1
00:00:14,690 --> 00:00:19,950
Wij waren op de plek van jullie
kamp. Eeh...eeh...Leipzig Schönefeld.

2
00:00:19,950 --> 00:00:20,840
Ja.

3
00:00:21,240 --> 00:00:28,560
En eeh...We vroegen ons toen af hoe jullie
van Ravensbruck naar dit kamp zijn gekomen.

4
00:00:28,560 --> 00:00:29,740
Het transport.

5
00:00:29,740 --> 00:00:30,630
Veewagen.

6
00:00:31,930 --> 00:00:32,710
Veewagen?

7
00:00:32,710 --> 00:00:37,460
Veewagen. Gewoon, veewagen.

8
00:00:38,020 --> 00:00:41,400
Weet je nog hoe lang
het ongeveer duurde?

9
00:00:41,400 --> 00:00:44,650
O..nou...eeh...Een end. Een end.

10
00:00:44,650 --> 00:00:51,890
Ik denk mede door eeh...vliegers of
oorlogshandelingen of wat dan ook. Dat weet ik niet.

11
00:00:52,810 --> 00:00:57,140
Ik heb zakdoek hoor. Mag..Mag
ik die rol? Da’s makkelijker.

12
00:00:57,140 --> 00:00:58,929
Ja, dat wilde ze...

13
00:00:58,930 --> 00:01:04,140
Met veewagens van Ravensbruck
naar Leipzig gegaan.

14
00:01:05,090 --> 00:01:05,700
Ja.

15
00:01:05,700 --> 00:01:09,390
Lon, eeh...vertel je eerste
indruk, toen je aankwam.

16
00:01:09,820 --> 00:01:23,590
Nou, wij werden opgewacht op het perron, ergens
buiten, eeh...eeh.. met, met schietlui natuurlijk.

17
00:01:25,450 --> 00:01:31,340
En de nodige Aufseherinnen,
dat was..stond een hele,

18
00:01:31,340 --> 00:01:35,720
nou ja, landmacht, wat..whatever
dan ook, waakwacht.

19
00:01:35,720 --> 00:01:41,690
Mannelijk en vrouwelijk met schietgeweren, want
we waren met nogal wat. Maar ja, wat ben je.

20
00:01:41,690 --> 00:01:50,069
We hebben er lang over gedaan. Zal ik
zeggen, twintig uur. Ik zeg maar wat hoor.

21
00:01:50,070 --> 00:01:54,790
Want hard ging dat ding niet En dan stond
‘ie weer stil en dan was er weer wat kapot.

22
00:01:55,910 --> 00:01:56,970
En jullie kwamen van een..

23
00:01:56,970 --> 00:02:00,630
Wij kwamen op een mooie
dag, het was een mooie dag.

24
00:02:00,630 --> 00:02:04,640
Op dat enge station en daar
kwamen die Aufseherinen en die

25
00:02:04,640 --> 00:02:11,190
zeiden: ‘Nou we zullen je keel
wel eens afsnijden.’ Tegen mij.

26
00:02:11,190 --> 00:02:15,280
Op..eh...ja.. Die..op die dingen, die maken
geen indruk eeh...toen al lang niet meer.

27
00:02:15,290 --> 00:02:21,550
Want ik, de gevangenis van Fresnes was
ook niet mis, hoor. Alle Jezus, dat was..

28
00:02:21,550 --> 00:02:23,310
Dat was je vuurdoop?

29
00:02:23,990 --> 00:02:32,910
Nou, de echte vuurdoop, noemde ik..Heb
ik zelf genoemd: Dit is nu de vuurdoop.

30
00:02:33,180 --> 00:02:37,770
Dat was de toch van..Maar laat ik
het dan even zeggen Leipzig, dus van

31
00:02:37,770 --> 00:02:44,770
ons kamp, de hele nacht doorlopen,
bij mijn weten was er geen water.

32
00:02:45,540 --> 00:02:47,890
Dat weet ik gewoon niet meer.

33
00:02:49,880 --> 00:03:00,600
En eeh...nou ja, weg natuurlijk bezaaid..De mannen
waren voor, die waren al..Weet ik van de RIOD.

34
00:03:00,600 --> 00:03:03,700
Eeh...die waren al vijf dagen
eerder vertrokken, die waren

35
00:03:03,700 --> 00:03:07,880
nergens meer, dus die lagen
gewoon daar stervend op de weg.

36
00:03:07,990 --> 00:03:17,340
Totdat we eindelijk..eeh..Ja, wat kun je
doen, niks. Schietgeweren overal op je.

37
00:03:17,340 --> 00:03:24,380
Nog even...Nog even terug naar het eeh..het
kamp. Voordat we aan de toch beginnen.

38
00:03:24,520 --> 00:03:26,700
Eeh..Je was met Guigui.

39
00:03:26,820 --> 00:03:27,140
Ja.

40
00:03:27,140 --> 00:03:29,460
Guigui was eigenlijk
de hele tijd...Guigui..

41
00:03:29,460 --> 00:03:32,370
Guigui en ik zijn
altijd samen gebleven.

42
00:03:33,140 --> 00:03:33,980
Ja.

43
00:03:34,100 --> 00:03:35,470
Waarom, dat weet ik niet.

44
00:03:35,470 --> 00:03:42,810
Want onze letters liggen uit elkaar, we zaten
bij de Fransen, we vielen onder de Fransen.

45
00:03:43,650 --> 00:03:54,260
En er is later bijgekomen uit een totaal
andere hoek, Paulie, die een verrader was.

46
00:03:54,480 --> 00:03:57,120
Die baarde een tweeling.

47
00:03:57,300 --> 00:04:00,450
Nou, dat deed ze onverantwoordelijk
want ze had een kind thuis

48
00:04:00,450 --> 00:04:04,500
ook nog, dan moet je niet met een
buik, natuurlijk, op weg gaan.

49
00:04:05,330 --> 00:04:05,859
Ik denk niet dat ze dat..

50
00:04:05,860 --> 00:04:08,070
Maar die was natuurlijk
de kluts kwijt.

51
00:04:09,500 --> 00:04:14,740
En eeh...die kwam uit een andere hoek, die kwam
uit de kant van Lyon. Wij kwamen uit Parijs.

52
00:04:15,010 --> 00:04:16,990
Jullie waren allemaal politieke..eeh..

53
00:04:16,990 --> 00:04:26,340
Allemaal politieke gevangenen. Behalve,
waar ik onder schaar, de Russen.

54
00:04:26,340 --> 00:04:32,310
Russinnen, uiteraard, terzake dit geval,
die weg wilde lopen, op weet ik veel.

55
00:04:32,310 --> 00:04:38,670
Nou ja, die werden ergens weggeduwd.
Op die ene misdadigster na, zwarte ster.

56
00:04:38,670 --> 00:04:47,470
Wij hadden allemaal een rode ster met, in
ons geval, N. Niederlande. He, of F, France.

57
00:04:47,470 --> 00:04:49,270
Rooie, rooie, rooie driehoek, was het.

58
00:04:49,270 --> 00:04:50,200
Rooie driehoek.

59
00:04:50,200 --> 00:04:50,480
Ja.

60
00:04:50,480 --> 00:04:59,120
Met de letter er in van het land waar je uitkwam.
En eeh, er was een zwarte, en dat is misdaad.

61
00:04:59,120 --> 00:05:02,650
En dat was een Duitse. Nou,
dat vonden wij dan mooi.

62
00:05:02,700 --> 00:05:07,430
Er zat één echte misdadiger bij, die
moet ergens ondergebracht worden. En..

63
00:05:07,430 --> 00:05:09,792
Had je... had je een idee
hoe groot het kamp was?

64
00:05:10,020 --> 00:05:19,140
Nee, helemaal niet. Aanvankelijk
helemaal niet. Eeh...

65
00:05:19,140 --> 00:05:21,230
Want er waren een paar
duizend vrouwen in dat kamp.

66
00:05:21,230 --> 00:05:25,410
Jaa. Zeker. Zullen we
zeggen twee-, drieduizend?

67
00:05:25,410 --> 00:05:26,020
Ja.

68
00:05:26,020 --> 00:05:29,842
Ik weet het niet. Ik weet het niet.

69
00:05:29,842 --> 00:05:35,230
Eeh... Het was een groot kamp met
barakken erbij, met een gebouw erbij.

70
00:05:35,230 --> 00:05:37,810
Wat voor gebouw dat
moet je mij niet vragen.

71
00:05:39,230 --> 00:05:46,650
Dat weet ik niet, wij, Guigui en ik, en een
ander groepje, Zinka natuurlijk. Meimaand Zinka.

72
00:05:46,650 --> 00:05:51,260
Mena, hoe...Hoe Guigui aan
Mena is gekomen weet ik niet.

73
00:05:51,880 --> 00:05:57,610
Ik denk niet dat ze de cel
gedeeld hebben omdat Guigui

74
00:05:57,610 --> 00:06:03,468
en ik samen...afgevoerd
werden met die oude Citroen.

75
00:06:03,468 --> 00:06:09,490
Zo..weet je wel, die hele ouderwetse. Uiteraard
ouderwets want het is zestig jaar geleden.

76
00:06:09,490 --> 00:06:10,740
Zeventig jaar geleden.

77
00:06:10,740 --> 00:06:14,390
Waar werden jullie naar afgevoerd?
Waar gingen jullie naartoe?

78
00:06:14,390 --> 00:06:18,140
Eeh...Naar..naar het
station, ik geloof d’Orleans.

79
00:06:18,720 --> 00:06:20,130
O, dit is in Frankrijk.

80
00:06:20,130 --> 00:06:21,490
Dat is in Frankrijk.

81
00:06:21,490 --> 00:06:22,010
O...oké.

82
00:06:22,010 --> 00:06:25,380
Nee, ik..ik ben te
vroeg. Ik ben te vroeg.

83
00:06:25,380 --> 00:06:32,820
We zijn afgevoerd, waar Zaza het
ook over heeft, naar Romainville.

84
00:06:33,010 --> 00:06:40,200
En fort Romainville...mannen, jongens.
Mannen zijn het natuurlijk, jongemannen dan.

85
00:06:40,500 --> 00:06:44,490
Die gingen naar Compaigne. En
wij gingen naar Romainville.

86
00:06:44,490 --> 00:06:50,600
Romainville, de naam zegt het
al, is een oud Romeins fort.

87
00:06:50,600 --> 00:06:56,900
En we hadden Franse bewaking
die het wel geloofden.

88
00:06:57,500 --> 00:07:02,270
Dus die..we konden doen en
laten...Eén had gevonden een

89
00:07:02,950 --> 00:07:06,920
eeh...wat dus later was, met
de Third Man, weet je wel.

90
00:07:06,920 --> 00:07:12,630
En, hoe je via de...het
rioleringsstelsel eruit zou kunnen komen.

91
00:07:12,960 --> 00:07:15,400
Nou, dat hebben we geen van
allen gedaan, want waar

92
00:07:15,400 --> 00:07:18,300
je in zit, dat is niet
gezegd dat...waar je uitkomt.

93
00:07:18,510 --> 00:07:22,140
Daar schiet je niet mee
op. Afwachten maar.

94
00:07:23,420 --> 00:07:27,120
En eeh, Romainville, nou
ja, dat was een paradijs.

95
00:07:27,120 --> 00:07:34,390
Liepen we gewoon rond met eeh..nou ja,
FranÇaises die daar... Dus dat waren allemaal

96
00:07:34,390 --> 00:07:42,220
gouvernantes, keurige mevrouwen, en en en en
keukenmeisjes, en kinderjuffrouwen en weet ik veel.

97
00:07:42,520 --> 00:07:46,760
Nou ja, die lieten ons gaan, trouwens er
valt niks te gaan want je zit in een fort.

98
00:07:46,920 --> 00:07:50,700
Maar jij had ook nog
je rokje aan. Toen..

99
00:07:50,700 --> 00:07:56,120
Ik had nog mijn rokje aan. Ik had mijn eigen kle...
We hadden allemaal onze kleren nog in Frankrijk.

100
00:07:56,120 --> 00:08:01,250
En ook toen je in..Leipzig
kwam? Toen je in het kamp kwam?

101
00:08:01,250 --> 00:08:09,050
Pas in Leipzig, misschien in Ravensbruck.
Misschien in Ravensbruck, maar dat geloof ik niet.

102
00:08:09,970 --> 00:08:14,490
Eeh...want daar zaten we in quarantaine,
dat is gewoon wat ik niet meer

103
00:08:14,490 --> 00:08:25,750
weet en dat misschien...Maar ik weet
niet waarvandaan..eeh...Christine...

104
00:08:25,750 --> 00:08:27,160
Aha

105
00:08:27,340 --> 00:08:33,330
Ik dacht..eeh..Ik dacht niet in dat...Dat we
dat al kregen in Ravensbruck. Ik zeg ik dácht..

106
00:08:33,330 --> 00:08:33,900
Ja.

107
00:08:34,270 --> 00:08:35,190
Ik weet het niet meer.

108
00:08:35,190 --> 00:08:45,940
Maar gegarandeerd hebben we dat gekregen, als
je dat al krijgen wilt noemen, in twee fases.

109
00:08:45,940 --> 00:08:51,340
Dus de blauwe streep. Het is jammer dat ik het niet
in het boekje heb gedaan, ik heb het niet meer.

110
00:08:52,080 --> 00:09:02,460
Guigui zei Nou die blauwe streep stond je
verdomd goed. En eeh, we hadden dus de zomer.

111
00:09:02,460 --> 00:09:04,520
Ook wel met die rooie driehoek.

112
00:09:06,290 --> 00:09:10,429
Eeh...Lichtblauw...nou linnen zal het natuurlijk
nooit geweest...weet ik wat het was, katoen.

113
00:09:10,730 --> 00:09:13,180
Kunststof had je niet in die dagen.

114
00:09:13,630 --> 00:09:13,910
Ja.

115
00:09:13,910 --> 00:09:17,230
Dus dat was de zomerdracht.
Maar geen streep, effen.

116
00:09:17,230 --> 00:09:18,230
Effen?

117
00:09:18,230 --> 00:09:18,780
Effen.

118
00:09:18,780 --> 00:09:19,580
Bleek.

119
00:09:19,580 --> 00:09:27,810
Heel lucht, heel licht blauw, dus laat ik
zeggen verwassen jeans. Zal ik maar zeggen.

120
00:09:27,810 --> 00:09:34,960
Dus eeh, erg lichtblauw..eeh..katoen zal het
wel geweest zijn. Eeh....Dat had je toen.

121
00:09:34,960 --> 00:09:37,210
Kunststof had je niet in die dagen.

122
00:09:37,210 --> 00:09:40,740
Sliep je in de barak met Guigui?

123
00:09:41,080 --> 00:09:48,420
Ja. Eeh, wij zaten dus in het gebouw,
whatever gebouw dat moge zijn geweest.

124
00:09:48,420 --> 00:09:51,330
Want het wemelde van
de barakken daaromheen.

125
00:09:52,030 --> 00:09:59,200
En eeh, ik denk dat die..dat
dat gebouw wel aangenamer

126
00:09:59,200 --> 00:10:02,960
was dan de barakken, want
er was een waschraum.

127
00:10:02,960 --> 00:10:09,190
Het zal een lege fabriek zijn geweest of
iets dergelijks. Dat moet je mij niet vragen.

128
00:10:09,550 --> 00:10:21,320
En Guigui en ik..én, nou..ik doe een
schatting...waren..eeh...vier lagen hoog.

129
00:10:22,830 --> 00:10:27,260
En ik had het tweede, dat is voor mij het
makkelijkst, ik ben niet de grootste.

130
00:10:29,160 --> 00:10:38,460
Ik zal je later een krankzinnig verhaal
vertellen. Nu ik dat zeg, ik ben niet de grootse.

131
00:10:38,460 --> 00:10:41,870
Niet de onderste..eeh...want ik ben ook niet
de kleinste. Ik ben..ik was zo’n middenmaatje.

132
00:10:41,880 --> 00:10:41,970
Middenin.

133
00:10:41,970 --> 00:10:44,280
En er waren anderen,
die klommen hoger.

134
00:10:44,910 --> 00:10:48,360
Maar dat kon ik ook...dat zou ik op en
gegeven moment helemaal niet kunnen redden.

135
00:10:48,710 --> 00:10:50,990
Je moet er wel op zien te komen.

136
00:10:51,020 --> 00:10:52,570
Ja. Ja.

137
00:10:52,570 --> 00:10:54,740
Dat is...Dus laat ik zeggen,
vier lagen, van mijn part

138
00:10:54,740 --> 00:10:59,210
waren het er zes maar.. Ik
geloof dat het er vier waren.

139
00:10:59,570 --> 00:11:03,780
Stapelbedden dus. Als je dat bedden wilt
noemen, dat zijn houten...toestanden.

140
00:11:03,780 --> 00:11:05,393
Kon je slapen?

141
00:11:05,393 --> 00:11:17,156
Eeh..Op het laatst helemaal niet.
Op het laatst helemaal niet.

142
00:11:18,815 --> 00:11:26,682
En eeh...Dat was vooral nadat
ik die, die enge...Ja, achteraf

143
00:11:26,682 --> 00:11:29,333
dus eng, want toen draaide
ik mijn hand er niet voor om.

144
00:11:29,334 --> 00:11:39,159
Die ik trouwens niet om kón draaien. Eeh..eeh..toen
ik ineens, toen het boink zei in mijn rug.

145
00:11:39,159 --> 00:11:48,830
Maar het was gewoon een verzakking, ik had geen
temperatuur. Ik ga dood, nou, ga maar dood. Dat is..

146
00:11:48,830 --> 00:11:49,240
Ja.

147
00:11:49,240 --> 00:11:51,890
En dan heb ik aan Alina
en haar consorten...

148
00:11:52,180 --> 00:11:58,570
Dat verhaal, dat hebben we heel goed,
hebben we..eeh... gehoord de vorige keer.

149
00:11:58,620 --> 00:12:04,070
Wat we nog niet hebben gehoord maar wat ik
wel, Ange en ik, heel goed hebben begrepen, is

150
00:12:04,070 --> 00:12:10,230
dat het kamp toch al in een soort stedelijke
omgeving was, dus er was gewoon een straat.

151
00:12:10,230 --> 00:12:12,870
Ja, dat...dat... zou ik niet
weten, dat zou ik niet weten.

152
00:12:12,870 --> 00:12:13,110
Had je...er was geen..

153
00:12:13,110 --> 00:12:15,120
Ik ben er niet uit geweest.

154
00:12:15,120 --> 00:12:18,480
Je had geen idee? Je hebt geen
idee gehad van daar lopen...

155
00:12:18,480 --> 00:12:24,510
Nee, er moet iets geweest zijn
van onze Spaanse, ik zeg maar

156
00:12:24,510 --> 00:12:27,690
Mercedes, om de eenvoudige
reden dat ze tegen mij zeiden..

157
00:12:27,690 --> 00:12:30,170
José. Ja.

158
00:12:30,170 --> 00:12:35,350
Ik heet eigenlijk Mercedes, net
zo goed als Christine Helene heet.

159
00:12:35,420 --> 00:12:41,760
En wij waren, deden gewoon
gewoon. He, je..eeh..bij de naam.

160
00:12:41,760 --> 00:12:47,340
Zinka was ook niet Zinka, was
René. Dat was kennelijk een

161
00:12:47,340 --> 00:12:50,960
Franse...wat natuurlijk veel
groter was, de Franse résistance.

162
00:12:51,800 --> 00:13:02,350
En eeh...Ik eeh...Op een gegeven ogenblik
werd ik opgetrommeld want ik was in het kamp.

163
00:13:03,610 --> 00:13:06,520
Vandaar de verschillende
soort verhalen.

164
00:13:08,330 --> 00:13:19,660
Eeh...Om Mercedes dus naar het eeh...hospitaal
te brengen, niet de ziekenboeg, da’s wat anders.

165
00:13:21,300 --> 00:13:29,400
He, echt naar...Nou, is dat even zwaar. Poppetje
konden we niet meer tillen met zijn tweeën.

166
00:13:29,450 --> 00:13:32,920
Ook weer met schietgeweren
ernaast alsof je iets kan.

167
00:13:33,980 --> 00:13:38,480
Om haar naar het ziekenhuis
te brengen want ze had een...

168
00:13:39,100 --> 00:13:41,560
nou, zullen we zeggen poliep,
want ik weet het niet.

169
00:13:41,560 --> 00:13:44,080
Of een tumor, ik weet het niet.

170
00:13:45,580 --> 00:13:47,970
Dan moet je bij de anderen
zijn, dan moet je bij de

171
00:13:47,970 --> 00:13:50,880
Christine zijn, als restant,
want die weet het wel.

172
00:13:51,400 --> 00:13:54,820
En dat moest weggehaald
worden van haar stemband.

173
00:13:56,150 --> 00:14:02,960
Dus ik heb Christine nooit horen
zingen, niet Christine. Eeh...

174
00:14:03,980 --> 00:14:04,330
Mercedes.

175
00:14:04,330 --> 00:14:08,730
Mercedes. Die kwam ergens van
de rand van de Pa..Pyreneeën.

176
00:14:08,730 --> 00:14:14,100
Ik heb haar niet teruggehaald dus ik denk
dat ze terug heeft moeten lopen. Gewoon.

177
00:14:14,770 --> 00:14:22,570
Dat was toch een echt...hospitaal. Ja, niet
dat ik dat zag, maar die kwam dus onder...

178
00:14:22,570 --> 00:14:24,520
Dat was buiten?

179
00:14:24,520 --> 00:14:25,330
O...Buiten het kamp.

180
00:14:25,330 --> 00:14:26,272
Wacht even, wat wou.. wat wou je...

181
00:14:26,272 --> 00:14:27,860
Nou ja, ‘ik heb haar nooit horen
zingen’. Daar..daarna wel.

182
00:14:30,900 --> 00:14:38,590
En niet zo geweldig ver buiten het kamp, want ze
was zo loodzwaar, dus het tempo was niet hoog.

183
00:14:38,880 --> 00:14:42,690
Dus laat ik zeggen dat we misschien
een kwartier met haar gelopen hebben.

184
00:14:43,310 --> 00:14:47,310
Is ongelofelijk zo zwaar als ze is als
er zo’n poppetje op een brancard ligt.

185
00:14:47,310 --> 00:14:49,790
Dus toen heb je iets van
de buitenwereld eeh..gezien.

186
00:14:49,790 --> 00:14:50,220
Eeh..Ja.

187
00:14:50,220 --> 00:14:55,240
De anderen die zijn allemaal...Want
die kampen werden dus

188
00:14:57,220 --> 00:15:01,500
eeh..dat was de dwangarbeiders
die daar de fabrieken...

189
00:15:01,640 --> 00:15:07,750
Ja. Voorzover..zover er wat was. Ik ben
er één week geweest, toen kwam die rug.

190
00:15:07,950 --> 00:15:11,420
Of ik had geelzucht, dat weet
ik niet meer, maar er was iets.

191
00:15:11,900 --> 00:15:12,210
Ja.

192
00:15:12,210 --> 00:15:16,730
Ik bedoel, ik weet de volgorde niet meer..Ik
weet de volgorde wel. Geelzucht kreeg ik.

193
00:15:17,960 --> 00:15:21,262
En eeh..nou ja, zo kwam ik
dus in de...in de ziekenboeg.

194
00:15:21,270 --> 00:15:27,810
De ziekenboeg is gewoon de onderafdeling van..van
het kamp. En zo kwam ik bij..bij Alina terecht.

195
00:15:28,420 --> 00:15:39,400
En daar verder omheen waren de nodige
barakken, en dan een eindje verderop.

196
00:15:39,720 --> 00:15:42,030
dat is alleen maar wat ik weet.

197
00:15:45,530 --> 00:15:51,170
Eeh...Daar moet dus de mannenafdeling,
oorspronkelijk was Buchenwald..Ik

198
00:15:51,170 --> 00:15:59,610
meen in ’33 opgezet tegen het eeh...
tégen het eeh..Franse communistjes.

199
00:15:59,610 --> 00:16:07,240
Communisten. Daardoor stond het
er al. Dat was het mannenkamp.

200
00:16:07,920 --> 00:16:14,160
En die zullen ook de nodige barakken
hebben, dus wij waren een neven...kampje

201
00:16:14,160 --> 00:16:21,620
Ja. Dat is ook zo, en daar waren er heel veel
van. En die.. die hebben allemaal...al die...

202
00:16:21,620 --> 00:16:26,680
Ja. Maar wij vielen allemaal onder Buchenwald.
Maar het lag ook allemaal rondom, zoals...

203
00:16:26,680 --> 00:16:31,863
Ja, ja. Nou ja, Buchenwald is wel een end weg
hoor, dat hebben wij nu eeh...goed begrepen.

204
00:16:31,864 --> 00:16:35,200
Dat is ongeveer zeventig
kilometer van Leipzig vandaan.

205
00:16:36,210 --> 00:16:37,340
Wist...Lon, wist je dat je..

206
00:16:37,340 --> 00:16:39,910
Eh, Buchenwald, ja dat kan best.
Maar daar zijn wij ook eeh...

207
00:16:39,910 --> 00:16:44,169
Of Lon wist dat ze in...niet
in hét Buchenwald was.

208
00:16:44,169 --> 00:16:50,850
Ja. Had..Had je een...Had je een idee
dat...dat je onderdeel was van Buchenwald.

209
00:16:50,850 --> 00:16:56,650
Geen idee. Ik...eeh..We hebben
één brief mogen versturen.

210
00:16:57,710 --> 00:17:07,680
En daar stond achterop, was al gezet: naam, nummer,
Buchenwald, KZ, eeh...eeh..hoe noem je dat.

211
00:17:07,680 --> 00:17:15,880
Concentratiekamp. Dus ik heb nooit beter
geweten dat...dat ik in Buchenwald zat.

212
00:17:16,240 --> 00:17:22,620
Totdat ik een aardige vent, die heb
je, die...er zijn er die gewoon...nee.

213
00:17:22,620 --> 00:17:24,870
Die gewoonde kluts kwijt zijn geraakt.

214
00:17:24,880 --> 00:17:32,273
Wat eigenlijk die voormalige, nou vrind was het
helemaal niet..die enorme bezwaren tegen Eric had.

215
00:17:32,273 --> 00:17:40,890
Nou dan heeft ‘ie het wel over v..van toen
ze op school zaten. Of iets dergelijks.

216
00:17:40,890 --> 00:17:44,720
Em, zou jij een..nog kunnen
terughalen... Zou je een dag

217
00:17:44,720 --> 00:17:48,820
kunnen beschrijven zoals die
daar verliep, in het kamp.

218
00:17:48,820 --> 00:17:51,733
Om hoe laat moesten jullie
opstaan en hoe ging dat?

219
00:17:51,940 --> 00:17:58,430
Eeh... eeh, nou...eeh.. Dat zal wel op een vaste
tijd zijn geweest. Want er kwam daarna het appèl.

220
00:17:58,430 --> 00:18:03,920
Dus ik neem aan dat we er om zes uur eruit
geschopt werden door een of andere meneer.

221
00:18:03,920 --> 00:18:06,590
Of een Aufseherin, dat
weet ik dus niet meer.

222
00:18:06,640 --> 00:18:13,340
Later zal het zeker niet geweest zijn want
die andere gingen..eeh...naar een fabriek.

223
00:18:13,790 --> 00:18:17,500
Ik ben er in één geweest,
in...nou een paar dagen.

224
00:18:17,500 --> 00:18:23,060
Maar, hou het eventjes bij het appèl.
Dus om zes uur, waarschijnlijk zes uur..

225
00:18:23,060 --> 00:18:27,630
Ja. Goed, was een kwestie van aankleden,
nou er viel niet veel aan te kleden.

226
00:18:27,630 --> 00:18:30,690
Je had dus een...eeh...hoe heet het.

227
00:18:30,690 --> 00:18:32,770
Blauwwit gestreepte jasje.

228
00:18:33,250 --> 00:18:43,550
Precies. Zwaar. En eeh...Dan kwam het
appèl. Dus dan werden neuzen geteld.

229
00:18:43,550 --> 00:18:50,861
Ik hoor het nog zo ‘Verufnatsch’. De meesten
waren Polen. ‘Ausrichten’, op een rijtje staan.

230
00:18:51,420 --> 00:18:56,690
En neuzen tellen, of iedereen er wel
was. Dat er geen ontsnapten waren.

231
00:18:57,470 --> 00:19:03,050
Waarheen, mag God weten, want dat
stond onder stroom. Was een hek omheen.

232
00:19:03,930 --> 00:19:08,530
En eeh...die stond onder stroom, dus daar kon je
beter maar vanaf blijven. Dat wisten wij heel goed.

233
00:19:09,580 --> 00:19:12,150
En hoe lang moesten
jullie op dat appèl staan?

234
00:19:17,370 --> 00:19:21,280
Nou...Eh...Normaal is het een
heel getel van drieduizend...

235
00:19:21,280 --> 00:19:23,960
Zullen we zeggen drieduizend,
want ik weet het niet.

236
00:19:23,960 --> 00:19:26,765
Laten we zeggen drieduizend...
Is het een heel getel.

237
00:19:27,090 --> 00:19:30,910
Het ging wel natuurlijk,
neem ik aan, in afdelingen.

238
00:19:30,910 --> 00:19:39,680
Heb ik me nooit om bekommerd, het is eeh... wat
je wel doet eh..op instinct, dat is wegduiken.

239
00:19:39,830 --> 00:19:46,590
Vooral niet vooraanstaan. He, dus
zo veel mogelijk buiten grijpbereik.

240
00:19:47,050 --> 00:19:53,090
En aangezien ik dus, wederom, niet
zo geweldig groot was, en eeh...

241
00:19:53,090 --> 00:19:57,360
vergeleken bij sommige anderen...
waren natuurlijk ook kleineren.

242
00:19:59,400 --> 00:20:00,210
Eeh...

243
00:20:00,210 --> 00:20:01,530
Lukte dat? Kon je..kon je...

244
00:20:01,690 --> 00:20:08,930
Nou ja, zoveel mogelijk uit het zicht. En
vooral niet aankijken. Want dat trekt aandacht.

245
00:20:09,520 --> 00:20:15,281
Nou, je moet zorgen dat je geen aandacht trekt.
Hoe minder aandacht je trekt, hoe beter het is.

246
00:20:15,281 --> 00:20:21,840
Dus je gaat dus niet iemand... We hebben het
één keer gehad, dat vond ik hoogst onprettig.

247
00:20:24,290 --> 00:20:31,850
Was een Frans meisje de kluts kwijt.
Natuurlijk. En die viel een Aufseherin aan.

248
00:20:31,850 --> 00:20:36,820
Nou valt er niet veel aan
te vallen met dat handje vol

249
00:20:36,820 --> 00:20:42,350
kracht die je hebt tegen dat oersterk,
want dat waren Duitsers natuurlijk.

250
00:20:43,530 --> 00:20:50,520
Nou, toen kwam de commandant op, een
hele knappe vent wat ik me daarvan

251
00:20:50,520 --> 00:20:58,400
herinner, groot, niet geniepig, wat
had wel gekund, dat was die enge kok.

252
00:20:59,530 --> 00:21:03,710
Maar die greep haar wel, dat had ik
nooit gezien, ik hoop het nooit weer te

253
00:21:03,710 --> 00:21:10,730
zien, bij haar haardos, die sleurde haar
mee, hopsikee, dat heette dan de bunker.

254
00:21:10,740 --> 00:21:19,850
Nou daar werd je dan voor x tijd, oh, God,
in een soort van zwarte ruimte opgesloten.

255
00:21:19,850 --> 00:21:28,360
Ik ook wel een keer, waarom mag de hemel
weten, eenzame opsluiting gekregen,

256
00:21:28,360 --> 00:21:38,380
ik werd eruit gehaald, uit de cel
gehaald en dat was zeer onaangenaam want

257
00:21:38,380 --> 00:21:43,650
dat was in de buurt van de folterkamers
die ze daar in overvloed hadden.

258
00:21:43,850 --> 00:21:52,290
Heel vervelend, om dat zacht uit te drukken.
En daar ben ik ongeveer een week geweest.

259
00:21:53,390 --> 00:22:00,020
Nou, dan kon ik weer terug naar mijn
vertrouwde cel, waar toen inmiddels ongeveer,

260
00:22:00,020 --> 00:22:10,510
ongeveer want ik kan me natuurlijk in de tijd
vergissen…de secretaresse van de Gaulle zat.

261
00:22:10,510 --> 00:22:18,980
Nou die was blij dat ze wat les kon geven.
En verder werd er, als er meerdere waren.

262
00:22:22,930 --> 00:22:28,520
Het gekke is, dat hoort bij
mijn generatie, dat was eigenlijk

263
00:22:28,520 --> 00:22:34,230
de generatie van mijn ouders,
verschrikkelijk preuts opgevoed.

264
00:22:35,000 --> 00:22:41,100
Er werd niet gepraat, het lichaam mag je
niet, weet je wel, laat staan met bijbehoren.

265
00:22:41,520 --> 00:22:49,120
Of bijbehorende activiteiten. En, eh…dus ik was
wat aan de preutserige kant zullen we dan zeggen.

266
00:22:49,120 --> 00:22:54,450
God, wat…en Eric hielp ook niet mee,
die wilde dus zijn zuster beschermen.

267
00:22:54,620 --> 00:22:58,420
Dus ik zei, ‘Waarom neem
jij mij nooit eens mee naar

268
00:22:58,420 --> 00:23:06,020
Leiden?’ Mannen, onthoudt dat
goed, dat zijn grijpgraagerts.

269
00:23:07,800 --> 00:23:12,260
Oh. Weet ik veel, toen.

270
00:23:13,300 --> 00:23:21,310
Dus hij dacht er niet over om mij mee
te nemen…hij loste het laat op…een horde

271
00:23:21,310 --> 00:23:24,710
jongen knapen van een jaar of twee, drie,
vier, vijf en twintig, weet ik veel.

272
00:23:27,710 --> 00:23:28,080
Waar was ik?

273
00:23:28,080 --> 00:23:32,640
We hadden het over, dat je…

274
00:23:35,230 --> 00:23:36,680
Secretaresse van de Gaulle.

275
00:23:36,680 --> 00:23:37,069
Oh, ja de secretaresse van de Gaulle.

276
00:23:37,070 --> 00:23:44,610
Oh, ja dus kom je weer op de normale
wereld…dus die, ja die sleep mijn Frans bij.

277
00:23:44,780 --> 00:23:54,490
En men zei later, vele malen, weet ik nu
pas. Ik weet een heleboel dingen nu pas.

278
00:23:55,740 --> 00:24:06,510
Dat ze zei, hoe komt het toch dat Guigui zo uitstekend
Frans spreekt en jij de rampzalig gestuntel?

279
00:24:07,540 --> 00:24:14,370
Ik zei, ‘Dat weet ik echt niet, Guigui d’r
Frans is veel beter dat het mijne.’ Ondanks

280
00:24:14,370 --> 00:24:19,760
al de meisjes die we in huis hadden en
kostscholen en weet ik wat ik die tijd was.

281
00:24:21,090 --> 00:24:22,590
Maar nu weet ik het.

282
00:24:24,540 --> 00:24:39,290
De moeder van Guigui was baronesse Van, noem
eens een dure naam daar in het achter…eh…niet Van

283
00:24:40,980 --> 00:24:44,570
Haringxma…enfin, never mind, op dit ogenblik
weet ik het niet, ik ga er niet over nadenken.

284
00:24:44,570 --> 00:24:45,960
Het kost tijd.

285
00:24:46,320 --> 00:24:54,350
En de zuster, dus haar tante, de zuster van d’r
moeder was getrouwd met de Comte de Porteles.

286
00:24:54,510 --> 00:25:01,670
Daar was het kasteel van. Dus, waar Guigui
dus ook is overleden, altijd gewoond heeft.

287
00:25:02,360 --> 00:25:14,350
Enorm, lelijk Buckingham palace, heel groot.
Maar dus, ja dat was dus een ‘grand seigneur’.…

288
00:25:14,350 --> 00:25:16,720
Lon, nog even, even…

289
00:25:17,750 --> 00:25:19,610
Stoppen.

290
00:25:22,600 --> 00:25:28,240
Even terug naar, je vertelde je hebt
een week in eenzame opsluiting gezeten…

291
00:25:28,240 --> 00:25:28,760
Ja.

292
00:25:28,760 --> 00:25:40,790
Was dat het dieptepunt, was dat het
ergste wat je hebt meegemaakt in die tijd?

293
00:25:40,790 --> 00:25:45,290
Nee, want, ja…eh…ja. Omdat
je achter de folterkamer zat.

294
00:25:45,630 --> 00:25:47,200
Ja, je hoorde het.

295
00:25:49,850 --> 00:25:58,380
Vreselijk. Vreselijk, vreselijk. En nu komt
pas, een paar weken geleden komt dat boven.

296
00:25:58,380 --> 00:26:05,300
Was ik totaal vergeten want toen Guigui
en ik waren afgevoerd, dus over de

297
00:26:05,300 --> 00:26:14,660
binnenplaats, de poort uit naar Romainville,
toen kwam er langs een naakte man.

298
00:26:14,660 --> 00:26:15,800
Helemaal.

299
00:26:16,680 --> 00:26:24,000
Met groot, betrekkelijk jong natuurlijk,
kan nooit anders, dat weet ik dus niet,

300
00:26:25,490 --> 00:26:32,220
met twee kleinere militaire naast hem
met pistolen, alsof je ergens heen kon,

301
00:26:32,670 --> 00:26:38,960
en toen dacht ik, dan kom ik op een
uitdrukking, en dan word ik verschrikkelijk

302
00:26:38,960 --> 00:26:46,270
boos op Bush, zover ik me daar nog,
ja daar wind ik me nog steeds over op.

303
00:26:50,010 --> 00:26:58,500
Er waren twee mogelijkheden, hij ging of naar
de folterkamers of zoals dat heette in het

304
00:26:58,500 --> 00:27:09,240
Frans, Zinka vroeg het me, ‘Heb jij passé le
bain?’ Nederlands woord ken ik niet, passé le bain.

305
00:27:09,240 --> 00:27:15,060
Dat betekent: ze houden je onder water. Nou
dan stik je dus half, dan halen ze je op.

306
00:27:15,060 --> 00:27:29,080
Je zult bekennen. En wie ook zegt, als
men wat loslaat, ik geef het je te doen.

307
00:27:29,440 --> 00:27:35,520
Want op een gegeven ogenblik weet je helemaal niet
meer wat je zegt, of wie je bent of wat je doet.

308
00:27:35,770 --> 00:27:40,390
Daar is geen weerstand tegen
de hoe heet het…op een gegeven

309
00:27:40,390 --> 00:27:44,030
ogenblik raak je ergens in
een andere wereld terecht.

310
00:27:44,600 --> 00:27:45,600
Hadden ze ook bij jou gedaan?

311
00:27:45,600 --> 00:27:46,990
Nee, neen.

312
00:27:48,370 --> 00:27:51,966
Ik heb nooit over die…onder
wat staat onder die’Gnadige

313
00:27:51,966 --> 00:27:55,650
Frau’ wat ik het enige
leuke verhaal vind daaruit.

314
00:27:58,440 --> 00:28:01,380
Dat is de enige klap die ik gehad heb.

315
00:28:01,380 --> 00:28:02,510
Misschien moet je dat even vertellen.

316
00:28:02,450 --> 00:28:03,400
Nou…

317
00:28:04,870 --> 00:28:07,580
Toen stonden jullie ook
op appel, volgens mij.

318
00:28:07,580 --> 00:28:12,430
Ja, nou, nee…’Gnadige Frau’
vind ik echt een leuk verhaal.

319
00:28:12,430 --> 00:28:20,180
Dat was dus in Frenes-gevangenis en toen kwam
er een nieuwe zending dat staat in het boekje.

320
00:28:21,940 --> 00:28:28,240
En, eh, dat waren keurige mevrouwen die
daar waren want ze kwamen uit Frankrijk dus

321
00:28:28,450 --> 00:28:34,720
krijgen ze meer, de verpleegsters, de
gouvernantes, de kinderjuffouwen, de god weet wat.

322
00:28:34,720 --> 00:28:40,130
Om maar door een ringetje te halen,
beleefd, helemaal niet vervelend.

323
00:28:40,130 --> 00:28:47,930
Of zo, die hadden, ja die waren Arbeidseinsatz, die
waren gewoon weggeplukt, moeten bewaakt worden.

324
00:28:47,930 --> 00:28:55,590
Maar dat waren geen beroeps,
dat krijg je pas in Duitsland.

325
00:28:55,590 --> 00:29:08,340
Staat een nieuwe voor de deur om, god weet wat
misschien eten te bereiden of iets dergelijks.

326
00:29:08,340 --> 00:29:19,490
Dus ik zeg als enige Duits sprekende in dat mini
gezelschap, als ik alleen, nee ik zat niet alleen.

327
00:29:19,490 --> 00:29:27,310
Ik zei hoe heet U? Dus dan denk je dan hoor je
Frau Schneider of Frau Muller of god weet wat.

328
00:29:29,500 --> 00:29:33,654
En toen maakte ze een knixsje en
zei ze, ‘Maria , Gnadige Frau’.

329
00:29:33,654 --> 00:29:39,621
Nou hoe oud was ik toen, misschien
23 of iets dergelijks of 24.

330
00:29:40,700 --> 00:29:48,040
Ik ga dat niet uitrekenen,
ergens in de twintig.

331
00:29:48,040 --> 00:29:56,250
Knixsje maken voor madam, dat ben ik, ‘Maria
Gnadige Frau’ dat vond ik zo schitterend mooi.

332
00:29:56,570 --> 00:30:03,790
En de tweede keer was, toen stonden
we in de rij en ik stond naast een

333
00:30:03,790 --> 00:30:11,170
poolse en die Aufseherin die was
gebeten op de poolse die naast me stond.

334
00:30:11,550 --> 00:30:15,497
En hebben ze..Zaza
heeft het er ook over.

335
00:30:15,498 --> 00:30:19,361
ik kan het niet tot mijn spijt
niet meer lezen anders zou ik het

336
00:30:19,362 --> 00:30:23,569
herlezen of of betrappen op fouten
of fouten in mijn denksysteem.

337
00:30:23,570 --> 00:30:29,660
Ga door, ga door. Die
Aufseherin had een?

338
00:30:29,660 --> 00:30:35,880
Had, op een een of andere manier had voorzien
op dat poolse meisje dat naast me stond.

339
00:30:35,970 --> 00:30:40,160
Waarom weet ik niet, daar gaat het
me niet om en die had met die knuppel,

340
00:30:40,160 --> 00:30:45,190
dat zijn leren knuppels, daar kan
je ontzettend hard mee slaan, hoor.

341
00:30:45,910 --> 00:30:54,400
Dat is heel hard, dat is helemaal
opgewonden, opgedraaide leer, natuurlijk.

342
00:30:55,430 --> 00:31:00,100
Maar ja, dus dat meisje dat wijkt
uit, die had dat in de gaten maar

343
00:31:00,100 --> 00:31:04,990
ik zou onnozel naast haar staan dus
ik krijg me daar een klap, zeg.

344
00:31:05,150 --> 00:31:11,580
Ik dacht, nou ik ben in tweeën, daar gaan
mijn nieren, de hele mikmak en zo, gehalveerd.

345
00:31:13,480 --> 00:31:17,033
Nou dat deed…dat was het dus niet.

346
00:31:17,370 --> 00:31:22,640
Deed wat pijn uiteraard maar dat herinner
me niet meer, dat interesseert me niet.

347
00:31:22,640 --> 00:31:26,830
Ik kreeg die klap maar
wat zegt die Aufseherin?

348
00:31:28,730 --> 00:31:36,670
Verzeihung, Gnadige Frau, es war nicht
fur Sie gemeint…. Zo mag ik het horen.

349
00:31:37,590 --> 00:31:44,740
Hebben die mensen die dat jullie hebben
aangedaan en die die, ja, die ongelofelijke

350
00:31:44,740 --> 00:31:53,530
wreedheden die jullie daar moeten ondergaan,
heb je die mensen gehaat, eigenlijk?

351
00:31:54,460 --> 00:31:58,240
Helemaal niet. Helemaal…ik ben
zo arrogant of arrogant geworden.

352
00:31:58,240 --> 00:32:09,300
Het is een dermate weerzin wat ik aan de boel…nee.
Guigui evenmin, Guigui is veel laconieker dan ik.

353
00:32:10,670 --> 00:32:13,130
Nog laconieker?

354
00:32:13,130 --> 00:32:19,000
Ja, maar ik ben niet zo laconiek.
Maar daar moet je het wel zijn.

355
00:32:19,900 --> 00:32:24,384
Ik geloof het ook van Guigui
niet, als iedereen zou

356
00:32:24,384 --> 00:32:27,700
Guigui ’s en fou du tout’
daar ben ik zo zeker niet van.

357
00:32:28,940 --> 00:32:34,980
Maar we hebben daar nooit over gehad,
we hebben geen enkel woord ooit.

358
00:32:36,400 --> 00:32:42,620
En de derde genedigefrau vond ik dan dat
was het, want dan kom je op de knuppel.

359
00:32:43,740 --> 00:32:53,500
Dat we op een avond, want dan eens in de zoveel
tijd, dan mocht je op bezoek bij een andere maat.

360
00:32:53,520 --> 00:32:59,320
In een van de barakjes die
daar omheen opgetrokken

361
00:32:59,320 --> 00:33:03,180
waren, houten dingen, hoogst
oncomfortabel neem ik aan.

362
00:33:03,400 --> 00:33:07,720
Wij zaten in het gebouw, denk aan een
oud fabrieksgebouw, ik weet het niet.

363
00:33:12,810 --> 00:33:17,660
En, was ik net hersteld, of
liever gezegd, weer op de been

364
00:33:17,810 --> 00:33:22,650
van, nou ja, van aan het
stollen, van aan het dood gaan.

365
00:33:22,750 --> 00:33:26,480
Maakte me niet het minst druk
erom, ik dacht ik lig hier lekker.

366
00:33:26,980 --> 00:33:30,990
Totdat ze me d’r uitrukte om te
zeggen, ‘je moet hier weg komen.’

367
00:33:32,300 --> 00:33:33,670
En ze, dat was…

368
00:33:33,670 --> 00:33:40,210
Alina en consorten. Dus ze hebben me
daaruit gesjord. Ik kon geen stap verzetten.

369
00:33:40,210 --> 00:33:42,750
Maar goed, dat hersteld zich snel.

370
00:33:42,750 --> 00:33:51,970
Maar, direct daarna ben ik op bezoek
gegaan bij een van mijn maten.

371
00:33:53,560 --> 00:33:55,900
Weet niet meer wie, doet er niet toe.

372
00:33:55,900 --> 00:33:59,470
In een van de barrakken, misschien
om een loopje te hebben, misschien zou

373
00:33:59,470 --> 00:34:03,390
ik daar de vlaamse, je moet me niet
vragen daar stond ik op goede voet mee.

374
00:34:03,390 --> 00:34:04,235
Weet ik het niet meer.

375
00:34:04,320 --> 00:34:08,750
Ik ging daar iemand bezoeken,
maar je moest er wel

376
00:34:09,070 --> 00:34:16,090
terug zijn, nou ja, in een
kwartier of een half uur.

377
00:34:16,090 --> 00:34:17,644
Op je eigen plek.

378
00:34:17,644 --> 00:34:21,520
Nou ja, op een gegeven moment
ga je dan uiteraard, er zit niet

379
00:34:21,520 --> 00:34:27,180
veel anders op en er waren twee
voor me, het staat in het boekje.

380
00:34:27,180 --> 00:34:35,410
Daar staat een…toen waren er net de Auschwitz,
dat waren er een stuk of tien, twaalf.

381
00:34:35,510 --> 00:34:39,570
Joodse vrouwen. Die uit
Auschwitz waren gekomen.

382
00:34:39,570 --> 00:34:43,348
Kan niet veel meer zijn geweest,
waar proeven op gedaan zijn.

383
00:34:43,349 --> 00:34:47,030
Maar waarom ze die nou in leven gelaten
hebben, dat moet je mij niet vragen.

384
00:34:47,160 --> 00:34:52,960
Die waren daar met een zeer
kwaadaardige Aufseherin.

385
00:34:55,650 --> 00:34:59,490
En die stond op een, nou niet
een taludje, op een heuveltje,

386
00:35:00,450 --> 00:35:05,280
tussen een paadje van die
barrakken, waar ik huisde.

387
00:35:05,280 --> 00:35:07,300
Als je het huizen wil noemen.

388
00:35:08,960 --> 00:35:16,010
En, daar stond ze met een
chambriere en dat zijn rotzwepen,

389
00:35:16,010 --> 00:35:24,000
weet je wel, dat zijn die zwepen
die je in een circus hebt.

390
00:35:24,000 --> 00:35:26,480
Enorme klappen, die dus
om je heen kunnen gaan.

391
00:35:26,480 --> 00:35:31,870
Nou daar stond ze hoor, met een zweep zo
groot als deze kamer, bij wijze van spreken.

392
00:35:32,430 --> 00:35:38,540
Nou ja, dus de eerste die voor mij was,
die, nou ja, die zet het op een lopen.

393
00:35:39,320 --> 00:35:43,940
En die krijgt een fikse
tik. Een fikse tik.

394
00:35:43,940 --> 00:35:53,420
Die weet op het een of het andere manier op te
krabbellen en maakt dat ze wegkomt naar dat gebouw.

395
00:35:54,130 --> 00:36:00,420
Nou mogen in het beginsel niet, achteraf
gezien die Aufschwitz Aufseherin, die

396
00:36:00,420 --> 00:36:05,120
mogen niks, die zijn aan de andere kant
tussen de commandant die de orders geeft.

397
00:36:05,180 --> 00:36:07,810
En niet eigenmachtig optreden.

398
00:36:07,830 --> 00:36:12,810
Dus als er eentje zegt, tegen
mij, ik zal jou, bij je lurven

399
00:36:12,810 --> 00:36:17,450
pakken, ik zal jou ophangen in de
eetzaal dan had ze nooit gemogen.

400
00:36:17,450 --> 00:36:23,250
Als ik al opgehangen wordt in de eetzaal
dan is het de commandant die het doet.

401
00:36:23,830 --> 00:36:29,120
Maar goed ik zit dus op die weg, dus die
ene die weet strompelend te ontkomen.

402
00:36:29,850 --> 00:36:33,290
Nou ja, daar komt nummer twee,
die gaat dan ook hard lopen.

403
00:36:34,610 --> 00:36:42,100
Ik kreeg een hardere klap en maar
die had dan nog niet haar aufseherin

404
00:36:42,100 --> 00:36:47,880
wel te verstaan, Auschwitz, die tien
of twaalf weet ik hoeveel er waren.

405
00:36:47,990 --> 00:36:49,690
Joodse vrouwen gingen.

406
00:36:50,520 --> 00:36:59,580
En dus ik kom daar aangeslenterd, ik moet
erbij zeggen ik kon niet anders dan slenteren.

407
00:36:59,660 --> 00:37:06,580
Want toen was ik wel net uit die zou ik
wel zeggen, verstijving, geen temperatuur

408
00:37:06,580 --> 00:37:12,181
meer, ik ben gewoon aan het dood gaan zoals
ik heb honderden zien aan het doodgaan.

409
00:37:12,182 --> 00:37:14,530
Kom ik nog terug op jouw Oschatz..

410
00:37:17,330 --> 00:37:23,260
Nou ja, ik denk wat zal ik hard lopen,
ik kan helemaal niet hard lopen, die

411
00:37:23,260 --> 00:37:29,611
klap krijg ik toch en daar staat ze
dus met die chambriere in de lucht en

412
00:37:29,611 --> 00:37:34,990
denk ik, ‘nou, dat zal een flinke tik
worden.’ Dat is het enige wat ik dacht.

413
00:37:36,960 --> 00:37:48,910
Ik kan toch niet lopen, laat staan hard. Dus ik
kijk haar zeer koeltjes aan, zeer koeltjes aan.

414
00:37:49,830 --> 00:37:54,110
Een van de weinige keren dat
ik het risico heb genomen om er

415
00:37:54,110 --> 00:37:58,860
een aan te kijken, dus aandacht
trekken, als je iemand aankijkt.

416
00:37:59,830 --> 00:38:07,450
Uitgestreken. Ik denk nou dat
wordt me daar toch een klap.

417
00:38:11,270 --> 00:38:24,500
Chambriere hoog. En ze zegt, ‘Gutenabend
Gnadige Frau.’ En toen was ik innig tevreden.

418
00:38:24,500 --> 00:38:32,340
Dat heb ik hem dus maar gelapt. En ik wou
je dus zeggen dat ik geen enkele klap heb.

419
00:38:32,650 --> 00:38:41,060
Dat niemand, mag ik het zeggen?. Het gewaagd
heeft om een klap aan mij uit te delen.

420
00:38:41,920 --> 00:38:46,310
Guigui ook niet. Bij mijn weten.
Wij hebben het er nooit over gehad.

421
00:38:46,310 --> 00:38:51,040
Maar Guigui is ook niet
iemand die je zomaar… door

422
00:38:51,040 --> 00:38:57,240
de koele distinctie, want
dat was het, dat had ze.

423
00:38:59,330 --> 00:39:01,590
En wat kan mij het
schelen, weet je wel.

424
00:39:01,590 --> 00:39:05,900
Misschien trok ik ook wel zo een
gezicht, ik weet niet waarachtig.

425
00:39:05,900 --> 00:39:13,080
Maar ik heb nooit een klap gehad,
behalve die ene tik in Saarbrucken.

426
00:39:13,600 --> 00:39:19,280
Maar dat was omdat ik
schaamteloos in mijn nog dure…want

427
00:39:19,430 --> 00:39:26,670
we zijn dus van Romainville
op de trein gezet naar…

428
00:39:26,740 --> 00:39:26,950
Frenes

429
00:39:26,950 --> 00:39:32,970
Ravensbruck. Ja, nee,
we zijn overgestapt.

430
00:39:32,970 --> 00:39:39,120
Dat was een stuk gewoon…dat je op
de veewagen kwam naar Ravensbruck.

431
00:39:39,820 --> 00:39:47,220
En van Ravensbrück zijn we ook per
veewagen naar Buchenwald gegaan.

432
00:39:47,220 --> 00:39:52,010
Hadden jullie voordat dat
jullie zeg maar op de dodenmars

433
00:39:52,010 --> 00:39:56,420
gezet werden, had je een idee
wat er stond te gebeuren?

434
00:39:56,420 --> 00:39:57,550
Absoluut niet.

435
00:39:57,550 --> 00:39:59,689
Wat het heel zenuwachtig in dat kamp?

436
00:39:59,690 --> 00:40:00,389
Nee, nee.

437
00:40:00,390 --> 00:40:05,237
Want de Duitsers hadden wel
degelijk in de gaten dat ze

438
00:40:05,237 --> 00:40:09,250
nu zonder enige twijfel de
oorlog aan het verliezen waren.

439
00:40:09,250 --> 00:40:11,150
Ja, natuurlijk maar
dat wisten wij niet.

440
00:40:11,150 --> 00:40:14,410
Wij krijgen geen kranten, wij krijgen
geen berichten, weten wij veel.

441
00:40:14,410 --> 00:40:17,000
Je had geen..keine Ahnung.

442
00:40:17,000 --> 00:40:24,830
Nee, maar wat wij wel meemaakten dat
is dus het bombardement op Dresden.

443
00:40:24,830 --> 00:40:28,670
En dan is Dresden niet zo ver.

444
00:40:28,900 --> 00:40:32,460
Als je dat gedonder hebt
van honderden zo niet

445
00:40:32,460 --> 00:40:35,702
duizenden vliegtuigen die
daar de hele boel platgooien.

446
00:40:35,703 --> 00:40:39,460
Hetzelfde dus wat ze in
Rotterdam begonnen zijn.

447
00:40:40,970 --> 00:40:48,190
Nou, dat liet mij ook koud. Als enige.

448
00:40:51,010 --> 00:41:07,470
Er werd hevige gebeden maar er waren natuurlijk
veel katholieken bij, he. Moet ik iets kunnen zien?

449
00:41:07,470 --> 00:41:17,680
Nou, sowieso, dit is een ereprijsje wat wij geplukt
hebben voor jou op de plek waar je kamp was.

450
00:41:19,730 --> 00:41:20,090
Ahhhh.

451
00:41:20,090 --> 00:41:25,710
Het is echt heel klein
maar er bloeide van alles.

452
00:41:26,600 --> 00:41:31,630
Ja, dat heb ik niet gezien. Of
hadden we de kans niet om te zien.

453
00:41:31,630 --> 00:41:35,530
Waarschijnlijk was er geen
bloem en geen vogel in zicht.

454
00:41:35,530 --> 00:41:37,440
Dat was in Ravensbruck niet.

455
00:41:38,710 --> 00:41:38,900
Nee.

456
00:41:38,900 --> 00:41:44,420
Dat werd gemeden door alles
wat dier was, dierlijk was.

457
00:41:44,420 --> 00:41:46,810
Merkte je dat ook in jullie kamp?

458
00:41:46,810 --> 00:41:51,910
Nee, want we hadden niks te
merken want ik zat binnen.

459
00:41:55,210 --> 00:41:55,560
Ja?

460
00:41:55,560 --> 00:42:04,020
Ik zat binnen, dank…Ik zal het op
een of het andere manier plakken.

461
00:42:06,810 --> 00:42:08,930
Maar je had niet het
gevoel dat de vogels…?

462
00:42:10,160 --> 00:42:11,300
Nee, want daar was het te klein voor.

463
00:42:11,300 --> 00:42:12,850
Daar was het te klein voor.

464
00:42:12,850 --> 00:42:21,560
Ravensbruck was een enorm kamp
en eng, ik vond het daar eng.

465
00:42:21,560 --> 00:42:28,400
En het was heel groot, ik denk dat er
op dat ogenblik dat wij daar kwamen…ik

466
00:42:28,400 --> 00:42:33,000
doe een wilde schatting, zullen we
zeggen honderd duizend vrouwen zaten?

467
00:42:33,000 --> 00:42:42,730
Maar het is wel zo dat ze toen
terugtrokken uit Rusland en ze

468
00:42:42,730 --> 00:42:47,610
hebben god weet hoe veel Russen
meegenomen en Russinnen meegenomen.

469
00:42:50,040 --> 00:42:53,750
Als arbeidskrachten natuurlijk
die waren gewoon meegedreven.

470
00:42:53,870 --> 00:42:59,750
Nou, als die de benen wilden nemen op een
gegeven ogenblik kwamen ze bij ons terecht.

471
00:42:59,840 --> 00:43:04,430
Dat waren helemaal geen politieke gevangenen
die waren, en die gingen dood van heimwee.

472
00:43:07,010 --> 00:43:12,710
Naar verhouding was de sterfte onder
de Russen, die zo sterk zijn, heimwee.

473
00:43:13,120 --> 00:43:14,800
En dat moet je niet hebben.

474
00:43:14,800 --> 00:43:16,260
En dat had jij niet?

475
00:43:16,380 --> 00:43:22,300
God zij gedankt, want dan is het afgelopen.
Dat moet ergens op de papiertje staan.

476
00:43:22,800 --> 00:43:25,739
Als het erbij staat dat het heimwee is,
dat is het ergste wat je kan overkomen.

477
00:43:26,650 --> 00:43:32,040
En je doet er niks tegen, hoor. Je
gaat gewoon dood. Binnen een week.

478
00:43:33,600 --> 00:43:36,270
Want dan wil je niet meer op
het een of het andere manier.

479
00:43:36,270 --> 00:43:40,259
Ja, want jullie wilde
allemaal wel, jullie negenen.

480
00:43:40,260 --> 00:43:47,299
Ja, het oerinstinct van het
overleven…dus op de…ik geloof

481
00:43:47,300 --> 00:43:52,019
dat het Alina was of Johanna
de Lages Elteste zo heet dat.

482
00:43:52,020 --> 00:43:57,520
Die heb ik later nog
verdedigd in Parijs.

483
00:43:57,520 --> 00:44:04,920
Die was door het Joodse groepje
aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden.

484
00:44:05,790 --> 00:44:11,910
Nou, echt ik was zo ver ik
daartoe in staat toe, ben boos.

485
00:44:12,950 --> 00:44:19,690
Want we hebben regelrecht aan Johanna
ons leven te danken. Die runde die tent.

486
00:44:19,940 --> 00:44:27,860
Met ijzeren hand, ze sprak natuurlijk
Russisch, Tsjechisch, Frans, Duits.

487
00:44:27,930 --> 00:44:32,430
Ze zal toen een jaar of 35 geweest zijn,
denk ik, denk ik, ik weet het niet meer.

488
00:44:32,430 --> 00:44:42,320
Een hele, koele actrice, een hele bekende actrice,
weet ik van Alina. Maar die zat al vanaf 1939.

489
00:44:43,840 --> 00:44:47,269
Die runde die tent, die tent.

490
00:44:47,270 --> 00:44:48,120
Het…

491
00:44:48,140 --> 00:44:54,910
Ja, maar door het feit dat zij het
runde, runden Duitsers het niet.

492
00:44:55,530 --> 00:45:00,110
Dus je kunt beter de straffe hand hebben,
dat wil zeggen de straffe regels.

493
00:45:01,050 --> 00:45:06,430
Het was zeker geen bekende van haar en
ik kreeg op een gegeven ogenblik van

494
00:45:06,430 --> 00:45:13,590
een andere, Krisha, Kristina, een Poolse,
die was verzeild geraakt, getrouwd

495
00:45:13,590 --> 00:45:16,990
met een Pool, waarschijnlijk die hier
gevochte heeft, dat weet ik niet.

496
00:45:18,050 --> 00:45:29,590
Meegetrouwd en naar Canada gegaan en die
schreef mij een brief, ‘Wil jij alsjeblieft een

497
00:45:29,590 --> 00:45:40,100
bericht sturen aan die en die instantie dat ik
Joods was want dan krijg ik tien duizend dollar.

498
00:45:43,140 --> 00:45:47,390
En ik hoop dat je me vergeven
wilt, maar ik heb het niet gedaan.

499
00:45:49,790 --> 00:45:55,460
Want dan lieg ik. Daar waren
geen, geen Joodse gevangenen.

500
00:45:55,760 --> 00:45:56,080
Hoe…

501
00:45:56,080 --> 00:46:02,970
En als ze er stiekem tussendoor
zaten, nou dan zij dat zo.

502
00:46:02,970 --> 00:46:07,070
Maar dat is, ik zeg dat kan ik niet
met mijn geweten overheen brengen,

503
00:46:07,070 --> 00:46:12,460
door iets te zeggen, schriftelijk te
verklaren wat niet de waarheid is.

504
00:46:12,460 --> 00:46:17,239
Je kunt van mij zo tien duizend gulden
krijgen, als ik ze had. Ik had geen tien, tien…

505
00:46:17,240 --> 00:46:21,040
Maar je had dus wel die andere
vrouw verdedigd toen zij kennelijk…

506
00:46:21,040 --> 00:46:24,910
Ja, ik ben naar Parijs
gegaan, kreeg een lijstje mee

507
00:46:24,910 --> 00:46:30,450
van tevoren van de aantijgingen,
van de aanklachten.

508
00:46:30,690 --> 00:46:39,110
Nou die, kon ik stuk voor stuk ontzenuwen. Ze had
dit, ze had dat, ik heb haar nooit zien slaan.

509
00:46:39,110 --> 00:46:39,980
Hoe heten ze? Weet je dat?

510
00:46:39,980 --> 00:46:44,920
Johanna, achternamen bestonden niet.

511
00:46:44,920 --> 00:46:45,138
O.K.

512
00:46:45,139 --> 00:46:46,560
Dat zoals nu in deze tijd.

513
00:46:46,560 --> 00:46:52,830
We hebben op de plek waar het
kamp was is nu een steen en

514
00:46:53,490 --> 00:46:57,270
op die steen staat sowieso, ik
weet niet of je het kan zien…

515
00:46:57,200 --> 00:46:58,290
Nee, ik kan het niet zien.

516
00:46:58,290 --> 00:47:01,450
…de driehoekjes die je daar ziet.

517
00:47:01,450 --> 00:47:10,810
En er staat, ‘An dieser Stelle
befand sich 1944-1945 ein

518
00:47:10,810 --> 00:47:16,650
Aussenlager der Konzentrationslager
Ravensbruck und Buchenwald.

519
00:47:18,000 --> 00:47:23,750
Tausende Frauen vieler
Nationen wurden hier durch den

520
00:47:23,750 --> 00:47:32,230
Faschistischen Rustungskonzern
Hasag unmenschlich ausgebeutet.

521
00:47:32,580 --> 00:47:32,920
Wir ehren das Andenken derer
die hier litten und starben.’

522
00:47:32,920 --> 00:47:45,288
‘Hasag’ ik geloof, ik geloof dat op het papier
aan de achterkant dat het een Hasag boekje was.

523
00:47:45,288 --> 00:47:51,720
Je hoeft het maar om te slaan en
dan hoort er Hazag op te staan.

524
00:47:52,050 --> 00:47:55,730
Dat is wat ik me herinner wat
Hazag was. Wist ik helemaal niet.

525
00:47:55,730 --> 00:47:59,530
Ja, dat waren dus die
fabrieken en dat waren er veel.

526
00:48:00,680 --> 00:48:02,720
Weet ik niet.

527
00:48:02,720 --> 00:48:06,600
We hebben een envelop die ik
van jou had meegenomen, met

528
00:48:06,600 --> 00:48:13,120
je handschrift, hebben we daar
verbrand en aan jou gedacht.

529
00:48:13,270 --> 00:48:13,770
Goed zo.

530
00:48:14,630 --> 00:48:16,570
Dat hebben we gedaan.

531
00:48:16,840 --> 00:48:21,760
En dit, ik weet niet of je dat kan zien,
maar we zullen het meteen over hebben.

532
00:48:21,760 --> 00:48:22,940
We gaan even stoppen.

533
00:48:22,940 --> 00:48:23,790
Ik heb…

534
00:48:23,790 --> 00:48:25,340
Wil je koffie?

535
00:48:25,340 --> 00:48:26,950
Ja, lijkt me goed en lekker.

536
00:48:26,950 --> 00:48:28,660
Ik heb beneden een speciale loep.

537
00:48:28,660 --> 00:48:30,830
Moet je kijken want dit is, dit…

538
00:48:30,830 --> 00:48:35,640
Die ga ik ga zo even voor je pakken.

539
00:48:35,640 --> 00:48:38,960
Dit is Oschatz met de twee torens.

540
00:48:38,960 --> 00:48:41,670
De twee torens, zijn jullie
geweest op die rustplek.

541
00:48:41,670 --> 00:48:44,010
Ja daar…

542
00:48:44,010 --> 00:48:45,843
Het Spielplatz, of
hoe je ook wil noemen.

543
00:48:45,770 --> 00:48:49,060
Ja, een soort sportzaak hebben
ze daar nu van gemaakt, ja.

544
00:48:49,060 --> 00:48:50,414
Vreselijk.

545
00:48:50,415 --> 00:48:55,970
Ja, voor dat je het
dorp in komt, is dat?

546
00:48:56,120 --> 00:49:02,020
Ja, want we zijn dus voor Oschatz,
zijn we afgslagen en zijn we daar

547
00:49:02,020 --> 00:49:09,500
terecht gekomen, de mannen gescheiden
van de…het wemelde van de stervende.

548
00:49:09,500 --> 00:49:14,350
Ik heb al die jongens voor zo ver mogelijk
want je werd onmiddellijk weggejaagd.

549
00:49:14,590 --> 00:49:17,960
Mannen niet bij vrouwen, het slaat
natuurlijk nergens op maar goed.

550
00:49:17,960 --> 00:49:19,310
Laat maar lopen, hoor.

551
00:49:19,310 --> 00:49:21,210
Of Eric daartussen zat.

552
00:49:22,010 --> 00:49:22,590
Op die weide die…

553
00:49:22,590 --> 00:49:26,560
Op die weide, het had toch gekunt.

554
00:49:27,130 --> 00:49:34,670
En ze waren stervend dus zijn er
honderden, zo niet duizenden achtergebleven.

555
00:49:35,200 --> 00:49:45,120
En een was de stervend. Mag
ik van jou een glas Vichy?

556
00:49:46,470 --> 00:49:46,770
Oh.

557
00:49:46,770 --> 00:49:48,390
Ja, geen cranberry?

558
00:49:48,390 --> 00:49:55,210
Ja, neem nog ik heb veel meer, ik heb veel
meer. In de kelder. Vichy ligt daar in.

559
00:49:55,210 --> 00:49:55,870
Ja.

560
00:49:55,870 --> 00:50:02,940
Plat. Gezocht naar Eric. Waarom
zou Eric daar niet tussenzitten?

561
00:50:03,400 --> 00:50:12,190
En toen, het heeft een enorme indruk op
me gemaakt, lag daar een stervende jongen.

562
00:50:12,190 --> 00:50:22,596
Jongeman, natuurlijk allemaal. En heb ik zijn
hand gepakt. Ik denk dan sleuren ze me maar weg.

563
00:50:23,670 --> 00:50:31,220
En dan die ogen, daar was dan toch iemand die
hem uitgeleide deed. Want daar kwam het op neer.

564
00:50:31,220 --> 00:50:36,440
Zie je ook meteen, hoor. Eigenlijk in mijn,
niet in mijn armen, dat waagde ik niet.

565
00:50:36,470 --> 00:50:39,760
Dan krijg je een enorme
trammelant met de anderen.

566
00:50:41,400 --> 00:50:47,320
Trammelant Dit kan ik niet
zien, dan moet ik mijn…ten

567
00:50:47,320 --> 00:50:51,620
eerste moet ik me dan eerst
een uur in het donker zitten.

568
00:50:51,680 --> 00:51:04,010
En dan heb ik, beneden heb ik een
speciale bij de, via de oog professor.

569
00:51:04,280 --> 00:51:10,330
Via Verga, via een bepaalde loep, eerst
had ik die, de vorige keer, toen had

570
00:51:10,330 --> 00:51:13,890
ik hier toch die grote lamp, daar had
ik niks aan, ik heb niks aan licht.

571
00:51:13,890 --> 00:51:17,950
Van Altendorf is.

572
00:51:17,950 --> 00:51:21,170
En Altendorf was volgens
het boekje en ook volgens

573
00:51:21,170 --> 00:51:26,620
Christine en ook volgens
Suzanne jullie laatste stop.

574
00:51:26,620 --> 00:51:28,110
Altenhof was het.

575
00:51:28,110 --> 00:51:29,250
Altenhof, ja.

576
00:51:29,250 --> 00:51:35,660
Ja, waar dus die paramilitaire zaten die
mij de wacht hebben laten inspecteren.

577
00:51:35,660 --> 00:51:36,370
Ja, ja, ja.

578
00:51:36,780 --> 00:51:40,470
Daar kon Koningin Wilhelmina
een puntje aan zuigen.

579
00:51:40,470 --> 00:51:44,980
Maar dat is dus vlakbij,
bij hier, bij deze…

580
00:51:44,980 --> 00:51:48,790
En die vonden dat gewoon een
lolletje want aan de overkant,

581
00:51:48,790 --> 00:51:51,960
een paar honderd meter
verderop zaten de Amerikanen.

582
00:51:51,960 --> 00:51:52,740
Ja.

583
00:51:53,450 --> 00:52:00,330
Nou die slaan natuurlijk een of het ander
Bailey brug. Dus dat wisten ze ook wel.

584
00:52:01,010 --> 00:52:03,770
Maar dat vonden ze een
mooie grap vond ik ook.

585
00:52:03,790 --> 00:52:08,740
En dan die kleine jongetjes, die
soldaten van jongens van 15, de

586
00:52:08,740 --> 00:52:13,760
ene houdt zijn geweer zo en de
andere die stond er op te leunen.

587
00:52:13,760 --> 00:52:18,680
Ja, weet ik veel, dat
zijn school kinderen.

588
00:52:21,070 --> 00:52:23,846
Van het mannelijk geslacht, dat is
het enige wat je ervan kan zeggen.

589
00:52:25,310 --> 00:52:30,440
Ik ga even naar de wc.

590
00:52:30,440 --> 00:52:38,100
Ik weet dat je een hekel hebt aan het woord
dodenmars maar het was het natuurlijk wel.

591
00:52:38,100 --> 00:52:39,270
Het was het wel, het was het wel.

592
00:52:39,270 --> 00:52:46,000
En Ange en ik hebben dat eerste
stuk wat jullie dus hebben gelopen…

593
00:52:46,000 --> 00:52:52,710
Wil je zorgen dat je
handen niet omhoog komen?

594
00:52:52,710 --> 00:52:54,130
Op Oschatz

595
00:52:54,130 --> 00:52:55,230
Ja. Hebben wij…

596
00:52:55,230 --> 00:52:56,190
Het is een eind.

597
00:52:56,190 --> 00:52:58,790
Hebben wij met de auto gedaan.

598
00:52:58,790 --> 00:53:00,050
Hoeveel kilometer was het?

599
00:53:00,050 --> 00:53:08,470
Het was ongeveer zestig kilometer en jullie hebben
dat s’nachts eigenlijk zonder stoppen gedaan.

600
00:53:08,470 --> 00:53:09,970
Geen stoppen, geen stoppen.

601
00:53:09,970 --> 00:53:15,090
Hoe kan het, hoe heb je dat kunnen
doen? Waar haalde je dat vandaan?

602
00:53:18,420 --> 00:53:31,230
Survival. Drang. Maar wij waren wel de laatste,
we sloten de rij, per ongeluk natuurlijk.

603
00:53:31,820 --> 00:53:39,940
Want het was niet om aan te zien, dus. Al die
jongens op een rij en je kunt er niks aan doen.

604
00:53:40,590 --> 00:53:42,460
Die lagen te kreperen?

605
00:53:42,580 --> 00:53:48,150
Ja, ja. Kregen ze nog een klap met
de kolf van een geweer toe. Walgelijk.

606
00:53:48,150 --> 00:53:59,933
Mij zie je nooit meer ene voet in
Duitsland zetten. Heb ik ook niet gedaan.

607
00:53:59,420 --> 00:54:01,490
Maar je hebt dus een nacht.

608
00:54:01,490 --> 00:54:06,430
Toen zijn jullie naar
Wurtzen gelopen, toen zijn

609
00:54:06,430 --> 00:54:11,220
jullie van daar terwijl je
nauwelijks even gerust had.

610
00:54:11,220 --> 00:54:12,700
Nee, we hebben geen rust gehad.

611
00:54:12,700 --> 00:54:14,270
Ben je doorgelopen.

612
00:54:14,270 --> 00:54:15,070
Doorgelopen.

613
00:54:15,070 --> 00:54:15,820
Naar Oschatz.

614
00:54:15,820 --> 00:54:21,250
Naar Oschatz. En daar waren we op die
weide waar dan nu, weet ik wat is.

615
00:54:21,940 --> 00:54:24,090
Nou ja, daar werden we losgelaten.

616
00:54:24,620 --> 00:54:29,480
En, Lon, van die twee
nachten dus eigenlijk…

617
00:54:29,480 --> 00:54:29,680
Ja.

618
00:54:29,680 --> 00:54:31,450
…dus doorgelopen zijn…

619
00:54:31,450 --> 00:54:33,410
Ja. Dat was de vuurproef.

620
00:54:33,410 --> 00:54:34,700
Wat herinner je je daarvan?

621
00:54:34,700 --> 00:54:51,660
Ik herinner me voornamelijk al die stervende
jongens opzij van de weg. Vreselijk.

622
00:54:52,030 --> 00:54:56,400
En allemaal nog half in
elkaar geslagen ook nog.

623
00:54:56,400 --> 00:55:00,790
En pijn aan mijn voeten
herinner ik me niet, dat zal ik

624
00:55:00,790 --> 00:55:04,920
gehad hebben dat weet ik niet
meer, dat weet ik niet meer.

625
00:55:08,820 --> 00:55:15,420
Ik heb toen op die, op die, tijdens het
lopen heb ik geloof ik niet zoveel gedacht.

626
00:55:15,420 --> 00:55:20,420
Althans ik herinner het me niet. Daar komen
wel dingen naar boven, hoor, af en toe. Nu.

627
00:55:20,670 --> 00:55:27,150
Ik was het totaal vergeten van die
naakte jongen man die daar werd afgevoerd.

628
00:55:27,150 --> 00:55:30,920
Want ineens komt dat,
schiet dat terug.

629
00:55:31,200 --> 00:55:40,750
Ik geloof in dat boekje van Suzanne staat dat met
name die tweede nacht is er gezongen door jullie.

630
00:55:40,810 --> 00:55:41,290
Gingen…

631
00:55:41,290 --> 00:55:49,050
Niet door ons. Dat zal geweest zijn want dat
kunnen ze niet laten, de Russen en de Polen.

632
00:55:49,050 --> 00:55:58,020
Die zingen altijd. Of de mannen dat
deden, dat moet je mij niet vragen.

633
00:55:59,370 --> 00:56:02,450
Afgezien van de ramp voor mij.

634
00:56:03,090 --> 00:56:11,530
Dat dus Eric niet meer leeft hadden we
natuurlijk geweldig veel kunnen uitwisselen.

635
00:56:12,400 --> 00:56:21,030
Over het mens zijn, of het verschil tussen
man en vrouw qua het hoofd bieden aan.

636
00:56:22,020 --> 00:56:32,850
Ik denk, ik denk, ik zeg niet dat
het zo is, dat wij sterker zijn.

637
00:56:32,920 --> 00:56:42,430
En dat bijvoorbeeld het element honger voor
mannen veel sterker speelt dan voor ons.

638
00:56:42,740 --> 00:56:44,640
Dat is wat ik denk.

639
00:56:46,030 --> 00:56:52,420
Ik heb nooit iemand een kick
horen geven van, ‘God, wat

640
00:56:53,120 --> 00:56:56,850
heb ik een honger.’ Hoor je
ze denken, dat is wat anders.

641
00:56:56,950 --> 00:57:00,560
Maar om je daar, je heb het toch
niet dus wat zou je druk maken?

642
00:57:03,570 --> 00:57:06,240
Ik geloof dat dat voor
mannen killing was.

643
00:57:07,510 --> 00:57:11,410
En op die tocht hebben jullie
dus, dat hebben we uit andere

644
00:57:11,410 --> 00:57:15,640
bronnen al vernomen, hebben jullie
dus geen eten en geen drinken.

645
00:57:15,640 --> 00:57:21,220
Nee, geen drinken. Eten hebben we een
soort van homp brood meegekregen.

646
00:57:22,920 --> 00:57:28,278
Ik denk niet dat men de moeite heeft gedaan dat
in plakken te snijden, dat weet ik niet meer.

647
00:57:28,279 --> 00:57:37,510
Een stuk brood meegegeven, nou dat wil ik hier
dan toch uit. En dat was het. Niks drinkbaars.

648
00:57:37,510 --> 00:57:42,720
Dus jullie kwamen daar absoluut
aan het eind van je latijn.

649
00:57:42,720 --> 00:57:45,900
Ja, ja. Men dacht ook
het is afgelopen.

650
00:57:46,380 --> 00:57:47,229
Jullie dachten ook het is afgelopen?

651
00:57:47,230 --> 00:57:52,120
Dat zat in het boekje dat er
dus met z’n achten, er was

652
00:57:52,120 --> 00:57:55,860
Christine, bij mijn weten,
bij mijn weten niet bij.

653
00:57:56,400 --> 00:58:05,300
Dat we zeiden, ja, waarom willen wij eigenlijk
niet dood? Nou, iedereen had zijn smoes.

654
00:58:06,070 --> 00:58:08,660
En Guigui’s smoes vond ik het mooist.

655
00:58:09,180 --> 00:58:12,560
Die zei ja, maar ik zou nog
zo graag een keertje met

656
00:58:12,560 --> 00:58:15,670
mijn moeder op een terrasje
in de zon willen zitten.

657
00:58:16,830 --> 00:58:28,810
En ik dacht, God, als ik nou, nou ja, goed, ga
ik dan nu dood. En dan is het gewoon afgelopen.

658
00:58:28,870 --> 00:58:36,280
Mijn ouders zullen treuren,
en een paar vrienden. Effen.

659
00:58:36,280 --> 00:58:43,550
Om van de geliefde niet te spreken, natuurlijk.
En, ja daar houdt dan de zaak mee op.

660
00:58:46,780 --> 00:58:57,400
Jammer, dan kom je op je oerinstinct, dat ik
geen kinderen heb. Het voortplantingsinstinct.

661
00:58:57,400 --> 00:59:06,170
Ik heb geen kinderen, Zinka had ze wel. Penelope
had een zoon maar die is in de kamp achtergebleven.

662
00:59:08,150 --> 00:59:12,130
En die hebben het gered. En ze hebben
een Amerikaanse achtergelaten, Betty.

663
00:59:12,130 --> 00:59:19,610
Die tegen mij zei, ‘Waarom
spreek ik beter Frans dan

664
00:59:19,610 --> 00:59:22,933
jij, want jouw Frans is
erbarmelijk, nou dat zal best.

665
00:59:22,933 --> 00:59:25,240
Daar twijfel ik niet aan.

666
00:59:25,630 --> 00:59:31,840
Maar Guigui is vanaf haar baby jaren is ze
natuurlijk altijd op dat kasteel geweest.

667
00:59:31,840 --> 00:59:34,893
Toen jullie dat uitspraken,
die, die, die redenen

668
00:59:35,940 --> 00:59:39,280
waarom je eigenlijk wel
degelijk wilde blijven leven.

669
00:59:39,280 --> 00:59:42,960
Je noemt het smoes maar
dat is natuurlijk ook…

670
00:59:44,470 --> 00:59:46,100
Nee, oerinstinct, gewoon oerinstinct.

671
00:59:46,100 --> 00:59:50,910
Heeft jullie dat ook eigenlijk de
kracht gegeven om te ontsnappen?

672
00:59:52,020 --> 01:00:01,290
Nee, je moet niet over jullie praten want we hebben
onderling niet, nooit met elkaar gepraat. Toen.

673
01:00:04,450 --> 01:00:07,160
Ik denk gewoon dat dat oerinstinct is.

674
01:00:07,160 --> 01:00:12,490
Nee, het is dat ik als laatste,
toevallig als laatste aan

675
01:00:12,490 --> 01:00:16,270
de rij omkijk waar is de
Aufseherin met een schietgeweer?

676
01:00:16,270 --> 01:00:21,300
En die was er niet, die
had de benen genomen.

677
01:00:21,580 --> 01:00:29,080
En zo namen ze, alle bewaking nam de benen
want de Amerikanen kwamen aangevlogen.

678
01:00:30,030 --> 01:00:38,920
En die hadden niet ons te pakken genomen maar
wel, nou ja, een toetje Dresden en omgeving.

679
01:00:39,550 --> 01:00:45,550
Denk je, hoe ver na Oschatz,
heb je enig idee hoe lang je

680
01:00:45,550 --> 01:00:50,630
toen gelopen hebt nadat jullie
op die rustplaats in el…in die…

681
01:00:50,630 --> 01:00:55,310
Nou dat is tot de 21ste
geweest. Slenteren.

682
01:00:55,310 --> 01:00:56,350
Ja, maar…

683
01:00:56,350 --> 01:00:57,310
Over de weide.

684
01:00:57,310 --> 01:01:02,180
Nee maar het gaat mij om het
moment dat jullie ontsnapten want…

685
01:01:03,040 --> 01:01:09,480
Nou dat was dus, ik keek om en er was geen
Aufseherin meer en ik rukken aan Guigui.

686
01:01:09,480 --> 01:01:13,340
En hoe lang was het nadat
jullie gestopt waren?

687
01:01:15,870 --> 01:01:18,140
Eigenlijk, eigenlijk heel snel.

688
01:01:18,810 --> 01:01:22,230
O.K., dus je hebt
toen niet uren gelopen?

689
01:01:22,230 --> 01:01:30,910
De stad Oschatz heb ik niet gezien. Wij niet
gezien. En iemand heeft het erover, ik geloof Zaza,

690
01:01:30,910 --> 01:01:31,317
Een moment.

691
01:01:31,317 --> 01:01:32,910
Wacht even, we moeten
even bandje wisselen.