1
00:00:02,430 --> 00:00:05,800
Meneer Stoppelenburg, ik zou u graag willen
vragen iets over uw jeugd te vertellen.

2
00:00:05,800 --> 00:00:11,190
Wanneer bent u geboren, en kunt u misschien
iets vertellen over uw gezinssituatie?

3
00:00:11,190 --> 00:00:16,430
Ik ben geboren in Schiedam,
op de grens van Schiedam

4
00:00:16,430 --> 00:00:20,970
en Rotterdam, waar ongeveer
de Hoge Walweg ligt.

5
00:00:21,770 --> 00:00:28,350
Dat was op 30 april, later
Koninginnedag, in 1935.

6
00:00:28,350 --> 00:00:33,190
We hebben daar een jaar of,
nee korter nog, een half

7
00:00:33,190 --> 00:00:36,720
jaar gewoond en toen zijn
we verhuisd naar Delfshaven.

8
00:00:37,570 --> 00:00:44,160
In Delfshaven hebben we eerst gewoond in de
Zijlstraat, in een stuk wat je nu ziet tussen de

9
00:00:44,160 --> 00:00:53,980
Gijsingstraat en de Zeeuwse weg, en in het jaar
’38 zijn wij terechtgekomen op de Zeeuwseweg.

10
00:00:54,280 --> 00:00:55,120
Op de weg zelf.

11
00:00:55,460 --> 00:01:00,330
Op nummer 243, en er was een
bekend adres aan de overkant,

12
00:01:00,330 --> 00:01:03,720
daar zat een huishouden
dat heette dokter Faber.

13
00:01:04,210 --> 00:01:05,860
En wat deed uw vader?

14
00:01:05,860 --> 00:01:12,730
Mijn vader was verbonden aan De
Maasbode, het latere Rotterdams

15
00:01:12,730 --> 00:01:18,710
Nieuwsblad, maar in de oorlog deed
hij vrijwilligerswerk bij de politie.

16
00:01:18,710 --> 00:01:21,280
Hij was van huis uit journalist of

17
00:01:21,980 --> 00:01:30,720
Nee, hij zat in de administratie van De
Maasbode/Rotterdams Nieuwsblad, en in de oorlog,

18
00:01:30,720 --> 00:01:36,570
want die krant verscheen natuurlijk niet, in
de oorlog is hij bij de politie terechtgekomen.

19
00:01:36,570 --> 00:01:40,310
En over uw gezin nog even?

20
00:01:40,310 --> 00:01:48,370
Mijn vader en moeder kwamen natuurlijk
ook terecht aan de Schiedamseweg, 243.

21
00:01:48,370 --> 00:01:57,880
Ik was daar natuurlijk in Schiedam geboren
en in 1941 kwam er een broertje, mijn broer.

22
00:01:57,880 --> 00:02:03,300
En zo hebben we dat tot heden
ten dage nog volgemaakt,

23
00:02:03,300 --> 00:02:05,350
alleen mijn ouders die leven
niet meer, dat is logisch.

24
00:02:05,350 --> 00:02:06,960
Hoe heette uw broer?

25
00:02:07,070 --> 00:02:10,095
Mijn broer heet Henk en die leeft nog.

26
00:02:10,095 --> 00:02:14,780
Daar heb ik nog veel contact mee, want
hij is inmiddels ook gepensioneerd.

27
00:02:15,180 --> 00:02:22,540
Begrijp ik. Uw vader werkte bij de katholieke
krant, De Maasbode. Bent u van huis uit katholiek?

28
00:02:22,540 --> 00:02:29,120
Ik ben RK van huis uit. Ik zat
ook op een katholieke school.

29
00:02:29,650 --> 00:02:33,700
En die had toentertijd
nog allemaal broeders.

30
00:02:34,330 --> 00:02:39,130
Het was nog een school in die tijd zoals
dat gewoonlijk was: aan de ene kant

31
00:02:39,130 --> 00:02:44,639
had je een vleugel allemaal met jongens,
en aan de andere kant had je een vleugel

32
00:02:44,640 --> 00:02:49,840
en daar zaten ook zusters bij, die
zorgden voor de opleiding van de meisjes.

33
00:02:49,840 --> 00:02:52,840
En in welke straat, was dat
ook in de buurt, die school?

34
00:02:52,840 --> 00:02:56,150
Ja, die was aan de Schaepmanstraat en
aan de ene kant, daar zaten de jongens,

35
00:02:56,150 --> 00:03:00,320
en aan de andere kant was de Van
Meursstraat, dat was hier binnendoor

36
00:03:01,590 --> 00:03:06,250
Was het een strenge
school? Beschrijft u eens.

37
00:03:06,250 --> 00:03:10,545
Het was een school die had
natuurlijk ook al last van de oorlog.

38
00:03:10,546 --> 00:03:17,790
Want ik ben daar in 1941/42
op school gekomen, hier van

39
00:03:17,790 --> 00:03:24,720
de Schiedamseweg kant uit
en ik zat in de tweede klas.

40
00:03:24,980 --> 00:03:28,690
Toen hield het daar op want
toen was het bombardement.

41
00:03:28,690 --> 00:03:33,590
Maar daarvoor, waren er toen al bijvoorbeeld
Duitsers in de school gelegerd of evacués of zoiets?

42
00:03:33,590 --> 00:03:39,688
Nee, we hadden hier in het westen van
Rotterdam, ja je zag ze wel rijden,

43
00:03:39,689 --> 00:03:46,700
maar hier had je geen vestigingsplaatsen
van de bezetters, de Duitsers.

44
00:03:46,960 --> 00:03:53,060
Later is dat wel weer veranderd
maar in het begin zag je dat niet.

45
00:03:54,140 --> 00:04:00,470
Beschrijft u eens hoe u als jongen in uw
eerste jaren van de school speelde op straat.

46
00:04:00,470 --> 00:04:02,893
Speelde u met kinderen uit alle straten
of alleen die van de Schiedamseweg?

47
00:04:03,230 --> 00:04:07,720
Nou hier speelden wij
op de Schiedamseweg.

48
00:04:08,120 --> 00:04:14,420
En je moet hier zo rekenen in die tijd toen
liepen de verschillende straten die nou

49
00:04:14,420 --> 00:04:20,860
opgenomen zijn in het Park 1943 die liepen
door tot de Schiedamseweg en wij speelden

50
00:04:20,860 --> 00:04:27,990
ook aan de achterkant van onze straat,
want de Schiedamseweg was voor die tijd een

51
00:04:27,990 --> 00:04:33,570
straat waar nogal wat auto’s doorgingen en
in het midden had je natuurlijk de trambaan.

52
00:04:33,890 --> 00:04:41,543
Nou dat leverde gevaar op. Je liep dan een beetje
te voetballen met een beetje een aangemaakte bal.

53
00:04:41,870 --> 00:04:44,955
En dan liep je daar in
de buurt van het klooster,

54
00:04:44,955 --> 00:04:47,460
want dat was daar, dan liep
je een beetje te sporten.

55
00:04:47,460 --> 00:04:52,790
En ja, daar deed je het maar mee.

56
00:04:52,850 --> 00:04:58,530
En hoe was de gezinssituatie van uw
ouders? Hadden ze het redelijk goed?

57
00:04:58,530 --> 00:05:01,960
Of was het een beetje de
eindjes aan elkaar knopen?

58
00:05:01,960 --> 00:05:09,258
Hier was het zo, daar ben ik toch wel een
beetje trots op, dat mijn vader, want die moest

59
00:05:09,258 --> 00:05:14,004
natuurlijk als alleenverdiener, want mijn moeder
die was thuis bij de opvoeding, zoals dat toen

60
00:05:14,004 --> 00:05:20,200
ging, maar mijn vader had toch wel zo’n baan dat
wij hier aan de Schiedamseweg, het was een huis

61
00:05:20,200 --> 00:05:30,270
van de toenmalige gemeentelijke woningstichting,
we hadden daar vijf kamers en daar leefden we in.

62
00:05:30,270 --> 00:05:38,370
En we hadden het toch vrij goed. En dan
praat ik tot het moment van 31 maart 1943.

63
00:05:38,370 --> 00:05:41,320
Dan had u eigenlijk als jongetje
ook een kamer alleen, voor uzelf?

64
00:05:41,320 --> 00:05:46,660
Ja, we hadden een kamer alleen en
we hadden er ook nog een badkamer.

65
00:05:46,660 --> 00:05:52,880
En zo was het ook in die tijd,
dat je een kamer in huis had

66
00:05:53,110 --> 00:06:01,370
waar alleen de dokter binnenkwam
en de pastoor en wat dan ook.

67
00:06:01,370 --> 00:06:04,160
En alleen op zondagmorgen
mocht je daar in.

68
00:06:04,160 --> 00:06:12,340
En dan had je, achter had je een tweede huiskamer
en daar werd natuurlijk gegeten en gedronken.

69
00:06:12,340 --> 00:06:14,480
Dus u had echt een
zondagse kamer in huis?

70
00:06:14,480 --> 00:06:17,770
Dat was in die tijd mode.

71
00:06:18,220 --> 00:06:24,217
Was er nou in die buurt rond de Schiedamseweg
ook een sociaal verschil tussen de

72
00:06:24,217 --> 00:06:28,023
mensen die op de Schiedamseweg woonden en
de mensen die in die zijstraten woonden?

73
00:06:28,860 --> 00:06:32,890
Was daar verschil tussen of
bewoog zich dat door elkaar?

74
00:06:32,890 --> 00:06:40,220
Er waren wel in de wijk Delfshaven, in die verdere
straten, en dan kun je kijken aan twee kanten.

75
00:06:40,630 --> 00:06:46,290
Als je aan de kant gaat van de
Schiedamseweg van de even nummers waar nu

76
00:06:46,290 --> 00:06:49,950
nieuwbouw allemaal is gepleegd, daar
had je dus de Bootsmanstraat enzovoorts

77
00:06:50,020 --> 00:06:57,020
en dat waren hele moeilijke gezinnen die
niet zoveel centjes hadden in die tijd.

78
00:06:57,020 --> 00:07:02,140
Die hadden het niet breed en
dat leefde ook in de wijk.

79
00:07:02,430 --> 00:07:05,930
Maar met spelen merkte je
daar niet veel van natuurlijk.

80
00:07:05,930 --> 00:07:11,020
Nee, want u bent eigenlijk een beetje te jong
om u de crisisjaren te kunnen herinneren.

81
00:07:11,020 --> 00:07:16,330
De jaren dertig heeft u niet
direct veel herinneringen aan?

82
00:07:16,330 --> 00:07:27,140
Nee want ik ben van ’35, en eer je het besef had,
dat gaat tegenwoordig veel sneller dan vroeger.

83
00:07:27,140 --> 00:07:28,479
Dat weet u nog wel, 10 mei 1940?

84
00:07:28,480 --> 00:07:28,690
10 mei 1940, dat weet ik nog wel.

85
00:07:28,690 --> 00:07:36,920
Ik woonde al aan de Schiedamseweg en je zag
door de gloed aan de lucht en door het geluid

86
00:07:36,920 --> 00:07:41,460
van vliegtuigen en allemaal meer dat er in
het hart van de stad wat aan de hand was.

87
00:07:42,300 --> 00:07:43,770
Overigens, we zijn
daar niet wezen kijken.

88
00:07:43,770 --> 00:07:47,229
Merkte u wel van mensen die vluchtten
bijvoorbeeld, die de straten door kwamen?

89
00:07:47,200 --> 00:07:49,270
Ja, die kwamen allemaal deze kant uit.

90
00:07:49,270 --> 00:07:53,770
Dat was in tegenstelling tot wat ik
later heb meegemaakt, toen vluchtte

91
00:07:53,770 --> 00:07:59,270
men dwars door Rotterdam heen en ook
hier in Delfshaven zag je natuurlijk

92
00:08:00,160 --> 00:08:08,120
de mensen die getroffen waren door
het Duitse bombardement op 14 mei.

93
00:08:10,320 --> 00:08:12,820
Wat zijn uw sterkste
vroege herinneringen?

94
00:08:12,820 --> 00:08:16,850
U zegt, ik weet nog wel wat van die
meidagen, vijf, zes jaar dat zijn

95
00:08:16,850 --> 00:08:19,960
meestal de jaren dat je je voor het
eerst bepaalde dingen kunt herinneren.

96
00:08:19,960 --> 00:08:22,460
Kunt u zich nog
herinneren uit de wijk?

97
00:08:22,460 --> 00:08:27,510
We hadden hier natuurlijk een goede
winkelstraat aan de Zeeuwseweg.

98
00:08:27,510 --> 00:08:43,150
En dat ging, ondanks dat er oorlog was, want na
10 mei toen wij in 1940 bezet werden, toen was die

99
00:08:43,150 --> 00:08:47,882
winkelstraat aan de Zeeuwseweg, trachtte men
zoveel mogelijk het gewone leven door te laten gaan.

100
00:08:49,200 --> 00:08:58,300
Maar tussen 1940 en 1943 had je
bepaalde trefpunten in de wijk.

101
00:08:58,300 --> 00:09:02,290
Ik geef maar een voorbeeld, twee
of drie keren is er op verschillende

102
00:09:02,290 --> 00:09:06,130
plaatsen door een vliegtuig
een bom naar beneden gevallen.

103
00:09:06,130 --> 00:09:12,060
En dan staat zo’n wijk op z’n kop,
en ik heb zelf nog iets meegemaakt,

104
00:09:12,060 --> 00:09:17,620
daar op een afstand gezien, aan de
Hooidrift, dat hoort ook bij Delfshaven.

105
00:09:17,620 --> 00:09:23,630
Ik was met mijn vader aan het
wandelen of boodschappen aan het doen.

106
00:09:23,630 --> 00:09:32,060
En wij stonden bij hier bij de Voorhaven en
toen moesten we wegduiken, want toen voor het

107
00:09:32,060 --> 00:09:40,640
eerst kwam die angst bij jezelf binnen en
toen besefte je eigenlijk dat het oorlog was.

108
00:09:40,830 --> 00:09:47,320
Ik heb ook meegemaakt in die tijd, en ik
weet niet precies diezelfde periode, dat er

109
00:09:47,320 --> 00:09:52,730
een of twee vliegtuigen over de Schiedamseweg
laag gingen en een mitrailleur ging af.

110
00:09:52,730 --> 00:09:58,910
Toen begon je eigenlijk pas
te merken, is dat nou oorlog?

111
00:09:58,910 --> 00:10:01,200
Ook de dreiging dat je zelf
geraakt zou kunnen worden.

112
00:10:01,200 --> 00:10:06,910
Juist, want je liep gewoon en je
besefte dat niet als kleine jongen.

113
00:10:06,910 --> 00:10:11,160
En ook de meeste mensen, ook
oudere mensen die beseften niet dat

114
00:10:11,160 --> 00:10:16,140
er oorlog kwam en wat voor
invloed dat zou hebben op de mens.

115
00:10:16,140 --> 00:10:21,290
U vertelde dat uw vader in de loop van
de oorlogsjaren bij de politie beland is.

116
00:10:21,400 --> 00:10:23,610
Wat deed hij daar precies?

117
00:10:23,610 --> 00:10:33,160
Hij was hoofdzakelijk controleur
van fabrieken, wijken en

118
00:10:35,210 --> 00:10:36,082
daar werd natuurlijk ook nog
wel eens wat steenkool gemaakt.

119
00:10:36,420 --> 00:10:46,580
En er kwamen hier ook nog sporen, hierachter
hadden we natuurlijk een heleboel sporen liggen.

120
00:10:46,580 --> 00:10:50,290
En daar kwam materiaal binnen
en daar moest hij dan, als

121
00:10:50,290 --> 00:10:52,970
dat voor de Nederlanders
was, een beetje controleren.

122
00:10:52,970 --> 00:10:54,080
Dat het niet.

123
00:10:54,080 --> 00:10:56,430
Dus hij was altijd wel
in de buurt te vinden?

124
00:10:56,430 --> 00:10:56,860
Ja.

125
00:10:59,540 --> 00:11:01,220
Een soort buurtpolitie
zou je kunnen zeggen.

126
00:11:01,220 --> 00:11:04,720
Ja dat was een speciale baan daar.

127
00:11:04,720 --> 00:11:08,410
Hoe reageerde hij erop? Was
hij voorzichtig van aard?

128
00:11:08,410 --> 00:11:10,530
Was hij altijd bezorgd
waar zijn jongens waren?

129
00:11:11,900 --> 00:11:18,999
Ja, hij had zijn zorgen natuurlijk
over zijn twee zoons die hij had

130
00:11:19,000 --> 00:11:26,980
en zijn vrouw natuurlijk, maar hij
was natuurlijk niet altijd thuis.

131
00:11:27,390 --> 00:11:29,840
Maar dingen als luchtbescherming? Hadden jullie
daar ook aan meegedaan met die oefeningen?

132
00:11:29,840 --> 00:11:34,680
Ja, hij had natuurlijk ook oefeningen.

133
00:11:34,680 --> 00:11:42,010
En hij zat niet altijd hier, aan de Hudsonstraat
en de Vierhavenstraat, dat spoorwegemplacement,

134
00:11:42,110 --> 00:11:51,740
maar hij werd ook nog wel eens naar Zuid
gedirigeerd natuurlijk als daar iets bijzonders was.

135
00:11:53,180 --> 00:11:54,549
Dus dan was hij er niet.

136
00:11:54,550 --> 00:11:58,500
Als we nou gaan naar de dag van 31 maart 1943,
kunt u die dag een beetje beschrijven, waar u was?

137
00:11:58,980 --> 00:12:03,390
Ja, nog helemaal. Dat kan ik als
de dag van gisteren voor me halen.

138
00:12:03,390 --> 00:12:09,520
En nou lijkt dat een beetje
opschepperig, maar die dag

139
00:12:10,480 --> 00:12:13,120
heeft me jarenlang ’s nachts
uit mijn slaap gehouden.

140
00:12:14,460 --> 00:12:17,070
’s Morgens, het was
een woensdagmorgen.

141
00:12:17,890 --> 00:12:26,640
Maar in die tijd hadden we wel school op
woensdagmiddag, want dan werd er op zaterdagmorgen

142
00:12:26,640 --> 00:12:34,620
niet, vooral in de winter, om daar
natuurlijk bij het stoken wat op te besparen.

143
00:12:34,750 --> 00:12:37,820
’s Morgens gewoon
naar school gebracht.

144
00:12:38,090 --> 00:12:45,050
Mijn moeder bracht me naar school en verder
niets aan de hand. Op woensdagmorgen, 31 maart.

145
00:12:45,050 --> 00:12:56,590
En tussen de middag was ik vroeg uitgegaan, maar
ik bleef toen op die woensdagmiddag bleef ik over.

146
00:12:58,390 --> 00:13:06,350
En we hadden daar gewoon school van die broeders.
En ik had een broeder in de tweede klas.

147
00:13:06,350 --> 00:13:11,560
Die had een bijnaam, want die had
een bril met die hele dikke glazen.

148
00:13:11,560 --> 00:13:17,050
Dat kwam vroeger voor, daarom heette
hij ook als bijnaam broeder kikkeroog.

149
00:13:17,720 --> 00:13:23,580
En daar kreeg je dus les van. Dan werd
je om kwart over één weer binnengeroepen.

150
00:13:24,600 --> 00:13:30,359
En we zaten maar net op ons
plaatsje, toen ging het alarm af.

151
00:13:30,360 --> 00:13:35,223
Dus wij uit de school naar beneden
en aan de overkant van de school aan

152
00:13:35,223 --> 00:13:41,573
de Schaepmanstraat tegen de Mathenesserhof,
daar had je een schuilkelder.

153
00:13:41,574 --> 00:13:44,200
Die zag eruit als wat, maar jongens, we
moesten er toch in voor de bescherming.

154
00:13:44,200 --> 00:13:54,210
Want ook daar zag je natuurlijk allemaal
toestanden komen. Gewoon weggehaald.

155
00:13:54,730 --> 00:14:04,270
Toen is mijn moeder mij komen
halen. Dat was net rond half twee.

156
00:14:04,270 --> 00:14:07,320
Die is u uit de
schuilkelder komen halen?

157
00:14:07,320 --> 00:14:12,370
Ja, daar zat nog iemand van school,
want je had natuurlijk niet alleen maar

158
00:14:12,370 --> 00:14:18,570
broeders, maar kom er maar uit, je naam
werd geroepen, want je moeder komt je halen.

159
00:14:19,380 --> 00:14:24,810
Wij van de Schaepmanstraat binnendoor
naar het Marconiplein gelopen.

160
00:14:25,070 --> 00:14:26,580
Was uw broertje daarbij?

161
00:14:26,580 --> 00:14:37,581
Nee, die werd door mijn opa, die was toen
op visite, die paste op mijn broertje.

162
00:14:37,582 --> 00:14:44,950
Wij gingen dus toen van de school naar het
Marconiplein. Wat was dat voor een toestand.

163
00:14:45,140 --> 00:14:46,820
Het was ’s middags om half twee.

164
00:14:47,230 --> 00:14:53,940
Windkracht negen, wist ik ook niet, ik had er geen
verstand van, maar het ging verschrikkelijk hard.

165
00:14:53,941 --> 00:15:01,400
En we liepen dus van het Marconiplein
over de tramrails zo deze kant uit.

166
00:15:01,400 --> 00:15:06,560
Dus van Marconiplein
richting Spanjaardstraat.

167
00:15:06,560 --> 00:15:14,190
Wij kwamen bij de eerste zijstraat aan de
linkerkant, dat heette toen de Nanningstraat.

168
00:15:14,870 --> 00:15:20,140
En ik zie het nog voor me, daarom
blijft het zo. Ik zie het nog gebeuren.

169
00:15:20,530 --> 00:15:26,230
Ik snap er achteraf helemaal geen bal
van dat je daar niet zenuwachtig van

170
00:15:26,230 --> 00:15:31,790
werd, maar ik zag gewoon een brandbom
in die woning op die hoek vliegen.

171
00:15:32,130 --> 00:15:36,550
Dus spuiten enzovoorts, maar
je liep maar gewoon door.

172
00:15:37,100 --> 00:15:44,871
En daar tussenin had je een klooster en daar
kwam ook, daarachter kwam een voltreffer.

173
00:15:44,872 --> 00:15:52,053
Dan had je weer een zijstraat en aan de
andere kant daar vielen de bommen ook.

174
00:15:52,053 --> 00:15:57,710
Maar de kant waar ik heb gewoond
in 1943, dat was dat blok

175
00:15:57,710 --> 00:16:04,890
van het gemeentelijk woningbedrijf
en dat werd geraakt.

176
00:16:04,890 --> 00:16:06,590
Kunnen we even pauzeren?

177
00:16:06,590 --> 00:16:12,760
Als we de draad weer eventjes
oppakken, u liep met uw moeder

178
00:16:12,760 --> 00:16:17,080
naar het Marconieplein op het
moment dat de eerste bommen vielen.

179
00:16:17,080 --> 00:16:24,541
Ja, wij zijn van het Marconiplein richting
Spanjaardstraat gegaan, maar zover zijn we niet gekomen.

180
00:16:24,542 --> 00:16:29,640
Want reeds bij de eerste
straat aan de linkerkant viel er

181
00:16:29,640 --> 00:16:34,230
een brandbom, werd erin
geslagen van boven naar beneden.

182
00:16:34,230 --> 00:16:38,420
Daar schrok ik wel van, maar er was
gewoon maar één ding: doorgaan.

183
00:16:38,420 --> 00:16:44,890
Want anders kwam ik niet bij mijn huis op
nummer 243. We liepen langs het klooster.

184
00:16:44,890 --> 00:16:46,400
Dat was ook al geraakt.

185
00:16:46,550 --> 00:16:51,762
En dan kwam je dus bij de volgende
zijstraat, was een verlengde dat heet

186
00:16:51,763 --> 00:16:56,230
tegenwoordig wel anders, het verlengde
van de Willem Beukelszoonstraat.

187
00:16:56,230 --> 00:16:59,010
En dan kwamen we in het
blok terecht waar we woonden.

188
00:16:59,010 --> 00:17:05,406
En dat was van de gemeentelijke woningstichting,
dat was voor de oorlog neergezet.

189
00:17:06,350 --> 00:17:08,200
Wij kwamen aan op 243.

190
00:17:08,840 --> 00:17:16,090
Ondertussen zag ik aan de overkant, waar de
dokter woonde, dat daar een voltreffer was.

191
00:17:16,580 --> 00:17:21,500
Er kwam, van boven naar beneden zag
je dat, je wist niet precies wat voor

192
00:17:21,500 --> 00:17:28,270
consequenties dat had, maar je zag
dat hele huis als het ware instorten.

193
00:17:28,270 --> 00:17:32,390
Ook de buren daarnaast, daar
viel, die hadden twee huiskamers,

194
00:17:32,390 --> 00:17:36,710
ook van voren en achter en dat
werd in ene boel weggeslagen.

195
00:17:36,780 --> 00:17:44,860
Maar onze aandacht ging natuurlijk naar nummer
243, want daar zaten mijn broer en mijn opa.

196
00:17:44,860 --> 00:17:50,210
Die zaten al beneden en wij
hadden toen een soort kinderwagen.

197
00:17:50,450 --> 00:17:52,710
Daar hadden we de
voornaamste spullen in.

198
00:17:53,170 --> 00:17:59,460
En we hadden niet veel tijd, zelfs niet meer
om naar boven te gaan, want we moesten weg.

199
00:17:59,460 --> 00:18:05,820
We werden gesommeerd door politie en
door andere hulpmensen om door te gaan.

200
00:18:05,820 --> 00:18:09,610
En dat was ook nodig, want
je mocht maar één kant uit.

201
00:18:09,930 --> 00:18:13,400
Je mocht niet meer terug naar
het Marconieplein, want je

202
00:18:13,400 --> 00:18:17,780
had de storm tegen en de storm
die sleepte ook papieren mee.

203
00:18:17,780 --> 00:18:22,440
Brandende papieren en dergelijke
dingen meer en dat was te gevaarlijk.

204
00:18:22,810 --> 00:18:27,380
En wij woonden hier zo’n
beetje bij de Taanderstraat.

205
00:18:27,380 --> 00:18:31,770
Daar woonde op de hoek, daar was een
groenteboer, zoals dat toen heette.

206
00:18:31,770 --> 00:18:38,070
Die had een winkel, die had acht kinderen
en daar was ook al een voltreffer op gegaan.

207
00:18:38,220 --> 00:18:41,626
Zo zelfs dat het hele gezin
toen is gestorven, behalve

208
00:18:41,710 --> 00:18:46,223
hij, want hij was niet aanwezig,
hij was spullen halen.

209
00:18:46,223 --> 00:18:52,775
Tussen die zaak op de hoek van de
Taanderstraat, daar stond een tram midden in.

210
00:18:52,775 --> 00:18:54,859
Aan de andere kant daar had je

211
00:19:01,930 --> 00:19:07,070
Laten we even beginnen op het moment dat u aankwam
bij thuis. Uw opa en uw broertje waren daar nog.

212
00:19:07,230 --> 00:19:11,690
U zegt we hadden de spullen die er
werkelijk toe deden in een kinderwagen.

213
00:19:12,250 --> 00:19:15,200
Was dat een soort voorbereiding
op het moment dat er wat zou

214
00:19:15,200 --> 00:19:18,230
gaan gebeuren, dat uw vader dat
in een kinderwagen had gezet?

215
00:19:18,230 --> 00:19:20,950
Daar kan ik zeer duidelijk over zijn.

216
00:19:20,950 --> 00:19:25,360
Het was toentertijd verplicht aan
de achterkant van je voordeur

217
00:19:25,760 --> 00:19:29,700
een biljet te hebben waar je
in tijd van nood naartoe ging.

218
00:19:29,700 --> 00:19:35,200
We hadden daar twee adressen op, eentje
in Schiedam en eentje in Kralingen.

219
00:19:36,210 --> 00:19:41,268
En dat werd ook bij ons dus
altijd doorgesproken, als er

220
00:19:41,269 --> 00:19:45,070
wat gebeurt dan kijken we
of de een of de ander er is.

221
00:19:45,070 --> 00:19:47,000
En wat waren dat voor adressen,
was dat familie van u?

222
00:19:47,000 --> 00:19:52,110
Allemaal familie. De ene was van mijn
moeders kant de andere van mijn vaders kant.

223
00:19:52,110 --> 00:19:58,440
En wat gebeurde er, die kinderwagen
dat werd met moeite eruit

224
00:19:58,440 --> 00:20:03,870
gehaald want die stond geparkeerd
eigenlijk onder een trap.

225
00:20:03,870 --> 00:20:09,910
Maar daar zat natuurlijk een plafonnetje in en
dat plafonnetje was door de druk eruit gedonderd.

226
00:20:09,940 --> 00:20:14,070
Maar goed, ze kregen dat erbij. Daar zaten
wat spullen in maar heel weinig, bijna niets.

227
00:20:14,070 --> 00:20:19,010
Wat zat er dan bijvoorbeeld in die
kinderwagen, weet u dat nog te herinneren?

228
00:20:19,010 --> 00:20:21,780
Bijvoorbeeld wat schone kleren
voor mijn broer, want die was nog

229
00:20:22,640 --> 00:20:28,630
maar anderhalf jaar, twee jaar
en dan je belangrijkste papieren.

230
00:20:28,630 --> 00:20:33,960
Die zaten ook allemaal in een oude
tas en die ging in die kinderwagen.

231
00:20:33,960 --> 00:20:39,860
Het was een krakkemikkig ding
maar goed, voor die tijd,

232
00:20:39,860 --> 00:20:42,550
het was oorlog dus daar
moesten we het maar mee doen.

233
00:20:42,570 --> 00:20:45,840
En zo zijn wij het huis uit gevlucht.

234
00:20:45,840 --> 00:20:48,180
Dus van het Marconiplein, weg moest u.

235
00:20:48,940 --> 00:20:54,260
Ja, wij konden toentertijd vanuit het
midden, van 243 uit, van de Zeeuwseweg,

236
00:20:54,260 --> 00:21:00,150
konden wij vanwege die harde wind
niet richting Marconiplein terug.

237
00:21:00,720 --> 00:21:06,480
Dat werd ons ook verboden en dat was logisch,
want je zag papieren en andere stukken

238
00:21:06,480 --> 00:21:11,310
die waaiden natuurlijk allemaal je
richting in en de meeste stonden in brand.

239
00:21:12,460 --> 00:21:14,547
Nog even terug naar de dingen
die u heeft waargenomen.

240
00:21:14,850 --> 00:21:19,600
U handelde als kind natuurlijk angstig
in een soort roes of heeft u echt

241
00:21:19,600 --> 00:21:23,710
beelden, bijvoorbeeld van die inslagen
waar u over vertelde, wat heeft u

242
00:21:23,710 --> 00:21:27,950
daar precies van gezien, bijvoorbeeld
bij die groenteboer en bij die arts?

243
00:21:27,950 --> 00:21:34,850
Daar zag je zuiver de inslagen.
En natuurlijk die woningen.

244
00:21:34,850 --> 00:21:40,460
Die waren net zo hoog zoals het
nou ongeveer is, dus beneden

245
00:21:40,460 --> 00:21:45,680
eerste, tweede en nog een zoldergedeelte,
dus bij elkaar vier hoog.

246
00:21:45,680 --> 00:21:48,720
En daar zag je dus
de bommen op inslaan.

247
00:21:48,720 --> 00:21:53,370
De ene die was aan de voorkant, de andere
was aan de achterkant, maar het meeste

248
00:21:53,370 --> 00:21:57,440
blijft je dan bij als het een brandbom is,
want dan staat de hele boel gelijk in de fik.

249
00:21:57,440 --> 00:22:02,160
En dat blijf je helemaal
in je lichaam opnemen.

250
00:22:02,160 --> 00:22:11,500
En ik moet erbij zeggen, het is vreemd,
maar ik heb me niet in paniek gevoeld.

251
00:22:11,500 --> 00:22:20,230
Geen angst, enkel maar wegwezen en dat zei mijn
grootvader ook en mijn moeder ook, we moeten weg.

252
00:22:20,230 --> 00:22:25,470
En dat was eigenlijk het beeld,
je gaat met dat gekke karretje.

253
00:22:25,760 --> 00:22:30,600
Maar dan kwam je hier zo bij de hoek van
de Taanderstraat, bij die groenteboer

254
00:22:30,600 --> 00:22:36,170
die in lichterlaaie stond, die tram die
midden op de weg stond, ik geloof dat

255
00:22:36,170 --> 00:22:41,088
het lijn 16 was, ik weet niet precies
zeker meer, die stond ook in brand en

256
00:22:41,089 --> 00:22:47,080
aan de andere kant was er ook nog een
bom gevallen op die winkel van Jamin.

257
00:22:47,080 --> 00:22:54,850
Dan moet je proberen met wat hulp daar
tussendoor te gaan, dat je verder kon.

258
00:22:54,850 --> 00:22:57,070
Waren er veel mensen? Was
er een soort panieksituatie?

259
00:23:00,160 --> 00:23:04,190
Het was gewoon hartstikke druk.
Maar je kon toch doorlopen.

260
00:23:04,190 --> 00:23:07,080
En je werd ook gesommeerd
om door te lopen.

261
00:23:07,080 --> 00:23:11,120
Er waren altijd nog weer van die
hulpagenten en dergelijke dingen meer.

262
00:23:11,120 --> 00:23:12,610
Uw vader was er niet bij?

263
00:23:12,610 --> 00:23:20,350
Juist dat wilde ik zeggen, die zat
in Rotterdam-Zuid bij een klus.

264
00:23:20,350 --> 00:23:21,990
Dus die heeft daar
niets van meegenomen.

265
00:23:21,990 --> 00:23:29,520
En wij werden gedwongen om langs die tram te
gaan, tussen Jamin en die groenteboer door.

266
00:23:29,750 --> 00:23:36,910
En toen kwamen we, we waren doorgelopen,
bij de Grote Visserijstraat terecht.

267
00:23:37,270 --> 00:23:40,190
Want verderop waren er
ook allemaal inslagen.

268
00:23:40,990 --> 00:23:45,530
Want vergeet niet, er
zijn 28 straten geraakt in

269
00:23:45,530 --> 00:23:50,040
die tijd, maar op zo’n
moment is dat niet zichtbaar.

270
00:23:50,040 --> 00:23:53,800
Als je zelf aan de Schiedamseweg woont,
dan weet je niet wat erachter aan de

271
00:23:53,800 --> 00:23:58,730
ene kant van de Schiedamseweg gebeurt en
de andere kant, waar de Gijsingstraat.

272
00:23:58,730 --> 00:24:05,140
Dat weet je dus niet, maar de
schade was natuurlijk groot.

273
00:24:05,140 --> 00:24:12,280
Zag u tijdens die vlucht nog
bekenden, schoolvriendjes of buren

274
00:24:12,280 --> 00:24:15,200
of anderen, of was het een mêlee
waar u niemand echt hebt herkend?

275
00:24:15,200 --> 00:24:20,760
Ja, je zag wel wat mensen,
maar je had niet het oog

276
00:24:20,760 --> 00:24:25,280
om die gedag te zeggen of
te vragen van hoe gaat het.

277
00:24:26,300 --> 00:24:32,550
Iedereen was echt voor zichzelf bezig in
het soort roes van maken dat je weg komt.

278
00:24:33,110 --> 00:24:35,710
En dat was ook duidelijk.

279
00:24:35,710 --> 00:24:42,820
Het werd pas rustiger voor ons toen wij
de buurt van de Grote Visserijstraat,

280
00:24:42,820 --> 00:24:51,430
Schiedamseweg hier vlakbij voorbij
waren, dan kwam je in de richting

281
00:24:51,430 --> 00:24:55,650
van de Van Duylstraat en kon je
weer een beetje op adem komen.

282
00:24:55,890 --> 00:25:00,680
Want daar werden de straten
niet getroffen en daar

283
00:25:00,680 --> 00:25:04,260
was je, steeds verder ging
je van dat bombardement af.

284
00:25:04,260 --> 00:25:11,070
We zijn toen doorgelopen naar
ongeveer de Lage Erfbrug.

285
00:25:11,680 --> 00:25:13,824
Wat was uw doel, waar wilde u naartoe?

286
00:25:13,860 --> 00:25:18,008
Wij gingen toen, wij hadden al met elkaar
afgesproken en mijn vader konden we niet

287
00:25:18,008 --> 00:25:25,360
bereiken want we hadden natuurlijk geen
telefoontjes zoals nu, maar wij wisten

288
00:25:25,360 --> 00:25:30,020
van elkaar dat als we niet naar Schiedam
gingen, dan gingen we naar de Vlietlaan.

289
00:25:30,020 --> 00:25:33,590
Daar hadden we familie zitten,
daar zat een broer van mijn vader.

290
00:25:33,590 --> 00:25:40,150
Daar zijn wij, ook toch met openbaar vervoer want
dat ging nog in de stad, zover het mogelijk was.

291
00:25:40,150 --> 00:25:44,360
Ergens over de Lage
Erfbrug, daar stond bij het

292
00:25:44,360 --> 00:25:48,020
Heemraadsplein een tram en die
bracht ons naar Kralingen toe.

293
00:25:48,730 --> 00:25:57,650
Nou dat was in grote lijnen 31
maart 1943 hier in Delfshaven.

294
00:25:57,880 --> 00:26:02,930
Hoe is de opvang verlopen? Daar heeft u een
tijd in huis gezeten, bij de broer van uw vader?

295
00:26:02,930 --> 00:26:10,930
Nee, het was zo gegaan, die hadden contact met
een zus van mijn vader en die woonde in Amsterdam.

296
00:26:10,930 --> 00:26:17,600
Wij zijn daar ’s nachts gebleven, een beetje
op de grond geslapen. In nood doe je alles.

297
00:26:19,510 --> 00:26:22,630
Een beetje bijgekomen, wat gedronken
enzovoorts en wat gegeten.

298
00:26:23,280 --> 00:26:28,780
En de andere dag zijn wij, er is
contact geweest, want mijn vader, die

299
00:26:28,780 --> 00:26:34,440
kwam toen ook naar de Vlietlaan en
die liet natuurlijk even z’n werk z’n

300
00:26:34,440 --> 00:26:42,690
werk, en toen is er contact geweest
met Amsterdam, bij die zus van hem.

301
00:26:42,690 --> 00:26:50,560
Die woonde ergens aan de Amstelveenseweg
op de eerste verdieping, maar die had

302
00:26:50,560 --> 00:26:56,290
een vrije tweede verdieping helemaal
gemeubileerd en daar konden wij terecht.

303
00:26:56,790 --> 00:27:02,540
En toen was het één april inmiddels al,
dat wij in Amsterdam zaten ’s middags.

304
00:27:03,220 --> 00:27:07,160
Ik begrijp het. En uw vader bleef
natuurlijk zijn werk in Rotterdam houden.

305
00:27:07,160 --> 00:27:08,020
Of is hij meegegaan naar Amsterdam?

306
00:27:08,220 --> 00:27:14,840
Die is een poos meegegaan en
later is hij weer teruggegaan.

307
00:27:14,840 --> 00:27:17,940
U mocht natuurlijk niet meer
de wijk in na het bombardement.

308
00:27:17,940 --> 00:27:22,940
Bent u of uw vader of uw moeder nog kort daarop
wezen kijken wat er van dat huis geworden was?

309
00:27:22,940 --> 00:27:27,610
Ja, mijn vader is er wel geweest,
want die kon vanwege dat hij bij de

310
00:27:27,610 --> 00:27:31,630
politie was hier makkelijker binnen,
de rest was helemaal afgeschermd.

311
00:27:31,630 --> 00:27:37,380
Er mocht niemand erin of eruit.

312
00:27:37,380 --> 00:27:44,680
Huizen die waren helemaal ingestort, en
die andere die hadden nog wel wat van die

313
00:27:44,680 --> 00:27:49,300
muren en dergelijke dingen meer, en dat
blok hier, waar je nou die lage winkels hebt

314
00:27:49,300 --> 00:28:02,140
tegenwoordig, die woningen moet je zo zien
dat het uitgebrande pandjes waren allemaal.

315
00:28:02,950 --> 00:28:05,210
Dus het huis waar u
woonde is uitgebrand?

316
00:28:05,210 --> 00:28:06,140
Helemaal uitgebrand.

317
00:28:06,140 --> 00:28:10,350
Dus er is van uw spullen en die van
uw ouders helemaal niets overgebleven?

318
00:28:10,350 --> 00:28:18,920
Nee, het enige wat wij mee konden nemen, dat
realiseerden wij ons niet la minute, maar ergens aan de

319
00:28:18,920 --> 00:28:26,320
Binnenweg hadden we een wasserij en er waren twee
zakken met wasgoed en die lagen bij de wasserij.

320
00:28:27,070 --> 00:28:28,790
Die hebben we later nog opgehaald.

321
00:28:28,990 --> 00:28:33,630
Dat is het enige wat we nog over hadden,
buiten dat gedeelte van die kinderwagen.

322
00:28:33,630 --> 00:28:37,810
Dus u had nog de papieren
en twee sets schoon goed?

323
00:28:37,970 --> 00:28:46,907
Ja, en een paar lakens enzovoorts.
Dat was alles wat er over was.

324
00:28:46,908 --> 00:28:48,990
We waren natuurlijk wel verzekerd,
maar voordat je dat geld kreeg

325
00:28:48,990 --> 00:28:53,690
Weet u daar iets van, is dat ook afgehandeld,
heeft u daarvan iets teruggezien of

326
00:28:53,690 --> 00:28:57,950
Het was wel zo, mijn vader was
voor die tijd aardig verzekerd.

327
00:28:58,100 --> 00:29:03,930
In de guldenstijd natuurlijk en dat was
een molestverzekering, zo heette dat.

328
00:29:04,590 --> 00:29:07,540
Wat het precies inhoudt,
weet ik niet meer.

329
00:29:07,900 --> 00:29:14,950
Maar het was wel zo dat, binnen een
jaar na de oorlog is alles uitbetaald.

330
00:29:15,580 --> 00:29:20,060
En waar heeft u de rest van de oorlog gezeten?
Bent u in Amsterdam gebleven of teruggekeerd?

331
00:29:20,060 --> 00:29:28,940
Ik ben in Amsterdam, van 1 april 1943,
zijn wij daar gebleven en toen in

332
00:29:31,530 --> 00:29:35,410
1944, omdat mijn vader hier weer werkte,
moest hij hier toch weer een huisje.

333
00:29:35,410 --> 00:29:40,060
Toen was er nieuwbouw gaande
achter het Feyenoord-stadion, dat

334
00:29:40,060 --> 00:29:45,380
heette toen het Sportdorp, en
daar hebben wij een jaar gewoond.

335
00:29:47,300 --> 00:29:54,106
We zijn uit dat Sportdorp in de oorlog
toch nog verhuisd naar Delfshaven terug.

336
00:29:54,107 --> 00:29:58,840
En dat is op de dag, ik zal het
nooit vergeten, dat Nederland

337
00:29:58,840 --> 00:30:03,140
en vooral de grote steden, van
dat Zweedse wittebrood kreeg.

338
00:30:03,140 --> 00:30:03,809
En boter.

339
00:30:03,810 --> 00:30:06,210
Vlak voor de bevrijding eigenlijk?

340
00:30:06,210 --> 00:30:15,770
Ja, 27 februari 1945 was de dag
dat dat brood kwam en we zagen die

341
00:30:15,770 --> 00:30:19,970
vliegtuigen, Engelse vliegtuigen die
gooiden dat neer, en wij hadden geluk.

342
00:30:19,970 --> 00:30:25,170
We kregen van Zuid een heel
brood én voor deze kant

343
00:30:25,170 --> 00:30:26,229
kregen we een heel brood,
dus we hadden twee broden.

344
00:30:26,230 --> 00:30:28,840
Broden van twee adressen,
zal ik maar zeggen.

345
00:30:30,140 --> 00:30:36,040
Juist. Dat was hard nodig en toen
kwamen we weer terug hier in Delfshaven.

346
00:30:36,040 --> 00:30:40,620
Nog even over Sportdorp, toen u
daar woonde, waren uw buren meest

347
00:30:40,620 --> 00:30:44,330
bewoners die hier ook vandaan kwamen
of waren het ook andere Rotterdammers?

348
00:30:44,330 --> 00:30:49,590
Daar zaten ook andere Rotterdammers bij maar
ook bewoners hier uit een van die 28 straten.

349
00:30:50,060 --> 00:30:56,520
Kende u de mensen daar waar u naast woonde
en dergelijke, zag u bekenden om u heen?

350
00:30:56,520 --> 00:31:03,550
Nee, je zag daar wel mensen
bij die in de sportwereld

351
00:31:03,550 --> 00:31:07,740
zaten en die natuurlijk bij
Feyenoord gingen trainen.

352
00:31:08,170 --> 00:31:11,161
En dat hield je maar vast.

353
00:31:11,161 --> 00:31:15,980
Maar het was daar ook niet zo lollig, want
toen kreeg je nog in 1944 die razzia’s.

354
00:31:17,860 --> 00:31:20,900
Liep uw vader daarbij nog gevaar?

355
00:31:20,900 --> 00:31:21,701
Ja, mijn vader heeft
ondergedoken gezeten.

356
00:31:21,702 --> 00:31:28,790
En dat was in die tijd
dat we daar zaten en toen

357
00:31:28,790 --> 00:31:33,650
kregen we die hongerwinter,
met alle gevolgen van dien.

358
00:31:33,650 --> 00:31:36,236
Toen was uw vader dus
niet thuis in die periode?

359
00:31:36,380 --> 00:31:41,290
Ja, mijn vader was wel thuis, die
is ondergedoken in het huis zelf.

360
00:31:42,880 --> 00:31:47,210
Daar hadden we een kelder die lag vol
met steenkool en dergelijke dingen meer.

361
00:31:47,210 --> 00:31:54,180
Je kan wel zeggen, hoe kan dat, maar dat was
nog van iets van de bouw of iets dergelijks.

362
00:31:54,180 --> 00:31:56,140
Dus het brandstofvoorraadje
was er wel?

363
00:31:56,390 --> 00:32:01,750
Een beetje, maar je had weinig
water en dan had je geen licht.

364
00:32:01,750 --> 00:32:07,040
En dan moest je dat met een kraan
met een apparaatje met een batterij

365
00:32:07,040 --> 00:32:11,300
moest je zo aan dat licht komen
in die tijd en dat lukte wel.

366
00:32:11,300 --> 00:32:14,510
Maar goed, wij wilden per
se naar Delfshaven terug.

367
00:32:14,510 --> 00:32:15,050
Ik begrijp het.

368
00:32:15,050 --> 00:32:19,400
Want het is toch wel heel bijzonder dat u
in feite in die strenge winter en met al

369
00:32:19,400 --> 00:32:23,200
die toestanden die er toen heersten, dat u
toen terug bent verhuisd naar Delfshaven.

370
00:32:23,200 --> 00:32:28,110
Ja, wij kwamen in de zijstraat
terecht van de Vierambachtsstraat

371
00:32:28,920 --> 00:32:33,550
en daar woonde een speler van
Feyenoord, die speelde in de eerste.

372
00:32:33,630 --> 00:32:34,790
En wie was dat?

373
00:32:35,050 --> 00:32:43,400
Bens heette die. Z’n voornaam ben ik kwijt.
En die wilde per se naar het Feyenoordstadion.

374
00:32:43,400 --> 00:32:47,960
Hij heeft die verhuizing
geregeld en dat is de meest

375
00:32:47,960 --> 00:32:51,530
sensationele verhuizing die
ik ooit heb meegemaakt.

376
00:32:51,530 --> 00:32:54,110
Dat is nooit meer geëvenaard.

377
00:32:54,140 --> 00:33:00,570
Want hoe gingen we: hij kwam met zijn
spullen vanuit het westen de Maasbrug

378
00:33:00,570 --> 00:33:06,040
over, de Oranjeboomstraat over,
kwam hij achter de Kuip, dus naar het

379
00:33:06,040 --> 00:33:12,470
Sportdorp toe en dat gebeurde op acht
lange wagens van de glazenwassers.

380
00:33:12,640 --> 00:33:21,350
Daar werden alle spullen op gebonden
en hij haalde zijn spullen eraf, en de

381
00:33:21,350 --> 00:33:26,060
beperkte spullen die we hadden in de
oorlog werden daar weer opgenomen, en

382
00:33:26,060 --> 00:33:31,490
dat hele karrenvrachtje, met ons Zweedse
wittebrood, ging van het Sportdorp

383
00:33:31,490 --> 00:33:35,390
langs het Feyenoordstadion, de Maasbrug
weer over en zo naar Delfshaven toe.

384
00:33:35,390 --> 00:33:38,150
Dus u zou kunnen zeggen dat
u een soort woningruil heeft

385
00:33:38,150 --> 00:33:42,180
gedaan, want u ging in zijn
woning wonen en andersom?

386
00:33:42,180 --> 00:33:45,560
Ja, toentertijd heette
dat ook een woningruil.

387
00:33:46,270 --> 00:33:51,890
En hoe beviel dat? Vond u het niet
jammer uit Sportdorp weg te gaan?

388
00:33:51,890 --> 00:33:54,330
Of u wilde per se in deze wijk wonen?

389
00:33:54,330 --> 00:34:01,260
Ja, wij waren hier gewend en we waren weer
blij dat wij dus weer in het westen woonden.

390
00:34:01,260 --> 00:34:05,100
En toen was hier natuurlijk nog een hoop
verwoesting aan de gang, er was weinig verbouwd?

391
00:34:04,930 --> 00:34:10,080
Aan de andere kant van de Schie,
waar je dus de Vierambachtsstraat

392
00:34:10,080 --> 00:34:14,590
hebt, de Mathenesserlaan enzovoort,
dat is gewoon in tact gebleven.

393
00:34:15,360 --> 00:34:20,350
De scholen waren gewoon in bedrijf
en de winkels waren zoveel mogelijk

394
00:34:20,350 --> 00:34:24,790
in bedrijf zoals je dat toentertijd
op bonnen kon krijgen, je spullen.

395
00:34:24,790 --> 00:34:30,390
En toen probeerden we de draad
weer een beetje op te pakken.

396
00:34:30,390 --> 00:34:33,390
Bent u toen veel in
deze buurt wezen kijken?

397
00:34:33,820 --> 00:34:45,030
Weinig, omdat ik sinds dat weggaan hier,
kreeg ik in Amsterdam al die nachtmerries.

398
00:34:45,060 --> 00:34:50,490
Ik zag elke keer, ’s nachts werd ik wakker, soms
gillend, dan zag ik die brandbommen weer vallen.

399
00:34:51,420 --> 00:34:56,510
En dat heeft jaren geduurd
voordat het afgezakt was.

400
00:34:56,870 --> 00:35:00,880
Zelfs toen ik hier al in de woning in
Delfshaven zat, kwam dat ’s nachts nog voor.

401
00:35:00,880 --> 00:35:05,920
Daar heeft u dus enkele
jaren last van gehad?

402
00:35:05,920 --> 00:35:07,950
Ja, zeg maar een jaar of vier, vijf.

403
00:35:09,690 --> 00:35:14,410
Zijn uw ouders daarmee naar de
dokter geweest of hadden zij

404
00:35:14,410 --> 00:35:19,370
zoiets van dat gaat wel over, het
werd niet behandeld zeg maar?

405
00:35:19,370 --> 00:35:23,920
Dat werd niet behandeld, daar was ook geen gelegenheid
voor. Dat slijt wel, werd er gezegd tegen me.

406
00:35:23,920 --> 00:35:27,350
En hoe waren uw ouders daarin, uw
moeder, had die daar ook last van?

407
00:35:28,520 --> 00:35:30,050
Nou in mindere mate.

408
00:35:30,610 --> 00:35:36,470
Want mijn moeder heeft die tocht
van het Marconiplein toch op een

409
00:35:36,470 --> 00:35:39,900
andere manier ervaren dan ik,
als klein jochie van acht jaar.

410
00:35:39,900 --> 00:35:50,450
En met mijn broer, die kan er ook weinig
van zeggen op anderhalve leeftijd.

411
00:35:50,450 --> 00:36:04,470
Mijn grootvader praatte er later wel over als
we hem tegenkwamen, maar veel kwam er niet uit.

412
00:36:05,400 --> 00:36:11,990
En je werd ook niet gedwongen,
maar je probeerde toch,

413
00:36:11,990 --> 00:36:14,960
omdat je daar ’s nachts last
van hebt, afstand te nemen.

414
00:36:14,960 --> 00:36:18,189
Daarom ben ik er in de eerste
tijd niet meer teruggegaan,

415
00:36:18,189 --> 00:36:22,450
want dan zou je nog
weer langer de klos zijn.

416
00:36:23,450 --> 00:36:27,090
Was u nou daardoor, behalve
die nachtmerries die u

417
00:36:27,090 --> 00:36:29,830
had, maar was u overdag ook
een wat angstiger kind?

418
00:36:29,830 --> 00:36:35,047
Was u bang voor dingen, of had u er bij het spelen
of bij het naar school gaan niet veel last van?

419
00:36:35,220 --> 00:36:45,058
Het enige wat je natuurlijk had in Rotterdam-Zuid
daar waar ik angstig van was, waren de razzia’s.

420
00:36:45,360 --> 00:36:52,320
Want dan zag je zuiver de Duitsers door dat
Sportdorp gaan om mensen allemaal op te nemen.

421
00:36:52,320 --> 00:37:01,920
Dat ging, zoals je later ook hebt gezien in
die beelden van de Jodenvervolging, dat alle

422
00:37:01,920 --> 00:37:06,140
mensen die konden werken en onder de veertig
waren, die moesten voor de Duitsers gaan werken.

423
00:37:06,360 --> 00:37:11,650
En dan zag je ze door het dorp
gaan en dat maakte je angstig hoor.

424
00:37:11,650 --> 00:37:15,900
En geluiden, die u deden denken aan
bijvoorbeeld het bombardement zelf.

425
00:37:15,900 --> 00:37:18,620
Heeft u daar later als
volwassene ook wel last van gehad?

426
00:37:18,620 --> 00:37:24,150
Nee, daar heb ik wel last van
gehad in de oorlogsperiode zelf.

427
00:37:24,150 --> 00:37:27,626
Want er kwamen natuurlijk, ondanks dat
je dan hier in het westen bent, werd je

428
00:37:27,626 --> 00:37:32,420
toch nog geconfronteerd met hier en
daar wat bombardementen en inslagen nog.

429
00:37:32,650 --> 00:37:45,839
Een angstige periode is het geweest tussen
27 februari en de bevrijding op 5 mei.

430
00:37:45,840 --> 00:37:51,820
Wij konden via de buren het dak
op in die tijd want toen zag

431
00:37:51,820 --> 00:37:53,210
Delfshaven, daar
hebben we het nu over.

432
00:37:53,210 --> 00:38:01,510
Ja, en toen zag je dus richting stad zag je dus
het feestgewoel met vliegtuigen die allemaal

433
00:38:01,510 --> 00:38:06,767
voorbij kwamen, want de laatste dagen van
de oorlog kwamen er geallieerde vliegtuigen

434
00:38:06,840 --> 00:38:15,490
allemaal over en dan had je dat allemaal weer
vergeten en daar ging je dan gewoon naar kijken.

435
00:38:15,490 --> 00:38:19,280
Bent u nog naar het centrum geweest?

436
00:38:19,280 --> 00:38:19,610
Nee.

437
00:38:19,610 --> 00:38:22,120
En werd er nou veel over het
bombardement gepraat in de familie?

438
00:38:22,120 --> 00:38:25,355
U zei, uw opa daar kwam niet
veel uit, maar bijvoorbeeld zoals

439
00:38:25,356 --> 00:38:28,170
net met uw ouders, na de oorlog
heeft u het er veel over gehad?

440
00:38:28,170 --> 00:38:34,189
Ja, want wij hebben altijd gezegd, en dan
met familie waar je bij kwam van mijn vaders

441
00:38:34,189 --> 00:38:41,524
kant en van mijn moeders kant, wij mogen
toch boffen, dat wij niemand verloren hebben.

442
00:38:41,524 --> 00:38:45,550
Want aan de overkant van
de Schiedamseweg, naast

443
00:38:45,550 --> 00:38:52,170
dokter Faber daar woonde
een oom en een tante van me.

444
00:38:52,170 --> 00:38:54,270
Die hadden geen kinderen.

445
00:38:54,510 --> 00:39:02,110
En die zijn tijdens die woensdagmiddag om half
twee in die schuur achterin de tuin gekropen.

446
00:39:02,740 --> 00:39:06,340
Toen was dat bombardement,
dat kwam, die inslag.

447
00:39:06,400 --> 00:39:11,258
En toen zagen ze vanuit die schuur dat
de woonkamer en de achterkamer die waren

448
00:39:11,258 --> 00:39:17,060
helemaal, maar de keuken en de gang en
de buitendeur die waren nog in tact.

449
00:39:17,470 --> 00:39:23,290
Toen hebben ze de tegenwoordigheid van geest
genomen, uit die schuur weggegaan met een

450
00:39:23,290 --> 00:39:30,030
snelheid dat huis door die gang gelopen en
toen kwamen ze op de Schiedamseweg terecht.

451
00:39:30,140 --> 00:39:34,850
En toen viel de rest van het
huis in elkaar, ook de schuur.

452
00:39:34,850 --> 00:39:35,840
Die hebben het ook overleefd?

453
00:39:35,840 --> 00:39:43,600
Die hebben het overleefd, en dat is, daar
hebben we het later natuurlijk, met heel die

454
00:39:43,600 --> 00:39:50,730
familie, want mijn vader die was met zijn
zessen en mijn moeder in Schiedam die waren met

455
00:39:50,730 --> 00:39:53,540
z’n vieren, dan werd natuurlijk regelmatig,
want toen gingen we natuurlijk, toen we in

456
00:39:53,540 --> 00:40:00,575
Amsterdam zaten gingen we niet naar Schiedam
toe, want dat kon niet, en in Amsterdam was er

457
00:40:00,575 --> 00:40:06,269
ook nog wel familie en daar praatte je veel, en
als kind zijnde mocht je daar toch bij zitten.

458
00:40:06,270 --> 00:40:13,375
Je kunt dus eigenlijk zeggen dat op het
moment dat zo’n bombardement plaatsvindt het

459
00:40:13,376 --> 00:40:17,990
vaak een kwestie van puur geluk is of je
er doorheen komt of niet zoals u vertelt.

460
00:40:17,990 --> 00:40:24,620
Je besluit weg te rennen en de schuur stort in.
Dat soort toevalligheden waren er wel aan de hand.

461
00:40:24,620 --> 00:40:26,300
Was er veel familie hier
in de wijk behalve die oom

462
00:40:26,300 --> 00:40:28,430
en tante, woonden er nog
andere familieleden ook?

463
00:40:28,540 --> 00:40:29,140
Nee.

464
00:40:29,140 --> 00:40:31,810
Dat waren de enigen die hier
in het getroffen gebied woonden?

465
00:40:32,480 --> 00:40:39,430
Wij woonden alleen, wij hadden
natuurlijk contact van 243 en 260, 262

466
00:40:39,430 --> 00:40:42,390
woonden ze, dokter Faber woonde
op 260, ik weet het nog als de dag

467
00:40:42,390 --> 00:40:48,150
van gisteren, het was een hele
beroemde arts hier, een geliefde arts.

468
00:40:48,240 --> 00:40:51,030
En die kwam natuurlijk
ook bij de mensen.

469
00:40:51,030 --> 00:40:55,500
Hij was ook van ons, die kwam in
de goede kamer natuurlijk terecht.

470
00:40:55,500 --> 00:40:58,690
Er was waardering en respect voor.
Ging op een andere wijze natuurlijk.

471
00:40:58,690 --> 00:41:02,610
Heeft u nog ooit deelgenomen
aan herdenkingen voor de mensen?

472
00:41:02,610 --> 00:41:05,240
Bijvoorbeeld voor het gezin
van die dokter en anderen?

473
00:41:05,240 --> 00:41:11,580
Er waren natuurlijk een heleboel overledenen
en doden gevallen in de gezinnen die u kende.

474
00:41:11,580 --> 00:41:16,250
Hoe ging dat na de oorlog? Ging u dan naar
herdenkingen, bijvoorbeeld in Crooswijk?

475
00:41:16,250 --> 00:41:18,420
Die werden dus in de buurt gehouden.

476
00:41:18,420 --> 00:41:26,830
Er waren nog niet van die gedenkstenen
zoals dat later is gebeurd, zoals het

477
00:41:26,830 --> 00:41:31,520
park 1943, maar 4 mei werd al een jaar
later gevierd en hier en daar waren

478
00:41:31,610 --> 00:41:39,030
bijvoorbeeld op de Schiedamseweg op de
hoek bij de achterhaven, herdenkingen.

479
00:41:39,770 --> 00:41:46,670
Hier bij het Marconiplein waren
herdenkingen. Die kwamen spontaan op.

480
00:41:46,670 --> 00:41:55,130
En toen ik uit Amsterdam terug ben gekomen,
dat gezin, toen hebben we hieraan deelgenomen.

481
00:41:55,130 --> 00:42:05,420
Want tussen 1943 en het einde van de oorlog
kwam dat helemaal niet voor natuurlijk.

482
00:42:05,420 --> 00:42:12,070
U vertelde dat u nog in de oorlogstijd
bent verhuisd naar Delfshaven.

483
00:42:12,070 --> 00:42:15,550
Is uw gezin ook altijd in deze
buurt blijven wonen daarna?

484
00:42:16,430 --> 00:42:22,620
Ja, wij hebben dus in een zijstraat
van de Vierambachtsstraat gezeten.

485
00:42:23,480 --> 00:42:31,400
Daar ben ik zelf naar school gegaan in de
Hoffstraat, Rauwenhoffstraat, dat gedeelte.

486
00:42:31,680 --> 00:42:33,980
En daar groeide je verder op.

487
00:42:33,980 --> 00:42:43,410
We hadden niet zo’n gek groot huis, we moesten
het met drie kamers doen, dus dat was klein.

488
00:42:43,410 --> 00:42:51,490
We sliepen met mijn broer op dezelfde kamer
en goed, dat ging want je had niet veel.

489
00:42:51,490 --> 00:42:58,590
Gelukkig kregen we toen dat geld van die
molestverzekering en dan konden we dus die

490
00:42:58,590 --> 00:43:04,110
stoelen, want dat was toen echt brandhout
die je in de oorlog tijdelijk had, want die

491
00:43:04,110 --> 00:43:09,880
poten vielen onder je gat vandaan als het
ware, die kon je allemaal vervangen want het

492
00:43:09,880 --> 00:43:17,720
was toen 1946 inmiddels al en toen kon je
geleidelijk eens wat betere spullen gaan kopen.

493
00:43:17,720 --> 00:43:23,670
En dat was natuurlijk een hele andere
indeling dan vroeger: een grote tafel in

494
00:43:23,670 --> 00:43:29,970
het midden met vier stoelen en een paar
stoeltjes en een kachel, zo’n potkachel.

495
00:43:29,970 --> 00:43:34,450
En dat was je huiskamer, zonder
televisie natuurlijk, wel met een radio.

496
00:43:34,450 --> 00:43:42,210
Wat ik nog vragen wilde, uw schoolgaan is behoorlijk
onderbroken natuurlijk door het bombardement.

497
00:43:42,210 --> 00:43:43,670
U ging naar Amsterdam.

498
00:43:43,910 --> 00:43:47,052
Is dat allemaal nog door
kunnen gaan of kunt u zeggen dat

499
00:43:47,052 --> 00:43:50,960
u een paar jaar school hebt
gemist door alle perikelen?

500
00:43:50,960 --> 00:43:56,320
Ik kan dat laatste gewoon
bevestigen, want ik heb

501
00:43:56,320 --> 00:43:57,898
bijna een jaar niet op
school gezeten, dat kon niet.

502
00:43:58,190 --> 00:44:03,850
Ik ben hier, zo was ik in de Schaepmanstraat
zoals we daarstraks zijn begonnen

503
00:44:04,250 --> 00:44:08,390
en door dat bombardement, toen kreeg je
eerst een hele tijd helemaal geen school.

504
00:44:08,390 --> 00:44:18,030
Dan ben je in Amsterdam, als Rotterdamse
jongen heb ik op een Amsterdamse school

505
00:44:18,030 --> 00:44:23,290
de plat-Amsterdamse taal een beetje geleerd,
maar ja dat is ook niet lang geweest.

506
00:44:23,290 --> 00:44:30,170
Ik heb daar een half jaar op school gezeten en toen
ging ik weer naar Rotterdam, weer zonder school.

507
00:44:30,450 --> 00:44:32,600
Toen werd de oorlog natuurlijk erger.

508
00:44:32,600 --> 00:44:39,950
Toen kwam ik in dat Sportdorp terecht en kwam ik
op een school in IJsselmonde, op de Koninginneweg.

509
00:44:40,290 --> 00:44:49,850
Ik moest een eind lopen, toen mocht je daar
niet meer over, het was te gevaarlijk geworden.

510
00:44:49,850 --> 00:44:56,560
Dus ook die school ging weg. Toen zijn we nog aan
de Stevensweg op school geweest een paar weken.

511
00:44:56,560 --> 00:45:03,490
Ook daar mochten we dan die luchtbrug niet meer
heen. Toen had je helemaal geen school meer.

512
00:45:03,490 --> 00:45:13,410
En dan was er dus inmiddels de
bevrijding en een paar maanden later

513
00:45:13,410 --> 00:45:20,540
werd dan hier in de buurt, in de
straat, de scholen weer opgestart.

514
00:45:20,640 --> 00:45:23,900
Ik was zo’n beetje een dik
jaar kwijt en daar heb ik mijn

515
00:45:24,020 --> 00:45:28,110
hele leven last van gehad, want
dat spijker je niet meer terug.

516
00:45:29,090 --> 00:45:31,144
Nee, want hoe is uw verdere
schoolcarrière verlopen?

517
00:45:31,170 --> 00:45:34,190
Bent u naar de ambachtsschool of
naar een andere school gegaan?

518
00:45:34,190 --> 00:45:36,503
Ik ben toentertijd naar de
ambachtsschool gegaan en van

519
00:45:36,503 --> 00:45:41,230
de ambachtsschool ben ik
naar de avondschool gegaan.

520
00:45:41,360 --> 00:45:46,230
Toen ben ik weer een beetje
bijgekomen en ik heb toen gekozen

521
00:45:46,230 --> 00:45:52,750
voor het technische vak in
zoverre dus dat ik ging timmeren.

522
00:45:53,770 --> 00:46:01,280
Maar ja, ik studeerde gelijk aan
de MTS, eerst PBNA had je dan.

523
00:46:01,280 --> 00:46:06,760
Dat was een cursus die werd
vanuit Nijmegen, Arnhem gedaan.

524
00:46:07,130 --> 00:46:13,940
Maar ik ging verder op de MTS
en dat heeft me later, toen

525
00:46:14,470 --> 00:46:19,100
ik 25,26 was, in het onderhoud
van woningen gebracht.

526
00:46:19,100 --> 00:46:27,030
Dan ging ik het onderhoud opnemen enzovoort, en
zo leer je dan dat vak onder de knie te krijgen.

527
00:46:27,030 --> 00:46:29,470
Je had gelukkig dan ook, daar
heb ik achteraf nooit geen

528
00:46:29,470 --> 00:46:33,803
spijt van, wat praktijk geleerd,
hoe het nou werkelijk moest.

529
00:46:33,803 --> 00:46:38,650
Want anders kun je het een ander
niet vertellen hoe het moest.

530
00:46:38,650 --> 00:46:41,869
Bent u dat gaan doen voor
een woningbouwvereniging of

531
00:46:41,870 --> 00:46:46,420
Ja ik ben terecht gekomen
bij de gemeentelijke

532
00:46:46,420 --> 00:46:50,384
woningstichting, waarvan die
huizen aan de Schiedamseweg waren.

533
00:46:50,385 --> 00:46:59,210
Maar ja, die stonden er niet meer. Dat
werd later gemeentelijk woningbedrijf.

534
00:46:59,210 --> 00:47:00,560
Later ben ik overgegaan naar Spangen.

535
00:47:00,560 --> 00:47:07,380
De beroemde wijk Spangen, met een heleboel,
namelijk 4000 woningen hadden we toen.

536
00:47:07,710 --> 00:47:12,980
Dat waren woningen niet van de
gemeente, maar werden aangekocht

537
00:47:13,340 --> 00:47:20,050
door de gemeenteraad omdat ze te
zijner tijd gesloopt moesten worden.

538
00:47:20,050 --> 00:47:22,480
Die mensen die erin zaten
die moest je nog een beetje

539
00:47:22,480 --> 00:47:24,712
behoorlijk bestaan geven in de
woning en dat viel niet mee.

540
00:47:24,712 --> 00:47:33,840
En zo heb ik op het laatst in Spangen te
maken gekregen met onderhoud van woningen:

541
00:47:33,870 --> 00:47:39,873
de kleine beurt, de renovatie, de sloop
van woningen, de nieuwbouw van woningen.

542
00:47:39,874 --> 00:47:46,930
Dat was een heel pakket en dat heb ik de
laatste tien jaar van mijn werk uitgevoerd.

543
00:47:46,930 --> 00:47:48,590
Hoe lang bent u in dienst geweest?

544
00:47:48,590 --> 00:47:57,170
Veertig jaar. Tegenwoordig mag je er niet
meer uit. Ik heb 40 dienstjaren volgemaakt.

545
00:47:57,760 --> 00:48:02,540
Op mijn 59-ste mocht ik er al uit.

546
00:48:02,540 --> 00:48:06,430
U bent natuurlijk uit huis gegaan. Bent
u toen ook hier in de buurt gaan wonen?

547
00:48:07,050 --> 00:48:16,770
Ja, ik ben getrouwd in 1963 en toen kwamen we
terecht in de Hofstedestraat, ook in Delfshaven.

548
00:48:16,770 --> 00:48:23,530
Hebben we twee woningen gehad, want er kwamen twee
kindjes natuurlijk in het begin van het trouwen.

549
00:48:23,620 --> 00:48:24,113
En toen ben ik terecht
gekomen op het PC Hooftplein.

550
00:48:24,113 --> 00:48:32,560
Toen kwam ik te wonen naast een dokter
en daar hadden we een vijfkamerwoning,

551
00:48:32,560 --> 00:48:36,030
maar er kwamen ook nog twee kinderen
bij, dus we waren een huisgezin

552
00:48:36,030 --> 00:48:40,840
met z’n zessen, in een vijfkamerwoning
maar dat ging allemaal.

553
00:48:41,320 --> 00:48:43,700
En zo ben je dan verder opgegroeid.

554
00:48:43,700 --> 00:48:48,910
Nou het is toch wel bijzonder dat u
altijd in de buurt bent blijven wonen.

555
00:48:51,450 --> 00:48:55,795
Ik word eind van de maand
op Koninginnedag 74 en dan

556
00:48:55,796 --> 00:49:00,250
kun je tellen dat ik 72 jaar
in Delfshaven heb gewoond.

557
00:49:00,530 --> 00:49:02,800
En daar bent u wel trots op?

558
00:49:02,800 --> 00:49:02,980
Ja.

559
00:49:02,980 --> 00:49:10,450
U bent onderdeel van de buurt aan het
worden, om het zo maar te zeggen.

560
00:49:10,450 --> 00:49:14,180
Ik ben eigenlijk, dan moet je zo zeggen,
in 1995 ben ik gestopt met werken.

561
00:49:14,180 --> 00:49:16,960
Ik had toen 40 dienstjaren.

562
00:49:16,960 --> 00:49:21,700
Toen zat ik nog in een wisselwoning, want
mijn oude woning werd gesloopt of gerenoveerd.

563
00:49:22,190 --> 00:49:24,590
Mijn vrouw is toen gestorven.

564
00:49:28,490 --> 00:49:33,285
En toen ben ik, omdat ik bij het bedrijf
werkte, wist ik natuurlijk ook, net

565
00:49:33,285 --> 00:49:37,650
als bij deze laagbouwwoningen precies
want ik ben nog bij de opleveringen

566
00:49:37,650 --> 00:49:42,490
geweest van deze woningen, dus ik
kende alle indelingen van die woningen.

567
00:49:42,490 --> 00:49:48,570
Dus als ze zeggen van, welk nummer?
Gijsinglaan 190? Dat ziet er zo uit.

568
00:49:48,570 --> 00:49:54,600
Op die basis, toen er eentje vrijkwam,
had ik al gezegd ik wil alleen aan de

569
00:49:54,600 --> 00:50:02,070
Gijsinglaan wonen in één van die twaalf
woningen want die hebben een grotere huiskamer.

570
00:50:02,260 --> 00:50:04,500
En dat is allemaal gelukt.

571
00:50:04,970 --> 00:50:09,110
En u kijkt in feite uit op het plein
waar het monument zich nu bevindt.

572
00:50:09,110 --> 00:50:13,100
Precies. En dat doet
me ook altijd 4 mei.

573
00:50:15,950 --> 00:50:20,290
Ik zit er niet in, er is hier een
comité van het vergeten monument, ik

574
00:50:20,290 --> 00:50:23,842
weet niet of die mensen daar ook
in 1943 bij betrokken zijn geweest.

575
00:50:23,843 --> 00:50:33,010
Ik houd me er een beetje ter zijde
van, ik hoef dat niet per se meer, maar

576
00:50:33,010 --> 00:50:39,820
ik vind het wel goed dat die mensen van
de deelgemeente en andere instanties

577
00:50:39,820 --> 00:50:49,390
die hier in Delfshaven zitten op 4 mei
bij die gedenkstenen, dat er elk jaar

578
00:50:49,390 --> 00:50:50,380
Een plechtigheid is.

579
00:50:51,500 --> 00:50:51,640
Ja.

580
00:50:51,640 --> 00:50:56,130
Als je nog even terugdenkt aan het
element Vergeten Bombardement, bent

581
00:50:56,130 --> 00:50:59,480
u het met die kwalificatie wel eens,
heeft u dat ook zo ervaren door

582
00:50:59,480 --> 00:51:03,390
de jaren heen, dat er te weinig
aandacht was voor dat bombardement?

583
00:51:03,390 --> 00:51:05,700
Of vindt u dat wel meevallen?

584
00:51:05,700 --> 00:51:10,261
Het is natuurlijk wel zo, ik denk
dat het er ook mee te maken heeft,

585
00:51:10,262 --> 00:51:13,850
het heeft ook in Den Haag
plaatsgevonden, in het Bezuidenhout.

586
00:51:14,810 --> 00:51:17,870
Hier zijn wij getroffen
niet door de Duitsers.

587
00:51:18,380 --> 00:51:23,320
Wij zijn getroffen door de
Amerikanen en Engelse bommenwerpers.

588
00:51:23,320 --> 00:51:27,360
En hoe komt dat, wij waren
geen doelwit op die dag.

589
00:51:27,430 --> 00:51:37,600
Maar het was windkracht negen en er was gerekend
op de Merwede-haven weet je wel, hier aan die kant.

590
00:51:37,960 --> 00:51:42,720
Daar stonden vele loodsen
en daar zat Duits materiaal

591
00:51:42,920 --> 00:51:45,000
in enzovoorts en dat wilden
ze eigenlijk bombarderen.

592
00:51:45,000 --> 00:51:50,870
Het was een vergissingsbombardement,
maar veel mensen hebben het zo ervaren

593
00:51:50,870 --> 00:51:54,420
dat er na de oorlog heel veel aandacht
uitging naar het grote bombardement

594
00:51:54,420 --> 00:51:58,770
en dat dat tweede bombardement er
eigenlijk maar een beetje bij hing.

595
00:51:58,770 --> 00:52:02,750
Vindt u dat ook, of is
dat toch wel meegevallen?

596
00:52:02,750 --> 00:52:03,950
Ze hebben gedeeltelijk gelijk.

597
00:52:04,310 --> 00:52:10,040
Alles is hier natuurlijk op het
bombardement van 14 mei 1940 gericht en

598
00:52:10,040 --> 00:52:22,330
dat bombardement heeft het hele hart
van de stad verwoest, op een paar nog

599
00:52:22,330 --> 00:52:25,710
bekende plekken na, zoals het stadhuis,
het oude postkantoor enzovoort.

600
00:52:26,580 --> 00:52:29,240
De Laurenskerk is zwaar beschadigd.

601
00:52:29,580 --> 00:52:38,250
Maar hier zat je natuurlijk wel in een wijk die
niet zo bekend is als het hart van de stad.

602
00:52:38,450 --> 00:52:49,420
En ook doordat dit door de geallieerde
troepen verwoest is in wezen.

603
00:52:49,420 --> 00:52:53,530
Maar ik zeg erbij, dat komt door windkracht
negen en de precieze werking van die bommen.

604
00:52:53,530 --> 00:52:57,770
Met de vliegtuigen van toen,
dat ging niet zo zuiver als nu.

605
00:52:57,770 --> 00:53:03,960
U zegt, u bent ook later nog heel actief in
de wijk en hebt in allerlei besturen gezeten.

606
00:53:03,960 --> 00:53:06,310
Bent u ook nog betrokken
geweest bij de wording van het

607
00:53:06,310 --> 00:53:10,860
monument in 1993, toen het
is ontworpen en neergezet?

608
00:53:10,860 --> 00:53:15,342
Nee dat heb ik niet gedaan.
Ik moet er wel bij zeggen

609
00:53:15,530 --> 00:53:16,980
Woonde u wel al hier?

610
00:53:19,570 --> 00:53:21,550
Nee, ik woonde in Spangen.

611
00:53:21,910 --> 00:53:27,230
En ik had er wel veel van gehoord,
veel gedaan en dat moest ook zo want

612
00:53:27,230 --> 00:53:31,090
toentertijd kwamen er ook bij mij
vragen op als hoe heb je dat ervaren.

613
00:53:31,630 --> 00:53:37,290
Als je wat ouder wordt komt
dat weer helder naar boven.

614
00:53:37,690 --> 00:53:42,480
En ik heb altijd gezegd,
als er mensen zijn die een

615
00:53:42,480 --> 00:53:46,580
monument oprichten, dat is
niet meer dan hun plicht.

616
00:53:46,580 --> 00:53:53,120
Dat park was toen ontwikkeld
en was een ideale plek.

617
00:53:53,740 --> 00:53:57,820
U vertelde dat toen u jong was
u een aantal jaren last had

618
00:53:58,140 --> 00:54:00,400
van nachtmerries en dat u die
beelden steeds weer terug zag.

619
00:54:00,400 --> 00:54:05,000
Nou hoor je wel eens dat als je een stuk
ouder wordt dat dat weer terug kan komen.

620
00:54:05,000 --> 00:54:07,311
Heeft u dat of heeft u daar
later nooit meer last van gehad?

621
00:54:07,920 --> 00:54:14,584
Nee ik moet erbij zeggen, er zijn
perioden geweest, nou laten we

622
00:54:14,584 --> 00:54:16,741
eens ruim nemen in 1950 mag ik
zeggen dat het praktisch over was.

623
00:54:16,741 --> 00:54:22,420
Dat heeft lang geduurd hoor, heel
lang. En ja ik zie ze nog vallen.

624
00:54:22,420 --> 00:54:28,140
Ik kan het nog wel indenken, maar ik lig
er gelukkig totaal niet wakker meer van.

625
00:54:28,140 --> 00:54:30,580
Want dat zou toch te gek zijn
als je dat nou nog krijgt.

626
00:54:30,580 --> 00:54:34,859
Maar het zou kunnen dat dat op latere leeftijd
terugkeert. Maar daar heeft u geen last van?

627
00:54:34,860 --> 00:54:39,010
Nee, want het geluk is
natuurlijk bij een ongeluk.

628
00:54:39,010 --> 00:54:45,420
Als je hier dan over de Schiedamseweg loopt met een
hele andere samenstelling natuurlijk met winkels

629
00:54:45,420 --> 00:54:52,890
enzovoorts, met die noodwinkels die we hier hebben,
dan zie je gelukkig geen open plekken meer.

630
00:54:52,890 --> 00:54:58,800
Ook hierachter, aan de achterkant
dus van dat park daar, zie je ook de

631
00:54:59,120 --> 00:55:02,870
straat niet meer doorlopen zoals dat
vroeger was met de Bakkerstraat, met

632
00:55:03,390 --> 00:55:11,190
de Taanderstraat, met de Willem
Beukelszoonstraat, dat zie je niet meer.

633
00:55:11,190 --> 00:55:13,370
Dus je wordt er in feite
niet meer echt aan herinnerd?

634
00:55:13,370 --> 00:55:17,340
Nee, want dat is allemaal veranderd.

635
00:55:17,340 --> 00:55:26,441
Heel dat Grote Visserijplein dat je hier
dus hebt, dat had je natuurlijk niet.

636
00:55:26,442 --> 00:55:27,863
Waar nu ‘s donderdags en ’s zaterdags
de markt wordt gehouden en waar

637
00:55:28,560 --> 00:55:34,270
toentertijd is gebouwd, dat geeft
wel een goede invulling van de wijk.

638
00:55:35,490 --> 00:55:37,870
Dus u vindt dat de wijk
uiteindelijk wel weer op zijn

639
00:55:37,870 --> 00:55:40,220
pootjes terecht is gekomen
als je dat zo kan zeggen?

640
00:55:40,220 --> 00:55:47,800
Ja maar vergeet niet, anno 2009
kun je niet meer met de woningen

641
00:55:47,800 --> 00:55:51,450
blijven zitten die toen nog
overgebleven waren uit de oorlog.

642
00:55:51,830 --> 00:55:56,520
Want dan krijg je toch dat
ze na 60 65 jaar verpauperen.

643
00:55:56,960 --> 00:56:06,640
En ik mag toch wel zeggen dat de deelgemeente
Delfshaven met diverse woningbouwcorporaties,

644
00:56:06,640 --> 00:56:15,040
met andere instanties er redelijk in is
geslaagd om een heleboel van het vooroorlogse

645
00:56:15,040 --> 00:56:22,240
materiaal toch te laten slopen en daar woningen
neer te zetten aan de eisen van de tijd.

646
00:56:23,540 --> 00:56:26,770
Dus die vernieuwing en de
herinrichting daar staat u ook achter?

647
00:56:26,770 --> 00:56:31,810
Ja, en ik ben als oud-bouwkundige van
vroeger, want als ik met vakantie

648
00:56:31,810 --> 00:56:36,205
ben en ik ben in landen in Europa,
zelfs in Italië en Spanje, vooral

649
00:56:36,206 --> 00:56:43,130
in Zuid-Spanje, daar kun je het mooie
van de woningen zien van vroeger.

650
00:56:43,130 --> 00:56:46,640
Die blijven dan ook langer staan,
die hebben een betere ondergrond.

651
00:56:46,930 --> 00:56:55,879
En als je dan tegenwoordig ziet dat hier
in de buurt op een gedeelte dat pas later

652
00:56:55,880 --> 00:57:04,906
is gesloopt een soort Arabisch blok is
neergezet, Le médi heet dat, daar zie je

653
00:57:05,860 --> 00:57:11,416
contouren uit wat je dus ook in de buurt van
Granada of Malaga en Sevilla kunt vinden.

654
00:57:11,600 --> 00:57:17,950
Dat zijn de Arabische motieven.

655
00:57:17,950 --> 00:57:18,760
Nieuwe invloeden.

656
00:57:18,760 --> 00:57:23,080
Ja, en dat zie je ook
aan de soort bouw.

657
00:57:23,080 --> 00:57:28,930
Ik heb er veel bewondering voor
dat ze dat aan hebben gedurfd.