1
00:00:07,490 --> 00:00:08,030
Kan het al?

2
00:00:08,030 --> 00:00:08,800
Ja.

3
00:00:08,800 --> 00:00:09,170
Ja.

4
00:00:09,170 --> 00:00:16,760
Ja dat waren dus twee pannen, zo,
dus, zulke pannen, zo, zo hoog, en

5
00:00:16,760 --> 00:00:21,960
dan hadden we een handkar gekregen
van de mensen, te leen, en dan,

6
00:00:29,280 --> 00:00:29,450
Ja?

7
00:00:29,450 --> 00:00:29,646
Kan het?

8
00:00:29,646 --> 00:00:29,720
Ja.

9
00:00:29,720 --> 00:00:36,260
We hebben het dus over de evacuatie,
in Klarenbeek, en we hadden dus... we

10
00:00:36,260 --> 00:00:42,690
kregen dan in Twello had je de...
soepfabriek van Linthorst en die hadden

11
00:00:42,690 --> 00:00:50,660
dus... dat was de worstfabriek van, eh,
eh hoe heette die mensen, zeg ik, eh...

12
00:00:50,660 --> 00:00:50,860
Linthorst.

13
00:00:50,860 --> 00:00:55,336
Linthorst, hè. En die hadden dus
een worstfabriek en als ze die worst

14
00:00:55,400 --> 00:01:00,190
maakten dan was die... dan hield
je daar soep van over, eigenlijk.

15
00:01:00,190 --> 00:01:05,380
En die soep die mochten wij
ophalen, die kregen wij dan gratis.

16
00:01:05,810 --> 00:01:11,280
En dan hadden we dus twee pannen op een handkar
staan en dan gingen we dus met die handkar

17
00:01:11,280 --> 00:01:17,980
te voet naar Twello, kregen dan soep in die
pannen en reden dus die soep naar huis.

18
00:01:18,670 --> 00:01:22,650
En als we dus in Klarenbeek terug
waren, dan hadden we dus én voor

19
00:01:22,650 --> 00:01:26,280
de kinderen, én voor de zusters,
hadden we dus twee pannen soep.

20
00:01:26,830 --> 00:01:29,910
En dat was wel goeie soep want
die was echt van vlees gemaakt.

21
00:01:30,630 --> 00:01:37,330
Dus dat was eigenlijk een soort feest zeg maar,
hè. Dus we hadden weer soep van Linthorst en

22
00:01:37,330 --> 00:01:42,930
d'r waren dus twee zusters die dan wel goed ter
been waren en die gingen dat geregeld doen.

23
00:01:43,050 --> 00:01:47,910
Dus een paar keer in de week
gingen die te voet naar Twello

24
00:01:48,010 --> 00:01:52,310
om daar soep te halen bij
Linthorst in de worstfabriek.

25
00:01:52,700 --> 00:01:57,920
En die, daar hebben we dus veel plezier van
gehad eigenlijk hoor, want als je daar een,

26
00:01:57,920 --> 00:02:04,110
een flink bord soep krijgt, die van worst
gemaakt is, dan eh vult dat toch wel de maag.

27
00:02:04,410 --> 00:02:07,360
En omdat je toch al alles
op de bon had was je toch

28
00:02:07,360 --> 00:02:11,070
wel blij als dit zonder
bon in je maag kon komen.

29
00:02:11,150 --> 00:02:15,930
En dus wij waren daar met, met
kinderen, weeskinderen, en zusters, en

30
00:02:15,930 --> 00:02:20,380
we hebben dus van die soep van Linthorst
hebben wij veel plezier gehad.

31
00:02:20,380 --> 00:02:23,430
En hoe ver was Twello? Hoe
lang le-liepen ze erop?

32
00:02:23,430 --> 00:02:27,000
Ja, dat was toch zeker een
kilometer of zeven, acht.

33
00:02:27,420 --> 00:02:30,820
Dus was toch wel anderhalf
uur lopen, zeker, en dan

34
00:02:30,820 --> 00:02:33,730
op een handkar kon je dus
die pannen verder duwen.

35
00:02:33,730 --> 00:02:38,320
Maar er waren dus een paar zusters die daar
trouw voor gingen en die waren dus bekend,

36
00:02:38,320 --> 00:02:45,560
ook bij Linthorst goed bekend, en eh, dus die
kregen dat, kregen dat echt wel mee hoor.

37
00:02:45,770 --> 00:02:46,150
Ja.

38
00:02:46,150 --> 00:02:47,190
U heeft het nooit, eh,

39
00:02:47,190 --> 00:02:52,120
Ik ben wel eens mee geweest, ja. Ja. Maar
ik had het niet als taak, laat ik zo zeggen.

40
00:02:52,120 --> 00:02:57,660
Want er waren een paar zusters die, eh, ja
daar echt zo voor geknipt waren zeg maar.

41
00:02:57,660 --> 00:03:00,840
Maar ik ben wel eens mee geweest,
ja, ik weet dus wat 't was.

42
00:03:01,100 --> 00:03:05,810
Ehm... Kunt u wat vertellen
van hoe een dag d'r uit zag

43
00:03:05,810 --> 00:03:09,960
in Klarenbeek, hoe dagorde
was, of u nog een dagorde had?

44
00:03:13,790 --> 00:03:17,780
Ja, de dagen waren natuurlijk allemaal haast
hetzelfde, hè, want je had niks anders te

45
00:03:17,780 --> 00:03:25,650
doen als te wonen, in Klarenbeek, in dat
parochiehuis, eh, waar je dus naast elkaar sliep

46
00:03:25,650 --> 00:03:32,940
en bij elkaar aan tafel zat, daar was dus één
groot vertrek, en ja, wat had je te doen?

47
00:03:32,940 --> 00:03:38,430
Ik ben een dagboek gaan bijhouden.
Dan had ik iets te doen.

48
00:03:38,540 --> 00:03:44,210
Dus ik schreef alle dagen, schreef
ik de belevenissen van zo'n dag op.

49
00:03:44,680 --> 00:03:50,180
En ik ging dus ook met die kinderen wandelen,
met die weeskinderen die we hadden, dus daar

50
00:03:50,180 --> 00:03:58,690
ging ik of ging of wat mee spelen, dus ik kon
m'n dag vullen met dagboek bijhouden, met die

51
00:03:58,690 --> 00:04:05,720
weeskinderen of spelen of gaan wandelen, en
je kon ook nog soms ook moest je meegaan om te

52
00:04:05,720 --> 00:04:12,840
eten te, te halen, daar kon je dus ook nog eens
bij mee gaan, en dus je kwam die dag wel door.

53
00:04:13,260 --> 00:04:18,080
Maar ja je moet natuurlijk wel iets voor
doen dan, hè, om zo'n dag door te komen.

54
00:04:18,080 --> 00:04:24,072
Ik kan niet zeggen dat ik me
verveeld heb, dat ik dus ook alle

55
00:04:24,072 --> 00:04:30,730
dagen, eh, een dagboek bijhield,
en met kinderen me kon bezighouden.

56
00:04:30,730 --> 00:04:32,160
En wat deed u met die kinderen?

57
00:04:32,160 --> 00:04:34,989
Hadden die kinderen extra zorg nodig,
of lessen, wat deed u met de kinderen?

58
00:04:34,990 --> 00:04:39,482
Nou ik, ja, lessen kon je niet
geven, je had geen materiaal, hè, voor

59
00:04:39,482 --> 00:04:45,050
die kinderen niet, dus je kon met
die kinderen, eh, gaan wandelen of

60
00:04:45,050 --> 00:04:51,420
spelletjes doen, of ze, ja, proberen
te amuseren, laat ik zo zeggen.

61
00:04:51,420 --> 00:04:53,070
Hoe oud waren ze?

62
00:04:53,070 --> 00:05:00,430
Dat waren kinderen van ja, je had ze van, ik zal
maar zeggen, van negen tot veertien jaar, zoiets.

63
00:05:00,770 --> 00:05:03,450
Ze waren dus niet heel klein
en ook niet heel groot.

64
00:05:04,620 --> 00:05:08,570
Maar eh, ja ze zijn ongeveer
van die leeftijd geweest toen.

65
00:05:08,570 --> 00:05:10,260
Waren het jongens en meisjes?

66
00:05:10,260 --> 00:05:17,310
Nee, 't waren alleen meisjes. Ja. Jongens
hadden we niet, we hadden dus een weeshuis.

67
00:05:17,310 --> 00:05:22,260
En ehm hoe was het voor die kinderen, waren
ze bang, of, eh, hadden ze extra zorg nodig?

68
00:05:22,260 --> 00:05:27,857
Nou, nee, toch niet bepaald, en in
Klarenbeek was het niet gevaarlijk,

69
00:05:27,858 --> 00:05:31,070
want daar hebben we dus niet
zoveel last gehad van luchtalarm.

70
00:05:31,470 --> 00:05:37,520
Dus, eh, eh, daar, dat ging wel
hoor, ze waren daar niet zo bang.

71
00:05:37,520 --> 00:05:42,430
En ze sliepen op het toneel, achter
die gordijnen, gluurden er wel eens

72
00:05:42,430 --> 00:05:48,480
door heen, natuurlijk, om ons te
zien, maar eh, ja, dat, daar hebben

73
00:05:48,480 --> 00:05:53,650
ze toch wel, eh, vrij behoorlijk
kunnen leven, laat ik zo zeggen, ja.

74
00:05:54,260 --> 00:05:59,530
En we hebben geprobeerd om om d'r mee te
gaan wandelen en spelletjes laten doen

75
00:05:59,530 --> 00:06:06,420
en te ja, les geven ging haast niet, je
had geen materiaal ook niet hè, en eh, de

76
00:06:06,420 --> 00:06:11,620
verschillende leeftijd, ja, wat, wat moet
je dan, hè? Er waren er bij die de eerste

77
00:06:11,620 --> 00:06:15,060
leeslessen moesten hebben en d'r waren
erbij die lagere school eigenlijk al af

78
00:06:15,060 --> 00:06:22,730
hadden, daar hebben we dus... als lesgeven
is er niet veel van terecht gekomen.

79
00:06:23,470 --> 00:06:27,030
Ja, we hebben het allemaal overleefd, zowel
de kinderen als wij, laat ik het zo zeggen.

80
00:06:27,030 --> 00:06:32,540
En eh, eh, kon u naar de heilige
mis? Hoe ging het met uw gebedsleven?

81
00:06:32,540 --> 00:06:35,940
Eh ja, eh, wij woonden dus
naast wij woonden in het

82
00:06:35,940 --> 00:06:39,400
ouwe kerkje, en d'r naast
was dus een nieuwe kerk.

83
00:06:39,660 --> 00:06:46,520
En d'r was een pastoor die woonde dus, eh,
daar naast die kerk en die deed alle dagen

84
00:06:46,520 --> 00:06:52,620
daar de heilige mis, ook voor de mensen van
het dorp, en daar konden wij dus naar de mis.

85
00:06:53,430 --> 00:06:57,520
Dus we hadden daar een priester
en we hadden daar een kerk, en we

86
00:06:57,520 --> 00:07:03,250
konden ons getijdengebed ook doen
in de kerk, hè, dus daar konden we

87
00:07:03,260 --> 00:07:08,280
dus onze vespers bidden en zo, omdat
we dat kerkje naast ons hadden.

88
00:07:08,500 --> 00:07:11,150
We hadden dus een
gebedshuis naast ons.

89
00:07:12,240 --> 00:07:18,040
En dus daar, dat was wel, eh, dat was wel
goed in voorzien eigenlijk, dat trof men zo,

90
00:07:18,070 --> 00:07:23,610
dat we daar een pastoor hadden, met een
kapelaan zelfs nog, hè, dus we hadden daar twee

91
00:07:23,610 --> 00:07:30,277
geestelijken, en eh we hadden dus wat dat
betreft geen klagen eigenlijk, hè. Want eh

92
00:07:30,277 --> 00:07:37,170
we konden ons, ons koorgebed daar doen, en
eh we hadden daar iedere dag een heilige mis.

93
00:07:37,910 --> 00:07:39,710
Dus daar boften wij wel bij.

94
00:07:41,830 --> 00:07:45,870
Dus uw dagorde wat betreft het
gebedsleven bleef dat hetzelfde?

95
00:07:45,870 --> 00:07:49,480
Ja, dat kon ongeveer
hetzelfde blijven zeg maar.

96
00:07:49,480 --> 00:07:54,960
Maar ja, de hele dagorde was al anders
omdat we ook geen onze liefdewerken niet

97
00:07:54,960 --> 00:08:00,590
konden doen, hè. Dus eh, maar ik zal maar
zeggen om vijf uur gaan we samen bidden

98
00:08:00,640 --> 00:08:07,130
en dat kon, en dus eh en 's morgens eh we
gaan nou hier bij de pastoor naar de mis.

99
00:08:07,130 --> 00:08:10,040
Dus je ging 's morgens naar
de mis en dan kon je van

100
00:08:10,040 --> 00:08:13,308
tevoren kon je meditatie doen
bijvoorbeeld dat kon wel.

101
00:08:13,308 --> 00:08:20,280
Daar hadden we alle gelegenheid voor,
omdat we dus als convent eigenlijk min

102
00:08:20,280 --> 00:08:24,234
of meer samen konden leven en die dat
groepje weeskinderen dat we hadden.

103
00:08:24,235 --> 00:08:31,110
En die leefden dus in de sacristie en op het
toneel, hè, en wij zaten in dat ouwe kerkje.

104
00:08:31,110 --> 00:08:32,420
Hoeveel zusters eh zijn dat dan?

105
00:08:32,420 --> 00:08:32,730
Zo'n 35 ongeveer. Ja. Dus.

106
00:08:32,730 --> 00:08:43,570
En ehm eh in het kloosterleven
is 'silence' een gebruik.

107
00:08:43,570 --> 00:08:48,370
Was er... heeft u dat ook eh gehad in
Klarenbeek, kunt u daar iets over vertellen?

108
00:08:48,370 --> 00:08:53,733
Eh ja, we wat zal ik zeggen, 's morgens
dan ging je dikwijls de boer op en zo, dus

109
00:08:53,733 --> 00:08:59,870
dan had je vanzelf al eh niks te maken met
het silence houden, eh, we hebben het wel

110
00:08:59,870 --> 00:09:08,330
geprobeerd, maar ja, het was, was allemaal
anders, laat ik zo zeggen hè. Maar we hebben

111
00:09:08,330 --> 00:09:13,810
dus 's morgens eigenlijk niet meer leven
gemaakt dan nodig was, laat ik zo zeggen.

112
00:09:13,810 --> 00:09:19,040
We hebben dus geprobeerd om toch ook,
eh, als het ging, stilte te houden.

113
00:09:19,040 --> 00:09:22,224
Maar als de kinderen nu eenmaal naast je
wonen en met je wonen, op het toneel wonen en

114
00:09:22,225 --> 00:09:28,700
achter het gordijn wonen, eh, dan is het dus
niet zo strikte silence, laat ik zo zeggen.

115
00:09:28,700 --> 00:09:36,780
Maar we hebben geprobeerd, hè, om toch als het
enigszins kon, hè, een zekere silence te onderhouden.

116
00:09:36,780 --> 00:09:41,480
Maar het is niet zo strak gezegd,
hè, van zeven tot twaalf is het

117
00:09:41,600 --> 00:09:45,480
silence of van twee tot vijf is het
silence, dat, eh, dat kon niet.

118
00:09:46,280 --> 00:09:53,350
Omdat we dus eh ja daar ook, het het
parochiehuis was ook open, mensen stonden heel

119
00:09:53,350 --> 00:09:58,140
vaak aan de deur, hè, die die kwamen brood
brengen en die kwamen eten brengen en

120
00:09:58,140 --> 00:10:03,250
die kwamen die zusters goeiedag zeggen
en die kwamen naar ons kijken en dus de

121
00:10:03,250 --> 00:10:08,948
deur was open, dat moest ook wel, je kon
niet achter gesloten deur zitten, want eh,

122
00:10:08,948 --> 00:10:14,920
ja, dan zat je in een gevangenis eigenlijk
hè, zo'n oud kerkske dat dat was open.

123
00:10:16,230 --> 00:10:21,980
En dus, eh, ja, we hebben er tamelijk
vrij geleefd, laat ik zo zeggen.

124
00:10:22,790 --> 00:10:27,920
En hoe was de sfeer onderling?
Kunt u daar wat van vertellen?

125
00:10:28,230 --> 00:10:28,440
Ja.

126
00:10:28,440 --> 00:10:34,000
Je gaat aan elkaar wel hechten,
hè. Want eh je maakt hetzelfde

127
00:10:34,000 --> 00:10:38,330
mee, en je hebt hetzelfde te
lijden, en hetzelfde te ondergaan.

128
00:10:38,630 --> 00:10:43,010
Dus, ja, hoe zal ik het zeggen,
als we nou nog een zuster

129
00:10:43,010 --> 00:10:46,370
tegenkomen, dan zeggen we 'Oh,
daar heb je Klarenbeek!', hè, zo.

130
00:10:46,370 --> 00:10:51,960
Dus eh. Dat, dat ging wel. Want
anders zou je geen leven gehad hebben.

131
00:10:52,450 --> 00:10:58,130
Dus, ja, moet zeggen dat je
dan ook wel aan elkaar gaat

132
00:10:58,130 --> 00:11:02,850
hechten, en eh dat was niet
onplezierig, laat ik zo zeggen.

133
00:11:02,850 --> 00:11:06,550
Nee. D'r werd geen ruzie
gemaakt, hoor, nee.

134
00:11:06,550 --> 00:11:15,040
En eh, ja je zit met hetzelfde probleem hè, dus
ja, je gaat dan wel aan elkaar hechten, zeg maar.

135
00:11:15,730 --> 00:11:20,103
Dus wat dat betreft hebben we toch ook
wel geen onaangename tijd gehad, laat

136
00:11:20,104 --> 00:11:27,190
ik het zo zeggen, hè. Want eh je zit met
hetzelfde, en je beleeft ook hetzelfde.

137
00:11:28,010 --> 00:11:33,340
Heeft u daar de hele winter gezeten, hoe
was het met de kou, hoe verwarmde u het?

138
00:11:33,340 --> 00:11:39,160
Eh, d'r stond, we hadden zo'n oude
potkachel gekregen, van de pastoor, hè,

139
00:11:39,160 --> 00:11:44,070
dus d'r stond midden in dat kerkje
stond zo'n hele grote oude potkachel.

140
00:11:44,730 --> 00:11:48,850
En die werd vooral met hout gestookt,
want we zaten daar in een bosrijk gebied.

141
00:11:49,160 --> 00:11:54,980
Dus wij konden aan hout komen, en
die kachel die werd door een zuster,

142
00:11:55,110 --> 00:11:57,830
daar was een aparte zuster voor die
voor de kachel zorgde, dat was een

143
00:11:57,831 --> 00:12:02,930
hele... die die kon het ook echt hoor,
en die zorgde dat die kachel aanbleef.

144
00:12:02,930 --> 00:12:06,400
En die bleef 's nachts natuurlijk ook gaan,
want die kon je niet uit laten gaan, hè.

145
00:12:06,810 --> 00:12:11,140
Dus want anders moest er volgende dag opnieuw
beginnen voordat die kachel weer aan was.

146
00:12:11,140 --> 00:12:13,880
Dus die kachel bleef
's nachts ook aan.

147
00:12:14,230 --> 00:12:19,120
En eh die zuster die was zo bang dat ie 's
nachts uitging en die stond 's nachts wel eens op,

148
00:12:19,120 --> 00:12:26,330
en ik hoor die, die waarde moeder nog zeggen
'Claudentia, ga naar bed!' (gelach) Want die

149
00:12:26,330 --> 00:12:30,270
zuster die was bang dat ze de volgende dag de
kachel aan moest maken dus die stond midden in

150
00:12:30,270 --> 00:12:35,520
de nacht op en ging midden in de nacht die kachel
stoken om die de volgende dag aan te houden.

151
00:12:35,520 --> 00:12:41,060
En dat mocht ze dus eigenlijk niet van die
overste, en ik zie ze nog roepen: 'Claudentia, ga

152
00:12:41,060 --> 00:12:46,620
naar bed!' en Claudentia ging naar bed, maar ze
stond als de moeder sliep weer stiekem op, hoor!

153
00:12:47,070 --> 00:12:53,950
(gelach) Ja. Dus zo hebben wij met één, één
potkachel is die hele oude kerk verwarmd.

154
00:12:54,240 --> 00:12:56,260
En zijn we de winter doorgekomen.

155
00:12:56,260 --> 00:12:59,320
En werd dat warm genoeg, of
moest u ook andere dingen doen?

156
00:12:59,320 --> 00:13:02,596
We gingen wel, we zorgden wel dat we dicht
in de buurt van de kachel gingen staan en en

157
00:13:02,596 --> 00:13:08,170
bleven, hè. Dus we... als we dicht bij de
kachel konden zitten dan, eh, waren we wel blij.

158
00:13:08,630 --> 00:13:15,080
Want een zo'n potkachel voor zo'n lege kerk
ja... nou ja, het ging, laat ik zo zeggen,

159
00:13:15,080 --> 00:13:20,780
omdat die kachel de hele dag gebrand had,
was dat vertrek toch wel enigszins verwarmd.

160
00:13:20,820 --> 00:13:27,310
En we zijn dus niet bevroren, nee, en we
hebben dus 's nachts kunnen slapen, ja.

161
00:13:27,770 --> 00:13:32,380
Maar ehm je je zorgde wel dat je bij de
kachel kwam als het kon, dat je dichtbij zat.

162
00:13:32,890 --> 00:13:35,550
En deed u nog andere
dingen om warm te blijven?

163
00:13:35,960 --> 00:13:38,680
Nou ja je ging nog wel eens
wandelen ook, en met die kinderen en

164
00:13:38,680 --> 00:13:44,172
zo, dan was je blij als je eh
warm kon blijven hoor, dus eh, ja.

165
00:13:46,430 --> 00:13:52,940
Je doet dan wat je kunt, hè. En we hadden van
de HARK kregen we dus ook eh ondergoed en dassen

166
00:13:52,940 --> 00:13:59,860
en zo en een jas en iets, iets, iets om aan
te doen hadden we wel... van de HARK gekregen.

167
00:13:59,860 --> 00:14:06,210
Dus we hadden ook wintergoed gekregen
van de Hulp Actie Rode Kruis, HARK.

168
00:14:06,270 --> 00:14:12,720
Zijn er in die eh tijd in Klarenbeek ook
zusters ziek geworden of kinderen of overleden?

169
00:14:12,720 --> 00:14:18,840
Ja, er is zelfs een zuster gestorven.
Ja. En eh eh vrij plotseling.

170
00:14:19,430 --> 00:14:24,570
En eh daar hebben de mensen ook
heel erg meegeleefd met ons, hoor.

171
00:14:24,820 --> 00:14:30,730
En die zuster is daar dus ook begraven, toen,
en eh die is eigenlijk vrij plotseling gestoven.

172
00:14:30,730 --> 00:14:35,597
Die had al een hartkwaal, dat was een zuster
waarmee ik op school was en eh, ja, ze

173
00:14:36,220 --> 00:14:40,520
was wat ouder als ik maar ze was toch niet,
niet zo oud, middelbare leeftijd had ze.

174
00:14:40,520 --> 00:14:46,620
En die heeft dus een soort hartaanval
gehad en die is gestorven daar.

175
00:14:46,860 --> 00:14:49,510
En dus we hebben daar een
een overleden zuster gehad

176
00:14:49,511 --> 00:14:51,900
en daar hebben de mensen
ook heel erg meegeleefd.

177
00:14:51,990 --> 00:14:53,520
Heel erg meegeleefd.

178
00:14:53,810 --> 00:14:57,220
En die heeft een eh, een hele mooie
uitvaart ook gehad, met het hele

179
00:14:57,220 --> 00:14:59,783
dorp dus als het ware bij aanwezig
geweest, en die zijn allemaal

180
00:14:59,783 --> 00:15:04,597
meegeweest naar de begrafenis daar
op het kerkhof en eh zuster Odila, ja.

181
00:15:04,598 --> 00:15:13,220
Nee, daar hebben de mensen heel erg met ons
meegeleefd, hoor. En eh ze is daar ook begraven.

182
00:15:15,330 --> 00:15:19,810
En heeft u er ook feest gevierd of
heeft u andere dingen meegemaakt?

183
00:15:22,360 --> 00:15:26,930
Ja, maar echt een officieel feest dat
hebben we daar toch niet gehad, nee.

184
00:15:28,500 --> 00:15:36,170
Maar eh, ja, kerstmis en Pasen hebben we d'r
wel gehad, hè, en zo, dus eh... Maar eh, een

185
00:15:36,170 --> 00:15:40,910
zeker kloosterfeest dat hebben we dan bewaard
tot, tot... want je bewaarde alles voor de

186
00:15:40,910 --> 00:15:44,086
vrede, hè, als er iets toe was zeiden we
'ja maar dat doen we bij de vrede', want je

187
00:15:44,086 --> 00:15:48,460
dacht dat die vrede iedere maand kon komen,
hè. Dus dat werd dan uitgesteld tot de vrede.

188
00:15:48,460 --> 00:15:52,230
Dus er zijn geen vernieuwingen van
de be- gelofte geweest, zulke dingen?

189
00:15:52,230 --> 00:15:57,390
Geloften wel, dat eh dat eh als er, zal
maar zeggen, als dat nodig was, hè,

190
00:15:57,390 --> 00:16:04,280
als je de tijdelijke gelofte had gedaan,
dan eh, dan moest die die gelofte die

191
00:16:04,280 --> 00:16:07,750
moest na een jaar vernieuwd worden en
dat deden ze dan wel in de kerk, hoor.

192
00:16:07,750 --> 00:16:10,415
En dan leefden de mensen
dan ook erg mee. Ja.

193
00:16:10,415 --> 00:16:15,230
Maar ik heb ze nog net in eh, in het
klooster kunnen doen, voor de evacuatie.

194
00:16:15,720 --> 00:16:21,080
Ik heb dus de geloften in '43 kunnen doen
en in '44 zijn wij geëvacueerd, ja. Dus.

195
00:16:22,310 --> 00:16:27,930
Even, even wachten want
er is een geluid. Ehm...

196
00:16:27,930 --> 00:16:31,610
Maar dan leefden de mensen ook heel erg
mee, als een zuster de geloften moest

197
00:16:31,610 --> 00:16:35,120
vernieuwen, hoor, dan eh leefden ze
heel erg mee, de mensen van het dorp,

198
00:16:35,120 --> 00:16:43,790
want dat vonden ze echt eh, iets een
belevenis die ze graag meemaakten, ja.

199
00:16:43,790 --> 00:16:48,000
Had u in die tijd weleens contact met
uw familie, hoorde u weleens iets?

200
00:16:48,420 --> 00:16:48,700
Nee.

201
00:16:48,700 --> 00:16:53,070
Helemaal geen contact want die woonden
in Brabant en wij woonden in Gelderland,

202
00:16:53,070 --> 00:16:56,950
en Brabant... het het zuiden was
afgesl- afgescheiden van ons, dus we

203
00:16:56,950 --> 00:17:01,050
wisten niet of die nog leefden, en
zij wisten nie niet of ik nog leefde.

204
00:17:01,460 --> 00:17:05,300
Nee, dat hebben we dus, eh,
geen contact kunnen hebben.

205
00:17:05,300 --> 00:17:11,560
Want Brabant was bevrijd, en Gelderland
niet, en dus d'r kwam geen contact door.

206
00:17:13,260 --> 00:17:15,899
En was u daar bezorgd over,
kunt u wat meer vertellen?

207
00:17:15,900 --> 00:17:16,463
Ja, zeker.

208
00:17:16,463 --> 00:17:20,500
Eh, dat... 'k had een broer in het
concentratiekamp zitten en ik wist dus helemaal

209
00:17:20,500 --> 00:17:24,990
niet wat daar mee gebeurd was, ook al,
en wist ook niet dat Brabant gebombardeerd

210
00:17:24,990 --> 00:17:30,460
was, eh, want die zaten dus in Brabant en
ja, je wist niet wat je er van denken moest.

211
00:17:32,250 --> 00:17:37,340
En eh dus eh dat is natuurlijk
wel moeilijk geweest, hoor.

212
00:17:37,520 --> 00:17:40,070
En kon u daar over praten
met de andere zusters?

213
00:17:40,070 --> 00:17:45,290
Jawel, ja, want ze hadden allemaal hetzelfde
ongeveer, hè. Alleen die boven de rivieren woonden

214
00:17:45,290 --> 00:17:50,790
die hadden dus contact met hun familie, maar de
rest zat allemaal met hetzelfde geval, hè. Ja.

215
00:17:50,790 --> 00:17:58,469
Ja, je, je kon niks anders doen als afwachten
hè. En je rekende maar eh als er zei iedere

216
00:17:58,469 --> 00:18:02,550
keer maar 'als het vrede is, dan doen we
dat, als het vrede is, dan doen we dat', zo,

217
00:18:02,550 --> 00:18:07,980
zo sprak je, hè. Want je dacht, ja, dat het
alles binnen een maand of zo kon gebeuren.

218
00:18:09,160 --> 00:18:11,580
Maar we hebben dus negen
maanden geëvacueerd gezeten.

219
00:18:11,580 --> 00:18:16,880
En ehm, hoe was uw overste, hoe,
hoe kunt u iets over haar vertellen?

220
00:18:16,880 --> 00:18:20,178
Dat was een potige tante,
laat ik het zo zeggen.

221
00:18:20,178 --> 00:18:24,550
En dat was dus eentje die ook
niet voor één gat gevangen zat.

222
00:18:24,550 --> 00:18:25,620
Hoe heette ze?

223
00:18:27,000 --> 00:18:32,010
Eh, de... Athanaas, moeder
Athanasia heette ze. Ja.

224
00:18:32,690 --> 00:18:36,835
En eh, nou ja, die was ook voor geen...,
die was ook niet van een kleintje

225
00:18:37,090 --> 00:18:41,350
vervaard, en die durfde ook de
Duitsers te woord te staan, hoor, ja.

226
00:18:41,350 --> 00:18:45,300
Nee, die was niet
bang. Moeder Athanaas.

227
00:18:48,520 --> 00:18:51,970
En da's natuurlijk ook wel fijn als
je daar een potige hebt staan die

228
00:18:51,970 --> 00:18:56,980
niet bang is en die niet, eh, eh, die
niet voor één kleintje gevangen is.

229
00:18:59,610 --> 00:19:03,600
Had u wel eens contact met de
andere zusters, in andere huizen?

230
00:19:03,600 --> 00:19:07,780
Eh, we hadden zusters in Loenen
zitten, Loenen op de Veluwe.

231
00:19:08,030 --> 00:19:15,080
En eh die zaten dus eh ook in Loenen en
eh daar hadden we wel contact mee, die

232
00:19:15,080 --> 00:19:20,740
overste van dat huis die kwam wel eens
naar Klarenbeek toe om eh ja ons te

233
00:19:20,740 --> 00:19:25,430
ondersteunen zeg maar, maar eh daar hebben
we wel contact mee gehad, maar alleen

234
00:19:25,430 --> 00:19:30,759
met de zusters van Loenen, hè, die dus
eigenlijk ook op de Veluwe zaten maar...

235
00:19:33,100 --> 00:19:34,300
En van Deventer

236
00:19:35,020 --> 00:19:41,380
Deventer ook, ja, Deventer, het ziekenhuis, die
overste, die heeft ons ook aan spullen geholpen en

237
00:19:41,380 --> 00:19:47,330
zo, en aan kleding, en eh die kwam wel eens ook
als ze contact, eh, want je moest je vervoer zien

238
00:19:47,330 --> 00:19:52,730
te krijgen, hè, dus als die vervoer kon krijgen
dan kwam ze naar ons toe, en die zag dus wat wij

239
00:19:52,730 --> 00:19:58,390
nodig hadden, en die heeft ons ook leuk geholpen,
hoor, moet ik zeggen, die overste van Deventer.

240
00:19:58,570 --> 00:20:04,259
Dat waren dus eh onze
eigen zusters, ja.

241
00:20:04,259 --> 00:20:08,460
En dat was maar een kilometer
of vijftien van ons vandaan,

242
00:20:08,460 --> 00:20:12,420
hè. Dus eh daar hebben we
leuk contact mee gehad, ja.

243
00:20:13,200 --> 00:20:17,650
En die probeerde ook om voedsel en en
wat wij nodig hadden, ook aan kleding

244
00:20:17,650 --> 00:20:25,930
en zo, en aan beddengoed, en die heeft
ons echt leuk geholpen hoor, ja.

245
00:20:25,930 --> 00:20:32,820
Ehm, bent u, eh, al die tijd in Klarenbeek
gebleven, of bent u ook nog daar weg gegaan?

246
00:20:32,820 --> 00:20:36,510
Nee, ik ben daar al
die tijd gebleven, ja.

247
00:20:38,240 --> 00:20:41,260
En wanneer bent u eeuwig
geprofest, wat weet u daar nog van?

248
00:20:41,260 --> 00:20:46,550
Dat is in '43 gebeurd, dat was
net voor dit, dat was al voor dit.

249
00:20:46,680 --> 00:20:51,950
Ik heb dus nog gewoon mijn eeuwige
geloften kunnen doen in '43, en toen

250
00:20:51,950 --> 00:20:55,940
waren we dus nog niet geëvacueerd,
dat was nog gewoon in het klooster.

251
00:20:56,380 --> 00:21:03,090
Dus ik heb mijn eeuwige geloften nog gewoon
op tijd en in het klooster kunnen doen, ja.

252
00:21:03,580 --> 00:21:07,380
Ook in Arnhem dan, hè. Ja.

253
00:21:07,380 --> 00:21:13,130
Maar wat ik van u begreep was u bij
de bevrijding, eh, zat u in Utrecht.

254
00:21:13,130 --> 00:21:14,440
Wat wat kunt u daar
nog over vertellen?

255
00:21:14,440 --> 00:21:20,190
Ja! Ehm, het was zo, eh, de overste van
Utrecht, die was ons komen opzoeken.

256
00:21:20,190 --> 00:21:25,560
We hadden in Utrecht een paar kloosters, hè,
en die zuster van, van een van die kloosters

257
00:21:25,560 --> 00:21:30,800
die was ons komen opzoeken, die had, eh,
clandestien een auto kunnen krijgen om te kijken

258
00:21:30,800 --> 00:21:37,480
wat wij nodig hadden, en, eh, daar hadden ze
een retraite, wij maakten ieder jaar maken

259
00:21:37,480 --> 00:21:43,430
wij een retraite, van acht dagen, hè, en,
eh, die zei: 'Als er iemand een retraite wil

260
00:21:43,430 --> 00:21:49,900
maken, die mag in D- in Utrecht komen,' ik
zeg: 'Ja, dat wil ik wel,' maar je moest zorgen

261
00:21:49,900 --> 00:21:55,090
dat je d'r kwam, hè, ik zeg: 'Nou ik wil daar
wel een retraite maken van acht dagen, dan

262
00:21:55,090 --> 00:21:59,910
heb ik die vast klaar als de vrede komt, kan
ik tenminste, eh, ergens voor gaan zorgen, hè',

263
00:21:59,910 --> 00:22:05,240
En ik was een jong mens nog,
hoor, en dus, eh, ik ging naar,

264
00:22:06,250 --> 00:22:08,740
eh, ik ging naar Utrecht, maar
je moest er zelf zien te komen.

265
00:22:08,740 --> 00:22:14,590
Dus als je nou een lift kon krijgen, dan kon je
er wel komen. Maar ja, hoe kom je aan een lift?

266
00:22:14,590 --> 00:22:19,607
Dus dan moet je op straat gaan staan
en en zo doen hè, dan dan ga je mee.

267
00:22:20,680 --> 00:22:28,070
Dus eh dat moet je ook maar wagen, dus ik ben
gaan liften en ik ben in Utrecht terecht gekomen.

268
00:22:28,070 --> 00:22:34,340
En daar hadden wij drie huizen, hè, en één
van die huizen was het weeshuis, en die

269
00:22:34,340 --> 00:22:38,910
overste had ons uitgenodigd en had gezegd
'Als er iemand naar hier kan komen, naar mij

270
00:22:38,910 --> 00:22:46,080
kan komen, kan bij mij retraite maken', hè,
want ze had bij ons een zuster, een zus van

271
00:22:46,080 --> 00:22:51,425
haar, die was zuster bij ons ook in Klarenbeek,
en dus daar kwam zij opzoeken, en zei

272
00:22:51,425 --> 00:22:57,150
toen: 'Als er iemand naar Utrecht kan komen,
hè, die kan bij mij terecht om daar, eh,

273
00:22:57,150 --> 00:22:59,581
retraite te maken als er dan vrede komt
dan ben je daar tenminste vast mee klaar.’

274
00:22:59,820 --> 00:23:01,680
Met wie bent u meegelift?

275
00:23:01,680 --> 00:23:02,910
Hm?

276
00:23:02,910 --> 00:23:04,260
Met wie bent u meegelift?

277
00:23:04,260 --> 00:23:06,680
Ik ben met een, met een
paar zusters gegaan.

278
00:23:06,680 --> 00:23:11,840
En eh die ook konden lopen, hè, en
dus, eh, met nog een paar anderen.

279
00:23:11,840 --> 00:23:14,680
En wie gaf u een lift?

280
00:23:14,680 --> 00:23:16,780
Nou, de een... de eerste de beste!

281
00:23:17,070 --> 00:23:21,870
Want je, je stond op straat, zo te doen en
dat, dat deed je in de oorlog, hoor, dus

282
00:23:21,870 --> 00:23:25,300
wij deden zo en die nam ons mee 'k zal
maar zeggen naar Veenendaal, van Veenendaal

283
00:23:25,300 --> 00:23:30,960
ging je weer naar een andere plek, weet ik
waar we terechtkwamen, totdat je ten slotte,

284
00:23:30,960 --> 00:23:37,500
al liftende, in Utrecht terecht kwam bij
die, die bij de in dat weeshuis zogenaamd.

285
00:23:38,000 --> 00:23:46,440
Nou, ik ben er gekomen, hè, met liften en, eh,
toen ik daar was heb ik daar dus retraite gemaakt.

286
00:23:46,440 --> 00:23:50,520
Maar toen die retraite afgelopen
was, toen was Gelderland in

287
00:23:50,520 --> 00:23:53,778
quarantaine, daar mocht niemand
in, en daar mocht niemand uit.

288
00:23:53,778 --> 00:24:01,110
Dus ik kon niet meer terug. En toen
ben ik in Utrecht moeten blijven.

289
00:24:01,110 --> 00:24:05,240
En toen ben ik in Utrecht in dat weeshuis gaan
werken, want ik moest toch ook iets doen als

290
00:24:05,240 --> 00:24:10,264
jonge zuster, en daar had je weesjes en dus
ik ben in dat weeshuis gaan werken ik ging met

291
00:24:10,264 --> 00:24:14,850
die kinderen alle dagen wandelen en ik ging,
ik gaf er mee les voor de aardigheid, hoor, om

292
00:24:14,850 --> 00:24:20,134
iets te doen, en, in ieder geval, ik had een
groep weeskinderen waar ik iets mee kon doen.

293
00:24:20,134 --> 00:24:24,250
En ik ben daar dus nog
verschillende maanden gebleven.

294
00:24:25,350 --> 00:24:29,470
En toen heb ik dus in, int, in Utrecht
in dat weeshuis gewerkt bij weeskinderen.

295
00:24:29,470 --> 00:24:33,989
En hoe was de situatie daar, was er
voldoende voedsel, eh, hoe was het daar?

296
00:24:33,990 --> 00:24:42,378
Nou, alles was op de bon, hè, dus dat eten voor
die kinderen was ook op de bon, hè, en eh, ja

297
00:24:42,379 --> 00:24:50,630
dat hadden we allemaal hetzelfde, hè. En ze
probeerden natuurlijk op alle mogelijke manieren om

298
00:24:50,630 --> 00:24:57,415
aan, aan eten voor die kinderen te komen en, ja,
daar kon ik dus ook van meeprofiteren zeg maar.

299
00:24:57,415 --> 00:25:01,360
En ik ben d'r nog drie, drie maanden
gebleven voordat de vrede was.

300
00:25:01,360 --> 00:25:06,890
Toen het vrede was kon ik pas terug,
toen was er weer vrij, vrij vervoer, hè.

301
00:25:06,890 --> 00:25:09,900
En kwam u daar ook wel
eens in de stad in Utrecht?

302
00:25:09,900 --> 00:25:16,630
Ja, ik ging daar met kinderen
boodschappen doen en zo, hè. Ja, dat wel.

303
00:25:19,170 --> 00:25:22,210
Ik ging ook met kinderen wandelen,
ik moest toch iets doen voor de kost.

304
00:25:23,620 --> 00:25:28,750
Dus, eh, wij trok- trok dan met een
groep kinderen, eh, ging je wandelen,

305
00:25:28,990 --> 00:25:34,870
en kon je boodschappen doen in, in
Utrecht zelf, hè. Want dat weeshuis lag

306
00:25:34,870 --> 00:25:39,420
aan de rand van de stad, niet ver weg
hoor, lagen in de stad eigenlijk zelf.

307
00:25:41,390 --> 00:25:42,680
En was het leven

308
00:25:47,730 --> 00:25:52,220
Goed, dan eh, dan is er die bevrijding, in
Utrecht, die heeft u in Utrecht meegemaakt,

309
00:25:52,220 --> 00:25:52,540
Ja.

310
00:25:52,540 --> 00:25:53,310
Ja.

311
00:25:54,180 --> 00:26:01,840
Ehm, ik heb nog, nog, eh, ja, kunt u daar
over vertellen van al de, alles wat u heeft

312
00:26:01,840 --> 00:26:08,180
meegemaakt, eh, in die oorlogstijd, heeft dat
invloed gehad op uw latere kloosterleven,

313
00:26:08,180 --> 00:26:12,170
heeft dat invloed gehad op uw geloof,
op de manier waarop u, u gewerkt heeft?

314
00:26:12,560 --> 00:26:17,019
Nou, dat kan ik niet zeggen, dat
dat bepaalde indruk, je hebt het

315
00:26:17,020 --> 00:26:22,871
leven gewoon doorgeleefd, hè, je,
je bent gewoon doorgegaan zeg maar,

316
00:26:22,871 --> 00:26:28,280
hè, eh, ja, iedere dag was een, een
dag opnieuw die je ging beleven.

317
00:26:28,460 --> 00:26:34,450
En ik heb dus, eh, per dag
leefde je eigenlijk, hè,

318
00:26:34,450 --> 00:26:37,480
omdat er dikwijls, eh, van
alles te doen was, zeg maar.

319
00:26:37,480 --> 00:26:41,180
Ik heb dus die tijd
gewoon doorgeleefd.

320
00:26:41,840 --> 00:26:49,200
Ik heb, eh, ja, wat zal ik zeggen,
beleefd wat er te beleven was.

321
00:26:50,510 --> 00:26:55,590
Maar ik heb dus, ben gewoon blijven ademhalen,
zeg maar, en ik heb dus gewoon doorgeleefd.

322
00:26:55,590 --> 00:26:58,040
En is uw geloof erdoor veranderd?

323
00:26:58,440 --> 00:27:01,340
Nee, da's er niet door veranderd.

324
00:27:02,270 --> 00:27:06,330
Je hebt wel vertrouwd op de
Here, in de oorlog, je had een

325
00:27:06,660 --> 00:27:10,990
groot vertrouwen dat het goed
zou komen, dat had je wel.

326
00:27:10,990 --> 00:27:20,020
Dus, eh, je was niet neerslachtig, laat ik
zo zeggen. Je vertrouwde: het komt goed!

327
00:27:20,850 --> 00:27:24,312
En dat kun je niet onder woorden
brengen, maar dat beleef je,

328
00:27:24,312 --> 00:27:31,380
hè. En dus, eh, ik ben niet
ongelukkig geweest in de oorlog.

329
00:27:31,380 --> 00:27:39,490
Ik heb wel een, een vertrouwen
gekregen. Wa-want, het leven gaat door.

330
00:27:39,700 --> 00:27:46,380
Je beleeft het, hè. Trouwens, je hele leven:
ik kan niet zeggen: 'Vandaag over drie weken

331
00:27:46,380 --> 00:27:51,490
doe ik dat', hè. Of: 'Het volgend jaar zit
ik daar'. Kan best gebeuren dat ik het volgend

332
00:27:51,490 --> 00:27:55,670
jaar in Tilburg zit, in 't Moederhuis, 't zou
best gebeuren, maar dat, dat weet ik niet,

333
00:27:55,670 --> 00:28:05,200
dat, dat, dat, dat zal ik dan pas beleven, hè.
En dus, eh, die oorlog heb je dus ook beleefd.

334
00:28:05,200 --> 00:28:07,300
Je kon niks bepalen.

335
00:28:07,700 --> 00:28:10,520
Je kon niet zeggen: 'Morgen
doe ik dat', of: 'De volgende

336
00:28:10,520 --> 00:28:14,220
maand zit ik daar', je
moest het per dag beleven.

337
00:28:14,430 --> 00:28:22,060
U heeft natuurlijk wel dingen meegemaakt
die emotioneel nogal sterk, eh, invloed, eh,

338
00:28:22,060 --> 00:28:22,250
Ja.

339
00:28:22,250 --> 00:28:25,180
Wat kunt u zich bijvoorbeeld
herinneren, wat, wat ging er in

340
00:28:25,180 --> 00:28:29,640
u om toen u, eh, afscheid nam
van uw broer op het station?

341
00:28:31,130 --> 00:28:31,895
Ja.

342
00:28:31,895 --> 00:28:37,940
Dat, dat treft je natuurlijk, ik zie altijd
nog dat ogenblik voor me dat ik daar aan die

343
00:28:37,940 --> 00:28:42,250
trein sta, en door het raampje wij elkaar
toeschreeuwen eigenlijk, want het raampje, dat

344
00:28:42,250 --> 00:28:46,700
raampje was dicht, hè. Ik zie me nog al...
in Arnhem als ik in Arnhem op het station

345
00:28:46,700 --> 00:28:52,350
kom, dan zou ik zo nog op die plek kunnen
gaan staan waar die, waar hij in de trein zat.

346
00:28:54,040 --> 00:28:59,980
En als ik dat huis van bewaring zie,
dan, dan zie ik hem nog voor dat raampje.

347
00:29:01,420 --> 00:29:08,450
En dus, eh, Arnhem is wel een stad die mij
veel herinneringen geeft, en waar ik dus

348
00:29:08,450 --> 00:29:16,380
emotionele momenten heb meegemaakt, en
zeker dat, dat toen met mijn broer, hè. Eh,

349
00:29:16,380 --> 00:29:22,840
dat, eh, dat heeft wel een geweldige indruk
op mij gemaakt, hoor, dat moet ik zeggen.

350
00:29:22,840 --> 00:29:30,670
Dat, dat heeft mij iets gedaan, ja. En
dus... ja dat is iets in je leven geweest, hè.

351
00:29:30,670 --> 00:29:39,530
Welk moment precies is een moment dat,
dat u zich, dat u echt iets heeft gedaan?

352
00:29:40,770 --> 00:29:43,190
Dat staan aan het raampje.

353
00:29:44,500 --> 00:29:50,300
Hij in de trein, op weg naar een
concentratiekamp, en ik voor het raampje.

354
00:29:50,400 --> 00:29:58,030
En je kunt niks doen en, en je weet dat
je afscheid moet nemen, maar hoe? En wat?

355
00:29:59,610 --> 00:30:07,060
Dat is tuurlijk wel een emotioneel moment
geweest. Daar, eh, op het station in Arnhem.

356
00:30:08,730 --> 00:30:15,750
Dat, eh, En ook als hij dat, die verduistering
van dat raampje trok, hè, en ik in de tuin

357
00:30:15,750 --> 00:30:19,723
stond en, en je ziet hem daar en je kunt niks
doen, je kunt hem niet helpen, je kunt hem

358
00:30:19,724 --> 00:30:27,356
niet bevrijden, je kunt niet... het... dat
is natuurlijk wel een, een emotioneel moment,

359
00:30:27,356 --> 00:30:33,260
hè. Dat wel, dat, dat, heeft je ook wel
iets gedaan, dat vergeet je ook nooit meer.

360
00:30:33,660 --> 00:30:36,230
Hoe kwam u te weten dat hij daar zat?

361
00:30:36,400 --> 00:30:44,150
Eh, we, een goeie gevangenbewaarder, die had
z'n dochter bij ons op de kweekschool, en, eh,

362
00:30:44,150 --> 00:30:51,310
maar die heeft dus ook gezorgd dat er een, eh,
briefje bij mij kwam van, op closetpapier, en

363
00:30:51,310 --> 00:30:59,800
dus, eh, dat heb ik dus, eh, op zo'n papiertje
heb ik dat gelezen, en ben dat te weten gekomen.

364
00:31:00,480 --> 00:31:09,530
En dus toen heb ik hem ook zien verschijnen voor
dat raampje. Iedere dag, dat hij daar zat, hè.

365
00:31:09,530 --> 00:31:10,510
Hoe heette hij?

366
00:31:10,510 --> 00:31:11,140
Hoe?

367
00:31:11,140 --> 00:31:12,060
Hoe heette hij?

368
00:31:12,060 --> 00:31:14,190
Geert. Gerard.

369
00:31:18,140 --> 00:31:23,430
Ehm, hoe herkende u hem toen hij
dat, voor dat raam ging staan?

370
00:31:24,660 --> 00:31:33,550
Ja, je wist het, hè, je was dus gewaarschuwd,
en eh, hij was toch wel duidelijk kenbaar, hoor.

371
00:31:34,410 --> 00:31:35,810
Hij was heel duidelijk kenbaar.

372
00:31:38,910 --> 00:31:44,198
Dus, eh, het was ook dichtbij, want
er was dus een deur tussen, en dan had

373
00:31:44,199 --> 00:31:48,290
je het huis van bewaring en hij zat aan
de kant van de tuin, van onze tuin,

374
00:31:48,290 --> 00:31:52,340
die was een tuintje, wij hadden dus een
klein tuintje in dat ouwe herenhuis,

375
00:31:52,340 --> 00:31:57,340
en dan zag ik hem, nou het was van
hier zeker wat dichterbij als die boom.

376
00:31:57,340 --> 00:32:03,820
Kijk, ik heb hier een, een tekening van
het pand van het Walburgis-, Walburgplein.

377
00:32:03,820 --> 00:32:08,620
Dit is de Walburgiskerk,
en hier lag Insula Dei...

378
00:32:08,620 --> 00:32:09,660
Ja.

379
00:32:09,660 --> 00:32:17,030
En ik denk dat dit het huis van bewaring
is, klopt dat dan? En woonde u hier?

380
00:32:17,250 --> 00:32:20,200
Woonde u meteen naast
de kerk? Dit is de kerk.

381
00:32:20,200 --> 00:32:21,150
Nee, we woonden niet naast de kerk.

382
00:32:21,740 --> 00:32:22,380
Waar woonde u?

383
00:32:22,380 --> 00:32:26,930
Wij woonden, eh, er was maar een
deur tussen de, de gevangenis.

384
00:32:29,090 --> 00:32:32,420
En waar lag de gevangenis
ten opzichte van de kerk?

385
00:32:32,420 --> 00:32:34,420
Wat is dit dan?

386
00:32:34,420 --> 00:32:46,280
Ja, dat weet ik niet precies, ik
weet dat dit de Insula Dei is.

387
00:32:46,280 --> 00:33:04,560
was de Agnesschool... en dit was
het badhuis, dat weet ik nog. 48.

388
00:33:04,560 --> 00:33:08,980
Kan dit het huis van bewaring zijn
geweest, in de hoek? Zat het in de hoek?

389
00:33:08,980 --> 00:33:10,850
Ja, het zat wel in de hoek.

390
00:33:10,850 --> 00:33:14,890
Ja. En woonde u dan daar of
daar, als u d'r naast woonde?

391
00:33:14,890 --> 00:33:22,080
Want die hebben natuurlijk allemaal
tuinen die daar op uitkijken.

392
00:33:26,420 --> 00:33:33,290
Walburgstraat... Is dit
het huis van bewaring?

393
00:33:33,620 --> 00:33:34,410
Maar goed.

394
00:33:35,330 --> 00:33:35,530
Dit?

395
00:33:35,530 --> 00:33:37,930
Ja dat dacht ik, maar
dat wou ik aan u vragen.

396
00:33:37,930 --> 00:33:42,840
Maar het is misschien niet
zo'n duidelijke tekening, hè.

397
00:33:42,840 --> 00:33:43,256
Nee.

398
00:33:43,257 --> 00:33:52,010
Ik heb nog wel wat andere tekeningen bij
waar ik u nog even naar wilde laten kijken.

399
00:33:55,030 --> 00:34:04,270
Zuster Cecilia, ik heb, ehm, ik
heb de tekeningen, eh, meegekregen

400
00:34:04,270 --> 00:34:10,930
van het, eh, archief die
zuster Leonardus gemaakt heeft.

401
00:34:11,230 --> 00:34:14,150
Och zeg, ja! Die was eh,
was m'n huisgenoot, hè.

402
00:34:14,150 --> 00:34:14,660
Ja.

403
00:34:14,660 --> 00:34:18,486
Ja, och, wat leuk, zeg!
'Een ging er van ons heen.

404
00:34:18,486 --> 00:34:28,690
Zuster Odila, 4 november '44 en werd 7 november
Klarenbeek begraven.' Ja, zeg! Och wat leuk!

405
00:34:28,690 --> 00:34:34,810
En hier, ja, dat was onze,
ja, dat was onze slaapzaal.

406
00:34:35,320 --> 00:34:39,860
'Hoekje van onze refter en
slaapzaal', ja, zeg. Oh, schitterend!

407
00:34:40,230 --> 00:34:45,530
Zo stonden die bedden dus tegen elkaar aan, en
dan moest je dus hier met een stoel inklimmen,

408
00:34:45,530 --> 00:34:47,300
Kunt u hem even laten zien?

409
00:34:48,920 --> 00:34:53,640
Kijk, die bedden stonden zo stijf tegen
elkaar aan dat je niet opzij d'r in kon.

410
00:34:53,780 --> 00:34:59,350
Dus dan moest je hier op een stoel klimmen,
en dan zo in dat bed zien te komen.

411
00:34:59,560 --> 00:35:08,490
Dus dat was een hele opera- operatie.
Och zeg, ja. Oh, schitterend, ja.

412
00:35:08,490 --> 00:35:13,060
Ja, die had ook niks te doen en die kon
goed tekenen, dus ze zat overdag te tekenen.

413
00:35:13,060 --> 00:35:18,170
En dit was onze potkachel waar ik u van
vertelde, dat die overste riep, eh,

414
00:35:21,040 --> 00:35:26,773
Kunt u die nog een keer laten
zien? Ah, ja. Voor u zelf houden.

415
00:35:29,210 --> 00:35:33,950
Oh, hier staat aan de achterkant,
dit is het kerkje van waar

416
00:35:33,950 --> 00:35:38,390
wij woonden, dit was dus het
ouwe kerkje waar wij in woonden.

417
00:35:38,730 --> 00:35:47,727
Dit was ons woonhuis. Schitterend. 'Parochiehuis
Klarenbeek, 15 oktober'. Oh, schitterend, zeg.

418
00:35:47,728 --> 00:35:50,940
Ja, da's toch goed getekend, hoor,
't, ze kon, 't is haast een foto!

419
00:35:50,940 --> 00:35:56,380
En hier die potkachel en onze
bedden. Oh, schitterend, zeg!

420
00:35:57,060 --> 00:36:11,530
Oh, wat leuk, zeg. Een stilleven, ja.
31 december '44. Schitterend, zeg.

421
00:36:11,830 --> 00:36:19,800
En daar moest water op gekookt worden op
die potkachel. En dat hout hier, nou zeg.

422
00:36:19,800 --> 00:36:23,240
En dit was de nieuwe kerk, dus,
de echte parochiekerk, dit was

423
00:36:23,240 --> 00:36:27,240
dus, eh, eh, bewoonbaar geworden
en dit was de nieuwe kerk.

424
00:36:28,500 --> 00:36:32,181
Gezien vanaf het
kerkhof. Oh, zeg toch.

425
00:36:32,182 --> 00:36:35,623
Dat was een tekenschriftje en
dat heeft ze toch goed gedaan,

426
00:36:35,623 --> 00:36:46,160
hè. En hier zie je het voorportaal,
oeh, och, och, och, och.

427
00:36:48,090 --> 00:36:55,390
Kunt u die ook even laten
zien? Waar is die ton voor?

428
00:36:58,230 --> 00:37:07,700
Deze ton... deze... voorportaal. Dat weet ik ook
niet hoe dat zit, hier. En die weegschaal wel.

429
00:37:08,640 --> 00:37:27,550
En hier onze Voorportaal van... ooh
zeg, voorportaal van... Het voorportaal.

430
00:37:27,550 --> 00:37:45,080
Dan moet het voor water zijn, maar dat was toch
anders. En hier hebben we de pomp, ja, oh ja.

431
00:37:45,080 --> 00:37:52,290
26-11-'44. Ja, daar moest het water vandaan
komen. En hier zeg, oh schitterend.

432
00:37:52,290 --> 00:37:56,420
De zusters met die kappen op
zitten aardappelen te schillen.

433
00:38:01,970 --> 00:38:07,530
Onze bezigheid, mmmm,
oh schitterend, ja.

434
00:38:07,530 --> 00:38:16,370
Zo hebben we onze dagorde en d'r was daar
het missiekruis, stond daar tegenover ons...

435
00:38:16,370 --> 00:38:18,169
Kunt u nog een keertje
omhoog houden, die?

436
00:38:24,840 --> 00:38:27,130
Schitterend, zeg. Hoe komt u daar aan?

437
00:38:27,130 --> 00:38:28,580
Van het archief.

438
00:38:28,580 --> 00:38:34,310
Archief, ja. Och, zijn die in het archief terecht
gekomen, goed zo. Die zuster leeft niet meer.

439
00:38:35,870 --> 00:38:37,690
Hoe heette ze?

440
00:38:37,800 --> 00:38:40,460
Leonard, zuster Leonarde.

441
00:38:41,680 --> 00:38:46,430
En hier d'r tegenover was het missiekruis
neergezet, toen er een keer een missie was gepreekt,

442
00:38:46,430 --> 00:38:51,780
hè, toen hebben ze daar een kruis neergezet,
tegenover de, tegenover ons huis was dat en naast

443
00:38:51,780 --> 00:38:57,720
de kerk, en, eh, daar als de mensen uit de kerk
kwamen gingen ze er altijd even bij bidden.

444
00:38:57,820 --> 00:39:02,030
En dan zag je hier dus een zuster en
daar zag je een van de oudjes, hè,

445
00:39:02,030 --> 00:39:07,380
die dus bij het missiekruis, die
gingen bij het missiekruis bidden.

446
00:39:07,990 --> 00:39:09,560
Tegenover ons huis.

447
00:39:10,930 --> 00:39:17,737
Oh, en dit is interessant: 'De lang gekoesterde
wens eindelijk vervuld', we hadden een echte wc!

448
00:39:17,737 --> 00:39:24,030
Hier heb je dus, hebben ze van latjes,
hebben ze in de hoek van die kerk, van die

449
00:39:24,030 --> 00:39:30,350
ouwe kerk, buiten in zo'n hoek hebben ze
van latjes een hokje getimmerd, en die ton,

450
00:39:30,350 --> 00:39:35,910
die u daarstraks zag hebben ze dus
middendoor gezaagd en daar lag een, een rechte

451
00:39:35,910 --> 00:39:45,770
plank op, op een gro- ronde opening van
de... Hier heb je dus de kerk, de, de wc.

452
00:39:45,770 --> 00:39:58,240
Kijk eens even, dat is toch een heel interessant
onderwerp. Negen maanden? Zo primitief.

453
00:39:58,290 --> 00:40:03,080
En hier heb je dus zuster
Bonifaas, hier wordt voor

454
00:40:03,080 --> 00:40:07,595
tachtig mensen middageten
gekookt, voor tachtig mensen!

455
00:40:07,595 --> 00:40:15,732
Want we hadden dus twintig weeskinderen, hier,
dat was dus een fornuis dat daar stond en dan zie

456
00:40:15,732 --> 00:40:22,020
je hier zuster Bonifaas, daar wordt voor tachtig
mensen middageten gekookt, hier, alsjeblieft.

457
00:40:22,020 --> 00:40:34,650
Een stenen fornuis. En zo jarenlang, eh, maandenlang,
geen jaren, maar toch zeker negen maanden.

458
00:40:37,220 --> 00:40:38,240
Is 't gebeurd?

459
00:40:38,240 --> 00:40:43,870
En hier zie je ons bezig,
onze broodkamer, op het

460
00:40:43,870 --> 00:40:47,300
toneelscherm worden de boterhammen
gesmeerd, dus dat is...