1 00:00:10,480 --> 00:00:12,810 Dit is een interview in het kader van het project 2 00:00:12,810 --> 00:00:17,081 Erfgoed van de oorlog, onderdeel Getuigen verhalen. 3 00:00:17,182 --> 00:00:26,109 Het interview wordt gehouden met mevrouw Dina van de Boom-Wolters op 10 november 2009 in Nijkerk. 4 00:00:26,209 --> 00:00:30,272 Het interview wordt gehouden door Anton van Renssen. 5 00:00:30,373 --> 00:00:35,989 En de camera wordt gehanteerd door Hans van der Klok en hij neemt ook het geluid op. 6 00:00:35,990 --> 00:00:39,950 En verder zijn er geen mensen aanwezig in deze kamer. 7 00:00:39,950 --> 00:00:46,860 Mevrouw van de Boom, u bent in de oorlog, 1942, bent u getrouwd. 8 00:00:46,860 --> 00:00:47,120 Ja, ja. 9 00:00:47,120 --> 00:00:49,346 En toen bent u in Nijkerkerveen gaan wonen. 10 00:00:49,447 --> 00:00:49,910 Ja. Ja. 11 00:00:49,910 --> 00:00:50,490 Ja. 12 00:00:50,490 --> 00:00:54,136 Mijn man die had daaro.. m’n man die had daar een boerderij. 13 00:00:54,137 --> 00:00:54,370 Die had.. 14 00:00:54,370 --> 00:00:54,760 In ’42. 15 00:00:54,760 --> 00:00:55,010 Ja. 16 00:00:55,010 --> 00:01:02,430 Van z’n vader overgenomen. En toen hebben we eerst eh.. eh.. 17 00:01:02,430 --> 00:01:03,630 M’n mans eh.. 18 00:01:03,630 --> 00:01:04,020 opa eh.. 19 00:01:04,020 --> 00:01:09,133 m’n mans ouders die woonden er ook nog en die zijn bij ons blijven wonen in een bakhuis apart. 20 00:01:09,233 --> 00:01:10,110 Ja. 21 00:01:10,110 --> 00:01:11,870 Dus eh.. en wij woonden gewoon op de boerderij. 22 00:01:11,870 --> 00:01:12,920 U woonde op de boerderij. 23 00:01:12,920 --> 00:01:14,460 Wij woonden op de boerderij. 24 00:01:14,460 --> 00:01:15,920 En die had u.. 25 00:01:15,920 --> 00:01:21,250 Die heeft m’n man overgenomen van z’n vader en toen zijn wij daar blijven wonen. 26 00:01:21,250 --> 00:01:24,680 En woonden er ook nog broers en zussen van uw man dan? 27 00:01:24,680 --> 00:01:25,130 Nee, nee. 28 00:01:25,130 --> 00:01:25,300 Nee? Helemaal niet. 29 00:01:25,300 --> 00:01:30,078 Die waren allemaal eh.. die waren allemaal op hun eigen stekje. 30 00:01:30,179 --> 00:01:30,560 O ja. 31 00:01:30,560 --> 00:01:35,566 En m’n man die had eh.. hij was allenig, hij had zes zussen en hij was enig als broer. 32 00:01:35,667 --> 00:01:37,350 En dus nam hij de boerderij over. 33 00:01:37,350 --> 00:01:40,750 En heeft de boerderij over.. van z’n vader overgenomen. 34 00:01:40,750 --> 00:01:41,014 Ja. 35 00:01:41,114 --> 00:01:43,814 En toen zijn wij daar gaan boeren. 36 00:01:43,915 --> 00:01:47,780 En uw schoonouders hebben daar de hele periode.. 37 00:01:47,780 --> 00:01:49,220 Ja, die hebben wij helemaal.. 38 00:01:49,220 --> 00:01:49,530 .. de hele oorlog gewoond? 39 00:01:49,530 --> 00:01:51,658 .. helemaal aan ’t eind gebracht. 40 00:01:51,759 --> 00:01:52,280 Ja. 41 00:01:52,280 --> 00:01:54,080 M’n, m’n, m’n schoonmoeder en m’n vader.. 42 00:01:54,080 --> 00:01:56,830 m’n schoonmoeder die is eh.. 43 00:01:56,830 --> 00:02:04,772 eens even zien.. m’n schoonvader is in ’58 overleden en moeder.. ik denk ongeveer ’52. 44 00:02:04,773 --> 00:02:05,648 Ja. 45 00:02:05,749 --> 00:02:06,200 Ja. 46 00:02:06,200 --> 00:02:07,060 Dus die hebben in die hele.. 47 00:02:07,060 --> 00:02:08,980 Die was.. die hebben we ook helemaal verzorgd. 48 00:02:08,980 --> 00:02:09,540 Ja, die heeft u helemaal verzorgd. 49 00:02:09,540 --> 00:02:09,930 Die hebben.. 50 00:02:09,930 --> 00:02:12,730 we zijn altijd eh.. 51 00:02:12,730 --> 00:02:13,390 we hebben eerst een hele poos.. 52 00:02:13,390 --> 00:02:15,982 gewoon dat we samen.. 53 00:02:16,083 --> 00:02:19,040 ik deed voor hen de was en ik deed voor hen naaien en eh.. 54 00:02:19,040 --> 00:02:20,440 Dus eh.. 55 00:02:20,440 --> 00:02:22,166 en m’n schoonvader die.. 56 00:02:22,167 --> 00:02:29,870 ja, die, die, die hielp wel eens wat op de boerderij nog zolang als ‘ie kon, maar verder ook eh.. 57 00:02:29,870 --> 00:02:32,110 ook niet. 58 00:02:32,211 --> 00:02:33,870 Nee. 59 00:02:33,870 --> 00:02:34,633 Dus eh.. 60 00:02:34,633 --> 00:02:36,120 Ja. En, en dat was in ’42, hè. 61 00:02:36,120 --> 00:02:37,020 Dat was in ’42, toen.. 62 00:02:37,020 --> 00:02:38,490 In de oorlog.. middenin de oorlog. 63 00:02:38,490 --> 00:02:39,290 Middenin de oorlog zijn we getrouwd. 64 00:02:39,290 --> 00:02:40,320 Ja. Zo. 65 00:02:40,320 --> 00:02:46,656 Ja, en in ’44 is dan onze oudste zoon geboren en in ’45, dat heb ik al verteld, eh.. 66 00:02:46,757 --> 00:02:49,400 onze tweede zoon, helemaal in de oorlog. 67 00:02:49,400 --> 00:02:56,378 ’t Was de sch.. die, die, die Duitsers die waren helemaal ook in ons land nog. 68 00:02:56,479 --> 00:02:57,160 Ja. 69 00:02:57,160 --> 00:03:04,120 En die eh.. en Ben is geboren op eh.. 25 eh.. 25 april, toen waren we net ongeveer bevrijd, wij. 70 00:03:04,120 --> 00:03:04,260 Ja. 71 00:03:04,260 --> 00:03:06,210 Maar nog niet.. geen oorlog afgelopen. 72 00:03:06,210 --> 00:03:06,660 Nee. 73 00:03:06,660 --> 00:03:07,368 En eh.. 74 00:03:07,369 --> 00:03:09,390 Nee, want Nijkerk en Nijkerkerveen waren toen vrij. 75 00:03:09,390 --> 00:03:10,200 Nijkerk en Nijkerkerveen, ja. 76 00:03:10,200 --> 00:03:15,860 En toen eh.. toen ik in m’n kraambed lag, toen schoten ze nog op de kerk in Nijkerkerveen. En eh.. 77 00:03:15,860 --> 00:03:17,659 Want u was hoogzwanger in die tijd en.. 78 00:03:17,760 --> 00:03:18,640 Wat zegt u? 79 00:03:18,640 --> 00:03:20,740 In die tijd was u hoogzwanger.. 80 00:03:20,740 --> 00:03:21,860 Ja, ik was hoogzwanger. 81 00:03:21,860 --> 00:03:24,630 .. en toen heeft u dat allemaal meegemaakt. 82 00:03:24,630 --> 00:03:25,350 Ja, ja, ja. 83 00:03:25,350 --> 00:03:25,820 We hadden.. 84 00:03:25,820 --> 00:03:26,720 m’n man had ook een eh.. 85 00:03:26,720 --> 00:03:27,860 schuilkelder gemaakt. 86 00:03:27,860 --> 00:03:30,023 Als de nood aan de man kwam.. 87 00:03:30,023 --> 00:03:34,056 en ik had dan een koffertje klaar, waar ik kleertjes allemaal in had voor de kleine. 88 00:03:34,057 --> 00:03:38,135 Maar ik, ik heb gewoon thuis kunnen blijven. Maar het was wel heel angstig. 89 00:03:38,236 --> 00:03:38,540 Ja. 90 00:03:38,540 --> 00:03:43,907 Als je de, de kogels om je oren gaan, dat is.. toen schoten ze nog op de kerk. 91 00:03:44,008 --> 00:03:44,410 Ja. 92 00:03:44,410 --> 00:03:48,750 En toen was ’t dan.. ja, een dag of tien later was toen de oorlog afgelopen. 93 00:03:48,750 --> 00:03:49,280 Ja. 94 00:03:49,280 --> 00:03:49,810 Ja. 95 00:03:49,810 --> 00:03:54,965 Hoe, hoeveel meter woonde u hemelsbreed van de kerk af? 96 00:03:55,066 --> 00:03:57,040 Dat was middenin het dorp. 97 00:03:57,040 --> 00:03:57,250 Ja. 98 00:03:57,250 --> 00:04:01,730 Eh.. ik weet niet of u dat herkent, dat was middenin het dorp. 99 00:04:01,730 --> 00:04:06,380 Eh.. tegenover het rijkgebouw in Nijkerkerveen. Daar stond toen ook de kerk ongeveer. 100 00:04:06,380 --> 00:04:09,270 Maar.. en u woonde aan de rand van het dorp. 101 00:04:09,270 --> 00:04:13,010 Ja, wij woonden aan de rand, aan de Hoevelakenseweg, Schoolstraat. 102 00:04:13,010 --> 00:04:14,060 De Schoolstraat, ja. 103 00:04:14,060 --> 00:04:14,447 Ja. 104 00:04:14,448 --> 00:04:14,610 Ja, dat.. 105 00:04:14,610 --> 00:04:22,240 die ken ik. En.. maar hoeveel.. even voor de eh.. goede informatie. Hoe ver is dat ongeveer? Eh.. 106 00:04:22,240 --> 00:04:23,070 Nou.. 107 00:04:23,070 --> 00:04:23,910 Halve kilometer? 108 00:04:23,910 --> 00:04:24,610 Ongeveer.. Hè? 109 00:04:24,610 --> 00:04:25,770 Een halve kilometer, zoiets? 110 00:04:25,770 --> 00:04:29,510 Ja, zoiets. Ja, of een kilometer, denk ik, ja. 111 00:04:29,510 --> 00:04:32,226 Een kilometer. 112 00:04:32,226 --> 00:04:33,201 Ja. 113 00:04:33,302 --> 00:04:36,980 U kreeg uw kinderen in de oorlog, hè. 114 00:04:36,980 --> 00:04:37,230 Ja. 115 00:04:37,230 --> 00:04:39,250 Het waren dus twee kleine kinderen die.. 116 00:04:39,250 --> 00:04:39,450 Ja. 117 00:04:39,450 --> 00:04:40,820 .. verzorgd moesten worden. 118 00:04:40,820 --> 00:04:41,779 Ja, ja. 119 00:04:41,780 --> 00:04:50,278 U was in de tijd waar wij over spreken, hè, van, van zeg maar, september 1944 tot aan de bevrijding. 120 00:04:50,379 --> 00:04:53,580 Het grootste deel.. u bent de hele tijd zwanger geweest in die tijd. 121 00:04:53,580 --> 00:04:53,800 Ja. 122 00:04:53,800 --> 00:04:58,260 Dus eh.. dat kost ook al de nodige energie. 123 00:04:58,260 --> 00:04:58,550 Ja. 124 00:04:58,550 --> 00:05:03,910 En nou heeft u ook eh.. evacués in huis gekregen. 125 00:05:03,910 --> 00:05:05,460 Ja, maar we konden ook niet.. 126 00:05:05,460 --> 00:05:07,430 ook eh.. 127 00:05:07,430 --> 00:05:07,900 toen eh.. 128 00:05:07,900 --> 00:05:09,900 de oudste geboren is, konden we nog wel naar de huisarts. 129 00:05:09,900 --> 00:05:14,350 Maar toen de tweede geboren is, toen konden we niet eens naar onze huisarts toe. 130 00:05:14,350 --> 00:05:15,330 Toen hebben we een eh.. 131 00:05:15,330 --> 00:05:21,340 we moesten iemand hebben die.. dat ik eh.. dat ik dat kind op de wereld zette. 132 00:05:21,340 --> 00:05:21,450 Ja. 133 00:05:21,450 --> 00:05:23,862 En toen hebben we mevrouw Van Polen.. 134 00:05:23,963 --> 00:05:27,750 die hebben we als kraamhulp gekregen.. 135 00:05:27,750 --> 00:05:32,220 Toen wezen vragen, want we konden geen, geen zuster krijgen, we konden geen dokter krijgen. 136 00:05:32,220 --> 00:05:33,748 We, we mochten wel.. 137 00:05:33,849 --> 00:05:37,040 m’n man die kon wel naar de Bedo toe fietsen, maar verder niet. 138 00:05:37,040 --> 00:05:38,190 Hij kwam niet verder. 139 00:05:38,190 --> 00:05:41,010 Dus we moesten ons eigen van tevoren al eh.. 140 00:05:41,010 --> 00:05:46,010 hoorden we ook al dat die vrouw Van Polen ook wel een kind op de wereld kon helpen. Dus toen.. 141 00:05:46,010 --> 00:05:47,580 Mevrouw Van Polen woonde in Nijkerkerveen? 142 00:05:47,580 --> 00:05:52,150 Die woonde in Nijkerkerveen, ja. De moeder van Jaap van Polen. 143 00:05:52,150 --> 00:05:52,850 Oké. 144 00:05:52,850 --> 00:05:54,900 Ik weet niet of u die nog kent. 145 00:05:54,900 --> 00:05:55,510 Die, die ken ik niet, maar.. 146 00:05:55,510 --> 00:05:59,190 Nou ja, dat zegt al niks meer, dat is al zoveel jaren geleden. 147 00:05:59,190 --> 00:06:04,149 Ik bedoel, dat kent u niet. Maar die heeft toen geholpen en dat ging allemaal prima. 148 00:06:04,250 --> 00:06:06,590 Nee, u heeft helemaal geen dokter gezien in die tijd? 149 00:06:06,590 --> 00:06:06,930 Nee. 150 00:06:06,930 --> 00:06:07,895 Ja, wel later. 151 00:06:07,996 --> 00:06:13,954 Later wel weer, toen eh.. toen overdag kon, hebben we wel weer een dokter kunnen krijgen. 152 00:06:14,055 --> 00:06:14,540 Ja. 153 00:06:14,540 --> 00:06:14,770 Ja, maar dus.. 154 00:06:14,770 --> 00:06:15,578 en de zuster die kwam toen ook wel. 155 00:06:15,578 --> 00:06:16,870 Hebben we later.. kregen we verpleegzuster, verpleegzuster konden we ook wel weer krijgen. 156 00:06:16,870 --> 00:06:22,370 Ja, dat was daarna, was na de bevrijding, begrijp ik. 157 00:06:22,370 --> 00:06:23,370 Ja. 158 00:06:23,370 --> 00:06:23,993 Ja, ’t was.. 159 00:06:24,094 --> 00:06:28,880 ja, wel toen die.. toen Ben geboren is.. toen ’s middags was er.. konden we wel een dokter krijgen. 160 00:06:28,880 --> 00:06:29,707 O ja. 161 00:06:29,707 --> 00:06:34,530 Ja. Want dat moest nog allemaal goed verzorgd worden en zo en eh.. 162 00:06:34,530 --> 00:06:35,753 Ja, tuurlijk. 163 00:06:35,753 --> 00:06:39,870 Nee, maar dat ging allemaal goed. Dat is allemaal prima verlopen. 164 00:06:39,870 --> 00:06:41,520 Ja. 165 00:06:41,621 --> 00:06:42,760 Maar ja, ’t was allemaal heel spannend natuurlijk. 166 00:06:42,760 --> 00:06:45,041 Tuurlijk, ja. 167 00:06:45,142 --> 00:06:46,240 Ja. 168 00:06:46,240 --> 00:06:54,050 En nou, nou was u zwanger, u had een klein kind lopen, uw man die, die deed de boerderij. 169 00:06:54,050 --> 00:06:54,510 Ja. 170 00:06:54,510 --> 00:07:01,340 En, en, en u had uw schoonouders daar, daar wonen en u kreeg ook nog evacués.. 171 00:07:01,340 --> 00:07:01,950 Ja. 172 00:07:01,950 --> 00:07:04,000 .. die u onderdak verleende.. 173 00:07:04,000 --> 00:07:04,513 Ja. 174 00:07:04,513 --> 00:07:05,150 .. of moest verlenen misschien. 175 00:07:05,150 --> 00:07:05,575 Wat zegt u? 176 00:07:05,575 --> 00:07:05,911 Moest verl.. die moest.. 177 00:07:05,912 --> 00:07:06,310 Ja, die moest.. 178 00:07:06,310 --> 00:07:08,088 werden ons toegewezen. 179 00:07:08,089 --> 00:07:14,169 En dat heb ik ook al verteld vorige keer al, dat we twee kinderen uit Amsterdam gekregen hebben. 180 00:07:14,270 --> 00:07:15,000 Die w.. 181 00:07:15,000 --> 00:07:20,580 dat werd toen in de kerk gevraagd, omdat er hongersnood was in Amsterdam.. 182 00:07:20,580 --> 00:07:23,310 of we ook een paar kinderen in huis wilden nemen, die we dan weer verzorgden. 183 00:07:23,310 --> 00:07:25,724 Dat hebben we toen ook gedaan. 184 00:07:25,825 --> 00:07:31,140 Corrie Noortje en Noortje Luc.. Corrie Buslo en Noortje Lucassen, die hebben we toen gehad. 185 00:07:31,140 --> 00:07:32,870 Dat waren twee kinderen uit Amsterdam? 186 00:07:32,870 --> 00:07:35,893 Waren twee kinderen, ongeveer zes, zeven, acht jaar. 187 00:07:35,994 --> 00:07:38,530 En die, die zijn uit Amsterdam gekomen, dus dat was.. 188 00:07:38,530 --> 00:07:40,970 dat waren geen evacués uit Arnhem en omstreken. 189 00:07:40,970 --> 00:07:41,764 Nee, nee. 190 00:07:41,764 --> 00:07:43,311 Dat hebben we vrijwillig gedaan. 191 00:07:43,412 --> 00:07:45,270 Ja, maar de evacués die moesten we nemen. 192 00:07:45,270 --> 00:07:48,020 En dat was een gezin met zeven kinderen. 193 00:07:48,020 --> 00:07:52,460 Een man, vrouw en zeven kinderen. Zes jongens en een meisje. Dus die hebben we ook allemaal gehad. 194 00:07:52,460 --> 00:07:55,540 Een man en een vrouw en zeven kinderen.. 195 00:07:55,540 --> 00:07:56,030 Ja. 196 00:07:56,030 --> 00:07:56,960 .. plus die twee.. 197 00:07:56,960 --> 00:07:57,510 Die twee, ja. 198 00:07:57,510 --> 00:07:58,710 .. kinderen uit Amsterdam. 199 00:07:58,710 --> 00:07:59,355 Ja. 200 00:07:59,355 --> 00:08:01,840 Plus uw schoonouders, plus twee kinderen. 201 00:08:01,840 --> 00:08:02,320 Ja. 202 00:08:02,320 --> 00:08:14,100 Plus uzelf ehm.. even gauw gerekend, zijn dat eh.. negen plus vier, dertien.. vijftien mensen. 203 00:08:14,100 --> 00:08:14,820 Ja. 204 00:08:14,820 --> 00:08:17,080 Dat was een drukke tijd. 205 00:08:17,080 --> 00:08:18,800 Ja, en dan moesten allemaal eh.. 206 00:08:18,800 --> 00:08:23,440 zorgen voor eten. Want dat heb ik ook al verteld, m’n man is toen ook nog naar Dedemsvaart geweest.. 207 00:08:23,440 --> 00:08:23,926 Ja. 208 00:08:23,927 --> 00:08:24,418 .. 209 00:08:24,418 --> 00:08:24,820 om eten te gaan halen. 210 00:08:24,820 --> 00:08:29,940 Want we hadden zo’n groot gezin, daar konden we allemaal zelf niet voor zorgen. 211 00:08:29,940 --> 00:08:32,050 Want u kreeg allemaal bonnen voor die mensen. 212 00:08:32,050 --> 00:08:35,020 Bonnen. Ja, dan zorgde eh.. Sam Gerssen voor. 213 00:08:35,020 --> 00:08:35,582 Ja. 214 00:08:35,583 --> 00:08:36,710 Hè, die zorgde voor de bonnen. 215 00:08:36,710 --> 00:08:37,580 Want er was.. 216 00:08:37,580 --> 00:08:39,789 distributiekantoor had ‘ie. 217 00:08:39,890 --> 00:08:41,893 En die, die zorgde dan voor de bonnen, dat.. 218 00:08:41,994 --> 00:08:46,430 En ik kreeg extra bonnen nog, omdat ik in verwachting was. Daar kregen we extra bonnen voor. 219 00:08:46,430 --> 00:08:46,580 Ja? 220 00:08:46,580 --> 00:08:47,120 Ja. 221 00:08:47,120 --> 00:08:48,810 Voor bepaalde producten? 222 00:08:48,810 --> 00:08:49,120 Ja. 223 00:08:49,120 --> 00:08:55,032 Ja, voor.. ja, ja, wat je nodig had. Of dan kregen we.. ja, ook zoveel punten kreeg je dan. Dus eh.. 224 00:08:55,133 --> 00:09:01,060 En de ehm.. 225 00:09:01,060 --> 00:09:03,440 Die evacués, dat waren zeven kinderen.. 226 00:09:03,440 --> 00:09:03,972 Ja. 227 00:09:03,972 --> 00:09:04,870 In welke leeftijd waren die ongeveer? 228 00:09:04,870 --> 00:09:07,041 Die waren ongeveer de leeftijd van eh.. 229 00:09:07,142 --> 00:09:10,790 van twintig tot, tot eh.. 230 00:09:10,790 --> 00:09:12,035 twaalf jaar.. 231 00:09:12,136 --> 00:09:16,570 of nee, of tien jaar was het meisje, zoiets. Die jongens kunnen wel iets ouder geweest zijn nog. 232 00:09:16,570 --> 00:09:17,250 Van tien tot twintig jaar. 233 00:09:17,250 --> 00:09:21,100 Ja. Ja, die zal wel in de twintig geweest zijn. Ik weet dat allemaal niet zo precies meer. 234 00:09:21,100 --> 00:09:21,820 Nee, oké. Maar het waren in ieder geval.. 235 00:09:21,820 --> 00:09:22,810 Ja. 236 00:09:22,810 --> 00:09:24,350 .. redelijk opgegroeid al. 237 00:09:24,350 --> 00:09:25,116 Ja, ’t waren heel.. 238 00:09:25,116 --> 00:09:26,120 Het waren geen kleine kinderen meer. 239 00:09:26,120 --> 00:09:30,594 Nee, nee, nee, ze kwamen uit, uit Arnhem, van de Geitenkamp. 240 00:09:30,695 --> 00:09:33,370 Oké. Weet u nog hoe ze heetten, die familie? 241 00:09:33,370 --> 00:09:34,550 Van de Kemp. 242 00:09:34,550 --> 00:09:35,250 Familie van de Kemp. 243 00:09:35,250 --> 00:09:35,660 Familie van de Kemp. 244 00:09:35,660 --> 00:09:38,720 Heeft u later nog contact met ze gehad? 245 00:09:38,720 --> 00:09:41,398 Ja, later zijn we nog een keer in Amsterdam geweest.. 246 00:09:41,499 --> 00:09:42,400 in, in Arnhem geweest. 247 00:09:42,400 --> 00:09:47,480 De jongens die zeiden nog: We kregen, we kregen brood met ehm.. 248 00:09:47,480 --> 00:09:52,286 met eh.. marmeladejam. Daar vonden ze niks aan. 249 00:09:52,387 --> 00:09:53,650 ’t Is vies. 250 00:09:53,650 --> 00:09:56,410 Maar ’t was wel leuk dat die jongens dat al.. 251 00:09:56,410 --> 00:09:57,412 later zijn we.. 252 00:09:57,412 --> 00:10:00,960 vond het toch wel leuk dat we toch nog weer bij hun geweest zijn in Amster.. in, in Arnhem. 253 00:10:00,960 --> 00:10:01,500 Ja. 254 00:10:01,500 --> 00:10:02,814 Ja. 255 00:10:02,915 --> 00:10:04,130 En ze zijn ook wel eens bij ons.. 256 00:10:04,130 --> 00:10:05,850 maar dat, dat is nu helemaal eh.. 257 00:10:05,850 --> 00:10:09,476 toch niet meer van gehoord, hebben we niks meer van gehoord eh.. 258 00:10:09,477 --> 00:10:14,770 de laatste tijd. Maar in ’t begin wel, na de oorlog. 259 00:10:14,871 --> 00:10:20,180 Wat deden die, die kinderen dan in de tijd dat ze bij u woonden? 260 00:10:20,180 --> 00:10:21,996 Ja, eigenlijk niks, een beetje rondzwerven. 261 00:10:22,097 --> 00:10:27,450 Hè, in Nijkerkerveen en zo, en ze zochten ook wat buren op van ons, ze waren ook bij eh.. 262 00:10:27,450 --> 00:10:29,812 een buurman van ons waren ze ook hele.. 263 00:10:29,912 --> 00:10:33,610 liepen ze ook in en uit. En ja, ze moesten wel, ze deden verder niks, ze konden niks. 264 00:10:33,610 --> 00:10:36,920 Ze gingen niet meehelpen op de boerderij? 265 00:10:36,920 --> 00:10:41,610 Nee, nou.. beetje, denk ik, ja. En we hebben ook nog de onderduikers.. had ik ook verteld. 266 00:10:41,610 --> 00:10:42,166 Ja. 267 00:10:42,166 --> 00:10:43,510 We hebben twee onderduikers gehad. Ene kwam.. 268 00:10:43,510 --> 00:10:44,310 Dus u had ook nog twee onderduikers erbij. 269 00:10:44,310 --> 00:10:46,140 Ja, die hebben we ook gehad. 270 00:10:46,140 --> 00:10:50,490 Maar dat was al wel eerder, hoor, toen hadden we.. toen hadden we die evacués nog niet. 271 00:10:50,490 --> 00:10:50,687 Nee, nee. 272 00:10:50,788 --> 00:10:52,430 Maar daar.. voor de tijd al gehad. 273 00:10:52,430 --> 00:10:54,620 En die waren al weg toen de evacués kwamen. 274 00:10:54,620 --> 00:10:59,560 Ja, die waren al weg, ja. Ja, dat was David Kouwenaar.. dat heb ik al verteld.. uit Amsterdam. 275 00:10:59,560 --> 00:11:01,050 En eh.. 276 00:11:01,050 --> 00:11:07,004 Jan Wind uit Veendam en Everhard Fenger uit Nijkerk. 277 00:11:07,105 --> 00:11:10,770 En die waren dan de oorlog bij ons, dat waren onderduikers. 278 00:11:10,770 --> 00:11:15,330 Hè, die moest.. die moesten een adres opzoeken, anders werden ze opgepakt door de Duitsers. 279 00:11:15,330 --> 00:11:16,820 Dat waren jonge mannen. 280 00:11:16,820 --> 00:11:18,421 Dat waren jonge mannen. 281 00:11:18,522 --> 00:11:20,260 En die David Kouwenaar dat eh.. 282 00:11:20,260 --> 00:11:21,000 ja, was ook een eh.. 283 00:11:21,000 --> 00:11:22,308 een fijn iemand. 284 00:11:22,409 --> 00:11:27,540 Die ging altijd ’s avonds in het donker naar de sterren kijken, ’t was zo’n sterrenkundige. 285 00:11:27,641 --> 00:11:28,150 O ja. 286 00:11:28,150 --> 00:11:30,949 Was altijd buiten, ging die naar de sterren kijken. 287 00:11:31,050 --> 00:11:33,325 Ja, maar die was ook bij ons. 288 00:11:33,426 --> 00:11:39,415 En z’n ouders zijn ook nog een keer bij ons geweest. Ja, dat was wel heel leuk. 289 00:11:39,516 --> 00:11:39,780 Ja. 290 00:11:39,780 --> 00:11:41,040 Maar ja, en eh.. 291 00:11:41,040 --> 00:11:41,863 ze moesten.. 292 00:11:41,963 --> 00:11:43,350 maar toen hadden ook steeds de roz.. 293 00:11:43,350 --> 00:11:44,826 de razzia’s die kwamen. 294 00:11:44,826 --> 00:11:45,870 Hè, dat die razzi.. 295 00:11:45,870 --> 00:11:48,032 dat die Duitsers razzia hielden. 296 00:11:48,133 --> 00:11:50,360 Dus daar moesten ze altijd wel voor zorgen dat eh.. 297 00:11:50,360 --> 00:11:50,800 die kwam.. 298 00:11:50,800 --> 00:11:55,140 en als die dan weer kwamen, dan keken ze alles na of we ook eh.. 299 00:11:55,140 --> 00:11:56,650 mensen in huis hadden. 300 00:11:56,650 --> 00:12:01,800 Ik heb ook nog eens een keer een bed eh.. weggestopt. Op de balk bij ons, op de deel. 301 00:12:01,800 --> 00:12:03,200 En toen die moffen.. 302 00:12:03,200 --> 00:12:07,771 die moffen zeg ik, ja, ik zeg het nog wel eens een keer, omdat ik er zo’n hekel aan had. 303 00:12:07,872 --> 00:12:08,680 Ja. 304 00:12:08,680 --> 00:12:11,660 Had ik een keer een bed weggestopt op de balk op de deel. 305 00:12:11,660 --> 00:12:12,780 En wat moet dat hier, zei die. 306 00:12:12,780 --> 00:12:13,510 Wat moet dat hier? 307 00:12:13,510 --> 00:12:15,300 Hij zag wel dat dat iets bijzonders was. 308 00:12:15,300 --> 00:12:18,984 Ik zeg: Nou, dat heb ik over, dat heb ik daar neergelegd. 309 00:12:19,085 --> 00:12:20,350 Maar ja, dat geloven ze dan niet. 310 00:12:20,350 --> 00:12:22,644 Maar ze gingen alles doorkijken. 311 00:12:22,745 --> 00:12:24,800 En ook nog een keer eh.. 312 00:12:24,800 --> 00:12:25,913 Jan Wind eh.. 313 00:12:26,014 --> 00:12:29,850 ze kwamen het altijd zeggen als er een razzia op komst was. 314 00:12:29,850 --> 00:12:35,205 Iedereen wist wel dat er een razzia op komst was en dan kwamen ze het altijd van tevoren wel zeggen. 315 00:12:35,306 --> 00:12:36,060 Maar het was.. 316 00:12:36,060 --> 00:12:37,250 dan was het toch ook spannend. 317 00:12:37,250 --> 00:12:38,730 Ook een keer dat we.. 318 00:12:38,730 --> 00:12:39,820 Jan Wind die sliep dan op.. 319 00:12:39,820 --> 00:12:45,310 we hadden ook zo’n opkamertje, zeggen we dan, boven de kelder. En daar sliep Jan Wind toen en.. 320 00:12:45,310 --> 00:12:45,480 Ja. 321 00:12:45,480 --> 00:12:45,989 .. 322 00:12:45,990 --> 00:12:46,630 maar toen was er ook een eh.. 323 00:12:46,630 --> 00:12:51,606 kwamen ze ook weer kijken en is ‘ie zo het raam uitgerend, de wei in. 324 00:12:51,707 --> 00:12:59,145 Toen kwamen ze ook ’s avonds kijken of we.. of er.. of we ook iemand hadden. 325 00:12:59,246 --> 00:12:59,900 Ja. 326 00:12:59,900 --> 00:13:04,750 En Everhard Fenger, dat was dan de laatste.. uit Nijkerk, dat was in ’t laatst van de oorlog nog. 327 00:13:04,750 --> 00:13:05,380 Ja. 328 00:13:05,380 --> 00:13:07,180 Die hebben we in de hooiberg gestopt. 329 00:13:07,180 --> 00:13:12,750 Toen kwamen ze ook.. een razzia en die heeft m’n man.. de ladder tegen de berg opgezet. 330 00:13:12,750 --> 00:13:13,080 Ja. 331 00:13:13,080 --> 00:13:14,750 Die zei: Je blijft onder het hooi liggen. 332 00:13:14,750 --> 00:13:15,420 Ja. 333 00:13:15,420 --> 00:13:17,076 En ga je niet bewegen. 334 00:13:17,177 --> 00:13:22,560 En ik zet een ladder tegen de berg op en dan eh.. 335 00:13:22,560 --> 00:13:27,770 als ze komen dan eh.. dan.. als ze er met een gavel in geprikt hadden, dan waren ze eraan geweest. 336 00:13:27,770 --> 00:13:28,170 Ja. 337 00:13:28,170 --> 00:13:29,060 Maar dat hebben ze niet gedaan. 338 00:13:29,060 --> 00:13:33,390 Ze zijn wel bovenop de ladder geweest, wel wezen kijken, maar ze zijn weer teruggekomen. 339 00:13:33,390 --> 00:13:35,700 Dus daar hadden we gemak.. mazzel mee. 340 00:13:35,700 --> 00:13:36,130 Ja. 341 00:13:36,130 --> 00:13:38,320 Hè, want anders dan waren we er misschien allemaal wel aan gegaan.. 342 00:13:38,320 --> 00:13:38,590 Ja. 343 00:13:38,590 --> 00:13:40,729 .. als ze on.. als ze die gevonden hadden. 344 00:13:40,730 --> 00:13:41,020 Ja. 345 00:13:41,020 --> 00:13:45,890 Maar die zijn weggegaan voordat de evacués kwamen, hè. 346 00:13:45,890 --> 00:13:51,110 De, de onderduikers zijn weggegaan voordat de evacu.. evacués kwamen. 347 00:13:51,110 --> 00:13:51,560 Ja. 348 00:13:51,560 --> 00:13:52,150 Ja. 349 00:13:52,150 --> 00:13:52,970 Ja, ja. 350 00:13:52,970 --> 00:13:57,482 Dus in september, toen de mensen uit Arnhem kwamen.. 351 00:13:57,583 --> 00:13:58,020 Ja. 352 00:13:58,020 --> 00:14:03,500 .. toen, toen waren uw schoonouders, eh.. anderhalf kind, bij wijze van spreken.. 353 00:14:03,500 --> 00:14:04,190 Ja, ja. 354 00:14:04,190 --> 00:14:08,940 .. en eh.. en die twee kinderen uit Amsterdam waren er nog wel. 355 00:14:08,940 --> 00:14:09,970 Ja, die waren er ook nog, ja. 356 00:14:09,970 --> 00:14:11,510 Die waren er tot het eind van de oorlog. 357 00:14:11,510 --> 00:14:12,600 Ja, ja. 358 00:14:12,600 --> 00:14:16,937 Ha.. had u nou voldoende eten voor al die mensen? 359 00:14:17,038 --> 00:14:20,100 Nee, dat hadden we niet, want m’n man is toch ook al naar eh.. naar eh.. naar Dedemsvaart geweest. 360 00:14:20,100 --> 00:14:20,770 Dedemsvaart, ja. 361 00:14:20,770 --> 00:14:22,300 Om eten te halen. 362 00:14:22,300 --> 00:14:24,940 Maar wanneer, wanneer ging hij daarheen? In de winter of daarvoor of.. 363 00:14:24,940 --> 00:14:25,670 Wat zegt u? 364 00:14:25,670 --> 00:14:29,940 In de.. ja. Ja, wanneer is dat precies geweest? Dat durf ik allemaal niet meer te zeggen. 365 00:14:29,940 --> 00:14:30,889 Weet u niet, nee. 366 00:14:30,990 --> 00:14:31,420 En dat is.. 367 00:14:31,420 --> 00:14:32,660 een buurman ging er ook mee. 368 00:14:32,660 --> 00:14:36,480 Ook met, met een paard en wagen, zijn ze daarheen gegaan. 369 00:14:36,480 --> 00:14:40,230 Dus toen zijn ze, ik denk een dag of vier, weg geweest. 370 00:14:40,230 --> 00:14:40,920 Vier dagen. 371 00:14:40,920 --> 00:14:42,120 Om eten te halen. 372 00:14:42,120 --> 00:14:45,059 En, en met wat kwamen ze terug? 373 00:14:45,160 --> 00:14:45,710 Wat zegt u? 374 00:14:45,710 --> 00:14:47,075 Waar kwamen ze mee terug? 375 00:14:47,176 --> 00:14:48,010 Aardappelen wel. 376 00:14:48,010 --> 00:14:48,890 Aardappelen. 377 00:14:48,890 --> 00:14:49,781 Aardappelen, ja. 378 00:14:49,882 --> 00:14:51,090 Daar ging het hoofdzakelijk om. 379 00:14:51,090 --> 00:14:52,820 En zelf verbouwden we ook groente. 380 00:14:52,820 --> 00:14:55,588 Dus zelf hadden we al wel heel veel. 381 00:14:55,689 --> 00:15:01,543 Hè, want ja.. en slachten deden we nog wel eens een keertje, dat we zelf een varken slachtten. 382 00:15:01,643 --> 00:15:02,820 Maar ja, er moest wel zoveel wezen. 383 00:15:02,820 --> 00:15:06,810 Ja. U had va.. u had varkens, u had eh.. 384 00:15:06,810 --> 00:15:11,750 Ja, zelf hadden we een boerderij van alles. We hadden helemaal gemengd bedrijf. 385 00:15:11,750 --> 00:15:12,186 Ja. 386 00:15:12,187 --> 00:15:14,140 Koeien, varkens eh.. kippen. 387 00:15:14,140 --> 00:15:16,314 Mocht u zomaar slachten? 388 00:15:16,414 --> 00:15:23,010 Nee, dat mocht niet. Maar je deed wel meer wat niet mocht. 389 00:15:23,010 --> 00:15:23,110 Zoals? 390 00:15:23,110 --> 00:15:24,820 Nou ja, karnen zelf. 391 00:15:24,921 --> 00:15:25,170 Ja. 392 00:15:25,170 --> 00:15:28,700 En, en, en rogge gingen we ook voor.. 393 00:15:28,700 --> 00:15:33,400 wel eens eh.. wegbrengen rogge.. dat we dat eh.. We verbouwden ook rogge en tarwe. 394 00:15:33,400 --> 00:15:33,890 Ja. 395 00:15:33,890 --> 00:15:40,152 Dus dat deden we ook wel eens, dat.. dan moest je wel wat smokkelen. Je moest geld hebben. 396 00:15:40,253 --> 00:15:41,560 Ja. 397 00:15:41,560 --> 00:15:42,060 Ja. 398 00:15:42,060 --> 00:15:43,313 Dat ging u verkopen of.. 399 00:15:43,413 --> 00:15:44,410 Wat zegt u.. hè? 400 00:15:44,410 --> 00:15:49,810 Dat.. wat deed u met dat eten eh.. met de boter en met de.. 401 00:15:49,810 --> 00:15:54,862 Ja, dat brachten we dan naar de mensen toe. En daar kregen we dan weer een paar centen voor. 402 00:15:54,963 --> 00:15:56,870 Of ging het ook vooral.. ruilhandel? 403 00:15:56,870 --> 00:15:57,460 Wat zegt u? 404 00:15:57,460 --> 00:15:58,570 Was het ook veel ruilhandel? 405 00:15:58,570 --> 00:15:59,740 Nou, nee. Nee, nee. 406 00:15:59,740 --> 00:15:59,970 Echt wel een beetje verkopen. 407 00:15:59,970 --> 00:16:06,740 Ja, een beetje voor onszelf dat we.. ja, er moest zoveel wezen. 408 00:16:06,740 --> 00:16:10,400 Ja. Maar u heeft op die manier voldoende eten kunnen.. 409 00:16:10,400 --> 00:16:10,650 Jawel, jawel. 410 00:16:10,650 --> 00:16:10,900 .. bemachtigen. 411 00:16:10,900 --> 00:16:12,790 We hebben ze altijd eten kunnen geven. 412 00:16:12,790 --> 00:16:18,340 Oké. Ja, want u had een hoop mensen dus uiteindelijk. 413 00:16:18,340 --> 00:16:19,100 Ja, natuurlijk, ja. 414 00:16:19,100 --> 00:16:26,310 En, en die, die aardappels in, in.. uit Dedemsvaart. Die waren ook met name voor eigen gebruik? 415 00:16:26,310 --> 00:16:29,750 Ja, ja, ja, ja. Ja, dat moest.. anders ging je ze niet eh.. 416 00:16:29,750 --> 00:16:31,700 Nee, die werden niet weer verkocht. 417 00:16:31,700 --> 00:16:36,021 Nee, nee, nee. Nee hoor, die hielden we wel voor onszelf eh.. Ja, want we hadden zo´n groot gezin. 418 00:16:36,122 --> 00:16:36,930 Ja. 419 00:16:36,930 --> 00:16:37,390 Zoveel mensen. 420 00:16:37,390 --> 00:16:39,000 En, en uw buurman ook? 421 00:16:39,000 --> 00:16:39,690 De buu.. 422 00:16:39,691 --> 00:16:41,120 Die had ook.. uw buurman had ook veel.. 423 00:16:41,120 --> 00:16:43,790 Ja, ja. Was Wouter van Putten. 424 00:16:43,790 --> 00:16:47,099 Wouter van Putten. Die hadden ook evacués? 425 00:16:47,200 --> 00:16:51,610 Ja. Ja, die hadden er ook, ja. Die hadden ook evacués. 426 00:16:51,610 --> 00:16:52,022 Ja, ja, ja. 427 00:16:52,022 --> 00:16:52,370 Ja, ook uit Arnhem. 428 00:16:52,370 --> 00:16:52,660 Ook uit Arnhem. 429 00:16:52,660 --> 00:17:05,010 Ja, ja. Tjonge. En als er nou eh.. een controle was, wat deed u dan? Want u, u had dus eh.. 430 00:17:05,010 --> 00:17:07,350 .. u ging slachten, terwijl het niet mocht. 431 00:17:07,350 --> 00:17:09,250 Ja, maar dat.. 432 00:17:09,250 --> 00:17:09,900 En u mocht karnen en.. 433 00:17:09,901 --> 00:17:10,414 .. 434 00:17:10,415 --> 00:17:11,100 dat was, dat was al eerder. 435 00:17:11,100 --> 00:17:12,140 Dat was niet toen de.. 436 00:17:12,140 --> 00:17:14,216 toen die Duitsers bij ons kwamen. 437 00:17:14,317 --> 00:17:15,940 Toen deed ´ie dat niet, dat kon ook niet. 438 00:17:15,940 --> 00:17:17,460 Want die konden elk ogenblik.. 439 00:17:17,460 --> 00:17:18,969 konden ze binnenvallen. 440 00:17:19,070 --> 00:17:21,400 En die Duitsers die hebben ook nog.. 441 00:17:21,501 --> 00:17:25,520 heb ik ook verteld, die zijn ook nog wel een week of drie bij ons ingekwartierd geweest. 442 00:17:25,520 --> 00:17:26,486 Ook nog. 443 00:17:26,487 --> 00:17:31,126 Met eh.. met een provisiewagen, dat ze zelf eten mee eh.. eten in hadden. 444 00:17:31,227 --> 00:17:32,680 Wanneer was dat? 445 00:17:32,680 --> 00:17:33,770 Dat was ook in´t laatst van de oorlog. 446 00:17:33,770 --> 00:17:35,710 Dat was heel op het laatst van de oorlog. 447 00:17:35,710 --> 00:17:37,490 Want toen hadden ze nog een auto.. 448 00:17:37,490 --> 00:17:37,610 ze hadden auto´s bij zich. 449 00:17:37,610 --> 00:17:41,790 Toen hebben ze nog een auto bij ons laten staan. 450 00:17:41,790 --> 00:17:46,340 Dus dat was.. dat was dan helemaal op ´t laatst van de oorlog. 451 00:17:46,340 --> 00:17:47,770 Toen al die mensen nog bij.. 452 00:17:47,770 --> 00:17:49,500 Nee, die waren allemaal al weer weg. 453 00:17:49,500 --> 00:17:50,230 Toen waren ze allemaal al weer weg. 454 00:17:50,230 --> 00:17:51,130 Ja, die waren weg. 455 00:17:51,130 --> 00:17:52,020 De evacués ook? 456 00:17:52,020 --> 00:17:53,460 Ja. Die waren al weg, ja. 457 00:17:53,460 --> 00:17:54,260 Waar waren die dan heen? 458 00:17:54,260 --> 00:17:58,070 Ja, weer naar Arnhem toe, denk ik, dat ze.. Ja, die gingen weer naar huis. 459 00:17:58,070 --> 00:17:58,770 Die konden voor.. 460 00:17:58,770 --> 00:17:59,860 Maar die konden weer weg. 461 00:17:59,860 --> 00:18:01,930 Die konden voor de bevrijding al weer terug naar huis? 462 00:18:01,930 --> 00:18:03,648 Ja. 463 00:18:03,749 --> 00:18:09,300 Ik, ik weet tenminste niet dat die eh.. bij ons waren toen die eh.. toen die Duitsers bij ons waren. 464 00:18:09,300 --> 00:18:09,787 Nee. 465 00:18:09,787 --> 00:18:10,210 Denk ik haast niet meer. 466 00:18:10,210 --> 00:18:10,513 Oké, nee. 467 00:18:10,513 --> 00:18:10,926 Nee. 468 00:18:11,027 --> 00:18:14,261 Oké. 469 00:18:14,362 --> 00:18:17,920 Die, die evacués die eh.. 470 00:18:17,920 --> 00:18:22,597 hè, die kregen eten van u en die, die, die eh.. 471 00:18:22,698 --> 00:18:26,420 ja, die moesten hun tijd ook op één of andere manier doorkomen. 472 00:18:26,420 --> 00:18:30,370 U zegt van: Die kinderen die liepen een beetje rond en die liepen bij de andere boeren langs. 473 00:18:30,370 --> 00:18:30,630 Ja, ja. 474 00:18:30,630 --> 00:18:34,920 Eh.. gingen spelen wellicht. Maar, maar die ouders? 475 00:18:34,920 --> 00:18:35,600 Ja, die net zo. 476 00:18:35,600 --> 00:18:38,470 Die, die moeder die was eh.. 477 00:18:38,470 --> 00:18:39,899 bezig met de spullen bij, bij.. 478 00:18:40,000 --> 00:18:41,570 beetje stoppen en naaien en zo. 479 00:18:41,570 --> 00:18:45,180 Zat bij ons in de keuken om de boel weer een beetje te herstellen. 480 00:18:45,180 --> 00:18:46,710 En die va.. 481 00:18:46,710 --> 00:18:50,095 die Kemp zelf, die Van de Kemp, ja, die redde zich ook wel een beetje met het heen en weer eh.. 482 00:18:50,196 --> 00:18:54,863 Want die mensen hoefden hun eigen niet te verstoppen. Hè, dat waren gewoon evacués. 483 00:18:54,964 --> 00:18:57,160 Die, die liepen niet het risico.. 484 00:18:57,160 --> 00:18:57,290 Nee. 485 00:18:57,290 --> 00:18:57,970 .. opgepakt te worden? 486 00:18:57,970 --> 00:19:01,591 Nee, nee, nee. Wel die onderduikers, die liepen wel risico. 487 00:19:01,692 --> 00:19:02,530 Maar niet eh.. 488 00:19:02,530 --> 00:19:03,330 die Van de Kemp niet. 489 00:19:03,330 --> 00:19:04,110 Die werden gestuurd, die eh.. 490 00:19:04,110 --> 00:19:06,703 die werden bij ons gebracht met een.. 491 00:19:06,804 --> 00:19:11,345 ze zaten allemaal op een vrachtwagen. Dat ze eraan kwamen waaien op een middag. 492 00:19:11,446 --> 00:19:11,840 Ja. 493 00:19:11,840 --> 00:19:17,500 En dan ineens kwam er zo’n heel stel van de wagen aflopen. En dan denk je: Och, wat moet je ermee? 494 00:19:17,500 --> 00:19:20,480 En, en, en, en u wist niet dat u die zou krijgen? 495 00:19:20,480 --> 00:19:22,540 Nee. Ja, we wisten wel dat ze zouden komen.. 496 00:19:22,540 --> 00:19:22,900 Ja. 497 00:19:22,900 --> 00:19:24,616 .. maar niet wie of hoeveel. 498 00:19:24,616 --> 00:19:25,090 Nee, nee, dus.. 499 00:19:25,090 --> 00:19:25,380 Dat wisten we niet. 500 00:19:25,380 --> 00:19:28,989 .. een complete verrassing dat u op een gegeven moment zo’n groot gezin.. 501 00:19:28,990 --> 00:19:32,900 Ja, ja, ja, ja. Ja, dat was natuurlijk heel wat. 502 00:19:32,900 --> 00:19:33,394 Ja. 503 00:19:33,495 --> 00:19:38,798 Ja. 504 00:19:38,899 --> 00:19:41,710 Nou.. 505 00:19:41,710 --> 00:19:50,323 waren er nou ook mensen in Nijkerkerveen die, die zeiden: Ja, ik wil helemaal geen evacués hebben. 506 00:19:50,323 --> 00:19:51,450 Helemaal geen eten? 507 00:19:51,450 --> 00:19:55,393 Nee, dat mensen geen evacués op wilden nemen. 508 00:19:55,494 --> 00:19:55,976 Ja, maar.. 509 00:19:56,077 --> 00:19:57,880 ja, dat weet ik eigenlijk zo niet. 510 00:19:57,880 --> 00:20:02,850 Nee. Er zullen er best wel meer geweest zijn, maar ze zochten ’t meeste boeren op, hè. 511 00:20:02,850 --> 00:20:03,403 Ja. 512 00:20:03,403 --> 00:20:04,400 Want die hadden meer ruimte. 513 00:20:04,400 --> 00:20:05,677 Ja. 514 00:20:05,778 --> 00:20:08,700 Want ze sliepen bij ons ook allemaal in ’t stro op, op de.. 515 00:20:08,700 --> 00:20:13,269 boven de koeien, op de, op de hilt. Ja, dat moest wel. 516 00:20:13,270 --> 00:20:19,240 Ja, hadden ze.. hadden ze daar hun eigen.. ja, huishouden, zeg maar of.. 517 00:20:19,240 --> 00:20:19,380 Ja. 518 00:20:19,380 --> 00:20:19,950 Ja, ze.. 519 00:20:19,950 --> 00:20:21,020 eigenlijk, ze waren gewoon bij ons in huis. 520 00:20:21,020 --> 00:20:22,980 We hadden nogal een grote keuken. 521 00:20:22,980 --> 00:20:23,930 Dus daar konden.. 522 00:20:23,930 --> 00:20:27,860 ze konden allemaal.. we lieten ze gewoon aanlopen. Ze werden gewoon opgenomen in ’t gezin. 523 00:20:27,860 --> 00:20:30,620 En, en dat is allemaal helemaal goed gegaan. 524 00:20:30,620 --> 00:20:33,140 Jawel. Ja, dat ging allemaal goed. 525 00:20:33,140 --> 00:20:34,000 Ja? Geen, geen.. 526 00:20:34,000 --> 00:20:36,937 Je moest ook eh.. hun moesten meewerken, maar wij ook. 527 00:20:37,038 --> 00:20:38,680 Geen irritaties? 528 00:20:38,680 --> 00:20:40,960 Nee, ging allemaal goed. 529 00:20:40,960 --> 00:20:41,650 We hebben nooit niks geen problemen gehad, hoor. 530 00:20:41,650 --> 00:20:45,950 Nee, want ze zijn later ook wel eens bij ons geweest en we zijn weer bij hun geweest. 531 00:20:45,950 --> 00:20:48,773 Dat.. dan kun je wel denken dat het allemaal goed gebleven is. 532 00:20:48,774 --> 00:20:49,550 Ja. 533 00:20:49,550 --> 00:20:50,173 Ja. 534 00:20:50,173 --> 00:20:53,920 Nou, dat is wel bijzonder, want dat is.. hoelang zijn ze uiteindelijk gebleven? 535 00:20:53,920 --> 00:20:58,082 Ja, ik denk ongeveer een half jaar of zo, dat ze bij ons geweest zijn. 536 00:20:58,183 --> 00:21:01,070 Ik.. maar.. neem me niet kwalijk, dat weet ik allemaal niet meer. 537 00:21:01,070 --> 00:21:02,990 Nee, maar goed.. het gaat een beetje om de indicatie, hè. 538 00:21:02,990 --> 00:21:07,429 En in die tijd was het wat.. net voordat de oorlog afgelopen is. 539 00:21:07,530 --> 00:21:11,380 Ja, vlak voordat het eind van de oorlog was, zijn ze weer naar huis gegaan. 540 00:21:11,380 --> 00:21:11,650 Ja, ja. 541 00:21:11,650 --> 00:21:16,117 Ja, ja. 542 00:21:16,218 --> 00:21:18,690 Ja. 543 00:21:18,690 --> 00:21:19,930 Als nou eh.. 544 00:21:19,930 --> 00:21:26,546 als u nou ging, ging, ging slachten en karnen ehm.. 545 00:21:26,647 --> 00:21:34,160 liep u dan niet het risico, hè, als u dan dat ging verkopen, dat, dat u dan verraden zou worden? 546 00:21:34,160 --> 00:21:34,830 Ja, natuurlijk wel. 547 00:21:34,830 --> 00:21:36,510 Er was.. 548 00:21:36,510 --> 00:21:38,120 dat was ook een risico. 549 00:21:38,120 --> 00:21:41,940 Want we hebben nog eens een keer een varken verstopt in de tuin. 550 00:21:41,940 --> 00:21:47,460 Toen kwamen ze hem wel opzoeken. Dat was ook weer.. niet van de Duitsers, maar wel weer van NSB’ers. 551 00:21:47,460 --> 00:21:48,690 NSB’ers? 552 00:21:48,690 --> 00:21:55,503 Ja, die kwamen ook eh.. de boel eh.. eh.. nakijken of we ook wat onrecht deden. 553 00:21:55,604 --> 00:21:57,290 NSB’ers uit Nijkerkerveen? 554 00:21:57,290 --> 00:22:00,950 Uit.. ja, uit.. het zal wel van Nijkerk uitgegaan zijn. 555 00:22:00,950 --> 00:22:01,686 Uit Nijkerk. 556 00:22:01,687 --> 00:22:02,522 Ze liepen overal. 557 00:22:02,623 --> 00:22:05,250 En, en.. maar die deden.. die moesten dat doen of deden die.. 558 00:22:05,250 --> 00:22:06,010 Ja, die moesten dat doen. 559 00:22:06,010 --> 00:22:07,508 Ja. 560 00:22:07,608 --> 00:22:08,840 Ja, die moesten dat doen.. 561 00:22:08,840 --> 00:22:15,781 of we ook eh.. deden wat hun eh.. wat wij niet mochten. Maar je moest wel eens een keer smokkelen. 562 00:22:15,882 --> 00:22:16,480 Waarom? 563 00:22:16,480 --> 00:22:19,310 Om de boel op g.. draaiende te houden. 564 00:22:19,310 --> 00:22:20,240 Om eten te kunnen krijgen. 565 00:22:20,240 --> 00:22:24,548 Om eten te krijgen. Ja. Dat moest je wel. 566 00:22:24,649 --> 00:22:28,060 Ja. Dus die, die Ne.. die NSB’ers, dat waren Nederlanders. 567 00:22:28,060 --> 00:22:32,610 Dat waren Nederlanders. Maar daar heb je wel van gehoord, van de NSB’ers? 568 00:22:32,610 --> 00:22:36,686 Ja, ja. Maar wat, wat deed dat.. 569 00:22:36,787 --> 00:22:41,260 Die moesten gewoon de mensen weer langs of ze ook wat deden wat niet, wat niet eh.. 570 00:22:41,260 --> 00:22:44,330 wat niet kon natuurlijk. 571 00:22:44,330 --> 00:22:44,530 Ja. 572 00:22:44,530 --> 00:22:45,340 Hè. 573 00:22:45,341 --> 00:22:47,497 Nee, begrijp ik. 574 00:22:47,598 --> 00:22:49,400 Maar dat.. 575 00:22:49,400 --> 00:22:52,810 die controles die, die werden dus door NSB’ers gedaan, door 576 00:22:52,810 --> 00:22:58,140 Duitsers, maar niet door dat voedselkantoor van Gerssen. 577 00:22:58,140 --> 00:22:59,970 Nee, nee, tuurlijk niet. Nee. 578 00:22:59,970 --> 00:23:02,760 Gerssen dat was een fijne man, die hielp je juist.. 579 00:23:02,760 --> 00:23:03,040 Ja. 580 00:23:03,040 --> 00:23:06,350 .. om, om bonnen te krijgen en zo dus eh.. 581 00:23:06,350 --> 00:23:08,030 Daar had u ook wel contact mee? 582 00:23:08,030 --> 00:23:08,880 Ja, heel goed. 583 00:23:08,880 --> 00:23:09,498 Ja? 584 00:23:09,498 --> 00:23:11,140 Ja, was een heel fijn iemand. 585 00:23:11,140 --> 00:23:12,960 Op wat voor manier had u dan contact met eh.. 586 00:23:12,960 --> 00:23:13,310 Ja, op.. 587 00:23:13,310 --> 00:23:14,714 met de bonnen en zo. 588 00:23:14,815 --> 00:23:21,496 M’n man zat in veel organisaties, hè, dus die was ook, ook overal bekend. 589 00:23:21,596 --> 00:23:29,360 Dat ‘ie wel wat eh.. wat, wat mee kon, zou ik zeggen. 590 00:23:29,360 --> 00:23:32,590 Ja. Hij was in organisaties, ook in Nijkerk en daar had ‘ie weer contact met Gerssen. 591 00:23:32,590 --> 00:23:33,831 Ja, ja. 592 00:23:33,932 --> 00:23:35,040 Maar u persoonlijk niet. 593 00:23:35,040 --> 00:23:36,980 Nee, nee, nee. Maar daar zorgt m’n man wel voor. 594 00:23:36,980 --> 00:23:39,598 Ja, ja, ja. 595 00:23:39,699 --> 00:23:41,360 Had u ver.. 596 00:23:41,360 --> 00:23:46,150 zelf ook nog contact in, in Nijkerkerveen met, met, met vooraanstaande mensen? 597 00:23:46,150 --> 00:23:50,700 De eh.. dominees of pastoor.. ja, pastoor woonde in Nijkerk natuurlijk. 598 00:23:50,700 --> 00:23:51,649 Ja, ja. 599 00:23:51,750 --> 00:23:54,630 Ja, want u hoorde bij de parochie in Nijkerk. 600 00:23:54,630 --> 00:23:56,190 Ja, ja. 601 00:23:56,190 --> 00:23:56,675 Ja. 602 00:23:56,675 --> 00:23:57,160 Ja. 603 00:23:57,261 --> 00:24:01,306 Ging u daar, tijdens dat laatste half jaar, nog naar de kerk? 604 00:24:01,407 --> 00:24:03,640 Ja, ja, ja. Want ik heb eh.. 605 00:24:03,640 --> 00:24:04,640 Kon dat, kon dat wel? 606 00:24:04,640 --> 00:24:05,260 Wat zegt u? 607 00:24:05,260 --> 00:24:06,610 Kon dat zonder risico? 608 00:24:06,610 --> 00:24:11,670 Ja, jawel, dat kon wel zonder risico, ja. 609 00:24:11,670 --> 00:24:12,060 Dat wel. 610 00:24:12,060 --> 00:24:12,450 Want eh.. 611 00:24:12,450 --> 00:24:13,100 wij eh.. 612 00:24:13,100 --> 00:24:13,810 onze, onze.. 613 00:24:13,810 --> 00:24:18,590 bij ons was het, als er een kleine geboren was, gelijk dopen, hè, dezelfde dag was ’t gedoopt. 614 00:24:18,590 --> 00:24:19,550 Dat weet je misschien. 615 00:24:19,550 --> 00:24:20,760 Dat kwam van ons uit. 616 00:24:20,760 --> 00:24:25,300 Maar ik kon dat niet, want toen mochten we er niet door, dat het.. 617 00:24:25,300 --> 00:24:27,540 Toen konden we er niet door, dat het.. 618 00:24:27,540 --> 00:24:29,124 was allemaal nog bezet. 619 00:24:29,225 --> 00:24:34,522 En toen heb ik, met kleine 14 dagen of 3 weken later, zelf de doop mogen houden. 620 00:24:34,623 --> 00:24:37,420 Dat was bij ons geen gebruik, maar dat.. 621 00:24:37,420 --> 00:24:39,590 ik zeg: Als het dan toch zo lang duurt, wil ik hem zelf.. de doop houden. 622 00:24:39,590 --> 00:24:39,900 Ja, ja. 623 00:24:39,900 --> 00:24:42,030 Dus dat heb ik toen gedaan. 624 00:24:42,030 --> 00:24:45,950 O ja. Want dat was.. normaal is de vader.. 625 00:24:45,950 --> 00:24:46,776 Dat was.. Ja, ja. 626 00:24:46,777 --> 00:24:47,930 .. die gaat dan dezelfde dag nog.. 627 00:24:47,930 --> 00:24:48,830 Ja, dat was normaal bij ons. 628 00:24:48,830 --> 00:24:49,200 .. naar meneer pastoor. 629 00:24:49,200 --> 00:24:49,830 Ja, ja. 630 00:24:49,830 --> 00:24:52,677 Ja, ja, ja. 631 00:24:52,778 --> 00:24:53,850 Maar dat eh.. 632 00:24:53,850 --> 00:24:54,860 dat was dan weer eh.. 633 00:24:54,860 --> 00:24:57,830 ja, toen was de oorlog afgelopen. Toen ging het allemaal weer wat gemakkelijker. 634 00:24:57,830 --> 00:24:59,660 Dat begrijp ik. 635 00:24:59,660 --> 00:25:06,894 Werd u nou vanuit de parochie door meneer pastoor ook, ook gestimuleerd om hulp te bieden? 636 00:25:06,994 --> 00:25:07,370 Nee. 637 00:25:07,370 --> 00:25:14,812 Nee. Nee, dat werden we niet gestimuleerd. Dat moesten we zelf doen. 638 00:25:14,813 --> 00:25:16,370 En, en vanuit de gemeente? 639 00:25:16,370 --> 00:25:23,820 Ja, nou.. nee. Nee, dat kan ik me niet indenken. Nee. 640 00:25:23,820 --> 00:25:25,550 Nee? ’t Was echt een eigen initiatief. 641 00:25:25,550 --> 00:25:26,050 Ja. 642 00:25:26,050 --> 00:25:26,550 Ja, ja. 643 00:25:26,550 --> 00:25:31,190 We waren toch wel zelfstandig genoeg om dat allemaal te regelen. 644 00:25:31,190 --> 00:25:31,830 Tenminste m’n man heel zeker en dan.. ja, dat ging allemaal wel. 645 00:25:31,830 --> 00:25:32,470 Ja. 646 00:25:32,470 --> 00:25:36,378 Maar toen was de.. 647 00:25:36,479 --> 00:25:42,892 toen de oorlog afgelopen.. ging dat allemaal weer wat eh.. wat gemoedelijker en gemakkelijker. 648 00:25:42,993 --> 00:25:48,510 Ja. Ja, want ik kan me voorstellen.. Nijkerkerveen is natuurlijk een, een klein dorp.. 649 00:25:48,510 --> 00:25:48,860 Ja. 650 00:25:48,860 --> 00:25:49,410 .. 651 00:25:49,411 --> 00:25:50,999 hè, daar woonden iets meer dan 1000 mensen. 652 00:25:51,000 --> 00:25:54,070 Ik geloof, 1700 mensen, geloof ik, in, in de oorlog.. 653 00:25:54,070 --> 00:25:58,840 heb ik gelezen, hoor, dus eh.. Eh.. met relatief grote gezinnen. 654 00:25:58,840 --> 00:26:00,059 Ja. 655 00:26:00,160 --> 00:26:01,540 Dus zeg dat er eh.. 656 00:26:01,540 --> 00:26:01,650 eh.. 657 00:26:01,650 --> 00:26:04,660 vijf, zes mensen per gezin, dus dan waren er eh.. 658 00:26:04,660 --> 00:26:07,406 600 huizen, bij wijze van spreken. 659 00:26:07,407 --> 00:26:07,830 Ehm.. 660 00:26:07,830 --> 00:26:17,560 een klein dorp, met heleboel mensen die vanuit Arnhem daar terecht kwamen. Is best druk geweest. 661 00:26:17,560 --> 00:26:18,690 Ja, ja, ja. 662 00:26:18,690 --> 00:26:19,450 Waren veel mensen. 663 00:26:19,450 --> 00:26:21,440 Maar ze waren wel meest bij boerenmensen, hè. 664 00:26:21,440 --> 00:26:22,530 Bij boerenmensen. 665 00:26:22,530 --> 00:26:23,460 Die hadden meer ruimte. 666 00:26:23,460 --> 00:26:23,900 Ja. 667 00:26:23,900 --> 00:26:28,090 Gewoon de burgermensen, wat hadden die voor ruimte. Er is misschien wel een enkele geweest. 668 00:26:28,090 --> 00:26:28,740 Ja. 669 00:26:28,740 --> 00:26:34,110 En ook nog eh.. en bij onze buren die hebben nog een paar joden in huis gehad, hebben ze. 670 00:26:34,110 --> 00:26:35,474 Ook nog. 671 00:26:35,575 --> 00:26:41,970 Eh.. dat hebben wij niet gehad. M’n man die was altijd behulpzaam, hè, die wou iedereen helpen. 672 00:26:41,970 --> 00:26:42,590 Ja. 673 00:26:42,590 --> 00:26:46,910 Dat, dat was een beetje zijn, zijn ingeving. Dat ben ik eigenlijk zelf ook. 674 00:26:46,910 --> 00:26:47,502 Ja. 675 00:26:47,503 --> 00:26:49,860 Als ik hier nou rondkijk, ‘k heb al zoveel mensen geholpen.. 676 00:26:49,860 --> 00:26:50,460 Ja. 677 00:26:50,460 --> 00:26:50,946 .. 678 00:26:50,946 --> 00:26:51,260 hier in, in, in Sint Jozef. 679 00:26:51,260 --> 00:26:54,210 Ik ben nu hier ongeveer 10 jaar, maar als ik die.. 680 00:26:54,210 --> 00:26:55,470 als ik ze zie.. 681 00:26:55,470 --> 00:26:56,020 krukken.. 682 00:26:56,020 --> 00:27:01,140 of dat ze niet.. met een rolstoel of weet ik.. of wat.. dan ben ik altijd genegen om te helpen. 683 00:27:01,140 --> 00:27:02,000 Ja, ja, ja. 684 00:27:02,000 --> 00:27:06,380 Maar dat was, dat was onze instelling. Dat deed m’n man ook, die was.. die wou iedereen helpen. 685 00:27:06,380 --> 00:27:07,100 Ja. 686 00:27:07,100 --> 00:27:09,750 En dat, dat was toen al helemaal zo. 687 00:27:09,750 --> 00:27:11,250 Ja, ja. 688 00:27:11,250 --> 00:27:13,232 Dus eh.. 689 00:27:13,333 --> 00:27:18,810 Maar dat, dat vroeg wel om een, een bepaalde moed. 690 00:27:18,810 --> 00:27:22,400 Want je kunt wel helpen, maar het moet ook vertrouwd zijn in zo’n tijd. 691 00:27:22,400 --> 00:27:26,131 Ja, maar dat eh.. dat deden.. want dat was het ook wel. Ja. 692 00:27:26,232 --> 00:27:28,940 Maar hoe wist u dan dat het vertrouwd was? 693 00:27:28,940 --> 00:27:29,716 Ja, dat.. 694 00:27:29,717 --> 00:27:30,740 daar reken je op. 695 00:27:30,740 --> 00:27:32,040 En daar kon de mensen toch ook wel een beetje op. 696 00:27:32,040 --> 00:27:33,030 Je kende de mensen wel. 697 00:27:33,030 --> 00:27:36,550 Ik bedoel, je eh.. 698 00:27:36,550 --> 00:27:37,670 dat ze vertrouwd eh.. 699 00:27:37,670 --> 00:27:39,520 dat ze wel vertrouwd waren. 700 00:27:39,520 --> 00:27:39,860 En zo.. 701 00:27:39,860 --> 00:27:40,500 maar zo erg.. 702 00:27:40,500 --> 00:27:42,040 dat was een.. 703 00:27:42,040 --> 00:27:44,973 niet dat hele Nijkerkerveen, maar het was gewoon bij ons in de buurt was dat. 704 00:27:45,073 --> 00:27:46,860 Iedereen ging mekaar helpen. 705 00:27:46,860 --> 00:27:49,280 We konden met iedereen goed opschieten. 706 00:27:49,381 --> 00:27:49,980 Dus.. 707 00:27:49,980 --> 00:27:53,320 en met ’t hooien ook, m’n man die had alleen nog een paard en een wagen. 708 00:27:53,320 --> 00:27:54,740 En de anderen hadden dat niet. 709 00:27:54,740 --> 00:27:57,764 Dus wel altijd kwamen ze weer bij ons terecht. 710 00:27:57,865 --> 00:28:02,700 En ook nog eens een keer dat ze.. dat er wel een buurman.. dat z’n hooi in het water lag. 711 00:28:02,700 --> 00:28:04,910 Toen zegt ‘ie: Arie, kun je me niet komen helpen. 712 00:28:04,910 --> 00:28:05,710 Maar als het daar.. 713 00:28:05,710 --> 00:28:07,270 ik kom er morgen aan. 714 00:28:07,270 --> 00:28:12,773 Maar je eigen hooi dan? Nee, ga eerst jij maar weer. Dus zo was.. zo’n instelling had ‘ie. 715 00:28:12,874 --> 00:28:15,210 Ma.. maar hij had een paard en wagen. 716 00:28:15,210 --> 00:28:15,300 Ja. 717 00:28:15,300 --> 00:28:18,900 De anderen niet. Waren die in beslag genomen door de Duitsers.. 718 00:28:18,900 --> 00:28:19,339 Nee. 719 00:28:19,340 --> 00:28:19,280 .. of hadden ze sowieso geen paarden. 720 00:28:19,280 --> 00:28:21,410 Nee, dat was eh.. dat was later weer. 721 00:28:21,410 --> 00:28:22,120 Dat was later. 722 00:28:22,120 --> 00:28:24,240 Dat was niet in de oorlog. 723 00:28:24,240 --> 00:28:24,985 Nee, nee. 724 00:28:24,985 --> 00:28:26,140 Nee. Dat was weer later. 725 00:28:26,140 --> 00:28:27,860 Maar in de oorlog had hij paard en wagen ook? 726 00:28:27,860 --> 00:28:33,100 Ja, ook. Ja, ja. Ja, want toen gingen altijd eh.. naar de kerk toe. 727 00:28:33,100 --> 00:28:33,650 Ja. 728 00:28:33,650 --> 00:28:34,270 Met eh.. 729 00:28:34,270 --> 00:28:36,380 met paard en wagen, zondag ’s morgens heel vroeg. 730 00:28:36,380 --> 00:28:37,230 Was er.. 731 00:28:37,230 --> 00:28:38,620 kerk was om half acht al. 732 00:28:38,620 --> 00:28:45,442 Dus we waren al heel vroeg bezig om, om, om opa en opoe mee te nemen naar de kerk. 733 00:28:45,543 --> 00:28:49,583 En, en later onze kinderen en zo en dan eh.. 734 00:28:49,684 --> 00:28:50,620 En dan eh.. 735 00:28:50,620 --> 00:28:53,530 moesten we als er sneeuw lag, moesten die stiften allemaal weer onder die.. 736 00:28:53,530 --> 00:28:54,613 onder de.. 737 00:28:54,714 --> 00:28:55,770 in de.. 738 00:28:55,770 --> 00:29:01,800 onder dat paard en dan.. met een al.. met een lampje dat bijlichten. Elektrisch was er toen weinig. 739 00:29:01,800 --> 00:29:02,400 Ja. 740 00:29:02,400 --> 00:29:04,348 En met een kastje en zo.. 741 00:29:04,449 --> 00:29:09,270 ze proberen te helpen. Maar dat ging allemaal goed eh.. was geen probleem. En.. 742 00:29:09,270 --> 00:29:11,250 U zegt.. ja. 743 00:29:11,250 --> 00:29:11,749 .. 744 00:29:11,749 --> 00:29:12,240 met paard en wagen.. 745 00:29:12,240 --> 00:29:14,708 zo’n koetsje hadden we. 746 00:29:14,809 --> 00:29:15,810 Eigenlijk niet.. 747 00:29:15,810 --> 00:29:18,059 geen boeren, maar een gewone koets hadden we. 748 00:29:18,160 --> 00:29:19,660 Ja, dat was heel eh.. 749 00:29:19,660 --> 00:29:25,240 want ze hebben van oud Nijkerk, hebben ze ook nog wel eens geprobeerd om, om een foto te maken van.. 750 00:29:25,240 --> 00:29:28,860 of we nog een foto hadden van die koets en dat hadden we niet meer. Dat vond ik wel jammer. 751 00:29:28,860 --> 00:29:31,340 Nee, maar dat is wel luxe toen in die tijd. 752 00:29:31,340 --> 00:29:34,390 Ja, ja, ja. Maar.. 753 00:29:34,390 --> 00:29:36,030 Maar was u een rijke boer? 754 00:29:36,030 --> 00:29:37,760 Nee, middenstand. 755 00:29:37,760 --> 00:29:38,650 Middenstand. 756 00:29:38,650 --> 00:29:40,068 Zal ik maar zeggen. 757 00:29:40,169 --> 00:29:40,550 Ja. 758 00:29:40,550 --> 00:29:42,896 Geen rijke boer, maar we konden ons redden. 759 00:29:42,897 --> 00:29:43,630 Het was wel eh.. 760 00:29:43,630 --> 00:29:46,440 wel uitkijken natuurlijk en ook.. 761 00:29:46,440 --> 00:29:54,640 ja, later ook met zo’n groot gezin. Hè, was ook wel eens een eh.. hè, een dubbeltje omdraaien. 762 00:29:54,640 --> 00:29:55,810 Ja, u moest wel zuinig zijn. 763 00:29:55,810 --> 00:29:56,480 Wat zegt u? 764 00:29:56,480 --> 00:29:57,690 U moest wel zuinig zijn. 765 00:29:57,690 --> 00:29:58,505 Ja, ja, ja. 766 00:29:58,606 --> 00:30:02,200 Maar dat waren we gewend van huis uit ook en eh.. 767 00:30:02,200 --> 00:30:03,630 dus dat ging allemaal wel. ’t Was helemaal geen probleem. 768 00:30:03,630 --> 00:30:13,160 Nee, want, want uw man Arie, die nam de boerderij van zijn ouders ope.. over. 769 00:30:13,160 --> 00:30:13,780 Ja. 770 00:30:13,780 --> 00:30:16,320 En kwam u ook uit een, een middenstand boerengezin? 771 00:30:16,320 --> 00:30:19,280 Ja. Ja, ja, ja. 772 00:30:19,280 --> 00:30:19,918 Oké. 773 00:30:19,919 --> 00:30:22,670 Ja, die hadden ook gewoon koeien en varkens en alles ook, ja. Ja. 774 00:30:22,670 --> 00:30:27,450 Oké, u wist wel wat eh.. het houden van een boerderij inhield toen u ging trouwen. 775 00:30:27,450 --> 00:30:27,730 Ja. 776 00:30:27,730 --> 00:30:28,716 Ja. 777 00:30:28,817 --> 00:30:29,820 Maar ik ben ook al eh.. 778 00:30:29,820 --> 00:30:32,635 al heel vroeg gaan werken toen ‘k van school af was. 779 00:30:32,736 --> 00:30:36,423 Moest ik gaan werken tot.. ik ben gaan werken tot aan m’n trouwen toe. 780 00:30:36,524 --> 00:30:39,639 Ja, want u werkte bij de moeder van Timo Ridder. 781 00:30:39,740 --> 00:30:40,880 Ja. Ja. 782 00:30:40,880 --> 00:30:41,750 Hè, voor de oorlog.. 783 00:30:41,750 --> 00:30:42,060 Ja. 784 00:30:42,060 --> 00:30:44,053 .. en tot aan uw trouwen. 785 00:30:44,053 --> 00:30:47,360 Ja, ik heb in vier gezinnen gewerkt in Nijkerk. 786 00:30:47,360 --> 00:30:55,165 Dus en dat.. vanuit gezin Ridder ben ik getrouwd in ’42. 787 00:30:55,266 --> 00:30:56,100 Ja. 788 00:30:56,100 --> 00:30:57,800 Daar heb ik gewerkt tot aan m’n trouwen toe. 789 00:30:57,800 --> 00:30:57,980 Tot aan het trouwen, ja. 790 00:30:57,980 --> 00:30:58,500 Ja. 791 00:30:58,500 --> 00:30:59,550 Ja, ja, ja. 792 00:30:59,550 --> 00:31:01,280 Ja, en dat.. 793 00:31:01,280 --> 00:31:02,360 was het dan ook zo dat u.. 794 00:31:02,360 --> 00:31:04,370 want dat was ook een katholiek gezin.. 795 00:31:04,370 --> 00:31:08,670 dat u als katholiek meisje alleen ook bij katholieke gezinnen werkte? 796 00:31:08,670 --> 00:31:10,540 Nee, nee, nee, want ik heb bij eh.. 797 00:31:10,540 --> 00:31:12,240 Van de Pol op de Langestraat gewerkt. 798 00:31:12,240 --> 00:31:19,650 Dat was een eh.. eh.. in huishoudelijke artikelen, heb ik ook gewerkt. Dus eh.. 799 00:31:19,650 --> 00:31:20,200 Oké, dat was niet standaard? 800 00:31:20,200 --> 00:31:23,250 Nee, dat was, dat was helemaal niet, hoor. Daar hadden we ook helemaal geen moeite mee. 801 00:31:23,250 --> 00:31:23,850 Nee, nee. 802 00:31:23,850 --> 00:31:34,620 Nee, dat was gewoon, hoor. Nee. 803 00:31:34,620 --> 00:31:41,430 Oké. U vertelde eh.. eerder dat u ook contact hebt gehad met dokter Schreuder tijdens de oorlog. 804 00:31:41,430 --> 00:31:42,220 Ja. Ja. 805 00:31:42,220 --> 00:31:43,520 Hoe is dat verlopen? 806 00:31:43,520 --> 00:31:46,150 Dat is.. dokter Schreuder was assistent bij dokter Leerink. 807 00:31:46,150 --> 00:31:46,720 Ja. 808 00:31:46,720 --> 00:31:48,850 Dokter Leerink die was.. 809 00:31:48,850 --> 00:31:50,030 nou ja, die heeft misschien gekund.. 810 00:31:50,030 --> 00:31:56,426 maar die was assistent. Toen is onze kleinste geboren, ’58. En toen was dokter Schreuder er. 811 00:31:56,527 --> 00:31:58,050 Dat was al ver na de oorlog. 812 00:31:58,050 --> 00:32:00,600 Ja, ja, ja. Ja. 813 00:32:00,600 --> 00:32:02,300 Dus niet tijdens de oorlog meer. 814 00:32:02,300 --> 00:32:03,930 Nee, nee, dat was allang niet meer. 815 00:32:03,930 --> 00:32:04,300 Nee. 816 00:32:04,300 --> 00:32:05,950 ’45 was de oorlog afgelopen. 817 00:32:05,950 --> 00:32:06,580 Nee, daarom. Nee, maar.. 818 00:32:06,580 --> 00:32:08,640 En toen had ik twee kinderen. 819 00:32:08,640 --> 00:32:09,070 Ja. 820 00:32:09,070 --> 00:32:11,080 En in ’58 had ik er elf. 821 00:32:11,080 --> 00:32:17,170 Ja, precies. Ja, ja. En.. maar in de oorlog heeft u dus geen contact met dokter Schreuder gehad.. 822 00:32:17,170 --> 00:32:17,593 Nee. 823 00:32:17,593 --> 00:32:17,710 .. terwijl hij wel.. 824 00:32:17,710 --> 00:32:20,210 Nee, allenig de laatste.. met de laatste bevalling. 825 00:32:20,210 --> 00:32:21,360 Maar hij was er toen wel. 826 00:32:21,360 --> 00:32:22,410 Hij was er toen nog, ja. 827 00:32:22,410 --> 00:32:23,160 En toen had ‘ie wel dat noodwerk. 828 00:32:23,160 --> 00:32:23,720 Hij had.. 829 00:32:23,720 --> 00:32:26,220 dat heb ik al verteld, eh.. 830 00:32:26,220 --> 00:32:27,130 van de.. 831 00:32:27,130 --> 00:32:27,380 Ik was toen in ’t begin.. 832 00:32:27,380 --> 00:32:30,670 was ik in verwachting en toen eh.. 833 00:32:30,670 --> 00:32:33,830 nou ja, het hield zo’n beetje.. 834 00:32:33,830 --> 00:32:39,350 Toen heeft ‘ie nog eh.. toen moest ik nog naar bed toe gaan om te rusten.. 835 00:32:39,350 --> 00:32:39,840 Ja. 836 00:32:39,840 --> 00:32:40,120 .. en toen eh.. nou, dat.. 837 00:32:40,120 --> 00:32:46,490 Ja, maar in de oorlog was er bijvoorbeeld het noodziekenhuis in Nijkerk eh.. 838 00:32:46,490 --> 00:32:49,416 Nee. Nee, dan moest je naar Amersfoort. 839 00:32:49,417 --> 00:32:51,120 Nou, in de, in de oorlog. 840 00:32:51,120 --> 00:32:51,893 Ja. Ja. 841 00:32:51,894 --> 00:32:54,660 Ja, maar toen.. in Nijkerk was er toen een noodziekenhuis. 842 00:32:54,660 --> 00:32:55,797 Ja, ja, ja. 843 00:32:55,898 --> 00:32:57,150 Daar heeft u verder.. 844 00:32:57,150 --> 00:33:00,070 Ik heb er geen.. daar ben ik niet naar toe geweest, nee. 845 00:33:00,070 --> 00:33:00,420 Daar heeft u verder niks eh.. niks.. 846 00:33:00,420 --> 00:33:01,420 Nee, nee, nee. 847 00:33:01,420 --> 00:33:02,600 U bent ook gewoon thuis bevallen? 848 00:33:02,600 --> 00:33:03,680 Ja, ja. 849 00:33:03,680 --> 00:33:04,880 In, in.. ook van uw tweede. 850 00:33:04,880 --> 00:33:07,340 Ja, ja, ja. 851 00:33:07,441 --> 00:33:08,790 Ja. 852 00:33:08,790 --> 00:33:16,970 Ja. Nee, ik zeg dat nu eigenlijk een beetje verkeerd. Dokter Schreuder is er geweest in eh.. in ’44. 853 00:33:16,970 --> 00:33:18,140 Wel in ’44. 854 00:33:18,140 --> 00:33:19,529 ’44. 855 00:33:19,530 --> 00:33:21,280 Want toen werkte hij in Nijkerk. 856 00:33:21,280 --> 00:33:24,760 Ja, toen werkte hij in Nijkerk, in ’44, toen is onze Jaap geboren. 857 00:33:24,760 --> 00:33:25,380 Ja. 858 00:33:25,380 --> 00:33:27,940 Toen had ik eerst een miskraam en toen was ik weer in 859 00:33:27,940 --> 00:33:31,560 verwachting en toen zegt ‘ie: Je gaat naar bed, want jij.. 860 00:33:31,560 --> 00:33:32,640 verdomd, krijgt een kindje. 861 00:33:32,640 --> 00:33:37,540 Dus dat is.. 862 00:33:37,540 --> 00:33:42,190 moet ik.. haal ik een klein beetje door mekaar, maar die heeft me in bed gelegd toen in ’44. 863 00:33:42,190 --> 00:33:47,041 En, en dat was zo rond april toen ‘ie zei van.. 864 00:33:47,142 --> 00:33:48,670 Nee.. ja, dat was maart. 865 00:33:48,670 --> 00:33:49,150 Was in maart al. 866 00:33:49,150 --> 00:33:53,520 Ja, 8 maart is Jaap geboren. En dat was dan al iets eerder, hè. 867 00:33:53,520 --> 00:33:54,450 Ja, ja, oké. 868 00:33:54,450 --> 00:33:54,800 Ja. 869 00:33:54,800 --> 00:33:56,600 Ja, dat was.. 870 00:33:56,600 --> 00:33:58,340 Dat was ongeveer eh.. in april, ja. 871 00:33:58,340 --> 00:34:00,390 Ja, ja, ja, ja. O, wacht even. 872 00:34:00,390 --> 00:34:02,106 8 maart is Jaap geboren. 873 00:34:02,107 --> 00:34:12,190 Ja, ja, ja, ja. Ja, oké, Jaap is geboren op 8 april 1944. En de tweede zoon, Ben.. 874 00:34:12,190 --> 00:34:12,640 8 maart. 875 00:34:12,640 --> 00:34:13,420 .. is geboren in.. 876 00:34:13,420 --> 00:34:14,341 21 april. 877 00:34:14,342 --> 00:34:15,170 .. 1945 878 00:34:15,170 --> 00:34:17,310 Aan ’t einde van de oorlog, in ’45. 879 00:34:17,310 --> 00:34:19,360 Ja, precies, dus dat is net een jaar verschil. 880 00:34:19,360 --> 00:34:19,706 Ja, ja, ja. 881 00:34:19,706 --> 00:34:19,940 Ja, begrijp ik, ja. 882 00:34:19,940 --> 00:34:24,310 Ja, ze kwamen op het jaar, hoor. 883 00:34:24,411 --> 00:34:26,750 Ja. 884 00:34:26,750 --> 00:34:28,251 Ja, begrijp ik. 885 00:34:28,352 --> 00:34:31,140 Had u nou ook eh.. 886 00:34:31,140 --> 00:34:34,640 contact met, met eh.. 887 00:34:34,640 --> 00:34:38,820 met bijvoorbeeld NSB’ers of, of met landwachten of met de Duitse overheid? Of helemaal niet? 888 00:34:38,820 --> 00:34:42,669 Nee, nee. Hadden we geen contact mee. Nee. 889 00:34:42,670 --> 00:34:43,781 Bewust niet? 890 00:34:43,882 --> 00:34:52,080 Nee, wat moest je ermee. Daar ko.. in de oorlog bedoelt u? 891 00:34:52,080 --> 00:34:52,640 Ja. 892 00:34:52,640 --> 00:34:53,030 Ja. 893 00:34:53,030 --> 00:34:53,869 Nee. 894 00:34:53,970 --> 00:34:57,510 Je was alleen al bang voor ze. 895 00:34:57,510 --> 00:35:02,812 Hè, da.. dat ze je wat aan zouden doen. Dat was het meeste natuurlijk. 896 00:35:02,913 --> 00:35:04,900 Wat eh.. 897 00:35:04,900 --> 00:35:05,290 er is toch ook nog een eh.. 898 00:35:05,290 --> 00:35:07,420 een jongen die ook voor de oorlog eh.. 899 00:35:07,420 --> 00:35:08,254 NSB’ers zorgde. 900 00:35:08,255 --> 00:35:09,290 Maar die hebben ze ook.. 901 00:35:09,290 --> 00:35:11,030 heeft de Duitsers toch nog doodgeschoten, dat ze hem kregen. 902 00:35:11,030 --> 00:35:18,980 Dat was geloof ik een Van de Tweel, die ze doodgeschoten hebben toen. 903 00:35:18,980 --> 00:35:19,930 Die ook een ond.. 904 00:35:19,930 --> 00:35:22,610 een NSB’er.. 905 00:35:22,610 --> 00:35:25,740 of iemand ondergedoken, dat die NSB’ers erachter gekomen waren of zo, zoiets. 906 00:35:25,740 --> 00:35:28,200 Dat weet ik allemaal niet zo precies, hoor. 907 00:35:28,200 --> 00:35:29,470 Nee, nee, dat is.. 908 00:35:29,470 --> 00:35:34,940 Maar eh.. je was gewoon bang voor die mensen. Hè, want dat.. die, die gingen je verraden. 909 00:35:34,940 --> 00:35:38,560 Ja. Ja, dat was een risico om daarmee contact te hebben. 910 00:35:38,560 --> 00:35:40,190 Ja, natuurlijk, dat was gewoon een groot risico.. 911 00:35:40,190 --> 00:35:40,808 Ja. 912 00:35:40,808 --> 00:35:42,533 .. als je ermee aan zou leggen. 913 00:35:42,533 --> 00:35:47,980 Ja. 914 00:35:48,081 --> 00:35:52,198 Was er nou in ehm.. 915 00:35:52,299 --> 00:36:03,832 in Nijkerkerveen ook een, een, een zwarte markt om, om daarmee elkaar in leven te houden? 916 00:36:03,932 --> 00:36:07,610 Nee. Ja.. nou nee, dat denk ik niet. 917 00:36:07,610 --> 00:36:08,319 Nee? 918 00:36:08,319 --> 00:36:12,480 Dat zou ik tenminste niet weten. Hoe bedoelt u, een zwarte markt dat.. 919 00:36:12,480 --> 00:36:13,250 Ja, zwarte markt. 920 00:36:13,250 --> 00:36:18,140 Nou, u vertelde al van, het was eigenlijk niet geoorloofd om te karnen en het was niet.. 921 00:36:18,140 --> 00:36:22,050 mocht niet zomaar slachten. Waarom eig.. waarom mocht dat eigenlijk niet? 922 00:36:22,050 --> 00:36:23,220 Nee, natuurlijk niet, dat eh.. 923 00:36:23,220 --> 00:36:25,200 Mocht dat niet, het zijn uw eigen beesten. 924 00:36:25,200 --> 00:36:25,775 .. 925 00:36:25,775 --> 00:36:26,651 allemaal.. 926 00:36:26,752 --> 00:36:27,890 dat, dat mocht helemaal niet. 927 00:36:27,890 --> 00:36:29,050 Je mocht niet zelf slachten. 928 00:36:29,050 --> 00:36:33,360 Maar omdat we zelf varkens hadden, hè, dan slachtte je nog wel eens een varken. 929 00:36:33,360 --> 00:36:34,970 Maar dat, dat mocht natuurlijk niet. 930 00:36:34,970 --> 00:36:38,245 Waarom natuurlijk niet? Het zijn uw eigen beesten. 931 00:36:38,346 --> 00:36:39,040 Ja, dat waren je eigen beesten. 932 00:36:39,040 --> 00:36:42,454 Maar je moest alles, alles registreren. 933 00:36:42,555 --> 00:36:45,580 Hè, hoeveel vee of je had en hoeveel varkens of je had. 934 00:36:45,580 --> 00:36:47,510 Dat moest allemaal geregistreerd worden. 935 00:36:47,510 --> 00:36:48,580 Daar hadden we.. 936 00:36:48,580 --> 00:36:50,340 daar moest je ontzettend.. 937 00:36:50,340 --> 00:36:52,170 m’n man die was nog wel eens een beetje slim dat ‘ie dat nog wat eh.. 938 00:36:52,170 --> 00:36:59,460 achterover kon drukken. Maar eh.. anders.. je kon, je kon niks. Je kon echt helemaal niks, hoor. 939 00:36:59,460 --> 00:37:01,850 Waarom moest dat geregistreerd worden dan? 940 00:37:01,850 --> 00:37:05,570 Ja, waarom? Ja, waarom? 941 00:37:05,570 --> 00:37:06,000 Dat moest gewoon. 942 00:37:06,000 --> 00:37:07,190 Dat was toen die tijd zo. 943 00:37:07,190 --> 00:37:07,564 Ja. 944 00:37:07,565 --> 00:37:07,480 Hè, dat, dat.. 945 00:37:07,480 --> 00:37:09,915 En dat werd.. 946 00:37:10,016 --> 00:37:10,520 Alles.. 947 00:37:10,520 --> 00:37:12,570 Dat werd ook gewoon gedaan over ’t algemeen dan. 948 00:37:12,570 --> 00:37:14,640 Ja natuurlijk, je moest meedoen. 949 00:37:14,640 --> 00:37:15,120 Ja. 950 00:37:15,120 --> 00:37:15,640 Ja. 951 00:37:15,640 --> 00:37:16,970 Was dat ook voor de oorlog al zo? 952 00:37:16,970 --> 00:37:17,800 Wat zegt u? 953 00:37:17,800 --> 00:37:19,290 Was het voor de oorlog ook al zo? 954 00:37:19,290 --> 00:37:21,350 Dat was, dat was eh.. nog voor de oorlog, ja. 955 00:37:21,350 --> 00:37:25,300 Ja, oké. Dus dat was niet specifiek iets van de Hongerwinter. 956 00:37:25,300 --> 00:37:28,440 Ja, ja. 957 00:37:28,440 --> 00:37:29,341 Nee. 958 00:37:29,341 --> 00:37:30,643 Ja, oké. 959 00:37:30,643 --> 00:37:32,347 Ja, ja, oké. 960 00:37:32,448 --> 00:37:36,800 Nou zijn er behalve mensen.. 961 00:37:36,800 --> 00:37:40,270 want u had een heleboel mensen in huis op een gegeven moment, hè.. 962 00:37:40,270 --> 00:37:43,050 allemaal tegelijk, 15 mensen waren er in huis. 963 00:37:43,050 --> 00:37:43,670 Ja. 964 00:37:43,670 --> 00:37:51,272 En toen kwam ook nog die Hongerwinter met de mensen op hongertocht. 965 00:37:51,373 --> 00:37:53,750 Hè, die, die voedsel gingen halen. 966 00:37:53,750 --> 00:37:55,036 Ja. 967 00:37:55,137 --> 00:37:57,475 Heeft u die ook nog langs gekregen? 968 00:37:57,576 --> 00:38:05,906 Nou nee. Nee, die hebben we niet.. want we hadden zelf zoveel, dat konden we niet. 969 00:38:05,907 --> 00:38:06,280 Nee. 970 00:38:06,280 --> 00:38:06,400 Nee. 971 00:38:06,400 --> 00:38:09,590 Die kwamen ook langs de deur om eten. Ja, dat had je toen ook. 972 00:38:09,590 --> 00:38:10,875 Ja. 973 00:38:10,976 --> 00:38:14,020 Maar we hadden zelf zo’n gezin dat eh.. dat konden we zelf niet. 974 00:38:14,020 --> 00:38:17,510 Nee, daar had u gewoon geen extra eten meer voor over. 975 00:38:17,510 --> 00:38:20,300 Nee, nee, nee. 976 00:38:20,401 --> 00:38:25,070 Hoe, hoe ging dat dan als ze dan toch langs kwamen? Wat deed u dan? 977 00:38:25,070 --> 00:38:25,960 Ja, dan stuurden we ze weg. 978 00:38:25,960 --> 00:38:26,611 Ja. 979 00:38:26,612 --> 00:38:30,403 Nou, dan zei je: We hebben zoveel, dat kan allemaal niet. Ja, ja. 980 00:38:30,504 --> 00:38:33,826 Waren ze dan boos? 981 00:38:33,927 --> 00:38:37,860 Nee, dat snapten ze ook wel. En al wat niet kan, dat kan niet. 982 00:38:37,860 --> 00:38:43,520 Nee, nee. En, en overnachten, dat lukte ook niet. 983 00:38:43,520 --> 00:38:48,510 Nee, nee. Dat hebben we nooit gedaan, hoor. Nee. Je kon ze ook niet vertrouwen. 984 00:38:48,510 --> 00:38:48,930 Nee? 985 00:38:48,931 --> 00:38:49,153 Nee, dat.. hè. 986 00:38:49,153 --> 00:38:48,523 Nee, je weet niet wie je over de vloer krijgt natuurlijk. 987 00:38:48,624 --> 00:38:54,160 Nee, natuurlijk niet, dat wist je ook niet. 988 00:38:54,160 --> 00:38:54,842 Nee. 989 00:38:54,843 --> 00:38:58,770 Als er maar.. zomaar iemand bij je aan de deur komt, dat eh.. kan ook niet. 990 00:38:58,770 --> 00:39:03,380 Nee? Want hoorde u daar verhalen over dan, dat.. dat dat niet goed ging? 991 00:39:03,380 --> 00:39:03,980 Wat zegt u? 992 00:39:03,980 --> 00:39:05,490 Hoorde u daar verhalen over? 993 00:39:05,490 --> 00:39:06,566 Nee. Nee, nee, toch niet, nee. 994 00:39:06,667 --> 00:39:09,060 Nee, dat was meer uw eigen intuïtie. 995 00:39:09,060 --> 00:39:12,291 Ja, je eigen intuïtie, ja. 996 00:39:12,392 --> 00:39:19,300 Dus geen.. niet mensen op hongertocht geholpen, maar wel een heleboel mensen in huis. Ja. 997 00:39:19,300 --> 00:39:20,045 Ja. 998 00:39:20,146 --> 00:39:22,980 En die, die kinderen die, die daar bij.. 999 00:39:22,980 --> 00:39:28,410 het waren zeven kinderen. Waren dat allemaal jongens en meisjes of vooral meisjes, vooral jongens? 1000 00:39:28,410 --> 00:39:29,810 Zes jongens en één meisje. 1001 00:39:29,810 --> 00:39:31,270 Zes jongens en één meisje? 1002 00:39:31,270 --> 00:39:33,990 Ja. De jongste was een meisje. 1003 00:39:33,990 --> 00:39:37,096 Oké, en de rest.. de jongens tot in de twintig, die waren.. 1004 00:39:37,197 --> 00:39:39,510 Ja, die liepen gewoon bij ons op het erf. 1005 00:39:39,510 --> 00:39:41,460 Die mochten blijven, omdat ze evacués waren. 1006 00:39:41,460 --> 00:39:42,337 Ja. 1007 00:39:42,438 --> 00:39:43,140 Zonder risico. 1008 00:39:43,140 --> 00:39:46,390 Ja, die werden ook weggestuurd uit Arnhem. 1009 00:39:46,390 --> 00:39:46,580 Ja. 1010 00:39:46,580 --> 00:39:48,090 Want Arnhem werd ook gebombardeerd. 1011 00:39:48,090 --> 00:39:48,940 Ja. 1012 00:39:48,940 --> 00:39:49,872 Dus eh.. 1013 00:39:49,872 --> 00:39:54,479 En daar hadden ze.. hadden ze daar iets van een, een ontheffingspapier voor? 1014 00:39:54,480 --> 00:39:55,960 Nou, dat weet ik echt allemaal.. 1015 00:39:55,960 --> 00:39:56,610 Dat weet u niet. 1016 00:39:56,610 --> 00:39:58,120 .. niet meer. Dat weet ik allemaal niet, nee. 1017 00:39:58,120 --> 00:40:03,440 Nee, omdat, omdat er dus een heleboel jongens ook 1018 00:40:03,440 --> 00:40:05,660 moesten onderduiken, ook juist van die leeftijd, hè. 1019 00:40:05,660 --> 00:40:06,840 Ja, ja, ja. 1020 00:40:06,840 --> 00:40:09,620 Dan is het opvallend dat zij dus vrij konden rondlopen.. 1021 00:40:09,620 --> 00:40:10,010 Ja, ja. 1022 00:40:10,010 --> 00:40:13,280 .. en anderen.. u had ook onderduikers, jongens.. dezelfde leeftijd.. 1023 00:40:13,280 --> 00:40:14,290 Ja, ja, ja. 1024 00:40:14,290 --> 00:40:15,180 .. die moesten dus onder de grond. 1025 00:40:15,180 --> 00:40:16,210 Ja, ja, ja. 1026 00:40:16,210 --> 00:40:20,196 Want we hadden ook die jongen uit Amsterdam en uit Veendam en zo, die moesten ook eh.. 1027 00:40:20,197 --> 00:40:22,150 die moesten ook vluchten, omdat ze gezocht werden. 1028 00:40:22,150 --> 00:40:22,380 Ja. 1029 00:40:22,380 --> 00:40:25,770 Dat ze voor de.. weer weg.. moesten werken. Toen was dat zo. 1030 00:40:25,770 --> 00:40:29,389 Ja, ja, ja. 1031 00:40:29,490 --> 00:40:38,556 Ja. Het was echt een.. een griezelige tijd. 1032 00:40:38,657 --> 00:40:45,740 Ja. Als u terugkijkt naar die tijd, hee.. Wat heeft dat met u gedaan? 1033 00:40:45,740 --> 00:40:47,190 Wat zegt u? 1034 00:40:47,190 --> 00:40:49,870 Als u terugkijkt naar die tijd.. u zegt: een griezelige tijd. 1035 00:40:49,870 --> 00:40:50,800 Ja, ja. 1036 00:40:50,800 --> 00:40:51,300 Angst. 1037 00:40:51,300 --> 00:40:52,440 Angst, natuurlijk. 1038 00:40:52,440 --> 00:40:52,560 Maar wat.. 1039 00:40:52,560 --> 00:40:52,790 Ja. 1040 00:40:52,790 --> 00:40:54,726 Wat heeft dat met u gedaan? 1041 00:40:54,827 --> 00:40:59,320 Ja. Ja, wat heeft dat met me gedaan? Eh.. 1042 00:40:59,421 --> 00:41:02,778 Je stapt er toch weer een keer overheen. 1043 00:41:02,879 --> 00:41:03,940 Hè, dat.. 1044 00:41:04,041 --> 00:41:05,200 het kwam op je af. 1045 00:41:05,200 --> 00:41:06,710 Het moest gebeuren. 1046 00:41:06,710 --> 00:41:09,040 Wat je opgelegd werd, dat deed je. 1047 00:41:09,040 --> 00:41:12,930 Hè, maar het, het ging allemaal goed. 1048 00:41:12,930 --> 00:41:16,683 Hè, we hadden er verder geen probleem mee. 1049 00:41:16,683 --> 00:41:19,850 Het werd je opgedragen en je, en je deed dat. 1050 00:41:19,850 --> 00:41:21,879 Hè, je moest voor de mensen zorgen. 1051 00:41:21,880 --> 00:41:24,230 En dat hebben we gelukkig goed gedaan. 1052 00:41:24,230 --> 00:41:25,360 Daar ben ik heel mee.. 1053 00:41:25,360 --> 00:41:27,640 heel blij mee, dat het allemaal goed ver.. 1054 00:41:27,640 --> 00:41:33,870 verlopen is. Ja, we hebben nooit geen problemen gehad. Maar het was natuurlijk een hele zware tijd. 1055 00:41:33,870 --> 00:41:34,239 Ja. 1056 00:41:34,340 --> 00:41:37,091 Ja. 1057 00:41:37,192 --> 00:41:42,750 Kunt u ook zeggen dat het een effect had na de oorlog? 1058 00:41:42,750 --> 00:41:43,852 Ja, ze is alweer weg. 1059 00:41:43,953 --> 00:41:47,650 Het was een zuster. 1060 00:41:47,650 --> 00:41:51,501 Ja, ze is alweer weg. 1061 00:41:51,602 --> 00:41:55,030 Kunt u ook zeggen dat, dat eh.. 1062 00:41:55,030 --> 00:41:58,956 die ervaringen die u toen heeft meegemaakt, hè, die angst, 1063 00:41:59,057 --> 00:42:05,330 die, die onrust, dat dat een effect had na de oorlog op uw.. 1064 00:42:05,330 --> 00:42:07,450 op hoe u naar, naar mensen keek of.. 1065 00:42:07,450 --> 00:42:08,580 Nou, nee, nee, nee. 1066 00:42:08,580 --> 00:42:09,330 We.. 1067 00:42:09,330 --> 00:42:11,570 we hadden, we hadden er weer rust bij. 1068 00:42:11,570 --> 00:42:14,830 Het was afgelopen, hè, en we hadden het voor ons.. 1069 00:42:14,830 --> 00:42:22,870 meenden we, goed gedaan. Daar moet je ook niet mee.. over blijven tobben. Hè, nee dat.. 1070 00:42:22,870 --> 00:42:30,110 U heeft daaraan eh.. nooit, nooit meer echt last, last gehad van herinneringen? 1071 00:42:30,110 --> 00:42:31,190 Nee, nee, nee, nee. 1072 00:42:31,190 --> 00:42:31,780 Niet? 1073 00:42:31,780 --> 00:42:34,680 Nee. M’n man ook niet, m’n man die was er altijd heel nuchter onder. 1074 00:42:34,680 --> 00:42:35,140 Ja. 1075 00:42:35,140 --> 00:42:36,540 Die kon, die kon heel veel aan. Ja. 1076 00:42:36,540 --> 00:42:40,110 Ja, op wat voor manier? Was hij nuchter.. 1077 00:42:40,110 --> 00:42:42,080 Ja, dat, dat.. 1078 00:42:42,080 --> 00:42:43,260 een makkelijke man, over.. 1079 00:42:43,260 --> 00:42:49,170 die dacht overal heel makkelijk over. Het komt allemaal wel goed. Je moet vertrouwen hebben. 1080 00:42:49,170 --> 00:42:51,640 Vertrouwen dat het goed komt. 1081 00:42:51,640 --> 00:42:52,570 Ja, ja. 1082 00:42:52,570 --> 00:42:54,000 Vertrouwen.. waar baseerde hij dat vertrouwen op? 1083 00:42:54,000 --> 00:42:55,190 Wat zegt u? 1084 00:42:55,190 --> 00:42:57,849 Waar baseerde hij dat vertrouwen op? 1085 00:42:57,950 --> 00:42:58,450 Waarom? 1086 00:42:58,450 --> 00:43:01,530 Nee, waarop? Waar kon.. Waarom kon hij zo zeker zijn? 1087 00:43:01,530 --> 00:43:01,880 Ja, dat wa.. heeft ‘ie, denk ik, ook weer van zijn ouders. 1088 00:43:01,880 --> 00:43:05,730 Hè, ik bedoel, je neemt allemaal wat mee van je ouders. 1089 00:43:05,730 --> 00:43:07,195 Ja. 1090 00:43:07,295 --> 00:43:10,090 En dat waren, dat waren ook bijzonder goede mensen. 1091 00:43:10,090 --> 00:43:10,775 Ja. 1092 00:43:10,775 --> 00:43:11,460 Ja. 1093 00:43:11,460 --> 00:43:14,680 ’t Zat een beetje in z’n karakter, zeg maar. 1094 00:43:14,680 --> 00:43:18,320 Ja, ja, ja, dat zat in.. hij had een goed karakter. 1095 00:43:18,320 --> 00:43:21,547 Ja. 1096 00:43:21,648 --> 00:43:26,260 ’t Is natuurlijk altijd wel eens een keer wat, dat kan niet anders, maar ’t is altijd eh.. 1097 00:43:26,260 --> 00:43:27,480 bijzonder goed gegaan, hoor. 1098 00:43:27,480 --> 00:43:28,246 Ja. 1099 00:43:28,246 --> 00:43:29,012 Ja. 1100 00:43:29,012 --> 00:43:33,860 Nou is er in, in, in die periode, hè, dat is eh.. 1101 00:43:33,860 --> 00:43:38,430 we hadden het over de, de evacués uit Arnhem, we hebben 1102 00:43:38,430 --> 00:43:44,434 onderduikers gehad, we hebben kinderen uit Amsterdam ehm.. 1103 00:43:44,534 --> 00:43:50,080 mensen op hongertocht en nou was er ook nog in oktober de razzia in Putten. 1104 00:43:50,080 --> 00:43:52,150 Ja, dat heeft m’n man ook meegemaakt. 1105 00:43:52,150 --> 00:43:53,390 Het was allemaal tegelijk, hè. 1106 00:43:53,390 --> 00:43:54,780 Dat was allemaal tegelijk, maar wij hebben.. 1107 00:43:54,780 --> 00:43:55,800 al eens in Putten geweest.. 1108 00:43:55,800 --> 00:43:59,330 als ‘ie een dag later geweest was, was ‘ie er ook eh.. had ‘ie ook mee gemoeten. 1109 00:43:59,330 --> 00:44:00,960 Ja, hoe, hoe.. 1110 00:44:00,960 --> 00:44:01,900 Ja, hij.. 1111 00:44:01,900 --> 00:44:05,040 Hij moest naar Putten. 1112 00:44:05,040 --> 00:44:05,750 Hij moest.. 1113 00:44:05,750 --> 00:44:06,310 waarom of die naar Putten ging, dat weet ik niet. 1114 00:44:06,310 --> 00:44:07,590 Ik geloof dat ‘ie daar eh.. 1115 00:44:07,590 --> 00:44:12,760 brandstof ging halen of zo, dat denk ik, dat ‘ie brandstof ging halen en dat ‘ie, dat ‘ie dat.. 1116 00:44:12,760 --> 00:44:15,304 ook met de boerenwagen, met paard en wagen. 1117 00:44:15,405 --> 00:44:16,390 En dat eh.. 1118 00:44:16,390 --> 00:44:22,878 is ‘ie, is ‘ie net, net de dans ontsprongen, zeg maar, dat ‘ie net voor die tijd weg was. 1119 00:44:22,979 --> 00:44:26,450 Hij moest op zaterdag in Putten zijn. Want op zon.. zondag was de razzia. 1120 00:44:26,450 --> 00:44:32,720 Ja, ja, ja. Ja, zaterdag zal wel, ja. 1121 00:44:32,720 --> 00:44:34,230 Maar hoorde hij daar, daar later van, van.. 1122 00:44:34,230 --> 00:44:38,450 Ja, ja, dat wisten we dan gelijk, want dat was gauw genoeg bekend. 1123 00:44:38,450 --> 00:44:38,944 Ja. 1124 00:44:39,045 --> 00:44:43,710 Hè, dat er een razzia was daar. 1125 00:44:43,710 --> 00:44:44,210 Omdat eh.. 1126 00:44:44,210 --> 00:44:45,130 dat is toen ook gekomen.. 1127 00:44:45,130 --> 00:44:48,675 dat weten jullie misschien ook wel, dat er eh.. 1128 00:44:48,776 --> 00:44:53,652 ook een NSB’er of zo, of, of een soldaat, doodgeschoten is. 1129 00:44:53,753 --> 00:44:55,680 Ja, was de aanslag bij de Oldenallerbrug. 1130 00:44:55,680 --> 00:44:56,790 Aanslag gepleegd, ja. 1131 00:44:56,790 --> 00:45:02,920 En daarom.. ze wilden die, die man hebben, daarom hebben ze al die Puttenaren meegenomen. 1132 00:45:03,021 --> 00:45:06,910 Ja, ja. Ja, dat verhaal is bekend inderdaad. Eh.. ja. 1133 00:45:06,910 --> 00:45:08,330 En, en dat heb ik ook nog.. 1134 00:45:08,330 --> 00:45:13,559 heb ik ook verleden week nog gezegd dat er toen met die razzia’s bij ons in de oorlog.. 1135 00:45:13,560 --> 00:45:15,480 dat die Duitsers, dat dus.. 1136 00:45:15,480 --> 00:45:18,840 die jongen achterop gezeten hebben eh.. 1137 00:45:18,840 --> 00:45:19,560 hebben. 1138 00:45:19,560 --> 00:45:20,660 Dat was één van ehm.. 1139 00:45:20,660 --> 00:45:30,455 hè, eh.. ik heb het nog gezegd.. die ze toen onder de Laak aangeschoten hebben. Ehm.. Niek Baatje. 1140 00:45:30,556 --> 00:45:32,710 Ja, Niek Baatje, ja klopt. 1141 00:45:32,710 --> 00:45:35,030 Was aan de Laak aangeschoten.. 1142 00:45:35,030 --> 00:45:35,730 Ja. 1143 00:45:35,730 --> 00:45:36,285 .. 1144 00:45:36,286 --> 00:45:37,619 en toen is ‘ie blijven liggen. 1145 00:45:37,620 --> 00:45:39,920 En toen hebben die Duitsers gezien.. 1146 00:45:39,920 --> 00:45:41,240 dacht dat ‘ie dood was. 1147 00:45:41,240 --> 00:45:41,710 Dus.. 1148 00:45:41,710 --> 00:45:43,800 maar toen heeft die, die jongen gezien dat eh.. 1149 00:45:43,800 --> 00:45:47,700 dat ze weg waren en toen is ‘ie weggelopen en toen is ‘ie bij 1150 00:45:47,700 --> 00:45:50,868 ons door het land heen gekomen, bij ons aan de boerderij. 1151 00:45:50,969 --> 00:45:51,670 En die hebben ze.. 1152 00:45:51,670 --> 00:45:56,440 dat bloedspoor gevolgd en toen dachten ze dat ‘ie bij ons was. 1153 00:45:56,541 --> 00:45:59,950 Hè, die, die Niek Baartje, maar die was gelukkig niet bij ons in huis. 1154 00:45:59,950 --> 00:46:01,270 En want.. 1155 00:46:01,270 --> 00:46:02,690 maar die is weer verder gelopen natuurlijk. 1156 00:46:02,690 --> 00:46:06,750 Maar toch konden die Duitsers zien of die bij ons.. die gingen dat bloedspoor volgen. 1157 00:46:06,750 --> 00:46:07,280 Ja. 1158 00:46:07,280 --> 00:46:07,970 Dus eh.. 1159 00:46:07,970 --> 00:46:10,280 ja, waar hij gebleven is, dat weet ik niet. 1160 00:46:10,280 --> 00:46:13,050 Maar hij is verder gegaan, hij is gelukkig niet bij ons geweest. 1161 00:46:13,050 --> 00:46:15,500 Hij heeft de weer eh.. oorlog overleefd. 1162 00:46:15,500 --> 00:46:17,790 Ja, hij heeft de oorlog wel overleefd. Ja. 1163 00:46:17,790 --> 00:46:19,490 Want dat was een Nijkerkervener? 1164 00:46:19,490 --> 00:46:19,800 Ja. 1165 00:46:19,800 --> 00:46:23,690 Ja, dat was bij ons heel kort in de buurt, bij ons eh.. 1166 00:46:23,690 --> 00:46:23,750 Baatje. 1167 00:46:23,750 --> 00:46:24,480 Misschien eh.. 1168 00:46:24,480 --> 00:46:27,400 misschien wonen ze er nog wel. 1169 00:46:27,400 --> 00:46:27,640 Maar dat weet ik ook niet meer. 1170 00:46:27,640 --> 00:46:34,002 Maar ik bedoel, zo kun je.. dat we toch hele angstige tijden meegemaakt hebben. 1171 00:46:34,103 --> 00:46:39,510 Ja, want, want, want u was bang dat die Duitsers u verantwoordelijk zouden stellen voor.. 1172 00:46:39,510 --> 00:46:40,620 Ja, natuurlijk, ja. 1173 00:46:40,620 --> 00:46:41,776 .. zijn ontsnapping. 1174 00:46:41,877 --> 00:46:46,640 Ja, want dan, dan.. als ‘ie bij ons geweest was.. ja, wat, wat was dan ons over geschoten. 1175 00:46:46,640 --> 00:46:46,770 Ja. 1176 00:46:46,770 --> 00:46:54,815 Ja, want ze zagen nergens naar, ze schoten maar raak. Ze keken naar geen mens. 1177 00:46:54,916 --> 00:46:57,200 Nee, nee. 1178 00:46:57,200 --> 00:46:58,380 Ja. 1179 00:46:58,380 --> 00:46:58,760 Is.. ja. 1180 00:46:58,760 --> 00:47:00,800 Het is eh.. 1181 00:47:00,800 --> 00:47:07,040 het is te hopen dat het nooit weer oorlog wordt, want als je dat meemaakte dan eh.. 1182 00:47:07,040 --> 00:47:11,514 Al zouden ze nou eh.. gadeslaan die.. in de landen, denk ik: Mens, hou toch een keer op. 1183 00:47:11,614 --> 00:47:12,600 Ja. 1184 00:47:12,600 --> 00:47:15,330 Zoveel verdriet als ze die mensen aandoen. 1185 00:47:15,330 --> 00:47:15,990 Ja. 1186 00:47:15,990 --> 00:47:21,560 Wat wij dan meege.. of wat wij dan.. dan kun je dat een klein beetje toch je eigen voorstellen. 1187 00:47:21,560 --> 00:47:22,206 Ja. 1188 00:47:22,206 --> 00:47:24,071 Ja, wat het hier geweest is. 1189 00:47:24,172 --> 00:47:24,490 Ja. 1190 00:47:24,490 --> 00:47:27,390 Ja, want dat, dat raak je nooit weer kwijt. 1191 00:47:27,390 --> 00:47:30,490 Nee, want eh.. 1192 00:47:30,490 --> 00:47:31,870 dat is inderdaad iets wat me opvalt, steeds.. 1193 00:47:31,870 --> 00:47:35,150 want het is iets wat je nooit kwijtraakt. 1194 00:47:35,150 --> 00:47:39,620 Maar bepaalt dat inderdaad hoe u kijkt naar bijvoorbeeld Afghanistan? 1195 00:47:39,620 --> 00:47:40,540 Nee, nou ja, het zit.. 1196 00:47:40,540 --> 00:47:41,210 Vergelijkt u het.. 1197 00:47:41,210 --> 00:47:42,360 .. ’t is ver van m’n bed. 1198 00:47:42,360 --> 00:47:44,590 Ja, maar vergelijkt u het? Probeert u zich in te leven op die manier? 1199 00:47:44,590 --> 00:47:46,810 Toch wel een beetje, ja, je gaat toch wel een beetje vergelijken. 1200 00:47:46,810 --> 00:47:46,870 Ja. 1201 00:47:46,870 --> 00:47:52,770 Omdat je het zelf zo meegemaakt heb. Dan denk je toch: Och, die arme mensen. 1202 00:47:52,770 --> 00:47:52,836 Ja. 1203 00:47:52,836 --> 00:47:56,550 Dat ze dat ook allemaal mee moeten maken. 1204 00:47:56,651 --> 00:48:01,799 Want dat zie je op de televisie.. we hebben die televisie ook eh.. niet voor niks. 1205 00:48:01,900 --> 00:48:02,470 Nee. 1206 00:48:02,470 --> 00:48:04,389 Dat je nog heel veel kunt zien. 1207 00:48:04,390 --> 00:48:05,360 Ja. 1208 00:48:05,360 --> 00:48:06,051 Ja. 1209 00:48:06,051 --> 00:48:10,440 Ja. Dus in die zin heeft de oorlog wel een blijvende invloed. 1210 00:48:10,440 --> 00:48:10,950 Ja, natuurlijk. 1211 00:48:10,950 --> 00:48:11,670 Door die oorlog.. 1212 00:48:11,670 --> 00:48:14,903 die oorlog dat vergeet je nooit. 1213 00:48:15,003 --> 00:48:16,930 Dat vergeet je echt nooit. 1214 00:48:16,930 --> 00:48:17,622 Ja. 1215 00:48:17,623 --> 00:48:23,130 Maar er wordt altijd heel veel over geschreven en over gedaan en over gepraat. 1216 00:48:23,130 --> 00:48:27,883 Hè, dat kun je nou weer zien in Duitsland weer. 1217 00:48:27,984 --> 00:48:32,130 Hè, er komt zoveel los weer, wat er allemaal gedaan is. 1218 00:48:32,130 --> 00:48:34,940 We zijn verleden week in Duitsland geweest, heb ik nog verteld.. 1219 00:48:34,940 --> 00:48:36,200 met vakantie. 1220 00:48:36,200 --> 00:48:40,800 Daar hebben we drie stukken muur zien staan van de, van de muur. 1221 00:48:40,800 --> 00:48:43,650 Dat is eh.. 1222 00:48:43,650 --> 00:48:43,860 eh.. 1223 00:48:43,860 --> 00:48:44,890 een afbeelding van de ber.. 1224 00:48:44,890 --> 00:48:45,720 van de muur. 1225 00:48:45,720 --> 00:48:48,260 Zo drie van die, van die grote stukken. 1226 00:48:48,260 --> 00:48:51,050 Toen waren we in, in, in eh.. 1227 00:48:51,050 --> 00:48:52,430 in Berlijn en eh.. 1228 00:48:52,430 --> 00:48:54,530 in de Dom daar zijn we toen geweest, in Keulen. 1229 00:48:54,530 --> 00:49:00,680 En daar stonden ze. Nou, dat vind ik wel heel.. dat we dat nu verleden week nog meegemaakt hebben. 1230 00:49:00,680 --> 00:49:02,460 Dat is wel heel fantastisch. 1231 00:49:02,460 --> 00:49:02,940 Ja. 1232 00:49:02,940 --> 00:49:06,460 Vind ik echt mooi. 1233 00:49:06,460 --> 00:49:06,590 Ja. 1234 00:49:06,590 --> 00:49:09,310 En nu wordt er zoveel over gesproken, gisteren weer en zo. 1235 00:49:09,310 --> 00:49:11,670 En dan denk je toch: Goh, verleden week heb ik die muur zien staan. 1236 00:49:11,670 --> 00:49:15,590 Tijdens de herdenking van.. tijdens de herdenking van de val van de muur. 1237 00:49:15,590 --> 00:49:17,110 Ja, de herdenking van de val van de muur. Ja. 1238 00:49:17,110 --> 00:49:18,730 Ja, 20 jaar geleden. 1239 00:49:18,730 --> 00:49:20,560 En er was ook een eh.. 1240 00:49:20,560 --> 00:49:22,640 een mevrouw, een Duitse, die was.. 1241 00:49:22,640 --> 00:49:24,160 die ging ons meehelpen. 1242 00:49:24,160 --> 00:49:26,529 Die kon heel goed Nederlands en die was.. 1243 00:49:26,630 --> 00:49:29,446 die leidde ons overal heen, die vertelde overal van. 1244 00:49:29,447 --> 00:49:31,971 Dus dat was wel mooi, die kon heel goed Nederlands. 1245 00:49:32,072 --> 00:49:36,090 Die kon.. aan ’t accent kon je horen dat ze Duitse was, maar eh.. ’t was heel goed, ja. 1246 00:49:36,090 --> 00:49:36,410 Ja. 1247 00:49:36,410 --> 00:49:41,620 Was heel leuk. Heel fij.. was heel fijn dat we het meegemaakt hebben. 1248 00:49:41,620 --> 00:49:43,660 Toch ook weer die link met de oorlog dan, hè. 1249 00:49:43,660 --> 00:49:44,090 Ja, ja, ja. 1250 00:49:44,090 --> 00:49:45,340 Hè, de koude oorlog.. 1251 00:49:45,340 --> 00:49:53,075 Ja, naar Kreeftvelt zijn we eerst geweest en toen in Keulen en toen in eh.. 1252 00:49:53,176 --> 00:49:55,930 Ja, moet ik het opzoeken. 1253 00:49:55,930 --> 00:49:56,344 Nou.. 1254 00:49:56,344 --> 00:49:56,330 Even gauw.. of geeft het niet. 1255 00:49:56,330 --> 00:49:57,713 Is goed, is goed. 1256 00:49:57,814 --> 00:49:59,320 Nou, hopla.. 1257 00:49:59,320 --> 00:50:02,010 Maar in ieder geval, u bent daar met vakantie geweest, maar in die vakantie heeft u dus 1258 00:50:02,010 --> 00:50:08,140 ook weer op een bepaalde manier die, die, die, die band met die oorlog kunnen ervaren. 1259 00:50:08,140 --> 00:50:09,030 Ja, ja, ja, ja. 1260 00:50:09,030 --> 00:50:11,490 En dan heb je die.. 1261 00:50:11,490 --> 00:50:16,120 op zich naar Duitsland toe, daar zou ik een hekel aan hebben, hè, maar toen.. 1262 00:50:16,120 --> 00:50:18,740 dan ben je in Duitsland en dan.. ja, dan vind je het toch ook wel weer prachtig. 1263 00:50:18,740 --> 00:50:19,840 ’t Is een prachtig land. 1264 00:50:19,840 --> 00:50:22,519 Want ze hebben m’n man ook nog een keer.. 1265 00:50:22,620 --> 00:50:24,020 steeds komt weer wat boven. 1266 00:50:24,020 --> 00:50:27,770 M’n man die heeft ook een keer met paard en wagen eh.. 1267 00:50:27,770 --> 00:50:29,980 met een slee, lag er sneeuw in Nijkerk.. 1268 00:50:29,980 --> 00:50:33,440 of overal, maar toen is ‘ie naar Nijkerk geweest om boodschappen.. 1269 00:50:33,440 --> 00:50:34,950 ook met m’n buurman Van Putten.. 1270 00:50:34,950 --> 00:50:36,804 met een slee. 1271 00:50:36,905 --> 00:50:39,780 En toen ging die naar Nijkerk toe en toen hebben die Duitsers 1272 00:50:39,780 --> 00:50:42,210 hem achteraan gezeten tot aan de Van Dijkhuizenstraat. 1273 00:50:42,210 --> 00:50:46,930 En toen zagen ze die Van Dijkhuizenstraat ingaan om naar huis toe te gaan en toen is die.. 1274 00:50:46,930 --> 00:50:49,940 zijn de Duitsers hem achterop gekomen en toen hebben ze z’n hele gezicht in mekaar geslagen. 1275 00:50:49,940 --> 00:50:53,849 Want toen waren ze bang dat ‘ie ging vluchten voor ze. 1276 00:50:53,950 --> 00:50:55,350 En dat deed ‘ie niet, want ‘ie moest hier zijn. 1277 00:50:55,350 --> 00:51:00,672 En toen was ‘ie bij midden.. paar honderd meter Nijkerkerveen in. 1278 00:51:00,772 --> 00:51:01,480 En toen heb.. 1279 00:51:01,480 --> 00:51:03,770 toen vroegen ze dan of die hier woonde. 1280 00:51:03,770 --> 00:51:05,780 Toen zei hij: Ja, ik woon hier. 1281 00:51:05,780 --> 00:51:09,590 Toen hebben ze hem laten gaan. Maar z’n hele gezicht.. bebloed kwam die thuis. 1282 00:51:09,590 --> 00:51:11,500 Dus dat is.. 1283 00:51:11,500 --> 00:51:14,550 Daar kon die zo.. van de moffen hebben me in mekaar geslagen, zei die. 1284 00:51:14,550 --> 00:51:16,625 Dat was in de hon.. in de winter. 1285 00:51:16,726 --> 00:51:20,180 Ja, dat was in de winter, er lag sneeuw lag er. 1286 00:51:20,180 --> 00:51:20,590 Was een strenge winter in die tijd, hè. 1287 00:51:20,590 --> 00:51:21,092 Wat zegt u? 1288 00:51:21,092 --> 00:51:21,600 ’t Waren strenge winters in die tijd. 1289 00:51:21,600 --> 00:51:24,483 Ja, ja, ja. Het was een strenge winter, ja, vanzelf. Ja. 1290 00:51:24,583 --> 00:51:28,370 Ja. Was, was er genoeg war.. warmte in huis? 1291 00:51:28,370 --> 00:51:29,000 Wat zegt u? 1292 00:51:29,000 --> 00:51:31,220 Was er genoeg warmte in huis voor u en voor ook.. 1293 00:51:31,220 --> 00:51:32,180 Jawel, jawel, ja. 1294 00:51:32,180 --> 00:51:33,250 Ook, ook voor de evacués? 1295 00:51:33,250 --> 00:51:34,980 We hadden houtkachels en zo. 1296 00:51:34,980 --> 00:51:35,300 Ja? 1297 00:51:35,300 --> 00:51:38,050 Nee, dat was geen probleem. 1298 00:51:38,050 --> 00:51:44,490 Oké, want zij, zij sliepen eh.. boven de koeien, begrijp ik. 1299 00:51:44,490 --> 00:51:45,154 Ja, ook dat. 1300 00:51:45,255 --> 00:51:47,850 Maar dat, dat is toch een koud plekje, lijkt mij. 1301 00:51:47,850 --> 00:51:50,540 Ja, ja, maar wij hadden gewoon eh.. 1302 00:51:50,540 --> 00:51:54,050 gewoon een, een grote kamer en de slaapkamer en de opkamer en zo. 1303 00:51:54,151 --> 00:51:56,380 Want die, die, die Duitsers die hadden toen.. 1304 00:51:56,380 --> 00:52:00,730 waren ingekwartierd. En toen was er een eh.. een hoge militair was er. 1305 00:52:00,730 --> 00:52:02,210 En die kwam bij ons in de.. 1306 00:52:02,210 --> 00:52:03,010 kijken waar of die slapen kon. 1307 00:52:03,010 --> 00:52:03,900 Toen had ‘ie.. 1308 00:52:03,900 --> 00:52:06,772 we hadden ook een opkamertje boven de kelder. 1309 00:52:06,873 --> 00:52:09,651 En toen zei die: O, het is hier mooi, het is schön, zei die, ik blijf hier. 1310 00:52:09,752 --> 00:52:12,480 Dus die nam zo de opkamer in beslag. 1311 00:52:12,480 --> 00:52:16,290 Er was toen niemand, want er had een onderduiker had er ook gelegen. 1312 00:52:16,290 --> 00:52:20,410 Maar toen was er niemand meer. En eh.. dat was ook al heel in ’t laatst van de oorlog, hoor. 1313 00:52:20,410 --> 00:52:20,610 Ja. 1314 00:52:20,610 --> 00:52:21,140 Ja. 1315 00:52:21,140 --> 00:52:28,252 Want ze namen alles mee wat ze maar, wat ze maar mee konden nemen. Paarden en alles namen ze mee. 1316 00:52:28,353 --> 00:52:30,020 Van u hebben ze ook dingen meegenomen? 1317 00:52:30,020 --> 00:52:34,490 Nee, nee. Nee, hebben we kunnen houden, ja, hebben we kunnen houden. Ja. 1318 00:52:34,490 --> 00:52:35,600 Dus ook het paard en de wagen. 1319 00:52:35,600 --> 00:52:38,140 Ja, ja, ja, die hebben ze wel.. hebben we kunnen houden, ja. 1320 00:52:38,140 --> 00:52:40,050 Hoe, hoe kan dat dan? Als ze dat alles toch wilden hebben. 1321 00:52:40,050 --> 00:52:42,710 Ja, maar heleboel paarden die ze toch ook wel mee namen, al eerder, hoor. 1322 00:52:42,710 --> 00:52:47,150 Niet op ’t laatst van de oorlog, maar al eerder en zo. 1323 00:52:47,150 --> 00:52:50,550 Maar, maar jullie ontsprongen steeds de dans? 1324 00:52:50,550 --> 00:52:53,590 Ja. Toch wel, ja. Toch wel een beetje. 1325 00:52:53,590 --> 00:52:55,750 Heeft u daar een verklaring voor hoe dat nou kon of.. 1326 00:52:55,750 --> 00:52:59,480 Ja.. dat weet ik niet. 1327 00:52:59,480 --> 00:52:59,724 Dat weet u niet. 1328 00:52:59,825 --> 00:53:00,510 Dat weet ik niet. 1329 00:53:00,510 --> 00:53:02,500 U had niet de paarden verstopt of iets dergelijks? 1330 00:53:02,500 --> 00:53:02,760 Nee. 1331 00:53:02,760 --> 00:53:03,000 Nee, dat.. 1332 00:53:03,000 --> 00:53:04,620 hoe kun je een paard verstoppen. 1333 00:53:04,620 --> 00:53:06,538 Dat was gewoon eh.. 1334 00:53:06,639 --> 00:53:11,200 Er was.. ze zouden toen nog.. dat had ik toen al gezegd, een auto bij ons laten staan hebben. 1335 00:53:11,200 --> 00:53:12,020 Ja. 1336 00:53:12,020 --> 00:53:13,120 Die Duitsers zeiden.. 1337 00:53:13,120 --> 00:53:15,360 dan zeiden ze tegen Arie: Waar zou je die auto neer stoppen? 1338 00:53:15,360 --> 00:53:17,480 O, die stop ik onder het hooi, zei die. 1339 00:53:17,480 --> 00:53:23,130 Maar toen.. de laatste paar dagen dat ze toch weg.. dat ze toch verloren hadden de oorlog.. 1340 00:53:23,130 --> 00:53:23,666 Ja. 1341 00:53:23,667 --> 00:53:24,730 .. en toen hebben ze hem toch maar meegenomen. 1342 00:53:24,730 --> 00:53:26,300 Ja. Ja. 1343 00:53:26,300 --> 00:53:30,623 Maar ‘k had ‘t wel leuk gevonden als ze hem laten staan hadden. 1344 00:53:30,724 --> 00:53:32,550 Ja. Dat was helemaal misschien.. 1345 00:53:32,550 --> 00:53:33,910 Maar ’t waren goede jongens, hadden we geen moeite mee. 1346 00:53:33,910 --> 00:53:35,150 Dat waren goede Duitsers. 1347 00:53:35,150 --> 00:53:35,350 Ja. 1348 00:53:35,350 --> 00:53:36,999 Dat waren hele goede Duitsers, ja. 1349 00:53:37,000 --> 00:53:41,910 Hadden we echt geen moeite mee. Ze liepen gewoon ook in huis bij ons. Nee. 1350 00:53:41,910 --> 00:53:43,914 Nee, want.. 1351 00:53:44,015 --> 00:53:45,910 want de ehm.. 1352 00:53:45,910 --> 00:53:53,800 de.. die Duitsers waren bij u ingekwartierd. Eh.. die moest u ook voor.. van eten voorzien? 1353 00:53:53,800 --> 00:53:55,070 Nee, nee, dat deden ze zelf. 1354 00:53:55,070 --> 00:53:55,510 Dat hadden ze zelf? 1355 00:53:55,510 --> 00:53:57,449 Ze hadden een hele provisiewagen, hadden ze bij zich. 1356 00:53:57,450 --> 00:53:57,730 Oké. 1357 00:53:57,730 --> 00:53:58,759 Nee. 1358 00:53:58,860 --> 00:53:59,790 Kreeg u eten van hen? 1359 00:53:59,790 --> 00:54:02,070 Ja, nou, we hebben wel eens een keer wat van ze gehad. 1360 00:54:02,171 --> 00:54:03,500 O ja. 1361 00:54:03,500 --> 00:54:07,880 Maar, maar dat.. dat was niet de moeite. Maar ’t was verder.. ’t waren hele goede jongens. 1362 00:54:07,880 --> 00:54:08,350 Waren goede jongens. 1363 00:54:08,350 --> 00:54:13,900 Hebben we echt geen moeite mee gehad. Want toen stond bij ons.. de oudste die stond in de box.. 1364 00:54:13,900 --> 00:54:14,310 Ja, ja. 1365 00:54:14,310 --> 00:54:14,825 .. 1366 00:54:14,826 --> 00:54:15,380 in ’44. 1367 00:54:15,380 --> 00:54:19,144 En toen zei die: Ik heb ook zo’n kleine, zei die, maar papa is nicht.. 1368 00:54:19,245 --> 00:54:21,930 Net of die zeggen wil: Ik moest ook weg. 1369 00:54:21,930 --> 00:54:24,690 Ja, ja. 1370 00:54:24,690 --> 00:54:27,451 Ja. Ja. 1371 00:54:27,552 --> 00:54:32,565 Die, die, die Hongerwinter.. 1372 00:54:32,666 --> 00:54:36,820 Maar m’n man is ook nog in dienst geweest toen met die.. is die mobilisatie begon. 1373 00:54:36,820 --> 00:54:37,240 Gemobiliseerd geweest. 1374 00:54:37,240 --> 00:54:39,160 Toen was ‘ie.. moest ‘ie ook weer in dienst. 1375 00:54:39,160 --> 00:54:39,916 Ja. 1376 00:54:39,916 --> 00:54:48,950 Ja. Toen is ‘ie ook eh.. ja, ‘k.. hoe lang zou die in dienst geweest zijn? Ehm.. begin ’40, denk ik. 1377 00:54:48,950 --> 00:54:49,720 Ja. 1378 00:54:49,720 --> 00:54:54,450 Dat ‘ie, dat ‘ie toch in dienst was. En dat ‘ie.. was ‘ie in Rijnsbergen meestal. 1379 00:54:54,450 --> 00:54:55,106 Ja. 1380 00:54:55,107 --> 00:54:57,330 Of in Breda, Breda was ‘ie meest. 1381 00:54:57,330 --> 00:55:01,200 Maar hij is gelukkig goed uit de oorlog teruggekomen, want er is.. 1382 00:55:01,200 --> 00:55:05,640 ook nog mensen in Hoevelaken.. waren ze ook benieuwd, dat was van Roersen. 1383 00:55:05,640 --> 00:55:06,000 Die waren.. 1384 00:55:06,000 --> 00:55:07,830 die jongens waren ook in, in de eh.. 1385 00:55:07,830 --> 00:55:09,349 in de oorlog. 1386 00:55:09,350 --> 00:55:09,950 En moesten.. 1387 00:55:09,950 --> 00:55:11,056 en die is.. 1388 00:55:11,157 --> 00:55:13,309 Arie die had een fiets meegenomen. 1389 00:55:13,410 --> 00:55:17,540 En die heeft ´ie ergens neergezet en toen kon ´ie op de fiets weer naar huis komen. 1390 00:55:17,540 --> 00:55:19,270 Dat heeft ´ie wel eens verteld. 1391 00:55:19,270 --> 00:55:23,847 En toen is ´ie nog bij Roersen wezen zeggen dat die zoon nog goed.. 1392 00:55:23,948 --> 00:55:27,540 dat die ook naar huis kwam, dat die ook goed door de oorlog heen gekomen was. 1393 00:55:27,540 --> 00:55:28,255 O ja. 1394 00:55:28,255 --> 00:55:28,884 Ja. 1395 00:55:28,884 --> 00:55:31,020 Maar dat was, dat was in de meidagen.. 1396 00:55:31,020 --> 00:55:31,543 Ja. 1397 00:55:31,544 --> 00:55:32,170 .. van 1940, hè. 1398 00:55:32,170 --> 00:55:34,740 Ja, ja, ja. Ja, ja. 1399 00:55:34,740 --> 00:55:37,990 Later moesten alle militairen zich melden opnieuw. 1400 00:55:37,990 --> 00:55:38,780 Ja. Ja. 1401 00:55:38,780 --> 00:55:40,076 Heeft ´ie dat gedaan? 1402 00:55:40,177 --> 00:55:44,050 Ja, dat heeft ´ie gedaan. Want we waren in.. heb ik nog verteld, in Nederhorst Den Berg. 1403 00:55:44,050 --> 00:55:44,580 Ja. 1404 00:55:44,580 --> 00:55:45,440 Toen hoorden dat de mobilisatie was. 1405 00:55:45,440 --> 00:55:45,700 Toen zei die: Nou, dan moet ik nog weer in dienst ook. Want dat was.. 1406 00:55:45,700 --> 00:55:48,520 Ja, dat was, dat was voor.. 1407 00:55:48,621 --> 00:55:49,280 Dat was daarvoor. 1408 00:55:49,280 --> 00:55:50,480 Dat was daarvoor. 1409 00:55:50,480 --> 00:55:51,950 Dat was daarvoor, ja. 1410 00:55:51,950 --> 00:55:52,310 Ja. 1411 00:55:52,310 --> 00:55:56,380 Nee, ik bedoel meer dat, dat de Duitsers toen hebben gezegd van, eerst mochten 1412 00:55:56,380 --> 00:56:02,570 alle Nederlandse militairen naar huis toe en later moesten ze zich alsnog melden.. 1413 00:56:02,570 --> 00:56:02,910 Ja, ja, ja. 1414 00:56:02,910 --> 00:56:03,080 .. als krijgsgevangenen. 1415 00:56:03,080 --> 00:56:05,630 Ja, dat heeft ´ie ook gedaan, dat moest ´ie wel. 1416 00:56:05,630 --> 00:56:05,960 Ja? En.. 1417 00:56:05,960 --> 00:56:08,450 Want anders zou die toch op.. hij stond geregistreerd. 1418 00:56:08,450 --> 00:56:09,060 Ja. 1419 00:56:09,060 --> 00:56:10,320 Dan moest ´ie.. zou die toch opgehaald worden. 1420 00:56:10,320 --> 00:56:13,470 En, en.. maar daarna is hij weer vrij.. vrij snel vrij gekomen. 1421 00:56:13,470 --> 00:56:15,560 Ja, ja, ja, hij is vrij gekomen, ja. 1422 00:56:15,560 --> 00:56:17,729 Hij heeft, hij heeft zo.. 1423 00:56:17,830 --> 00:56:21,460 Hoe dat allemaal gegaan is, die oorlog, dat weet ik natuurlijk niet, maar ik weet wel dat ´ie.. 1424 00:56:21,460 --> 00:56:25,120 de fiets had ´ie meegenomen en die heeft ´ie eh.. 1425 00:56:25,120 --> 00:56:29,370 op een plek neergezet dat ´ie later dacht: O, die vind ik wel weer terug. 1426 00:56:29,370 --> 00:56:29,790 Ja, ja. 1427 00:56:29,790 --> 00:56:31,350 En toen is ´ie weer op de fiets.. 1428 00:56:31,350 --> 00:56:35,040 toen de oorlog afgelopen was, of toen voor hem dan dat ´ie naar huis kon is ´ie.. 1429 00:56:35,040 --> 00:56:37,350 die fiets meegenomen, is ´ie op de fiets thuis gekomen. 1430 00:56:37,350 --> 00:56:38,080 Ja, ja. 1431 00:56:38,081 --> 00:56:39,900 Ja, die had altijd overal vertrouwen in. 1432 00:56:39,900 --> 00:56:42,320 Hij had een optimistisch karakter. 1433 00:56:42,320 --> 00:56:42,790 Wat zegt u? 1434 00:56:42,790 --> 00:56:44,460 Hij had een optimistisch karakter. 1435 00:56:44,460 --> 00:56:45,020 Ja, ja. 1436 00:56:45,020 --> 00:56:45,810 Ja, ja, ja. 1437 00:56:45,810 --> 00:56:47,050 Hij had overal eh.. 1438 00:56:47,050 --> 00:56:50,108 hij had overal vertrouwen in. 1439 00:56:50,209 --> 00:56:53,150 Z´n laatste cent die die bij hem had, die gooide die nog in de collectebus. 1440 00:56:53,150 --> 00:56:53,500 Ja. 1441 00:56:53,500 --> 00:56:56,550 Hij ging altijd naar de kerk, want als er.. 1442 00:56:56,550 --> 00:57:03,173 z´n laatste cent die gooit ´ie nog in de collectebus. Hij had.. alles had ´ie voor een ander over. 1443 00:57:03,274 --> 00:57:12,206 Hadden u en uw ehm.. man ook een, een eh.. intensief geloofsleven? 1444 00:57:12,207 --> 00:57:16,420 Ja. Dat heeft hij gehad tot aan z´n laatste snik toe. 1445 00:57:16,420 --> 00:57:17,832 Ja, maar.. en u ook? 1446 00:57:17,933 --> 00:57:18,530 Ik ook. 1447 00:57:18,530 --> 00:57:19,701 Ja? 1448 00:57:19,802 --> 00:57:25,810 Had dat effect op de manier waarop u naar het bieden van hulp keek? 1449 00:57:25,810 --> 00:57:29,330 Stimuleerde u dat vanuit uw geloof? 1450 00:57:29,431 --> 00:57:32,020 Nou, nee. Nee, daar moet je ook een beetje geluk bij hebben, denk ik. 1451 00:57:32,020 --> 00:57:36,150 Ja, hoe bedoelt u? 1452 00:57:36,150 --> 00:57:37,320 Ja, nou ja.. 1453 00:57:37,320 --> 00:57:38,600 je hele leven moet.. 1454 00:57:38,600 --> 00:57:40,570 staat eigenlijk een beetje eh.. 1455 00:57:40,570 --> 00:57:44,500 hè, je moet toch een beetje positief blijven denken en eh.. 1456 00:57:44,500 --> 00:57:47,687 een beetje.. toch een beetje geluk hebben in ´t leven. 1457 00:57:47,788 --> 00:57:48,270 Ja. 1458 00:57:48,270 --> 00:57:50,089 Of niet, weet ik ook niet. 1459 00:57:50,190 --> 00:57:52,254 Maar, maar heeft.. 1460 00:57:52,354 --> 00:57:58,360 u zegt.. u en uw man hadden eh.. die gingen trouw naar de kerk, elke zondag naar de kerk. 1461 00:57:58,360 --> 00:57:58,760 Ja. 1462 00:57:58,760 --> 00:58:00,880 Naar Nijkerk met uw schoonouders. 1463 00:58:00,880 --> 00:58:02,290 In.. op de koets. 1464 00:58:02,290 --> 00:58:04,001 Ja. 1465 00:58:04,102 --> 00:58:10,270 Ehm.. dat, dat betekent al dat, dat u nauw bij het reilen en zeilen van de parochie betrokken was. 1466 00:58:10,270 --> 00:58:11,090 Ja. Ja, heel erg. 1467 00:58:11,090 --> 00:58:11,960 Heel erg, ja. 1468 00:58:11,960 --> 00:58:12,680 Heel goed, ja. 1469 00:58:12,680 --> 00:58:14,958 En heeft dat ook.. 1470 00:58:15,059 --> 00:58:16,718 Want nu kwam ze net nog.. 1471 00:58:16,819 --> 00:58:21,320 nog wel over de boekjes van de kerk. Die breng ik hier nog.. degenen, de katholieken die hier zijn.. 1472 00:58:21,320 --> 00:58:21,640 Ja. 1473 00:58:21,640 --> 00:58:24,758 .. breng ik altijd nog de boekjes van.. 1474 00:58:24,859 --> 00:58:25,440 O ja. 1475 00:58:25,440 --> 00:58:25,780 Dat kwam zij nog.. 1476 00:58:25,780 --> 00:58:26,340 O ja. 1477 00:58:26,340 --> 00:58:27,398 .. dat er nu zondag.. 1478 00:58:27,499 --> 00:58:28,770 Die mevrouw die net binnenkwam. 1479 00:58:28,770 --> 00:58:29,930 Ja, ja, dat was zij. 1480 00:58:29,930 --> 00:58:30,120 Ja, ja. 1481 00:58:30,120 --> 00:58:31,640 Daar kwam ze over. 1482 00:58:31,640 --> 00:58:38,130 Maar heeft, heeft zo’n, zo’n betrokkenheid op, op, op de.. 1483 00:58:38,130 --> 00:58:44,130 op de kerk en op geloofsleven en op God, want daar draait het uiteindelijk om natuurlijk, ehm.. 1484 00:58:44,130 --> 00:58:52,900 Heeft dat u gestimuleerd om extra goed uw best te doen voor, voor eh.. evacués of voor onderduikers? 1485 00:58:52,900 --> 00:58:56,703 Nee. Nee, ge.. dat denk ik niet. Nee. 1486 00:58:56,804 --> 00:58:58,690 Dat heeft niet rechtstreeks met elkaar te maken? 1487 00:58:58,690 --> 00:59:00,820 Nee, nee, nee, nee, absoluut niet. 1488 00:59:00,820 --> 00:59:06,622 Je zorgde overal voor, of ze gelovig waren of niet. 1489 00:59:06,723 --> 00:59:07,780 Ja, ja. 1490 00:59:07,780 --> 00:59:11,400 Hè, dat maakt mij.. dat maakt mij niks uit. 1491 00:59:11,400 --> 00:59:14,670 Nee. Maar het was niet zo van, van, omdat ik christen ben, help ik extra? 1492 00:59:14,670 --> 00:59:16,780 Ja, ja, dat denk ik. 1493 00:59:16,780 --> 00:59:17,190 Dat wel. 1494 00:59:17,190 --> 00:59:18,415 Ja, oké. 1495 00:59:18,415 --> 00:59:27,800 Maar u zei eerder al, de pastoor die stuurde daar niet echt op, hè, die stimuleerde dat niet echt. 1496 00:59:27,800 --> 00:59:29,231 Nee, nee, nee. 1497 00:59:29,231 --> 00:59:31,860 Omdat het te gevaarlijk was of.. 1498 00:59:31,860 --> 00:59:32,160 Hmm? 1499 00:59:32,160 --> 00:59:36,310 Was dat te gevaarlijk om dat duidelijk uit te spreken? 1500 00:59:36,310 --> 00:59:39,900 Nee, maar eh.. dat ging gewoon van eigen initiatief uit, denk ik, hè. 1501 00:59:39,900 --> 00:59:40,398 Ja. 1502 00:59:40,499 --> 00:59:45,010 Ik bedoel maar.. dus.. je, je moest niks. 1503 00:59:45,010 --> 00:59:45,650 Nee. 1504 00:59:45,650 --> 00:59:47,580 Hè, je deed gewoon wat je, wat je.. 1505 00:59:47,580 --> 00:59:51,980 ja, moet ik zeggen.. 1506 00:59:51,980 --> 00:59:52,952 dat ik eh.. 1507 00:59:53,053 --> 00:59:58,810 van je, van je geloof uit.. ja, had je vertrouwen in en dat eh.. dat deed je.. of dat doe je. 1508 00:59:58,810 --> 01:00:02,830 Ja. Ja, ja. 1509 01:00:02,830 --> 01:00:04,130 Dat begrijp ik. 1510 01:00:04,231 --> 01:00:12,900 Had de razzia van Putten nog, nog een extra effect op, op de.. 1511 01:00:12,900 --> 01:00:15,050 ja, hoe moet ik het zeggen.. 1512 01:00:15,050 --> 01:00:17,653 op, op uw.. 1513 01:00:17,753 --> 01:00:20,980 ja, het heet met een mooi woord gemoedsleven. 1514 01:00:20,980 --> 01:00:23,322 Ehm.. 1515 01:00:23,423 --> 01:00:30,030 maakte het u extra angstig? U heeft het over angst gehad, ’t is toch een bange periode geweest. 1516 01:00:30,030 --> 01:00:30,916 Ja. 1517 01:00:31,017 --> 01:00:32,740 Toen u van die razzia hoorde.. 1518 01:00:32,740 --> 01:00:36,831 zonder dat u wist wat er met die mannen zou gebeuren, want dat wist nog niemand. 1519 01:00:36,932 --> 01:00:37,140 Nee. 1520 01:00:37,140 --> 01:00:42,390 Heeft, heeft dat nog een, een, een bepaalde invloed gehad op hoe u in de oorlog.. 1521 01:00:42,390 --> 01:00:42,830 Jazeker. Zeker. 1522 01:00:42,830 --> 01:00:43,300 Ja? 1523 01:00:43,300 --> 01:00:45,019 Natuurlijk. 1524 01:00:45,020 --> 01:00:48,078 Want die mensen konden er ook helemaal niks aan doen. 1525 01:00:48,179 --> 01:00:48,490 Hè, ik.. 1526 01:00:48,490 --> 01:00:49,980 die werden ook overvallen. 1527 01:00:49,980 --> 01:00:55,240 Omdat er één man doodgeschoten is, moest alles voor eh.. 1528 01:00:55,240 --> 01:00:58,260 voor weggevoerd worden. Dat, dat, dat is toch vreselijk. 1529 01:00:58,260 --> 01:00:58,840 Ja. 1530 01:00:58,840 --> 01:01:03,797 Hè, die mensen die, die, die gezinnen die bleven maar zitten, allemaal zonder man. 1531 01:01:03,898 --> 01:01:04,560 Ja. 1532 01:01:04,560 --> 01:01:04,960 Dat, dat doet je toch wel wat. 1533 01:01:04,960 --> 01:01:05,530 En dat.. 1534 01:01:05,530 --> 01:01:09,700 als je nou langs dat beeld heen komt in Putten, dat gebeurt wel eens en zo, dan denk je: Ja.. 1535 01:01:09,700 --> 01:01:14,140 Dan komt het weer boven, wat er dan, dan allemaal gebeurd is. 1536 01:01:14,140 --> 01:01:18,030 Ja. Want heeft u het ook vanuit Nijkerkerveen kunnen, kunnen zien? Het is natuurlijk een beetje.. 1537 01:01:18,030 --> 01:01:19,240 Nee, zien niet, maar horen. 1538 01:01:19,240 --> 01:01:19,966 Van horen.. 1539 01:01:20,066 --> 01:01:20,410 Ja, ja. 1540 01:01:20,410 --> 01:01:22,950 Ja, het ligt niet.. 1541 01:01:22,950 --> 01:01:24,600 Ja, dat was gauw genoeg bekend. 1542 01:01:24,600 --> 01:01:25,830 Ja, dat ging heel snel, ja. 1543 01:01:25,830 --> 01:01:26,680 Ja. 1544 01:01:26,680 --> 01:01:29,160 U heeft niet, niet de boerderijen in brand zien staan? 1545 01:01:29,160 --> 01:01:29,800 Nee, nee. Nee, nee, nee, nee. Nee, dat heb ik echt niet, nee. 1546 01:01:29,800 --> 01:01:31,520 Nee, dat begrijp ik. 1547 01:01:31,520 --> 01:01:50,090 Nee, ik heb de meeste dingen wel gehad. 1548 01:01:50,090 --> 01:01:53,311 O ja, dat is misschien nog even goed om te vragen. 1549 01:01:53,412 --> 01:01:54,480 Is Nijkerkerveen.. 1550 01:01:54,480 --> 01:01:56,310 dat is een kleine leefgemeenschap.. 1551 01:01:56,310 --> 01:02:01,290 waren er nou bepaalde mensen in het dorp die, die heel duidelijke leidende positie hadden? 1552 01:02:01,290 --> 01:02:04,490 Ja, ze waren ook heel erg kerks. 1553 01:02:04,490 --> 01:02:05,930 Wie waren dat? Welke.. 1554 01:02:05,930 --> 01:02:06,360 Ge.. 1555 01:02:06,360 --> 01:02:07,460 ja, wie waren dat? 1556 01:02:07,460 --> 01:02:07,890 Gewoon eh.. 1557 01:02:07,890 --> 01:02:10,230 Nijkerkerveners, daar heb ik eh.. 1558 01:02:10,230 --> 01:02:15,330 Wij waren in Nijkerk naar de kerk en ik bedoel, we bemoeiden ons weinig.. 1559 01:02:15,330 --> 01:02:18,080 Je bemoeide je met iedereen, je was met iedereen bevrind. 1560 01:02:18,080 --> 01:02:18,670 Ja. 1561 01:02:18,670 --> 01:02:21,170 Maar ieder op z’n eigen manier, denk ik, hè. 1562 01:02:21,170 --> 01:02:26,570 Je was.. alle mensen waren heel erg gelovig ook allemaal, zijn ze nog. Ik bedoel maar. 1563 01:02:26,570 --> 01:02:27,140 Ja. 1564 01:02:27,140 --> 01:02:32,010 Hè, en dat eh.. nee, maar we hadden het verder eh.. We leefden als mensen onder mekaar. 1565 01:02:32,010 --> 01:02:35,430 Was.. het was een hele gesloten gemeenschap of.. 1566 01:02:35,430 --> 01:02:40,200 Toch wel een beetje, denk ik. Ja. Maar niet dat ik er nu zoveel mee te maken had, hoor. 1567 01:02:40,200 --> 01:02:42,910 Hoe.. maar u woonde wel in Nijkerkerveen. 1568 01:02:42,910 --> 01:02:44,430 Ja, tuurlijk. Ja, ja. 1569 01:02:44,430 --> 01:02:47,600 Maar.. ja, u kwam er niet oorspronkelijk vandaan, bedoelt u dat misschien? 1570 01:02:47,600 --> 01:02:50,510 Nee, ik woo.. ik kwam.. ik ben wel Nijkerker. 1571 01:02:50,510 --> 01:02:50,580 Ja. 1572 01:02:50,580 --> 01:02:53,110 Maar aan de Bunschoterweg ben ik geboren. 1573 01:02:53,110 --> 01:02:54,637 Want u kwam bij uw man.. 1574 01:02:54,637 --> 01:02:58,860 En toen kwam Arie, ben ik met Arie getrouwd en die woonde in Nijkerkerveen, z’n ouders. 1575 01:02:58,860 --> 01:02:59,110 Ja. 1576 01:02:59,110 --> 01:03:00,360 En toen ben ik daar bij in gaan wonen. 1577 01:03:00,360 --> 01:03:01,968 Was een echte Vener. 1578 01:03:02,069 --> 01:03:08,810 Ja, Arie was een echte Vener, ja.. Ja, is daar wel geboren in Nijkerkerveen, ja. 1579 01:03:08,810 --> 01:03:08,862 Maakt u dat dan.. 1580 01:03:08,963 --> 01:03:09,460 Maar z’n ouders kwamen.. 1581 01:03:09,460 --> 01:03:12,556 z’n ouders kwamen van Ark, van, van.. 1582 01:03:12,657 --> 01:03:15,960 Mevrouw van de Boom die kwam van Ark, dat weet u misschien wel. 1583 01:03:15,960 --> 01:03:20,567 Nou, daar is m’n, m’n man z’n ouders vandaan gekomen. M’n man.. 1584 01:03:20,668 --> 01:03:30,297 Maar maakte, maakte dat dan uit in hoe u als gezin in die leefgemeenschap van Nijkerkerveen woonde? 1585 01:03:30,398 --> 01:03:34,060 Hoe bedoelt u? 1586 01:03:34,060 --> 01:03:34,380 Ehm.. 1587 01:03:34,380 --> 01:03:36,890 maakte het uit in, in uw sociale positie.. 1588 01:03:36,890 --> 01:03:42,530 Als je kijkt naar degenen die in Nijkerkerveen echt van oudsher 1589 01:03:42,530 --> 01:03:48,280 geworteld zijn of dat u daar vanuit buiten naartoe verhuisd bent. 1590 01:03:48,280 --> 01:03:50,820 Maakte dat ook nog uit in de omgang onderling? 1591 01:03:50,820 --> 01:03:55,070 Nee. Nee, m’n man was.. is daar geboren, dat was gewoon. 1592 01:03:55,070 --> 01:03:55,618 Dat was dus.. 1593 01:03:55,618 --> 01:03:56,200 Nou, en ik ben er eh.. 1594 01:03:56,200 --> 01:03:57,960 U bent er bij in getrokken. 1595 01:03:57,960 --> 01:03:58,460 Getrouwd. 1596 01:03:58,460 --> 01:03:59,870 Ja. 1597 01:03:59,971 --> 01:04:06,870 Ik eh.. we waren een verliefd stel en eh.. nou ja, ik ging met hem mee. 1598 01:04:06,870 --> 01:04:07,930 Ja. Maar dat.. en dat.. 1599 01:04:07,930 --> 01:04:10,980 En ik weet nog toen we, toen we getrouwd zijn, toen 1600 01:04:10,980 --> 01:04:14,258 moesten we voor twaalf uur, moesten we thuis zijn. 1601 01:04:14,359 --> 01:04:15,649 Mochten we niet overal.. 1602 01:04:15,750 --> 01:04:17,400 dat was toen oorlog. 1603 01:04:17,400 --> 01:04:19,819 Alle ramen moesten beschermd worden. 1604 01:04:19,920 --> 01:04:21,920 Was allemaal dicht, moest allemaal donker wezen. 1605 01:04:21,920 --> 01:04:25,288 En wij moesten voor twaalf uur thuis zijn. 1606 01:04:25,389 --> 01:04:26,020 Dus ik.. 1607 01:04:26,020 --> 01:04:29,090 dan gingen we samen in de tentwagen, zijn we naar de 1608 01:04:29,090 --> 01:04:33,063 kerk gegaan, het gemeentehuis en, en weer naar huis. 1609 01:04:33,163 --> 01:04:33,570 En m.. 1610 01:04:33,570 --> 01:04:39,122 Arie z’n ouders, z’n moeder die stond ons ’s nachts toen we thuis kwamen, Arie en ik, op te wachten. 1611 01:04:39,223 --> 01:04:40,520 En dat was ook prachtig. 1612 01:04:40,520 --> 01:04:41,910 Dat was voor het trouwen? 1613 01:04:41,910 --> 01:04:43,890 Dat was in.. toen we getrouwd zijn. 1614 01:04:43,890 --> 01:04:44,710 Toen getrouwd zijn, oké. 1615 01:04:44,710 --> 01:04:45,380 13 september. 1616 01:04:45,380 --> 01:04:46,790 Toen waren we.. 1617 01:04:46,790 --> 01:04:49,270 gingen we ’s avonds naar huis dan, toen we getrouwd waren.. 1618 01:04:49,270 --> 01:04:52,650 we hebben onze bruiloft thuis gevierd, bij mij thuis op.. 1619 01:04:52,650 --> 01:04:53,190 aan de Bunschoterweg. 1620 01:04:53,190 --> 01:04:54,420 Maar toen.. 1621 01:04:54,420 --> 01:04:55,480 daar hebben we de bruiloft gehouden. 1622 01:04:55,480 --> 01:04:58,703 En toen zijn we samen.. 1623 01:04:58,703 --> 01:05:02,170 voor twaalf uur moesten we thuis zijn, want anders dan eh.. ja, het was oorlog. 1624 01:05:02,170 --> 01:05:04,060 Niet voor acht uur? Want dat.. 1625 01:05:04,060 --> 01:05:05,050 Voor twaalf uur. 1626 01:05:05,050 --> 01:05:05,680 Voor twaalf uur. 1627 01:05:05,680 --> 01:05:09,690 Voor twaalf uur moesten we thuis zijn. Dat dacht.. ja, daar moest je je eigen aan houden. 1628 01:05:09,690 --> 01:05:10,210 Ja. 1629 01:05:10,210 --> 01:05:14,020 Want eh.. het was allemaal donker. Hè, alles moest.. 1630 01:05:14,020 --> 01:05:17,040 Maar later werd het acht uur, de spertijd. 1631 01:05:17,040 --> 01:05:19,840 Acht uur, ja. Ja, nou.. 1632 01:05:19,840 --> 01:05:23,430 Maar wat deed u dan ’s avonds als u thuis zat met die eh.. 1633 01:05:23,430 --> 01:05:30,052 met dat hele grote gezin van.. uit Arnhem? Hoe, hoe besteedde u die, die avonden dan? 1634 01:05:30,153 --> 01:05:31,689 Tja, goh.. 1635 01:05:31,790 --> 01:05:34,046 Die mensen vermaakten hun eigen ook wel weer. 1636 01:05:34,147 --> 01:05:34,920 De.. 1637 01:05:34,920 --> 01:05:37,960 en bij ons hadden we een grote keuken, zaten we meestal in de keuken. 1638 01:05:37,960 --> 01:05:42,820 Wij gingen nog wel eens, dan even in de kamer zitten of op de heerd, zoals dat vroeger.. 1639 01:05:42,820 --> 01:05:44,360 maar wij zeiden altijd maar de kamer. 1640 01:05:44,360 --> 01:05:49,270 Dus daar gingen we ook wel eens eventjes eh.. afzonderlijk zitten. Ja. 1641 01:05:49,270 --> 01:05:51,400 Ja, om even bij elkaar te zitten gewoon. 1642 01:05:51,400 --> 01:05:52,740 Ja, tuurlijk, dat moest toch ook gebeuren. 1643 01:05:52,740 --> 01:05:53,520 Ja. 1644 01:05:53,520 --> 01:05:56,320 Hè, je had je eigen, je eigen gezin toch ook weer.. 1645 01:05:56,320 --> 01:06:02,150 of je eigen gezin, we hadden toen nog maar eh.. allenig.. in ’44, een zoon. 1646 01:06:02,150 --> 01:06:03,727 Maar in ’t begin.. 1647 01:06:03,828 --> 01:06:04,800 ja, nee.. 1648 01:06:04,800 --> 01:06:06,430 Je was toch ook zelf.. 1649 01:06:06,430 --> 01:06:10,200 je was toch ook jong en samen en eh.. dan moest toch ook weer je privacy hebben. 1650 01:06:10,200 --> 01:06:16,710 Ja, ja, logisch. Maar, maar dan zaten ze in de keuken en praten, spelletjes doen.. 1651 01:06:16,710 --> 01:06:21,320 Ja, gut, ze vermaakten mekaar ook weer met een spelletje of een kaartspel of weet ik wat, denk ik. 1652 01:06:21,320 --> 01:06:25,737 En die jongens, die gingen ook wel eens een keer eh.. naar buiten lopen. Dat ze.. 1653 01:06:25,838 --> 01:06:32,330 Hadden die jongens ook vrienden in Nijkerk of Nijkerkerveen? 1654 01:06:32,330 --> 01:06:32,745 Nee, nee. 1655 01:06:32,746 --> 01:06:33,161 Dat niet. 1656 01:06:33,162 --> 01:06:33,530 Nee, nee, nee. 1657 01:06:33,530 --> 01:06:34,930 Zo ging het niet. 1658 01:06:34,930 --> 01:06:35,110 Nee. 1659 01:06:35,110 --> 01:06:37,690 Nee, ’t is echt toch op, op.. 1660 01:06:37,690 --> 01:06:38,210 Ja, ze.. 1661 01:06:38,210 --> 01:06:38,430 .. zichzelf. 1662 01:06:38,430 --> 01:06:38,910 .. 1663 01:06:38,910 --> 01:06:39,110 ze waren heel erg op zichzelf. 1664 01:06:39,110 --> 01:06:44,940 Maar ’t is gelukkig allemaal eh.. 1665 01:06:44,940 --> 01:06:45,610 goed gegaan. 1666 01:06:45,610 --> 01:06:50,522 We hebben het heel goed met elkaar gehad. En eh.. het was voor ons natuurlijk een hele belasting. 1667 01:06:50,623 --> 01:06:50,750 Ja. 1668 01:06:50,750 --> 01:06:51,760 Hè, dat kan je wel denken. 1669 01:06:51,760 --> 01:06:55,080 En alle zorgen en zorgen dat er altijd wel weer eten op tafel kwam. 1670 01:06:55,080 --> 01:06:58,612 Dat was voor mij ook een hele, hele last. 1671 01:06:58,713 --> 01:07:01,100 Ja, lukte het altijd? 1672 01:07:01,201 --> 01:07:01,710 Hmm? 1673 01:07:01,710 --> 01:07:02,585 Lukte het altijd? 1674 01:07:02,686 --> 01:07:03,490 Jawel, ja, dat moest lukken. 1675 01:07:03,490 --> 01:07:08,300 Ja, maar hoe deed u dat dan als u ’s ochtends dacht van: Ja, maar wat moeten we eten? 1676 01:07:08,300 --> 01:07:10,090 Ja, dat.. tuurlijk, dat dacht ik wel eens. 1677 01:07:10,090 --> 01:07:16,340 Maar hoe loste u dat dan op? 1678 01:07:16,340 --> 01:07:18,400 Ja, dat loste ik op. 1679 01:07:18,400 --> 01:07:19,380 Gewoon, denk ik, ik eh.. 1680 01:07:19,380 --> 01:07:24,290 Ja, je ging zo.. je ging.. je was gewend om, om te zorgen en deed je.. dat deed je gewoon. Ja. 1681 01:07:24,290 --> 01:07:27,580 En dat deed u dan samen met die, met die mevrouw? 1682 01:07:27,580 --> 01:07:28,236 Nee, dat deed ik altijd zelf. Nee. 1683 01:07:28,337 --> 01:07:29,260 Zij zorgde verder niet.. 1684 01:07:29,260 --> 01:07:31,530 Deed ik altijd alleen. Dat deed ik wel alleen. 1685 01:07:31,530 --> 01:07:32,470 Zij deed niets in het huishouden. 1686 01:07:32,470 --> 01:07:34,690 Ja. Nee, dat deed ik allemaal alleen. 1687 01:07:34,690 --> 01:07:37,730 Waar.. waarom vroeg u niet haar om te helpen? 1688 01:07:37,730 --> 01:07:41,310 Ja, misschien aardappels schillen, dat zal ze wel gedaan hebben. 1689 01:07:41,310 --> 01:07:45,420 Ja, dat deed ze dan wel. Ja, maar verder deed ik het meestal allemaal zelf. 1690 01:07:45,420 --> 01:07:47,830 Dat vond u prettig om het in eigen hand te houden. 1691 01:07:47,830 --> 01:07:48,490 Ja, ja. Ja, ja. 1692 01:07:48,490 --> 01:07:49,090 Ja, ja. 1693 01:07:49,090 --> 01:07:53,500 Ja, er is veel gebeurd. 1694 01:07:53,500 --> 01:07:54,080 Ik eh.. 1695 01:07:54,080 --> 01:07:54,450 ik.. 1696 01:07:54,450 --> 01:07:56,910 soms denk ik.. 1697 01:07:56,910 --> 01:07:58,920 ja, moet ik het allemaal goed overdenken. 1698 01:07:58,920 --> 01:08:04,110 Hè, wat is toen.. wat was er toen.. wat hebben.. toen gebeurd en hoe heb ik het gedaan. 1699 01:08:04,110 --> 01:08:05,482 Ja. 1700 01:08:05,583 --> 01:08:07,730 Maar ik heb nu eh.. 1701 01:08:07,730 --> 01:08:13,010 dat eh.. dat was dan weer later, een boek geschreven van ´Oma, vertel eens´. Heb ik al verteld, hè. 1702 01:08:13,010 --> 01:08:14,207 Ja. 1703 01:08:14,308 --> 01:08:15,930 En dan stond er ook in van eh.. wanneer ben je een goede moeder? 1704 01:08:15,930 --> 01:08:16,428 Ja. 1705 01:08:16,429 --> 01:08:16,920 En ik denk bij me.. 1706 01:08:16,920 --> 01:08:21,841 ja, wanneer ben je een goede moeder? 1707 01:08:21,942 --> 01:08:25,380 Het viel niet mee om met zo’n groot gezin een goede moeder te zijn. 1708 01:08:25,380 --> 01:08:25,670 Nee. 1709 01:08:25,670 --> 01:08:33,020 Maar ik dacht.. even zien, hoe heb ik dat gedaan? Ik dacht dat het me aardig gelukt was. 1710 01:08:33,020 --> 01:08:33,026 O ja. 1711 01:08:33,127 --> 01:08:38,370 En ik dacht zo bij mezelf: Nooit opgeven en altijd doorgaan. 1712 01:08:38,370 --> 01:08:38,990 Ja. 1713 01:08:38,990 --> 01:08:43,136 Dat heb ik er in gezet. Dat dacht ik toen. 1714 01:08:43,237 --> 01:08:46,550 En dat was in de oorlog ook al zo. 1715 01:08:46,550 --> 01:08:46,971 Hè? 1716 01:08:46,971 --> 01:08:46,576 En dat was in de oorlog ook al zo. 1717 01:08:46,577 --> 01:08:48,050 Ja, dat denk ik. 1718 01:08:48,050 --> 01:08:49,580 Dat denk ik. 1719 01:08:49,580 --> 01:08:50,160 Maar dat v.. 1720 01:08:50,160 --> 01:08:53,200 dat boek heb ik voor een maand terug pas af gekregen. 1721 01:08:53,200 --> 01:08:56,540 Maar dat was ongeveer van ons gezin, met mijn kinderen. 1722 01:08:56,540 --> 01:09:00,120 Maar ik bedoel maar, ik denk dat ik toen die instelling ook wel gehad heb. 1723 01:09:00,120 --> 01:09:00,872 Ja. 1724 01:09:00,873 --> 01:09:01,490 Die.. 1725 01:09:01,490 --> 01:09:02,820 Altijd doorgaan en niet opgeven. 1726 01:09:02,820 --> 01:09:06,240 Mag ik u één stukje voorlezen uit een st.. 1727 01:09:06,240 --> 01:09:08,830 een stukje uit een brief die ik heb gevonden. 1728 01:09:08,830 --> 01:09:12,780 Ik denk dat ik die hier.. 1729 01:09:12,780 --> 01:09:17,704 Daar schrijft in, in, in februari 1945 is dat. 1730 01:09:17,805 --> 01:09:22,450 En daar schrijft iemand die verantwoordelijk is onder andere voor het 1731 01:09:22,450 --> 01:09:32,610 onderbrengen van evacués: De Nijkerkers zijn er zat van dat de mensen.. 1732 01:09:32,610 --> 01:09:35,380 ze steeds maar voor die mensen kwamen te staan. 1733 01:09:35,380 --> 01:09:35,700 Dat? 1734 01:09:35,700 --> 01:09:37,148 Dat de.. 1735 01:09:37,249 --> 01:09:43,320 die Nijkerkers zijn er zat van, die hebben er genoeg van dat ze steeds maar 1736 01:09:43,320 --> 01:09:47,589 voor die mensen klaar moeten staan, voor die mensen die geëvacueerd zijn. 1737 01:09:47,690 --> 01:09:48,110 Mm. 1738 01:09:48,110 --> 01:09:48,640 Herkent u dat? 1739 01:09:48,640 --> 01:09:54,117 Mensen die geëvacueerd zijn? 1740 01:09:54,218 --> 01:09:56,160 Ja, dat de mensen in Nijkerk.. 1741 01:09:56,160 --> 01:09:56,560 Ja. 1742 01:09:56,560 --> 01:10:00,030 Die, die krijgen zo vaak.. zo lang eh.. 1743 01:10:00,030 --> 01:10:02,470 .. hebben zo lang voor die mensen moeten zorgen.. 1744 01:10:02,470 --> 01:10:03,114 Ja. 1745 01:10:03,214 --> 01:10:06,941 Dat ze zeiden van: Nou, nee, nu, nu, nu niet meer. 1746 01:10:07,042 --> 01:10:17,045 En dat ze.. dat ze er ehm.. steeds meer moeite hadden met het onderbrengen van, van evacués. 1747 01:10:17,145 --> 01:10:20,820 Ja, dat zou kunnen. Maar dat weet ik verder niet, hoor. 1748 01:10:20,820 --> 01:10:22,170 Dat, dat herkent u zelf niet? 1749 01:10:22,170 --> 01:10:26,157 Nee. Nee, we kregen evacués toegewezen, daar hadden we niks over te vertellen. 1750 01:10:26,258 --> 01:10:26,690 Nee. 1751 01:10:26,690 --> 01:10:28,940 Je krijgt een gezin met eh.. 1752 01:10:28,940 --> 01:10:30,680 en dan zie je wel. 1753 01:10:30,680 --> 01:10:31,250 Toen kwamen ze.. 1754 01:10:31,250 --> 01:10:36,180 werden ze op een wagen gebracht en er kwam een gezin met vader en moeder met zeven kinderen. 1755 01:10:36,180 --> 01:10:36,692 Ja. 1756 01:10:36,792 --> 01:10:39,240 Die kwamen daar van die wagen af. 1757 01:10:39,240 --> 01:10:39,420 En u doet maar. 1758 01:10:39,420 --> 01:10:42,320 Toen zei ik ook tegen m’n man, ik zeg: Jeetje, moet je toch zien. 1759 01:10:42,320 --> 01:10:43,600 En de één die was.. 1760 01:10:43,600 --> 01:10:44,490 kwam een beetje afhank.. 1761 01:10:44,490 --> 01:10:48,769 die liep een beetje krom en een beetje met een mank been en zo, ik denk: O gut. 1762 01:10:48,770 --> 01:10:49,980 We schrokken er wel van. 1763 01:10:49,980 --> 01:10:51,480 Maar ’t is allemaal goed gegaan. 1764 01:10:51,480 --> 01:10:56,650 We hebben ze met liefde ge.. ontvangen en, en, en zoveel gedaan als we maar konden. 1765 01:10:56,650 --> 01:10:57,403 Ja. 1766 01:10:57,403 --> 01:11:04,060 En daar hebben we nooit geen spijt van gehad. ’t Is allemaal goed gegaan. 1767 01:11:04,060 --> 01:11:09,420 Ja. Dus eh.. ja, mijn o.. mijn o.. mijn fiets hebben ze ook nog een keer gestolen. En eh.. 1768 01:11:09,420 --> 01:11:09,680 Wie? 1769 01:11:09,680 --> 01:11:10,900 .. ook in de oorlog, ja. 1770 01:11:10,900 --> 01:11:11,443 Wie? 1771 01:11:11,443 --> 01:11:12,180 Ja, dat weten we niet. 1772 01:11:12,180 --> 01:11:15,430 Er is nog een hele poos is er gedoe geweest over de.. 1773 01:11:15,430 --> 01:11:17,670 dat er een fiets bij ons in de kerk gesta.. 1774 01:11:17,670 --> 01:11:21,570 gestolen is. Weet je dan misschien ook wel. Dat heeft genoeg in de kranten gestaan. 1775 01:11:21,570 --> 01:11:22,134 Ja. 1776 01:11:22,235 --> 01:11:25,560 En toen hebben ze aan mij ook gevraagd of het mijn fiets was, want ze wisten dat ik.. 1777 01:11:25,560 --> 01:11:29,100 mijn fiets ook gestolen was. Maar het was niet mijn fiets. 1778 01:11:29,100 --> 01:11:29,500 Nee, nee. 1779 01:11:29,500 --> 01:11:30,850 Dus dat heb ik direct gezegd. 1780 01:11:30,850 --> 01:11:31,520 Dat was een fiets met één trapper, geloof ik. 1781 01:11:31,520 --> 01:11:35,520 Ik zeg: Nou, ik had nog twee trappers. Ik zeg: ’t Was niet mijn fiets. 1782 01:11:35,520 --> 01:11:38,721 Wanneer is die fiets gestolen, in de Hongerwinter ook? 1783 01:11:38,822 --> 01:11:41,126 Ja. Ja. 1784 01:11:41,127 --> 01:11:41,780 Door een.. 1785 01:11:41,780 --> 01:11:42,680 Ja, wie weet ik niet. 1786 01:11:42,680 --> 01:11:43,570 Weet u niet. 1787 01:11:43,570 --> 01:11:44,350 Weet ik niks van. 1788 01:11:44,350 --> 01:11:45,680 Nee, niet door een evacué of door een.. 1789 01:11:45,680 --> 01:11:50,010 Ik had hem in Nijkerk ook gestald tussen de kerk en de pastorie in. 1790 01:11:50,010 --> 01:11:52,180 En toen gingen we naar de kerk toe daar, maar daar heb ik hem.. 1791 01:11:52,180 --> 01:11:53,880 daar had ik hem dus ’s morgens neergezet. 1792 01:11:53,880 --> 01:11:56,786 En toen we terug kwamen, toen zou ik hem pakken en was ‘ie weg. 1793 01:11:56,786 --> 01:11:57,070 Ja. 1794 01:11:57,070 --> 01:12:00,120 Met nog iemand, die ken ik dan niet, maar die had daar ook gestaan. 1795 01:12:00,120 --> 01:12:03,270 En toen zijn we samen naar het politiebureau gegaan, dat ‘ie gestolen was. 1796 01:12:03,270 --> 01:12:04,790 Maar we hebben er nooit niks meer van gehoord. 1797 01:12:04,790 --> 01:12:05,670 Nee. 1798 01:12:05,670 --> 01:12:09,150 Maar we gingen samen gingen we toch naar het politiebureau toe en zijn we aan wezen geven. 1799 01:12:09,150 --> 01:12:10,160 Ja, toch. Dat nog wel. 1800 01:12:10,160 --> 01:12:11,530 Maar dan schrik je toch wel even weer. 1801 01:12:11,530 --> 01:12:11,660 Ja. 1802 01:12:11,660 --> 01:12:15,630 Ja, ’t is maar een gewone.. maar een fiets, maar eh.. ik bedoel maar, je kon hem ook niet missen. 1803 01:12:15,630 --> 01:12:17,550 Nee, en dat ondanks alle.. 1804 01:12:17,550 --> 01:12:22,610 alles wat er in de oorlog gebeurde, die dingen ook.. die maken toch ook nog indruk. 1805 01:12:22,610 --> 01:12:23,740 Ja, ja, zeker, ja. 1806 01:12:23,740 --> 01:12:25,175 Ja. 1807 01:12:25,276 --> 01:12:27,460 Ja, dat maak je dan ook nog eens een keertje mee. 1808 01:12:27,460 --> 01:12:30,760 Ja, nou u weet het in ieder geval nog, het heeft indruk gemaakt. 1809 01:12:30,760 --> 01:12:30,930 Ja. Ja. 1810 01:12:30,930 --> 01:12:39,410 Ik denk dat ik de meeste dingen wel gevraagd heb. 1811 01:12:39,410 --> 01:12:42,230 Heeft u zelf nog iets waarvan u zegt: Nou, dit is toch wel 1812 01:12:42,230 --> 01:12:46,638 iets wat ik nog graag wilde meegeven, mee wilde vertellen. 1813 01:12:46,739 --> 01:12:51,890 Ja, we hebben eigenlijk het meeste al eh.. 1814 01:12:51,890 --> 01:13:02,280 al wel gehad. Ik had wat opgeschreven Eh.. even kijken of ik hier nog wat op vinden kan. 1815 01:13:02,381 --> 01:13:06,830 Dat zie ik hier ook nog staan.. 1816 01:13:06,830 --> 01:13:11,360 dat hebben ze ook nog een keer aan Arie gevraagd of die Engelse piloten in huis wilde hebben. 1817 01:13:11,360 --> 01:13:13,970 O ja. Ook in die periode? 1818 01:13:13,970 --> 01:13:17,762 Ook in die periode. Maar dat zie ik hier ook nog staan. 1819 01:13:17,863 --> 01:13:18,580 Ja. 1820 01:13:18,580 --> 01:13:18,720 Maar dat.. 1821 01:13:18,720 --> 01:13:19,847 ik zeg tegen Arie.. 1822 01:13:19,847 --> 01:13:22,593 want die had het gedaan, hoor, want het was één en al goedheid wat.. 1823 01:13:22,694 --> 01:13:23,610 dat heb ik al verteld. 1824 01:13:23,610 --> 01:13:24,600 Maar ik zeg: Arie, dat moet je niet doen. 1825 01:13:24,600 --> 01:13:25,373 Daar.. 1826 01:13:25,473 --> 01:13:27,914 ik zeg: We hebben even al genoeg. 1827 01:13:28,015 --> 01:13:28,380 Hè, want.. 1828 01:13:28,380 --> 01:13:31,270 ik zei: Je gaat toch niet meer wagen, je eigen risico eh.. 1829 01:13:31,270 --> 01:13:31,780 nemen. 1830 01:13:31,780 --> 01:13:35,831 Dat heeft ‘ie toen gelukkig niet gedaan. 1831 01:13:35,932 --> 01:13:56,682 Ja, maar ze.. O, hier heb ik ook nog dat m’n fiets gestolen.. Eh.. Sam Gerssen, distributiekantoor.. 1832 01:13:56,783 --> 01:14:06,300 Had u ook nog contact met uw v.. eigen vriendinnen? Hè, u was natuurlijk in ’42 getrouwd. 1833 01:14:06,300 --> 01:14:06,950 Ja. 1834 01:14:06,950 --> 01:14:10,040 Voor die tijd heeft u vriendinnen gehad. 1835 01:14:10,040 --> 01:14:10,820 Ja. 1836 01:14:10,820 --> 01:14:13,976 Had u tijdens die Hongerwinter, in die.. 1837 01:14:14,077 --> 01:14:16,410 dat halve jaar, ’t laatste half jaar van de oorlog 1838 01:14:16,410 --> 01:14:18,170 ook nog wel contact met vrienden en vriendinnen of.. 1839 01:14:18,170 --> 01:14:20,550 Nee, nou, gew.. nee, eigenlijk niet meer. 1840 01:14:20,550 --> 01:14:21,210 Nee? 1841 01:14:21,210 --> 01:14:22,170 Hè, je kreeg je.. 1842 01:14:22,170 --> 01:14:25,740 ja, je eh.. 1843 01:14:25,740 --> 01:14:27,256 je kreeg al direct.. 1844 01:14:27,257 --> 01:14:32,740 ja, we zijn in de oorlog getrouwd en je kreeg je kinderen al en toen kregen we die Duitsers en zo. 1845 01:14:32,740 --> 01:14:36,940 Hè, en, en, en die kinderen uit Amsterdam, daar hadden we heel goed contact mee. 1846 01:14:36,940 --> 01:14:39,590 We zijn ook in Amsterdam geweest weer na die tijd. 1847 01:14:39,590 --> 01:14:39,669 Ja. 1848 01:14:39,770 --> 01:14:41,130 En eh.. 1849 01:14:41,130 --> 01:14:41,458 die.. 1850 01:14:41,559 --> 01:14:44,750 dat meisje dat is ook getrouwd en die kleinkinderen hebben we ook al weer gehad. 1851 01:14:44,750 --> 01:14:46,610 Hier in.. bij ons te logeren. 1852 01:14:46,610 --> 01:14:47,080 O ja. 1853 01:14:47,080 --> 01:14:49,473 Dus dat waren altijd hele.. 1854 01:14:49,474 --> 01:14:51,800 we waren altijd heel positief tegenover een ander. 1855 01:14:51,800 --> 01:14:54,400 Hebben altijd mensen willen helpen en kunnen helpen. 1856 01:14:54,400 --> 01:15:00,530 En daar.. dat hebben we gedaan en daar ben ik nog iedere dag blij mee. 1857 01:15:00,530 --> 01:15:05,690 Ja, dat is goed. 1858 01:15:05,690 --> 01:15:08,040 Dedemsvaart, ja, dat heb ik ook al gehad. 1859 01:15:08,040 --> 01:15:27,126 De Duitsers zijn in de oorlog.. Ja, ja. Ik geloof dat we het meeste wel eh.. ja. 1860 01:15:27,227 --> 01:15:44,033 Dankuwel. Dankuwel. U vertelde over de onderduiker uit Veendam. Hoe kwam die bij u terecht? 1861 01:15:44,134 --> 01:15:45,080 Die, die.. 1862 01:15:45,080 --> 01:15:51,242 hij was in Amersfoort bij een tante van hem, bij tante Stopendal, weet ik ook nog. 1863 01:15:51,343 --> 01:15:54,430 En eh.. 1864 01:15:54,430 --> 01:15:55,200 en die eh.. 1865 01:15:55,200 --> 01:15:56,685 die is.. 1866 01:15:56,786 --> 01:15:58,170 die stuurde, geloof ik.. 1867 01:15:58,170 --> 01:16:03,119 ja, hij ging, geloof ik, op zoek naar mensen. Hij kwam bij ons lopen door de tuin heen. 1868 01:16:03,220 --> 01:16:04,140 Uit Amersfoort. 1869 01:16:04,140 --> 01:16:04,337 Door het land heen. 1870 01:16:04,337 --> 01:16:04,550 En toen zegt ‘ie.. 1871 01:16:04,550 --> 01:16:05,790 hij wou eh.. 1872 01:16:05,790 --> 01:16:06,870 naar Hooglanderveen. 1873 01:16:06,870 --> 01:16:08,707 Ja, zegt Arie, wat wil je gaan doen? 1874 01:16:08,708 --> 01:16:12,180 Ja, daar wil ik naar de pastorie, zei die, om te vragen naar een onderduikadres. 1875 01:16:12,180 --> 01:16:12,980 Of die.. 1876 01:16:12,980 --> 01:16:13,520 die pastorie iemand wist. 1877 01:16:13,520 --> 01:16:14,310 Dus die was eh.. 1878 01:16:14,310 --> 01:16:20,060 Nee, zei Arie, ik zou het niet weten of je komt er ook niet meer, maar blijf maar hier. 1879 01:16:20,060 --> 01:16:22,410 Nou, toen is ‘ie bij ons gebleven. 1880 01:16:22,410 --> 01:16:25,320 Ja. Maar hij kwam dus uit Amersfoort.. 1881 01:16:25,320 --> 01:16:26,000 Ja. Lopens allemaal. 1882 01:16:26,000 --> 01:16:28,270 .. naar Nijkerkerveen.. 1883 01:16:28,270 --> 01:16:28,820 Ja. 1884 01:16:28,820 --> 01:16:30,930 .. en toen eigenlijk terug naar Hooglanderveen. 1885 01:16:30,930 --> 01:16:33,860 En die wou.. zien hoe die in Hooglanderveen kon komen. 1886 01:16:33,860 --> 01:16:34,900 Via een omweg. 1887 01:16:34,900 --> 01:16:35,610 Dat kwam ‘ie bij ons vragen. 1888 01:16:35,610 --> 01:16:36,120 Ja. 1889 01:16:36,120 --> 01:16:40,170 Maar zegt Arie: Daar kom je niet meer, blijf maar hier. Dus die hebben we.. 1890 01:16:40,170 --> 01:16:42,258 Maar waarom kon die daar niet meer komen? 1891 01:16:42,359 --> 01:16:49,110 Ja.. ook al die bezetting. En, en, en hij was onderduiker. Dus dat gi.. dat was gewoon een risico. 1892 01:16:49,110 --> 01:16:49,490 Een groot risico. 1893 01:16:49,490 --> 01:16:51,610 Was een groot risico. 1894 01:16:51,610 --> 01:16:53,550 Ja. 1895 01:16:53,651 --> 01:16:55,490 En later is ‘ie eh.. 1896 01:16:55,490 --> 01:16:57,380 was op studie, is op studie geweest, is ‘ie priester geworden. 1897 01:16:57,380 --> 01:17:02,740 En toen zijn we naar Veen.. naar Veendam gegaan, hebben we z.. hebben we uitnodiging gekregen. 1898 01:17:02,740 --> 01:17:05,790 Toen zijn we naar zijn priesterwijding geweest in Veendam. 1899 01:17:05,790 --> 01:17:07,300 O ja. O, kijk eens aan. 1900 01:17:07,300 --> 01:17:13,560 Hebben we ook nog meegemaakt. Dus dat was ook weer de leuke dingen die we na die tijd meemaakten. 1901 01:17:13,560 --> 01:17:16,980 Ja. Ook weer allemaal met de oorlog te maken. 1902 01:17:16,980 --> 01:17:19,092 Heeft allemaal met de oorlog te maken, ja. 1903 01:17:19,193 --> 01:17:22,300 Had u nou ook, ook contacten met, met eh.. 1904 01:17:22,300 --> 01:17:25,960 nog grote boeren in de buurt van de Bunschoterweg? 1905 01:17:25,960 --> 01:17:31,870 Want ik, ik had begrepen van, van Timo Ridder dat juist tussen 1906 01:17:31,870 --> 01:17:35,770 Nijkerk en Bunschoten een aantal hele grote katholieke boeren woonden. 1907 01:17:35,770 --> 01:17:37,370 Ja, ja. De Achterhoek vooral. 1908 01:17:37,370 --> 01:17:38,670 De Achterhoek, ja. 1909 01:17:38,670 --> 01:17:38,762 Groteveen. 1910 01:17:38,762 --> 01:17:39,140 Ja. 1911 01:17:39,140 --> 01:17:43,450 En uit de Bethlehem, Van Mispelaar en Bethlehem waren ook grote boeren. 1912 01:17:43,450 --> 01:17:48,100 Ruitenbeek, op Holk. Ruitenbeek, mijn moeder was ook een Ruitenbeek, die was ook weer.. 1913 01:17:48,100 --> 01:17:49,270 Dus was, was familie. 1914 01:17:49,270 --> 01:17:50,110 Was familie, ja. 1915 01:17:50,110 --> 01:17:52,650 Dat is eh.. 1916 01:17:52,650 --> 01:17:52,740 eh.. 1917 01:17:52,740 --> 01:17:55,147 mijn moeder was Aaltje Ruitenbeek en z’n broer.. 1918 01:17:55,248 --> 01:17:59,740 en, en, en haar broer was Hendrikus Ruitenbeek. Dus dat was.. nou ja.. 1919 01:17:59,740 --> 01:18:00,970 En die had de boerderij. 1920 01:18:00,970 --> 01:18:02,786 Ja, die had de boerderij. 1921 01:18:02,786 --> 01:18:03,850 En toen is.. 1922 01:18:03,850 --> 01:18:05,670 die boerderij is in tweeën gesplitst. 1923 01:18:05,670 --> 01:18:09,290 En toen kregen.. toen.. m’n ouders zijn toen op de achterkant gaan wonen. 1924 01:18:09,290 --> 01:18:10,560 O, en daar bent u geboren. 1925 01:18:10,560 --> 01:18:14,590 Zel.. op hetzelfde bedrijf, is één steeg, een lange steeg. 1926 01:18:14,590 --> 01:18:15,509 Ja. 1927 01:18:15,610 --> 01:18:17,230 En daar hebben wij toen gewoond. 1928 01:18:17,230 --> 01:18:19,782 En, en was nou in de oorlog.. 1929 01:18:19,883 --> 01:18:26,290 want u vertelde dat.. Arie is helemaal naar Dedemsvaart gereden met paard en wagen. 1930 01:18:26,290 --> 01:18:27,190 Ja, maar.. 1931 01:18:27,190 --> 01:18:32,010 Maar die grote boeren in de polder Arkemheen, hadden die dan niet wat over? 1932 01:18:32,010 --> 01:18:32,850 Ja, dat weet.. 1933 01:18:32,850 --> 01:18:34,910 dat durf ik ook niet te zeggen. 1934 01:18:34,910 --> 01:18:38,180 Maar er gingen er wel meer met, met.. 1935 01:18:38,180 --> 01:18:41,570 eten halen en daar in Groningen en overal. 1936 01:18:41,570 --> 01:18:46,290 Dus.. ja. Die hadden ook allemaal misschien wel.. lieve mensen. 1937 01:18:46,290 --> 01:18:47,720 Maar hij is één keer geweest? 1938 01:18:47,720 --> 01:18:48,956 Ik ben er één keer geweest. 1939 01:18:49,057 --> 01:18:52,460 Maar hij is, hij is eh.. Arie is één keer naar Dedemsvaart gereden. 1940 01:18:52,460 --> 01:18:53,260 Ja. Ja, één keer is ‘ie daar heen geweest. 1941 01:18:53,260 --> 01:18:53,900 Niet vaker. 1942 01:18:53,900 --> 01:18:57,652 Ja. Nee. Niet meer. Toen was ik ook benieuwd of ‘ie terug zou komen. 1943 01:18:57,753 --> 01:18:58,570 Ja, vier dagen. 1944 01:18:58,570 --> 01:19:00,720 Het was allemaal, het was allemaal gevaarlijk, hoor. 1945 01:19:00,720 --> 01:19:05,140 Hoeveel mensen liepen niet met kinderwagens en alles en eh.. om eten te gaan halen. 1946 01:19:05,140 --> 01:19:08,770 Nou, hij was natuurlijk een gewilde prooi in zijn leeftijd. 1947 01:19:08,770 --> 01:19:09,430 Ja, ja. 1948 01:19:09,430 --> 01:19:09,186 Samen met de buurman. 1949 01:19:09,186 --> 01:19:09,580 Ja. 1950 01:19:09,580 --> 01:19:12,780 Het was een groot risico wat hij nam. 1951 01:19:12,780 --> 01:19:14,740 Ja, ’t was een groot risico, ’t was allemaal risico. 1952 01:19:14,740 --> 01:19:29,020 Alles, alles wat je deed. Ja. Ja, wees blij dat jullie het niet meegemaakt hebben. 1953 01:19:29,020 --> 01:19:30,310 Nee, daar ben ik blij mee. 1954 01:19:30,310 --> 01:19:31,721 Ja. 1955 01:19:31,822 --> 01:19:36,640 En wij hebben het meegemaakt en je hebt er toch wel een hoop ervaring mee opgedaan. 1956 01:19:36,640 --> 01:19:38,265 Hè, met alles en nog wat. 1957 01:19:38,366 --> 01:19:39,300 Ja, kunt u dat proberen.. 1958 01:19:39,300 --> 01:19:41,100 Ja, ik bedoel maar.. 1959 01:19:41,100 --> 01:19:43,561 .. concreet te maken. Wat, wat heeft u daarvan geleerd? 1960 01:19:43,662 --> 01:19:46,500 Wat heb ik eh.. 1961 01:19:46,500 --> 01:19:47,700 wat of ik ervan geleerd heb? 1962 01:19:47,700 --> 01:19:48,810 Ja, hoe moet ik dat eh.. 1963 01:19:48,810 --> 01:19:49,910 een beetje formuleren. 1964 01:19:49,910 --> 01:20:01,135 Dat eh.. eh.. om met de mensen om te gaan. Om veel met eh.. hè, liefde voor mekaar, denk ik. 1965 01:20:01,236 --> 01:20:05,853 Ja. 1966 01:20:05,954 --> 01:20:15,161 Hè. Denk.. denk ik zo maar. 1967 01:20:15,262 --> 01:20:18,750 Oké. 1968 01:20:18,750 --> 01:20:34,280 bij het aanrecht.