1 00:00:05,100 --> 00:00:11,580 Uw naam, geboortedatum en geboorteplaats? 2 00:00:11,681 --> 00:00:18,950 Ik heet toch Voogt, V, dubbel O, G, T en mijn 3 00:00:18,950 --> 00:00:26,548 geboorteplaats: suikeronderneming Adjawinanoeng in Cheribon. 4 00:00:26,649 --> 00:00:35,085 Geboortedatum 23-6-23. Nèh! 5 00:00:35,186 --> 00:00:40,836 Uw vader zijn afkomst en zijn beroep? 6 00:00:40,936 --> 00:00:46,228 Mijn vader, die is geboren in Amsterdam, is een Hollander. 7 00:00:46,329 --> 00:00:53,723 Zijn beroep, eh, bollenbof van de provinciale waterstaatdienst. 8 00:00:53,724 --> 00:00:55,210 Als-ie in Holland was gebleven, was hij kantoorbediende gebleven, nou, je weet wel hoe dat gaat. 9 00:00:55,210 --> 00:00:55,371 En uw moeder, die was Indisch? 10 00:00:55,371 --> 00:00:55,791 Ja! Ja! 11 00:00:55,792 --> 00:00:55,851 En haar afkomst, Javaans of Soendanees? 12 00:00:55,852 --> 00:00:56,069 Dat zal wel Javaans zijn. 13 00:00:56,070 --> 00:00:55,937 Dat weet u niet precies, maar ze was een echte Indische? 14 00:00:55,938 --> 00:00:56,167 Ja! (haalt schouders op) 15 00:00:56,167 --> 00:00:56,339 En heeft u broers en zusters? 16 00:00:56,340 --> 00:00:56,117 Gehad! Ik had één broer en twee zusters. Die zijn allemaal dood. 17 00:00:56,118 --> 00:00:56,369 Waren zij ouder dan u? 18 00:00:56,370 --> 00:00:56,441 (schudt nee) Jonger, ik ben de oudste! 19 00:00:56,441 --> 00:00:56,376 En eh, u bent ook met een Indische getrouwd later? 20 00:00:56,377 --> 00:00:56,843 Ja! 21 00:00:56,843 --> 00:00:56,880 En eh, hoeveel kinderen, gewoon voor de…? 22 00:00:56,880 --> 00:00:57,221 Drie kinderen! 23 00:00:57,222 --> 00:00:57,563 Kleinkinderen? 24 00:00:57,564 --> 00:00:58,007 Vijf! 25 00:00:58,008 --> 00:00:58,282 Achterkleinkinderen? 26 00:00:58,282 --> 00:00:58,725 Vijf! 27 00:00:58,726 --> 00:00:58,413 Ach mooi, ik ga terug naar vroeger, u zat op school vlak voor de oorlog? 28 00:00:58,413 --> 00:00:58,506 Uiteraard, anders kan ik niet lezen. 29 00:00:58,507 --> 00:00:58,668 Eh ja, en was dat in Cheribon? 30 00:00:58,668 --> 00:00:59,077 Batavia! 31 00:00:59,078 --> 00:00:59,453 In Batavia. 32 00:00:59,454 --> 00:00:58,881 In een weeshuis (…) Ja, omdat mijn vader is gestorven en mijn moeder die kreeg zoveel pensioen, 33 00:00:58,882 --> 00:00:58,298 ze kon ons niet opvoeden, dus (…) (maakt gebaar met zijn handen) Kramat 134, als u Batavia kent. 34 00:00:58,298 --> 00:00:58,549 Jaaa (…), daar zat ik. 35 00:00:58,550 --> 00:00:58,700 Oké. Met uw broertje en zusjes? 36 00:00:58,700 --> 00:00:58,929 Ja! De hele reutemeteut. 37 00:00:58,929 --> 00:00:58,458 En u ging naar de.. op uw zestiende, zeventiende zat u op de MULO, de HBS? Wat deed u? 38 00:00:58,458 --> 00:00:58,371 Ik zat eerst op de MULO en toen ging ik naar de MHS. 39 00:00:58,371 --> 00:00:58,814 O ja. 40 00:00:58,815 --> 00:00:58,953 Dat is Middelbare Handelsschool. 41 00:00:58,954 --> 00:00:58,867 En wat was toen uw eh toekomstbeeld, hoe dacht u dat 42 00:00:58,867 --> 00:00:58,813 u loopbaan zou gaan lopen, wat wilde u gaan doen? 43 00:00:58,814 --> 00:00:58,275 Mmm…werken! Ja, ik weet het niet, daar heb ik niet over nagedacht. Daar denk je niet bij na. 44 00:00:58,276 --> 00:00:58,279 En u kwam bij de Koninklijke Marine terecht… 45 00:00:58,279 --> 00:00:58,711 Moest! 46 00:00:58,711 --> 00:00:58,996 Was dienstplichtig. 47 00:00:58,997 --> 00:00:58,910 Dus eerst bij de KNIL [Koninklijk Nederlands Indisch 48 00:00:58,910 --> 00:00:58,800 Leger] en toen hebben ze gezegd wie wil bij de marine? 49 00:00:58,801 --> 00:00:59,210 Niemand! 50 00:00:59,211 --> 00:00:59,101 Nummeren ze het af, oneven nummers een pas voorwaarts, 51 00:00:59,102 --> 00:00:59,003 jullie gaan naar de marine, pom (maakt weids gebaar). 52 00:00:59,004 --> 00:00:59,097 Nou, je hebt niks te vertellen hoor. 53 00:00:59,098 --> 00:00:59,033 U wilde niet, u heeft ook niet geprotesteerd, of…? 54 00:00:59,034 --> 00:00:59,319 Prr (…) Wat is dat? 55 00:00:59,320 --> 00:00:58,905 Wat is dat? Protesteren, kom nou toch (…) Dat doen ze nu. Toen wij niet hoor. Ja. 56 00:00:58,906 --> 00:00:58,593 In welk jaar was dat, toen u, eh, bij de Koninklijke Marine terechtkwam? 57 00:00:58,593 --> 00:00:58,946 Eenenveertig! 58 00:00:58,946 --> 00:00:59,050 Dus vlak voor de invasie van Japan? 59 00:00:59,051 --> 00:00:58,964 Nee, daarna. De invasie van Japan zat ik in het KNIL 60 00:00:58,964 --> 00:00:59,418 Oké. 61 00:00:59,419 --> 00:00:59,433 [twijfel in stem omdat antwoord niet klopt. 62 00:00:59,434 --> 00:00:59,008 Voogt moet in 1942 bij marine zijn gekomen, want de invasie van Japan was in 1942] 63 00:00:59,008 --> 00:00:59,474 Ja. 64 00:00:59,474 --> 00:00:59,319 Was u, heeft u gevochten tegen de Japanners? Met het KNIL? 65 00:00:59,319 --> 00:00:59,762 KNIL? 66 00:00:59,763 --> 00:00:59,371 Heeft helemaal niet gevochten, kom nou toch (…) Waar, waar hebben ze gevochten? 67 00:00:59,371 --> 00:00:59,633 Ik vraag me af, waar? 68 00:00:59,634 --> 00:00:59,648 We moeten geen sprookjes gaan vertellen hè? 69 00:00:59,649 --> 00:00:59,471 Volgens mij hebben ze (…) nou ja, een paar schermutselingen, 70 00:00:59,472 --> 00:00:59,373 maar volgens mij hebben ze echt niet gevochten, hoor. 71 00:00:59,374 --> 00:00:59,433 Ze zijn gewoon overrompeld door de Jap. 72 00:00:59,434 --> 00:00:59,900 Ja. 73 00:00:59,900 --> 00:00:59,361 Ja, alleen ja (schudt het hoofd), weet u toen wij de oorlog aan (…) wij hebben de oorlog aan 74 00:00:59,362 --> 00:00:58,834 Japan verklaard hè, niet omgekeerd, wij hebben de oorlog (…) toen had ik meelij met de Jap. 75 00:00:58,835 --> 00:00:58,939 Ik denk, die worden toch afgemaakt. 76 00:00:58,940 --> 00:00:58,525 (schudt nee) Echt waar hoor, ik denk die lui worden sambal, sambal oelek gemaakt. 77 00:00:58,526 --> 00:00:58,450 Hè, onze marine die schiet ze de grond in en wat op 78 00:00:58,450 --> 00:00:58,363 Java (… ) zal; de KNIL eventjes hè(maakt hakgebaar). 79 00:00:58,363 --> 00:00:58,546 Want we waren toch geweldig? 80 00:00:58,547 --> 00:00:58,539 (spreidt de armen) Dat was ons beeld van (... 81 00:00:58,539 --> 00:00:58,023 ) Maar ja, toen Singapore viel, toen dacht ik, hé, ze zijn toch wel sterk die Jappen . Ja. 82 00:00:58,023 --> 00:00:58,003 U heeft dus niet gevochten tegen de Japanners? 83 00:00:58,004 --> 00:00:58,289 Nee, helemaal niet. 84 00:00:58,290 --> 00:00:57,954 En, eh, ze waren binnengevallen en toen ging u naar de Koninklijke Marine? 85 00:00:57,955 --> 00:00:58,421 Ja! 86 00:00:58,421 --> 00:00:58,593 Maar wat heeft u toen gedaan? 87 00:00:58,594 --> 00:00:58,981 Opleiding! 88 00:00:58,981 --> 00:00:59,232 Opleiding telegrafist. 89 00:00:59,233 --> 00:00:59,123 En toen zijn we, we zijn niet weggelopen hoor, we zijn 90 00:00:59,124 --> 00:00:59,014 ons strategisch gaan terugtrekken (kijkt veelzeggend). 91 00:00:59,015 --> 00:00:59,311 Met de Kota Baroe. 92 00:00:59,312 --> 00:00:59,699 Het schip? 93 00:00:59,699 --> 00:01:00,063 Ja, Colombo. 94 00:01:00,064 --> 00:01:00,293 U zat toen in Soerabaja? 95 00:01:00,293 --> 00:01:00,510 (knikt ja) Soerabaja! Ja. 96 00:01:00,511 --> 00:01:00,807 Toen naar Colombo. 97 00:01:00,808 --> 00:01:00,416 Eh, kunt u nog iets vertellen over dat van Java gaan, want, eh, een hoop mensen 98 00:01:00,416 --> 00:01:00,069 van de marine zijn opgepakt, die hebben in krijgsgevangenkampen gezeten (…) 99 00:01:00,070 --> 00:01:00,547 Ja 100 00:01:00,547 --> 00:01:00,618 Hoe ging dat strategisch terugtrekken? 101 00:01:00,618 --> 00:01:00,226 Nou, je zit op een schip en dat schip dat vier weg en we kwamen in Colombo aan! 102 00:01:00,226 --> 00:01:00,590 Zo ging dat? 103 00:01:00,591 --> 00:01:01,057 Ja! 104 00:01:01,057 --> 00:01:00,947 Maar (…) de Duymaer van Twist en de Tjitjiroewa (..?), 105 00:01:00,948 --> 00:01:00,883 die waren eerder en die werden gepakt door de Jap. 106 00:01:00,884 --> 00:01:00,988 Ze wachten, die Jap wachtte ons op. 107 00:01:00,989 --> 00:01:00,552 Wij hoorden dat, we gingen gelijk (maakt omtrekgebaar) stuurboord uit naar Colombo. 108 00:01:00,552 --> 00:01:00,453 Het duurde tien dagen, voordat wij in Colombo kwamen. 109 00:01:00,454 --> 00:01:00,333 Dus tien dagen in angst dat de Japenners komen of niet? 110 00:01:00,333 --> 00:01:00,629 Nou, ik weet niet. 111 00:01:00,630 --> 00:01:00,802 Ik weet niet of ik angst had. 112 00:01:00,803 --> 00:01:00,930 Ik had honger, ik heb geen angst. 113 00:01:00,931 --> 00:01:00,449 Alleen de negende dag, wij wisten dat we de tiende dag in Colombo zouden aankomen, maar 114 00:01:00,449 --> 00:01:00,000 de negende dag (…) (maakt cirkelende gebaren) werd gepraat, ja schip aan stuurboord! 115 00:01:00,001 --> 00:00:59,552 En je zag een kruiser met grote kanons en ik denk: o jee… die Jappen die pakken ons. 116 00:00:59,553 --> 00:00:59,466 Maar het waren Engelsen, het was de shifshure (..?). 117 00:00:59,466 --> 00:00:59,232 En we waren middenin het smaldeel van die lui, we zaten middenin. 118 00:00:59,232 --> 00:00:58,840 Er waren een vliegdekschip, een slagschip, de Renown, geloof ik, heet dat ding. 119 00:00:58,840 --> 00:00:58,549 Met kanons die waren groter dan ons schip zelf, bij wijze van spreken. 120 00:00:58,550 --> 00:00:58,801 Ja, was indrukwekkend! 121 00:00:58,802 --> 00:00:58,624 (kucht) Nou (…) en toen een paar dagen in Colombo, we kregen 122 00:00:58,625 --> 00:00:58,425 een blikje muffe sigaretten en vijftig Rupees, vijftig Rupees. 123 00:00:58,425 --> 00:00:57,920 Nou ja, ik heb wel geleerd om (kucht) die Tamilfood te eten, Birjani (..?) heet dat ding. 124 00:00:57,920 --> 00:00:57,517 Ze zeggen chicken, volgens mij zijn het kraaien hoor wat ze erin hebben gestopt. 125 00:00:57,517 --> 00:00:56,989 Nou zijn wij naar Zuid Afrika (schudt het hoofd) en dat was geen leuke tijd, voor mij hoor. 126 00:00:56,990 --> 00:00:57,162 Van Colombo naar Zuid Afrika? 127 00:00:57,163 --> 00:00:56,974 Met de Nieuw Amsterdam: Durban. Was geen erge, prettige tijd. 128 00:00:56,975 --> 00:00:57,418 Want? 129 00:00:57,419 --> 00:00:57,772 Apartheid hè. 130 00:00:57,772 --> 00:00:58,001 Maar u bent Nederlander? 131 00:00:58,001 --> 00:00:58,162 Jaah, maar dat weten zij niet. 132 00:00:58,162 --> 00:00:58,041 Ze denken, nou een bruine kerel, die is geen Europeaan. 133 00:00:58,041 --> 00:00:57,762 Ja? Only Europeans, slegs vir blankes, staat erop. Slegs vir blankes. 134 00:00:57,762 --> 00:00:57,189 En heeft u nog geprobeerd om daar bij die blanken binnen te komen of werd dat sowieso verboden? 135 00:00:57,190 --> 00:00:57,193 Nou, kijk, ik liep met met een maat van mij. 136 00:00:57,193 --> 00:00:56,981 Dat is een Indische jongen, maar (maakt gebaar rond hoofd) wit. 137 00:00:56,982 --> 00:00:56,849 Nou, dan leg ik uit, my father is a Dutchman in Holland. 138 00:00:56,850 --> 00:00:57,022 Oh I’m sorry, ga maar zitten. 139 00:00:57,023 --> 00:00:57,364 Mag ik zitten. 140 00:00:57,365 --> 00:00:56,894 Ja, maar dan komt er zo’n blanke Afrikaan en die zegt (wijst) Zeg wat is dat allemaal? 141 00:00:56,894 --> 00:00:56,965 Nou, moet die vent helemaal uitleggen. 142 00:00:56,965 --> 00:00:56,900 En dan zegt ie: ahaaa (maakt teken van begrijpen). 143 00:00:56,901 --> 00:00:56,419 Komt er een ander, zegt die vent, je ziet hoe moeilijk ik het heb, kom dan liever niet. 144 00:00:56,419 --> 00:00:56,885 Ja? 145 00:00:56,885 --> 00:00:56,617 Toen zij we uitgenodigd in The Valley of the Thousand Hills, bij een 146 00:00:56,618 --> 00:00:56,294 Munniksma (..?), een Nederlander, en die heeft natuurlijk negerbediendes. 147 00:00:56,294 --> 00:00:56,410 Maar die willen ons niet bedienen. 148 00:00:56,410 --> 00:00:56,244 (schudt hoofd) Nee, hoor, wij willen alleen blanke baasies! 149 00:00:56,244 --> 00:00:55,762 Ja, in Kaapstad ben ik niet van boord gegaan, ik ben aan boord gebleven. Ik denk: shit. 150 00:00:55,762 --> 00:00:55,539 In Engeland heb ik drie maanden in het kamp gebleven (geeft drie 151 00:00:55,540 --> 00:00:55,295 met vingers aan), want ik denk (maakt wegwerpgebaar) die Engelsen! 152 00:00:55,295 --> 00:00:55,343 Maar die Engelsen waren erg vriendelijk. 153 00:00:55,344 --> 00:00:55,810 Ja? 154 00:00:55,810 --> 00:00:56,276 Ja! 155 00:00:56,276 --> 00:00:55,737 Was dat een keuze van u om naar Engeland te gaan? Er zijn marinemensen naar Suriname gegaan. 156 00:00:55,738 --> 00:00:55,978 Keuze? Nee, niks keuze! 157 00:00:55,978 --> 00:00:56,286 Hoe ging dat dan? 158 00:00:56,286 --> 00:00:55,995 Jullie (maakt op en neer beweging met hand) gaan naar Engeland, klaar! 159 00:00:55,996 --> 00:00:56,360 Ja, wat dan? 160 00:00:56,361 --> 00:00:56,003 Nou, heb ik gehoord dat de inlandse schepelingen niet naar Engeland mochten. 161 00:00:56,003 --> 00:00:56,028 Dat is weer op instigatie van Zuid Afrika. 162 00:00:56,029 --> 00:00:55,524 Dus die lui gingen naar de West. Slofferds! (steekt wijsvinger op) Ja, ze sloffen. En wij 163 00:00:55,524 --> 00:00:55,154 (…) moeten (…) Denk erom, het duurde weken voordat wij in Engeland aankwamen. 164 00:00:55,155 --> 00:00:54,808 Want je lag daar soms nachten stil, helemaal stil, omdat ze geruis hoorden. 165 00:00:54,809 --> 00:00:54,913 Dan waren ze bang voor onderzeeërs? 166 00:00:54,914 --> 00:00:55,323 Jazeker! 167 00:00:55,324 --> 00:00:55,767 O ja. 168 00:00:55,768 --> 00:00:55,161 Nou, dat is toch geen leven. Er waren veel gewonden aan boord hoor. Het was van het Achtste Leger. 169 00:00:55,162 --> 00:00:55,097 Die heeft u opgepikt bij Afrika, bij de noordkust? 170 00:00:55,098 --> 00:00:54,604 Die waren naar Colombo geëvacueerd en van Colombo gingen ze naar Engeland met onze boot. 171 00:00:54,605 --> 00:00:54,676 O, het achtste leger zat daar al, oké. 172 00:00:54,676 --> 00:00:54,724 Maar er waren ook gezinnen bij hoor. Ja. 173 00:00:54,725 --> 00:00:54,638 Engelse gezinnen die in Colombo of India woonden of? 174 00:00:54,638 --> 00:00:54,923 Zoiets, ja! (kucht) 175 00:00:54,924 --> 00:00:54,893 En u komt uiteindelijk bij het 230ste squadron… 176 00:00:54,894 --> 00:00:55,303 320ste . 177 00:00:55,304 --> 00:00:55,623 O sorry, 320ste. 178 00:00:55,623 --> 00:00:56,089 Ja. 179 00:00:56,089 --> 00:00:55,911 En hoe ging dat? Was het ook weer geen keuze van jij gaat..? 180 00:00:55,912 --> 00:00:56,299 Nee, niks! 181 00:00:56,299 --> 00:00:56,595 Wat is dat, keuze? 182 00:00:56,596 --> 00:00:56,430 Nee hoor (kucht), we gingen naar de telegrafistenopleiding, 183 00:00:56,430 --> 00:00:56,331 schuttersopleiding en werden geplaatst op 320, klaar! 184 00:00:56,332 --> 00:00:56,019 Als ik kijk naar de Engelandvaarders hè, die mensen die vanuit Nederland 185 00:00:56,019 --> 00:00:55,672 naar Engeland gingen, heel veel wilden juist graag bij de luchtmacht, toch? 186 00:00:55,673 --> 00:00:55,834 Moeten die lui weten. Ik niet! 187 00:00:55,834 --> 00:00:56,254 U niet? 188 00:00:56,255 --> 00:00:56,619 (schudt nee) 189 00:00:56,620 --> 00:00:56,713 Wat had u liever gedaan in Engeland? 190 00:00:56,714 --> 00:00:57,134 Liever? 191 00:00:57,135 --> 00:00:56,754 Lekker thuis zitten (…) (glimlacht) Nee, want je was je leven niet zeker hoor. 192 00:00:56,755 --> 00:00:57,221 Hè? 193 00:00:57,221 --> 00:00:57,066 Wat moet je nu doen, hiephiephoera voor volk en vaderland? 194 00:00:57,066 --> 00:00:56,696 Zeg eens welk vaderland? Wat is mijn vaderland? (spreidt armen) Zeg het maar! 195 00:00:56,697 --> 00:00:56,926 Ja, u weet het het best. 196 00:00:56,926 --> 00:00:56,861 Ze zeggen in Nederland hè? En waar ben ik geboren? 197 00:00:56,862 --> 00:00:57,260 In Indië! 198 00:00:57,260 --> 00:00:57,082 Nou! Is dat niet mijn vaderland, dan? Ik weet het niet meer. 199 00:00:57,083 --> 00:00:57,402 Voelde u dat zo? 200 00:00:57,402 --> 00:00:57,292 Want u heeft tegen de Duitsers gevochten uiteindelijk, 201 00:00:57,293 --> 00:00:57,149 maar had u toen het idee, dit is mijn oorlog niet (…) of? 202 00:00:57,150 --> 00:00:57,593 Nee.. 203 00:00:57,594 --> 00:00:57,992 nee… nee. 204 00:00:57,992 --> 00:00:58,153 Had ik helemaal niet dat idee. 205 00:00:58,153 --> 00:00:58,178 Dat idee is, ik moet overleven, klaar, hè. 206 00:00:58,179 --> 00:00:57,855 Iedere vlucht was, wat lukt (…) (maakt bid dankgebaar) Ik moet overleven. 207 00:00:57,855 --> 00:00:57,497 Ik heb gelezen dat tien procent van de Engelandvaarders in Indië is geboren. 208 00:00:57,497 --> 00:00:57,308 Maar bij het 320ste waren echt heel veel Indische jongens hè? 209 00:00:57,309 --> 00:00:57,775 Ja. 210 00:00:57,775 --> 00:00:57,699 Hoeveel denkt, hoeveel was dat percentage, denkt u? 211 00:00:57,699 --> 00:00:57,702 Niet veel, zulke Engelandvaarders niet veel. 212 00:00:57,702 --> 00:00:57,536 Ja Engelandvaarders, maar Indische jongens? Bij het 320ste. 213 00:00:57,536 --> 00:00:57,437 O, Indische jongens? Zeker zeventig, tachtig procent! 214 00:00:57,438 --> 00:00:57,159 Maar hoe kan dat dan, waar kw.., waren die allemaal met u meegekomen? 215 00:00:57,159 --> 00:00:56,868 D’r was een gedeelte, die waren als vrijwilliger naar Engeland gegaan. 216 00:00:56,869 --> 00:00:57,335 Ja? 217 00:00:57,335 --> 00:00:57,281 Dat was onder meer: De Vries Humel, noem maar op. 218 00:00:57,282 --> 00:00:56,991 Hè, noem ze maar op, maar d’r waren ook dienstplichtig, dat waren wij. 219 00:00:56,992 --> 00:00:57,142 En d’r was ook de kindermarine. 220 00:00:57,142 --> 00:00:57,461 De kindermarine? 221 00:00:57,461 --> 00:00:57,678 Ja! Wist je dat niet dan? 222 00:00:57,679 --> 00:00:57,975 Nooit van gehoord. 223 00:00:57,976 --> 00:00:57,753 Was in Hangar 6, jongetjes van dertien, veertien, vijftien jaar. 224 00:00:57,754 --> 00:00:57,317 Die werd een opleiding beloofd, dus ze kwamen daar en toen gingen ze naar Engeland. 225 00:00:57,317 --> 00:00:57,094 Dat waren toen nog minderjarig. En daar zijn ze groot geworden . 226 00:00:57,095 --> 00:00:57,504 Ah, oké. 227 00:00:57,505 --> 00:00:57,497 Ze hebben… veel zijn er vakofficier geworden. 228 00:00:57,497 --> 00:00:57,342 Zoals Klauwe, eh, eh (… )Schilliger (..?), Bezuijen (..?). 229 00:00:57,342 --> 00:00:57,243 Bij die kindermarine zaten ook veel Indische jongens? 230 00:00:57,244 --> 00:00:57,461 Bijna, bijna uitsluitend! 231 00:00:57,462 --> 00:00:57,758 Bijna uitsluitend. 232 00:00:57,759 --> 00:00:57,593 Een paar Hollandse jongens die in Indië geboren zijn, zoals 233 00:00:57,593 --> 00:00:57,449 Felleman (..?) en Bezuijen (..?) en zo, maar heel weinig. 234 00:00:57,450 --> 00:00:57,385 De rest (…) ze zijn allemaal vliegtuigmakers, maar 235 00:00:57,386 --> 00:00:57,321 daar in Engeland hebben ze niks meer te vertellen. 236 00:00:57,322 --> 00:00:57,133 Jij wordt torpedomaker, jij bent vliegtuigmaker, zo ging dat. 237 00:00:57,134 --> 00:00:56,877 Hoe komt het dat het grote publiek eigenlijk helemaal niet weet dat 238 00:00:56,878 --> 00:00:56,621 er zoveel Indische jongens bij dat squadron zat en bij die eh, (... 239 00:00:56,622 --> 00:00:56,952 ) kindermarine? 240 00:00:56,953 --> 00:00:56,730 Dat weet ik niet. Misschien publicatie, media, ik weet het niet. 241 00:00:56,731 --> 00:00:56,565 Het heeft er ook mee te maken dat, zoals u, een Nederlandse 242 00:00:56,565 --> 00:00:56,365 naam heeft, dat mensen denken, o het zijn gewoon Nederlanders. 243 00:00:56,365 --> 00:00:56,627 Ja, dat zijn wij ook. 244 00:00:56,628 --> 00:00:57,094 Ja? 245 00:00:57,094 --> 00:00:57,198 Ja, want kijk, ik was milliciën hè? 246 00:00:57,199 --> 00:00:56,818 Toen had ik een stamboeknummer (wijst alsof hij een getal afloopt): 9-7-2-3-D. 247 00:00:56,819 --> 00:00:57,149 Dienstplichtig. 248 00:00:57,150 --> 00:00:56,882 Maar je hebt ook mensen 1-2-3-4-DI, dat is Dienstplichtige Inlander. 249 00:00:56,883 --> 00:00:56,480 Ja? Niet dat ze minder salaris kregen dan wij, maar wij waren niet over-en-weer. 250 00:00:56,480 --> 00:00:56,381 Trouwens, ik wil niet eens over-en-weer (= dienend in 251 00:00:56,382 --> 00:00:56,272 zowel de Indische wateren als in de Europese wateren). 252 00:00:56,273 --> 00:00:56,061 Maar als je over-en-weer bent, dan krijg je een betere salaris. 253 00:00:56,062 --> 00:00:55,715 Maar in de marine kreeg je als milliciën twaalf gulden vijftig in de maand. 254 00:00:55,716 --> 00:00:55,310 Veel, dat is banjak. In het KNIL heb ik éénvijfenzeventig in de week. Ook veel. 255 00:00:55,310 --> 00:00:55,268 Maar u zegt, u wilt geen over-en-weer, maar over-en-weer 256 00:00:55,268 --> 00:00:55,274 betekent dat u zowel in de Indische wateren als op… 257 00:00:55,275 --> 00:00:55,504 Als in de Hollandse wateren. 258 00:00:55,504 --> 00:00:55,742 En in de Hollandse wateren. 259 00:00:55,743 --> 00:00:55,488 En u zegt u wilt niet, maar u bent wel in de Hollandse wateren terechtgekomen. 260 00:00:55,489 --> 00:00:55,611 Ja, toen had je niks meer te vertellen. 261 00:00:55,612 --> 00:00:55,386 (kucht) Wanneer je in de Indische wateren, heb je niks meer te zoeken daar. 262 00:00:55,387 --> 00:00:55,393 Sommigen zijn naar Australië gegaan (wijst met zijn 263 00:00:55,394 --> 00:00:55,390 hand), sommigen naar Engeland, ik ben naar Engeland. 264 00:00:55,390 --> 00:00:54,942 En trokken die Indische jongens met elkaar op, in Engeland? Ging u samen met ze stappen? 265 00:00:54,943 --> 00:00:55,098 Mhh, ja en nee, hoe het uitkomt. 266 00:00:55,098 --> 00:00:54,984 U ging even goed met ze om als met de Nederlanse jongens? 267 00:00:54,984 --> 00:00:55,247 Ja of met de Engelsen. 268 00:00:55,247 --> 00:00:54,691 Ja hoe, u zei al, de ontvangst was anders dan in Durban. U werd daar wel geaccepteerd in Engeland? 269 00:00:54,692 --> 00:00:54,427 Ja! Je was een gewone vent. Niet in Durban, daar was je een bruine aap. 270 00:00:54,428 --> 00:00:54,066 En de Nederlandse collega’s, keken die anders naar die bruine jongens uit Indië? 271 00:00:54,067 --> 00:00:53,834 Ah natuurlijk wel. Je hebt onderhuidse discriminatie, heb je altijd. 272 00:00:53,835 --> 00:00:53,473 Ja, maar wordt niet zozeer (…) tot uiting gebracht. Laten we het zo maar zeggen. 273 00:00:53,474 --> 00:00:53,790 Maar u voelt het? 274 00:00:53,791 --> 00:00:54,247 Wah? 275 00:00:54,248 --> 00:00:54,564 Maar u voelt het? 276 00:00:54,565 --> 00:00:54,860 Mwaah, niet zo erg. 277 00:00:54,860 --> 00:00:54,660 En dan de meisjes, komen al die stoere, bruine jongens uit Indië? 278 00:00:54,660 --> 00:00:54,901 (pretoogjes) Jaja, jaja… 279 00:00:54,902 --> 00:00:55,272 Hoe was dat? 280 00:00:55,273 --> 00:00:55,654 Leuk, leuk! 281 00:00:55,655 --> 00:00:55,121 Dan wij zo tegen elkaar te zeggen, hoe gaat dat nou, onze Indische meisjes die zijn zo moeilijk. 282 00:00:55,121 --> 00:00:55,125 Ja, maar dat zijn gno’s (..?), alleen wit. Ja? 283 00:00:55,126 --> 00:00:54,990 Dus die Indische jongens hadden best succes bij de meisjes? 284 00:00:54,991 --> 00:00:55,211 Mhhh (glimlacht) gaat wel. 285 00:00:55,211 --> 00:00:55,161 U komt bij dat 320ste squadron, wat was uw functie? 286 00:00:55,162 --> 00:00:55,435 Telegrafist-schutter. 287 00:00:55,436 --> 00:00:55,236 En moest u daar ook, daar moest u weer een opleiding voor volgen? 288 00:00:55,236 --> 00:00:55,499 Jazeker! Ja, tuurlijk. 289 00:00:55,499 --> 00:00:55,363 Wanneer mocht u voor het eerst, na uw aankomst in Engeland, 290 00:00:55,364 --> 00:00:55,217 vliegen of ten minste op een missie naar vijandelijk gebied? 291 00:00:55,218 --> 00:00:55,502 Drie- vierenveertig. 292 00:00:55,503 --> 00:00:55,529 Kunt u dat nog herinneren, de eerste vlucht? 293 00:00:55,529 --> 00:00:55,533 Ja, operationele vlucht, geen ‘SOS rescue’ hè? 294 00:00:55,534 --> 00:00:55,452 ‘SOS rescue’ was bij de Noorse kust. Is ook link hoor. 295 00:00:55,453 --> 00:00:55,662 Dat waren reddingsvluchten? 296 00:00:55,662 --> 00:00:55,731 Ja! Maar wij vlogen hier, Pas de Calais. 297 00:00:55,731 --> 00:00:55,488 Heb je die V1-lanceer (…) eh (…) stations. Die bombardeerden wij. Ja. 298 00:00:55,488 --> 00:00:55,202 Als u, zeker in die tijd, met een vliegtuig onderweg was naar de kust van 299 00:00:55,202 --> 00:00:54,819 Frankrijk of Duitsland, dat duurde lang, dus u had veel tijd om na te denken toch? 300 00:00:54,819 --> 00:00:54,780 Waar dacht u aan tijdens zo’n vlucht? Dacht u van… 301 00:00:54,781 --> 00:00:54,311 Terugkomen! Daar denk je aan. Terugkomen en met die meiden. Waar denk je nu eigenlijk aan? 302 00:00:54,312 --> 00:00:54,704 Overleven? 303 00:00:54,704 --> 00:00:55,139 Juist! 304 00:00:55,139 --> 00:00:54,734 Die eerste vlucht, zo’n gevechtshandeling, was dat meteen zo’n Mitchell, eh, Hudson? 305 00:00:54,735 --> 00:00:55,138 Mitchell! 306 00:00:55,138 --> 00:00:55,110 Mitchell (…) En hoe groot was zo’n vliegtuigcrew? 307 00:00:55,110 --> 00:00:55,297 Vier (steekt vingers omhoog). 308 00:00:55,298 --> 00:00:55,701 Vier man? 309 00:00:55,701 --> 00:00:55,759 Wij hebben vier. Amerikanen hebben zeven. 310 00:00:55,760 --> 00:00:55,710 Want wat gebeurt er als een piloot wordt getroffen? 311 00:00:55,711 --> 00:00:55,640 Dan ga je mee. Of je moet overnemen (lacht schamper). 312 00:00:55,640 --> 00:00:55,257 Ja, dus eigenlijk is er niet iemand die kan vliegen als de piloot er niet meer is? 313 00:00:55,257 --> 00:00:55,154 Nee, natuurlijk niet, want je vliegt westwaarts en boven 314 00:00:55,154 --> 00:00:55,083 Engeland spring je er uit en laat die kist maar gaan. 315 00:00:55,083 --> 00:00:55,087 Je hoeft niet te landen, je bent geen vlieger. 316 00:00:55,088 --> 00:00:55,275 Oké, dat zijn de instructies? 317 00:00:55,276 --> 00:00:55,743 Ja! 318 00:00:55,744 --> 00:00:55,393 Oké. Kon het ook voorkomen dat zo’n crew helemaal uit Indische jongens bestond? 319 00:00:55,393 --> 00:00:55,774 Ja! Ja, ja. 320 00:00:55,775 --> 00:00:56,005 Dat gebeurde ook dus wel? 321 00:00:56,006 --> 00:00:55,483 U had het al over terugkomen, een heleboel zijn niet teruggekomen. De verliezen waren erg hoog? 322 00:00:55,483 --> 00:00:55,830 Hoe bedoel je? 323 00:00:55,830 --> 00:00:56,081 De verliezen waren heel hoog? 324 00:00:56,082 --> 00:00:56,051 (tuit de lippen) Tachtig procent, zesentachtig procent zoiets. 325 00:00:56,052 --> 00:00:56,415 Dat is dus hoog! 326 00:00:56,415 --> 00:00:56,863 Nouou. 327 00:00:56,864 --> 00:00:56,508 Een van die vliegers, daar weet ik van, is Fons Loohuizen die niet terugkwam, die heeft u gekend hè? 328 00:00:56,509 --> 00:00:56,222 [Alphonso Julius, geboren 30-4-1917, omgekomen 24-6-1944, Nederlandse vader, Molukse moeder] 329 00:00:56,222 --> 00:00:56,328 (knikt) Ja, ik heb ‘m uit elkaar zien vliegen. 330 00:00:56,329 --> 00:00:56,495 U kende ‘m al van Engeland, natuurlijk? 331 00:00:56,495 --> 00:00:56,148 Ja natuurlijk. Hij was officier-vlieger, officier-vlieger was-ie. Ik heb hem getroffen zien worden. 332 00:00:56,148 --> 00:00:56,314 Want u was samen met hem op een missie? 333 00:00:56,314 --> 00:00:56,104 Ja, je vliegt met zes of twaalf kisten (maakt beweging van in formatie vliegen) hè? 334 00:00:56,104 --> 00:00:55,842 Maar op een gegeven ogenblik wordt je uit mekaar geschoten, dus je zoekt naar een maatje. 335 00:00:55,843 --> 00:00:56,112 Dan heb je meer vuurkracht. 336 00:00:56,112 --> 00:00:56,030 Nou, wij sloten net bij Loohuizen aan, toen werd Loohuizen getroffen 337 00:00:56,030 --> 00:00:55,956 (…) Nou die spatte uit elkaar, want zijn bommen waren nog niet los. 338 00:00:55,957 --> 00:00:56,251 Was echt niets van over? 339 00:00:56,252 --> 00:00:56,503 (schudt het hoofd) Geen moer! 340 00:00:56,504 --> 00:00:56,294 Er staat bijvoorbeeld wel een grafsteen op de Grebbenberg, maar daar ligt niks dus? 341 00:00:56,294 --> 00:00:56,340 Ja, wat ligt er eigenlijk? Misschien een paar botjes. 342 00:00:56,341 --> 00:00:56,370 Ja en wat gebeurt er op zo’n moment als u dat meemaakt? 343 00:00:56,371 --> 00:00:56,563 U weet wie er in dat toestel zitten? 344 00:00:56,563 --> 00:00:56,549 Ah, wanneer een vliegtuig getroffen wordt, dan ga je tellen. 345 00:00:56,550 --> 00:00:56,921 Die parachutes. 346 00:00:56,922 --> 00:00:57,002 Zie je er vier parachutes uit, dan weet je: safe. 347 00:00:57,003 --> 00:00:56,980 Maar als er drie deruit, dan weet je niet wie er gebleven is. 348 00:00:56,980 --> 00:00:57,448 Ja? 349 00:00:57,448 --> 00:00:57,768 Dat is het juist. 350 00:00:57,768 --> 00:00:57,370 En, je bent aangedaan, maar op een gegeven moment wordt je zo bot als een botte bijl. 351 00:00:57,370 --> 00:00:57,405 Eh, ik slof, (maakt wegwerpgebaar) hij niet. 352 00:00:57,405 --> 00:00:57,250 Nee, in het geval van Loohuizen, geen parachutes, neem ik aan? 353 00:00:57,250 --> 00:00:56,958 Neehee! Loohuizen, Sluis, Keppler en nog een (…) Hilliger, dat weet ik nog. 354 00:00:56,958 --> 00:00:56,687 U weet het nog precies, dus het heeft wel indruk op u gemaakt. U zegt (…) 355 00:00:56,687 --> 00:00:56,923 Het is in je kop gegrift. 356 00:00:56,923 --> 00:00:57,159 Bent u zelf ooit geraakt? 357 00:00:57,159 --> 00:00:57,278 Jahaa (…) , maar niet neergeschoten. 358 00:00:57,279 --> 00:00:57,219 Jawel tweehonderd gaten in de machine, zulke gaten ja 359 00:00:57,219 --> 00:00:57,117 (geeft met handen de grootte van een kleine voetbal aan). 360 00:00:57,117 --> 00:00:56,920 Ja en dan kom je benden en dan vragen: hee Voogt waar zat jij dan? 361 00:00:56,920 --> 00:00:57,335 Ja hier! 362 00:00:57,336 --> 00:00:57,667 Hoe kan dat dan? 363 00:00:57,667 --> 00:00:57,617 Ja, soms ging je weg en dan werd je getroffen en dan 364 00:00:57,618 --> 00:00:57,590 ging je terug en dan dacht je: ah godverdomme, hè. 365 00:00:57,590 --> 00:00:57,963 Zo ging dat. 366 00:00:57,963 --> 00:00:57,966 En de benzine of kerosinetank was niet geraakt? 367 00:00:57,967 --> 00:00:58,107 Geen kerosine, wij hebben benzine. 368 00:00:58,108 --> 00:00:58,417 Maar niet geraakt? 369 00:00:58,418 --> 00:00:58,453 Jawel, maar wij hebben selfsealing tanks hè. 370 00:00:58,453 --> 00:00:58,699 Dus u heeft geluk gehad? 371 00:00:58,700 --> 00:00:59,031 Zeg dat wel, ha. 372 00:00:59,031 --> 00:00:58,971 Heeft u ook steden, Duitse steden moeten bombarderen? 373 00:00:58,971 --> 00:00:59,439 Ja! 374 00:00:59,439 --> 00:00:59,231 En heeft u daar achteraf niet het idee van, daar zaten burgers, eh, 375 00:00:59,232 --> 00:00:59,003 vrouwen, kinderen, die eigenlijk niet met die oorlog te maken hadden. 376 00:00:59,003 --> 00:00:59,186 Wat zijn uw gevoelens daarbij? 377 00:00:59,186 --> 00:00:59,633 Niks! 378 00:00:59,633 --> 00:01:00,080 Niks! 379 00:01:00,080 --> 00:00:59,956 Duitsers hier: Deventer, Zwolle, Zutphen, nou noem maar op. 380 00:00:59,957 --> 00:00:59,907 Nou, je mikt (gooigebaar); mis, die valt in de stad. 381 00:00:59,908 --> 00:00:59,531 Wie wonen daar, Nederlanders toch? Denk je nu werkelijk, dat je denkt ‘o die lui!’? 382 00:00:59,532 --> 00:00:59,535 Kom nou, wegwezen, ik wil heelhuids thuiskomen! 383 00:00:59,536 --> 00:00:59,719 Verder denk ik er niet bij na. 384 00:00:59,719 --> 00:00:59,923 Ik kan er ook niks aan doen. 385 00:00:59,923 --> 00:00:59,546 Ik moet het wel en, en dat die lui daar wonen, kan ik toch niet helpen (…) Kijk het 386 00:00:59,547 --> 00:00:59,149 is heel wat anders als ik echt opduik (maakt duikbeweging) en die huizen mitrailleer. 387 00:00:59,149 --> 00:00:58,920 Maar dat is niet waar, ik moet die brug hebben. Nou en mis ik, sorry… 388 00:00:58,920 --> 00:00:58,628 In die tijd waren er nog niet zo’n precisiebombardementen als tegenwoordig? 389 00:00:58,628 --> 00:00:58,177 Nee, natuurlijk niet. Je bombardeert van tienduizend voet, dat is drie kilometer hoor, ha. 390 00:00:58,178 --> 00:00:58,350 U was er ook bij, bij D-day hè? 391 00:00:58,351 --> 00:00:58,808 Wah? 392 00:00:58,809 --> 00:00:58,992 Op D-Day heeft u ook gevlogen? 393 00:00:58,992 --> 00:00:59,196 Ja, ja, D-Day ja, inderdaad. 394 00:00:59,196 --> 00:00:58,851 (kucht) Toen moest ik die brug bij, over de Dieve (..?) moesten wij bombarderen. 395 00:00:58,851 --> 00:00:59,044 Nou hebben wij geraakt, goed. 396 00:00:59,045 --> 00:00:59,027 En u heeft ook die legers onder u zien optrekken? 397 00:00:59,028 --> 00:00:59,295 Ja, ja en die schepen. 398 00:00:59,296 --> 00:00:58,813 Aah, dat zie je nooit meer van je leven (steekt wijsvinger op), zo veel. Wel duizend schepen! 399 00:00:58,814 --> 00:00:58,764 Gaf dat wel, wat voor gevoel gaf dat om dat te zien? 400 00:00:58,765 --> 00:00:59,117 Euforisch, ja. 401 00:00:59,117 --> 00:00:59,353 Van wij winnen de oorlog? 402 00:00:59,353 --> 00:00:59,557 O, maar dat wist ik wel. (…) 403 00:00:59,557 --> 00:00:59,349 Die Engelsen zeiden altijd: never mind next Christmas you are home. 404 00:00:59,350 --> 00:00:58,920 Ik zei: oké, lul jij maar een eind weg, als ik maar blijf leven, dat is het voornaamste. 405 00:00:58,921 --> 00:00:58,407 Want ik wil mijn familie, ik wist niet of mijn familie nog leefde, maar ze leefden allemaal nog. 406 00:00:58,407 --> 00:00:57,893 Ja, na de oorlog, eh, u heeft niet besloten met een Engels meisje te trouwen en daar te blijven. 407 00:00:57,893 --> 00:00:57,886 Er zijn mensen die dat hebben gedaan, geloof ik. 408 00:00:57,886 --> 00:00:57,699 Waarom? Waarom moet ik dat? Ik heb liever een Indisch meisje, ja. 409 00:00:57,700 --> 00:00:57,587 U wilde meteen naar Indië, na, toen de oorlog voorbij was? 410 00:00:57,588 --> 00:00:57,433 Ja, niet bepaald voor een meisje of zoiets, voor mijn familie. 411 00:00:57,433 --> 00:00:57,352 En daar ontmoet ik toevallig (wijst naar portret achter 412 00:00:57,352 --> 00:00:57,292 aan de muur) een lief meisje wat later mijn vrouw is. 413 00:00:57,292 --> 00:00:57,190 Alleen ik heb een Hollandse vader en een Indische moeder; 414 00:00:57,190 --> 00:00:57,130 zij heeft een Indische vader en een Hollandse moeder. 415 00:00:57,130 --> 00:00:57,556 Nou (…) 416 00:00:57,556 --> 00:00:57,918 Perfect toch? 417 00:00:57,919 --> 00:00:58,239 Ik vind het best. 418 00:00:58,239 --> 00:00:57,841 Hoe bent u teruggekomen, want heeft u toen zelf besloten om terug te gaan naar Indië? 419 00:00:57,841 --> 00:00:58,003 Zelf besluiten? Je besluit niks. 420 00:00:58,003 --> 00:00:57,964 Maar u was dienstplichtig, u was toch geen beroeps? 421 00:00:57,964 --> 00:00:58,136 Ik ben beroeps geworden in ’51. 422 00:00:58,137 --> 00:00:58,214 Maar dat was u dus toch nog niet in ’45? 423 00:00:58,215 --> 00:00:58,334 Nee, ik was dienstplichtig sergeant. 424 00:00:58,335 --> 00:00:58,190 Toen moest u gewoon naar Indië, dat was, dat was zo besloten? 425 00:00:58,191 --> 00:00:57,803 Ja, want hier trekken ze ook mensen uit, uit dorpen en weet ik veel, hup naar Indië! 426 00:00:57,804 --> 00:00:57,849 (maakt wegwerpgebaar). Die willen ook niet. 427 00:00:57,850 --> 00:00:58,086 Maar u vond het niet erg? 428 00:00:58,086 --> 00:00:58,533 Mhhh? 429 00:00:58,533 --> 00:00:58,589 U vond het niet erg om naar Indië te gaan? 430 00:00:58,589 --> 00:00:58,423 Nee, ik wilde zelfs, graag! Maar ik heb niks besloten. (kucht). 431 00:00:58,424 --> 00:00:58,174 Maar u bent al vrij snel na de oorlog daar naartoe gevlogen, geloof ik? 432 00:00:58,174 --> 00:00:58,505 Ja, met de DC 4. 433 00:00:58,505 --> 00:00:58,741 Dat was al in ’45 of ’46? 434 00:00:58,741 --> 00:00:59,198 ’45. 435 00:00:59,199 --> 00:00:59,075 Dus u behoorde eigenlijk tot de eersten die aankwamen daar? 436 00:00:59,076 --> 00:00:59,312 Ja. Kemajoran, Kemajoran. 437 00:00:59,312 --> 00:00:59,400 Kemajoran is het vliegveld bij Batavia? 438 00:00:59,400 --> 00:00:59,752 Nu, niet meer. 439 00:00:59,752 --> 00:00:59,892 Nu is het binnenland geloof ik hè? 440 00:00:59,893 --> 00:00:59,727 Want je hebt nou, vroeger had je Cililitang en later Kemajoran. 441 00:00:59,728 --> 00:00:59,562 Maar nou heb je Soekarno-Hatta en Cililitang is Halim geworden. 442 00:00:59,563 --> 00:00:59,376 O ja (…) U bent in Batavia gekomen en uw familie, leefde die nog? 443 00:00:59,377 --> 00:00:59,845 Ja. 444 00:00:59,845 --> 00:01:00,112 U zei, die leefde nog. 445 00:01:00,113 --> 00:01:00,433 Gelukkig wel, ja. 446 00:01:00,433 --> 00:00:59,908 En hoe heeft u ze weer ontmoet, was dat moeilijk, was dat zoeken, want er zaten mensen in kampen… 447 00:00:59,909 --> 00:01:00,229 Ja,ja, zoeken (…) 448 00:01:00,229 --> 00:01:00,148 Maar ze leefden nog. En uw moeder, leefde die toen nog? 449 00:01:00,148 --> 00:01:00,616 Ja. 450 00:01:00,616 --> 00:01:00,577 En was die ook nog in Batavia of daar bij Cheribon? 451 00:01:00,577 --> 00:01:00,432 Batavia, Halimoenweg, Jalan Halimoen (glimlacht) weet ik nog. 452 00:01:00,433 --> 00:01:00,193 En ik logeerde… Tibaldweg, achter het paleis, de vliegersmess. (kucht) 453 00:01:00,194 --> 00:01:00,440 En hoe was dat weerzien? 454 00:01:00,441 --> 00:01:00,772 Blij natuurlijk. 455 00:01:00,772 --> 00:01:00,511 Had ze gedacht, had u moeder nog gedacht dat ze u levend terug zou zien? 456 00:01:00,512 --> 00:01:00,346 Nee, weinig. Ze hebben gehoopt, maar niet op gerekend. (… ) Ja. 457 00:01:00,347 --> 00:01:00,213 Heeft u toen ook weer deelgenomen aan de Politionele Acties? 458 00:01:00,213 --> 00:01:00,681 Ja. 459 00:01:00,681 --> 00:01:00,864 Weer als telegrafist-schutter? 460 00:01:00,864 --> 00:01:01,332 Ja. 461 00:01:01,332 --> 00:01:01,230 Het is, ik snap die lui niet die praten over ‘Politionele 462 00:01:01,230 --> 00:01:01,254 Acties’, het is ‘Politiële Acties’, hoor, ja. 463 00:01:01,255 --> 00:01:01,395 ‘Politionele Acties’ is fout hoor. 464 00:01:01,396 --> 00:01:01,410 Sorry, maar het waren ook geen politi, politi. 465 00:01:01,410 --> 00:01:01,804 Politiële! 466 00:01:01,804 --> 00:01:01,628 Politiële Acties. Het was eigenlijk toch gewoon oorlog? Of niet? 467 00:01:01,628 --> 00:01:01,483 (houdt handen vragend omhoog) Ze noemen het Politiële Acties. 468 00:01:01,484 --> 00:01:01,403 Nou noemen ze het Politionele Acties, maar dat is fout. 469 00:01:01,403 --> 00:01:01,079 Ik ken u bewijzen (wijst naar boeken). Ik heb hier de Spraakkunst (glimlacht). 470 00:01:01,079 --> 00:01:01,040 En heeft u ,eh toen moeten schieten op Indonesiërs? 471 00:01:01,040 --> 00:01:01,149 Gelukkig niet nee. Gelukkig niet nee. 472 00:01:01,149 --> 00:01:01,332 Waarom gelukkig niet? Want (…) 473 00:01:01,332 --> 00:01:00,997 Waarom moet ik op mensen schieten? Wat hebben die mensen nou gedaan? Niks toch? 474 00:01:00,998 --> 00:01:00,727 Maar u zei, bij de Duitsers had u er geen moeite mee. En Indonesiërs wel? 475 00:01:00,727 --> 00:01:00,445 (trekt verwrongen gezicht) Over moeite of geen moeite, is geen sprake van. 476 00:01:00,446 --> 00:01:00,671 Ik schoot om te overleven. 477 00:01:00,671 --> 00:01:00,611 Meer niet, niet om die vent naar zijn moer te helpen. 478 00:01:00,611 --> 00:01:00,297 Waarom, waarom zou ik? Hij heeft toch niks gedaan? Bij mij niet hoor. Waarom? 479 00:01:00,298 --> 00:00:59,921 Nee en was u het er toen mee eens met wat daar gebeurde? Nederland tegen Indonesië? 480 00:00:59,922 --> 00:00:59,989 Ja, ieder volk moet zijn vrijheid hebben. 481 00:00:59,989 --> 00:00:59,464 Nederland heeft toch ook tachtig jaar gevochten tegen die Spanjaarden? Waarom mag Indonesië niet? 482 00:00:59,465 --> 00:00:59,753 Dacht u dat toen al? 483 00:00:59,754 --> 00:01:00,032 Ja hoor, waarom niet? 484 00:01:00,032 --> 00:00:59,708 Alleen moet je niet, niet zo uiten, want je bent een verrader en weet ik veel. 485 00:00:59,708 --> 00:00:59,394 Dus (… )moet je horen, mijn moeder is een Indische, dus ik heb hun bloed ook. 486 00:00:59,395 --> 00:00:59,535 Wie denk ik, dat ik ben eigenlijk? 487 00:00:59,536 --> 00:00:59,043 Ik ga ook niet zeggen: die Hollanders moeten allemaal kapot, want mijn vader is een Hollander. 488 00:00:59,043 --> 00:00:58,856 Dus leef en laat leven, laat Holland vrij en laat Indië ook vrij. 489 00:00:58,857 --> 00:00:58,311 (maakt wegwerpgebaar), Klaar. Eh als ik daar als toerist kom, word ik echt goed behandeld hoor. Ja. 490 00:00:58,312 --> 00:00:58,600 U zegt eigenlijk (…) 491 00:00:58,601 --> 00:00:58,456 Ik heb nog nooit gehoord, van sinjo dit of sinjo dat (…) Nee. 492 00:00:58,457 --> 00:00:58,429 Ik heb in Bandung mensen van de tentara gesproken. 493 00:00:58,429 --> 00:00:58,348 Hij zegt pak itu… Ik zeg ja, dat is waar, pak musti ja. 494 00:00:58,348 --> 00:00:58,140 Itu dia! Ik kan er ook niks aan doen. En dat weten die lui daar wel 495 00:00:58,141 --> 00:00:58,334 (steekt vinger in de hoogte). 496 00:00:58,335 --> 00:00:58,486 Ze weten het beter dan hier hoor. 497 00:00:58,487 --> 00:00:58,226 Want hier, o poeh en (…) Maar daar (maakt veeggebaar): ach, zand erover! 498 00:00:58,227 --> 00:00:57,913 U bedoelt dat hier nog steeds vijandelijke gevoelens zijn naar Indonesië toe? 499 00:00:57,914 --> 00:00:58,202 En naar de Duitsers. 500 00:00:58,203 --> 00:00:58,132 Ja ook. En andersom bij de Indonesiërs is dat niet zo? 501 00:00:58,133 --> 00:00:57,819 Jawel, sommige lui zijn menci (..?), maar, maar de meesten die, ze zeggen wel 502 00:00:57,820 --> 00:00:57,549 zwaait met armen), ja dat die Belanda’s eruit zijn, dat is allemaal goed. 503 00:00:57,549 --> 00:00:57,732 Maar jij kan er niks aan doen. 504 00:00:57,732 --> 00:00:57,777 Zie je, kijk, ze relativeren goed, die lui. 505 00:00:57,778 --> 00:00:57,232 Er zit wijsheid in (wijst naar zijn hoofd). Ja, precies. (…) En RMS, RMS [Republik Maluku Selatan]… 506 00:00:57,233 --> 00:00:57,532 …ik zeg alleen dit. 507 00:00:57,532 --> 00:00:57,366 Jij hebt een grote Cassius Clay en dat is Indonesië, zo’n klein 508 00:00:57,367 --> 00:00:57,117 Nederland (geeft iets nietigs met vingers aan) en nog een kleinere RMS. 509 00:00:57,117 --> 00:00:57,015 En die begint te zeuren van, ik wil mijn speelgoed terug. 510 00:00:57,015 --> 00:00:56,627 Dat heeft die grote Muhammad Ali in zijn handen, wat wil Nederland tegen zo’n grote? 511 00:00:56,628 --> 00:00:57,075 Niks! 512 00:00:57,075 --> 00:00:56,973 (…) Trouwens geen een volk kan verdrukt worden, geen een. 513 00:00:56,973 --> 00:00:57,061 Kijk maar: de Amerikanen tegen Vietnam. 514 00:00:57,061 --> 00:00:57,223 Hè, de Russen tegen Afghanistan. 515 00:00:57,223 --> 00:00:56,835 Nou? Gaat niet, je kan geen volk (maakt onder de duim houden gebaar). Kan niet meer. 516 00:00:56,836 --> 00:00:56,491 Hoe is dat nu voor u, had u eh, liever Indonesiër willen zijn of… dan Hollander? 517 00:00:56,491 --> 00:00:56,853 (ademt zwaar) 518 00:00:56,854 --> 00:00:56,963 Nou, daar heb ik niet over nagedacht. 519 00:00:56,963 --> 00:00:56,544 Als mijn portemonnee maar gevuld wordt en een boterham op tafel, dat is mijn vaderland. 520 00:00:56,544 --> 00:00:56,621 Ik kan net zo goed naar Timboektoe gaan. 521 00:00:56,622 --> 00:00:56,224 Als ik daar goed verdien, word ik Timboektoe, weet ik veel, word ik Zambiaan, zoiets. 522 00:00:56,224 --> 00:00:56,481 Geweldig, wereldburger? 523 00:00:56,481 --> 00:00:55,967 Wat is er dan mis mee? Wat is er mis met Nederland? Niks! Wat is er mis met Indonesië? Ook niks! 524 00:00:55,967 --> 00:00:56,160 En wat is mis met, met Libië? 525 00:00:56,161 --> 00:00:55,847 Ook niks! Alleen, ik wil niet in de Sahel wonen, ’t is te warm (moet lachen). 526 00:00:55,848 --> 00:00:55,503 Ik geloof dat ik het wel heb, ik wil alleen nog vragen, eh, als u het overnieuw, 527 00:00:55,503 --> 00:00:55,200 terug, de jonge Frank Voogt, staat aan de kade in Java en de Japanners staan 528 00:00:55,200 --> 00:00:54,929 voor de deur, met de wetenschap wat er gaat gebeuren, wat zou u dan doen? 529 00:00:54,929 --> 00:00:55,333 Weglopen! 530 00:00:55,334 --> 00:00:55,432 U zou niet naar, op het schip stappen? 531 00:00:55,433 --> 00:00:55,563 Ik denk het niet, ik denk het niet! 532 00:00:55,563 --> 00:00:55,102 Want je weet niet wat de uitslag is. Ja, je kan net zo goed getorpedeerd zijn en verzuipen. 533 00:00:55,102 --> 00:00:55,010 En de (…) maar om daar te blijven, je weet niet of je in 534 00:00:55,011 --> 00:00:54,919 het kamp terechtkomt of niet, dat weet je allemaal niet. 535 00:00:54,920 --> 00:00:55,166 Het is allemaal een gok. 536 00:00:55,167 --> 00:00:55,107 Ja, maar als u had geweten van, jongeman je gaat naar 537 00:00:55,107 --> 00:00:54,994 Engeland, vliegen tegen de Duitsers, dan was u weggelopen? 538 00:00:54,995 --> 00:00:55,326 Als het mag wel! 539 00:00:55,326 --> 00:00:55,783 Haha 540 00:00:55,784 --> 00:00:56,072 Nee (…) ik was bang. 541 00:00:56,073 --> 00:00:56,351 Maar ja (…) wie niet? 542 00:00:56,351 --> 00:00:56,238 Degene die zegt, ik ben niet bang, ik geloof dat die jokt. 543 00:00:56,239 --> 00:00:56,189 (…) Want je gaat niet vliegen om te zeggen ‘Ho, voor 544 00:00:56,190 --> 00:00:56,098 koningin en vaderland!’ (heft handen in de hoogte) Shit! 545 00:00:56,099 --> 00:00:56,049 (balt de vuisten) ik wil terug, ik wil heel blijven. 546 00:00:56,050 --> 00:00:56,190 Ja, heeft u er nog last van gehad? 547 00:00:56,191 --> 00:00:55,835 Want je hoort van een heleboel militairen, die hebben toch stress, die hebben (…) 548 00:00:55,836 --> 00:00:56,240 Syndroom! 549 00:00:56,241 --> 00:00:56,709 Ja! 550 00:00:56,709 --> 00:00:56,997 Wah, allemaal onzin. 551 00:00:56,998 --> 00:00:57,234 U heeft er geen last van? 552 00:00:57,234 --> 00:00:57,575 Welnee, waarom? 553 00:00:57,576 --> 00:00:57,959 Wah, onzin! 554 00:00:57,960 --> 00:00:57,636 (…) Kijk (schudt het hoofd) D’r is een vliegtuig neergestort in de Bijlmer hè? 555 00:00:57,636 --> 00:00:57,882 Hoe lang is dat geleden? 556 00:00:57,883 --> 00:00:58,203 Ehm, ik weet het. 557 00:00:58,203 --> 00:00:58,597 Tien jaar? 558 00:00:58,597 --> 00:00:58,611 Vijftien jaar, misschien wel! [zeventien jaar] 559 00:00:58,611 --> 00:00:58,709 Nou, ze ouwehoeren er nog steeds over. 560 00:00:58,710 --> 00:00:58,354 Ik heb in Londen niet één, maar per nacht tientallen misschien wel honderden nnn. 561 00:00:58,355 --> 00:00:57,930 naar beneden zien keilen. Ben ik nou een superman of ben ik nou gek? Dat vraag ik me af. 562 00:00:57,930 --> 00:00:58,364 Ja. 563 00:00:58,365 --> 00:00:58,496 Het zegt me niks. 564 00:00:58,497 --> 00:00:57,826 En u heeft zelf een heleboel vluchten zelf ondernomen. 565 00:00:57,827 --> 00:00:58,261 Ja! 566 00:00:58,262 --> 00:00:57,808 Hoeveel vluchten heeft u eigenlijk gevlogen? 567 00:00:57,809 --> 00:00:58,027 Zesentachtig. 568 00:00:58,027 --> 00:00:58,288 Goh (…) ja. 569 00:00:58,289 --> 00:00:57,467 Maar ja, je hebt mensen die meer vluchten hebben dan ik hoor. 570 00:00:57,467 --> 00:00:57,251 Zesentachtig keer je leven wagen? 571 00:00:57,252 --> 00:00:57,470 Zesentachtig… 572 00:00:57,470 --> 00:00:57,904 Ja. 573 00:00:57,905 --> 00:00:57,949 … je leven wagen, ja. 574 00:00:57,950 --> 00:00:59,460 Je leven wagen. 575 00:00:59,460 --> 00:00:59,316 Ik waag mijn leven niet, ik heb zesentachtig keer geluk gehad. 576 00:00:59,316 --> 00:00:59,255 Ja, ik bedoel hè, want kijk ik bedoel, als een Duitser 577 00:00:59,255 --> 00:00:59,266 neergeschoten wordt, die keilt zo naar beneden. 578 00:00:59,267 --> 00:00:58,749 Of door mij of door een Spitfire, kan me niet interesseren, dan hoop ik dat die vent eruit springt 579 00:00:58,749 --> 00:00:58,231 en dan denk je ‘godverdomme vent… (vouwt de handen) en dan springt-ie eruit (wegwerpgebaar), hèhè… 580 00:00:58,231 --> 00:00:58,699 Hè? 581 00:00:58,700 --> 00:00:58,981 Nou oké, hij is safe. 582 00:00:58,982 --> 00:00:58,640 Nou ja, het is toch ook een mens. Hij heeft ook een vader en een moeder, of niet? 583 00:00:58,641 --> 00:00:58,486 Ja, denkt u dat de anderen, uw collega’s ook dat gevoel hadden? 584 00:00:58,487 --> 00:00:58,613 Weet ik niet. Ik ga niet vragen, ha. 585 00:00:58,613 --> 00:00:59,071 Nee. 586 00:00:59,071 --> 00:00:59,435 (moet lachen) 587 00:00:59,436 --> 00:00:59,458 Je praat over dat soort dingen onderling niet? 588 00:00:59,458 --> 00:00:59,521 Welnee! Waarom? Dat is gewoon voor mezelf. 589 00:00:59,522 --> 00:00:59,315 Ja. Bent u altijd in dienst gebleven van de Koninklijke Marine of …? 590 00:00:59,316 --> 00:00:59,701 Ja! (…) Ja! 591 00:00:59,702 --> 00:01:00,035 Tot uw pensioen? 592 00:01:00,036 --> 00:01:00,504 Ja! 593 00:01:00,505 --> 00:01:00,319 (…) Ik verdien heel erg veel, maar ik krijg zo weinig (glimlacht). 594 00:01:00,320 --> 00:01:00,394 Nee, maar ik heb een aardig pensioen. (…) 595 00:01:00,394 --> 00:00:59,959 Ja (…) Heeft u wel eens gedacht, als die oorlog er niet was geweest wat had ik dan gedaan? 596 00:00:59,959 --> 00:01:00,334 Was ik niks. 597 00:01:00,334 --> 00:01:00,615 Wat was je nou waard? 598 00:01:00,616 --> 00:01:00,492 Ja (heft de handen vragen op), twee mensen van de vijfjarige 599 00:01:00,493 --> 00:01:00,452 HBS, eentje is een Indo, en eentje is een Hollander. 600 00:01:00,453 --> 00:01:00,257 Die vragen om een baan (heft wijsvinger op). Wie nemen ze, denk je? 601 00:01:00,257 --> 00:01:00,372 Ja, de Hollander, denk ik dat u zegt. 602 00:01:00,373 --> 00:01:00,488 (knikt) Ja. Goed gerajen! (glimlacht) 603 00:01:00,489 --> 00:01:00,147 U denkt dat als Indische Nederlander minder kansen had dan volbloed Nederlanders. 604 00:01:00,148 --> 00:00:59,952 (spreidt de armen bevestigend) Ze zeggen, ja je bent een halfbloed. 605 00:00:59,952 --> 00:00:59,756 Nou, ik heb precies zes liter hoor, net als die daar (wijst opzij). 606 00:00:59,756 --> 00:00:59,580 En dan heb je dat dooddoener van ja, u bent gewend aan de warmte. 607 00:00:59,581 --> 00:00:59,291 Ik zeg, 37 graden net als jij hoor, net als die eskimo. (haalt schouders op) 608 00:00:59,292 --> 00:00:59,460 Oké (…) ik denk dat het goed is.