1
00:00:01,430 --> 00:00:05,600
..deze. Ehm: waar bent u geboren

2
00:00:07,060 --> 00:00:21,000
ik ben geboren, op 4 september 1914, in Zuilen.
Aan de Amsterdamse Straatweg. Toen was het nog 605

3
00:00:21,000 --> 00:00:24,240
toen was het 605. en in wat voor
gezin? Wat deed uw vader voor beroep

4
00:00:24,240 --> 00:00:27,820
mijn vader was dus ambtenaar.

5
00:00:29,290 --> 00:00:38,660
Hij werkte dus in heel mijn jonge jaren,
werkte hij aan de Pala Loods aan de Weertsingel.

6
00:00:39,150 --> 00:00:45,500
Later is dat nieuwe postkantoor op
de Neude er gekomen, en daar heb

7
00:00:45,500 --> 00:00:53,010
je, achter dat, achter de Neude,
aan de andere hè de Drakenburgsteeg.

8
00:00:53,010 --> 00:00:59,890
En daar had je een afrit naar beneden en
daar was mijn vader dus... Magazijnbeheerder

9
00:01:00,400 --> 00:01:02,480
en hoeveel kinderen
waren er in het gezin

10
00:01:02,480 --> 00:01:08,620
ehm... Pa en moe hadden
dus ehm, vier kinderen.

11
00:01:10,070 --> 00:01:15,690
Ehm... Mijn oudste... Was een
zus: die is ook 94 jaar geworden.

12
00:01:15,690 --> 00:01:24,350
Die is eigenlijk op.. Door een ongeluk om het
leven gekomen. Dan volgde er een broer, broer.

13
00:01:25,090 --> 00:01:35,820
Die was vijf jaar ouder dan ik. En die was ook bij
de... Die was technisch ambtenaar ook bij de PTT.

14
00:01:35,820 --> 00:01:44,870
En dan volgde ik. En toen ik vijf jaar was, kreeg
ik nog een zus. En die woont nu in, in Arnhem

15
00:01:45,030 --> 00:01:48,350
en ehm, waar ging u op school

16
00:01:48,370 --> 00:01:54,140
ik ging bij meester Zwijnenburg
op school aan de Daalseweg.

17
00:01:54,350 --> 00:01:59,500
Bij de school, in de, op
de school, met de bijbel

18
00:01:59,850 --> 00:02:02,860
ja. Want u stamt uit een
goed gereformeerd gezin

19
00:02:02,860 --> 00:02:03,950
jazeker.

20
00:02:03,950 --> 00:02:11,200
Ja mijn pa, die is ehm,
jaaaren, hij is ook gewerkt

21
00:02:11,200 --> 00:02:12,710
bij de linge-ouderlingenvereniging
gezeten (lacht)

22
00:02:12,710 --> 00:02:14,140
want uw vader was veel ouderling

23
00:02:14,140 --> 00:02:15,700
ja, o ja

24
00:02:16,830 --> 00:02:20,470
en wat, het gezin was een
écht anti-revolutionair gezin

25
00:02:21,170 --> 00:02:23,980
ja dat je wel zeggen. Ja echt wel

26
00:02:24,320 --> 00:02:25,840
in welke zin, hoe uit zich dat

27
00:02:25,840 --> 00:02:31,218
nou mijn vader die las
dus ehm... De Standaard.

28
00:02:32,350 --> 00:02:44,360
En ehm... En o mijn vader die ehm... Die
las ehm... De werken van Abraham Kuyper.

29
00:02:44,360 --> 00:02:47,590
Nou de da ja de ene turf na de andere.

30
00:02:47,590 --> 00:02:54,960
Jaaa, en... Ja, hij bood
het mij ook wel aan maar, in

31
00:02:54,960 --> 00:03:01,630
mijn jonge jaren vond ik dat
véél te zware kost (lacht)

32
00:03:01,770 --> 00:03:05,750
want ehm... Kuyper was echt een begrip
in die jaren (Steinfort: ja) voor uw vader

33
00:03:05,750 --> 00:03:08,450
was een begrip. Dat
was toch een begrip

34
00:03:08,450 --> 00:03:09,860
en Colijn ook

35
00:03:09,990 --> 00:03:22,430
ja ook. Ook. Maar, voor mijn gevoel, ja...
Heeft Calvijn of ehm... Hoe noemde je hem

36
00:03:22,430 --> 00:03:22,660
Colijn

37
00:03:22,660 --> 00:03:28,730
Colijn, dus ehm, ja...
Aan het eind... Nee

38
00:03:29,000 --> 00:03:29,700
en waarom niet

39
00:03:34,350 --> 00:03:45,530
ja... Dat... Ja, dat kan je zo aanvoelen hè? Hij
ehm, hij heeft toen... Toen heeft-ie eens een

40
00:03:45,530 --> 00:03:51,710
keer voor de radio gezegd en toen was het spannend:
Duitsland kon dus ehm, de oorlog beginnen.

41
00:03:52,640 --> 00:03:57,370
En toen heeft-ie zoiets gezegd van:
“gaat u maar rustig slapen.” Kijk en

42
00:03:57,370 --> 00:04:05,260
ehm, dat moet je in die positie... Nou
ehm, liever je kaken op elkaar houden

43
00:04:06,840 --> 00:04:09,110
dat herinnert u zich
nog als jongen, zelf

44
00:04:09,140 --> 00:04:09,530
mmm

45
00:04:09,530 --> 00:04:12,200
dat herinnert u zich nog als
jongen, dat Colijn dat zei

46
00:04:12,200 --> 00:04:16,090
jaaa, ja ja. Dat heeft-ie
voor de radio gezegd. Ja.

47
00:04:17,590 --> 00:04:27,570
En ehm, mijn vader die zei: “nou...
Dat had hij beter niet kunnen zeggen.

48
00:04:27,570 --> 00:04:31,190
o dus uw vader was
dezelfde mening toegedaan

49
00:04:31,190 --> 00:04:31,820
ja. Ja, ja. Ja

50
00:04:31,820 --> 00:04:37,190
en ehm.. Wanneer ging u van school

51
00:04:38,690 --> 00:04:44,530
ehm toen ik ehh dus de zesde klas doorlopen
had. Dus ik was toen ehm, twaalf jaar.

52
00:04:44,530 --> 00:04:49,590
En, ja... Toen moest je dus
tot je veertiende blijven.

53
00:04:49,590 --> 00:04:55,920
Dus ze hebben me gewoon wat
ehh, extra... Want je hebt...

54
00:04:55,920 --> 00:04:58,840
Je was ehh, ik ben een keer
een jaar blijven zitten.

55
00:04:58,840 --> 00:05:03,670
Dus ze hebben mij toen daarna nog
een jaar ehh aan de praat gehouden.

56
00:05:04,360 --> 00:05:08,330
En dan mijn veertiende jaar
kon ik dus ehm, gaan werken

57
00:05:08,330 --> 00:05:09,980
en wat bent u voor werk gaan doen

58
00:05:09,980 --> 00:05:17,910
toen ben ik naar de bakkerij gegaan, en kreeg ik
twee kwartjes aan het eind van de week in mijn hand

59
00:05:17,910 --> 00:05:18,550
gewoon letterlijk

60
00:05:18,550 --> 00:05:19,970
twee kwartjes.

61
00:05:21,210 --> 00:05:26,720
En ehm, drie keer in de
week ging je hagelwit naar de

62
00:05:26,720 --> 00:05:32,750
bakkerij, en drie keer kwam
je als zwarte piet thuis.

63
00:05:32,750 --> 00:05:37,500
Platen schoonmaken en ehm,
en zúlke bergen vaat wassen

64
00:05:38,080 --> 00:05:39,150
beviel het

65
00:05:39,200 --> 00:05:39,540
hè

66
00:05:39,540 --> 00:05:40,190
beviel het

67
00:05:41,480 --> 00:05:46,595
ehm ja... Ik ehm, ja ik ehh...
Was daar wel op mijn plek.

68
00:05:46,630 --> 00:05:55,200
Kijken en ja... Je hebt dus ehm, je werkt
dus niet alleen: je werkt in een team.

69
00:05:55,200 --> 00:06:00,640
Kijk en dat ehm...
Ja. Alles bij elkaar.

70
00:06:01,010 --> 00:06:05,040
En als het dan klikt, nou dan
is er geen vuiltje aan de lucht

71
00:06:05,040 --> 00:06:06,326
en hoelang heeft u het gedaan

72
00:06:08,190 --> 00:06:16,470
ik heb ehm, vijftig jaar gewerkt. Dus
ik heb van mijn 14e tot mijn 64e gewerkt

73
00:06:16,470 --> 00:06:17,970
al die tijd in de bakkerij

74
00:06:17,970 --> 00:06:29,920
nee... Nee, want ik ben dus ehm... Uit dienst
gekomen, maken we in een keer een hele grote sprong.

75
00:06:29,920 --> 00:06:39,370
Ik ben dus uit dienst gekomen en ehm, je moest werk
hebben. En in de bakkerij, alles was op de bon.

76
00:06:39,370 --> 00:06:44,640
Want deze oorlog dat was het bijzondere van
deze oorlog die begon meteen met bonnen.

77
00:06:46,380 --> 00:06:52,690
Die Duitse generaal Stauffenberg die zei:
“je kunt wel een oorlog eindigen met bonnen.

78
00:06:52,690 --> 00:06:57,634
Maar niet ermee beginnen.” Nou dat heeft
Hitler hem heel kwalijk genomen. Ja.

79
00:06:57,634 --> 00:07:01,609
Heeft hij hem heel kwalijk genomen

80
00:07:03,150 --> 00:07:06,380
maar in de jaren '30 werkte u
eigenlijk al die tijd in de bakkerij

81
00:07:07,900 --> 00:07:12,410
ja. Totdat ik ehm, in dienst moest.

82
00:07:13,540 --> 00:07:22,750
En van... Daarna, toen ik uit dienst kwam, kwam
ik met geen mogelijkheid in de bakkerij terecht.

83
00:07:23,900 --> 00:07:30,381
En ehm, toen werkte er een meneer want ik
wilde niet naar Duitsland, voor geen goud.

84
00:07:30,382 --> 00:07:38,850
Toen werkte er een meneer
Juwels ehm, op werkspoor.

85
00:07:39,540 --> 00:07:47,380
En die man die had daar, ja, je zou vandaag
de dag zeggen: chef afdeling personeel,

86
00:07:48,900 --> 00:07:54,890
hè. En die heeft mij dus aangenomen,
hij zegt ehm, “jij begint maar bij de

87
00:07:54,890 --> 00:08:04,600
haven.” Nou en de eerste dag dat ik daar
was, ehm, kreeg ik dus een schop mee.

88
00:08:04,600 --> 00:08:11,550
En ik moest met oude Henk mee.
Wagens zand lossen, bij de gieterij.

89
00:08:12,670 --> 00:08:16,930
En ik kwam 's avonds bij die
ehm, baas van de haven terug,

90
00:08:16,930 --> 00:08:19,542
en toen zei die: “laat me je
handen eens zien.” En ik deed zo.

91
00:08:19,542 --> 00:08:27,540
(00:08:20) Zal maar niet zeggen wat hij
toen zei. Maar ik moest ze omdraaien.

92
00:08:27,980 --> 00:08:35,642
Nou en dan zei hij “jaaa,” zei hij. “Dat dacht
ik al.” Bakkershandjes zijn daar niet goed voor.

93
00:08:35,642 --> 00:08:40,900
En toen ehm zegt-ie ehm:
“morgenochtend, ga naar Joop.”

94
00:08:41,810 --> 00:08:46,280
Ik zei: “wie is Joop?” Hij
zegt: “Joop is de machinist.

95
00:08:46,280 --> 00:08:53,330
Van de locomotief.” Ik zei: “o.”
Dus ik de volgende dag naar Joop.

96
00:08:55,180 --> 00:09:02,880
En ehm, nou dat was dus ehm, daar
kwamen dus wagons die ja, onderdelen

97
00:09:02,880 --> 00:09:09,160
want ze maakten daar dus
goederenwagons, van die open wagens.

98
00:09:09,310 --> 00:09:19,130
Daar kwam op te staan: DB. Deutsche Bundesbahn,
hè. En ehm, en dan een groot registratienummer.

99
00:09:20,140 --> 00:09:30,500
En, dat waren dus van die open, vrachtwagens. En
ehm, elk uur moest er dus één vrachtwagen uit.

100
00:09:31,000 --> 00:09:37,190
En daar gingen dan vier lijnen
(00:09:31). Dus, waren ze daar bij lijn A

101
00:09:37,190 --> 00:09:45,510
begonnen, volgende uur lijn B:, tot
D, hè. En dan begon je weer overnieuw.

102
00:09:45,510 --> 00:09:50,760
Maar die vier lijnen, die liepen
zo op elkaar, op één lijn uit.

103
00:09:51,090 --> 00:09:55,410
Dus op een gegeven moment moesten al die
wagens weg, anders zouden ze in elkaar trekken.

104
00:09:55,410 --> 00:10:04,310
Hè want dan komen ze zo in elkaar. En ehm,
dus, alleen daar was je al goed druk mee.

105
00:10:04,310 --> 00:10:12,050
En ze moesten op nummer staan. Dus, dat
was nummer zoveel, en hier de volgende.

106
00:10:12,050 --> 00:10:18,480
Dus je moest ze, een voor een oppakken.
En dan weer naar de eerste lijn toe.

107
00:10:18,480 --> 00:10:25,760
En wissel weer om, weer aankoppelen, weer terug,
weer over het wissel terug, weer aankoppelen.

108
00:10:25,760 --> 00:10:28,123
Nou, je was daar echt
ehm, erg druk mee.

109
00:10:28,310 --> 00:10:35,370
En dan ehm, dan moesten ze naar
een aparte lijn gezet worden.

110
00:10:35,370 --> 00:10:43,570
En daar kwam dus zo'n Duitse ingenieur, en
die ehm, bekeek dat dan. Of alles goed was.

111
00:10:43,750 --> 00:10:48,085
En of ze op nummer stonden, o want als er
een verkeerd stond dan was dat niet best

112
00:10:50,750 --> 00:10:55,160
maar u spreekt nu al over de Duitse
tijd zelf hè, over de oorlogsjaren..

113
00:10:55,160 --> 00:10:55,520
ja

114
00:10:55,520 --> 00:10:58,510
...maar herinnert u zich nog
het uitbreken van de oorlog?

115
00:10:58,900 --> 00:11:01,230
(Steinfort: jaa...) ...Heeft u daar
goede, scherpe herinneringen aan

116
00:11:01,230 --> 00:11:01,660
jazeker

117
00:11:01,660 --> 00:11:04,520
waar was u toen? Toen de
oo- toen de- 10 mei 1940

118
00:11:04,520 --> 00:11:12,450
toen was ik in de batterij, ehm... Ja dat
moet ik eigenlijk even vertellen want misschien

119
00:11:12,450 --> 00:11:19,160
denk je nou wel aan een lichtje, maar een
batterij ehm, wordt gevormd door vier kanonnen.

120
00:11:19,160 --> 00:11:25,480
Vier vuurmonden. En wij lagen
dus ingekwartierd in Werkendam

121
00:11:25,480 --> 00:11:27,090
want u was soldaat

122
00:11:27,540 --> 00:11:28,730
ik was onderofficier

123
00:11:28,730 --> 00:11:30,768
toen was u al onderofficier

124
00:11:30,490 --> 00:11:30,740
ja.

125
00:11:31,870 --> 00:11:38,780
En ehm, en die batterij,
die stond dus tussen...

126
00:11:40,240 --> 00:11:48,160
Als je dus overvaart bij
Gorkum... Hoe heet het daar

127
00:11:48,160 --> 00:11:48,630
ehm..

128
00:11:48,630 --> 00:11:49,880
Woudrichem

129
00:11:50,510 --> 00:11:58,240
ja? En, wij waren ingelegerd, gelegerd
in (Berkelaar: bo...) Werkendam

130
00:11:58,240 --> 00:11:58,660
Werkendam

131
00:11:58,660 --> 00:11:59,430
in Werkendam.

132
00:11:59,430 --> 00:12:08,210
En ehm... Nou dan ging je dus, 's morgens
marcheerde je naar die batterij toe want daar was

133
00:12:08,210 --> 00:12:16,820
nog van alles aan te doen, en... Ja... U
herinnert zich de... Ja...U bent veel jonger dan

134
00:12:16,820 --> 00:12:26,400
ik, maar, er is toen, tegen die aanloop van
die oorlog, is er dus... Dat was dus een ehm,

135
00:12:26,400 --> 00:12:35,850
een slagzin van de oude SDAP, de Sociaal
Democratische Arbeiders Partij: “geen man en geen

136
00:12:35,850 --> 00:12:47,460
cent voor leger en vloot.” Dus, wij gingen
naar het front met een kanon, van ehm, 1870.

137
00:12:47,460 --> 00:12:57,680
Ik herinner me nog dat het zulke brede,
stalen banden had. En dan zo hoog.

138
00:12:58,330 --> 00:13:05,565
En daar ehm, dat moest dus daar naar ehm... En
dat werd dus getrokken door een ehm, een tractor.

139
00:13:05,565 --> 00:13:10,360
En nu in die tractor die
zette het op zijn plek.

140
00:13:11,840 --> 00:13:17,910
En, daar hebben ze dus een
hele bekisting omheen gebouwd.

141
00:13:18,370 --> 00:13:21,240
En we zijn daar die hele
winter druk mee geweest.

142
00:13:21,240 --> 00:13:26,350
Want het vroor toen, dat het kraakte, je kon
geen schop in de grond krijgen (00:13:24).

143
00:13:26,350 --> 00:13:35,180
En, ja, je kon doen wat je wilde, maar je
handen stonden gewoon krom van de narigheid.

144
00:13:35,860 --> 00:13:54,010
En ehm, toen werd het dus voorjaar... En, toen op
een nacht, dat was dus, de nacht van 9 op 10 mei.

145
00:13:54,640 --> 00:14:00,260
Toen was ik, wachtcommandant.
Bij die batterij.

146
00:14:01,100 --> 00:14:09,100
En ehm, daar stonden dus jongens,
bij elk kanon stond dus zo'n jongen.

147
00:14:09,710 --> 00:14:17,630
En ehm, die werden dus, toen het zo
koud was, werden die om het uur afgelost.

148
00:14:18,260 --> 00:14:25,610
Nou en, ja, dit ehm, dit was
vond ik heel erg: er zijn ook

149
00:14:27,790 --> 00:14:31,945
onderofficieren geweest die die
jongens niet op wacht hebben gezet.

150
00:14:31,945 --> 00:14:33,650
En die werden gedegradeerd.

151
00:14:34,790 --> 00:14:42,500
Ja dat ehm, het was een hele nare tijd
(00:14:36). Maar toen ehm, uiteindelijk...

152
00:14:44,520 --> 00:14:49,960
Toen, die nacht van 9 op 10 mei,
toen kwam er dus een luchtvloot over.

153
00:14:50,600 --> 00:14:54,630
Ja je kon niet zien wie of dat was.

154
00:14:54,630 --> 00:15:06,050
Maar, ze gingen dus richting, ehm... Richting, dat
kon je, dat wist je, aan die kant was Rotterdam.

155
00:15:06,560 --> 00:15:12,190
Ze gingen dus richting zee, en daar zijn
ze gedraaid en zijn ze weer teruggekomen.

156
00:15:12,190 --> 00:15:16,640
En hebben ze dus gebombardeerd
maar ik weet niet waar.

157
00:15:16,880 --> 00:15:22,900
Want ja dat bombardement op Rotterdam dat
kwam luister de laatste dag van de oorlog pas.

158
00:15:23,440 --> 00:15:26,820
Maar dit was dus een
ehm, hele nare tijd.

159
00:15:27,010 --> 00:15:36,760
En toen je daaruit kwam, of ja, toen
toen begon dus die vijfdaagse oorlog

160
00:15:36,760 --> 00:15:38,589
en heeft u nog gevochten in die oorlog

161
00:15:38,590 --> 00:15:45,640
in die oorlog hebben wij niet gevochten.
Wij stonden dus, op de verkeerde plek.

162
00:15:47,570 --> 00:15:54,030
Wij stonden du- die batterij
die was dus halverwege Werkendam

163
00:15:54,040 --> 00:15:54,750
Woudrichem

164
00:15:54,750 --> 00:15:56,050
-Woudrichem.

165
00:15:56,400 --> 00:16:02,490
En, eh, of die het bereik naar die weg
van Breda want daar moeten die Duitsers

166
00:16:02,490 --> 00:16:06,542
dus denk ik over gekomen zijn, of die dat
nou niet bereiken kon, ik weet het niet.

167
00:16:06,543 --> 00:16:08,520
Weet ik echt niet.

168
00:16:08,520 --> 00:16:20,360
Maar ehm, ja, toen ehm, toen dus die oorlog over
was, nou ja die jongens (grinnikt) die waren best

169
00:16:20,360 --> 00:16:28,488
wel van goede wille, die zeiden, ehm, zo'n oud
groot telefoontoestel waar je aan draaien moest en

170
00:16:28,488 --> 00:16:35,970
dan kreeg je de centrale weet je wel, nou: “ja dat
geven we niet aan de Duitsers, dat nemen we mee.

171
00:16:35,970 --> 00:16:36,730
Rollen draad?

172
00:16:36,730 --> 00:16:40,300
Dat geven we ook niet aan
de Duitsers.” En ehm, nou

173
00:16:40,300 --> 00:16:44,294
ja, zo sjouwde de een met
dit en de ander met dat.

174
00:16:45,890 --> 00:16:55,350
Maar toen we op de pont waren, was het: plomp,
plomp, zo gooiden ze dat dus overboord hè..

175
00:16:56,070 --> 00:16:56,290
...(...)boord..

176
00:16:56,290 --> 00:16:59,950
...over de railing
van ehm, van die pont.

177
00:17:00,420 --> 00:17:11,840
Ja en toen we dus aan de overkant waren... Ja je
was dus eigenlijk zes dagen, knap druk geweest.

178
00:17:12,900 --> 00:17:16,850
Want die, die nacht die
had ik al niet geslapen.

179
00:17:17,590 --> 00:17:21,450
Dus ik was echt ergens ehm,
aan het eind van mijn Latijn.

180
00:17:21,450 --> 00:17:29,180
En ik weet nog wel dat we toen
teruggetrokken zijn, ehm, toen

181
00:17:29,270 --> 00:17:39,820
waren we ergens aan de buitenkant
van ehm... Van ehm Gorkum.

182
00:17:39,820 --> 00:17:45,900
En, nou, waar je was, daar ging je
liggen want je had toch niets te

183
00:17:45,900 --> 00:17:51,928
doen en ik weet nog wel dat ik een
halve dag later wakker geworden ben.

184
00:17:51,928 --> 00:17:53,200
Zo ging dat.

185
00:17:53,690 --> 00:18:04,050
Maar... Ja, de ontreddering was
dus ehm, héél groot, toen dus

186
00:18:04,050 --> 00:18:13,140
die soldaten vernamen: de koningin
is naar Engeland vertrokken

187
00:18:13,310 --> 00:18:15,520
en waarom was die
ontreddering zo groot

188
00:18:17,150 --> 00:18:27,260
ze voelden zich... Ja... Ze
voelden zich ergens ehm, verlaten.

189
00:18:27,260 --> 00:18:33,090
Ze voelden zich ergens, bekocht:
dat hadden we van haar niet verwacht

190
00:18:33,090 --> 00:18:34,040
en u

191
00:18:35,330 --> 00:18:41,180
je moest dat even verwerken. Maar toen
dacht ik: dat is een wijze zet geweest.

192
00:18:43,420 --> 00:18:49,490
Want, ehm, achteraf is het ook
bewezen dat die koning van België

193
00:18:49,490 --> 00:18:53,270
die niet wegging, die werd
gewoon knijp gezet in Duitsland.

194
00:18:53,540 --> 00:18:57,110
Nou en dat hebben we gelukkig,
gelukkig kunnen voorkomen.

195
00:18:57,110 --> 00:19:04,810
En onze koningin, heeft vanuit Engeland ons
nog heel bemoedigend toe kunnen spreken.

196
00:19:05,780 --> 00:19:11,380
Ja je je hapte er wel niets
van, maar je je voelde je toch..

197
00:19:11,380 --> 00:19:12,370
gesterkt

198
00:19:12,370 --> 00:19:21,140
ja. Zij ehm wist, je op een bepaalde manier,
je een dus een hart onder de riem te steken.

199
00:19:21,390 --> 00:19:22,380
Kijk en dat is ehm, een opsteker hè

200
00:19:22,380 --> 00:19:31,169
en dan is 15 mei '40, is die oorlog afgelopen.
Ging u terug naar Zuilen? Hoe is het toen gegaan

201
00:19:33,080 --> 00:19:35,820
dat is eigenlijk een groot zwart gat.

202
00:19:35,820 --> 00:19:43,520
Dat hebben ze wel van het veteraneninstituut
ook aan me gevraagd: “was u toen in

203
00:19:43,520 --> 00:19:50,930
een keer weer thuis?” En ik moet eerlijk
zeggen: dat weet ik niet, hoe het gegaan is

204
00:19:50,930 --> 00:19:55,100
nee. Nee dat kan. U weet ook niet of
u in krijgsgevangenschap is geraakt

205
00:19:55,100 --> 00:19:59,790
nee ik ben niet in
krijgsgevangenschap ge, geweest. Nee.

206
00:20:02,000 --> 00:20:05,610
Ehm... Hitler was op dat moment
grootmoedig en de Nederlanders

207
00:20:05,610 --> 00:20:11,180
hoefden niet ehm... Niet
in ehm, krijgsgevangenschap.

208
00:20:11,180 --> 00:20:12,000
Nee.

209
00:20:12,000 --> 00:20:17,130
Kijk eens en ehm, de officieren
moesten wel beloven dat ze niks ehm...

210
00:20:17,130 --> 00:20:20,840
En beloofden ze het niet, dan
werden ze afgevoerd naar Duitsland.

211
00:20:20,841 --> 00:20:20,990
Ja

212
00:20:20,990 --> 00:20:26,350
en ehm, maar u, u weet ook
niet of u nog naar Utrecht

213
00:20:26,350 --> 00:20:29,130
weer teruggegaan bent,
in die ehm, in die jaren

214
00:20:29,240 --> 00:20:31,110
ik ben naar huis gegaan

215
00:20:31,110 --> 00:20:31,340
oké

216
00:20:31,340 --> 00:20:37,450
jawel, ik ben wel thuisgekomen.
Maar, wanneer, dat weet ik echt niet

217
00:20:37,450 --> 00:20:42,430
hoeft ook niet. Maar we, ehm u zegt: ik ben
thuisgekomen. U woonde nog bij uw ouders thuis

218
00:20:42,430 --> 00:20:43,140
ja, ja, ja

219
00:20:46,750 --> 00:20:46,779
u woonde nog bij uw ouders thuis

220
00:20:46,780 --> 00:20:56,690
ja. Ja. Want ehm, huis ehm... Ik heb
mijn vrouw leren kennen ín de oorlog. Ja

221
00:20:56,690 --> 00:20:59,070
en toen bent u vanuit huis getrouwd

222
00:21:00,570 --> 00:21:05,120
hè, ja. Maar toen was
het ehm... Afrede hoor

223
00:21:05,120 --> 00:21:05,545
oké

224
00:21:05,546 --> 00:21:10,202
want wij zeiden: wij willen
niet in de oorlog trouwen.

225
00:21:11,370 --> 00:21:22,710
Want ehm, zij was koerierster en
ik ehm... Ik zat bij een KP-ploeg

226
00:21:23,220 --> 00:21:26,420
u zat bij een KP-ploeg

227
00:21:27,040 --> 00:21:27,370
ja

228
00:21:27,370 --> 00:21:27,460
waar

229
00:21:27,460 --> 00:21:29,730
in Utrecht, bij de groep Nico

230
00:21:30,350 --> 00:21:31,250
en wie was Nico

231
00:21:31,250 --> 00:21:36,220
Nico dat was ehm, moet
ik even denken hoor.

232
00:21:36,220 --> 00:21:51,630
Nico dat was dus ehm... Hoe heette die vent nou...
Joden Uitert Dat was zijn ehm, officiële naam.

233
00:21:53,090 --> 00:22:07,920
En hij die woonde ergens boven een slagerij.
Ja hoe heet dat plein... Weet ik niet zo gauw.

234
00:22:07,920 --> 00:22:10,530
Ja ik ben onderhand alweer
negen jaar uit Utrecht weg hoor

235
00:22:10,530 --> 00:22:11,870
alle begrip voor

236
00:22:13,220 --> 00:22:17,990
maar ehm, daar woonde die. En ehm,
dat was ook een gereformeerde jongen.

237
00:22:17,990 --> 00:22:21,240
Kwam uit een gereformeerd gezin.

238
00:22:21,510 --> 00:22:26,830
Ik heb alleen zijn moeder gekend,
een gezellige... Schorrel

239
00:22:26,830 --> 00:22:30,160
van een vrouw, hè. Maar zijn
vader heb ik nooit gekend.

240
00:22:30,160 --> 00:22:41,330
Of dat hij nog een vader had, weet ik ook niet.
Maar ehm, Nico was dus ehm, de naam van de groep.

241
00:22:41,900 --> 00:22:44,640
En hij liet zichzelf
ook Nico noemen, ja

242
00:22:44,640 --> 00:22:49,420
maar wat bewoog u om bij die
KP te gaan? hoe kwam u daarbij

243
00:22:50,090 --> 00:23:04,290
ja... Niet eenvoudig. Echt niet eenvoudig.
Want ehm... Dat heeft wel geduurd, tot '42.

244
00:23:05,920 --> 00:23:07,670
En je kon niet solliciteren.

245
00:23:10,220 --> 00:23:21,049
Maar op een gegeven moment, zei mijn broer, hij
zei: “jij loopt maar te niksen.” Ik zeg: “te

246
00:23:21,050 --> 00:23:32,800
niksen?” Ik zeg: “ik heb mijn werk, hoor.” Hij
zegt ehm, die zat dus, die zat dus bij die groep.

247
00:23:33,740 --> 00:23:37,480
Maar dat wist ik niet. Je
liep daar ook niet mee te koop.

248
00:23:39,050 --> 00:23:46,830
En ehm, hij zegt ehm: “we kunnen je goed
gebruiken.” Ik zeg: “wat moet ik doen?” Hij

249
00:23:46,830 --> 00:23:55,040
zegt: “vanavond ehm, kom je maar op ehm...”
En toen noemde hij dat adres van Nico.

250
00:23:55,080 --> 00:23:56,780
En daar ben ik ook geweest.

251
00:23:58,440 --> 00:24:12,170
En ehm, ja daar ehm... Daar werd dus gesproken
over “ja we doen nu wel, ja van alles.

252
00:24:12,170 --> 00:24:19,830
Maar straks, hebben we een grote opdracht.”
Ik denk: “nou, kom maar op ik wil het

253
00:24:19,830 --> 00:24:32,470
wel horen.” Ehm... De is de bedoeling, dat
wij dus wapens vanuit Engeland krijgen.

254
00:24:34,990 --> 00:24:42,760
Ja... Nou, dat heeft dus, ze
waren knap voorbarig hoor,

255
00:24:42,760 --> 00:24:47,060
maar niemand wist hoe lang
of die oorlog zou duren.

256
00:24:47,640 --> 00:24:55,190
En, we hebben dus in die tijd, ja toch
wel van alles gedaan, hè? (00:24:59)

257
00:24:55,190 --> 00:25:12,240
Ehm... We hebben dus ehm... We hebben
dus eerst, schuilplaatsen gemaakt.

258
00:25:12,240 --> 00:25:24,320
Als er iets komt, waar kunnen
we bergen? Nou. Ja. En dan?

259
00:25:25,100 --> 00:25:33,272
Dan moet je daar vandaan, want daar kun je niet
blijven, dan moet je een goede vaste stek hebben.

260
00:25:33,272 --> 00:25:34,671
Waar kunnen we dat nou doen?

261
00:25:34,672 --> 00:25:49,050
En... Toen kwam dus ehm, daarna, dat heeft een hele
tijd geduurd voordat er inderdaad wapens kwamen.

262
00:25:49,050 --> 00:26:00,690
Dus die, die eerste plek waar je iets kon bergen,
die had je klaar (00:25:54). En toen, toen heeft

263
00:26:00,690 --> 00:26:11,390
dus, de leider van de groep, die zei: “ja, maar
er komen heel veel wapens want we, heel, heel

264
00:26:11,390 --> 00:26:19,800
Utrecht moet bewapend worden.” Want er waren meer
groepen hoor, maar... Die hadden geen wapens.

265
00:26:20,230 --> 00:26:30,190
En, toen zijn ze... Naar het hoofd gestapt
van, de Groen van Prinstererschool.

266
00:26:32,980 --> 00:26:42,480
En die staat aan de Van Hoornekade in Utrecht,
hoekje Marnixlaan. Tenminste, vlak bij die hoek.

267
00:26:42,930 --> 00:26:51,810
En ehm, nou en die ehm, wat ik daarvan gehoord
ik ben daar niet bij geweest maar wat ik

268
00:26:51,810 --> 00:27:00,210
daarvan gehoord heb hij haalde de sleutel,
van zij bos af, en hij zegt: “deze is van de

269
00:27:00,210 --> 00:27:06,129
voordeur,” en hij zegt: “die ben ik verloren.”
En hij liet hem zo vallen (00:27:02).

270
00:27:06,129 --> 00:27:15,440
Nou en ehm, Nico, die heeft dus die sleutel
meegenomen en ehm, toen konden, toen die

271
00:27:15,440 --> 00:27:22,960
wapens dus binnenkwamen, toen moesten die
schoongemaakt worden, want die lopen zaten als

272
00:27:22,960 --> 00:27:26,960
je er zo een potlood doorheen douwde dan kwam
er zo een hele pijp vet uit, weet je wel?

273
00:27:26,960 --> 00:27:33,700
En ehm... Dat moest schoongemaakt worden. Er
waren erbij, die hadden in de sloot gelegen.

274
00:27:33,700 --> 00:27:37,330
Dat komt uit zo'n vliegtuig
naar beneden zakken.

275
00:27:38,530 --> 00:27:45,220
Ja en ehm, dat moest dus allemaal... Maar
dat waren andere ploegen, die dat deden.

276
00:27:45,220 --> 00:27:47,860
Dat waren dus de bergploegen.

277
00:27:47,860 --> 00:27:56,710
En die brachten het dus... De lande hè. En
zo hebben wij ook onze portie ervan gehad.

278
00:27:57,280 --> 00:28:11,060
En ehm... Dat ehm, gebeurde dus, je had vroeger,
een vrachtauto, en daarvoor, een trekker.

279
00:28:11,060 --> 00:28:17,821
Weet je nog zo'n oplegger? Nou dan
lieten ze die grote kar lieten ze thuis.

280
00:28:17,821 --> 00:28:24,870
En dan achterop, daar werd dan
een, een, een dropping, werd er

281
00:28:24,870 --> 00:28:34,710
opgeborgen (00:28:23). Nou en ehm...
Ja, dat was, heel heel droevig.

282
00:28:34,710 --> 00:28:44,750
Hij was dus al Maarssen door, hij was op de
Amsterdamse Straatweg, en hij zou nét, de Zuilenselaan

283
00:28:44,750 --> 00:28:54,580
indraaien, het Zuilense laantje, en, ja, alles
wat op de weg zat, en reed, dat was Duits.

284
00:28:54,580 --> 00:28:59,873
Andere mensen hadden geen auto. Nou en ehm,
er zit ehm hoog een ehm, een vliegtuig.

285
00:29:02,120 --> 00:29:08,520
Nou en die ehm, die komt naar
beneden en die begint te schieten.

286
00:29:09,010 --> 00:29:23,180
En ehm, daar zat dus een ehm, tempex op hè, er
zaten dus ehm, detonators op. Ja, partij potloden.

287
00:29:23,180 --> 00:29:28,230
Maar, ook handgranaten en ja,
noem maar op (00:29:24). En...

288
00:29:29,500 --> 00:29:35,260
Ja daar heeft dus een zo'n kogel,
zo'n ehm, detonator geraakt.

289
00:29:36,100 --> 00:29:42,860
En die heeft dat pentex (ik denk dat hij
semtex bedoelt, R.A.) meegenomen, ja en ehm, ja.

290
00:29:43,310 --> 00:29:46,839
De Duitsers waren er zo!
Maar die jongens waren dood

291
00:29:46,840 --> 00:29:47,020
ja

292
00:29:47,020 --> 00:29:47,300
ja

293
00:29:47,300 --> 00:29:50,860
daar zat ook Nico tussen

294
00:29:50,860 --> 00:29:51,450
hè

295
00:29:51,450 --> 00:29:52,780
en daar zat ook Nico tussen

296
00:29:52,780 --> 00:29:53,890
nee, nee nee nee nee.

297
00:29:53,890 --> 00:29:59,260
Dat waren, dat was weer een andere ploeg (Berkelaar:
oké) die verzorgde weer voor het vervoer.

298
00:29:59,260 --> 00:30:05,800
Ehm... Ik vertel je dit nu, maar hoe het
precies in elkaar zat, moet je mij niet vragen

299
00:30:05,800 --> 00:30:07,440
nee dat begrijp ik. Nee, maar
ik vraag uw herinneringen

300
00:30:07,440 --> 00:30:12,840
kijk, en, dat was ook goed dat je dat niet
wist want áls je dus door die Duitsers gegrepen

301
00:30:12,840 --> 00:30:19,730
werd, dan kon je eigenlijk maar een klein
radertje als je aan het vertellen toekwam,

302
00:30:19,730 --> 00:30:24,360
en ze hadden wel hun methodes om jou te laten
vertellen hoor (Berkelaar: ja), echt wel.

303
00:30:24,360 --> 00:30:34,680
En... Ja zo is dat dus gegaan. Gelukkig
is het maar een keer zo zwaar fout gegaan.

304
00:30:35,610 --> 00:30:44,460
En, ja wij brachten dus
regelmatig, dat spul wat wij dus

305
00:30:44,460 --> 00:30:49,390
binnenkregen op die eerste opvang,
ja dat moest naar die school toe.

306
00:30:49,570 --> 00:30:51,260
En daar werd het schoongemaakt.

307
00:30:51,260 --> 00:31:01,582
En daar hebben we dus, ehm, gezocht... Waar
kunnen we dat... Uit het gezicht wegbergen?

308
00:31:01,583 --> 00:31:05,800
(00:30:59) Niet onder de grond,
want dat is al te vochtig.

309
00:31:06,530 --> 00:31:15,940
Dus we hebben een ehm... Onze toevlucht
genomen tot een werkkast, waar dus dweilen

310
00:31:15,940 --> 00:31:21,177
en emmers en noem maar op staat, hè? En
daar hebben we dus ehm... We hadden dus

311
00:31:21,177 --> 00:31:27,270
een timmerman in ons midden, en die heeft
dat plafonnetje er netjes uitgehaald.

312
00:31:29,020 --> 00:31:34,600
En daar bleek dus boven een
ruim te zijn, dat je dus niet

313
00:31:34,600 --> 00:31:38,830
rechtop, maar zo, met je hoofd
ingetrokken, kon je daar lopen.

314
00:31:39,190 --> 00:31:50,850
En daar hebben al die geweren, al die stens,
mitrailleur, ja hè lichtere mitrailleurs, waren erbij.

315
00:31:50,850 --> 00:31:56,220
Nou en dat hebben dus, allemaal
schoongemaakt, allemaal in

316
00:31:56,220 --> 00:32:00,980
elkaar gezet, en nou daar hadden
we dus een heel wapenmagazijn.

317
00:32:01,620 --> 00:32:04,130
Gelukkig dat ze dat
nooit gevonden hebben

318
00:32:04,130 --> 00:32:07,950
en u heeft nooit, zelf
die wapens gebruikt

319
00:32:11,230 --> 00:32:24,750
ehm... Er was dus... Ja ze zijn wel degelijk
gebruikt. Dus op die... Dag... Die vijfde mei.

320
00:32:24,990 --> 00:32:28,130
Ja toen zijn die wapens
wel degelijk gebruikt.

321
00:32:28,130 --> 00:32:37,200
Want aan de andere kant van de Marnixlaan,
had je een... Ja een soort toren.

322
00:32:37,200 --> 00:32:44,100
Met een klein gebouwtje. En
daar ehm... Daar zaten Duitsers.

323
00:32:45,000 --> 00:32:48,740
Nou en toen ze dus met die geweren
buiten kwamen, ja toen was het meteen bal.

324
00:32:48,740 --> 00:32:52,730
Dus ehm, ze zijn echt
ehm, echt gebruikt.

325
00:32:53,290 --> 00:33:02,416
En ehm... En dat is dan op één punt
ja die andere verzamelpunten, ja dat

326
00:33:02,416 --> 00:33:08,830
ehm, weet ik niet veel van hè. Maar,
ik heb dus nog wel foto's liggen,

327
00:33:08,910 --> 00:33:16,220
van ehm, van dat wij op de foto staan
op de Viebrug, als ehm, als ploeg.

328
00:33:16,220 --> 00:33:17,740
Gewapend

329
00:33:18,920 --> 00:33:20,520
na de oorlog, neem ik aan, die foto's

330
00:33:20,520 --> 00:33:21,990
ja de de vijfde mei

331
00:33:21,990 --> 00:33:24,210
o 5 mei, ja precies ja 5 mei 1945

332
00:33:29,260 --> 00:33:33,250
en ehm, u was al die tijd
ook in die jaren, die

333
00:33:33,250 --> 00:33:37,520
oorlogsjaren, ging u elke
week nog ter kerke natuurlijk

334
00:33:37,520 --> 00:33:41,680
ja... Als het kon.

335
00:33:41,680 --> 00:33:56,330
Ehm, het kon dus gebeuren, dat ehm... Dat de
koster, die zit dan achterin de kerk hè, en, dat die

336
00:33:56,330 --> 00:34:04,883
naar voren ging, en dat die het trapje van de
kansel opklom, en dat-ie even met de dominee ehm

337
00:34:04,883 --> 00:34:11,000
pspspspsps, en, dat de dominee
dan zei: “het is beter,

338
00:34:11,510 --> 00:34:18,129
dat de jongemannen, nu
weggaan.” En dan gingen ze

339
00:34:18,130 --> 00:34:20,780
en waarom zeiden ze dat

340
00:34:20,780 --> 00:34:23,640
dan was er razzia.

341
00:34:24,100 --> 00:34:28,062
Dus, ik was op weg... Naar
een van mijn vrienden ik

342
00:34:28,062 --> 00:34:30,160
denk (bij mijn) eigen laat
ik maar niet naar huis gaan.

343
00:34:30,160 --> 00:34:37,130
Want dat is, was verder weg. Maar ik kon niet
bij die vriend komen. Kon niet thuiskomen.

344
00:34:37,580 --> 00:34:42,850
Dus, toen ben ik een andere kant op
gegaan, en daar heb ik bij een ehm, een

345
00:34:42,850 --> 00:34:50,510
van de kerkmeisjes bij hun ouders en
daar heb ik toen de zondag doorgebracht.

346
00:34:50,510 --> 00:34:56,103
En 's avonds: “nou is het wel
afgelopen”. Dacht je dan, hè.

347
00:34:56,104 --> 00:35:00,260
En toen ging je naar huis en
dan kwam je ook inderdaad thuis.

348
00:35:01,130 --> 00:35:09,720
Het is ook gebeurd... Wij woonden,
mijn ouders die woonden dus in de

349
00:35:09,720 --> 00:35:17,350
Hubert Duifhuisstraat, en daar staat
dus een school, als je van de Straatweg

350
00:35:17,350 --> 00:35:23,860
eraan, de straat inkomt, dan staat
die school dus aan je rechterhand.

351
00:35:24,750 --> 00:35:33,952
En, onze buurman woonde tegen de school aan,
zat een wel een pad tussen, en dan, daar woonden

352
00:35:33,953 --> 00:35:41,910
mijn ouders, daarnaast (00:35:33). En ehm, het
is gebeurd dat ik op zondagmorgen, naar de kerk

353
00:35:41,910 --> 00:35:51,279
wilde gaan, ik stap de deur uit... En voorbij de
volgende straat zie ik, zie ik allemaal Duitsers.

354
00:35:51,280 --> 00:36:00,880
Huiszoeking doen. En ehm, ik terug,
weer naar binnen. Draaide deur op slot.

355
00:36:00,880 --> 00:36:02,100
“Wat doe je nou?” zegt mijn vader.

356
00:36:02,100 --> 00:36:10,220
Ik zeg: “Duitsers, huiszoeking.” Deed de
knippen erop, hè. En ehm, ik zeg ehm: “oké

357
00:36:10,220 --> 00:36:18,420
ik moet wel wegwezen.” En, we hadden dus
een, achterkamer, we hadden een voorkamer.

358
00:36:19,880 --> 00:36:29,280
En we gingen de trap op, en daar hadden we een
boven, met een gang. En daar waren twee kasten.

359
00:36:30,350 --> 00:36:39,850
En ehm, een van die kasten hadden we dus, de
bodem uitgehaald, en, het zo gemaakt dat die

360
00:36:39,850 --> 00:36:45,490
bodem er weer in kon (00:36:38). En daar was dus
een ruimte want daaronder was een schuifdeur.

361
00:36:45,490 --> 00:36:50,660
Je kon die schuifdeur van de
voor en achterkant kon je in de

362
00:36:50,660 --> 00:36:54,620
winter dichtdoen en dan sloot
je een boel kou bui, buiten.

363
00:36:55,050 --> 00:37:00,340
Dus ehm, nou daar ben ik ingegaan. Pa
en moe hebben het luik dicht gelijmd.

364
00:37:00,340 --> 00:37:07,660
Ze hebben dus, het was zomer, ze hebben
de kachel daar weer bovenop gezet.

365
00:37:07,970 --> 00:37:15,080
En ehm... Een plantje, nee een potje dat
daar in die kamer stond hebben ze daar ook

366
00:37:15,080 --> 00:37:22,240
bovenop gezet, hè. Nou en, die Duitsers
die zijn bij mijn moeder binnen geweest.

367
00:37:23,110 --> 00:37:33,270
Nou en ehm, ja, die mensen die moesten het
ook doen. Ik denk, die werden ook gestuurd.

368
00:37:33,600 --> 00:37:40,140
Kijk en dat is dus de moeite hè. We hadden
allemaal een hekel aan die Duitsers. Ja waarom?

369
00:37:41,710 --> 00:37:50,020
Al die vervoer van die Duitsers, al
die auto's, waren vrachtauto's met van

370
00:37:50,020 --> 00:37:54,950
zo'n grote huif erover (00:37:49).
Die hadden allemaal een nummerplaat.

371
00:37:55,840 --> 00:38:05,280
Met een nummer, en de letter
“WH”. En, dat betekende dus,

372
00:38:05,340 --> 00:38:12,120
“wij halen.” Ze hebben heel
Nederland leeggeplunderd.

373
00:38:13,100 --> 00:38:19,420
Echt leeggeplunderd. Kan je
dus, dat wisten wij allemaal.

374
00:38:19,440 --> 00:38:23,430
Kijk en daar, daardoor hadden ze
zich nou niet zo geliefd gemaakt

375
00:38:23,430 --> 00:38:28,190
hè. Want de burgerbevolking,
die leed hier wel onder hoor.

376
00:38:28,190 --> 00:38:30,030
Jaaa.

377
00:38:30,850 --> 00:38:36,490
Kijk en ehm, voor hun vrouwen, ja
in Duitsland was niks meer, en ze

378
00:38:36,490 --> 00:38:40,574
kochten de mooiste jurken en schoenen
en ehm... Ja Nederland had nog.

379
00:38:40,574 --> 00:38:42,890
Maar op het laatst hadden
we ook niks meer, echt niet

380
00:38:43,060 --> 00:38:49,150
ehm u nog even terug naar de kerk, u
zei ehm: “als het kon, ging ik naar

381
00:38:49,150 --> 00:38:53,700
de kerk.” Welke predikant had u, weet
u dat nog, in de oorlog, in Zuilen

382
00:38:54,250 --> 00:39:07,660
wij hebben dus gehad... Dominee Puivelde dat was
dus een ehm, een Belg. Die was rooms geweest.

383
00:39:07,930 --> 00:39:15,140
Maar dat was ver voor de oorlog. Daarna
hebben we gehad... Dominee Schouten.

384
00:39:15,150 --> 00:39:27,040
Ik denk dat dat Schouten was. Maar dat weet ik niet
zeker hoor. Want het is alweer zo lang geleden.

385
00:39:27,040 --> 00:39:30,910
En er is zo enorm veel gebeurd

386
00:39:31,450 --> 00:39:32,280
tuurlijk

387
00:39:33,780 --> 00:39:39,850
en uit je geheugen vertellen...
Je vergeet wel wat. Ja echt wel

388
00:39:42,890 --> 00:39:49,880
maar u noemde mij in het voorgesprek,
dat u ook dominee Veenhof, nog had

389
00:39:49,880 --> 00:39:53,730
ja, maar die stond in, in Utrecht.

390
00:39:53,740 --> 00:40:04,155
En, zoals u weet, ik woonde dus in een
genabuurde gemeente hè. Maar, als er dus

391
00:40:04,155 --> 00:40:08,120
bij ons ehm, ja, preclaise (sorry, dit
woord ontgaan me op 00:40:04 R.A.) was, en

392
00:40:08,120 --> 00:40:16,420
er waren broeders nou die niet zo gezellig
preek ehm, konden lezen, nou dan zeiden

393
00:40:16,420 --> 00:40:23,013
we tegen pa: “mogen we vandaag naar
Utrecht?” En dan zei hij: “Van der Vliet is

394
00:40:23,013 --> 00:40:30,960
er zeker weer hè?” “Nee hoor, nee hoor,
Veenhof is er.” Ja dan mocht het weer.

395
00:40:30,960 --> 00:40:39,580
Want Van der Vliet, die trokte alle jeugd,
en, hij werd door de jeugd nagelopen hè? Jaa.

396
00:40:39,810 --> 00:40:45,840
Maar dat was ook een ehm, een kostelijke
man. En die, ja die hield van de jeugd.

397
00:40:45,840 --> 00:40:51,460
En, die wist de jeugd op
een enorme manier te pakken.

398
00:40:52,300 --> 00:40:58,090
Maar ja ze preekten rond, dus je
kreeg ehm... Vier weken dezelfde

399
00:40:58,090 --> 00:41:04,140
preek te horen, hè? Ja dan nee,
“nee nee,” zei pa, “geen flauwekul.

400
00:41:05,070 --> 00:41:10,290
Je hebt die preek gehoord,
dus, bij ons blijven.” Ja.

401
00:41:10,960 --> 00:41:18,900
Maar, ja, mijn vader die ehm, ja die
had wel echt het goede met ons voor

402
00:41:19,830 --> 00:41:22,810
en was uw vader nog
betrokken bij de vrijmaking

403
00:41:24,680 --> 00:41:27,870
nee, nee.

404
00:41:29,030 --> 00:41:41,170
Ja dat was eigenlijk een ehm, een
dubbel vergiets want... Eh mijn moe, was

405
00:41:41,170 --> 00:41:47,043
een beste vrouw hoor, daar niet van,
maar, ja, daar bemoeide ze zich niet mee.

406
00:41:47,043 --> 00:41:52,166
En ehm, mijn vader die
zei ehm: “nee jongen.

407
00:41:52,760 --> 00:42:07,350
Ik ga de kerk niet uit.” Ja en toen,
toen had ik dus al een meisje.

408
00:42:07,350 --> 00:42:18,160
En ehm... En haar ouders, die hadden dus acht
kinderen, waarvan mijn vrouw de oudste was.

409
00:42:19,500 --> 00:42:30,710
En ehm, die maakten zich vrij. En ik was de enige
thuis. De anderen bleven ehm, waar ze waren.

410
00:42:30,710 --> 00:42:36,080
En ehm... Ja da's me zwaar
kwalijk genomen hoor

411
00:42:36,080 --> 00:42:38,640
dus het hele gezin Steinfort..

412
00:42:38,960 --> 00:42:40,380
ben ik alleen vrijgemaakt

413
00:42:40,380 --> 00:42:41,151
oké..

414
00:42:41,151 --> 00:42:52,983
ja. En ehm... En dus het gezin waar mijn vrouw
uitkwam, maakte het hele gezin he- vrij.

415
00:42:54,150 --> 00:43:08,150
Maar... Ehhhh... Maar ze zijn gewoon ehm,
teruggegaan. En... Dat is al ehm, al heel rap

416
00:43:08,150 --> 00:43:09,560
hoe bedoelt u “teruggegaan”

417
00:43:09,560 --> 00:43:16,730
naar de naar de ehh, wat wij dan de synodale
kerk noemden. Ze zijn daar echt teruggegaan.

418
00:43:16,730 --> 00:43:21,270
Mijn vrouw, haar vader en moeder
die waren dus vrijgemaakt en mijn

419
00:43:21,270 --> 00:43:26,230
vrouw was vrijgemaakt, en dat was
de enige van de acht kinderen.

420
00:43:26,570 --> 00:43:27,390
Ja

421
00:43:27,700 --> 00:43:30,690
en u zei dat het u wel kwalijk
is genomen dat u vrijgemaakt was

422
00:43:30,690 --> 00:43:33,590
jaaa door mijn broer, ja nou en of

423
00:43:33,960 --> 00:43:36,590
en hoe uitte zich dat
dan, dat kwalijk nemen

424
00:43:36,890 --> 00:43:49,580
hij zei... Even denken hoor... Hij zei: “je
had je bij de christelijk gereformeerde

425
00:43:49,580 --> 00:44:02,280
kerk moeten voegen.” Ik zeg ehm: “hoe kom
je daarbij?” Hij zei: “ja,” hij zegt: “dat

426
00:44:02,280 --> 00:44:10,180
is een bestaand, bestaande kerk,” en... Nou
ja het kwam er eigenlijk op neer dat je

427
00:44:10,180 --> 00:44:18,980
nu aan ehm, nieuwlichterij ging deelnemen
hè? Kijk en daar, zo was dat niet echt niet

428
00:44:20,780 --> 00:44:21,980
nee hoe was het wel volgens u

429
00:44:21,980 --> 00:44:22,760
hè

430
00:44:22,760 --> 00:44:24,460
hoe was het wel volgens u

431
00:44:26,310 --> 00:44:34,960
dit was toch, dit was toch ehm...
We hadden ons vrijgemaakt, omdat

432
00:44:34,960 --> 00:44:40,310
ze, ons een leer op gelegd werd,
die niet schriftuurlijk was.

433
00:44:40,670 --> 00:44:42,480
En daarom hebben we ons vrijgemaakt

434
00:44:44,530 --> 00:44:47,710
en hoe keken uw ouders
daar dan tegenaan

435
00:44:47,710 --> 00:44:49,960
ja mijn vader die kon
het heel goed begrijpen.

436
00:44:49,960 --> 00:44:56,890
“Maar,” zei hij, “jongen,
ik ga de kerk niet uit.”

437
00:44:58,950 --> 00:45:03,120
Kijk en... Dat kon ik van
mijn vader goed verdragen.

438
00:45:03,380 --> 00:45:14,130
Als je nu vandaag ziet, hoe
makkelijk de mensen weggaan, en

439
00:45:14,130 --> 00:45:23,940
zeggen: “nee, dit is het niet.”
En we beginnen iets nieuws.

440
00:45:23,940 --> 00:45:26,360
Nou da kan dat kan van
me van mijn niet bestaan.

441
00:45:28,420 --> 00:45:35,365
En we krijgen weer ruzie en we maken ons weer op
een, nieuwe manier... Ach u, ik weet niet of u het

442
00:45:35,366 --> 00:45:43,870
van de week in de krant hebt gelezen, maar die
dominee uit Kampen, die dominee De Wolf uit Urk,

443
00:45:43,870 --> 00:45:52,430
nou die hebben dus een nie, nieuw kerkgenootschap
gesticht alleen de naam die moet nou nog komen.

444
00:45:52,840 --> 00:46:03,220
Maar dat kan de Here toch niet welgevallig
zijn? Als wij maar, zelf, opnieuw beginnen

445
00:46:03,480 --> 00:46:04,510
ik snap het, ja

446
00:46:04,550 --> 00:46:07,150
dat kan toch niet

447
00:46:07,150 --> 00:46:13,890
maar zo keken uw vader en uw broer, zeker
uw broer, ook toen na '44 begrijp ik

448
00:46:14,130 --> 00:46:21,350
ja. Ja want ehhh... Dat je, dat
je de kerk uitstapt, nou dat kon.

449
00:46:21,370 --> 00:46:27,840
Maar dat ik me niet bij de christelijk
gereformeerden voegde, want, en dan

450
00:46:27,840 --> 00:46:32,580
werd dat ehm, ja ik vond dat toch wel
een mooi praatje (lacht een beetje), hè?

451
00:46:32,580 --> 00:46:42,070
Want, dat die hadden zich toch ook,
helemaal van de grond opnieuw opgebouwd?

452
00:46:42,070 --> 00:46:52,710
Want ze waren met de vereniging van 1892 niet
meegegaan. Ja, kijk en.. Maar zo werkt dat toch niet?

453
00:46:52,710 --> 00:46:54,590
Tenminste voor mij niet

454
00:46:57,910 --> 00:47:02,120
en toen ehm, toen ging u toen
kerken bij dominee Veenhof..

455
00:47:02,120 --> 00:47:02,347
nee..

456
00:47:02,348 --> 00:47:03,850
...toen u eenmaal vrijgemaakt was

457
00:47:03,850 --> 00:47:09,380
nee, nee. Want ik woonde
in Utrecht Noord-West

458
00:47:10,680 --> 00:47:12,240
en wie was uw predikant

459
00:47:14,980 --> 00:47:26,750
De Goede. Ja, zonde hè? Zo'n fijne predikant,
en dat die op zo'n manier kwij.. Wegraakte hè

460
00:47:26,750 --> 00:47:27,530
wa wat is ermee gebeurd

461
00:47:27,530 --> 00:47:34,020
ja... Hij is van zijn vrouw af, hij
is ehm... Hij is ehm, geen dominee

462
00:47:34,020 --> 00:47:43,200
meer, hij was dus op een gegeven
moment... Vertegenwoordiger... Ja..

463
00:47:43,200 --> 00:47:46,800
maar hij was wel vrijgemaakt

464
00:47:46,800 --> 00:47:49,290
dat was een vrijgemaakte dominee

465
00:47:49,290 --> 00:47:49,510
ja

466
00:47:49,511 --> 00:47:50,284
jaaaa..

467
00:47:50,284 --> 00:47:56,360
ja hij is niet zo bekend als
dominee Veenhof natuurlijk

468
00:47:56,360 --> 00:48:02,530
nee, want, hij zou ook nooit geen
professor geworden zijn, zoals Veenhof.

469
00:48:02,530 --> 00:48:13,100
Maar, ja wat heeft, wat is er nou
gebeurd? Wat heeft Veenhof... Nou bewogen?

470
00:48:14,030 --> 00:48:18,950
Dat-ie dus, hij hij
heeft zich vrijgemaakt.

471
00:48:19,180 --> 00:48:28,800
Maar wat heeft hem nou bewogen, dat-ie dus...
Naar de Nederlandse gereformeerde kerk ging

472
00:48:29,670 --> 00:48:30,320
wat denkt u

473
00:48:30,320 --> 00:48:34,950
ik weet het niet. Ik
weet het écht niet

474
00:48:36,820 --> 00:48:42,060
maar die die vrijmaking Utrecht hè? Want
u woonde natuurlijk in een aanpalende

475
00:48:42,060 --> 00:48:46,510
gemeente, namelijk Zuilen, maar die vrijmaking
Utrecht, weet u dat zelf nog heel goed?

476
00:48:46,510 --> 00:48:49,750
Bent u daar zelf nog op bepaalde
manier actief bij betrokken geweest

477
00:48:51,730 --> 00:49:05,950
nee... Nee ik was ehm... Het is zo jammer, dat
zich dat allemaal afgespeeld heeft in oorlogstijd.

478
00:49:08,510 --> 00:49:18,140
Wat was hier, wat was hier de noodzaak,
dat dit zo moest gebeuren, in deze tijd.

479
00:49:19,400 --> 00:49:25,895
Dat de volken elkaar naar de keel
vlogen, hè? En dat je dus... Dat

480
00:49:25,895 --> 00:49:34,960
je dus ehm, dan dit... En dat is
niet in alle rust gebeurd, echt niet.

481
00:49:36,200 --> 00:49:43,890
Een onrustiger tijd, en een ongunstiger
tijd kon je eigenlijk niet noemen als dit.

482
00:49:44,300 --> 00:49:50,180
En waarom moest dit nou? Dat
is voor mij een grote vraag

483
00:49:50,180 --> 00:49:56,260
denkt u dat het met elkaar samenhangt? Die
onrust in de oorlog, en dan die kerkstrijd

484
00:49:56,270 --> 00:49:59,608
eh ja dat heeft echt
met elkaar te maken.

485
00:49:59,609 --> 00:50:10,330
Ehh... Onze... Laten we het maar precies zo
noemen zoals het is: ehh, professor Schilder,

486
00:50:10,910 --> 00:50:18,780
ja, die ehh, had dus geschreven, maar die
mocht niet meer schrijven van de Duitsers.

487
00:50:19,100 --> 00:50:23,280
Hij mocht ook niet meer
in het openbaar spreken.

488
00:50:23,280 --> 00:50:31,180
Ja, kijk, maar dan haal je wel een belangrijk,
belangrijk stuk van het schaakbord af hoor

489
00:50:33,510 --> 00:50:34,600
mooi gezegd

490
00:50:34,750 --> 00:50:36,090
heel erg.

491
00:50:36,310 --> 00:50:47,840
Kijk en, ja, kij- ik weet wel, dat Veenhof
gezegd heeft, ehhh: “het was beter geweest,

492
00:50:48,510 --> 00:50:58,491
als eh, Schilder, wat meer gesproken had,
en wat minder geschreven.” Ik weet het niet.

493
00:50:58,492 --> 00:50:58,908
Ik weet het echt niet.

494
00:51:00,170 --> 00:51:06,830
Wat had de man voor mogelijkheden om te
spreken (00:51:01)? Spreken was hem verboden.

495
00:51:08,170 --> 00:51:14,910
Kijk en ehm, hij deed wel ehm, nog
genoeg. Wat hij kon, dat deed hij.

496
00:51:14,910 --> 00:51:18,960
Hij hij was ondergedoken,
hè bij eh die Jasperse, ja

497
00:51:18,960 --> 00:51:28,230
en... De man die ehh, had
maar weinig mogelijkheden meer.

498
00:51:29,350 --> 00:51:34,720
Maar de mogelijkheden die hij had,
die heeft hij volgens mij wel gebruikt

499
00:51:36,300 --> 00:51:37,420
en goed gebruikt ook

500
00:51:37,420 --> 00:51:38,310
ja. (fluistert) zouden we even..

501
00:51:43,390 --> 00:51:52,040
ja. Zullen we even
pauze- ja. Ja goed ide

502
00:51:52,040 --> 00:51:58,840
nou ik keek er nogal van op dat u zei, ehm:
“in ons gezin, in het gezin Steinfort, was

503
00:51:58,840 --> 00:52:05,350
ik de enige die met de vrijmaking meeging.”
Eh toen u meeging met de vrijmaking, nou

504
00:52:05,350 --> 00:52:10,090
had je in beg- in de vrijmaking na de oorlog
had je het begrip 'doorgaande reformatie.

505
00:52:10,090 --> 00:52:10,660
ja

506
00:52:10,660 --> 00:52:12,600
heeft u daar nog iets van meegekregen

507
00:52:14,530 --> 00:52:28,600
jawel maar... Doorgaande reformatie
en ehm... “En wij zijn de ware kerk.

508
00:52:28,600 --> 00:52:29,470
ja

509
00:52:29,950 --> 00:52:32,450
nou daar ben ik wel
van teruggekomen hoor.

510
00:52:34,440 --> 00:52:50,910
Ehh... Je... Ja mensen zeiden dat zo stellig hè.
En... Kon je dat wel met zo'n stelligheid zeggen?

511
00:52:50,910 --> 00:52:54,980
En achteraf is gebleken,
dat dat niet kan.

512
00:52:57,940 --> 00:53:06,800
Want, ik heb het altijd zo gevoeld, als ik
dus zeg: “ik ben een lid van de ware kerk,”

513
00:53:07,960 --> 00:53:16,420
dan zijn alle mensen, die niet lid van die
kerk zijn, zijn dus lid van een valse kerk.

514
00:53:18,150 --> 00:53:27,840
Wie ben ik, dat ik dat mag
zeggen? En dat meen ik echt

515
00:53:28,890 --> 00:53:33,730
en u zegt: “dat zeg ik achteraf,” maar in die
tijd, in de jaren '40, '50, hoe keek u toen

516
00:53:33,730 --> 00:53:39,340
ja, dat was juist de moeite.
Ik vond dat heel moeilijk.

517
00:53:39,940 --> 00:53:45,940
Ehhh... Ja u zegt “hoe keek je
toen?” Ja met dezelfde ogen hoor.

518
00:53:45,940 --> 00:53:51,600
Maar... Maar de situatie
was toen ook heel anders.

519
00:53:54,180 --> 00:54:02,380
Het was ehm, ja dat was al een tijd, alle
neuzen moeten dezelfde kant uitkijken.

520
00:54:02,510 --> 00:54:06,380
En als jij met je neus die kant uitkijk
dan, nou, dan was dat niet goed.

521
00:54:08,820 --> 00:54:15,050
Ja en dan, en dan... Dan moest
je niet raar kijken, als de

522
00:54:15,050 --> 00:54:19,980
mensen dus bij je kwamen en je,
nou eigenlijk je kwamen vermanen

523
00:54:19,980 --> 00:54:21,690
is at bij u wel gebeurd

524
00:54:21,690 --> 00:54:24,850
nee bij mij niet, bij mij niet.
Maar het is gebeurd, dat weet ik

525
00:54:24,850 --> 00:54:30,110
maar ik kan me ook voorstellen dat het voor u
wat moeilijk was, om aan die gedachte van 'de

526
00:54:30,110 --> 00:54:36,240
ware kerk' omdat uw ouders, en uw broer en
zussen, dat die allemaal bij, de andere kerk zaten

527
00:54:36,240 --> 00:54:41,210
mijn zus was dus getrouwd, mijn
oudste zus, was dus getrouwd

528
00:54:41,210 --> 00:54:45,040
met een jongeman uit de
christelijk gereformeerde kerk.

529
00:54:45,250 --> 00:54:50,200
Ja dan heb je daar even zo in een
gezin drie kerken op een rijtje.

530
00:54:50,610 --> 00:54:56,580
Dus ik heb daar me eigen
daar ehm, van onthouden.

531
00:54:56,680 --> 00:55:05,760
Van “ik ben lid van de ware kerk.”
Want, net wat ik zei, dan beschuldig

532
00:55:05,760 --> 00:55:12,870
je een ander van “jongen jij zit
niet goed.” En komt mij dat toe?

533
00:55:14,680 --> 00:55:16,830
En dat meen ik ernstig hoor

534
00:55:16,830 --> 00:55:21,850
ja. En was u actief in de
kerk? Was u ouderling of diaken

535
00:55:21,850 --> 00:55:27,258
nee, dat was ik ehm, dat
ben ik later geworden.

536
00:55:27,258 --> 00:55:32,560
Ik ben begonnen als ouderling, nee
da's niet waar, ik ben begonnen

537
00:55:32,560 --> 00:55:40,110
als diaken, ik heb ehm, twee
periodes meegelopen als ehm, diaken.

538
00:55:40,110 --> 00:55:43,280
En ik mocht dat vreselijk graag doen.

539
00:55:43,380 --> 00:55:57,280
Dat lag me ook, hè? Ja en... En toen ehm, ja...
Dat was onder ehm dominee Blok. De oude Blok.

540
00:55:58,020 --> 00:56:01,000
Ja die zetten me op tal voor diaken.

541
00:56:01,040 --> 00:56:09,690
Ik weet nog goed dat ik thuiskwam, moe had opgepast
op de kleintjes, en ik kwam uit de kerk thuis.

542
00:56:09,690 --> 00:56:16,480
“Zo moet je nou meemaken, sta ik op tal
voor voor dia- ouderling.” Ik zeg: “dat kan

543
00:56:16,480 --> 00:56:26,040
toch niet.” En mijn vrouw die zei, ja dat was
een ehm, mijn vrouw was een kostelijk mens.

544
00:56:26,920 --> 00:56:32,090
Die zei: “jij zeg dat kan ik niet.

545
00:56:32,090 --> 00:56:40,464
Maar, als de Here je ergens toe roept, dat
krijg je daar de kracht voor, dat geeft hij je.

546
00:56:40,465 --> 00:56:48,970
Daar hoe je niet aan te twijfelen hoor.”
En, jaaa, ik twijfelde daar echt wel aan

547
00:56:49,680 --> 00:56:51,410
maar u heeft het toch gedaan

548
00:56:51,410 --> 00:56:53,060
ja jaren. Jaren.

549
00:56:53,060 --> 00:57:01,970
Maar, kan je, iets wat je dus, iets
wat je dus, ligt, iets wat je dus

550
00:57:01,970 --> 00:57:11,970
ook graag doet... Ja de dat ehm,
want ik mocht graag diaken zijn.

551
00:57:12,080 --> 00:57:20,400
En ik mocht graag naar de mensen toegaan. Hè,
en niet alleen met een aan- met geld, nee.

552
00:57:20,400 --> 00:57:22,520
Hoe gaat het met u?

553
00:57:24,810 --> 00:57:29,900
En mijn vrouw die zei dus: “ben
jij daar weleens een keer geweest,

554
00:57:29,900 --> 00:57:32,648
bij dat gezin?” Ik zeg: “nee
daar ben ik nooit geweest.” “O.

555
00:57:32,649 --> 00:57:37,030
Ik zou maar eens een keer daar gaan
kijken.” Ik zeg: “wat weet jij?

556
00:57:37,030 --> 00:57:54,660
Kom op.” “Nou ik weet niks, maar, ga nou maar
eens een keer daar kijken.” Ik zeg: “ja,” ik

557
00:57:54,660 --> 00:58:01,010
zeg: “dat vind ik flauwekul.” Ik zeg: “vertel
nou maar wat je weet.” Ik zeg: “da's voor mij

558
00:58:01,010 --> 00:58:08,560
toch veel makkelijker.” Maar ze zegt: “ik weet
eerlijk niks,” ze zegt: “maar, mijn gevoel, ja.

559
00:58:09,680 --> 00:58:16,600
Ja.” Kijk en ik hou er niet van, 'gevoel-kwesties'
hè? (Lacht). Moge het zeker weten.

560
00:58:16,600 --> 00:58:25,530
Maar, ik ging er naartoe en ze bleek, gelijk
te hebben. En waar heeft ze dat nou aan gezien

561
00:58:26,780 --> 00:58:27,520
intuïtie

562
00:58:29,220 --> 00:58:36,400
nee, ze moet het ergens aan gezien hebben maar
i-i ik kijk toch met mijn ogen, ik zie het niet.

563
00:58:36,640 --> 00:58:41,160
En waarom zie ik het niet? Ben
ik te onoplettend? Dacht het niet

564
00:58:41,500 --> 00:58:41,920
misschien omdat het vrouw is

565
00:58:41,920 --> 00:58:47,880
ik denk het. Vrouwen kijken toch
met andere ogen denk ik als mannen.

566
00:58:48,840 --> 00:58:59,820
Kijk en ehm, zo heeft ze mij dus vaak een
hint gegeven, van doe eens een keer zo.

567
00:59:01,550 --> 00:59:03,950
En ga daar eens een keer naartoe.

568
00:59:04,960 --> 00:59:10,940
En dan, en dan kon het gebeuren dat je gewoon een
gesprek met die mensen had en dat er niks uitkwam.

569
00:59:10,940 --> 00:59:17,170
Dat gebeurde ook. Maar toen ehm, toen
die keer was het ehm, ja. Stellig

570
00:59:17,290 --> 00:59:22,520
en en als ik nog even terugkom
op ehm, u en uw ouderlijk gezin.

571
00:59:22,520 --> 00:59:29,750
Had u nog goed contact met uw ouders, en
uw zus en broer, ehm, na de vrijmaking?

572
00:59:31,190 --> 00:59:33,100
Of is dat contact verwaterd

573
00:59:33,950 --> 00:59:35,820
nee. Nee.

574
00:59:36,240 --> 00:59:50,070
Toen toen mijn broer dat gezegd had,
toen heb ik hem... Aangekeken... En,

575
00:59:50,070 --> 00:59:53,940
nee, ik weet zeker ik heb niks gezegd
maar ik heb hem alleen aangekeken.

576
00:59:55,270 --> 01:00:01,400
En dat schijnt toch wel sprekend geweest te
zijn. Maar ik had thuis goede conta- contacten.

577
01:00:01,400 --> 01:00:08,230
Want mijn vader die zei: “jongen ik ben
het met je eens.” Hij zegt: “want dit is

578
01:00:08,230 --> 01:00:14,170
een leerkwestie.” Hij zegt: “en die hadden
ze in 1905 op moeten lossen, niet nu.

579
01:00:15,420 --> 01:00:25,030
Niet nu.” Hij zegt: “en in 1905 hebben ze
het laten lopen, en nou komen ze erop terug.

580
01:00:25,990 --> 01:00:32,510
Hij zegt: “maar, je hebt wel
gelijk. Maar ik ga de kerk niet uit.

581
01:00:33,170 --> 01:00:35,640
maar dat verstoorde uw
verhoudingen eigenlijk niet

582
01:00:35,640 --> 01:00:45,460
nee. Nee. Want ehm, ik ehm, ik was dus
nog steeds thuis bij mijn vader en moeder.

583
01:00:45,460 --> 01:00:50,320
Kijk en ik had wel ergens in
de kost kunnen gaan, maar als

584
01:00:50,320 --> 01:00:53,270
je toch nog een vader en moeder
hebt dan doe je dat toch niet?

585
01:00:53,310 --> 01:00:58,720
Of de verhouding moet zo verstoord
zijn dat je zegt “ik moet ehm,

586
01:00:58,720 --> 01:01:01,820
ik moet nodig weg.” Nou dat bleek
niet het geval te zijn echt niet

587
01:01:02,770 --> 01:01:08,040
u ze-, eh eh want wanneer, mag ik u
vragen: wanneer zijn uw ouders overleden

588
01:01:14,120 --> 01:01:22,030
mijn vader is in ehm, 1972
gestorven Mijn vader was

589
01:01:22,200 --> 01:01:25,210
dus ehm, was goed dat hij
een rijksbaan had hoor.

590
01:01:25,210 --> 01:01:32,530
Want hij had een zus, een zwakke gezondheid,
zwakke longen, was vaak, elke winter zowat ziek.

591
01:01:32,810 --> 01:01:37,480
Nee, dat was goed dat hij
een ehm, een vaste baan had.

592
01:01:37,480 --> 01:01:54,420
En ehm mijn moe, ja die heeft mijn vader
toch wel overleefd tot ehm... Ja... 1987

593
01:01:54,420 --> 01:01:58,320
en ze zijn allebei tot het eind
toe gereformeerd synodaal gebleven

594
01:01:58,320 --> 01:01:59,140
ja..

595
01:01:59,140 --> 01:02:04,360
omdat ik vraag u dat omdat, die gereformeerd synodale
kerk, die ging een bepaalde ontwikkeling in..

596
01:02:04,360 --> 01:02:04,620
...ja..

597
01:02:04,620 --> 01:02:06,470
...nogal in de vrijzinnige sfeer

598
01:02:06,490 --> 01:02:10,080
ja. Maar ja. Neem nou toch onze kerk

599
01:02:10,080 --> 01:02:13,480
ja. Is ook waar

600
01:02:13,480 --> 01:02:17,720
ik heb jaren gezegd: we
gaan de synodalen achterna.

601
01:02:18,290 --> 01:02:24,460
En hij zegt: “dat gij dat toch dorst te zeggen.”
Dan werd er stellig verzekerd: dat is niet zo.

602
01:02:25,650 --> 01:02:32,510
Ik zeg: “da's wel zo.” Kijk en, dat
vind ik nou het jammere hè. Dat je

603
01:02:32,510 --> 01:02:43,360
dus... Dat je dus een... Een psalmboek
had, daar is het mee begonnen.

604
01:02:43,850 --> 01:02:52,770
En, je had, op de christelijke school met de bijbel,
had je dus, ehm die ehm, psalmversen geleerd.

605
01:02:52,920 --> 01:03:00,690
En die moest je dus zingen, met elkaar (00:11:08).
En daar gingen we dus regeltjes in veranderen.

606
01:03:01,830 --> 01:03:06,860
En het kan me nog gebeuren vandaag
de dag, dat ik met mijn psalmboek

607
01:03:07,400 --> 01:03:13,120
voor me zit, en dat ik dan,
zo'n oude regel nog er uitkomt.

608
01:03:13,120 --> 01:03:18,810
En dat je denkt “o kijk in boek: het is
gewijzigd.” Ja en daar is het mee begonnen.

609
01:03:18,810 --> 01:03:24,980
En, och wij hadden
de oude dominee Blok.

610
01:03:25,690 --> 01:03:32,930
En, die zocht dus, bij zijn preek,
zocht hij dus de psalmen, en

611
01:03:32,930 --> 01:03:38,750
vanuit die paar gezangen, die we
hadden, zocht hij, wat erbij paste.

612
01:03:38,750 --> 01:03:44,670
En het paste precies hè!
“En nou,” zegt de dominee.

613
01:03:44,970 --> 01:03:53,630
We hebben een beste dominee gehad die is over-
Maar, hij zegt...: “dit past precies bij mijn

614
01:03:53,630 --> 01:04:01,100
preek.” Ik zeg: “ach, dominee.” Ik zeg: “u
hebt keuze uit zoveel.” Ik zeg: “nee dan die

615
01:04:01,100 --> 01:04:09,270
oude dominee Blok, die moest zoeken.” Ik zeg:
“maar het paste precies hè.” Ik zeg nou vandaag

616
01:04:09,270 --> 01:04:15,085
zeg ik weleens een keer: “nou dominee, u zegt
'het past' maar het kon beter,” zeg ik dan.

617
01:04:15,086 --> 01:04:15,250
Ja, ja

618
01:04:15,250 --> 01:04:16,940
kan hij wel hebben

619
01:04:16,940 --> 01:04:20,136
jaaa dat kan hij hebben.

620
01:04:20,136 --> 01:04:26,999
Ach, hij denkt ook bij zijn eigen “ach die
oude man, miet je wat toegeven.” (Lacht.

621
01:04:27,000 --> 01:04:27,260
ja leuk gezegd ja.

622
01:04:27,260 --> 01:04:32,200
Nee maar kortom, het was dus geen,
voor u, want het was toch een

623
01:04:32,200 --> 01:04:36,310
bijzondere situatie natuurlijk, dat u
als in het gezin Steinfort als enige

624
01:04:36,310 --> 01:04:39,510
vrijgemaakt werd, en de andere niet
maar de verhoudingen bleven goed

625
01:04:39,510 --> 01:04:40,170
ja

626
01:04:40,170 --> 01:04:45,460
en uw ouders zijn ook nooit, geneigd
geworden om tóch nog, omdat ehm,

627
01:04:45,460 --> 01:04:48,390
gereformeerde kerken vrij ehm, wa wat
vrijzinniger werden dat ze vrijgemaakt werden

628
01:04:48,390 --> 01:04:57,890
nee. Nee. Nee, nee mijn vader was heel
anders dan de mensen van tegenwoordig hoor.

629
01:04:58,160 --> 01:05:01,170
Want tegenwoordig doen ze het
alsof ze hun jas uittrekken

630
01:05:01,170 --> 01:05:03,950
maar hij bleef trouw

631
01:05:03,950 --> 01:05:11,370
ja hij, hij bleef ehm echt trouw aan zijn kerk.
Kijk en dat kon ik ook, dát kon ik nou waarderen.

632
01:05:11,370 --> 01:05:24,010
Dat je dus zegt: “ehm ik ehm, ik zie wel dat, ze
daar gelijk hebben, maar ik kan dit niet.” Kijk

633
01:05:24,010 --> 01:05:30,390
en als je dus, dus echt zegt: “dit kan ik niet,”
nou dan moet het, dan moet je dat ook aanvaarden.

634
01:05:31,570 --> 01:05:32,829
Zo is het toch

635
01:05:32,830 --> 01:05:33,220
tuurlijk, ja

636
01:05:33,220 --> 01:05:43,092
kijk waar waar ik dus moeilijkheden mee heb, dat
is dus, dat je dus in, in de zestiger jaren, dat

637
01:05:43,092 --> 01:05:54,140
je dus ehm... Dat je dus de ehh de kerk, gereformeerde
kerk, Nederlands gereformeerde kerk kreeg.

638
01:05:54,850 --> 01:06:02,015
En toen was ik dus ehm ouderling, en toen
heb ik dus naar de classis gemoeten, en heb

639
01:06:02,016 --> 01:06:09,940
ik de classis meegemaakt met al die
vervolgzittingen hè, ja daar moest ik wel naartoe.

640
01:06:09,940 --> 01:06:17,630
En ehm, ik heb mij dus ook echt
afgevraagd: hebben we dit wel goed gedaan

641
01:06:17,630 --> 01:06:21,680
want u bent toen in '67 ook in die
classis Amersfoort geweest en alles

642
01:06:21,680 --> 01:06:22,100
nee classis Utrecht

643
01:06:22,100 --> 01:06:26,130
o ja classis Utrecht. Maar u bent niet
bij die synode geweest in Amersfoort

644
01:06:26,130 --> 01:06:26,709
nee, nee nee

645
01:06:27,770 --> 01:06:30,160
maar u had er moeite mee,
dat u zegt, dat die..

646
01:06:30,160 --> 01:06:30,880
...ja, ja..

647
01:06:30,881 --> 01:06:33,240
...en in welke zin dan, dat u zegt..

648
01:06:34,120 --> 01:06:44,540
...nou, je kon al die mensen zo goed.
En, ja die gingen toch wel de kerk uit.

649
01:06:44,540 --> 01:06:56,140
En, die zijn er door ons uitgestuurd. Ik heb me
echt, later afgevraagd, is dat wel goed geweest?

650
01:06:57,480 --> 01:07:00,246
Is dat echt goed geweest?

651
01:07:00,247 --> 01:07:13,920
Kijk en... Ja... Hè maar, de dingen zijn gebeurd,
en het is niet meer, eventjes te herstellen

652
01:07:13,920 --> 01:07:14,260
ja.

653
01:07:14,260 --> 01:07:18,140
En als u het nou, als u het
nou over zou doen hè, uw vader

654
01:07:18,140 --> 01:07:21,829
is gebleven, in de gereformeerde
kerk, ehh synodaal.

655
01:07:21,830 --> 01:07:27,760
Dus als u het nou over zou zou u dan eh, de ehh
met de vrijmaking mee zijn gegaan, terugkijkend,

656
01:07:27,760 --> 01:07:35,890
of zegt u: “ik had net zo goed gereformeerd
kunnen blijven, synodaal kunnen blijven”

657
01:07:35,890 --> 01:07:40,160
ik vind dit ehm... Nee. Ik
vind dit geen goede vraag

658
01:07:40,160 --> 01:07:41,310
nee het geen goede vraag nee

659
01:07:41,310 --> 01:07:47,520
nee. Nee. Kijk eens, je beslist,
er valt een beslissing in je leven.

660
01:07:48,320 --> 01:07:55,020
Dan kun je later toch niet ehm, niet zeggen: “dat
heb ik fout gedaan”? Ja dat kun je wel zeggen..

661
01:07:55,060 --> 01:07:57,489
niet dat ik dat vind hoor, niet dat
ik vind dat u iets fout hebt gedaan,

662
01:07:57,490 --> 01:08:02,010
maar ik kom erop omdat u, omdat
u zegt, ehhh, omdat ik bij u wat

663
01:08:02,010 --> 01:08:05,720
twijfel bespeur bij '67, dat u zegt:
“hebben we dat nou goed gedaan?

664
01:08:05,720 --> 01:08:06,670
ja, ja ja

665
01:08:06,670 --> 01:08:07,620
vandaar mijn vraag

666
01:08:07,620 --> 01:08:14,220
kijk, al die mensen. Je was dus ouderling.
Die mensen zaten bij je in de wijk.

667
01:08:14,220 --> 01:08:25,230
Die, die kende je dus allemaal. Ja, en,
en er zaten hele fijne mensen bij hoor.

668
01:08:25,860 --> 01:08:30,240
En is het dan vreemd dat je je eigen
afvraagt: “hebben we dit goed gedaan?

669
01:08:30,820 --> 01:08:32,179
nee dat snap ik

670
01:08:33,210 --> 01:08:43,200
nee. Nee. En... Ik kan dus rustig zeggen,
dat ik het jammer vond dat dit gebeurd is

671
01:08:43,200 --> 01:08:43,232
ja.

672
01:08:43,232 --> 01:08:45,545
Heeft u die mensen die de kerk
uitgingen, heeft u daar nog ooit

673
01:08:45,620 --> 01:08:47,970
contact mee onderhouden, of zijn
ze gewoon uit uw leven verdwenen

674
01:08:47,970 --> 01:08:57,360
nou, bijvoorbeeld ehhh... Een zwager van me. Die
is met de jongste zus van mijn vrouw getrouwd.

675
01:08:58,550 --> 01:09:02,480
Ja eh, het is een ehm, een fijn mens.

676
01:09:03,380 --> 01:09:15,250
Maar, ja... Hij ehm, hij voelde zich geroepen
om ehm, met de ehh, Nederlands gereformeerde

677
01:09:15,250 --> 01:09:24,030
kerk mee te gaan, ja... En en dat kon
je dus, dat kon je dus aan zien komen.

678
01:09:24,840 --> 01:09:29,190
Doordat ik in de kerkraad zat,
kreeg je die kerkraadsverslagen

679
01:09:29,190 --> 01:09:33,260
te horen, en dit kon
je echt aan zien komen.

680
01:09:35,650 --> 01:09:39,060
Kijk en, en als je dan in
de familie een verjaardag

681
01:09:39,060 --> 01:09:45,980
had hè... Nou, dan ging
het van jetje hè? Jaaa...

682
01:09:45,980 --> 01:09:47,909
...want zo ging het, ja

683
01:09:47,910 --> 01:09:53,986
jaaa, jaaa ja soms soms wel. En
dan, en dan, hij hij was een pestkop.

684
01:09:54,722 --> 01:09:57,431
En dan ging hij tegen
mijn vrouw beginnen.

685
01:09:57,432 --> 01:10:06,768
En dan zat ik bij de mannen, en dan had ik er
geen erg in, en dan zei ze: “o die zwager van me.

686
01:10:06,768 --> 01:10:13,552
Wat een naarling.” Ik zeg: “waarom heb je daar
nou niet even geroepen?” “Ja, ja, ja dat doe je

687
01:10:13,553 --> 01:10:20,326
toch niet?” Ik zeg: “als er weer,” ik zeg: “over
veertien dagen is die jarig.” Ik zeg: “als die

688
01:10:20,326 --> 01:10:29,093
begint,” ik zeg: “ik zou wel bij de les zijn.”
Nou en ehm he da's, hij begon weer hè, tegen haar.

689
01:10:29,093 --> 01:10:35,373
Jaaa daar kwam-ie aan. En ik
zei: “joh wat ben jij een kerel.

690
01:10:36,051 --> 01:10:39,021
Kom nou eens tegen mij.” Ik zeg:
“dan gaan we samen even, hè?”

691
01:10:39,021 --> 01:10:45,640
Ik zeg: “kom maar.” Ik zeg: “ik
lust je rauw.” En het was zo over

692
01:10:45,640 --> 01:10:48,750
en toen was het over. Ja, ja

693
01:10:48,750 --> 01:10:52,170
kijk en, dat, dat voel
je van: jou kan ik aan

694
01:10:52,170 --> 01:10:57,030
ja. En dat ging toch
nog in goede harmonie

695
01:10:57,030 --> 01:11:08,030
o jawel. Kijk, kijk eens, ehm... Hij, hij
was met, met, haar jongste zuster getrouwd.

696
01:11:08,960 --> 01:11:17,620
Haar vader was gestorven,
en toen was zijn vrouw, die

697
01:11:17,620 --> 01:11:21,360
buiten het verband zijn
geraakt, was dus minderjarig.

698
01:11:21,360 --> 01:11:31,670
En daar ben ik de voogd over geweest. En ehm,
en toen ehm, ja zij was gek op mij. En nog.

699
01:11:31,670 --> 01:11:36,290
Als ze me ziet, dan zegt
ze: “ha Bert Dan slaat ze er

700
01:11:36,290 --> 01:11:41,590
armen om me heen (lacht), en
dan kust ze me dat het klapt.

701
01:11:41,590 --> 01:11:50,780
En ehm, hij staat erbij en hij
kijkt ernaar (lacht hartelijk). Ja.

702
01:11:50,780 --> 01:11:57,640
Nee maar dat, dat ehm, ja als je mekaar
gaat ehm, verguizen, nee dat kan niet.

703
01:11:57,640 --> 01:12:03,740
En dat mag ook niet hè. Ehh...
Het is best wel moeilijk,

704
01:12:04,070 --> 01:12:09,370
en ehm, en je zakt echt wel
een keer door het ijs hoor.

705
01:12:09,370 --> 01:12:15,170
Jaaa. Dat je zegt: “verdikkeme nog aan toe nou
leggen ze het me zo na aan de schenen.” Jaaa.

706
01:12:15,840 --> 01:12:23,162
Dan zak je ook weleens een keer door het ijs. Maar,
nee maar de verhouding is altijd goed gebleven.

707
01:12:23,162 --> 01:12:23,350
Ja

708
01:12:27,730 --> 01:12:32,070
nou heel goed. Héél goed, ja. Ja ik denk
dat we er ongeveer zijn meneer Steinfort

709
01:12:32,070 --> 01:12:32,633
ja eehh..

710
01:12:32,634 --> 01:12:35,871
...ik zit even na te denken maar
ik geloof dat we er ongeveer zijn.

711
01:12:36,707 --> 01:12:38,676
Ik zit nog even ja we we hebben
gewoon een gesprek gevoerd.

712
01:12:38,677 --> 01:12:46,420
Nou laat ik eerst dit nog even vragen: weet u
nog waar u tijdens de bevrijding was, op 5 mei

713
01:12:50,250 --> 01:12:53,560
ja op 5 mei..

714
01:12:53,560 --> 01:12:53,680
...'4

715
01:12:53,680 --> 01:12:59,500
ja, waren wij dus ehm, waren
we daar dus in die stelling.

716
01:13:00,480 --> 01:13:09,150
En ik zei u, ik heb toen...
Nee 5 mei was de oorlog over

717
01:13:09,150 --> 01:13:10,100
ja, ja

718
01:13:10,100 --> 01:13:10,689
ja toen was de oorlog over. En..

719
01:13:10,690 --> 01:13:16,880
...ja. En weet u nog waar u toen was

720
01:13:16,880 --> 01:13:19,639
ja. En daar stamt de foto daar was..

721
01:13:19,640 --> 01:13:21,110
o dat is die foto met die KP-ploeg

722
01:13:21,110 --> 01:13:24,500
ja, ja. En dat is op
de Viebrug in Utrecht

723
01:13:25,330 --> 01:13:27,630
o dat is op de Viebrug in Utrecht

724
01:13:27,630 --> 01:13:30,790
en en hier aan je rechterhand had je
de Gallerie Modern weet je wel (lacht)

725
01:13:30,790 --> 01:13:33,390
en daar was het

726
01:13:33,390 --> 01:13:35,950
ja, ja ja

727
01:13:35,950 --> 01:13:42,110
oké, ja. Nou, ik dank u wel

728
01:13:42,110 --> 01:13:42,740
niks te danken

729
01:13:42,740 --> 01:13:43,910
nee het was heel plezierig