45,580 --> 00:56:50,950
Nee, nee, dat is gewoon,
ja, heel moeilijk is dat.

661
00:56:53,200 --> 00:56:56,769
En ja, ik bedoel maar, zulke dingen,
die komen op je pad voor hè. Ja? Eh…

662
00:56:56,770 --> 00:57:06,880
Tja. En dan kom je in aan en dat is dan een maand
later. Ik heb het allemaal op papier staan hoor.

663
00:57:06,880 --> 00:57:11,080
Ook van het bedrijf waar ik gewerkt heb.
Ik kreeg van hem drie brieven per week!

664
00:57:11,080 --> 00:57:16,510
Hè? Ik kreeg al die jaren
drie brieven per week hè en ik

665
00:57:16,510 --> 00:57:20,600
stuurde er eerlijk gezegd maar
één in de week terug op zondag.

666
00:57:20,600 --> 00:57:21,672
Dat weet ik altijd nog.

667
00:57:21,672 --> 00:57:26,610
En wat ik wel heel.., wat ik wel heel erg vind,
dat ik had van de eerste dag tot de laatste dag

668
00:57:26,610 --> 00:57:32,570
bijgehouden in een dagboek, allemaal geschreven,
haar ouders zijn verhuisd naar Klaaswaal en

669
00:57:33,030 --> 00:57:39,540
dat.., dat schrift is daar bovenin een afdeling
gekomen, ze zijn verhuisd en dat heb ik niet meer.

670
00:57:39,850 --> 00:57:43,520
Dat is iets van.., van haar 3 jaar lang dat ik
bijgehouden heb en eh dat ben ik kwijt. Een dagboek.

671
00:57:43,520 --> 00:57:49,150
Ja. En dat zijn dus… Dat vond
ik heel erg hoor. Ja, heel erg.

672
00:57:49,150 --> 00:57:53,607
En daar heb ik nog moeite mee, een
tijd geleden zijn we nog naar Klaaswaal

673
00:57:53,770 --> 00:57:56,860
gegaan, hè, daar hebben we voor die
deur gestaan om te gaan vragen of

674
00:57:56,860 --> 00:58:00,284
dat zij eventueel de papieren zouden
hebben, maar er niks van gekomen.

675
00:58:00,284 --> 00:58:00,602
Hij is dus nooit

676
00:58:01,280 --> 00:58:06,960
Nee, dat zijn.., dat zijn dingen, die
grijpen je zo aan, precies eender,

677
00:58:06,960 --> 00:58:13,940
ik kom even terug op mijn vader, mijn
vader was een fijne man, eh alles kon.

678
00:58:13,940 --> 00:58:14,510
Alles kon.

679
00:58:14,510 --> 00:58:20,420
Hij deed veel met ons, eh, mijn vader is
toen naar Duitsland gegaan en toen is mijn

680
00:58:20,420 --> 00:58:26,750
vader kort overleden, met 69 overleden, en
na verloop van een aantal tijd ga je aan je

681
00:58:26,750 --> 00:58:32,675
vader denken en dan heb je toch de moeite..,
de moeite om je vader van je af te zetten.

682
00:58:32,850 --> 00:58:41,120
Dat komt temeermijn vader, die was stervende en
mijn moeder had een voorkamer en een achterkamer

683
00:58:41,120 --> 00:58:45,627
met een schuifdeur, en mijn vader, die kwam tegen
me aan zitten, die had pijn in zijn billen, hij

684
00:58:45,628 --> 00:58:50,440
kwam tegen me aan zitten en ik hield hem maar
vast, zo om hem heen, want dat vond hij lekker.

685
00:58:50,440 --> 00:58:53,840
En toen zegt hij tegen mij
“Adri, Adri, ik heb trek in

686
00:58:53,840 --> 00:58:59,570
een pilsje”. “Maar een
pilsje, zou je dat wel doen?”.

687
00:58:59,570 --> 00:59:02,680
Ik heb die man dat pilsje onthouden.

688
00:59:02,680 --> 00:59:07,710
Ik kom met een psycholoog in een afspraak,
toen heb ik dat verhaal verteld.

689
00:59:07,710 --> 00:59:11,560
Hij zegt “weet u?”... Ik zeg “ik heb er
zoveel pijn mee”. Hij zegt “weet u dat

690
00:59:12,110 --> 00:59:17,490
u dat best had kunnen geven, want iemand
die op sterven ligt en die vraagt erom,

691
00:59:17,500 --> 00:59:22,950
dan moet je die het juist geven”. Ja,
maar dat was een militair, hij was in

692
00:59:22,950 --> 00:59:31,330
november moest hij in militaire dienst
en dat Indië, dat was…, dat is… ’47-’50.

693
00:59:31,330 --> 00:59:34,558
Oktober.., oktober… Je ging in maart weg en dan
zat je.., zat je in Breda of hoe heet dat andere?

694
00:59:37,860 --> 00:59:46,490
Bergen op Zoom? Ja. Bergen op Zoom. Nou ja, dan
ging hij gewoon iedere zondagavond weer terug.

695
00:59:46,490 --> 00:59:47,850
En… Oh, dat wil je weten.

696
00:59:47,850 --> 00:59:54,370
Bij de Gemeente ging ik zei de chef
van mij, “Adri”, hij zegt “jij kan

697
00:59:54,370 --> 00:59:55,938
veel beter particulier gaan werken,
dan verdien je veel meer als bij

698
00:59:55,938 --> 00:59:59,570
de Gemeente, want bij de Gemeente
telt het vaste baan, vaste armoe”.

699
00:59:59,880 --> 01:00:04,990
Eh, toen ben ik particulier
gaan werken naar eh het

700
01:00:04,990 --> 01:00:09,120
Loodgieterbedrijf Van
Klaveren op de Putse Bocht.

701
01:00:09,120 --> 01:00:16,773
En eh daar heb ik dan naar behoren gewerkt en
toen kwam de periode dat ik naar Indië moest.

702
01:00:18,270 --> 01:00:21,420
Had ik dat niet gedaan, had ik nou
bij de Gemeente gebleven, dan had

703
01:00:21,420 --> 01:00:26,570
die 3 jaar doorbetaald geworden en
dat heb ik gewoon.., gewoon gemist.

704
01:00:26,570 --> 01:00:34,950
Alleen één voordeel heb ik die.., die tijd dat
ik in Indië ben geweest telt dubbel voor pensioen.

705
01:00:37,260 --> 01:00:40,369
Ik ben 35 maanden weggeweest
en dat is 70 maanden geworden.

706
01:00:40,370 --> 01:00:41,150
Voor je pensioen.

707
01:00:41,151 --> 01:00:42,620
En ten goede voor mijn pensioen.

708
01:00:42,930 --> 01:00:46,850
U zei aan het begin van de ochtend toen we
hier kwamen van dat u…, dat die Razzia erg

709
01:00:46,850 --> 01:00:51,090
speelt in uw geheugen? Van die Razzia?

710
01:00:51,090 --> 01:00:51,650
Ja?

711
01:00:51,650 --> 01:00:56,610
Nee, het kwam plotsklaps joh…

712
01:00:56,610 --> 01:00:58,930
Nee, dat nu, dat u er nu
wel eens last van hebt?

713
01:00:58,930 --> 01:00:59,350
Nu?

714
01:00:59,350 --> 01:01:06,210
Nee, dat komt gewoon
doordat jullie zouden komen.