1
00:00:00,000 --> 00:00:38,320
Kun u iets vertellen over uw jeugd

2
00:00:38,320 --> 00:00:44,460
Ja, dat kan ik wel. Een leuke
jeugd vroeger, in het begin dan.

3
00:00:44,460 --> 00:00:51,280
En dat is dus eigenlijk gestopt tijdens
de oorlogstijd, de echte jeugd.

4
00:00:51,950 --> 00:00:59,200
Dat kan ik dus verder vertellen. Je bent
dus elf jaar als de oorlog aanbreekt.

5
00:00:59,200 --> 00:01:04,100
En met je zestiende is het dus afgelopen, en in die
tussentijd heb je geen prettige tijd gehad, nee

6
00:01:04,100 --> 00:01:06,970
En hoe zag het gezin er uit

7
00:01:06,970 --> 00:01:10,610
Vader, moeder, en nog een
broer, die jonger is dan ik.

8
00:01:13,100 --> 00:01:16,290
En, die oorlogstijd was in Amsterdam
heel erg moeilijk uiteraard.

9
00:01:16,290 --> 00:01:21,370
Je had er veel mensen in de
omgeving die in het verzet zaten.

10
00:01:21,840 --> 00:01:27,280
En veel joden mensen bij ons ook in de buurt.
Trouwens, wij hadden drie Duitse joden in huis.

11
00:01:27,280 --> 00:01:32,490
Die waren verborgen, en dat is een bepaalde
tijd geweest, dat ze verraden zijn.

12
00:01:32,490 --> 00:01:34,960
En ja, dan begint de narigheid

13
00:01:34,960 --> 00:01:43,030
Pa gaat naar een concentratiekamp, en intussen
is moeder ziek geworden. Heeft tbc gekregen.

14
00:01:43,640 --> 00:01:47,595
Dus wat deed deze jongen? Die moest dan niet
meer naar school, want dat was er toch niet meer.

15
00:01:47,595 --> 00:01:53,270
Ik zat op de Mulo toentertijd. Dus je ging
eten halen. Eten halen uit de Wieringermeer.

16
00:01:53,270 --> 00:01:56,883
En dan ben je toch ongeveer veertien,
vijftien jaar, dat je dat moet doen.

17
00:01:56,884 --> 00:02:02,790
En later heb ik dat gedaan in
Overijssel, in de buurt van Lemele.

18
00:02:03,090 --> 00:02:05,510
Daar ging je dus een week
werken, en met wat ik dus

19
00:02:05,510 --> 00:02:08,800
verdiende aan eten, daar ging
je proberen mee terug te komen.

20
00:02:09,480 --> 00:02:14,480
En mijn bonkaart was dus uiteraard in Amsterdam,
dus daar hadden ze extra voordeel bij.

21
00:02:14,990 --> 00:02:20,200
Maar ja, je moest maar eens zien als een
jongen van die leeftijd, dat weg te smokkelen.

22
00:02:20,200 --> 00:02:26,000
Misschien heb je wel eens gehoord dat er veel
posten waren, die alle mensen aanhielden.

23
00:02:26,000 --> 00:02:31,370
En alles wat je bij je had, dat werd dus afgenomen.
Dus het is me redelijk wel goed gelukt ja.

24
00:02:31,370 --> 00:02:35,710
Nou, dat is dus eigenlijk
de oorlogstijd geweest

25
00:03:06,760 --> 00:03:08,750
Wat deed uw vader voor werk

26
00:03:08,750 --> 00:03:14,180
Nou eigenlijk was ie dus werkloos
in die... voor de oorlog.

27
00:03:14,500 --> 00:03:19,540
Want, je weet, de crisis tijd begon
in 1929 zo een beetje. De beurskrach.

28
00:03:19,540 --> 00:03:24,250
En hij heeft toentertijd nog
tijden gewerkt als metaalarbeider.

29
00:03:24,250 --> 00:03:26,920
Dan was je een machine
bankwerker, was je eigenlijk.

30
00:03:27,060 --> 00:03:33,030
En op een bepaald moment ben je werkloos,
want daar is niets. Daar is voor niemand meer.

31
00:03:33,030 --> 00:03:34,610
Dus dat was stempelen.
Dan ging ik wel eens mee

32
00:03:34,610 --> 00:03:40,180
Dan zag je lange rijen mannetjes,
die een stempeltje moesten brengen.

33
00:03:40,180 --> 00:03:45,240
Het idee van: Als ik hier ben, en ik zet
een stempel, dan werk ik niet, stiekem.

34
00:03:47,290 --> 00:03:51,236
Maar ik weet nog wel dat wij dus met
vakantie altijd naar Hilversum gingen.

35
00:03:51,237 --> 00:03:54,030
Dat is namelijk hier aan
het einde van de straat.

36
00:03:54,210 --> 00:03:57,640
Daar was toentertijd een
kampeerterrein waar we terecht kwamen.

37
00:03:57,730 --> 00:04:02,060
En ik wist wel dat ik als een
jongen van zes jaar met de fiets

38
00:04:02,060 --> 00:04:06,020
van Amsterdam naar Hilversum moest
fietsen, met mijn ouders mee.

39
00:04:08,150 --> 00:04:10,900
En in die tijd was pa...
moest dus ook stempelen.

40
00:04:10,900 --> 00:04:14,960
Die reed iedere dag van Hilversum naar
Amsterdam, en van Amsterdam naar Hilversum.

41
00:04:14,960 --> 00:04:19,170
Want er moest, meen ik,
tot en met zaterdag... van

42
00:04:19,170 --> 00:04:21,540
maandag tot en met zaterdag
moest er gestempeld worden.

43
00:04:22,390 --> 00:04:25,750
Dus dat was een hectisch
probleem op dat moment.

44
00:04:26,040 --> 00:04:34,760
Maar later, ja, oorlogstijd, is ie dus terecht
gekomen bij Fokker. Daar heeft ie gewerkt.

45
00:04:35,310 --> 00:04:38,150
En toen zijn die...
Duitse joden zijn opgepakt

46
00:04:38,150 --> 00:04:43,880
En toen ging ie het concentratiekamp in.
Heeft ie gedaan tot ’45 zo een beetje.

47
00:04:46,430 --> 00:04:52,070
Ja, in die tijd, hoe het verder was, dat kan ik me
moeilijk herinneren. Het was een moeilijke tijd.

48
00:04:52,071 --> 00:04:59,740
Het heen en weer fietsen, geen school,
zorgen dat er eten in huis kwam.

49
00:04:59,740 --> 00:05:04,840
Extra natuurlijk, enzovoorts. En na
de oorlog is het dus anders gegaan.

50
00:05:04,840 --> 00:05:07,790
Toen ben ik bij de
Canadezen terecht gekomen.

51
00:05:08,170 --> 00:05:13,140
Met iemand die ik goed kende hebben we toch
wel een dik halfjaar bij de Canadezen gewerkt.

52
00:05:13,140 --> 00:05:16,530
En dan ga je werk zoeken. Dan
moet je dus ergens naartoe.

53
00:05:16,530 --> 00:05:20,160
Ongeschoold iemand in feite,
want je hebt net zo een

54
00:05:20,160 --> 00:05:25,450
kleine drie jaar, twee jaar...
ik meen twee jaar Mulo gehad.

55
00:05:25,580 --> 00:05:28,062
En een diploma, dat was er niet
bij. Je moest maar aan het werk.

56
00:05:28,460 --> 00:05:35,782
Dus dat heb ik gedaan bij een rubber groothandel,
ben ik gaan werken. Totdat je in dienst moet

57
00:05:36,800 --> 00:05:42,930
Na de dienst... of voor die diensttijd, dan...
is dat eigenlijk mijn enige werk geweest ja.

58
00:05:42,930 --> 00:05:50,637
Je gaat in dienst. De eerste oefeningen kreeg
je dus hier. Op de Willem III toendertijd.

59
00:05:50,637 --> 00:05:58,680
Dat was ook hectisch. Mensen die werden
dus uitgezocht voor bepaalde pelotons.

60
00:05:58,680 --> 00:06:03,310
Als je nou heel goed was, dan kon
je in een stormpeloton komen.

61
00:06:03,310 --> 00:06:08,910
Nou, heel toevallig was ik blijkbaar heel goed.
Dus ik was terecht gekomen in een stormpeloton.

62
00:06:08,910 --> 00:06:18,280
Dat was dus een verbeterde, noemden ze dat...
verbeterde infanterie. En, ja, wat krijg je daar?

63
00:06:18,280 --> 00:06:22,980
Veel oefeningen. Veel nachtelijke
oefeningen. Stormbanen nemen.

64
00:06:23,610 --> 00:06:29,940
Je leerde mijnen opruimen, en je
leerde dus met allerlei wapens omgaan.

65
00:06:30,840 --> 00:06:36,290
En dan is het ook Indië
tijd. Even kappen(?)

66
00:06:36,290 --> 00:06:40,170
We wilden nog even terug naar de
oorlogstijd, of wat daarna gebeurde.

67
00:06:40,170 --> 00:06:43,180
Want wat gebeurde met uw vader, kwam
hij terug uit het concentratiekamp

68
00:06:43,180 --> 00:06:50,950
(midden in een zin) Hoe de
gezinssituatie was, en dan over de oproep.

69
00:06:51,020 --> 00:06:56,210
Of u nog dingen weet over de
tijd: Hoe viel die oproep bij u?

70
00:06:56,210 --> 00:06:59,420
En dan meer over de keuring
nog, en het gaan naar de Huzaren

71
00:06:59,420 --> 00:07:07,170
Wat gebeurde er na de oorlog? Kwam uw
vader terug uit het concentratiekamp

72
00:07:07,170 --> 00:07:10,200
Ja, hij kwam dus wel beschadigd terug.

73
00:07:10,600 --> 00:07:15,710
En is toen ook meteen weer,
eigenlijk, aan het werk kunnen gaan.

74
00:07:16,000 --> 00:07:18,320
Dat is ie ook in Hilversum...
Want wij gingen inmiddels van

75
00:07:18,320 --> 00:07:21,780
Amsterdam, hadden we een
verhuizing gepleegd naar Hilversum.

76
00:07:21,780 --> 00:07:24,200
Omdat mijn moeder tb had.

77
00:07:24,200 --> 00:07:30,250
En wij weten dan van vroeger, van dat
kamperen, dat je hier goed kon opknappen.

78
00:07:30,290 --> 00:07:31,802
In verband dat Zonnestraal [Sanatorium
1928 oorspronkelijk voor arbeiders

79
00:07:31,803 --> 00:07:34,500
diamantindustrie Amsterdam] hier vlak
achter ligt hè, achter de hei hier

80
00:07:34,520 --> 00:07:43,860
En ik weet het nog vanuit voor de oorlogstijd,
hadden wij hier op dat kampeerterrein

81
00:07:43,860 --> 00:07:50,410
huisjes, waar mensen die vrijwillig
naar Spanje waren gegaan, vrijwilligers.

82
00:07:50,890 --> 00:07:52,780
Hadden wij dus met tb mensen hier.

83
00:07:52,780 --> 00:07:58,890
En die mochten, omdat ze geen
Nederlanderschap meer hadden, mochten ze

84
00:07:58,890 --> 00:08:02,772
niet in Zonnestraal opgenomen worden,
maar wel in één van die huisjes.

85
00:08:02,772 --> 00:08:07,750
En af en toe kwam er zo een dokter van
Zonnestraal. Die kwam dan die mensen controleren.

86
00:08:07,750 --> 00:08:10,800
En wij werden als kinderen toentertijdop
dat kampeerterrein gewaarschuwd

87
00:08:10,800 --> 00:08:14,810
van: ‘Niet in de buurt van die huisjes
komen, want dat zijn tb mensen, ook,

88
00:08:14,810 --> 00:08:22,870
waren dat.’ Nou, dat was eigenlijk
het stukje voor de oorlog, eigenlijk.

89
00:08:24,020 --> 00:08:27,300
Na de oorlog, mijn vader
terug. Ja, wat moet je dan.

90
00:08:27,300 --> 00:08:31,640
Geen school meer, en ik had er ook geen zin
meer in. Dus toen ben ik ook echt gaan werken.

91
00:08:32,240 --> 00:08:37,650
En dat heb ik verteld hè?
Rubber groothandel was dat

92
00:08:37,890 --> 00:08:40,810
Was het gezin religieus

93
00:08:40,810 --> 00:08:47,110
Nee, wij hadden geen geloof. Hoewel mijn
ouders allebei Luthers waren, van huis uit.

94
00:08:47,310 --> 00:08:49,180
Dat is niet doorgegaan.

95
00:08:49,180 --> 00:08:55,600
Dat was een kwestie die ik verder maar niet wil
vertellen hoe dat verlopen is met de dominee.

96
00:08:55,690 --> 00:08:58,630
Dat was geen leuk idee, althans, wat
ik later gehoord heb van mijn vader.

97
00:08:58,630 --> 00:09:04,400
Dus ik was eigenlijk een, zeg
maar, ongelovige, in dit geval.

98
00:09:04,400 --> 00:09:07,550
En als zodanig ga je
dus ook de dienst in

99
00:09:07,550 --> 00:09:11,150
Want hoe... U kreeg een oproep,
wat was uw reactie daar op

100
00:09:12,910 --> 00:09:19,110
Ja... Je moet in dienst, je bent dienstplichtig.
Je moet. Je gaat in dienst, dat kan.

101
00:09:19,110 --> 00:09:27,010
Doe je dat, dan... ja, wat krijg je dan? Een
gevangenis straf was daarbij. Of de Utrechtse Munt.

102
00:09:27,010 --> 00:09:29,540
Guldentjes persen. In de Munt.

103
00:09:29,540 --> 00:09:32,098
En misschien dat er nog andere
mogelijkheden waren, dat

104
00:09:32,098 --> 00:09:35,530
de mensen dus een ander
dienstverband kregen, min of meer.

105
00:09:35,990 --> 00:09:39,560
Ik ben in dienst gegaan, en...
ik was er eigenlijk niet op tegen

106
00:09:40,160 --> 00:09:40,760
En thuis

107
00:09:40,760 --> 00:09:43,180
Thuis, nou, eigenlijk liever niet.

108
00:09:43,180 --> 00:09:48,010
Want ze wisten dus: de Indië
tijd ook zou komen, en dat vonden

109
00:09:48,010 --> 00:09:51,000
ze toch echt niet prettig, maar
hebben dat toch geaccepteerd.

110
00:09:51,000 --> 00:09:56,500
Ze hebben ook doorgemaakt hè.
Hoe je dat beleefde in die

111
00:09:56,500 --> 00:09:59,570
tijd, met veel brieven
schrijven, en dat soort dingen

112
00:09:59,570 --> 00:10:03,268
Wat wist uw familie of u zelf ook
van te voren over die... U zegt:

113
00:10:03,268 --> 00:10:07,720
Uw familie was er eigenlijk niet
zo blij mee vanwege de Indië tijd.

114
00:10:07,720 --> 00:10:08,750
Wat wist men daar van

115
00:10:08,750 --> 00:10:14,150
Nou, eigenlijk ook niet veel. De
voorlichting was niet zo honderd procent.

116
00:10:14,910 --> 00:10:20,780
Ik wist toevallig wel veel van Indië. En
dat is wel een verhaal wat ik kan vertellen.

117
00:10:20,980 --> 00:10:26,971
Voor de oorlog ging ik vanuit Amsterdam,
waar ik dan woonde, heel veel, toentertijd

118
00:10:26,972 --> 00:10:30,245
naar het Koloniaal Instituut [Instituut voor
de Tropen]. En dat was in de Linnaeusstraat.

119
00:10:30,670 --> 00:10:33,880
Daar ging ik elke veertien
dagen op zondag naar toe.

120
00:10:33,980 --> 00:10:38,030
Want daar waren de dansen, en daar was wat
te zien, en er was wat mee te maken daar.

121
00:10:38,030 --> 00:10:42,350
Dus ik kende Indië al van
beeldvorming, wat ik daar zag

122
00:10:42,350 --> 00:10:45,950
Mensen, de kleding,
alles wat ze daar deden.

123
00:10:45,950 --> 00:10:50,260
Aan muziek, de gamelan bijvoorbeeld,
was erg mooi om te zien.

124
00:10:50,260 --> 00:10:57,759
Dus toen ik dus eigenlijk, uiteindelijk in
Indië kwam, kende ik het al een klein beetje

125
00:10:59,110 --> 00:11:01,510
En hoe ging de keuring?
Hoe verliep dat

126
00:11:01,510 --> 00:11:08,520
Ja, gewoon, denk ik. Alles
nakijken, en... goed bevonden.

127
00:11:08,680 --> 00:11:15,280
En: ‘Waar wil je bij?’ Nou, in principe wilde
je als jongen van die tijd bij de parachutisten.

128
00:11:16,040 --> 00:11:20,550
Maar dat was er niet meer. Dat was
toentertijd al afgelopen, in 1949.

129
00:11:21,050 --> 00:11:23,080
En toen kwam ik bij
de Huzaren terecht.

130
00:11:23,080 --> 00:11:26,960
Waarschijnlijk ook omdat je dus
in de buurt van Amersfoort woonde.

131
00:11:27,150 --> 00:11:33,734
Hilversum, Amersfoort is dan niet meer zo ver meer.
En, nou, ik vond het toch wel een goed onderdeel

132
00:11:34,580 --> 00:11:36,390
Wat wist u daarvan? Wat Huzaren waren

133
00:11:36,390 --> 00:11:41,100
Niets. Niets. Ik weet
wel van andere kwesties.

134
00:11:41,100 --> 00:11:45,400
Mijn grootvader was een beroepsmilitair
bij de Marine toentertijd.

135
00:11:45,850 --> 00:11:49,288
En die vertelde wel eens over Indië, want die
had in Atjeh gevochten bij van Heutsz [Generaal

136
00:11:49,288 --> 00:11:55,680
van Heutsz]. Maar als marine-man, en, ik meen,
kanonnier moest ie dus met Van Heutzs mee

137
00:11:55,680 --> 00:12:00,150
om de kannonen die met paardjes de bergen op
gingen te bedienen, of te kunnen bedienen.

138
00:12:00,150 --> 00:12:04,030
Dat weet ik nog wel, dat is
een beetje het verhaal van

139
00:12:04,330 --> 00:12:09,520
opa dan hè. Maar van mezelf...
ja, je ondergaat dat.

140
00:12:09,520 --> 00:12:14,300
Je moet, en je gaat. Het is wel een
heel avontuur geweest natuurlijk.

141
00:12:14,300 --> 00:12:18,730
Want alles is nieuw voor je, en de
reis er naartoe, en al die dingen meer

142
00:12:18,730 --> 00:12:25,450
En na die keuring, wanneer werd u dan
opgeroepen om echt als Huzaar in dienst te gaan

143
00:12:25,450 --> 00:12:31,400
In... even kijken. In ’48 werd je gekeurd.
En ik weet de tijd niet meer precies hoor.

144
00:12:31,400 --> 00:12:37,060
Maar we zijn opgekomen in maart ’49,
en daarna krijg je dus je opleiding.

145
00:12:37,060 --> 00:12:41,290
Dat is meestal zes maanden. Want wij gingen
dus, in september gingen wij op de boot

146
00:12:41,480 --> 00:12:43,033
Wat gebeurde er in die zes maanden

147
00:12:43,090 --> 00:12:50,560
Opleiding. Dus je drilsysteem, marcheren,
geweeroefeningen, en schieten, en noem maar op.

148
00:12:50,920 --> 00:12:54,680
Alles wat nodig was om een
verkenningseskadron te bemannen.

149
00:12:54,680 --> 00:13:03,650
In dit geval... We zijn dus ook nog geweest,
met toeren, in Zeeland, met een grote groep.

150
00:13:05,020 --> 00:13:09,761
We hebben dus in Overijssel dus ook nog een
paar dagen gelegerd geweest, met oefeningen.

151
00:13:09,761 --> 00:13:14,120
Wat hadden we nog meer

152
00:13:15,540 --> 00:13:36,570
[moet heel erg hoesten] Eén
momentje, sorry, ik krijg

153
00:13:36,570 --> 00:13:39,250
even...Vertelt u verder, in
verschillende plekken in Nederland.

154
00:13:39,250 --> 00:13:40,919
Dat maakt onderdeel
van die opleiding uit

155
00:13:40,920 --> 00:13:46,660
Ja. Nou, dan wordt je dus eigenlijk...
komt er een eskadron, komt er op de mat.

156
00:13:46,990 --> 00:13:53,480
En dan wordt je ingedeeld als het 43ste. Dat
is, meen ik geweest, in juni, of in juli.

157
00:13:53,620 --> 00:13:58,930
Is het dus officieel geworden: 43
zve. Dan komen alle mensen bij elkaar.

158
00:13:59,170 --> 00:14:04,280
De pelotons die worden gevormd:
Wie doet wat, en wie komt waar

159
00:14:04,280 --> 00:14:06,840
Hoe werd dat bepaald?
Die pelotonvorming

160
00:14:06,840 --> 00:14:09,860
Ik heb ook... er is ook
een selectie geweest.

161
00:14:10,270 --> 00:14:15,550
Wij hebben dus bijvoorbeeld ook uit
rijdende auto’s moeten kunnen springen.

162
00:14:15,550 --> 00:14:19,470
En dat ging dus in vrachtwagens.
In Barneveld was dat.

163
00:14:20,810 --> 00:14:23,045
Daar kreeg je dus eerst een
helm op, en je overall.

164
00:14:23,160 --> 00:14:25,077
En dan werd een snelheid van,
laat maar zeggen, vijfentwintig

165
00:14:25,077 --> 00:14:27,760
kilometer per uur, en dan
moest je er uit springen.

166
00:14:27,760 --> 00:14:32,480
Werd je geleerd hoe je dat moest doen. En
dat werd een beetje opgevoerd, die snelheid.

167
00:14:32,690 --> 00:14:37,090
En je kreeg steeds meer spullen om je heen.
Op het laatst was het dus de hoogste snelheid.

168
00:14:37,090 --> 00:14:41,950
Ik meen iets van dertig, of vijfendertig kilometer
per uur. Ik zou het niet precies meer weten

169
00:14:41,950 --> 00:14:43,559
Maar dan had je dus een bren
[Brengun, Brits machinegeweer

170
00:14:43,560 --> 00:14:46,510
1938-1958] bij je, met munitie,
en dan moest je springen.

171
00:14:46,720 --> 00:14:51,115
Ja, degene die overbleven, zonder
schade, want je kon nog wel eens

172
00:14:51,115 --> 00:14:54,490
een keer verkeerd vallen, die kwamen
dan in het stormpeloton terecht.

173
00:14:54,490 --> 00:14:58,920
En daar kreeg je dan je verdere opleiding
als, zoals ze dat noemen: stormer.

174
00:14:59,450 --> 00:15:04,480
En dat was dus eigenlijk gericht om,
als een soort van verbeterde infanterie,

175
00:15:04,650 --> 00:15:09,700
meer naar voren geschoven te worden, en
daar uit gepantserde wagens te kunnen gaan.

176
00:15:09,700 --> 00:15:13,000
En dan de strijd aan
te gaan, in dit geval

177
00:15:13,000 --> 00:15:18,190
Hoe was dat voor u, om met munitie,
en wapen en al, te springen

178
00:15:19,090 --> 00:15:22,070
Leuk eigenlijk. Want
ik was sportief genoeg.

179
00:15:22,070 --> 00:15:24,730
Want pal na de oorlog ben ik
dus ook bijvoorbeeld al op een

180
00:15:24,730 --> 00:15:28,520
sportschool begonnen met
gewichtheffen, worstelen, en met boksen.

181
00:15:28,520 --> 00:15:35,630
Dus ik was wel sportief genoeg om dat aan te
kunnen. En dat is natuurlijk dan ook goed gelukt ja.

182
00:15:35,670 --> 00:15:40,980
Zonder schade, laat ik het even zo
zeggen. Maar... ja, je doet het maar.

183
00:15:40,980 --> 00:15:44,720
Je krijgt een opdracht,
en je voert hem uit.

184
00:15:44,720 --> 00:15:48,280
Althans, je probeert zo goed
mogelijk altijd je werk te doen

185
00:15:49,120 --> 00:15:51,980
Met hoeveel man kwam u in
dat stormpeloton terecht

186
00:15:52,330 --> 00:15:58,330
Ongeveer achtentwintig mensen in totaal. Wij
hebben in de boeken precies de lijsten staan.

187
00:15:58,610 --> 00:16:04,660
Maar ik zou echt niet meer weten... want dat waren
dus een aantal mensen, die dus bij elkaar kwamen.

188
00:16:04,660 --> 00:16:08,000
En als zodoende ging je dus
ook naar Indië toe, maar

189
00:16:08,000 --> 00:16:10,830
ook in Indië was het ook
weer een grote verspreiding.

190
00:16:10,830 --> 00:16:13,450
Dus... uit elkaar gerukt

191
00:16:13,510 --> 00:16:15,820
Wanneer hoorde u dat
u naar Indië zou gaan

192
00:16:15,820 --> 00:16:21,940
Dat was al vlot. Tenminste... na het oprichten
van het eskadron, dat we dus toch nog moesten.

193
00:16:22,530 --> 00:16:27,931
Wij zijn dus ook het laatste eskadron, althans
van de Huzaren, wat dus naar Indië gegaan is.

194
00:16:27,931 --> 00:16:36,610
Verkenning dan, in dit geval. Ja. En, ja,
dat is natuurlijk ook iets heel bijzonders.

195
00:16:36,610 --> 00:16:44,250
Naar Indië toe. Ik weet nog wel de
mars door de straat van Amersfoort.

196
00:16:44,250 --> 00:16:48,260
En met muziek erbij, en
al dat soort dingen meer

197
00:16:48,260 --> 00:16:54,020
Ja, dat was ’s morgens vroeg, en dan
kwamen we uiteraard langs De Grote Slok.

198
00:16:54,020 --> 00:16:57,220
Dat was een bekend café in
Amersfoort, waar de Huzaren

199
00:16:57,220 --> 00:17:03,280
nogal veel vocht innamen,
om het maar zo te noemen.

200
00:17:03,890 --> 00:17:09,720
Maar, je ondergaat het. Hoe
moet ik het eigenlijk zeggen?

201
00:17:09,720 --> 00:17:15,040
Toch wel interessant om mee te maken, laat
ik het even zo zeggen. Het is iets nieuws.

202
00:17:15,040 --> 00:17:19,290
Je moet het maar ondergaan

203
00:17:18,000 --> 00:17:22,870
Werd u nog speciaal voorbereid op
wat er in Indië stond te wachten

204
00:17:22,870 --> 00:17:28,040
In Holland zelf eigenlijk niet. We
hebben wel dingen gehoord natuurlijk.

205
00:17:28,040 --> 00:17:34,600
Maar op de boot bijvoorbeeld, daar kreeg
je dus echt je verdere instructies, en

206
00:17:34,600 --> 00:17:42,570
Maleis leren praten, en althans, en het
boekje door te nemen, en wapeninstructies nog.

207
00:17:42,570 --> 00:17:46,700
Om toch een beetje de boel nog bezig
te houden. Veel gymnastiek ook.

208
00:17:47,270 --> 00:17:51,930
En ja, eigenlijk is het
een tijd geweest van rust

209
00:17:51,930 --> 00:17:56,000
En wat wist u van te voren
over de situatie in Indië

210
00:17:56,000 --> 00:18:00,780
Weinig. Weinig. Er is ons
erg, erg weinig verteld.

211
00:18:03,050 --> 00:18:08,710
Misschien dat ze het zelf niet
exact wisten, maar ja, tegen

212
00:18:08,710 --> 00:18:12,280
die tijd dat je daar kwam,
ondervond je dat natuurlijk wel

213
00:18:12,420 --> 00:18:14,540
En uit nieuws, of
kranten? Had u enig idee

214
00:18:14,490 --> 00:18:18,410
Ja, je las natuurlijk wel kranten in die
tijd ook, en je wist natuurlijk wel een

215
00:18:18,410 --> 00:18:22,217
klein beetje wat er aan de hand was, maar
de puntjes, die wist je dus nog niet nee

216
00:18:22,350 --> 00:18:26,150
Maar had u wel gelezen
over de politionele acties

217
00:18:26,150 --> 00:18:30,632
Ja, natuurlijk, daar lees je over. Dan heb je
dus regelmatig, dat je daar dus bericht kreeg.

218
00:18:31,040 --> 00:18:37,220
En de overlijdensberichten die daar in voorkwamen.
Ja, dat sloeg natuurlijk bij mij wel in.

219
00:18:37,220 --> 00:18:43,880
Bij mijn ouders meer, want die, die zagen dat
al gebeuren. Wie weet hè. Dat soort dingen meer

220
00:18:44,320 --> 00:18:45,780
Was u daar zelf bang voor

221
00:18:45,780 --> 00:18:50,992
Nee, eigenlijk niet. Je leeft eigenlijk in
een... is het niet een soort roes, of zo?

222
00:18:51,470 --> 00:18:58,069
Dat je daar bent van: nou, je maakt het mee,
en... onderweg, dan zie je wel hoe of wat.

223
00:18:58,070 --> 00:19:01,050
Er zijn zoveel dingen
gebeurd intussen natuurlijk.

224
00:19:01,050 --> 00:19:08,880
Maar dat zijn dus... dat kunnen we later natuurlijk
wel weer even doornemen hoe dat gegaan is verder

225
00:19:09,350 --> 00:19:12,120
Hoe was de bootreis? Wat gebeurde er

226
00:19:12,120 --> 00:19:17,540
Ook leuk. Ja, eigenlijk niet veel. Golf
van Biskaje, een beetje hobbels uiteraard.

227
00:19:18,750 --> 00:19:20,630
Ja, eerst natuurlijk het
afscheid hè. Rotterdam.

228
00:19:21,170 --> 00:19:24,230
Met de trein ging je naar
Rotterdam vanuit Amersfoort.

229
00:19:24,280 --> 00:19:28,750
Je gaat de boot op, je krijgt je indeling, en
je weet je plek te vinden waar je slapen moet.

230
00:19:28,750 --> 00:19:35,280
Dat waren ruimen van pakweg honderd, honderd vijftig
man. En met allerlei bedden, pal boven mekaar.

231
00:19:35,280 --> 00:19:38,310
Dat als je je omdraaide, dan
zat je... dan kwam je met

232
00:19:38,310 --> 00:19:42,120
je schouders tegen je
bovenbuurman, die in zijn bedje lag

233
00:19:42,170 --> 00:19:43,720
Waren het stapelbedden, of
hoe ik me dat voorstellen

234
00:19:43,720 --> 00:19:47,680
Ja, dat waren stapelbedden. Dus
soms drie lagen boven elkaar.

235
00:19:48,770 --> 00:19:51,220
Ik lag toen wel in het bovenste
bed, dat weet ik nog wel.

236
00:19:51,220 --> 00:19:59,720
Want daar had je dus de grootste luchtverversing.
Het was een matige reis eigenlijk.

237
00:19:59,720 --> 00:20:05,400
Golf van Biskaje was eigenlijk het eerste
punt, dat je echt op het water kwam.

238
00:20:05,400 --> 00:20:11,216
In de hobbel kwam, zoals we dat kennen. En
het Suez kanaal in, natuurlijk, is ook leuk.

239
00:20:11,300 --> 00:20:13,920
Middellandse zee, en een deel niet
gezien, want je vaart ook ’s nachts door.

240
00:20:13,920 --> 00:20:19,910
Suez kanaal... Ik heb dus een boek met allerlei
foto’s dat je dat allemaal terug kan vinden.

241
00:20:19,910 --> 00:20:22,819
Het beeld van de Lesseps [Ingenieur Suez
Kanaal Ferdinand de Lesseps 1805-1894]

242
00:20:22,820 --> 00:20:28,836
bijvoorbeeld, de Bittermeren, waar je langs
gaat, en Aden, waar je dus ging bunkeren.

243
00:20:28,836 --> 00:20:33,150
Daar werd kolen gebunkerd, en water.
En dan de handelaren die erbij waren.

244
00:20:33,150 --> 00:20:37,680
En dan ga je dus op weg naar Sumatra,
althans die richting in. Sabang.

245
00:20:38,070 --> 00:20:42,730
En daar hebben we dus nog een stormpje
gehad. Dus daar waren zeer velen zeezieken.

246
00:20:42,870 --> 00:20:44,680
Ik heb daar geen last van gehad

247
00:20:46,190 --> 00:20:52,840
Hoe was het ritme aan boord? U zei net: ‘Er
waren nog instructies.’ Wat kreeg u zoal te horen

248
00:20:52,840 --> 00:20:58,950
Instructies in de taal. Je
wapeninstructies ook nog.

249
00:20:59,640 --> 00:21:04,170
Hoe het land er uit ziet, hoe je met de
mensen moet omgaan, en dat soort dingen meer

250
00:21:05,640 --> 00:21:07,460
Was dat zinvol? Leerzaam

251
00:21:07,460 --> 00:21:10,510
Ja, eigenlijk wel. Maar
ja, het is allemaal nieuw.

252
00:21:10,510 --> 00:21:17,760
Je moet het maar zien allemaal op te nemen,
en te bewaren. Dat moet je dus kunnen opslaan.

253
00:21:17,760 --> 00:21:22,410
Er werden wel eens dingetjes vergeten hoor.
Je taal die moest je natuurlijk wel goed doen.

254
00:21:22,410 --> 00:21:26,442
Want je moest je bespreekbaar kunnen
maken daar, voor bepaalde dingen.

255
00:21:26,442 --> 00:21:31,160
En voor de rest was het toch wel
een leven met de jongens onderling

256
00:21:31,160 --> 00:21:33,860
Hoe was de sfeer onderling

257
00:21:34,970 --> 00:21:39,750
Die was goed. Ja, we hebben een
hele goeie groep, hadden we.

258
00:21:39,750 --> 00:21:43,050
Het was ook wel een lastige
groep hoor, dat stormpeloton.

259
00:21:43,050 --> 00:21:45,360
Dat hebben we in Holland ook
meegemaakt, dat we menig keer ’s nachts

260
00:21:45,360 --> 00:21:49,910
de stormbaan over moesten met
straf, en al dat soort dingen meer.

261
00:21:50,290 --> 00:21:51,720
Maar daar leerde je ook weer van

262
00:21:51,720 --> 00:21:53,580
En waarom kreeg u dan straf

263
00:21:53,580 --> 00:21:57,468
Nou, er was weer wat uitgehaald. Er was weer
iets verkeerds, of er was weer iets niet goed.

264
00:21:57,469 --> 00:22:02,760
En dan kreeg je straf. Dat was nogal... dat
was goed streng hoor. Ja, is maar goed ook.

265
00:22:02,760 --> 00:22:07,590
Al die mannetjes weer onder de duim
krijgen. En vooral na een bootreis.

266
00:22:07,590 --> 00:22:15,480
Want de eerste kwestie, dat je dus ook Indië
binnenkwam, kwamen wij terecht bij het eerste regiment.

267
00:22:15,480 --> 00:22:17,280
Dat moesten wij gaan aflossen.

268
00:22:17,280 --> 00:22:20,300
Dat waren lui, die hadden
al een kleine drie jaar

269
00:22:20,300 --> 00:22:23,054
daar gezeten, dus die wisten
van de hoed en de rand.

270
00:22:23,055 --> 00:22:28,470
Nou, dan werd je goed gedrild hoor.
We hebben dus marsen moeten maken.

271
00:22:29,280 --> 00:22:35,955
Daar stond dus om twaalf uur, als ie dan op
zijn hoogst stond, de zon, dat je dus, als

272
00:22:35,955 --> 00:22:42,280
je naar beneden keek, net het petje op de
rand van je schoenen stond, met die hitte.

273
00:22:42,280 --> 00:22:44,360
En dan moest je marcheren.

274
00:22:44,950 --> 00:22:50,070
Een rekkie-mars [?]ook nog, met hardlopen,
en met looppas, enzovoort, enzovoort.

275
00:22:50,070 --> 00:22:52,530
Nou, dat was een afknijp-business daar

276
00:22:53,250 --> 00:22:56,770
En wat leerden ze u

277
00:22:56,770 --> 00:23:03,900
Schieten in dat land. Dus je beveiligen,
je aanvallen doen, en je kunnen verdedigen.

278
00:23:04,380 --> 00:23:08,200
Dus die hele training was gericht
om die maand op de boot, om die

279
00:23:08,200 --> 00:23:12,310
luiheid er uit te halen, en de
mensen weer actief te krijgen.

280
00:23:12,310 --> 00:23:18,420
Dus je moet marcheren, je moet lopen,
je moet weg kunnen zijn, je moet je

281
00:23:18,740 --> 00:23:22,060
aanvallen kunnen doen, je moet je
orders kunnen ontvangen, en uitvoeren.

282
00:23:22,060 --> 00:23:25,320
Dat was goed, ja, waren
ze erg goed in, die lui

283
00:23:25,380 --> 00:23:27,020
En waar gebeurde deze training

284
00:23:27,020 --> 00:23:31,150
Dat was verschillend. We
gingen allemaal ergens naartoe.

285
00:23:31,150 --> 00:23:35,200
Waar we dus... In Tjiwideh is een groep terecht
gekomen. Dat is ten zuiden van Bandung.

286
00:23:35,480 --> 00:23:37,830
Is een groep in Soreang
terecht gekomen.

287
00:23:37,830 --> 00:23:43,830
Er waren dus in die twee plaatsen eigenlijk,
het eerste regiment een beetje gelegerd was.

288
00:23:44,080 --> 00:23:49,500
En daar werd je dus... kreeg je allerlei
onderricht van de mensen van daar

289
00:23:49,500 --> 00:23:56,850
Er was een zekere opper Van Lunen, en dat
was berucht, deze man, daar heb ik dus

290
00:23:56,850 --> 00:24:01,030
twee keer veertien dagen bij gediend, terwijl
veertien dagen eigenlijk normaal was.

291
00:24:01,030 --> 00:24:02,573
Maar ik mocht nog een keer blijven.

292
00:24:02,620 --> 00:24:05,330
Ik kon goed met hem opschieten,
want het was ook een Hilversummer.

293
00:24:05,330 --> 00:24:11,040
Dus vandaar dat het misschien een beetje klikte,
maar voor de rest was het een heel streng iemand

294
00:24:11,040 --> 00:24:13,500
En waarom moest u nog een keer blijven

295
00:24:13,500 --> 00:24:19,810
Weet ik niet. Dat is dus order van boven, dat je
dus ergens niet geplaatst kon worden blijkbaar.

296
00:24:20,300 --> 00:24:25,800
En dat je nog maar wat veertien dagen
langer aan de gang moest gaan daar

297
00:24:25,800 --> 00:24:28,290
En deze plek waar u zat, dat was...

298
00:24:29,130 --> 00:24:29,520
Soreang

299
00:24:29,520 --> 00:24:30,310
Soreang

300
00:24:30,810 --> 00:24:35,500
Soreang was de opleiding van een
gedeelte, en was in Tjiwideh ook.

301
00:24:35,500 --> 00:24:38,720
Want dat was... die groep,
die was ook verspreid.

302
00:24:38,720 --> 00:24:44,530
Dat regiment dat bestond uit vier eskadrons, dus
dat was... in allerlei plaatsen was dat gelegerd.

303
00:24:44,530 --> 00:24:49,960
Wij zaten, als ik het goed heb, bij het
eerste, of bij het tweede eskadron.

304
00:24:49,960 --> 00:24:54,050
Dat durf ik niet meer te
zeggen, dat weet ik niet meer

305
00:24:54,050 --> 00:24:54,840
Het peloton

306
00:24:54,840 --> 00:25:03,290
Nee, het eskadron. Ja, het eerste regiment bestond
uit vier eskadrons. Dat is ook niet bestuurbaar.

307
00:25:03,290 --> 00:25:07,116
Dat hebben ze later, hebben ze dat wel
bekeken, dat het niet bestuurbaar was.

308
00:25:07,934 --> 00:25:10,941
Vanuit één punt vier eskadrons
besturen, dat gaat niet.

309
00:25:10,942 --> 00:25:14,392
Want een eskadron blijft ook
niet als groep bij elkaar.

310
00:25:14,639 --> 00:25:19,530
Dat ging met zoveel pelotons ook weer uit elkaar.
En zelfs de pelotons die werden dus gesplitst.

311
00:25:20,250 --> 00:25:24,608
Op allerlei buitenposten, en dat soort...
om de boel verdedigbaar te houden.

312
00:25:24,608 --> 00:25:30,682
En daarom zijn eigenlijk de zve’s
opgericht. 41, 42, en 43 zve.

313
00:25:31,727 --> 00:25:40,858
Dat waren dus [kucht] zelfstandige eskadrons,
waar we dus alles zelf konden doen. Eigen R.I.M.I.

314
00:25:40,858 --> 00:25:45,137
personeel [Reparatie Inrichtingen Materieel
Inspectie], eigen rode kruis, de verplegers.

315
00:25:45,137 --> 00:25:50,600
Je had je eigen groepjescommandanten,
zoals je dat kunt noemen

316
00:25:50,730 --> 00:25:54,760
En dat was veel
zelfstandiger, per onderdeel.

317
00:25:55,950 --> 00:26:02,150
En dat is dus eigenlijk gebleven
na de opleiding van het regiment.

318
00:26:03,120 --> 00:26:08,570
Zijn we dus weer gesplitst, ook weer
om alles over te kunnen nemen van hun.

319
00:26:08,570 --> 00:26:15,310
Dus hun buitenposten, die namen wij dus over.
We kregen daar dus een nadere instructie van.

320
00:26:15,310 --> 00:26:20,690
En zover ik weet, kwam ik op een
theeplantage terecht. Dat was Dewata.

321
00:26:21,050 --> 00:26:26,100
En dat was één van de zuidelijkste
theeplantages in de Preanger dan, hè

322
00:26:26,100 --> 00:26:28,720
Daar hoor ik graag zo
meer over, over Dewata.

323
00:26:29,470 --> 00:26:30,750
Ik ben nog benieuwd naar wat
[wordt onderbroken door de cameraman

324
00:26:30,750 --> 00:26:41,440
Ik wil nog even terug naar, welke opdracht kreeg
u eigenlijk mee, om in Indië uit te voeren

325
00:26:41,710 --> 00:27:03,050
Nou, eigenlijk... het verdedigen van de... van
alle... [komt er niet uit] Sorry, even terug hoor

326
00:27:03,050 --> 00:27:07,070
Welke opdracht kreeg u mee,
om in Indië uit te voeren

327
00:27:07,070 --> 00:27:11,100
Nou, om de Nederlandse belangen
eigenlijk te beveiligen.

328
00:27:11,370 --> 00:27:14,374
Dus zoals de theeplantage waar
ik dus terecht ben gekomen.

329
00:27:14,400 --> 00:27:19,350
We hadden ook... rubberplantages had
je, en kina, en dat soort dingen meer.

330
00:27:19,350 --> 00:27:23,370
Maar over het algemeen was
het thee, in de Preanger.

331
00:27:23,370 --> 00:27:29,740
En dat moest dus... dat waren Nederlandse
belangen, die je dus niet direct kon opgeven.

332
00:27:29,740 --> 00:27:34,150
Daar waren dus veel kosten
in... veel geld in gestoken.

333
00:27:34,860 --> 00:27:40,110
En thee, enzovoort, de opbouw was
dus belangrijk, ook voor het land

334
00:27:40,110 --> 00:27:43,380
zelf hè. Voor de mensen die daar
werkten, en al die dingen meer.

335
00:27:43,710 --> 00:27:48,570
En wij waren er eigenlijk voor een
verdediging, laat ik het eigenlijk zo zeggen.

336
00:27:48,570 --> 00:27:56,150
Op onze plantage, daar zaten we met, ik
meen, een man of tien. Waren niet meer.

337
00:27:56,150 --> 00:28:01,050
Maar we hadden daar een ondernemingswacht.
Die bestond ongeveer uit vijfendertig mensen

338
00:28:01,670 --> 00:28:06,160
Die mensen bewaakten echt de
plantage ’s nachts. En overdag ook.

339
00:28:06,160 --> 00:28:09,310
Op bepaalde punten
werden ze dus uitgezet.

340
00:28:09,310 --> 00:28:15,590
Het enige wat wij dus moesten doen op de
plantage zelf, dus op de fabriek, om daar dus ’s

341
00:28:15,590 --> 00:28:21,870
nachts die mensen, na te kijken of ze wel goed
hun best deden, enzovoort, en wacht liepen.

342
00:28:21,870 --> 00:28:26,640
En, nou, dat was eigenlijk
je, soms, je nachtelijk werk.

343
00:28:27,670 --> 00:28:31,010
Overdag was het... Ja, dan
kon je gewoon tafeltennissen,

344
00:28:31,010 --> 00:28:33,780
en gaan motorrijden, en
al dat soort dingen meer.

345
00:28:34,090 --> 00:28:37,690
Ik had dus min of meer gekozen
om met de planter mee te gaan.

346
00:28:37,690 --> 00:28:42,710
Maar dat was wel om zes uur weg, en
om een uur of vier kwam je pas terug.

347
00:28:42,710 --> 00:28:45,880
En dan ging je dus met de
planter de theetuinen in.

348
00:28:45,880 --> 00:28:51,090
Er moest gekeken worden of er wat
gekapt moest worden, wat gerooid moest

349
00:28:51,090 --> 00:28:54,360
worden, waar er thee geplukt moest
worden, wat gemest moest worden.

350
00:28:54,530 --> 00:29:00,190
Want in de tijd heb je dus... is er niet veel
gedaan, in de oorlogstijd, tijdens de Japanse tijd.

351
00:29:00,250 --> 00:29:03,850
Dus je had geen theestruiken
meer, maar je had er theebomen.

352
00:29:03,850 --> 00:29:09,670
En dat moest allemaal weer weggehaald worden en
opnieuw weer ingeplant worden met nieuwe struiken

353
00:29:10,260 --> 00:29:15,810
Ik wil inderdaad graag zo ook nog... want dit
is Dewata theeplantage waar u het nu over heeft.

354
00:29:15,810 --> 00:29:18,470
Maar ik bedoelde eigenlijk meer
aan boord, toen u naar Indië ging,

355
00:29:18,470 --> 00:29:22,140
was er toen... werd er verteld
wat er in Indië moest gebeuren?

356
00:29:22,140 --> 00:29:23,280
Of wanneer hoorde u dat

357
00:29:23,280 --> 00:29:28,190
Nee, daar is eigenlijk, wat
ik weet, niets over verteld.

358
00:29:28,340 --> 00:29:31,450
We wisten wel dat we dus ergens
op buitenposten terecht kwamen.

359
00:29:31,450 --> 00:29:40,210
En dat we daar gestationeerd bleven tot een
bepaalde tijd, en dan... ja, meer eigenlijk niet nee

360
00:29:40,320 --> 00:29:46,330
En tijdens de instructies van het eerste regiment,
werd er toen iets verteld over de te wachten taak

361
00:29:46,330 --> 00:29:52,039
Nee, dat was zuiver en alleen de opleiding
om, na een maand eigenlijk niks doen, want

362
00:29:52,040 --> 00:29:56,820
zo kun je het eigenlijk stellen, om dan de
boel dan weer goed in beweging te krijgen.

363
00:29:57,310 --> 00:30:02,780
Allerlei marsen, en allerlei
gekkigheden werden dus uitgedacht.

364
00:30:02,780 --> 00:30:06,630
Ook met echt een voeren van een strijd

365
00:30:06,910 --> 00:30:08,560
Dus dat werd je geleerd.

366
00:30:09,630 --> 00:30:15,160
Dat was eigenlijk het doel waarvoor je kwam
in Indië. Eigenlijk voor orde en vrede,

367
00:30:15,160 --> 00:30:21,070
zoals men dat noemt, en... maar ja
uiteindelijk is het dus eigenlijk afgelopen in

368
00:30:21,070 --> 00:30:26,830
’49, toen had men dus al besloten dat dus de
Nederlandse troepen naar huis zouden gaan.

369
00:30:27,100 --> 00:30:34,170
Oorlog was min of meer afgelopen. Wij waren dus
eigenlijk gast in Indië hè. Zoals je dat noemt.

370
00:30:34,170 --> 00:30:36,020
Gast van Soekarno toentertijd

371
00:30:38,720 --> 00:30:41,943
U zegt: ‘We kwamen het eerste
regiment aflossen.’ Droegen zij

372
00:30:41,944 --> 00:30:45,140
op een gegeven moment hun materieel
over aan u, of hoe ging dat

373
00:30:45,140 --> 00:30:53,980
Ja, het eerste regiment, dat droeg al zijn posten
over aan het 41 zve, maar ook aan het 43 zve.

374
00:30:54,610 --> 00:30:58,320
Het 41 zve zat meer in het
Garoetse, en wij kwamen

375
00:30:58,320 --> 00:31:01,910
meer in het gedeelte van
de Preanger onder Bandung.

376
00:31:02,760 --> 00:31:09,480
En wij hebben dus ook het Garoetse voor een deel
moeten overnemen, omdat het 41ste naar huis moest

377
00:31:10,120 --> 00:31:14,970
Dat was... er is iets gebeurt in die tijd
dat het 41ste dus niet meer getolereerd

378
00:31:14,970 --> 00:31:19,320
werd in Indonesië, of in Indië dan,
hè. Dus dat moest eerder naar huis.

379
00:31:19,320 --> 00:31:24,070
Wij hebben dus de spullen
overgenomen, en dat resulteerde

380
00:31:24,070 --> 00:31:27,490
dat je op de... het eerste
regiment eigenlijk alles overnam.

381
00:31:27,490 --> 00:31:29,210
Ook alles wat ze dus hadden

382
00:31:30,100 --> 00:31:34,650
Nam u dan ook dingen van het 41ste
zve over, of hoe ging die...

383
00:31:34,650 --> 00:31:39,200
Ook dat zal natuurlijk gedaan zijn.
Ik ken de procedure niet precies.

384
00:31:39,380 --> 00:31:43,720
Want wij zijn dus eigenlijk direct
naar een thee-plantage gegaan,

385
00:31:43,720 --> 00:31:46,970
waar we dus... ik heb daar een
kleine drie maanden gezeten.

386
00:31:47,220 --> 00:31:50,960
Dus ik weet niet precies wat er dus
verder gebeurd is in het Bandungse dus.

387
00:31:50,960 --> 00:31:56,030
Waar dus de andere troepen weg zijn gegaan. Dat
zou ik niet weten, nee. Daar weet ik niets van

388
00:31:56,030 --> 00:31:59,490
Op de theeplantage kreeg u
wel ook materieel overgedragen

389
00:31:59,490 --> 00:32:04,270
Dat hadden wij al meegenomen, inmiddels.
Gekregen, meegenomen, naar de plantage.

390
00:32:04,270 --> 00:32:08,250
Dus de wagens die we hadden,
de wapens, de munitie.

391
00:32:08,250 --> 00:32:11,840
Afijn, alles wat nodig was om daar te
kunnen verblijven met een aantal mensen

392
00:32:11,840 --> 00:32:15,200
En hoe was dat materieel? Was
dat goed, of in welke staat

393
00:32:15,200 --> 00:32:20,790
Dat was goed materieel, ja. Dat was heel
goed. We hebben later... is onze R.I.MI.

394
00:32:20,790 --> 00:32:26,100
Die heeft dus van dat hele grote surplus aan
materieel wat ze hadden, aan wagens, hebben

395
00:32:26,100 --> 00:32:33,880
ze dus alles vernieuwd, dus... Exacte ideeën
weet ik niet van, dat zou je dus bij R.I.M.I.

396
00:32:33,880 --> 00:32:36,930
mensen moeten terecht komen.
Die weten daar meer van.

397
00:32:36,930 --> 00:32:40,800
Maar van een oude wagen, of van twee oude
wagens werd een splinternieuwe gemaakt.

398
00:32:40,800 --> 00:32:45,990
Dus alles werd veranderd en gedaan, en
met dat materieel gingen wij dus rijden

399
00:32:45,990 --> 00:32:48,010
Wie stelde dat dan
samen, of deed u dat zelf

400
00:32:48,160 --> 00:32:49,380
Nee, dat deden wij niet.

401
00:32:49,380 --> 00:32:54,800
Wij waren zuiver dus voor daar op die plantage,
maar we hadden dus in Tjiwideh een R.I.M.I.

402
00:32:54,800 --> 00:32:58,450
werkplaats. En elders
ook nog bepaalde dingen.

403
00:32:58,450 --> 00:33:02,780
In Pengaleng, ja, ik meen in Pengaleng,
hadden we nog iets... een grote werkplaats.

404
00:33:02,780 --> 00:33:08,260
En daar werd al het materiaal verzameld
toentertijd, en hersteld. Gewoon hersteld.

405
00:33:08,260 --> 00:33:09,490
Alles wat goed was

406
00:33:09,820 --> 00:33:15,100
Dus toen u naar Dewata plantage ging, wat... met
hoeveel mensen, en wat nam u dan mee aan materieel

407
00:33:15,100 --> 00:33:19,100
Wij hadden ongeveer aan...
we hadden dus, een scoutkar

408
00:33:19,100 --> 00:33:23,100
hadden we, en één of twee
Fifteen Hundred weights.

409
00:33:24,030 --> 00:33:27,440
Ja, dat was het zo een beetje
eigenlijk. En een motorfiets, uiteraard.

410
00:33:27,440 --> 00:33:29,890
En daar was ook nog
een motorordonnans bij

411
00:33:32,100 --> 00:33:32,770
Wapens, munitie

412
00:33:32,770 --> 00:33:37,510
Ja, alles wat je dus aan wapens had. Dat je mee
moest nemen. Wat je persoonlijk bij je moest hebben

413
00:33:37,510 --> 00:33:39,410
Want wat was dat, wat
u persoonlijk had

414
00:33:39,410 --> 00:33:44,780
Wij hadden dus veel verschillende wapens.
Owen guns bijvoorbeeld, Australische wapens.

415
00:33:44,780 --> 00:33:50,390
Sten guns, wat minder, waren gevaarlijke
dingen. En, ja, je geweren natuurlijk.

416
00:33:50,570 --> 00:33:55,950
Want we hadden dus Lee-Enfields
erbij, en pistolen uiteraard.

417
00:33:55,950 --> 00:33:58,700
En we hadden ook Japanse
wapens, hoe ze eraan kwamen mag

418
00:33:58,700 --> 00:34:03,930
Joost weten, maar men ritselde
wel eens wat, op die manier.

419
00:34:03,930 --> 00:34:07,210
Als je er maar munitie bij kon
krijgen, dan was het wel goed

420
00:34:07,920 --> 00:34:11,750
En met hoeveel mensen ging
u naar Dewata theeplantage

421
00:34:11,750 --> 00:34:18,151
Ik meen dat het een man of tien twaalf geweest
zal zijn. Ik zou het niet exact meer weten, nee.

422
00:34:18,152 --> 00:34:23,710
We hadden daar een... de
cornet was erbij, dat was

423
00:34:23,710 --> 00:34:26,410
toentertijd een cornet, dus
een officier in opleiding nog

424
00:34:26,760 --> 00:34:27,700
Welke officier was dat

425
00:34:27,700 --> 00:34:32,510
Dat was Faber, luitenant Faber is het later
geworden. Dat was toen cornet Faber, die we hadden.

426
00:34:33,590 --> 00:34:38,970
We hadden een wachtmeester, en een
korporaal. En dat was het eigenlijk.

427
00:34:38,970 --> 00:34:44,510
En een stel Huzaren uiteraard.
Die dienst moesten doen

428
00:34:45,690 --> 00:34:51,870
En wat hoorde u over de... De theeplantage
moest beschermd worden. Tegen wat

429
00:34:53,140 --> 00:34:57,440
In die tijd waren er veel
Rampokkers, zoals ze dat noemden.

430
00:34:57,440 --> 00:35:02,050
En mensen van de ID... [(Inlichtingen dienst)
maakt zin niet af]. Ja, dat zijn Rampokkers.

431
00:35:02,050 --> 00:35:07,760
Mensen die wild leefden. Leefden van
roven, diefstal, en dat soort dingen meer

432
00:35:07,760 --> 00:35:10,030
Je had dus veel overvallen.

433
00:35:10,030 --> 00:35:15,850
Vooral auto’s die gestolen konden worden, bij wijze
van spreken, die werden weer verkocht door hen.

434
00:35:15,850 --> 00:35:18,260
Of wapens, en munitie,
wat ze nodig hadden.

435
00:35:18,590 --> 00:35:24,290
Daar beveiligde je eigenlijk de boel mee, maar
voor de rest is er eigenlijk weinig gebeurd daar..

436
00:35:24,290 --> 00:35:27,700
Want voordat u kwam, waren
er overvallen daar geweest

437
00:35:28,480 --> 00:35:32,070
Nee, zover ik weet niet, nee. Dit
is een van de zuidelijke plantages.

438
00:35:32,070 --> 00:35:35,837
Het was wel een doorvoer,
een handelsweg eigenlijk.

439
00:35:35,838 --> 00:35:41,610
Een handelsroute, die vanuit Soreang,
Tjiwideh, richting de plantages

440
00:35:41,610 --> 00:35:46,920
naar het zuiden liep, en ook via
Dewata, ging het dus naar de zuidkant.

441
00:35:47,150 --> 00:35:51,630
En daar konden ze dus spullen
brengen, met die pikoelans.

442
00:35:51,630 --> 00:35:53,860
Dat zijn die pikoelans dragers, ik
weet niet of je dat kent, dat zijn die

443
00:35:53,860 --> 00:35:57,780
bamboestokken met korfje voor, korfje
achter, met allerlei spullen erin.

444
00:35:57,780 --> 00:36:00,860
En daar liepen ze dan de paden langs

445
00:36:01,940 --> 00:36:03,890
Hoe heette de planter waar u zat

446
00:36:03,890 --> 00:36:07,690
Woltering. En meneer
Woltering was een Groninger.

447
00:36:08,320 --> 00:36:12,930
En Woltering en zijn vrouw,
die woonden daar als planter.

448
00:36:13,330 --> 00:36:16,880
Maar je had natuurlijk ook de administrateur,
dat was eigenlijk de baas van alles.

449
00:36:16,880 --> 00:36:20,660
En die kende ik eigenlijk niet. Ik
ging met Woltering mee. Die was blij.

450
00:36:20,660 --> 00:36:24,950
Die zei van: ‘Dan heb ik tenminste
iemand waar ik tegenaan kan praten.

451
00:36:25,100 --> 00:36:29,980
En het is weer een wapen meer bij me,
dus ik voel me altijd wel wat veiliger.

452
00:36:30,670 --> 00:36:35,410
Wat waren zijn verwachtingen van
het stormpeloton dat bij hem kwam

453
00:36:35,770 --> 00:36:40,360
Nou eigenlijk... dat weet ik eigenlijk niet. Daar
heb ik eigenlijk nooit een gesprek over gehad.

454
00:36:40,360 --> 00:36:45,340
We gingen... ik ging met hem mee, en
ik leerde eigenlijk planter worden.

455
00:36:45,340 --> 00:36:49,495
Ik leerde dus de thee verbouwen, en plukken, en
wanneer het wel moest, en wanneer het niet moest.

456
00:36:49,760 --> 00:36:53,520
Het was hartstikke leuk om dat...
tja, want je weet er natuurlijk

457
00:36:53,520 --> 00:36:57,240
helemaal niets van, maar je
leerde eigenlijk ook nog wat.

458
00:36:57,850 --> 00:37:04,031
Je kon natuurlijk ook nog gaan
tennissen, en dat soort dingen meer.

459
00:37:04,031 --> 00:37:07,600
En wij hadden nog wel wat meer van die
dingen, maar dit vond ik toch ook wel leuk

460
00:37:07,600 --> 00:37:12,080
Had u het ook met hem over de
situatie op dat moment in Indië

461
00:37:12,080 --> 00:37:14,450
Nee, daar hebben we
weinig over gesproken.

462
00:37:14,450 --> 00:37:20,160
Ik weet wel dat hij het dus ook
niet zo helder inzag, de toekomst.

463
00:37:20,300 --> 00:37:26,920
En dat bleek ook wel, want nadat wij dus vertrokken
waren van de plantage, is ie, een tijd daarna,

464
00:37:26,920 --> 00:37:35,300
is ie ook weggegaan, want de plantage werd
overgenomen door het leger, het Indonesische leger.

465
00:37:35,300 --> 00:37:39,094
En er kwam een of andere
kapitein dus kwam daar als baas.

466
00:37:39,560 --> 00:37:44,680
En ja, dat zal natuurlijk niet goed gegaan
zijn, niet goed geklikt kunnen hebben.

467
00:37:45,200 --> 00:37:51,340
Want als een administrateur dus de macht
verliest over zijn plantage, dan is het afgelopen

468
00:37:52,020 --> 00:37:56,030
Dus Woltering moest eigenlijk
zijn plantage afstaan aan de TNI

469
00:37:56,030 --> 00:37:57,650
Ja, min of meer ja.

470
00:37:57,650 --> 00:38:02,250
Dus aan het leger, en iemand die daar dus
misschien wel... Maar die mandoers die daar

471
00:38:02,510 --> 00:38:06,850
rondliepen, dat waren wel eigenlijk de
mensen die dus eigenlijk de boel runden, no

472
00:38:06,850 --> 00:38:08,940
Wat zijn mandoers

473
00:38:08,940 --> 00:38:10,380
Mandoers, dat zijn dus opzichters.

474
00:38:11,190 --> 00:38:18,710
Dus dat zijn dus onder de planters, de verdere
mensen die dus de pluksters en de verzamelaars,

475
00:38:18,710 --> 00:38:24,090
en de fabrieksarbeiders eigenlijk beheerden,
eigenlijk als baas van een groep mensen: mandoers.

476
00:38:24,090 --> 00:38:29,080
En die wisten heel veel van thee ook af,
en dat soort dingen, wat ze daar verbouwden

477
00:38:30,160 --> 00:38:36,950
En was u daar, op het moment dat eind december
1949, de soevereiniteitsoverdracht plaatsvond

478
00:38:37,520 --> 00:38:42,040
Ja, wij zijn dus omstreeks de jaarwisseling
zijn we dus, even na de jaarwisseling naar

479
00:38:42,180 --> 00:38:48,009
1950 toe, zijn we dus de plantage afgegaan,
en zijn toen terecht gekomen in Bandung

480
00:38:48,010 --> 00:38:52,970
Maar wat kreeg u mee over de
soevereiniteitsoverdracht? Wat was daarover bekend

481
00:38:52,970 --> 00:38:57,140
Ja, het was afgelopen voor ons, en dan maar
afwachten wanneer we naar huis konden gaan.

482
00:38:57,300 --> 00:39:04,390
Maar, toen kregen we wel te horen dat het nog
wel even zou duren. En dat blijkt ook later ook

483
00:39:04,390 --> 00:39:08,910
En je maakt dan de tijd in
Bandung mee, en daar werd je dus

484
00:39:08,910 --> 00:39:13,290
gevraagd van: ‘Wat wil je dan nu?’
Toen ben ik chauffeur geworden.

485
00:39:13,290 --> 00:39:17,850
Dus toen heb ik dus eigenlijk als
chauffeur zijnde veel meegereden

486
00:39:17,850 --> 00:39:21,970
om colonnes te bewaken tijdens
de ritten, die we dus deden

487
00:39:21,970 --> 00:39:27,020
En, nog even terug naar die soevereiniteitsoverdracht,
u zegt: 'Toen was het eigenlijk

488
00:39:27,020 --> 00:39:35,320
over.’ Maar hoe... u was nog twee maanden,
amper, in Indië, hoe ervoer u dat dan

489
00:39:36,250 --> 00:39:39,330
Ja, dat je eigenlijk voor
niets gekomen bent hè. Want

490
00:39:39,330 --> 00:39:42,400
het zou afgelopen zijn, je
zou dan weer terug moeten.

491
00:39:42,400 --> 00:39:47,330
Nou ja, je maakt er maar weer een nieuwe... een
volgende tijd van, je maakt weer een stuk mee.

492
00:39:47,330 --> 00:39:50,590
Het weggaan uit de plantage,
dus, naar Bandung.

493
00:39:50,590 --> 00:39:55,650
Dan krijg je dus ook weer je
verdere tijd om door te gaan

494
00:39:56,450 --> 00:39:59,640
En spraken jullie daar
onderling over van: 'Goh...?

495
00:39:59,640 --> 00:40:02,650
Ja, er waren natuurlijk
wel gesprekken met elkaar.

496
00:40:02,650 --> 00:40:05,380
Maar in het algemeen waren we
nogal gemoedelijk in die dingen

497
00:40:05,380 --> 00:40:09,759
van: 'Nou, het zal onze tijd wel
uitdienen.’ Want meer kon je niet.

498
00:40:09,760 --> 00:40:15,940
Je kon toch niets veranderen. En gesprekken
erover... ja, het was een andere tijd dan nu.

499
00:40:16,790 --> 00:40:22,280
Mensen tegenwoordig, van onze leeftijd
dan, uit 19... van negentien, achttien

500
00:40:22,280 --> 00:40:29,380
jaar, zijn heel anders opgeleid, dan
uit onze tijd, zestig jaar terug.

501
00:40:30,830 --> 00:40:33,110
Wij namen dat gewoon aan

502
00:40:33,410 --> 00:40:36,720
En wat was de verwachting, hoe lang
het nog zou duren op dat moment

503
00:40:36,720 --> 00:40:38,444
Geen idee, niemand wist dat.

504
00:40:38,445 --> 00:40:43,270
Niemand wist dat, want dat kan
ik in vervolgverhalen weer gaan

505
00:40:43,270 --> 00:40:48,010
vertellen natuurlijk, want uiteindelijk
ben ik met de laatste vijfentwintig

506
00:40:48,010 --> 00:40:52,050
Huzaren teruggekomen uit Indië.
Toen was er echt niemand meer.

507
00:40:52,710 --> 00:40:58,090
Ja, met totaal tweeënzestig
mensen, waaronder vijfentwintig

508
00:40:58,090 --> 00:41:02,140
Huzaren, echt als allerlaatste
vertrokken uit Indië

509
00:41:02,140 --> 00:41:08,100
Ja, daar komen we straks zeker nog op terug.
Maar hoopte u dat het snel voorbij zou zijn

510
00:41:08,880 --> 00:41:12,105
Ja, eigenlijk wel, want
dan wil je naar huis.

511
00:41:12,490 --> 00:41:16,840
Er is toch niks meer te doen
dan dat patrouille rijden wat

512
00:41:16,840 --> 00:41:21,793
je deed, beveiligen van colonnes,
het wegbrengen van collones.

513
00:41:21,794 --> 00:41:26,710
Dat had natuurlijk ook zijn
problemen, want dat was niet zo erg

514
00:41:26,710 --> 00:41:29,690
leuk, want ik zat toen in een
Ford Lynx zoals ze dat noemen.

515
00:41:29,690 --> 00:41:31,860
Dat is een open wagen.

516
00:41:32,310 --> 00:41:39,730
En in de natte tijd, dus met de moesson,
en als het dan een beetje regende, dan

517
00:41:39,730 --> 00:41:44,820
was je behóórlijk nat, want je had er
verder eigenlijk geen echte bescherming.

518
00:41:45,160 --> 00:41:46,660
Dus alles was nat.

519
00:41:46,660 --> 00:41:50,602
En dan was het toch doorrijden,
en toch maar zorgen

520
00:41:50,602 --> 00:41:53,730
dat de colonne vanaf Bandung
naar Buitenzorg ging.

521
00:41:53,730 --> 00:41:58,430
Of dat je toevallig van Buitenzorg
naar Batavia moest, of omgekeerd.

522
00:41:58,430 --> 00:42:02,660
Dat zijn dus onze patrouille
ritten, die we altijd gedaan hebben.

523
00:42:03,330 --> 00:42:07,080
Dus dat zijn dus de moeilijke dingen

524
00:42:07,080 --> 00:42:12,647
U zei net van: ‘Ik werd dan chauffeur.’
Na de theeplantage, dat u daar wegging.

525
00:42:12,648 --> 00:42:19,330
Maar u was eigenlijk deel van het stormpeloton. Hoe
ging dat dan, om dan ineens chauffeur te worden

526
00:42:20,480 --> 00:42:22,770
Ja... alles werd weer
uit elkaar gerukt.

527
00:42:22,770 --> 00:42:27,774
Iedereen ging weer ergens naar een stukje
toe, en veel dingen vielen uit elkaar, want

528
00:42:27,775 --> 00:42:32,440
uiteindelijk: het stormpeloton bestond eigenlijk
uit om en nabij de achtentwintig mensen.

529
00:42:32,650 --> 00:42:36,750
En wij zaten met een man of tien, twaalf
eigenlijk op een plantage. Maar waar was de rest?

530
00:42:36,750 --> 00:42:40,870
Die zat dus weer elders. En je kwam
toch weer een beetje bij elkaar.

531
00:42:40,870 --> 00:42:44,020
Er werden weer nieuwe
pelotons gevormd.

532
00:42:44,170 --> 00:42:49,580
En er werd ook dus gezegd van: ‘Er moet meer op
een andere manier gewerkt worden.’ Dus vandaar

533
00:42:49,580 --> 00:42:54,260
dat ze dus chauffeurs nodig hadden, en daar heb
ik me dus ook voor aangemeld, dat was erg leuk.

534
00:42:54,400 --> 00:43:02,943
Want je leerde in één dag autorijden, in een Dodge,
in Bandung. En de dag daarna kreeg je je examen

535
00:43:03,190 --> 00:43:07,480
En dan werd er gezegd: ‘’Nou, degene
die hier kon keren, die is geslaagd.’’

536
00:43:07,480 --> 00:43:11,480
Dat was een beetje een bolle weg met
bomen, en slootjes langs de kant.

537
00:43:12,200 --> 00:43:18,290
Nou ja, ik slaagde. En de dag daar weer na werd
er gezegd van: ‘’Nou, je krijgt een scoutkar.

538
00:43:18,290 --> 00:43:24,390
Dus ga maar opzoeken, het is dat en
dat nummer.’’ 47 141 was het namelijk.

539
00:43:24,390 --> 00:43:29,829
‘’Ga maar eens proberen met die wagen.’’ En een
paar dagen daarna ging je met de trein, zoals ze

540
00:43:29,829 --> 00:43:37,553
dat noemen, dus de konvooitrein, ging je op weg
naar Buitenzorg bijvoorbeeld, of naar de Puntjak

541
00:43:37,540 --> 00:43:39,990
Maar u had één dag als
opleiding voor chauffeu

542
00:43:39,990 --> 00:43:40,430
Ja

543
00:43:40,430 --> 00:43:42,150
Had u daarvoor ooit gereden

544
00:43:42,150 --> 00:43:48,430
Nooit. Nooit. Je werd gewoon voor de leeuwen
geworpen. Maar dat moest. Dat kon niet anders.

545
00:43:48,430 --> 00:43:54,430
Je kon geen langere tijd aan een examen nemen
enzovoorts. Je moest een auto goed kunnen besturen.

546
00:43:54,430 --> 00:43:57,610
En je moest met de colonne mee,
en dat werd dan ook gedaan.

547
00:43:57,610 --> 00:44:01,380
Dus dat was voor mij natuurlijk een
hele opgave, want, ja, je had wel

548
00:44:01,380 --> 00:44:06,290
af en toe in heuvels gereden, maar
echt in bergen gereden... Maar dan

549
00:44:06,290 --> 00:44:09,770
kreeg je dus altijd wel weer de ideeën
van: Je moet het zus en zo doen.

550
00:44:09,770 --> 00:44:10,740
Ja, dat ging goed

551
00:44:10,740 --> 00:44:17,450
En waar bestonden die konvooien uit?
Wat was er te begeleiden, en te rijden

552
00:44:17,450 --> 00:44:20,300
Het begeleiden van AAT.

553
00:44:20,300 --> 00:44:22,430
Af en Aanvoer troepen, die dus,
laat maar zeggen, met tien,

554
00:44:22,430 --> 00:44:25,730
twintig, dertig wagens, allerlei
spullen moesten vervoeren.

555
00:44:25,730 --> 00:44:28,194
Van en naar. En dat was dus
eigenlijk de beveiliging

556
00:44:29,900 --> 00:44:32,180
En wat voor spullen werden er vervoerd

557
00:44:32,180 --> 00:44:35,700
Van alles. Je kunt het niet zo
gek praktiseren, of het ging erin.

558
00:44:35,700 --> 00:44:43,495
Dus eten, en kleding, en... wat ze wilden vervoeren.
Maar daar heb ik nooit interesse voor gehad.

559
00:44:43,495 --> 00:44:47,790
Ik heb altijd wel gedacht van:
Nou, je moet van A naar B, en

560
00:44:47,790 --> 00:44:50,790
dat doe je dan maar, en je
zorgt maar dat het heel aankwam

561
00:44:51,510 --> 00:44:56,280
En wat gebeurde er onderweg.
Of hoe ging die beveiliging

562
00:44:56,280 --> 00:44:59,140
Nou, dat ging zoals het moest.

563
00:44:59,140 --> 00:45:03,610
Wij moesten af en toe... want... ik weet niet
of jullie dat weten, maar dat land bestond dus

564
00:45:03,610 --> 00:45:08,900
uit [met handgebaren] Nederlands gedeelte, TNI
gedeelte, Nederlands gedeelte, TNI gedeelte.

565
00:45:08,900 --> 00:45:11,660
Dus je ging ook die TNI posten door.

566
00:45:11,870 --> 00:45:15,410
En daar stonden dus heel veel van die
tonnetjes langs de weg vol met stenen.

567
00:45:15,410 --> 00:45:21,030
Dus dan werd de weg helemaal versmald, maar
je moest wel zorgen dat dus die hele groep.

568
00:45:21,130 --> 00:45:25,080
Dat het er makkelijk door
kon, zonder stoppen enzovoort.

569
00:45:25,080 --> 00:45:28,110
Dus dat wel eens, dat je
een tonnetje meepakte.

570
00:45:28,110 --> 00:45:34,760
En dan was je weer, bijvoorbeeld een
gereedschapkist kwijt, die voor op de scoutkar zat.

571
00:45:34,760 --> 00:45:39,290
Of je miste dus een spatbord, of weer
een lamp, die aan de zijkant zat.

572
00:45:39,730 --> 00:45:45,930
Dus als voorste wagen moest je dus zorgen dat
de boel door ging. En dat alles doorgang had.

573
00:45:46,200 --> 00:45:50,930
En dat ging altijd wel redelijk goed bij
ons. We hebben nooit veel narigheid gehad

574
00:45:52,460 --> 00:45:54,290
Maar wel eens narigheid gehad

575
00:45:54,290 --> 00:45:58,100
Nou, je had wel eens een keer een
wagen die stuk ging, en dat moest dan

576
00:45:58,100 --> 00:46:01,490
weer meegesleept worden, dus dan
moest alles weer stoppen, en ja...

577
00:46:01,490 --> 00:46:05,290
dan had je toch eigenlijk weer het
idee dat je beveiligd moest worden.

578
00:46:05,290 --> 00:46:09,320
Daar waren wij dan ook weer
voor, met auto’s die we hadden.

579
00:46:10,290 --> 00:46:14,930
Er ging altijd een scoutkar voorop,
zoals men zei... Je had een Humber.

580
00:46:14,990 --> 00:46:21,826
Dat is een Humger van zestien ton, dat is met
een kanon van zevenendertig millimeter-toren.

581
00:46:21,827 --> 00:46:25,560
En dan had je ook fifteen hundred weights
die meereden met manschappen erin.

582
00:46:26,030 --> 00:46:31,650
En zo reden wij dus de patrouille
dus, en de begeleiding van konvooien

583
00:46:32,000 --> 00:46:35,140
En hoe was het om door
TNI gebied te rijden

584
00:46:35,140 --> 00:46:38,930
Ja, och, het ging wel makkelijk. We
hadden dus onze vervoerspassen daarvoor.

585
00:46:38,930 --> 00:46:43,571
Die konden we dus tonen. Het werd dus ook
getoond: zoveel wagens, zoveel mensen.

586
00:46:43,572 --> 00:46:48,440
En dat kan allemaal, zoals we dat noemen
'jalan troes', dat is dat je door mag rijden.

587
00:46:48,770 --> 00:46:53,150
En zo kwamen we dus echt wel
aan op de punten van bestemming

588
00:46:53,720 --> 00:47:01,510
Wat maakte u mee... drieëntwintig januari
1950 was de raid op Bandung. Waar was u toen

589
00:47:01,510 --> 00:47:01,788
Westerling

590
00:47:01,789 --> 00:47:02,290
Ja, met Westerling

591
00:47:02,290 --> 00:47:07,810
Met Westerling waren wij in Bandung. Wij
waren een dag daarvoor al gewaarschuwd.

592
00:47:07,810 --> 00:47:13,120
Onze wagens kregen oranje
driehoeken op de zijkanten geplakt.

593
00:47:13,440 --> 00:47:19,150
Zodat men wist, wat Hollands
was, en wat Indisch was, TNI was.

594
00:47:19,600 --> 00:47:24,200
En, ja, er zijn dus wel hectische
dingen gebeurd in Bandung

595
00:47:24,200 --> 00:47:25,450
Wat maakte u daarvan mee

596
00:47:25,450 --> 00:47:29,920
Nou, dat we dus toch naar Garoet
moesten, om een konvooi te

597
00:47:29,920 --> 00:47:32,700
begeleiden, om weer spullen
op te halen en weg te brengen.

598
00:47:32,700 --> 00:47:35,220
En onderweg zag je al die narigheid.

599
00:47:35,220 --> 00:47:43,160
Dus stukgeschoten wagens, de TNI
die her en der in de wagens nog zat.

600
00:47:43,160 --> 00:47:49,980
Doodgeschoten door de APRA was dat hè, van
Westerling. Ja, die waren wel goed tekeer gegaan

601
00:47:49,980 --> 00:47:52,960
En dat zag u op de weg
van Bandung naar Garoet

602
00:47:52,960 --> 00:47:57,285
Naar Garoet ja. Wij moesten naar Garoet
voor begeleiding van een bepaalde konvooi.

603
00:47:58,480 --> 00:48:04,138
En dat hebben we dus heen en weer gedaan. Dat
is eigenlijk hét verhaal van Westerling geweest.

604
00:48:04,138 --> 00:48:12,380
Het was ook snel afgeblazen. Want hij kon dus
niet oprukken naar Batavia, zoals ie dat wilde.

605
00:48:12,380 --> 00:48:18,640
Dus de boel is toen ook stop gezet. En dat moest
allemaal. De Nederlandse regering greep ook in.

606
00:48:18,640 --> 00:48:21,430
Dus het leger, ons leger
dus ook. Nederlandse leger.

607
00:48:21,430 --> 00:48:24,880
Want we wilden natuurlijk
geen rotzooi hebben daar.

608
00:48:24,900 --> 00:48:30,640
Ja, de man die handelde eigenlijk, min of
meer, een beetje in eigen belang, dacht ik

609
00:48:31,000 --> 00:48:33,190
Want wat hoorde... want u zegt
van: ‘Een dag van tevoren kregen

610
00:48:33,190 --> 00:48:36,880
we een waarschuwing.’ Wat kreeg
u dan te horen over de situatie

611
00:48:36,880 --> 00:48:39,480
Men wist blijkbaar al dat er
iets aan de hand zou zijn.

612
00:48:39,480 --> 00:48:45,180
Vandaar dat we onze wagens dus met
die rode driehoeken beplakt hadden.

613
00:48:45,810 --> 00:48:49,550
Om niet in het schootsveld
te komen van Westerling

614
00:48:49,740 --> 00:48:52,790
En stond u toen nog onder het
commando van de heer Faber

615
00:48:53,640 --> 00:48:55,980
Ja, dat was nog steeds toentertijd

616
00:48:55,980 --> 00:48:58,520
Dus hij deelde dat mee
van: ‘Dit gaat er gebeuren.

617
00:48:58,520 --> 00:49:02,520
Ja, het is... Ik weet niet
precies wie daar toentertijd

618
00:49:02,520 --> 00:49:06,080
de leiding had, maar Faber
was nog steeds onze baas.

619
00:49:06,170 --> 00:49:10,780
Wij hadden toen natuurlijk ook wachtmeesters,
die hun onderdeel, hun gedeelte hadden.

620
00:49:10,780 --> 00:49:14,040
Maar ik heb veel bij Faber gezeten ja

621
00:49:14,720 --> 00:49:22,070
En, u zegt van… u vertelt het vrij nuchter,
van: ‘We reden langs tanks waar TNI soldaten.

622
00:49:22,070 --> 00:49:25,500
Wagens, geen tanks hoor, zij
hadden geen tanks. Auto’s

623
00:49:25,500 --> 00:49:28,750
Daar zaten ze in, en
ze waren doodgeschoten

624
00:49:28,750 --> 00:49:32,080
Ja, je hebt natuurlijk veel
narigheid gezien onderweg.

625
00:49:32,080 --> 00:49:36,350
Westerling is behoorlijk tekeer
gegaan, dat weet ik nog wel

626
00:49:36,350 --> 00:49:38,560
Maar dat was de eerste
narigheid die u zag

627
00:49:38,560 --> 00:49:40,410
Ja, eigenlijk wel ja.

628
00:49:40,410 --> 00:49:47,520
We hebben wel narigheid... eigenlijk dingen
meegemaakt, dat je dus narigheid meemaakt.

629
00:49:47,520 --> 00:49:52,180
Maar niet zo keihard, zoals eigenlijk
de groepen voor ons gedaan hadden.

630
00:49:52,180 --> 00:49:56,190
Echt gevechtshandelingen hebben
wij dus niet direct meegemaakt

631
00:49:57,400 --> 00:50:00,710
En wat voor indruk
maakte dat op u toen

632
00:50:00,710 --> 00:50:09,880
Ja, ik weet het eigenlijk niet. Min of meer
gelaten misschien. Je zag het, het is er.

633
00:50:09,880 --> 00:50:12,900
En verder doe je er toch
niets mee, je moest verder.

634
00:50:13,660 --> 00:50:17,863
Je moest je dingetje doen, zoals we dat
tegenwoordig zeggen. Dat werd dan uitgevoerd.

635
00:50:17,864 --> 00:50:19,298
[Wrijft al de hele tijd enigszins
nerveus met zijn handen,

636
00:50:19,299 --> 00:50:25,790
en open nu kort zijn handen,
om aan te geven dat dat het was]

637
00:50:25,790 --> 00:50:29,130
Want hoe lang ging dat
door, dat konvooi rijden

638
00:50:29,130 --> 00:50:33,680
Nou, dat heeft een hele tijd geduurd
hoor, want totdat we dus eigenlijk

639
00:50:33,680 --> 00:50:38,320
in Jakarta en Batavia terecht kwamen,
toen was dat eigenlijk afgelopen

640
00:50:38,320 --> 00:50:40,830
Maar was dat dagen, of weken, of

641
00:50:41,670 --> 00:50:43,600
Nou, regelmatig was het.

642
00:50:43,600 --> 00:50:47,800
Je ging ook niet iedere dag onderweg,
maar op bepaalde momenten dat er

643
00:50:47,800 --> 00:50:51,082
konvooien gereden moesten worden,
moest je dus aanwezig zijn, een x tijd.

644
00:50:51,170 --> 00:50:56,390
Het konvooi werd samengesteld, en dan ging
je rijden. Daar kreeg je je opdracht voor.

645
00:50:56,390 --> 00:50:59,250
En dan ging je dus
richting Puntjak meestal

646
00:50:59,250 --> 00:51:07,300
Want op Puntjak hadden we ook een post. Hadden we
dus ook een restaurant, zou je het kunnen noemen.

647
00:51:07,300 --> 00:51:11,850
De Kei. Daar zat Wim Reimink.
Die voerde daar de scepter.

648
00:51:11,850 --> 00:51:16,050
Want dat was een zoon van een
café-eigenaar, uit Lemelerveld.

649
00:51:16,050 --> 00:51:24,210
En omdat ie dus zoon was, moest ie dat
restaurantje maar bemannen, zoals je dat noemt.

650
00:51:24,210 --> 00:51:28,612
En dan kwamen we dus vanuit Bandung
naar Puntjak. Daar reden we.

651
00:51:28,612 --> 00:51:30,800
En we gingen van de Puntjak
weer terug naar Bandung.

652
00:51:30,800 --> 00:51:34,690
Maar omgekeerd had je Batavia, Puntjak
[maakt handgebaren] met een konvooi.

653
00:51:34,690 --> 00:51:38,020
Het konvooi werd vaak overgenomen door
ons om weer terug te gaan naar Bandung.

654
00:51:38,020 --> 00:51:46,410
En daar wisselden we dus de gegevens uit met
elkaar. Bij Reimink. Met een glaasje bier of zo.

655
00:51:47,830 --> 00:51:52,970
Of een glaasje limonade, of zoiets
dergelijks. Meestal een rustpauze

656
00:51:53,710 --> 00:51:57,330
Reden er tijdens die
konvooien ook burgers mee

657
00:51:57,330 --> 00:51:58,640
Ja.

658
00:51:58,710 --> 00:52:04,320
Er waren wel eens burgers die
vroegen of ze mee mochten rijden,

659
00:52:04,320 --> 00:52:07,600
omdat ze dan in konvooi overal
makkelijker doorheen konden.

660
00:52:08,300 --> 00:52:12,020
Het was natuurlijk wel, waarschijnlijk
het aanpassen van het hoeveelheid

661
00:52:12,020 --> 00:52:15,180
mensen die meereden, maar daar
weet ik eigenlijk niets van hoor.

662
00:52:16,190 --> 00:52:18,140
Dat was mijn bemoeienis niet.

663
00:52:18,140 --> 00:52:22,420
Je kreeg meestal de bemoeienis:
‘Je moet zo en zo rijden, en

664
00:52:22,420 --> 00:52:26,132
zorg maar dat je er komt.’ En wat
er meeging, dat zag je dan wel

665
00:52:26,830 --> 00:52:29,076
En wat voor mensen zag u
dan? Die wel eens mee gingen

666
00:52:29,080 --> 00:52:30,190
Burgers. Ja, burgers.

667
00:52:30,190 --> 00:52:34,060
Misschien planters, of burgers
die gewoon werk hadden in

668
00:52:34,060 --> 00:52:37,460
Bandung, of elders moesten...
Dat weet ik eigenlijk niet.

669
00:52:37,460 --> 00:52:41,810
En soms ging de TNI ook met
ons mee. In hun eigen wagens

670
00:52:41,810 --> 00:52:43,170
Waarom

671
00:52:43,170 --> 00:52:44,930
Ja, dat was heerlijk veilig.

672
00:52:44,930 --> 00:52:52,220
Dat als er eventuele overvallen zouden zijn,
Darul Islam, waren nogal fanatieke lui, of

673
00:52:52,420 --> 00:52:56,040
Rampokkers... je kan nooit
weten, want het is onze

674
00:52:56,040 --> 00:52:59,910
luitenant ook overkomen,
dat ie er niet meer was.

675
00:52:59,910 --> 00:53:04,150
Alles werd van hem gestolen. Zijn jeep,
zijn wagen, en al dat soort dingen meer.

676
00:53:04,150 --> 00:53:05,500
Dat gebeurde dan nog wel eens

677
00:53:05,500 --> 00:53:07,180
Bedoelt u luitenant van der Werff

678
00:53:07,180 --> 00:53:13,480
Juist, luitenant van der Werff
[10-03-1950] is ooit onderweg een

679
00:53:13,480 --> 00:53:18,880
keer... ja... niet goed terecht
gekomen, laat ik het even zo zeggen

680
00:53:18,880 --> 00:53:24,290
Maar begrijp ik dan goed dat TNI eigenlijk met uw
konvooi meereed om beschermd te zijn van, tegen...

681
00:53:24,290 --> 00:53:27,960
Nou, niet direct natuurlijk,
maar ze reden wel eens mee.

682
00:53:27,960 --> 00:53:34,590
Het is ook zo dat het Eerste regiment en
waarschijnlijk ook mensen van het 41ste, zelfstandige,

683
00:53:34,850 --> 00:53:40,870
de opleiding kregen voor de TNI, het overnemen
van het materieel moest ze geleerd worden.

684
00:53:41,240 --> 00:53:44,960
Dus wij moesten toch als Nederlanders,
als Nederlandse militairen, ook

685
00:53:44,960 --> 00:53:49,990
die TNI een beetje opleiden, om dat
allemaal maar te kunnen besturen.

686
00:53:49,990 --> 00:53:54,280
Dus, met een kanon om kunnen gaan
van een Humber, en met een punt50,

687
00:53:54,280 --> 00:53:58,730
of een punt30er van de scoutkar,
en de mitrailleurs die wij hadden

688
00:53:58,750 --> 00:54:03,880
Hun hadden natuurlijk ook wel een aantal
wapens, maar... wat ze dus overnamen... want

689
00:54:04,020 --> 00:54:10,240
uiteindelijk is er dus ook een cavalerie eenheid
in het Tentara Nasional Indonesia gekomen.

690
00:54:10,470 --> 00:54:16,200
Dus onze wagens gingen gepantserd dus ook naar hun
toe. Alles wat er bij was, dat moesten ze kennen

691
00:54:16,420 --> 00:54:19,380
En heeft u zelf ook TNI
mensen op moeten leiden

692
00:54:19,380 --> 00:54:24,390
Nee, ik heb daar geen bemoeienis
mee gehad. Nee, dat niet, nee

693
00:54:24,570 --> 00:54:28,560
En de burgers die meegingen met
konvooien, waren daar ook Chinezen bij

694
00:54:28,560 --> 00:54:33,310
Nou, dat zou best kunnen. Dat zou best
kunnen. Dat weet ik eigenlijk niet.

695
00:54:33,310 --> 00:54:38,630
Je rijdt... Ik heb meestal
vooraan gereden, en... dus wat er

696
00:54:38,630 --> 00:54:41,800
achter me gebeurde, wat zich
aansloot, dat weet ik niet precies

697
00:54:42,670 --> 00:54:50,930
En het was, ik meen, februari 1950, dat
er ook een ongeluk was in het eskadron.

698
00:54:51,500 --> 00:54:55,080
Een auto-ongeluk, waarbij
twee mannen zijn omgekomen

699
00:54:55,080 --> 00:54:57,092
Ja, verschillende dingen
zijn gebeurd Jan van Dijk

700
00:54:57,093 --> 00:54:59,618
[16-02-1950] is daar... en
Moermond [Korporaal J.L.

701
00:54:59,619 --> 00:55:00,300
Moermond verongelukt met scoutkar, overleden
in Nederland 07-07-1951], die is nog naar

702
00:55:00,300 --> 00:55:06,430
Nederland vervoerd, en, hoe heet dat ander,
Her... Herweijer [16-04-1950] meen ik, ja

703
00:55:06,430 --> 00:55:08,830
Maar kreeg u dat te
horen, dat er ongeluk..

704
00:55:08,830 --> 00:55:09,450
Ja

705
00:55:09,450 --> 00:55:10,280
Hoe hoorde u dat

706
00:55:10,280 --> 00:55:13,160
Dat krijg je dus binnen per
bericht hè, we hebben dus ook...

707
00:55:14,420 --> 00:55:18,920
je kunt dus in contact treden
met radio enzovoort, met elkaar.

708
00:55:19,200 --> 00:55:23,030
En dan krijg je dat binnen. Ja,
dat is natuurlijk niet leuk.

709
00:55:23,250 --> 00:55:26,380
Het zijn dus ook vaak, dat er
mensen van bepaalde plantages

710
00:55:26,380 --> 00:55:31,190
weggehaald werden, om de man
te begraven met militaire eer.

711
00:55:31,190 --> 00:55:36,609
Dat heb ik ook één keer moeten doen.
En dat zijn geen leuke dingen nee

712
00:55:36,930 --> 00:55:40,040
En u heeft zelf ook
een ongeluk meegemaakt

713
00:55:40,190 --> 00:55:50,640
Ja, ik heb zelf narigheid gehad. Wij gingen de
theetuin af met een aantal wagens. En ik ging dus mee

714
00:55:50,990 --> 00:55:53,290
Van waar naar waar was dat

715
00:55:53,290 --> 00:55:57,240
Vanaf Dewata naar elders. Ik meen
dat we richting Bandung moesten.

716
00:55:58,850 --> 00:56:02,800
Ik heb eigenlijk nooit begrepen
waarom. We moesten toen ergens voor.

717
00:56:02,800 --> 00:56:08,570
En we kwamen een poetjoekwagen tegen, een
theewagen is dat. Poetjoek, hè, theewagen.

718
00:56:08,620 --> 00:56:14,550
En wij hadden de buitenkant,
dus de dieptekant, en de fifteen

719
00:56:14,550 --> 00:56:19,420
hundred weight die stopte, om
de theewagen door te laten gaan.

720
00:56:19,420 --> 00:56:23,470
Maar de theewagen zei: 'Kom maar op,
rij maar door.’ En wat blijkt nou?

721
00:56:23,470 --> 00:56:25,391
Je moet dus voorstellen, je
hebt dus een bergwand [maakt

722
00:56:25,392 --> 00:56:27,710
gebaren] aan de rechterkant,
met een soort van sloot.

723
00:56:28,050 --> 00:56:33,820
En om dat water af te voeren, is er altijd
onder de weg zo een pijp, zo een grespijp.

724
00:56:33,820 --> 00:56:35,940
En die mondt dan uit, dan
weer in een plateau, een

725
00:56:35,940 --> 00:56:39,140
betonplateau, waar dat water
dus verder afgevoerd wordt.

726
00:56:39,450 --> 00:56:46,910
En die buis die bleek stuk te zijn.
Dus het achterwiel, dat zakte weg.

727
00:56:47,140 --> 00:56:50,200
Dus het voorwiel van de
wagen zakte ook weg, en de

728
00:56:50,200 --> 00:56:52,724
wagen, die ging dus steeds
schever, dat ie ging kantelen.

729
00:56:52,760 --> 00:56:58,620
Ik zat, of ik stond achter de chauffeur. Het
enige wat ik weet is: Ik ben maar gesprongen

730
00:56:58,620 --> 00:57:05,540
Want die wagen die ging draaien. Is
doorgerold, en ik ben ergens terecht gekomen.

731
00:57:05,540 --> 00:57:09,190
Ik wist wel, toen ik bijkwam,
toen lag ik in het water.

732
00:57:09,590 --> 00:57:12,400
En ik kon niet meer weg,
want de wagen lag bovenop me.

733
00:57:12,860 --> 00:57:15,920
En ik had het geluk, ja duizend procent kun
je zeggen, die lag precies tussen twee stenen.

734
00:57:15,920 --> 00:57:20,540
En tussen de opstap en het spatbord
van de fifteen hundred weight.

735
00:57:20,540 --> 00:57:25,860
Dus ik keek tegen de onderkant van de
wagen aan. En... nou ja, daar lig je dan.

736
00:57:25,860 --> 00:57:29,055
En dan moet je bijkomen, en
denken van: ‘Waar ben ik, en

737
00:57:29,250 --> 00:57:32,860
wat is er gebeurd allemaal?’
Het is alsof je verdoofd bent.

738
00:57:33,460 --> 00:57:36,420
Je bent ergens... mis je een stukje.

739
00:57:36,910 --> 00:57:40,670
En toen hebben ze dus... dat water
hebben ze dus een beetje afgedamd.

740
00:57:41,390 --> 00:57:44,527
Want uiteindelijk moest je hoofd boven
water blijven, en dat soort dingen meer.

741
00:57:45,120 --> 00:57:49,510
En toen hebben ze geprobeerd me eruit
te krijgen, maar het ging even niet.

742
00:57:49,510 --> 00:57:53,810
Toen zijn die poetjoek arbeiders, die zijn
met de patjols, dat zijn een soort van hakken.

743
00:57:53,810 --> 00:57:57,850
Een soort van schep, maar dan met een
hak, daar werken ze mee, ook op de sawa

744
00:57:57,850 --> 00:58:05,240
Hebben ze onderwater zo een steen uitgehold, dus
die is weggedraaid, en toen ben ik er uitgesleept.

745
00:58:05,240 --> 00:58:11,980
Tussen twee mensen in, want lopen ging niet
meer, dat was afgekoeld, en afgekneld blijkbaar.

746
00:58:12,540 --> 00:58:17,430
En ik heb er nog foto’s van in het boek.
Dat lig je op de brancard met Piet Pranger.

747
00:58:17,430 --> 00:58:21,070
Piet Pranger kreeg namelijk
een munitiekist in zijn rug.

748
00:58:21,070 --> 00:58:26,100
Dus toen was er een rib bij
zijn ruggengraat weggeslagen.

749
00:58:26,120 --> 00:58:30,760
Dus die had een... ja, die lag ook onder
de wagen, maar die konden ze zo weghalen

750
00:58:30,920 --> 00:58:33,110
Hoe lang heeft u daar
gelegen? Weet u dat

751
00:58:33,110 --> 00:58:38,890
Ik heb er geen idee van. Het was een behoorlijke
tijd, vond ik wel. Ja, dat was een behoorlijk tijd

752
00:58:38,890 --> 00:58:41,210
Het moet heel angstig zijn geweest

753
00:58:41,560 --> 00:58:44,060
Ja, het idee van, je
weet niet wat er gebeurt.

754
00:58:45,470 --> 00:58:51,378
Benzine kan lekken, warme motor, de boel
kan in brand gaan, en je moet je hoofd

755
00:58:51,379 --> 00:58:54,520
maar boven water houden, want dat was
dus ook het eerste begin natuurlijk.

756
00:58:54,520 --> 00:58:58,610
Daar hebben ze... ja, ze helpen
je natuurlijk, met ondersteunen.

757
00:58:59,070 --> 00:59:04,250
Ja, maar ik ben er doorheen
gekomen, met een beetje geluk

758
00:59:04,590 --> 00:59:11,050
En die theemannen, die jullie hadden
geholpen, heeft u die nog gesproken daarna

759
00:59:11,050 --> 00:59:18,190
Nee, nee, dat gaat allemaal zijn eigen gang. En
ieder moet maar zorgen dat je ergens naartoe gaat.

760
00:59:18,190 --> 00:59:21,240
Wij werden dus naar Bandung
vervoerd, naar het hospitaal.

761
00:59:21,240 --> 00:59:27,950
En daar krijg je dus te horen dat je maar eens
rond moest gaan lopen, vanwege de kans op trombose.

762
00:59:30,000 --> 00:59:31,940
Nou, ik zou niet weten
waarom, maar goed.

763
00:59:31,940 --> 00:59:36,070
Het was misschien noodzakelijk,
maar... En daarna ging je naar huis

764
00:59:36,070 --> 00:59:37,830
Wat had u er aan overgehouden

765
00:59:37,830 --> 00:59:45,270
Nou, een snee. Een wondje aan de
linkerheup. En dat is verbonden geworden.

766
00:59:45,600 --> 00:59:48,853
Het enige nadeel was dat je dus ’s
morgens naar het toilet moest, dat

767
00:59:48,854 --> 00:59:51,900
je dat eigenlijk niet kon, want zo
hadden ze het helemaal dichtgebonden.

768
00:59:52,130 --> 00:59:54,550
Dus je moest eerst ontwikkelen.

769
00:59:54,660 --> 01:00:00,430
En dan moest je dus, op de… op het
toilet dat wij hadden, moest je dan

770
01:00:00,431 --> 01:00:03,890
maar weer proberen te gaan zitten,
proberen de boel een beetje netjes te

771
01:00:03,890 --> 01:00:07,087
houden, je been gestrekt houden, en
dan op één been hurken, met je hand.

772
01:00:07,088 --> 01:00:11,160
Oh, dat was een ellende. Ja, je
moet tenslotte je behoefte doen hè

773
01:00:11,160 --> 01:00:11,291
Ja

774
01:00:11,292 --> 01:00:17,027
Ja, dat was nodig. Maar verder heb ik
er eigenlijk niet veel van overgehouden.

775
01:00:17,028 --> 01:00:18,693
Ik heb zelfs nog een foto.

776
01:00:18,903 --> 01:00:24,399
Dat we dus nog naar de beschadigde wagen
keken, toen die terug kwam op de plantage.

777
01:00:24,599 --> 01:00:29,567
En daar waren we dus met een onderbezetting
achtergebleven, want de rest was toch door.

778
01:00:29,577 --> 01:00:32,560
Ik meen dat we toen met
een man of vijf waren

779
01:00:32,560 --> 01:00:34,240
En die verzorging was in Bandung

780
01:00:34,240 --> 01:00:36,270
De verzorging was op het
moment in Bandung ja.

781
01:00:36,270 --> 01:00:42,030
Dat was erg kort hoor, want je
bent gauw ontslagen van die dingen.

782
01:00:42,550 --> 01:00:47,002
Je werd ingetapet, en je kon weer gaan

783
01:00:48,000 --> 01:00:49,450
En was dat een goeie verzorging,
of hoe u heeft u dat ervaren

784
01:00:49,450 --> 01:00:51,753
Ja, dat is over het algemeen, is
dat allemaal goed verlopen ja,

785
01:00:51,900 --> 01:00:58,560
ik heb er niks van overgehouden,
dan een litteken, en that’s all

786
01:00:58,560 --> 01:01:01,510
Hoe besteedde u de
vrije tijd die er was

787
01:01:02,500 --> 01:01:07,699
In Bandung zelf... Ja, met dienst doen van
bepaalde dingen. Je moest ook wel eens wachtlopen.

788
01:01:07,700 --> 01:01:13,130
Ik heb nog wel een wachtgelopen bij de
generaal. Dan ben je een hele dag kwijt

789
01:01:13,220 --> 01:01:15,219
Wat hield dat in? Wachtlopen
bij de generaal? Welke generaal

790
01:01:15,220 --> 01:01:20,040
Ja, dan was je dus met een wachthuisje,
stond je aan de ingang van zo een huis.

791
01:01:21,210 --> 01:01:22,630
En je moest wachtlopen.

792
01:01:22,630 --> 01:01:24,950
Het wachtlopen, dat hield
in dat je de man moest

793
01:01:24,950 --> 01:01:29,160
beschermen tegen eventuele
narigheid die er zou kunnen zijn.

794
01:01:29,790 --> 01:01:35,020
En dat viel nogal mee. Dat was
dus een paar uur dat je daar stond

795
01:01:35,050 --> 01:01:36,580
En bij welke generaal was dat

796
01:01:38,140 --> 01:01:42,070
Ik heb er geen idee van. Ik heb er geen idee
van hoe die man heette. Je moest wachtlopen.

797
01:01:42,070 --> 01:01:46,778
Je werd gebracht, dat waren je
orders, je stond zolang, en dat

798
01:01:46,779 --> 01:01:49,550
en dat moest je doen, op die en
die plek, en dan gingen ze weer.

799
01:01:49,550 --> 01:01:53,774
En dat was het gene wat je doen moest.

800
01:01:53,774 --> 01:01:57,020
En dan werd je weer opgehaald, dan
kwam er weer een ander in de plaats.

801
01:01:57,620 --> 01:02:05,260
Dat eh... En dan had je verder nog je vrije
tijd. Die bracht je door met dingen doen

802
01:02:05,260 --> 01:02:11,950
Auto’s schilderen, want de auto’s moesten
vaak netjes zijn, dus je ging dus als schilder

803
01:02:11,950 --> 01:02:17,610
ging je dus de boel schuren en schoonmaken,
en in het groen zetten, en netjes maken.

804
01:02:18,070 --> 01:02:24,010
Wat hadden we nog meer? Ja, je vrije tijd om
uit te gaan. Dat was meestal na een uur of vier.

805
01:02:25,200 --> 01:02:30,460
En dan had je dus je vrije
tijd. Je kon het nette pak aan.

806
01:02:30,460 --> 01:02:36,900
En je kon een biertje gaan tappen, een biertje gaan
halen. Nou, dat werd dus zo veel mogelijk gedaan

807
01:02:37,250 --> 01:02:38,640
En waar ging u dan heen

808
01:02:38,640 --> 01:02:45,740
Ergens bij Baltic, dat was een ijspaleis. Waar
je ijs ook kon eten, maar ook bier kon drinken.

809
01:02:45,740 --> 01:02:49,400
En daar werden de tafels vaak vol
gezet met liters flessen Heineken.

810
01:02:49,890 --> 01:02:53,160
En daar werd goed,
behoorlijk ingenomen,ja.

811
01:02:54,020 --> 01:02:57,546
We werden gebracht, dus vanuit bepaalde
punten, of je kon er naartoe lopen

812
01:02:59,290 --> 01:02:59,620
En wie bracht u dan

813
01:02:59,620 --> 01:03:04,539
Gebracht met de wagens soms, dat een
hele grote groep ergens Bandung in ging.

814
01:03:04,540 --> 01:03:11,270
En je liep daar, je was daar, en... Of je ging
naar de bioscoop, hebben we ook nog gedaan.

815
01:03:11,270 --> 01:03:17,090
En dan je dienst doen. Dat je
toch wel veel dagen onderweg was

816
01:03:17,930 --> 01:03:22,600
En hoe was de sfeer onderling als u
dan bier ging drinken met de kameraden

817
01:03:22,600 --> 01:03:24,740
Vrolijk. Het werd steeds vrolijker.

818
01:03:25,530 --> 01:03:32,810
Het werd steeds vrolijker met elkaar, en
ja... je praat over allerlei dingen, en

819
01:03:33,220 --> 01:03:37,580
je probeerde nog wat meisjes te versieren,
wat niet altijd lukte uiteraard, want..

820
01:03:37,580 --> 01:03:38,870
Wat voor meisjes

821
01:03:38,870 --> 01:03:44,600
Ja... probeer maar hè.
En krijg maar sjoege.

822
01:03:44,600 --> 01:03:51,320
Maar er werd altijd wel gewaarschuwd voor de
gevaren van de vrouw in Indonesië, of in Indië dan.

823
01:03:52,710 --> 01:03:53,722
Dat zijn er dingen die..

824
01:03:53,770 --> 01:03:55,440
Wat werd er over verteld

825
01:03:55,440 --> 01:03:57,550
Nou ja, de ziektes
die je kunt oplopen.

826
01:03:57,550 --> 01:04:05,180
Er waren natuurlijk niet altijd vrouwen bij die
netjes waren, die meestal dus, zoals men dat

827
01:04:05,180 --> 01:04:10,080
noemde, de hoer speelden, en daar moest je
toch wel voor oppassen, voor venerische ziektes

828
01:04:10,580 --> 01:04:12,599
En dat had u ook goed
in uw oren geknoopt

829
01:04:12,600 --> 01:04:18,130
Ja, dat hadden we echt wel begrepen,
dat we toch wel moesten oppassen

830
01:04:18,800 --> 01:04:20,870
En hoe deed u dat
dan, daar voor oppassen

831
01:04:20,870 --> 01:04:24,800
Nou ja, dan niet hè [een kleine
glimlach]. Dan niet. Dan maar wat anders.

832
01:04:24,800 --> 01:04:29,900
Dan maar op een andere manier
je werk gaan doen, en bezig

833
01:04:29,900 --> 01:04:33,730
zijn, en afleiding zoeken,
en ja, enzovoorts enzovoorts.

834
01:04:33,730 --> 01:04:37,510
Wij hebben ons nog wel betrekkelijk
netjes gehouden, dacht ik

835
01:04:37,660 --> 01:04:42,810
Maar als u dan uit ging, en een biertje
drinken, dan werd er wel meisjes versierd

836
01:04:42,810 --> 01:04:45,540
Nou, gesprekken. Maar
voor de rest ook niet.

837
01:04:45,540 --> 01:04:48,340
Het ging dus met de groep er
naartoe, en met de groep terug.

838
01:04:48,710 --> 01:04:52,320
Dat was dan wel de uiting die wij
dus hadden, over het algemeen.

839
01:04:52,640 --> 01:04:59,260
En daar werd ook naar gewerkt, op die manier,
dat je dus echt wel: samen uit, samen thuis.

840
01:04:59,260 --> 01:05:06,510
Ja, dus ook degenen die het meest laveloos
waren, die werden wel meegesleept hoor

841
01:05:07,360 --> 01:05:10,880
En heeft u in die periode
ook een vriendin gehad

842
01:05:11,420 --> 01:05:18,950
Wel mensen waar je dus op bezoek kwam, waar
dochters waren in huis. Maar verder niets nee.

843
01:05:20,530 --> 01:05:25,502
Mensen waar je dus terecht kwam...
Ik ging toentertijd, had ik dus een

844
01:05:26,720 --> 01:05:33,090
sergeant ontmoet, van de
verzorgingsdienst, en die hielp ik wel eens.

845
01:05:33,090 --> 01:05:35,690
Je had ook je vrije tijdsbesteding,
maar je kon ook dat doen.

846
01:05:35,690 --> 01:05:39,010
Dus zorgen dat er dus in
de verkoop dus shag werd

847
01:05:39,010 --> 01:05:41,760
verkocht, en drank werd verkocht,
en dat soort dingen meer.

848
01:05:41,760 --> 01:05:46,560
En die zei wel eens een keer: ‘Ga je met me
mee, want ik ga naar een Hollandse familie.

849
01:05:46,680 --> 01:05:51,195
Ga je mee, dan wordt het gezellig,
ook voor mij, dat ik iemand bij me

850
01:05:51,195 --> 01:05:54,760
heb.’ En hij had daar en familie,
waar hij terecht kwam, waar hij dus

851
01:05:54,760 --> 01:05:58,510
wat thee dronk, en wat gezelligheid
had, en andere gesprekken had.

852
01:05:59,030 --> 01:06:02,324
Maar dat is maar een paar keer geweest, want
zo lang waren wij ook niet weer in Bandung

853
01:06:02,530 --> 01:06:04,710
Bij welke familie kwam u dan wel eens

854
01:06:04,710 --> 01:06:08,850
Geen idee [hoofdschuddend]. Het was een Nederlandse
familie met twee dochters, dat weet ik nog wel.

855
01:06:08,850 --> 01:06:15,029
Maar hoe ze heetten... Dat is van korte duur
geweest, ik geloof één... nee twee keer ben ik

856
01:06:15,030 --> 01:06:19,560
daar geweest, toen vertrokken we alweer uit
Bandung, want dan ga je weer van Bandung weer weg.

857
01:06:19,560 --> 01:06:25,110
Wij hebben namelijk een
betrekkelijk rusteloos gegeven gehad.

858
01:06:25,220 --> 01:06:27,800
Ergens naartoe, en daar
bleef je dan een bepaalde

859
01:06:27,800 --> 01:06:32,460
tijd, en dan moest je weer
verkassen naar wat anders.

860
01:06:32,460 --> 01:06:37,930
Daar was je ook weer korte
tijd. En steeds weer verhuizen

861
01:06:38,170 --> 01:06:43,000
En toen u in Bandung was of misschien op andere
plekken, werd u wel geconfronteerd met prostitutie

862
01:06:43,000 --> 01:06:50,069
Het was er. Het was absoluut zo. Dat maakte
je wel mee, maar ik zocht het niet op nee

863
01:06:50,150 --> 01:06:52,900
En wat zag u daar wel
van, of wat maakte u mee

864
01:06:52,900 --> 01:06:55,640
Ja, je kon bepaalde wijken
ook, als je dat wilde.

865
01:06:55,640 --> 01:06:59,284
Maar ook dat doe je dan niet,
want erg vertrouwd was het niet.

866
01:06:59,285 --> 01:07:05,100
Het zijn altijd weer die achterwijken, die
achterbuurten waar je beter niet kon zijn.

867
01:07:06,480 --> 01:07:12,390
Maar voor de rest... eigenlijk... nee,
je moest dat toch maar niet doen. Nee.

868
01:07:12,390 --> 01:07:15,480
Dat was waarschijnlijk
mijn ingeving van toen

869
01:07:16,600 --> 01:07:19,350
Toch meer het gevoel, van
de voorlichting kan beter..

870
01:07:19,350 --> 01:07:22,430
Ja, je kunt beter voorkomen
dan genezen. Zo was dat toch

871
01:07:22,430 --> 01:07:25,400
Want waren er wel
voorbehoedsmiddelen beschikbaar

872
01:07:25,400 --> 01:07:28,250
Nee. Nee, volgens mij niet. Je
kon het wel krijgen natuurlijk.

873
01:07:28,250 --> 01:07:30,834
Maar daar moest je
waarschijnlijk om vragen.

874
01:07:31,920 --> 01:07:39,229
Ook dat was mijn behoefte niet, laten we het
eigenlijk zo zeggen. Nou, zo was het eigenlijk..

875
01:07:39,350 --> 01:07:43,190
En uw kameraden waar u mee
optrok, hoe gingen zij daarmee om

876
01:07:43,190 --> 01:07:47,700
Nou, ik heb eigenlijk geen direct
idee van hoe die daar mee omgingen.

877
01:07:47,700 --> 01:07:52,550
Misschien net zoals ik, want het was dus echt
wel een groepje van samen uit samen thuis, ja

878
01:07:54,100 --> 01:08:02,900
En ik had dus veel, ging ik met Jacques Hagen
[?]mee, samen. Gingen we wel eens dansen. Dat wel.

879
01:08:03,660 --> 01:08:06,586
Hij was een jazzliefhebber, uit die
tijd, net als ik dan. En nu nog.

880
01:08:08,250 --> 01:08:16,070
En dan zocht je de muziek op die je hoorde. Of
je ging ergens naar toe, dat je dus nog samen.

881
01:08:16,070 --> 01:08:16,992
Ja het was echt wel
gezellig met zijn tweetjes

882
01:08:17,200 --> 01:08:18,627
En waar ging u dan dansen

883
01:08:19,510 --> 01:08:21,330
Ja, je had dus diverse dingen daar.

884
01:08:21,330 --> 01:08:27,473
Ehh... Oranjeboom had je, en je had...
[denkt even na] je had nog zo een tent.

885
01:08:27,474 --> 01:08:32,780
Hoe heette dat ook al weer. Ik kan
nou niet zo gauw op de naam komen.

886
01:08:33,620 --> 01:08:40,380
En dan kon je dansen als je wilde. En dat deden
we dan. Zoals het de militairen een beetje uitkwam

887
01:08:40,380 --> 01:08:43,680
En dan danste u met de lokale meisjes

888
01:08:43,680 --> 01:08:48,980
Ja, er waren ook wel meisjes
uit... gewoon van onze leeftijd.

889
01:08:48,980 --> 01:08:51,010
Oudere vrouwen natuurlijk
ook, die daar waren.

890
01:08:51,011 --> 01:08:54,940
Maar er was een heel groot gezelschap
van militairen, over het algemeen.

891
01:08:54,940 --> 01:08:58,990
Maar er werd ook veel bier
gedronken, of andere dingetjes,

892
01:08:58,990 --> 01:09:02,080
die spiritualiën dingen die
er waren, die te koop waren.

893
01:09:02,080 --> 01:09:07,580
Maar je moest wel geld hebben natuurlijk, en dat
was schaars in die tijd hoor. Geld was schaars

894
01:09:07,580 --> 01:09:09,420
Wat had u te besteden

895
01:09:09,420 --> 01:09:17,140
Weinig. Weinig. Ik meen dat wij dus, als ik het
goed heb, één vijfenzeventig per dag kregen.

896
01:09:17,490 --> 01:09:19,690
Dus dat was niet al te veel

897
01:09:19,710 --> 01:09:21,250
Wat kostte het bier bijvoorbeeld

898
01:09:21,250 --> 01:09:23,930
Dat weet ik niet meer, nee,
ik zou het niet meer weten.

899
01:09:24,040 --> 01:09:27,880
Ik weet alleen dat het
literflessen waren van Heineken.

900
01:09:28,580 --> 01:09:37,760
En je had, dat heette Bintang, daar, van Heineken,
dat betekent ster. En dat is wat ik weet.

901
01:09:38,660 --> 01:09:43,050
Maar al te veel uit. Nee, dat ging je gewoon
niet. Je had er geen... geen behoefte ook aan.

902
01:09:43,050 --> 01:09:48,750
Vooral als je je dienst had gedaan, dan was
het ’s avonds wel ’s een keer niks doen hoor.

903
01:09:48,750 --> 01:09:50,530
Lekker even helemaal niks

904
01:09:50,530 --> 01:09:58,170
U vertelde net dat u nogal vaak verplaatst
bent. Waarom gebeurde dat zo regelmatig

905
01:09:58,500 --> 01:10:01,883
Misschien ook omdat je een
bepaalde groep mensen had in

906
01:10:01,884 --> 01:10:04,590
het stormpeloton, dat had een
andere opleiding misschien.

907
01:10:04,590 --> 01:10:09,460
Misschien dat het daarom was, dat weet ik eigenlijk
niet. Of dat ze er juist voor uitgekozen waren.

908
01:10:09,630 --> 01:10:12,950
Wij hebben ook trein
beveiligen gedaan.

909
01:10:13,520 --> 01:10:19,690
Zoals je weet, Ambonezen konden kiezen
tussen het burger worden, het overgaan naar

910
01:10:19,690 --> 01:10:25,310
de Tentara Nasional Indonesia, of ze
konden dus ingescheept worden naar Holland.

911
01:10:25,310 --> 01:10:28,490
Dus KL-militair worden.

912
01:10:28,920 --> 01:10:31,990
En die mensen moesten met hun
gezinnen dus afgevoerd worden

913
01:10:31,990 --> 01:10:35,870
vanuit de binnenlanden naar
Batavia, naar Tanjung Priok

914
01:10:35,870 --> 01:10:37,970
En die Ambonezen waren ex-KNIL-ers

915
01:10:37,970 --> 01:10:45,600
Ja, over het algemeen waren dat dus ex-KNIL-ers.
Er waren ook wel Nederlandse KNIL-ers bij.

916
01:10:45,600 --> 01:10:52,620
Maar de meesten waren dus... de echte
Indische jongens. En die gingen dan per trein.

917
01:10:52,790 --> 01:10:57,940
Per trein vanaf Bandung naar Batavia.
En dat moesten we dan bewaken

918
01:10:58,150 --> 01:11:00,480
Welke periode was dit, het bewaken

919
01:11:00,480 --> 01:11:06,785
Dat was al eind ’50,
begin ’51 was dat.

920
01:11:06,785 --> 01:11:13,210
Ja, hebben we diverse keren, ik geloof dat ik
drie keer geweest ben om die ritten te beveiligen.

921
01:11:13,210 --> 01:11:16,150
Daar werd je dan gevraagd.

922
01:11:16,440 --> 01:11:20,160
Ik heb er ook diverse foto’s van, die
staan ook in het nieuwe boek dat we hebben.

923
01:11:20,161 --> 01:11:25,147
Daar kun je diverse opnames
zien dat we daar geweest zijn.

924
01:11:25,148 --> 01:11:28,820
Ja, dat was leuk, want dan zag
je wat van het land. Per trein.

925
01:11:29,070 --> 01:11:37,470
Niet alleen dat we dus per trein vanuit Tanjung
Priok naar Batavia met de auto’s gegaan zijn.

926
01:11:37,470 --> 01:11:43,470
En vanaf Batavia met de trein naar Bandung. Dus
je ziet van het landschap natuurlijk heel veel.

927
01:11:43,470 --> 01:11:46,220
Alleen je moet zorgen dat
als je een tunnel nadert,

928
01:11:46,220 --> 01:11:48,490
dat je binnen bent, want
anders kwam je er zwart uit.

929
01:11:49,760 --> 01:11:56,340
De treinen werden namelijk met houtskool en met
hout gestookt, dus dat gaf nogal veel roetvorming.

930
01:11:56,730 --> 01:11:58,023
Als negers kwam je er uit

931
01:11:58,130 --> 01:12:00,980
Dus de gezinnen zaten dan in die trein

932
01:12:00,980 --> 01:12:07,670
Ja, gezinnen, vrouwen... mannen,
vrouwen met kinderen, en er werd

933
01:12:07,670 --> 01:12:11,350
gekookt in de trein op
houtskoolvuurtjes, hadden ze meegenomen.

934
01:12:11,350 --> 01:12:15,398
Er werd eten gekookt, er werd thee
gemaakt, en dat soort dingen meer.

935
01:12:15,398 --> 01:12:20,670
Dus dat was echt een huiselijk tafereeltje
wat je in de treinwagons meemaakte

936
01:12:20,670 --> 01:12:25,120
En hoeveel... met hoeveel man
begeleidde u dan zo een trein

937
01:12:25,120 --> 01:12:32,220
Geen idee. Ik heb wel foto's waar ik schat dat
er ongeveer een veertig man... mensen staat.

938
01:12:32,220 --> 01:12:38,950
Misschien vijftig, met een aantal van ons daarbij.
Op een foto, bij zo een trein op de achtergrond.

939
01:12:38,950 --> 01:12:44,970
En één van de foto’s die heb ik dus
toevallig in het boek weer terug gezien.

940
01:12:45,230 --> 01:12:48,190
En dat is wel leuk natuurlijk,
om dat weer een keer als herkennen

941
01:12:48,190 --> 01:12:51,720
terug te kennen, want je... Ik weet
niet meer dat die foto genomen is.

942
01:12:51,720 --> 01:12:53,960
Toch sta ik erbij. Want
je ziet de groep staan

943
01:12:53,960 --> 01:12:57,840
Maar het waren dus veertig
,vijftig man ongeveer, op hoeveel..

944
01:12:57,840 --> 01:13:01,390
Ja, maar soms was het meer hoor. Dat is
maar een deel wat op de foto is gekomen.

945
01:13:01,560 --> 01:13:05,100
Je hebt kans dat er misschien wel tweehonderd
of driehonderd mensen vervoerd werden.

946
01:13:05,100 --> 01:13:11,530
Da’s een trein vol met Indonesi... met
Indische... KNIL-militairen, laat ik het zo zeggen

947
01:13:12,830 --> 01:13:16,890
En U zegt van: ‘Nou, daarvoor ook
veel omzwervingen gemaakt.’ Kunt u

948
01:13:16,890 --> 01:13:22,470
nog herinneren van A naar B naar C
naar D, wat u zoal heeft meegemaakt

949
01:13:22,470 --> 01:13:25,850
Ik heb jammer genoeg nooit
een dagboek gemaakt.

950
01:13:26,270 --> 01:13:31,070
Want dan had je natuurlijk precies kunnen
nalezen hoeveel keer je verkast bent.

951
01:13:32,350 --> 01:13:38,734
Je kwam dan altijd in een plaatsje terecht, dat dus
eigenlijk... waar lege huizen betrokken werden.

952
01:13:38,735 --> 01:13:42,880
En dan hadden we bij ons
altijd een jongen die dus in

953
01:13:42,880 --> 01:13:46,170
de jappenkampen had gezeten,
een Huzaar eerste klas.

954
01:13:46,170 --> 01:13:48,390
Die was dus weer bij
ons terecht gekomen.

955
01:13:48,830 --> 01:13:54,150
Die sprak de talen, en het was dan de man
die altijd de huizen doorzocht naar slangen.

956
01:13:54,460 --> 01:13:58,710
En als ie dan dus de slangen
had gelokaliseerd, dan had ie

957
01:13:58,710 --> 01:14:03,080
altijd een rotan- stokje bij zich,
waar ie de boel mee stuk sloeg

958
01:14:03,430 --> 01:14:06,770
En dan konden we het huis
weer betreden en inrichten.

959
01:14:06,770 --> 01:14:09,411
En dan had je weer een bepaalde
tijd dat je er verbleef.

960
01:14:09,412 --> 01:14:11,940
En je had vanaf daar had
je de patrouille ritten.

961
01:14:11,940 --> 01:14:18,470
Maar we hadden over het algemeen in de grote
kazernes gezeten, zoals Bandung, Buitenzorg.

962
01:14:18,470 --> 01:14:23,290
We hebben nog in een plaatsje
gezeten in de buurt van

963
01:14:24,800 --> 01:14:28,340
Koenoegadeh[?], dat is
ergens ten zuiden van Batavia.

964
01:14:28,420 --> 01:14:34,000
En daar was een opvangkamp, toentertijd
ook, van KNIL militairen met hun gezinnen.

965
01:14:34,380 --> 01:14:38,110
En die gingen van daaruit...
konden ze dus de keuze ook nog doen

966
01:14:38,110 --> 01:14:44,200
om militair te worden in het KL...
dus naar Holland te kunnen gaan.

967
01:14:44,200 --> 01:14:53,550
Of de TNI als militair te gaan... bemannen, laat
ik het zo zeggen. Of burger te worden natuurlijk.

968
01:14:54,920 --> 01:14:58,810
En vanuit die kampen werden
ze dus ook weer naar Batavia

969
01:14:58,810 --> 01:15:04,090
gevoerd en dan per boot
naar huis, naar Nederland toe

970
01:15:04,640 --> 01:15:09,880
En wat maakte u mee van de spanning
tussen TNI en KNIL of ex-KNIL

971
01:15:09,880 --> 01:15:11,384
Ja, die was er echt wel, ja.

972
01:15:11,385 --> 01:15:15,530
We hebben een keer meegemaakt
een eh… een kazerne waar

973
01:15:15,530 --> 01:15:18,830
wij gelegerd waren met Nederlandse
militairen en met KNIL.

974
01:15:18,830 --> 01:15:23,720
En ja, een kazerne
verderop daar lag de TNI

975
01:15:23,790 --> 01:15:24,960
En waar was dit, die kazerne

976
01:15:24,960 --> 01:15:30,880
Dat was in Bandung een keer en je moet je
voorstellen die kazernes dat waren langgerekte

977
01:15:30,880 --> 01:15:38,700
gebouwen langs een weg met een poort en er
is namelijk ’s avonds op een keer de wacht

978
01:15:38,700 --> 01:15:46,615
beschoten vanuit een rijdende jeep en dat was
dus de vijand, nog steeds dan in dit geval,

979
01:15:46,616 --> 01:15:50,920
anders zou je niet beschoten worden en men
heeft gelokaliseerd dat het uit die kazerne

980
01:15:50,920 --> 01:15:56,590
kwam ietsjes verder weg en dan gaan ze verhaal
halen en dan gaan ze dus als KNIL, gaan

981
01:15:56,590 --> 01:16:00,450
ze naar buiten, waar ze de wapens vandaan
haalden dat wisten we niet, maar ze hadden ze

982
01:16:01,850 --> 01:16:05,370
En dan had je daar weer een ellende en dan ging
de militaire politie, die werd weer opgeroepen

983
01:16:05,370 --> 01:16:10,850
en de polisi militer vanuit de Indische kant
dan en dat werd dan weer even rechtgezet.

984
01:16:10,850 --> 01:16:13,650
Ja er was af en toe
wel eens narigheid, ja

985
01:16:13,650 --> 01:16:16,570
Maar er werd vanuit de
TNI-kazerne geschoten

986
01:16:16,570 --> 01:16:23,030
Blijkbaar is er een Jeep langsgereden, die
heeft dus de poort, de wacht beschoten en

987
01:16:23,030 --> 01:16:29,590
gemist en is snel doorgereden en men zou
kunnen vermoeden, dat het uit die kazerne

988
01:16:29,590 --> 01:16:34,270
vandaan kwam en dan gaan ze verhaal halen
in die kazerne, vanuit de Hollandse kazerne

989
01:16:34,270 --> 01:16:39,070
naar de Indische, de TNI-kazerne en dan krijg
je weer oorlog, hè, zoals ze dat noemen.

990
01:16:39,070 --> 01:16:46,204
Er werd weer over en weer geschoten en uiteindelijk
was het zo dat ze van daaruit weer naar ons

991
01:16:46,205 --> 01:16:50,660
toe kwamen met een bren carrier, dat weet ik nog
wel, en toen heeft onze baas, die heeft gezegd van

992
01:16:50,660 --> 01:16:56,580
zet maar een dikke wagen, een dikke wagen is bij
ons de Humber, zet die maar onder de poort en

993
01:16:56,580 --> 01:17:03,470
laat maar een paar keer schieten op het terrein
en dan is het wel afgelopen en dat was dan ook zo.

994
01:17:03,470 --> 01:17:06,693
En dan komt de militaire politie
er weer bij, de polisi militer

995
01:17:06,693 --> 01:17:10,060
dan moet de boel gesust worden
en dan was het weer over

996
01:17:10,060 --> 01:17:15,860
En wie was toen de
commandant die dat zei

997
01:17:15,860 --> 01:17:16,780
Faber was de commandant

998
01:17:16,780 --> 01:17:19,540
Er waren KNIL-ers die
daar naartoe gingen.

999
01:17:19,540 --> 01:17:24,160
En hoe ze aan wapens kwamen…? Die
hadden ze al in moeten leveren

1000
01:17:24,160 --> 01:17:30,200
Ja, hun mochten geen wapens meer hebben,
hè, maar ja, daar werd de hand aan

1001
01:17:30,200 --> 01:17:33,940
gelicht natuurlijk, da’s logische, want
die lui, die voelden zich natuurlijk

1002
01:17:33,940 --> 01:17:39,190
onveilig zonder wapen en uiteindelijk
waren ze als KNIL-militairen ook geen

1003
01:17:39,190 --> 01:17:45,100
lieverdjes geweest vroeger, dus eh, dat
zijn dus altijd de druppels die daarna komen.

1004
01:17:45,140 --> 01:17:52,330
En dat voel je dan ook, als je steeds minder
militairen om je heen krijgt: er gingen

1005
01:17:52,330 --> 01:17:57,700
steeds meer mensen scheep naar Holland en
je bleef met een handjevol in feite achter.

1006
01:17:57,700 --> 01:17:59,910
De stemming veranderde

1007
01:18:00,420 --> 01:18:04,670
Je werd dus eh... ja je moest
oppassen als Nederlands militair.

1008
01:18:04,670 --> 01:18:10,520
Wij mochten zelf dan geen
wapen meer dragen en hun

1009
01:18:10,520 --> 01:18:14,680
voelden zich oppermachtig
geworden ten opzichte van ons.

1010
01:18:14,680 --> 01:18:20,690
En er zijn geen prettige dingen
gebeurd, hoor. Ook in Bandung niet, nee.

1011
01:18:20,690 --> 01:18:27,400
Militairen die gemolesteerd werden. Wij hadden
een korporaal, die is ook bloedend teruggekomen.

1012
01:18:27,540 --> 01:18:31,900
Die hadden ze te pakken genomen.
Gelukkig wist hij te ontsnappen

1013
01:18:32,160 --> 01:18:34,780
En wie had die man te pakken genomen

1014
01:18:34,780 --> 01:18:39,160
Ja, dat zullen dus TNI-ers
geweest zijn, uiteraard.

1015
01:18:39,160 --> 01:18:42,920
Militairen die op straat rondliepen,
wel met wapens enzovoorts

1016
01:18:42,970 --> 01:18:45,660
Want wanneer moest u
uw wapen inleveren

1017
01:18:45,770 --> 01:18:49,960
Ik heb daar geen idee van, wij hebben
dus altijd nog onze wapens bij onze

1018
01:18:49,960 --> 01:18:55,020
wagens gehouden tijdens ons patrouille
rijden, wat we nog altijd moesten doen.

1019
01:18:55,630 --> 01:19:01,490
Maar je mocht, als je naar
Bandung ging als passagier,

1020
01:19:01,490 --> 01:19:04,670
zoals we dat noemen, mocht
je geen wapen bij je dragen.

1021
01:19:04,730 --> 01:19:10,750
En dan zijn dus de dingen gebeurd die
dus moeilijkheden veroorzaakten, ja

1022
01:19:10,750 --> 01:19:13,489
Dat maakte u zelf ook een keer mee

1023
01:19:13,490 --> 01:19:19,750
Nee, ik heb dat zelf niet meegemaakt,
want ik dacht ze hoeven mij niet te zien.

1024
01:19:20,200 --> 01:19:24,370
Het hoeft van mij niet. Ik
was er niet lekker mee, nee

1025
01:19:24,370 --> 01:19:26,499
Dat betekende dat u
daarom ook niet wegging

1026
01:19:26,500 --> 01:19:31,080
Nee, dan ging ik ook niet weg. Of je ging
in andere groepen, grotere groepen weg.

1027
01:19:31,680 --> 01:19:35,376
En dan ging het nog wel. Maar als je
alleen ging, dan moest je oppassen, ja

1028
01:19:35,290 --> 01:19:38,340
Dus u ging daar heel
bewust mee om, met die

1029
01:19:38,340 --> 01:19:42,460
Jawel, want je wist echt wel wat de
gevaren waren, want toen die korporaal

1030
01:19:42,460 --> 01:19:46,150
terugkwam, toen wist je natuurlijk
helemaal hoe het in elkaar stak.

1031
01:19:46,720 --> 01:19:50,250
Dat je niet alleen,
sowieso niet alleen ging.

1032
01:19:50,820 --> 01:19:56,050
En dat staat ook in het
boekje van ‘60 jaar extra’,

1033
01:19:56,100 --> 01:19:59,780
staan diverse verhalen gemeld,
hoe het gegaan is precies.

1034
01:19:59,780 --> 01:20:03,910
Het Sidolig terrein bijvoorbeeld,
dat één of andere voetbalwedstrijd

1035
01:20:03,910 --> 01:20:07,470
tussen, ik weet niet of jullie
dat gelezen hebben in dat boek

1036
01:20:07,470 --> 01:20:09,071
Ja, dat van Dirk Veenstra

1037
01:20:09,071 --> 01:20:14,993
Dat van Dirk Veenstra, ja. Daar wordt
echt beschreven hoe het toen ging.

1038
01:20:14,994 --> 01:20:18,696
Je had als Nederlands militair
eigenlijk niets in te brengen.

1039
01:20:18,697 --> 01:20:21,219
Je ging een voetbalwedstrijd
bekijken en daar ging je voor en dat

1040
01:20:21,220 --> 01:20:26,110
je daar een soort van overval
kreeg, dat had je niet voorzien, hè

1041
01:20:26,160 --> 01:20:29,220
Hoorde u dit soort
gebeurtenissen ter plekke

1042
01:20:29,220 --> 01:20:33,210
Op dat moment dat het Sidolig
terrein aan de gang was, toen was ik

1043
01:20:33,210 --> 01:20:39,340
geconsigneerd, en men wist natuurlijk
niet dat er iets zou gebeuren, maar als

1044
01:20:39,340 --> 01:20:44,110
er ooit iets gebeurd, dan sta je
geconsigneerd, sta je klaar om in te grijpen.

1045
01:20:44,220 --> 01:20:46,930
En dat is eigenlijk nog
niet hoeven gebeuren.

1046
01:20:46,930 --> 01:20:51,740
Dat was namelijk voorbij en gedaan
zonder dat wij dus moesten ingrijpen.

1047
01:20:51,740 --> 01:20:56,850
We zijn er wel later naartoe gereden
om nog... ja, misschien schade

1048
01:20:56,850 --> 01:20:59,980
op te nemen, of om te kijken hoe
het misschien gegaan zou zijn

1049
01:20:59,980 --> 01:21:02,670
Maar meer weet ik er
eigenlijk ook niet van.

1050
01:21:02,930 --> 01:21:07,328
Later hoor je het precies, hoe dat... hoe het
allemaal gegaan is. Wat er allemaal gebeurd is.

1051
01:21:07,328 --> 01:21:11,890
Dan kom je later, kom je dat wel
te weten, van die verhalen van ons

1052
01:21:12,170 --> 01:21:15,140
Maar dat is veel later
daarna, of hoorde u dat...

1053
01:21:15,140 --> 01:21:18,680
Dat is een paar uur daarna is dat
dus bekend geworden van hoe het zit.

1054
01:21:18,680 --> 01:21:21,930
En dan moest je toch
nog naar buiten toe.

1055
01:21:22,010 --> 01:21:26,980
Toch nog gaan kijken daar, en... Maar ja,
er was al niet meer, het was al voorbij

1056
01:21:27,720 --> 01:21:31,579
En werd u daar ook extra voorzichtig
door, of wat deed dat met u

1057
01:21:31,580 --> 01:21:32,440
Ja, uiteraard.

1058
01:21:32,440 --> 01:21:37,031
Je gaat steeds meer dingen zien,
dat je dus denkt van: laat ik maar

1059
01:21:37,031 --> 01:21:40,790
naar huis gaan, zo snel mogelijk,
want dit hoef ik niet mee te maken.

1060
01:21:41,790 --> 01:21:48,080
Het is wat anders als je een strijd
moet voeren en je bent in gevecht bezig,

1061
01:21:48,470 --> 01:21:52,410
dat is een andere kwestie dan dat je
dus maar lijdend moet toezien dat je

1062
01:21:52,410 --> 01:21:55,850
dus eigenlijk afgemaakt wordt hè. Zo
min of meer, zo zou het kunnen zijn

1063
01:21:56,530 --> 01:21:58,120
Zo voelde u dat

1064
01:21:58,120 --> 01:22:03,250
Ja. Als je niks terug kan doen, zonder wapens
bij je. Nou, daar voel je je niet lekker mee.

1065
01:22:03,700 --> 01:22:06,860
En dat heb ik dus later met
de laatste veertien dagen dat

1066
01:22:06,860 --> 01:22:10,480
ik in Indië was, heb ik die
druk nog erger meegemaakt

1067
01:22:10,750 --> 01:22:11,740
Wat gebeurde er toen

1068
01:22:11,950 --> 01:22:18,060
Nou, wij moesten dus... één april moesten
alle... één april 1950 ja... sorry, ’51.

1069
01:22:18,060 --> 01:22:21,220
moesten alle militairen,
moesten uit Indonesië zijn.

1070
01:22:21,750 --> 01:22:25,920
Dat was dus een opdracht onderling tussen
de Nederlandse en de Indische regering.

1071
01:22:25,920 --> 01:22:30,730
En wij hebben dus bij moeten
tekenen, veertien dage

1072
01:22:31,130 --> 01:22:33,630
Hoe ging dat in zijn werk

1073
01:22:33,630 --> 01:22:38,620
Wij zaten toentertijd al
in de Berenlaan, in Batavia.

1074
01:22:38,620 --> 01:22:44,550
En daar was je dus als militair
in de kazerne, en je moest van

1075
01:22:44,550 --> 01:22:47,850
één april tot veertien april moest
je bijtekenen, veertien dagen.

1076
01:22:48,010 --> 01:22:49,470
Want er waren geen schepen meer.

1077
01:22:49,470 --> 01:22:52,140
De laatste schepen waren uit Soerabaja, en
uit Batavia... uit Tanjung Priok vertrokken.

1078
01:22:52,140 --> 01:23:01,920
En dat was dus de Nieuwe en hoe heet dat
andere schip ook alweer... De Dorsetshire

1079
01:23:02,220 --> 01:23:07,360
De twee laatste schepen die dus Nederlandse
militairen naar Holland toe vervoerden.

1080
01:23:07,360 --> 01:23:10,370
En voor ons was er niets.
Er was geen schip meer.

1081
01:23:11,450 --> 01:23:13,690
En wij zijn per vliegtuig
terug gekomen, waren

1082
01:23:13,690 --> 01:23:17,080
tweeënzestig man ongeveer,
waaronder vijfentwintig Huzaren.

1083
01:23:17,720 --> 01:23:20,120
En de Huzaren moesten min of
meer een beetje dienst doen.

1084
01:23:20,120 --> 01:23:25,900
Want die moesten dus vanuit de kazerne,
waar we gelegerd waren, de Berenlaan,

1085
01:23:25,900 --> 01:23:33,250
naar Priok, naar de haven, om allerlei
voedsel op te halen in kistjes.

1086
01:23:33,250 --> 01:23:36,320
Dat zijn die rations in kisten.

1087
01:23:36,480 --> 01:23:41,231
En dan kreeg je de gmc, en dan moest je
naar Priok rijden met een bepaald... huh?

1088
01:23:41,231 --> 01:23:41,879
[NvdB: wil iets vragen

1089
01:23:42,570 --> 01:23:43,440
Wat is gmc

1090
01:23:43,440 --> 01:23:48,350
Dat is een grote vrachtwagen. Een
Amerikaanse vrachtwagen is dat.

1091
01:23:48,560 --> 01:23:52,390
En daar kon zo een paar ton van dat
spul op, met vier van die mensen, en

1092
01:23:52,390 --> 01:23:56,850
dan ging je met twee militairen, ging
je dus alle posten door naar de haven.

1093
01:23:56,850 --> 01:24:00,520
En dan werd dat weer opgeladen,
bracht je weer terug voor een

1094
01:24:00,520 --> 01:24:04,450
militaire missie, moesten we
dus die voedsel rations brengen

1095
01:24:04,450 --> 01:24:08,250
Dat waren kistjes met...
daar zat sigaretten in,

1096
01:24:08,250 --> 01:24:11,650
thee en koffie, en suiker,
en dat soort dingen meer.

1097
01:24:11,650 --> 01:24:16,400
Allemaal in blik verpakt in die kisten.
En dat moest je dan maar ophalen.

1098
01:24:16,400 --> 01:24:22,610
Dan ging je heen en een keertje terug. En dat
deed je een paar keer in die veertien dagen.

1099
01:24:22,990 --> 01:24:26,130
Daar voel je je helemaal
niet lekker mee, want dan

1100
01:24:26,130 --> 01:24:29,280
ben je met twee militairen
ongewapend op een wagen.

1101
01:24:29,280 --> 01:24:31,950
En wat is niet makkelijker
om deze twee mensen om

1102
01:24:31,950 --> 01:24:35,990
zeep te helpen, en een goeie
vrachtwagen in te pikken?

1103
01:24:35,990 --> 01:24:41,599
Dat kan allemaal. Dat zou
mogelijk geweest zijn natuurlijk.

1104
01:24:41,600 --> 01:24:45,870
Maar eh... en dan dacht je: Ja,
dat zijn je laatste veertien dagen

1105
01:24:45,870 --> 01:24:50,700
dat je nog hier bent, en moet ik
nou nog narigheid ondervinden?

1106
01:24:50,700 --> 01:24:52,720
Nou ja, goed, het is niet gebeurd

1107
01:24:53,050 --> 01:24:54,637
Hoelang was die afstand dat u
moest rijden met die vrachtwagen

1108
01:24:55,020 --> 01:24:57,560
Dat was niet zo ver,
nee, dat was niet zo ver.

1109
01:24:57,560 --> 01:25:00,840
Misschien een kilometer of
vijftien, denk ik, ongeveer.

1110
01:25:00,840 --> 01:25:07,400
Vanuit de Berenlaan dus Batavia uit, en dan
de moerassen door... en dan richting Priok.

1111
01:25:07,400 --> 01:25:12,254
En dan de haven, daar kon je de spullen
inladen, en dan kon je weer terug

1112
01:25:12,890 --> 01:25:16,380
En wat kwam u onderweg tegen? Want
u was natuurlijk extra op uw hoede

1113
01:25:16,380 --> 01:25:20,323
Posten. Ja, posten. Militaire
posten, waar je doorheen kon.

1114
01:25:20,323 --> 01:25:25,330
Waar je dus je bewijs... je had
altijd een bewijs bij je dat je

1115
01:25:25,330 --> 01:25:27,860
als chauffeur op een wagen zat,
en dat je dat en dat moest doen.

1116
01:25:28,710 --> 01:25:32,310
Dat was altijd weer (zo)dat je door kon
gaan. En men wist ook van die transporten

1117
01:25:33,350 --> 01:25:35,520
En voelde u ook
dreiging bij die posten

1118
01:25:35,520 --> 01:25:40,460
Nee. Nee, dat niet, nee. Nee, het was
nogal makkelijk in die tijd hoor.

1119
01:25:40,460 --> 01:25:44,140
Waren dus ook nog wel
militairen bij, die bij de

1120
01:25:44,140 --> 01:25:47,130
KNIL gediend hadden, die
dus ook Nederlands spraken.

1121
01:25:47,130 --> 01:25:52,350
Dus... in die tijd ging dat
nogal, volgens mij, eenvoudig

1122
01:25:53,480 --> 01:25:57,520
Dus het was meer tussen de posten
in, dat u zich onveilig voelde

1123
01:25:57,520 --> 01:26:00,450
Nou ja... [beweegt met zijn
hoofd heen en weer] je voelde je

1124
01:26:00,450 --> 01:26:04,590
toch niet lekker nee, met de
gedachte van: het zou kunnen.

1125
01:26:04,590 --> 01:26:10,690
Hoewel... ja, je kon het aannemen.
Maar het is niets gebeurd

1126
01:26:11,230 --> 01:26:17,320
En die verplichte bijtekening, van die twee
weken nog. Wie kwam daar mee aanzetten?

1127
01:26:17,730 --> 01:26:20,280
Was dat ook commandant Faber,
of was dat iemand anders

1128
01:26:20,280 --> 01:26:21,310
Nee, dat is R.O.

1129
01:26:21,310 --> 01:26:23,710
van Manen geweest natuurlijk,
die dus allemaal dat

1130
01:26:23,710 --> 01:26:29,573
besliste, want die is dus
in... [denkt na] even denken.

1131
01:26:29,574 --> 01:26:36,750
Zeven maart gingen de laatste schepen uit
Soerabaja weg. In die tijd was hij daar gelegerd.

1132
01:26:36,930 --> 01:26:43,345
Is dus met vliegtuig waarschijnlijk naar
Batavia gevlogen, en heeft daar dus dat

1133
01:26:43,610 --> 01:26:48,475
laatste groepje, dat wij dus hadden... ja,
dat was eigenlijk onze baas geworden, R.O.

1134
01:26:48,475 --> 01:26:48,689
van Manen

1135
01:26:48,690 --> 01:26:51,910
Want hij was de eskadron commandant

1136
01:26:51,910 --> 01:26:55,610
Ja, hij was de eskadron commandant, en hij
heeft dus ook de laatste groep begeleid.

1137
01:26:55,610 --> 01:27:00,346
Dat zijn wij dus geweest. En hij heeft
dus bepaald wat er allemaal gebeuren moest

1138
01:27:00,490 --> 01:27:03,640
En hoe bracht hij dat

1139
01:27:03,640 --> 01:27:07,830
Nou, dat zal wel op zijn manier
geweest zijn van: ‘Jullie moeten met

1140
01:27:07,830 --> 01:27:11,300
een paar knopen erbij nog een tijd
blijven, en je moet bijtekenen.

1141
01:27:11,300 --> 01:27:15,810
En degene die niet wil die gaat maar
met de boot mee.’ Want dat kon nog net.

1142
01:27:15,810 --> 01:27:19,790
Eén van de schepen die
vertrok uit Tanjung Priok

1143
01:27:19,790 --> 01:27:23,150
vandaan, dus dan kon je nog
net mee, als je dat wilde.

1144
01:27:23,150 --> 01:27:25,189
Ik heb blijkbaar gezegd
van: ‘Nou, ik wil wel met het

1145
01:27:25,220 --> 01:27:29,420
vliegtuig terug.’ Dat wilde ik
dus ook als avontuur meemaken

1146
01:27:29,420 --> 01:27:32,712
Maar waren er ook mannen, die
dan toch nog voor de boot..

1147
01:27:32,690 --> 01:27:35,380
Waarschijnlijk wel ja.
Maar ik weet niet wie hoor.

1148
01:27:35,380 --> 01:27:39,981
Dat gaat allemaal buiten mij om, dat...
administratief is dat dus allemaal geregeld

1149
01:27:41,150 --> 01:27:43,799
Maar u dacht van: ‘Ik wil wel met een vliegtuig
terug, dan heb ik die paar weken nog wel...

1150
01:27:43,860 --> 01:27:45,580
Ja, mij maakte het in feite niet uit.

1151
01:27:45,580 --> 01:27:49,815
Het was dus ook zo: ‘Zitten ze erg op je te
wachten.’ Dat was dan ook misschien wel de vraag.

1152
01:27:50,700 --> 01:27:53,670
Nou ja, dat zal wel, maar
eh... dat hoeft niet, of die

1153
01:27:53,670 --> 01:27:57,140
veertien dagen erbij te pakken,
dat wil ik ook wel doen

1154
01:27:57,580 --> 01:28:00,710
had u veel contact met het
thuisfront? Met familie

1155
01:28:00,820 --> 01:28:05,240
Regelmatig met brief. Maar ja, dat was één keer
in de zoveel tijd, dat je een brief ontving.

1156
01:28:05,240 --> 01:28:08,032
Want dat deed er nog, geloof ik,
veertien dagen over in die tijd.

1157
01:28:09,180 --> 01:28:13,750
En dat... dat was afwachten, wat ze schreven,
en dan weer terug schrijven, enzovoort.

1158
01:28:13,750 --> 01:28:17,430
En dat duurt dan ook weer veertien dagen, maar
ik had dus regelmatig... ja. Briefwisseling, ja

1159
01:28:17,430 --> 01:28:18,230
En hoe vaak? Is dat dan één
keer per maand, of vaker

1160
01:28:18,230 --> 01:28:24,310
[schudt zijn hoofd] Dat zou ik
niet meer weten, want uiteindelijk

1161
01:28:24,310 --> 01:28:28,230
is, met de verhuizing, is het
gewoon allemaal kwijt geraakt.

1162
01:28:28,230 --> 01:28:32,800
De verhuizing, dat ik dus uit
huis ging, en zelf ging wonen,

1163
01:28:33,110 --> 01:28:37,440
is dat ergens terecht gekomen,
en het is verdwenen, de brieven.

1164
01:28:37,480 --> 01:28:42,340
Jammer eigenlijk, want je kunt dan weer heel
veel dingen teruglezen. Dat ging even niet door

1165
01:28:42,340 --> 01:28:44,400
En wat schreef u naar huis

1166
01:28:44,400 --> 01:28:52,680
Ja, hoe je je voelde, en hoe het was, en wat je
meemaakte, wat je gedaan had. De algemene dingen

1167
01:28:54,220 --> 01:28:58,980
Maar ook als u zich niet lekker
over iets voelde, dan schreef u..

1168
01:28:58,980 --> 01:29:00,470
Nee, meestal niet.

1169
01:29:00,470 --> 01:29:03,066
Meestal als je bepaalde dingen zou hebben,
dan moet je dat maar niet doen, want

1170
01:29:03,067 --> 01:29:06,600
dat ongeluk wat ik gehad heb, dat heb
ik ook niet direct naar huis geschreven.

1171
01:29:06,600 --> 01:29:08,370
Pas veel en veel later.

1172
01:29:08,370 --> 01:29:13,790
En... ja, toen was alles al lang voorbij,
dan was ik goed, en al die dingen meer.

1173
01:29:15,380 --> 01:29:18,280
Geen schrik reacties veroorzaken

1174
01:29:18,640 --> 01:29:22,110
Had u dat zelf bedacht,
van: ‘Dat wil ik niet.

1175
01:29:22,110 --> 01:29:24,980
Ja, dat was algemeen wel
hoor, dat we vaak dingen dus

1176
01:29:24,980 --> 01:29:29,370
verzwegen, direct, op het
moment, als er iets zou zijn.

1177
01:29:29,370 --> 01:29:33,002
Ja, waarom ook niet, ze
hoeven ook niet alles te weten

1178
01:29:34,010 --> 01:29:36,172
Maar het was wel heel bewust eigenlijk

1179
01:29:36,140 --> 01:29:41,840
Toch wel. Já, ergens wel. Ergens wel. Er waren
misschien ook mensen die dat anders deden.

1180
01:29:41,840 --> 01:29:44,600
Die hadden een dagboek, en die
schreven het echt in dagboeken, en

1181
01:29:44,600 --> 01:29:48,094
misschien rapporteerde ze wel
direct naar huis, dat weet ik niet.

1182
01:29:48,094 --> 01:29:52,120
Dat zou ik niet... nee,
daar heb ik geen idee van

1183
01:29:53,090 --> 01:29:56,460
En wat kreeg u voor
nieuws van thuis te horen

1184
01:29:56,460 --> 01:30:03,270
Nou, hoe het thuis verliep allemaal. Eh...
Ja, met familie. Met de verdere familie.

1185
01:30:03,270 --> 01:30:06,430
De neven, de nichten, en alles
wat er dus aan vast zat.

1186
01:30:07,010 --> 01:30:10,460
Wat je daarvan te horen kreeg, wat
ze wel of niet waren, en werden,

1187
01:30:10,960 --> 01:30:17,230
deden, hoe ze leefden, wie er overleden
was... ja, enzovoort, enzovoort.

1188
01:30:17,230 --> 01:30:21,420
‘En de groeten van de buren.’ [kleine
glimlach] Ja, allemaal dat soort dingen meer

1189
01:30:21,830 --> 01:30:22,780
Allemaal redelijk..

1190
01:30:22,780 --> 01:30:22,980
Gewoo

1191
01:30:22,980 --> 01:30:25,740
Gewoon. Optimistisch, of..

1192
01:30:25,920 --> 01:30:32,250
Ja, toch wel. Ik denk wel dat je elkaar
een beetje optimistisch moet benaderen

1193
01:30:32,470 --> 01:30:39,040
Werd er ook vanuit het leger nog aangeraden om
vooral goeie brieven naar huis te schrijven, of iets

1194
01:30:39,720 --> 01:30:40,840
Nee, echt niet, nee

1195
01:30:40,840 --> 01:30:45,330
Werd daar wel over gesproken,
van, hoe was het om contact..

1196
01:30:45,330 --> 01:30:46,913
Nee, je bent er vrij in.

1197
01:30:46,913 --> 01:30:54,940
Je bent vrij in je schrijven, in je doen en laten,
en... ja, dat was het zo een beetje, volgens mij

1198
01:30:55,480 --> 01:30:59,590
En qua geestelijke verzorging vanuit
het leger, weet u daar iets van

1199
01:30:59,590 --> 01:31:03,850
Ja... ik hing daar overal tussen. Ik
kon eigenlijk twee kanten op kiezen.

1200
01:31:03,850 --> 01:31:10,920
De Christelijke kant, en de katholieke kant,
om het maar zo te noemen, want je bent niets.

1201
01:31:10,920 --> 01:31:16,600
Dus dan werd je... eigenlijk mocht je niet
kiezen, je werd gewoon ingedeeld, hè. ‘Oh, ben jij

1202
01:31:16,600 --> 01:31:22,820
niets, dan ga je maar naar de dominee hoor.’ Maar
je moet iets meemaken, je moet ergens bij zijn.

1203
01:31:22,820 --> 01:31:30,370
En dat maak je dan mee, maar je hebt
er niets mee, dus het deed je niet veel

1204
01:31:30,370 --> 01:31:33,250
Maakte het u uit waar u werd ingedeeld

1205
01:31:33,250 --> 01:31:36,432
Mij maakt het niet uit, want ik ben ook
bij de aal geweest, zoals we dat noemen.

1206
01:31:36,433 --> 01:31:42,500
Ik ben zelfs bij de aal geweest, dat
was een aalmoezenier, die een hele

1207
01:31:42,500 --> 01:31:50,630
tijd in China had gewerkt, en die
sprak verschillende Chineze dialecten.

1208
01:31:51,040 --> 01:31:57,060
En met die man ben ik dus Bandung in
geweest, om kadootjes te kopen... souvenirs.

1209
01:31:57,060 --> 01:32:04,090
En dat was leuk, want als je daar kwam, en je
had iets nodig, dan moest je een prijs betalen

1210
01:32:04,090 --> 01:32:12,090
En die stond er voor, maar met hem als bemiddeling,
met zijn Chineze dialect, waar hij dus antwoord

1211
01:32:12,090 --> 01:32:19,410
kon geven aan de winkel... de winkelman, om het
maar zo te noemen, dan zakte de prijs met stappen.

1212
01:32:19,630 --> 01:32:22,566
En zodoende heb ik dus diverse
dingen gekocht. Dat was wel leuk ja.

1213
01:32:22,566 --> 01:32:26,950
Ik heb... in de gang heb ik nou
twee dingen hangen, aquarellen van

1214
01:32:27,800 --> 01:32:33,460
Ajung[?], en dat schijnt een
bekende aquarellist te zijn geweest.

1215
01:32:33,600 --> 01:32:41,730
En daar heb ik dus 'de prauw op zee', en 'de
omgekeerde prauw', als de berg bij Bandung.

1216
01:32:42,400 --> 01:32:46,830
En dat heb ik dus in de gang
hangen, ingelijst en wel, netjes.

1217
01:32:46,840 --> 01:32:52,250
En ik heb nog een beeldje gekocht, en dat
staat hier in de kamer in een hoek, enzovoort.

1218
01:32:52,250 --> 01:32:52,830
Ja, het zijn leuke dingen

1219
01:32:52,830 --> 01:32:55,980
En had u ook wel eens... want u zegt:
‘Ik werd uiteindelijk bij de dominee...

1220
01:32:55,980 --> 01:33:00,470
daar moest ik dan maar naartoe.’ Heeft
u daar ook wel bewust contact mee gehad

1221
01:33:00,470 --> 01:33:01,539
Ja, uiteraard, ja. Uiteraard.

1222
01:33:01,540 --> 01:33:07,750
Wij hadden een dominee die
nogal rondreisde bij de

1223
01:33:07,750 --> 01:33:10,626
posten, en zijn chauffeur
was ook een Hilversummer.

1224
01:33:10,627 --> 01:33:17,080
Die jongen waar ik dus toch nog veel mee
vanuit Hilversum naar Amersfoort per trein ging.

1225
01:33:17,080 --> 01:33:22,310
Cor Suijk [spelling?]. En hij woont nu nog
steeds in Hilversum, en ik heb nog steeds

1226
01:33:22,310 --> 01:33:28,193
heel veel contact met hem, hetzij dus
telefonisch, of dat we bij elkaar komen af en toe.

1227
01:33:28,194 --> 01:33:30,440
Want bijvoorbeeld bij het naar Den
Haag lopen [Nederlandse Veteranendag]

1228
01:33:30,440 --> 01:33:33,170
wat ik dus... en Wageningen
[Veteranendag], dan komt er altijd een

1229
01:33:33,170 --> 01:33:37,290
militair vanuit ver, die komt hier
bij mij slapen, en ’s avonds eten.

1230
01:33:37,610 --> 01:33:40,561
En dan nodig ik dus Cor
Suijk[spelling?] uit Hilversum

1231
01:33:40,562 --> 01:33:44,170
uiteraard, en Max Woud[spelling?]
uit de Hilversumse Meent.

1232
01:33:44,170 --> 01:33:50,140
En dan hebben we hier ’s avonds een borrelavondje,
en de volgende dag, dan hebben we een

1233
01:33:50,140 --> 01:33:55,330
korte reis vanuit Hilversum naar den Haag of
van Hilversum naar Wageningen, wat we dan deden.

1234
01:33:55,380 --> 01:33:58,590
Ja, dat was wel... dat is altijd
wel interessant ja [glimlach]

1235
01:33:58,930 --> 01:34:01,150
En de dominee toen, dat
was dominee van der Linden

1236
01:34:01,150 --> 01:34:02,770
Ja, dat was dominee van der Linden, ja

1237
01:34:02,770 --> 01:34:04,350
En hoe was uw contact met hem

1238
01:34:04,350 --> 01:34:09,430
Nou, weinig eigenlijk.
Niet noemenswaardig.

1239
01:34:10,030 --> 01:34:17,964
Ik heb misschien eens een dienst bijgewoond, en
dat doe je dan, omdat je daar interesse voor hebt.

1240
01:34:17,964 --> 01:34:21,620
En dat komt je later... komt
dat ook wel een beetje van pas

1241
01:34:22,960 --> 01:34:24,400
Op welke manier komt dat later van pas

1242
01:34:24,400 --> 01:34:26,990
Nou, dat je meer dingen
wil weten daarover.

1243
01:34:26,990 --> 01:34:32,186
Het zij dus dat vanaf mijn vrouw’s
kant, waren ze nogal katholiek gestemd.

1244
01:34:32,186 --> 01:34:34,330
Dat heb ik dus ook
heel veel meegemaakt.

1245
01:34:34,330 --> 01:34:39,100
Ook met bruiloften, en met begrafenissen,
dat je daar dus mee te maken hebt.

1246
01:34:39,100 --> 01:34:45,580
Buiten dat, waren bij mijn
schoonouders drie joden verborgen.

1247
01:34:45,580 --> 01:34:50,770
En degene die daar dus... dat
was vader moeder en een zoon.

1248
01:34:50,770 --> 01:34:57,600
Met de zoon heb ik nog steeds vriendelijk contact.
Dus dan heb ik ook het joodse gedeelte geleerd

1249
01:34:57,870 --> 01:35:05,050
Ik ben bij alle feesten van de joodse
kant, ben ik bij geweest, uitgenodigd.

1250
01:35:05,050 --> 01:35:12,190
Yad Vashe... Dat is dus ook
veel geweest hier in Hilversum.

1251
01:35:12,190 --> 01:35:15,980
En daar ben ik dus bij geweest
om te helpen in de synagoge.

1252
01:35:16,040 --> 01:35:19,558
Ik ben dus verschillende keren als tiende man
aanwezig geweest, om een dienst bij te wonen.

1253
01:35:20,040 --> 01:35:29,270
Dat is gewoon interesse. Interesse voor iets.
Omdat het je vriend is, hè, waar je mee helpt

1254
01:35:29,270 --> 01:35:33,120
U vertelde eerder nog, dat u het ook had
meegemaakt dat één van de eskadronleden

1255
01:35:33,120 --> 01:35:37,340
was overleden, dat u ook naar de
begrafenis moest, of mee moest helpen.

1256
01:35:38,250 --> 01:35:38,830
Klopt dat

1257
01:35:39,140 --> 01:35:41,620
Ja, ik heb ook een
keer mee moeten gaan

1258
01:35:41,620 --> 01:35:45,040
Hoe ging dat. Wat was er toen gebeurd

1259
01:35:45,120 --> 01:35:49,250
Ik weet niet eens precies
wie dat is geweest, want dat

1260
01:35:49,250 --> 01:35:52,180
zijn dingen die gaan aan je
voorbij, op een bepaald moment.

1261
01:35:52,180 --> 01:35:52,750
Namen.

1262
01:35:52,750 --> 01:35:58,890
Maar je rijdt dan... één wagen met
een kist, met mensen daarbij, en

1263
01:35:58,890 --> 01:36:02,360
daarachter nog een fifteen hundred
weight waar de militairen in zitten dan

1264
01:36:02,360 --> 01:36:05,156
En daar ben je dan het
vuurpeloton, zoals ze dat noemen.

1265
01:36:05,220 --> 01:36:11,850
En zodoende word je ook getraind...
geleerd hoe je dat moet doen allemaal, en

1266
01:36:12,250 --> 01:36:16,820
ja... dan is het dat je aanwezig bent, en
dan sta je met zijn allen naast de kist.

1267
01:36:17,570 --> 01:36:21,360
Twee groepen tegenover elkaar.
En dan moet je dus schoten lossen.

1268
01:36:21,360 --> 01:36:23,430
Dat gaat allemaal op commando,
en dan gaat de kist naar

1269
01:36:23,430 --> 01:36:25,251
beneden, en dan is het ‘ingerukt’,
en dan ga je weer terug.

1270
01:36:25,251 --> 01:36:32,552
En dan is het gebeurd. En dan praat je er
nog wel een keer over, hoe het geweest is.

1271
01:36:32,552 --> 01:36:38,920
En dat wil je dan zo mogelijk weer
vergeten hè. Dat zijn niet de leuke dingen

1272
01:36:39,190 --> 01:36:42,150
Want wat deed die ervaring met u

1273
01:36:42,220 --> 01:36:44,200
Ja, dat je toch weer een maat mist.

1274
01:36:44,200 --> 01:36:49,030
We hebben daar dus elk jaar met de reünies
hebben we daar dus de herdenkingen.

1275
01:36:49,350 --> 01:36:53,480
En dat is dit dus ook weer
geweest, dat we dus... maar

1276
01:36:53,480 --> 01:36:56,770
met de familie van de mensen
er bij, de nabestaanden.

1277
01:36:56,840 --> 01:36:58,950
Dus dat was eigenlijk de
eerste keer dat we dat hebben.

1278
01:36:58,950 --> 01:37:02,462
Ik geloof de negentiende keer reünie, als
ik het goed... ja, de negentiende keer.

1279
01:37:03,850 --> 01:37:07,920
En... ja, het was mooi

1280
01:37:08,320 --> 01:37:16,400
En toen ter plekke. Toen u daar bij de begrafenis
moest dienen. Hoe heeft u dat toen ervaren

1281
01:37:16,400 --> 01:37:18,868
je bedoelt in Indië

1282
01:37:18,580 --> 01:37:18,930
Ja

1283
01:37:18,930 --> 01:37:27,430
Ja, hoe moet ik dat nou vertellen. Het blijft
je wel bij hè, ergens. Het doen en laten ervan.

1284
01:37:28,060 --> 01:37:33,690
Maar ik heb misschien, dat
ik een beetje makkelijk

1285
01:37:33,690 --> 01:37:36,650
ben als ik... dat soort dat
kun je gauw kwijt raken.

1286
01:37:36,650 --> 01:37:38,580
Ik kan zoiets gauw kwijt raken.

1287
01:37:39,010 --> 01:37:43,430
Problemen, als je die hebt, die
moet je zien te overwinnen uiteraard,

1288
01:37:43,430 --> 01:37:52,370
en dan wordt het toch een kwestie
van... dat laat je rusten.

1289
01:37:52,370 --> 01:37:57,097
Je ziet het wel weer een keer, of je haalt
een keer terug, na verloop van tijd.

1290
01:37:57,098 --> 01:37:59,899
Ja, dat zijn toch wel nare
dingen. Ja, is niet leuk

1291
01:37:59,900 --> 01:38:05,900
Op welke momenten komt dat dan terug

1292
01:38:05,900 --> 01:38:10,457
Nou, dat is toen hè, vanuit toen. Maar
normale problemen, dat heb ik dan ook wel.

1293
01:38:10,570 --> 01:38:14,200
Logisch dat je problemen hebt van
allerlei zaken die je dus doet.

1294
01:38:14,280 --> 01:38:19,270
Die los je op... of je gaat er
achteraan. Dat soort dingen.

1295
01:38:19,270 --> 01:38:23,490
Of je laat het een tijd rusten, dat
je tijd komt dat je dat kan gaan doen.

1296
01:38:25,360 --> 01:38:27,510
Misschien een beetje
makkelijk, maar het is zo

1297
01:38:28,780 --> 01:38:30,940
Maar u denkt er nog wel regelmatig aan

1298
01:38:30,940 --> 01:38:32,566
Ja, je hebt natuurlijk gedachten.

1299
01:38:32,580 --> 01:38:36,710
Het moment dat je die herdenking hebt, zoals
met de reünies, heb je daar de gedachtegang.

1300
01:38:36,710 --> 01:38:42,930
Het is dan zo, dat we met tien man moesten
komen. En elke tien man had dus een aantal namen.

1301
01:38:42,980 --> 01:38:48,010
En dan werden dus al de mensen die
al gewoon overleden waren genoemd.

1302
01:38:48,010 --> 01:38:52,750
Dus ik was toen, even denken, de tiende man. Nee,
elf mensen hadden we geloof ik. Ik was de tiende.

1303
01:38:52,750 --> 01:38:57,970
En dan krijg je nummer één, die noemt zijn namen
op, tijdens die laatste herdenking, van de reünie.

1304
01:38:58,250 --> 01:38:59,880
En zo werden alle namen genoemd

1305
01:38:59,880 --> 01:39:05,310
En de laatste herdenking, bedoelt u
vijfentwintig september, de laatste reünie

1306
01:39:05,310 --> 01:39:08,720
Ja, dat is de laatste, ja. Daar hebben
we het op die manier uitgevoerd.

1307
01:39:08,720 --> 01:39:13,940
Dan sta je op een rijtje, iedereen heeft
zijn briefje, en zijn gezegde daarover.

1308
01:39:13,940 --> 01:39:17,098
En dan is het weer ingerukt
mars, en dan ga je weer op je

1309
01:39:17,350 --> 01:39:21,287
plekje staan, en dan is het weer
over, dan is het weer gedaan.

1310
01:39:21,287 --> 01:39:23,900
‘’Dan gaan we een borreltje
halen,’’ zeggen ze dan

1311
01:39:24,360 --> 01:39:31,565
Nog even naar de laatste weken in Indonesië.
Wanneer hoorde u dat... was het meteen bekend

1312
01:39:31,565 --> 01:39:36,730
dat het twee weken was, en dat u op dat
moment dan zou terugvliegen, of hoe ging dat

1313
01:39:36,730 --> 01:39:40,640
Dat werd bekend op... in maart al.

1314
01:39:40,640 --> 01:39:45,689
Ergens in maart, dat dus de schepen weg zouden
zijn, en dat we dus per vliegtuig gingen.

1315
01:39:45,689 --> 01:39:52,690
Daar moest je voor tekenen, want anders kon je nog,
ik meen, begin maart, met het laatste schip mee.

1316
01:39:52,690 --> 01:39:58,360
En nou weet ik niet meer... dat de
Dorsetshire dacht ik, vertrok uit

1317
01:39:58,360 --> 01:40:03,282
Batavia, of omgekeerd met de New
Australia, dat weet ik niet precies

1318
01:40:03,400 --> 01:40:08,657
Maar eh... nee, de New Australia, die vertrok
uit Soerabaja, en de Dorsetshire uit Batavia.

1319
01:40:08,657 --> 01:40:12,120
De Australia was het snelle schip.

1320
01:40:12,120 --> 01:40:18,250
En die kon dus... heeft dus later ook, in
de golf van Biskaje, dus de boot ingehaald.

1321
01:40:18,250 --> 01:40:22,670
De één moest naar Rotterdam, en de andere naar
Amsterdam. Zo zat het een beetje in elkaar.

1322
01:40:23,670 --> 01:40:28,330
Ja, bijtekenen, dat kreeg je te horen:
of bijtekenen, of met de boot mee.

1323
01:40:28,330 --> 01:40:31,179
Dus ik tekende bij, dus
ik ging met het vliegtuig

1324
01:40:31,500 --> 01:40:32,690
En hoe ging dat

1325
01:40:32,690 --> 01:40:40,210
Nou, heel makkelijk [lacht]. Dat was instappen,
en je plek... Ik heb de papieren nog hier

1326
01:40:40,210 --> 01:40:41,690
Had u eerder gevlogen

1327
01:40:41,690 --> 01:40:46,790
Nee, nooit. Nee, dat
was er toen niet bij.

1328
01:40:46,970 --> 01:40:55,152
In die tijd vliegen, dat was een unicum
voor een... toentertijd. Dat was een unicum.

1329
01:40:55,153 --> 01:41:01,750
Dat kende je niet. Dus je werd meteen in een
super coney, een super constellation [Lockheed

1330
01:41:01,750 --> 01:41:06,392
En ik heb wel in de tijd
balk, die we dus hadden tot

1331
01:41:06,392 --> 01:41:09,970
1951, heb ik dat wel mogen
vermelden, in het museum.

1332
01:41:10,990 --> 01:41:17,740
Dus de PHTHT Tilburg, die Super
Constellation, die vloog op veertien april,

1333
01:41:18,150 --> 01:41:24,010
vanuit Kemajoran richting Schiphol, aankomst
zestien april, enzovoorts, enzovoorts

1334
01:41:25,400 --> 01:41:27,290
Dus er waren wel wat
tussenstops neem ik aan

1335
01:41:27,290 --> 01:41:30,782
Ja, we hebben een tussenstop in Bangkok
gehad. Daar sliepen we in het KLM-hotel.

1336
01:41:30,783 --> 01:41:39,450
En daar kwamen we al vroeg binnen. Wij moesten
eigenlijk als burger, in burgerkleding.

1337
01:41:40,540 --> 01:41:45,750
En dat was er niet. Dus
wij gingen als militair.

1338
01:41:45,750 --> 01:41:53,960
Wel de baret, en onze kaki-uniformen aan, en daar
gingen we in Bandung de KLM-bus in, mochten we

1339
01:41:53,960 --> 01:42:02,800
dus de groentetuinen... De groentetuinen die je had
op het water, mochten we gaan bekijken, per bus

1340
01:42:02,800 --> 01:42:07,670
We gingen een tempel in. Schoenen
uit, op je sokken naar binnen toe.

1341
01:42:08,000 --> 01:42:14,100
En waar je ook was, als militair viel je
op hè. Allemaal van die kerels van één meter

1342
01:42:14,100 --> 01:42:19,520
tachtig, één meter negentig bij de kleine
Thaise, de Thaise mensen die je daar had.

1343
01:42:19,520 --> 01:42:27,444
En daar stak je dus altijd torenhoog
bovenuit. En ja, dat was mooi om te zien.

1344
01:42:27,444 --> 01:42:33,330
Dat is mooi geweest: Bangkok! En we zijn nog
geweest in Damascus, in de tussenlanding.

1345
01:42:33,890 --> 01:42:36,180
En toen waren we richting Schiphol

1346
01:42:36,180 --> 01:42:40,479
En dat was met vijfenzestig
man, in het toestel

1347
01:42:40,480 --> 01:42:43,180
Ik meen een man van tweeënzes...
vijfenzestig ongeveer.

1348
01:42:43,180 --> 01:42:50,010
Daar waren vijfentwintig Huzaren bij, waaronder
dus de groep vanuit de Berenlaan, de bijtekenaars

1349
01:42:50,670 --> 01:42:59,040
U heeft ook eerder gezegd van dat er taken waren,
of dat u samenwerkte met de militaire politie..

1350
01:42:59,040 --> 01:43:02,220
Ja, dat hebben we gedaan
tijdens het konvooi rijden ook

1351
01:43:02,690 --> 01:43:06,670
En moest u toen ook zelf onderdeel daarvan
uitmaken, of iets met andere uniformen

1352
01:43:06,670 --> 01:43:07,860
Nou, ze reden met ons mee.

1353
01:43:07,860 --> 01:43:14,500
Hun reden dus mee in... of met een gepantserde
wagen mee, of in hun eigen jeep of zo.

1354
01:43:15,530 --> 01:43:19,270
Het is net hoe het uitkwam. Maar de
militaire politie reed met ons mee ja.

1355
01:43:19,270 --> 01:43:22,870
Want ik heb daar nog een
opname van op de Puntjak.

1356
01:43:23,280 --> 01:43:26,715
En dat is dus duidelijk te zien... een
ander uitmonstering hè, die ze hadden.

1357
01:43:26,715 --> 01:43:31,206
Ze hadden dus een witte koppel, met een
witte band. En een pistooltas die wit was.

1358
01:43:31,206 --> 01:43:34,520
En een helm die wit was.
Enkelstukken die wit waren.

1359
01:43:34,520 --> 01:43:37,254
Dus die waren op een
speciale manier aangekleed.

1360
01:43:37,810 --> 01:43:42,620
Terwijl wij dus altijd in een uniform...
ja, geen uniform, maar in een overall.

1361
01:43:42,990 --> 01:43:45,450
Wij hadden dus een
overall aan als we reden.

1362
01:43:45,450 --> 01:43:48,201
En vooral in de open wagen, met een
handdoek om [laat met zijn handen

1363
01:43:48,201 --> 01:43:49,990
zien dat de handdoek om de nek
ging], tegen het stof en het vuil.

1364
01:43:50,280 --> 01:43:57,170
Bril op, vanwege je ogen. Omdat je dus
altijd buiten de auto met je hoofd zat.

1365
01:43:57,170 --> 01:44:02,240
Dus altijd een motorbril op.
Petje diep in de ogen getrokken

1366
01:44:02,690 --> 01:44:06,327
En dat was altijd weer duidelijk zichtbaar,
want als je je petje afdeed dan had je [wijst met

1367
01:44:06,328 --> 01:44:12,160
zijn handen aan] een wit bovenstukje, en een
zwart, met een wit stukje hier, als een maskertje.

1368
01:44:12,730 --> 01:44:17,380
En dan had je dus, of het
stof gezien van de rode klei,

1369
01:44:17,380 --> 01:44:21,700
of het stof gezien van de
zwarte klei, of de grijze klei.

1370
01:44:21,870 --> 01:44:26,150
Ja, je zag er altijd uit
als een vies militairtje

1371
01:44:26,150 --> 01:44:29,970
U was altijd herkenbaar
als Huzaar eigenlijk

1372
01:44:29,970 --> 01:44:36,860
Ja, altijd te baret op, want als we wacht
liepen, waar dan ook, geen helm. Dat mocht niet.

1373
01:44:36,860 --> 01:44:40,480
Je bent Huzaar, dus je
draagt een zwarte baret.

1374
01:44:40,970 --> 01:44:45,430
En dat was als tankman, als
tankmensen... die hadden

1375
01:44:45,430 --> 01:44:50,330
een zwarte baret, dus zo
moest je dus naar voren toe.

1376
01:44:50,330 --> 01:44:58,260
Alleen van het Boreel, het enige regiment
wat in Indië heeft gediend, dat had dus een

1377
01:44:58,260 --> 01:45:06,340
zwaluwstaart, blauwe achtergrond, terwijl dus de
andere regimenten, Huzaren... dat waren andere

1378
01:45:06,590 --> 01:45:10,230
Je hebt namelijk vier regimenten
eigenlijk hè. Het eerste,

1379
01:45:10,230 --> 01:45:13,190
tweede, derde, vierde regiment,
met een eigen standaard.

1380
01:45:13,640 --> 01:45:18,010
En wij hadden dus het vierde
regiment, dus de vier eigenlijk.

1381
01:45:18,470 --> 01:45:24,390
En dan had je dus diverse andere groepen.
Je had Sietsma van Oranje, en Alexander.

1382
01:45:24,390 --> 01:45:27,310
Dat waren de zware tanks, en
die waren gelegerd in Nederland.

1383
01:45:27,310 --> 01:45:31,839
Alleen Boreel, dat zijn de mensen
geweest, die in Indië hebben gezeten.

1384
01:45:31,840 --> 01:45:39,209
Met het blauwe achtergrondje op de pet, en als een
vorm van een zwaluwstaartje, zoals wij dat noemen

1385
01:45:40,140 --> 01:45:43,550
U zei eerder van de
eskadronscommandant was R.O. van Manen

1386
01:45:43,550 --> 01:45:43,830
Ja

1387
01:45:43,830 --> 01:45:48,980
Wat heeft u persoonlijk aan
bevelen en tijd met hem meegemaakt

1388
01:45:49,960 --> 01:45:53,180
Nou eigenlijk niet veel, want
wij hadden onze eigen baas.

1389
01:45:53,180 --> 01:45:57,910
Dat is een wachtmeester, of de
cornet, later luitenant geworden.

1390
01:45:58,510 --> 01:46:03,350
Maar daar kreeg je dus direct je bevelen van.
En R.O. die kwam af en toe ’s een keer kijken

1391
01:46:03,350 --> 01:46:08,650
Die, als ie kwam, dan was alles
in rep en roer, want alles

1392
01:46:08,650 --> 01:46:11,560
werd netjes in gereedheid
gebracht, zoals het hoort.

1393
01:46:11,800 --> 01:46:15,470
Zij het dat ie dan altijd binnenkwam
van: ‘Van mij hoeft dat eigenlijk niet.

1394
01:46:15,470 --> 01:46:17,439
Ik zie wel... ik kom alleen maar
kijken of jullie geweer schoon is,

1395
01:46:17,440 --> 01:46:21,430
voor de rest interesseert het me
niet.’ Als je wapen maar goed was

1396
01:46:22,040 --> 01:46:23,590
En dat checkte hij persoonlijk

1397
01:46:23,590 --> 01:46:26,340
Nou, hij was gek genoeg om
er af en toe eens goed in

1398
01:46:26,340 --> 01:46:29,290
te kijken, en daar dus het
een en ander over te zeggen.

1399
01:46:29,290 --> 01:46:33,620
Zij het dan met heel veel knopen, en heel
veel vloeken en schelden, wat hij dan deed.

1400
01:46:33,620 --> 01:46:39,530
Maar dat was wel interessant ja

1401
01:46:39,530 --> 01:46:40,920
Interessant in welk opzicht

1402
01:46:40,920 --> 01:46:44,354
Zoals ie tekeer ging. Want hij
meende er in feite niet veel van.

1403
01:46:44,355 --> 01:46:48,030
Dat was een man met een hele
grote mond... klein hartje

1404
01:46:48,110 --> 01:46:50,000
En hoe wist u dat

1405
01:46:50,000 --> 01:46:51,450
Ja, zo leer je hem kennen.

1406
01:46:51,450 --> 01:46:58,240
Ook van de tijd van alle verhalen die je hoort
hè. Wat ie dus van anderen, enzovoort enzovoort.

1407
01:46:58,240 --> 01:47:02,580
Ja, dat zat wel goed met R.O..

1408
01:47:02,760 --> 01:47:03,949
U was niet bang van hem

1409
01:47:03,950 --> 01:47:09,743
Nee hoor. Nee absoluut niet. Wat dat
betreft dacht ik: ‘Nou, jullie doen maar.

1410
01:47:09,743 --> 01:47:12,040
Ik doe mijn best en als het
niet goed is hoor ik het wel.

1411
01:47:12,040 --> 01:47:16,700
En kreeg u wel eens te
horen dat het niet goed was

1412
01:47:16,700 --> 01:47:18,620
Nou, dat zal best.

1413
01:47:18,620 --> 01:47:25,440
Nou, niet direct hoor, maar over het algemeen
verliep het nogal vrij... vrij, in je doen en laten.

1414
01:47:25,440 --> 01:47:31,370
Alleen bij de opleiding van het eerste
regiment, ja, dat was heel hectisch.

1415
01:47:31,370 --> 01:47:39,900
Want ik kan me nog herinneren, dat...
je ligt dan op van die canvas bedden, en

1416
01:47:39,900 --> 01:47:45,180
dan moest alles op een bepaalde manier
vanuit je tas op het bed neergelegd zijn.

1417
01:47:45,180 --> 01:47:47,380
Dat moest allemaal op één lijn worden.

1418
01:47:47,380 --> 01:47:51,180
Alle onderdelen, zoals je
rugtas, en allerlei andere

1419
01:47:51,180 --> 01:47:53,770
dingen die je had, die op
bed gelegd moesten worden.

1420
01:47:53,830 --> 01:47:59,100
En als het niet goed was, dan zei ie, die opper
Van Lunen, die dat controleerde, die zei: ‘Het

1421
01:47:59,100 --> 01:48:03,740
eerste, tweede, derde, vierde, het zesde bed.’
En dan liep ie er naartoe, en draaide het om

1422
01:48:03,830 --> 01:48:07,300
Hij zegt: ‘Over vijf minuten ben ik
terug, en dan moet het in orde zijn.’

1423
01:48:07,300 --> 01:48:11,310
En als het niet zo was, dan kreeg
de man, de persoon, die kreeg straf.

1424
01:48:11,310 --> 01:48:15,710
En die moest dan steentjes
kloppen, steentjes bikken.

1425
01:48:15,710 --> 01:48:23,028
Om een soort van... [verspreekt zich
een paar keer] wat is dat ook alweer...

1426
01:48:23,028 --> 01:48:26,730
Dakpannen enzovoort, die werden
stukgeslagen, en al dat rode gres, net als

1427
01:48:26,730 --> 01:48:30,248
bij op een tennisveld, alleen veel
grover, moest dan neergelegd worden.

1428
01:48:30,248 --> 01:48:33,610
Ja, zo werd dus de vloer
even hard gemaakt.

1429
01:48:33,610 --> 01:48:39,220
Ja, die was heel streng, maar in de
verdere opleiding, en verdere dienst.

1430
01:48:39,220 --> 01:48:54,660
Nou, dat was erg vrij hoor. Het moest wel correct
zijn allemaal, maar het was nogal makkelijk

1431
01:48:54,660 --> 01:48:57,620
Ik wilde even een pauze inlassen

1432
01:48:59,640 --> 01:49:02,480
Nog even terug naar de
Ambonezen die voor de keuze

1433
01:49:02,480 --> 01:49:05,910
stonden om misschien terug
te gaan naar Nederland.

1434
01:49:05,910 --> 01:49:10,090
Had u het daar wel eens
over met de Ambonezen zelf

1435
01:49:10,650 --> 01:49:13,760
Nou, ze vroegen mij namelijk
van: ‘Hoe is Holland?

1436
01:49:13,760 --> 01:49:16,747
Hoe is Nederland?’ Ze wisten
misschien wel wat, maar

1437
01:49:16,747 --> 01:49:19,444
ze wilden het natuurlijk
uit de eerste hand weten.

1438
01:49:19,445 --> 01:49:25,110
‘Ja, koud hè, ’s winters, en nat, en
kil, enzovoort, enzovoort.’ Nou, dat

1439
01:49:25,110 --> 01:49:30,730
zullen ze echt wel gemerkt hebben, want
het omgekeerde hadden wij, dat we Indië

1440
01:49:30,730 --> 01:49:36,400
binnenkwamen, met zijn warmte, en zijn
harde regens en dat soort dingen meer.

1441
01:49:36,530 --> 01:49:39,910
Maar hoe dat verder afgelopen
is, dat weet ik ook niet.

1442
01:49:39,910 --> 01:49:46,850
Ze zullen natuurlijk Nederland binnengestormd
zijn, en elders onderdak hebben gevonden.

1443
01:49:46,850 --> 01:49:50,199
En dat hebben we later ook weer
gehoord, dat ze dus in diverse

1444
01:49:50,200 --> 01:49:54,070
kampen terecht kwamen, en in Huizen,
en in Westerbork zover ik weet.

1445
01:49:54,071 --> 01:49:57,140
En er zijn nog veel meer
plekken natuurlijk in Nederlan

1446
01:49:57,140 --> 01:50:06,730
En aan het einde, dat u in Indië was, moest
het materieel worden overgedragen aan TNI

1447
01:50:06,730 --> 01:50:12,670
Ja, het laatste wat ik weet
van onze wapens zelfs... Die

1448
01:50:12,950 --> 01:50:16,160
werden geïnspecteerd door
onszelf, of alles aanwezig was.

1449
01:50:17,200 --> 01:50:22,980
Zoals, laat ik zeggen, een krik,
reservebanden, en dat soort dingen.

1450
01:50:22,980 --> 01:50:29,660
Alles wat dus nodig is in een auto. Sleepkabel
bijvoorbeeld. En dat werd dan ingeleverd.

1451
01:50:29,660 --> 01:50:38,120
Dat werd in de kazerne neergezet. Dat was onze
kazerne zelf. En wij rekten dat altijd heel erg lang.

1452
01:50:38,120 --> 01:50:42,210
Zodat ze dus, als een
militair dus naar huis gingen,

1453
01:50:42,210 --> 01:50:44,860
terwijl de wagens nog
steeds in ons kamp stonden.

1454
01:50:44,860 --> 01:50:48,290
Er waren veel mensen die hadden
een dubbelsleutel, en die haalden

1455
01:50:48,290 --> 01:50:53,347
dan de krik eruit, en de sleepkabel,
en dat verkochten ze weer.

1456
01:50:53,348 --> 01:50:58,320
En van dat geld gingen we lekker weer eten,
of misschien wel een biertje drinken, dat kan.

1457
01:50:58,770 --> 01:51:01,240
Maar de volgende dag
kwamen ze ze dus ophalen, en

1458
01:51:01,240 --> 01:51:05,150
alles was gecontroleerd,
en het ging dus richting TNI

1459
01:51:05,880 --> 01:51:08,850
Ook de munitie, en al dat
soort dingen meer. Kleding.

1460
01:51:08,850 --> 01:51:12,320
We hadden hele grote gudangs
[magazijnen] met kleding bijvoorbeeld.

1461
01:51:12,800 --> 01:51:16,270
Nou, daar werd wel eens wat
uit gehaald hoor. Heel stiekem

1462
01:51:17,030 --> 01:51:17,230
Zoals

1463
01:51:17,230 --> 01:51:22,910
Nou... broeken, jakken, schoenen,
alles lag erin. Zelfs dameskleding.

1464
01:51:22,910 --> 01:51:29,640
Want wij hadden dus ook nog damesmilitairen in
dienst hè. Dus dat was opgeslagen in die gudangs.

1465
01:51:29,640 --> 01:51:31,870
En wat deed je ermee? Niets.

1466
01:51:32,270 --> 01:51:36,095
Uiteindelijk ging het over
naar hun, en dat was meestal

1467
01:51:36,096 --> 01:51:39,370
dus tropenkleding, wat er dus
te vinden was, en overalls

1468
01:51:39,370 --> 01:51:45,690
En die onderdelen, die verkocht
werden, heeft u daar zelf

1469
01:51:45,690 --> 01:51:49,999
iets van meegemaakt, dat
dingen achterover werden gedrukt

1470
01:51:50,000 --> 01:51:50,380
Ja ja. Ja ja hoor

1471
01:51:50,380 --> 01:51:52,730
Want ging dat dan in overleg,
of hoe werd dat dan besloten

1472
01:51:52,730 --> 01:52:01,800
Ja, er was altijd een overleg, van: ‘Sta jij
vanavond op wacht?’ ‘Ja, dat klopt.’ ‘Kijk jij of

1473
01:52:01,800 --> 01:52:04,660
het veilig is aan die kant, want je moet tenslotte
alles bewaken.’ Nou, dat ging ie dan wel doen.

1474
01:52:04,660 --> 01:52:09,000
Dan kwamen ze wel eens met
een wagen voorrijden, en die

1475
01:52:09,000 --> 01:52:13,210
wagen was dan wel een beetje
ingeladen met diverse dingen.

1476
01:52:14,130 --> 01:52:19,660
Maar de excessen... ja, het is
natuurlijk niet goed te praten, zoiets.

1477
01:52:19,660 --> 01:52:23,687
Het werd met benzine ook vaak
gedaan. Benzine met jerrycans.

1478
01:52:23,688 --> 01:52:29,090
Wij hadden dus vrij tanken
als Huzaar, of als cavalerist.

1479
01:52:29,320 --> 01:52:33,410
En die benzine werd dan
verkocht, en er werd van gegeten.

1480
01:52:33,410 --> 01:52:39,150
Je moet je wel voorstellen, wij waren
de laatste militairen zo een beetje, dus

1481
01:52:39,150 --> 01:52:43,600
de aanvoer vanuit Nederland, die was
ook niet hoopgevend hè. Die zeiden van:

1482
01:52:43,600 --> 01:52:48,350
‘Laat ze de restjes maar opmaken.’ En
de restjes, dat was weinig, of niks.

1483
01:52:48,640 --> 01:52:57,795
Was slecht. Dus vaak werd er dus gegeten... geld
wat je kon versieren hè, zoals we dat noemden

1484
01:52:57,800 --> 01:53:02,900
En aan wie werden die benzine en
materieel, aan wie werd dat verkocht

1485
01:53:02,900 --> 01:53:15,670
Ergens in een kampong of zo

1486
01:53:15,670 --> 01:53:19,210
En ging u daar ook wel eens
[opeens een borend geluid

1487
01:53:19,210 --> 01:53:29,860
Het materieel dat verkocht werd,
wat bracht dat dan op qua geld

1488
01:53:29,860 --> 01:53:37,640
Ja, je kreeg er geld voor, en van dat geld
ging je dus even lekker eten in de stad.

1489
01:53:37,780 --> 01:53:40,515
Even een extraatje erbij,
en dat soort dingen meer.

1490
01:53:41,660 --> 01:53:46,280
Want het eten was wel gewoon en
zoals je dat normaal altijd had,

1491
01:53:46,280 --> 01:53:53,400
altijd Indisch, en dat was eigenlijk
iets extra’s wat je deed, ja

1492
01:53:53,400 --> 01:53:57,170
En dat geld, dat moest op ter
plekke, of verdeelden jullie dat

1493
01:53:57,380 --> 01:54:00,139
Nee, dat werd dus door de
mensen... ja, dat zal wel.

1494
01:54:00,140 --> 01:54:05,090
Dat zullen ze wel verdeeld hebben, ieder krijgt
een klein beetje, en die doet maar wat ie wil

1495
01:54:06,540 --> 01:54:11,690
En wat er dan overbleef, daar
werd van gegeten, of hoe werkte dat

1496
01:54:11,690 --> 01:54:15,613
Ja, wij... het meeste werd
dus... of je haalde er drank voor.

1497
01:54:15,613 --> 01:54:20,950
Dan gingen we een biertje drinken extra. Dat werd
ook nog wel gedaan. Dat waren handelaars hoor

1498
01:54:22,950 --> 01:54:29,640
En was dat eigenlijk vanzelfsprekend, dat jullie
dat deden, dat materieel achterover drukken

1499
01:54:29,640 --> 01:54:33,510
Nee, nee, nee. Dat is door
enkelen echt wel gedaan hoor.

1500
01:54:33,510 --> 01:54:40,870
Dat is echt iets wat ze dus... misschien dat
ze mindere gedachten hadden aan eerlijkheid.

1501
01:54:40,870 --> 01:54:46,250
Maar ze dachten ook: ‘Waarom
niet. Ze merken het toch niet.

1502
01:54:47,360 --> 01:54:50,830
En u werkte daar zelf ook aan mee,
door op wacht dingen toe te staan

1503
01:54:50,830 --> 01:54:52,410
Ja, dat is één keer gebeurd ja.

1504
01:54:52,410 --> 01:54:55,710
Eén keer is het gebeurd, dat ik
dus op wacht stond, dat ze zeiden:

1505
01:54:55,890 --> 01:55:00,660
‘Kijk jij even de andere kant
op.’ En dat ze dan bezig waren.

1506
01:55:01,280 --> 01:55:04,110
En daar krijg je ’s avonds ook
je biertje weer voor toegedeeld

1507
01:55:04,110 --> 01:55:07,644
En was u het er wel mee
eens, dat dat gebeurde

1508
01:55:10,810 --> 01:55:13,310
[zucht] Misschien wel ja.
Ik weet het eigenlijk niet.

1509
01:55:13,310 --> 01:55:16,214
Het was toch... het ging naar
je vijand toe hè, min of meer.

1510
01:55:16,214 --> 01:55:22,570
Het was niet voor ons een heel erge vijand,
zoals de eskadrons vóór ons hadden meegemaakt.

1511
01:55:22,570 --> 01:55:29,100
Maar het was dan toch wel een andere
vijand, en je had er toch weer winst bij.

1512
01:55:29,100 --> 01:55:34,460
Je kon, of mee eten, bij wijze
van spreken, of meedrinken

1513
01:55:36,770 --> 01:55:41,710
Dus u beschouwde de TNI nog
wel als vijand, in die tijd

1514
01:55:41,710 --> 01:55:48,510
Het bleef altijd je tegenstander, ja. Het bleef
altijd de tegenstander van de Nederlanders.

1515
01:55:48,580 --> 01:55:53,496
Je raakte Indië kwijt... was
je al niet zo lekker mee.

1516
01:55:53,496 --> 01:55:56,578
Je had een verloren strijd, daar
was je al helemaal niet lekker mee.

1517
01:55:56,579 --> 01:56:04,900
Je had mensen verloren, ook dat nog. Alles bij
elkaar opgeteld... ja, dan heb je een idee erover

1518
01:56:06,830 --> 01:56:08,720
Want hoe kijkt u terug op de missie

1519
01:56:08,720 --> 01:56:13,690
Ja, verloren missie. En dat is bekend
hè, dat is algemeen. Verloren missie

1520
01:56:13,690 --> 01:56:19,610
Maar uw eigen gevoel daarbij

1521
01:56:19,610 --> 01:56:24,110
Ja... ook gelaten, kan je wel
stellen. Je hoort het waarom.

1522
01:56:24,790 --> 01:56:29,220
Nederlanders moesten weg
uit Indië. Ze mochten niet

1523
01:56:29,220 --> 01:56:32,710
blijven, want anders werd de
Marshall hulp, werd stopgezet.

1524
01:56:33,470 --> 01:56:37,310
Buiten dat moet je je voorstellen,
dat als Nederland weg is, en de

1525
01:56:37,310 --> 01:56:40,500
belangen van Nederland zijn ook
weg, dan had Amerika en Engeland,

1526
01:56:40,500 --> 01:56:44,280
want daar ging het dus om, die
hadden dus weer handelsbelangen, daar.

1527
01:56:44,280 --> 01:56:49,500
Wat ook niet doorgegaan is toevallig, want ze hebben
er niks mee verdient. Ook geen handelsbelangen.

1528
01:56:50,140 --> 01:56:51,928
Maar wij waren wel alles kwijt.

1529
01:56:51,929 --> 01:56:57,810
En je moet je wel voorstellen dat de
geweldige investeringen die gepleegd zijn, in

1530
01:56:57,810 --> 01:57:03,030
Indië: het maken van de theeplantages, het
maken van alle dingen die ze daar dus hadden

1531
01:57:03,030 --> 01:57:07,110
Het verwerken van rubber,
en olie, en kolen, daar ging

1532
01:57:07,110 --> 01:57:10,380
eerst Nederlands geld in,
want dat was er toen nog niet.

1533
01:57:11,130 --> 01:57:14,740
We praten dus over heel...
een paar eeuwen terug dan.

1534
01:57:14,740 --> 01:57:18,480
En dat is allemaal maar opgebouwd,
dat is toch kapitaal wat daar staat.

1535
01:57:18,480 --> 01:57:20,340
En dat kapitaal laat je achter.

1536
01:57:20,340 --> 01:57:26,600
En dat blijkt ook wel, want men heeft
dus wel heel veel verliezen geleden.

1537
01:57:26,600 --> 01:57:28,450
Die handelsmaatschappijen dan

1538
01:57:28,450 --> 01:57:36,765
En u dacht niet: ‘Goh, de Indonesiërs hebben
ook recht op hun eigen land en hun eigen..

1539
01:57:36,620 --> 01:57:41,550
Dat is echt wel tot
ons gekomen, dat idee.

1540
01:57:41,550 --> 01:57:46,390
Maar dat je dat dan vaak meemaakt,
dat heb ik zelf ondervonden

1541
01:57:47,040 --> 01:57:51,120
bij een rubberplantage van
mensen, die hebben dat meegemaakt.

1542
01:57:52,410 --> 01:57:57,490
Rubberbomen gekapt, om
een vuurtje te stoken.

1543
01:57:58,120 --> 01:58:02,420
Dus ze gingen gewoon een plantage afbreken,
dat is gewoon de onwetendheid van de mensen

1544
01:58:02,420 --> 01:58:06,105
In plaats van het oerwoud in
te gaan, en daar je bomen weg te

1545
01:58:06,106 --> 01:58:09,560
halen, en je hout om een vuurtje
te stoken, om je eten te koken.

1546
01:58:09,560 --> 01:58:11,214
Nee, er werden rubberbomen gekapt.

1547
01:58:11,310 --> 01:58:13,720
Dan denk je wel even bij jezelf:
‘Waar zijn we in godsnaam mee

1548
01:58:13,720 --> 01:58:19,770
bezig?' Dat is dus eigenlijk ook
een stukje verhaal dat er bij hoort

1549
01:58:19,770 --> 01:58:25,370
En als u nu terug kijkt naar de missie,
was het dan nodig dat u er bent geweest

1550
01:58:25,370 --> 01:58:32,048
Men zegt van wel, maar het is, ik zeg
nogmaals, het is een verloren strijd geweest.

1551
01:58:32,049 --> 01:58:38,050
Een verloren oorlog. Zo kun je het ook
zien. We hebben geen winst eruit gehaald.

1552
01:58:38,050 --> 01:58:42,710
Een oorlog moet winst opleveren hè,
in feite. Maar er is geen winst

1553
01:58:43,010 --> 01:58:46,320
Maar voor u persoonlijk?
Was het de moeite waard

1554
01:58:46,320 --> 01:58:55,080
Ik heb dat meegemaakt. Je hebt dus geleerd. Je
bent er groter door geworden, zoals ze dat noemen.

1555
01:58:56,430 --> 01:59:01,090
En uiteindelijk, wat hou je ervan over?
Ja, kameraadschap hè. Nog. En vriendschap.

1556
01:59:02,320 --> 01:59:03,500
Collegialiteit met elkaar

1557
01:59:03,500 --> 01:59:12,290
En was het nodig dat de Nederlandse
regering al die dienstplichtigen stuurde

1558
01:59:12,730 --> 01:59:19,350
Achteraf gezien niet. Want als je dus...
dat had op een andere manier kunnen gaan.

1559
01:59:19,470 --> 01:59:23,790
Een toespraak van Wilhelmina, in
de oorlogstijd nog, dat het allemaal

1560
01:59:23,900 --> 01:59:27,370
gewoon zou kunnen gaan, op een
normale manier, de overdracht.

1561
01:59:27,370 --> 01:59:29,380
Nou, dat is niet bewezen.

1562
01:59:29,380 --> 01:59:36,850
In feite is het zo, dat de rondetafelconferenties,
die er zijn geweest... dat Indonesië zou

1563
01:59:36,850 --> 01:59:43,700
dus bestaan uit de Verenigde Staten van Indonesië.
Dat heeft Soekarno met de voeten getreden.

1564
01:59:43,820 --> 01:59:52,370
Die heeft echt zijn Javaanse troepen Sumatra
opgestuurd, Bornea opgestuurd, het Oost

1565
01:59:52,370 --> 01:59:57,450
gedeelte van de Molukken gestuurd, om daar
gewoon de Javaanse bezettingen te gaan maken.

1566
01:59:57,450 --> 02:00:02,860
Dus een Javaanse overheersing, en dat
is dus de mensen zo kwalijk genomen

1567
02:00:02,860 --> 02:00:07,440
Dus ze hebben gewoon, even
grof gezegd, de boel bedonderd.

1568
02:00:07,440 --> 02:00:12,000
Want dat is volgens de VN, is
dat dus eigenlijk gedaan, dat

1569
02:00:12,000 --> 02:00:18,360
men dus een compleet Verenigde
Staten van Indonesië zou maken.

1570
02:00:18,360 --> 02:00:22,880
En dat is niet doorgegaan. Het is min of
meer de Javaanse overheersing geworden

1571
02:00:23,380 --> 02:00:29,380
U noemde het een verloren missie.
Was het voor u ook verloren tijd

1572
02:00:29,900 --> 02:00:34,636
Misschien ook wel ja. Want je moet... je hebt
een oorlog meegemaakt, de tweede wereldoorlog.

1573
02:00:34,950 --> 02:00:39,260
Je hebt een tijd gehad dat je dus
geen goeie opleiding hebt kunnen doen.

1574
02:00:41,030 --> 02:00:43,190
Je moest maar een keer gaan werken.

1575
02:00:43,190 --> 02:00:47,520
Dan krijg je die diensttijd
in Indië ook, en daarna moet

1576
02:00:47,520 --> 02:00:51,420
je pas gaan opbouwen, van
wat je toekomst gaat worden.

1577
02:00:51,940 --> 02:00:55,960
En dat was niet makkelijk
hoor. Dat kan ik wel vertellen.

1578
02:00:56,760 --> 02:01:01,540
Want ik ben toen bij Philips gaan werken, en
daar werd ik voor koloniaal uitgescholden.

1579
02:01:01,910 --> 02:01:03,190
Zo was de stemming

1580
02:01:03,630 --> 02:01:05,150
Omdat u in Indië gediend had

1581
02:01:05,150 --> 02:01:05,920
Omdat ik in Indië geweest ben, ja.

1582
02:01:05,920 --> 02:01:09,495
En dan ga je de verhalen vertellen,
en dan gaan ze wel weer meer

1583
02:01:09,640 --> 02:01:15,210
begrip krijgen, maar je blijft
in die tijd toen, de koloniaal

1584
02:01:16,330 --> 02:01:19,490
Want hoe was die aankomst in Nederland

1585
02:01:20,160 --> 02:01:25,590
Eh... ja, per vliegtuig, Schiphol.
Vervoer dat had ik zelf geregeld.

1586
02:01:25,870 --> 02:01:29,630
Een vriend van mij die kwam met de
auto van zijn vader mij afhalen daar.

1587
02:01:30,020 --> 02:01:32,310
En dan kom je thuis,
en dan is het feest.

1588
02:01:32,310 --> 02:01:36,950
Dat is een normale kwestie geweest,
altijd een feestje, enzovoort, enzovoort.

1589
02:01:37,530 --> 02:01:45,330
En bijkomen, mensen zien, dingen
terugherkennen van zoveel jaar terug dan weer.

1590
02:01:45,650 --> 02:01:48,120
En ja, je krijg je verloftijd.

1591
02:01:48,120 --> 02:01:52,410
Je gaat daar dus echt het land een beetje mee
door, je maatjes nog een beetje opzoeken.

1592
02:01:52,410 --> 02:01:57,459
En dan moet je aan het werk. Dan moet
je solliciteren, je moet ergens naartoe.

1593
02:01:57,460 --> 02:02:00,060
Dus ik kon gelukkig bij Philips komen

1594
02:02:00,250 --> 02:02:03,630
Had u daar hulp bij gehad van
de overheid, dat werk zoeken

1595
02:02:03,630 --> 02:02:13,260
Nee. Ik heb het zelf kunnen doen. En in
’51, juni 1951 ben ik begonnen bij Philips

1596
02:02:13,580 --> 02:02:15,180
Dat is redelijk snel dan

1597
02:02:15,180 --> 02:02:17,400
Dat is behoorlijk snel, ja.
Je hebt een maand verlof.

1598
02:02:17,400 --> 02:02:22,538
Zestien april, dus een maand verlof, en dan
ga je solliciteren, dan ga je proberen.

1599
02:02:22,538 --> 02:02:30,420
En je komt dus ergens begin juni, kom je
dus bij Philips terecht. En dan ga je werken

1600
02:02:30,690 --> 02:02:34,710
En waar precies bij
Philips kwam u terecht

1601
02:02:34,710 --> 02:02:41,660
Op de lopende band hè, in het begin. En van de
lopende band naar een samenstelling van units.

1602
02:02:42,540 --> 02:02:46,930
En dat werd dan weer verder gedaan, je het
je avondschool, elektrotechniek gedaan.

1603
02:02:46,930 --> 02:02:51,080
En dan kom je dus op een
tekenkamer voor bedradingtechnieken.

1604
02:02:51,680 --> 02:02:58,200
Dan kom je op de tekenkamer voor
elektronica, enzovoorts, en constructie.

1605
02:02:58,840 --> 02:03:00,350
En dan ga je samenwerken met het lab

1606
02:03:00,350 --> 02:03:04,680
Nou, en dan ben je weer zo
ver, ben je onderhand bijna

1607
02:03:04,680 --> 02:03:08,280
negenendertig jaar verder,
en dan ga je met pensioen.

1608
02:03:08,280 --> 02:03:14,090
Want ik moest met mijn zestigste [denkt kort
na] ja, met mijn zestigste jaar moest ik er uit

1609
02:03:15,320 --> 02:03:21,130
En toen u terug kwam in Nederland, vond u het lastig
om weer aan te passen aan de burgermaatschappij

1610
02:03:21,130 --> 02:03:23,920
Ja, ik denk het wel.

1611
02:03:24,090 --> 02:03:28,199
Ik kan me daar niet zo exact herinneren,
maar het zal wel moeilijk geweest zijn.

1612
02:03:28,199 --> 02:03:35,503
Want je hebt een hele tijd anders meegemaakt
dan te moeten werken voor je brood.

1613
02:03:35,504 --> 02:03:37,980
Opbouw van je gezin
eventueel in de toekomst.

1614
02:03:37,980 --> 02:03:42,520
En, ja, je moet wat worden in de
maatschappij, dat was het moeilijke ervan.

1615
02:03:42,990 --> 02:03:47,300
Want ik had dus avondschool, terwijl ik ook
nog met herhalingsoefeningen bezig was.

1616
02:03:47,300 --> 02:03:51,913
Toen moest ik af en toe nog naar de
avondschool om verder te gaan leren.

1617
02:03:51,913 --> 02:03:53,910
Daar had ik vrij voor gekregen

1618
02:03:54,020 --> 02:03:56,050
Wanneer moest u op
herhalingsoefeningen

1619
02:03:55,510 --> 02:03:58,310
In 1952 al.

1620
02:03:58,650 --> 02:04:01,460
En dat was in Januari,
dus binnen een jaar was ik

1621
02:04:01,460 --> 02:04:04,350
weer in dienst voor de
omscholing naar zware tanks.

1622
02:04:04,890 --> 02:04:09,750
Dus dat is Sherman tanks geweest. Wij
moesten van verkenning naar zware tanks toe.

1623
02:04:10,170 --> 02:04:11,680
Dat was de Sherman tank.

1624
02:04:12,140 --> 02:04:20,340
En in ’54 werden we omgeschoold op weer
Engels materiaal, de Centurion tank.

1625
02:04:20,580 --> 02:04:23,000
En dat is in ’56 ook zo geweest

1626
02:04:23,730 --> 02:04:26,810
En wat vond u ervan dat u weer
op herhalingsoefeningen moest

1627
02:04:26,810 --> 02:04:27,460
Moeilijk.

1628
02:04:27,460 --> 02:04:31,160
Je wordt weggehaald, vooral
de laatste keer, dan heb

1629
02:04:31,160 --> 02:04:34,310
je een gezin, daar ben je
al mee bezig een dik jaar.

1630
02:04:34,730 --> 02:04:36,440
En dan moet je toch voor herhaling.

1631
02:04:36,440 --> 02:04:41,700
En het nare is dat in ’56
de Hongaarse opstand was,

1632
02:04:41,700 --> 02:04:44,730
en de onderdrukking vanuit
het Oosten, van Rusland.

1633
02:04:44,730 --> 02:04:49,530
En dan ga je toch naar Duitsland
toe met deze groep mensen om

1634
02:04:49,530 --> 02:04:53,350
eigenlijk het buffertje te zijn
voor Nederland voor de verdediging.

1635
02:04:53,350 --> 02:04:57,880
En dan ben je dienstplichtig, min of
meer, en dan voor herhalingsoefeningen.

1636
02:04:57,880 --> 02:05:04,152
Dus dat zat echt niet lekker nee. Nee,
dat was geen prettig idee, wat je dus had.

1637
02:05:04,152 --> 02:05:05,510
Nee, vond ik niet leuk

1638
02:05:05,510 --> 02:05:07,885
Hoe lang was zo een herhalingsoefening

1639
02:05:09,930 --> 02:05:14,220
Ik meen vijfentachtig dagen was
maximaal dat er iemand voor herhaling

1640
02:05:14,220 --> 02:05:18,606
kon gaan, en wij zijn, meen ik,
honderdentwintig dagen geweest.

1641
02:05:18,606 --> 02:05:22,020
Dus wij hebben veel
langer moeten terugkomen.

1642
02:05:22,020 --> 02:05:26,996
En dan kregen we dus voor die extra dagen vijf
gulden extra per dag, dat je dus in dienst was.

1643
02:05:26,997 --> 02:05:29,100
Dus dat was wel met
een betaling gedaan.

1644
02:05:29,100 --> 02:05:32,610
De Nederlandse regering heeft toen
de wet veranderd, zodat je dus langer

1645
02:05:32,610 --> 02:05:37,039
dan vijfentachtig dagen, als ik het
goed heb, in dienst mocht blijven

1646
02:05:37,710 --> 02:05:41,377
En dat is dan het totaal in drie
keer, die honderdtwintig dagen

1647
02:05:41,530 --> 02:05:46,450
Ja, ‘52, ‘54,’56. Daar zijn
flinke stukken bij geweest.

1648
02:05:47,570 --> 02:05:53,120
We hebben nog in Bel... in Elsenborn zijn we
geweest, in Belgie, dat was, meen ik, in ’54.

1649
02:05:53,120 --> 02:05:57,420
Nee... of was dat in ’52, dat durf
ik niet te zeggen. Weet ik niet meer.

1650
02:05:57,420 --> 02:06:04,263
Schieten met de Sherman tanks. En ’54,
oefeningen, de oefeningen met de Centurion

1651
02:06:04,620 --> 02:06:07,626
En we zijn in ’56, zijn we
naar Duitsland vertrokken.

1652
02:06:08,720 --> 02:06:14,110
Hebben we onderweg ook nog een auto-ongeluk
gehad. We kregen namelijk splinternieuwe jeeps.

1653
02:06:14,110 --> 02:06:17,930
Die stonden nogal hoog.

1654
02:06:17,930 --> 02:06:25,780
Dat waren niet de Willy's van vroeger, die nogal
laag waren, in... dat waren nogal lage jeeps.

1655
02:06:25,780 --> 02:06:28,480
Dit was een hogere.

1656
02:06:28,480 --> 02:06:34,590
En ja, ik was toen chauffeur van de
eskadronscommandant, had dus veel spullen in de auto.

1657
02:06:34,590 --> 02:06:35,950
Alles vastgebonden.

1658
02:06:35,950 --> 02:06:39,160
‘Waarom,’ zei mijn baas, ‘waarom
is dat nodig?’ Ik zeg: ‘Ja,

1659
02:06:39,160 --> 02:06:44,340
je kunt nooit weten.’ En in
Duitsland kregen we een ongeluk.

1660
02:06:44,340 --> 02:06:49,679
Een gmc met waterwagen, dat slipte voor
me, van een keitjesweg, zo naar beneden.

1661
02:06:49,679 --> 02:06:53,040
Nou, dan ga je ook remmen.
Nou, dat hou je ook niet.

1662
02:06:53,040 --> 02:07:01,490
En daarachter zat nog een gmc, en die
schoof er ook op. Dat was aardig geramd

1663
02:07:01,490 --> 02:07:07,850
Stuur in je buik, mijn schenen lagen
open met bloed, want... stukgestoten.

1664
02:07:07,850 --> 02:07:12,550
Mijn baas die had ik dus wakker gemaakt
bijtijds, want ik zag het aankomen.

1665
02:07:12,550 --> 02:07:18,840
Ik dacht ik krijg die klap aan de wagen
voor, maar de klap kwam van achteren.

1666
02:07:18,840 --> 02:07:27,272
En die stapte dan ook uit, en ik weet nog wel dat
ie naar zijn heupflesje zocht, een slokje nam.

1667
02:07:27,273 --> 02:07:30,410
Daar had ik dan ook wel
trek in, vanwege de schrik.

1668
02:07:30,410 --> 02:07:33,083
'Nee' dat mocht niet, want ik
moest de wagen nog terug brengen.

1669
02:07:33,084 --> 02:07:38,340
Nou, die heeft op het exercitie terrein
gestaan, met een grote paal: ‘Zo hoort het niet,

1670
02:07:38,340 --> 02:07:44,580
dat kost...’ Dat was in die tijd, dat alles
met prijzen werd berekend, en neergezet.

1671
02:07:44,580 --> 02:07:48,049
Dat was een hectische
kwestie, toen ook

1672
02:07:48,050 --> 02:07:54,870
In die jaren, dat u terug was in Nederland, u zei
net al: ‘Ik werd voor koloniaal uitgescholden.'

1673
02:07:54,870 --> 02:08:01,480
Dat is natuurlijk, in de jaren zestig, werd in
de media steeds meer... ja, er kwamen excessen

1674
02:08:01,480 --> 02:08:07,760
naar boven over de tijd in Indië. Hoe heeft u
die periode ervaren, dat er veel kritiek kwam

1675
02:08:08,420 --> 02:08:09,250
Ja, logische kritiek.

1676
02:08:09,250 --> 02:08:14,622
Alles wat er was geweest, dat kwam naar boven
drijven, en dat was niet helemaal goed te praten.

1677
02:08:14,622 --> 02:08:16,760
Ja, dat zijn wel nare
dingen geweest hoor.

1678
02:08:16,760 --> 02:08:21,660
Want de KNIL die wist er raad mee, maar
de Nederlanders misschien hier en daar ook

1679
02:08:21,660 --> 02:08:27,820
wel, want... het hoe en het waarom, dat
moet je kunnen begrijpen waarschijnlijk.

1680
02:08:28,440 --> 02:08:32,080
Ik zou het niet heel goed kunnen
begrijpen, want ik heb niet die

1681
02:08:32,080 --> 02:08:36,050
echte tijd meegemaakt, zoals
de mensen voor mij, de eskadrons

1682
02:08:36,050 --> 02:08:40,719
Maar werd u er wel ook op aangesproken,
omdat er zo over werd gesproken in de media.

1683
02:08:40,720 --> 02:08:44,380
Omdat u ook in Indië was geweest toen

1684
02:08:44,380 --> 02:08:50,300
Nou, op de fabriek bij Philips. Ze
weten dat je dus in Indië geweest was.

1685
02:08:50,300 --> 02:08:56,390
En daar kwam je tussen rollen, tussen een stel
mensen dat al vanaf ’45 aan het werk waren daar.

1686
02:08:56,680 --> 02:09:00,640
En, nou ja, dan was je koloniaal

1687
02:09:00,740 --> 02:09:02,630
Zo was het daar. De stemming was zo.

1688
02:09:02,630 --> 02:09:06,010
De mensen waren allemaal een
beetje roodgetint in die tijd,

1689
02:09:06,510 --> 02:09:13,190
en de dienstplicht enzovoort,
dat hoorde niet, dat moest niet.

1690
02:09:16,740 --> 02:09:18,170
Zo heb ik dat ervaren ja

1691
02:09:18,170 --> 02:09:21,800
Maar u kon het wel uitleggen,
of u verdedigde zich

1692
02:09:21,800 --> 02:09:25,370
Ja, ik heb wat meer dingen verteld
daarover. Hoe dat in elkaar stak.

1693
02:09:25,370 --> 02:09:32,240
En koloniaal zijn, dat wilde zeggen...
geld verdienen, de mensen plukken.

1694
02:09:33,220 --> 02:09:37,740
Ja, die leefden daar in armoe, en
hun leefden daar in rijke toestand.

1695
02:09:37,920 --> 02:09:44,950
Maar als je dan gaat vertellen dat de personen
die daar wonen, dat zijn echte natuurmensen.

1696
02:09:44,950 --> 02:09:52,390
Die hebben geen matras nodig om te slapen.
Die slapen op bamboe, op een bamboemat.

1697
02:09:52,410 --> 02:09:58,000
Dekens hebben ze niet nodig... dat
kennen ze niet, enzovoort, enzovoort.

1698
02:09:58,000 --> 02:10:02,210
Stoelen en tafels, dat was
eigenlijk ook niet altijd aanwezig

1699
02:10:02,900 --> 02:10:12,890
En het eten... als men dus ’s morgens ging werken,
dan nam men een pisangblad, met wat gekookte

1700
02:10:12,890 --> 02:10:15,352
rijst, dat namen ze mee,
dat werd dan op een bepaalde

1701
02:10:15,353 --> 02:10:17,690
manier vast gestoken, dat
ging in een slendang.

1702
02:10:17,690 --> 02:10:23,160
En als ze eten wilden, dan aten ze dat
met de handen, en niet met mes en vork.

1703
02:10:23,160 --> 02:10:25,290
Dus die mensen hadden weinig nodig.

1704
02:10:25,780 --> 02:10:30,750
En het was dus ook nog zo, dat weet
ik dan van de plantage af, mensen

1705
02:10:30,750 --> 02:10:37,890
kregen dus geld uitgekeerd, maar
ook kleding en eten, dus rijst.

1706
02:10:37,890 --> 02:10:40,140
Daar werden ze dus mee betaald.

1707
02:10:40,140 --> 02:10:46,810
En als je bijvoorbeeld een baboe in huis had,
die dus werkte in een huis bij een gewoon

1708
02:10:46,810 --> 02:10:53,610
gezin, en je gaf die baboe dubbel, je
betaalde dus dubbel, dan kwam ze een dag niet.

1709
02:10:53,610 --> 02:10:58,030
Die mensen hadden een heel ander
leven. Die leefden van dag tot dag.

1710
02:10:58,480 --> 02:11:02,620
Die zeiden van: ‘Oh, ik heb nu geld voor
morgen, dus morgen hoef ik niet te werken.

1711
02:11:02,620 --> 02:11:06,750
En dan kwamen ze ook niet. Dus het
was een heel andere mentaliteit.

1712
02:11:06,750 --> 02:11:11,990
En dat vertelde je dan aan de mensen
die mij dan koloniaal bedachten,

1713
02:11:12,490 --> 02:11:16,030
en dan hadden ze ook wel een beetje
begrip van hoe het in elkaar stak

1714
02:11:16,410 --> 02:11:20,400
Kon u met uw vrouw er over
spreken, over uw dienstijd

1715
02:11:20,400 --> 02:11:27,200
Oh, ja hoor. Alleen, ze wist eenmaal hoe het in
elkaar zat, en voor de rest waren er nooit vragen.

1716
02:11:27,200 --> 02:11:31,803
Want zij had haar doen en
laten, en dat had ik ook.

1717
02:11:31,804 --> 02:11:37,740
Ze ging één keer, is ze mee geweest... nee,
later één keer met een reünie, een tussenreünie.

1718
02:11:37,740 --> 02:11:44,080
En ze wist van hoe het was, en voor de rest was
het mijn kameraadschap met de mensen enzovoort.

1719
02:11:44,080 --> 02:11:45,940
En daar was ik vrij in.

1720
02:11:45,940 --> 02:11:50,638
Wij leefden dus niet gescheiden van elkaar,
maar we hadden ons eigen doen en laten.

1721
02:11:50,639 --> 02:11:54,760
Dat heb ik misschien wel
verteld, ze deed veel, en ze had

1722
02:11:54,760 --> 02:11:58,300
een werkplaats hier boven, en
ik had mijn werkkamer ernaast.

1723
02:11:58,300 --> 02:11:59,297
En dan was het wel eens koffie.

1724
02:11:59,297 --> 02:12:02,980
En dan gingen we koffie drinken
samen, en we praatten dus de dag

1725
02:12:02,980 --> 02:12:06,596
door, van wat er gedaan moest worden,
en we gingen weer aan het werk

1726
02:12:06,830 --> 02:12:08,549
En als ik dus de zeilerij
[Henk Zomer is een fervent

1727
02:12:08,550 --> 02:12:11,460
zeiler] die ik dan had:
‘Ik ga vandaag varen hoor.

1728
02:12:11,460 --> 02:12:15,084
Ga je mee?’ ‘Nee, want ik moet nog dit doen,
en ik moet nog zus doen...’ En zo was het vaak.

1729
02:12:15,084 --> 02:12:18,980
Dus we hadden heel veel
gescheiden van elkaar

1730
02:12:19,800 --> 02:12:26,160
Wanneer vond de eerste
reünie plaats? Weet u dat nog

1731
02:12:26,160 --> 02:12:30,720
1968, als ik het goed heb.

1732
02:12:30,720 --> 02:12:34,290
Ik meen 1968, maar... We hebben nu de
negentiende gehad, maar we gingen eerst

1733
02:12:34,290 --> 02:12:40,790
elke vijf jaar, toen elke drie jaar, en
nou zijn we praktisch met elk jaar bezig

1734
02:12:41,220 --> 02:12:43,549
Had u daar toen behoefte aan,
aan die reünie, aan die eerste

1735
02:12:43,550 --> 02:12:47,310
Toch wel, ja. Ja, je ging
weer de mensen opzoeken.

1736
02:12:47,310 --> 02:12:53,780
Want, je moet je voorstellen, je gaat
werken, je hebt geen tijd voor je omgeving.

1737
02:12:53,780 --> 02:12:57,680
Je moet werken, je moet je
gezin, moet je dus te eten geven.

1738
02:12:57,680 --> 02:13:01,480
En om andere dingen te gaan
doen, dat was er haast niet bij

1739
02:13:01,480 --> 02:13:08,200
En het was toch niet zo een rijke
tijd, toen. Het was anders dan nu.

1740
02:13:08,200 --> 02:13:11,980
Nu koop je een auto, dat doe je
gewoon, of je nou negentien jaar

1741
02:13:11,980 --> 02:13:14,888
bent, je koopt een auto, dat kan
allemaal, en dat leen je dan maar.

1742
02:13:14,888 --> 02:13:18,180
Nou, dat was vroeger totaal
anders. Dus je kon niet veel.

1743
02:13:18,410 --> 02:13:27,830
En de herhaling... sorry, het fietsen is pas in
’89, of in ’88 als ik het goed heb... ja, in ’88

1744
02:13:28,290 --> 02:13:32,070
Want weet u nog de sfeer
van die eerste reünie

1745
02:13:32,070 --> 02:13:39,450
Nee, absoluut niet, nee. Zou ik echt niet
meer weten. Want je maakt diverse dingen mee.

1746
02:13:39,450 --> 02:13:44,740
De laatste jaren is dat natuurlijk wel leuk
geweest, echt gezellig met elkaar. Veel dingen doen.

1747
02:13:45,490 --> 02:13:48,840
En omdat je in het museum werkt,
kun je veel dingen ook doen.

1748
02:13:48,840 --> 02:13:55,030
Je zorgt voor veel attributen die
nodig zijn. Dus je doet een beetje mee

1749
02:13:56,100 --> 02:14:01,540
Want wanneer bent u actief geworden,
voor reünies van het 43ste zve

1750
02:14:01,540 --> 02:14:06,078
De reünies heb ik altijd meegemaakt, maar
sinds ik dus bij het museum werk [Henk Zomer is

1751
02:14:06,078 --> 02:14:09,220
vrijwilliger bij het Cavalerie Museum in
Amersfoort] kan je voor rolstoelen zorgen, omdat

1752
02:14:09,220 --> 02:14:13,880
het in het museum staat, dat ga je dus even
brengen bij het gebouw waar je reünie hebt

1753
02:14:13,880 --> 02:14:20,390
Want u werkt bij het Cavalerie museum. En de
reünies vinden daar ook in de buurt plaats

1754
02:14:20,390 --> 02:14:26,870
Ja, we hebben één keer in Brombeek gezeten,
als ik het... ja één keer in Brombeek.

1755
02:14:26,920 --> 02:14:29,650
Voor de rest altijd
in de Bernhard-kazerne

1756
02:14:29,650 --> 02:14:30,750
In Amersfoort

1757
02:14:30,750 --> 02:14:31,520
In Amersfoort, ja

1758
02:14:33,400 --> 02:14:37,350
Want wat betekenen die reünies voor u

1759
02:14:37,350 --> 02:14:38,860
Terugzien van de mensen.

1760
02:14:38,860 --> 02:14:44,133
Verandering, en vooral... de een die
komt gewoon binnen, en de ander die

1761
02:14:44,500 --> 02:14:48,950
loopt mank, die loopt weer met een
stok, en dan die heeft dit kwaaltje,

1762
02:14:48,950 --> 02:14:53,010
en die heeft dat kwaaltje, en ja...
dat is logisch als je wat ouder wordt.

1763
02:14:53,010 --> 02:14:58,107
En voor mezelf valt het nog mee,
gelukkig. Ik kan nog veel dingen doen.

1764
02:14:58,108 --> 02:15:03,160
Dus ik ben er wel blij mee ja.
Maar je ziet het wel bij anderen

1765
02:15:03,990 --> 02:15:06,680
En er is op een gegeven moment
een behoefte ontstaan om

1766
02:15:06,680 --> 02:15:10,119
ook... u had het net over de
fietsweek, om dat te organiseren.

1767
02:15:10,119 --> 02:15:11,680
Hoe is dat zo gekomen

1768
02:15:11,680 --> 02:15:16,540
Dat is leuk, dat is in ’88 begonnen,
toen had men gedacht van: ‘’We gaan een

1769
02:15:16,540 --> 02:15:22,100
fietsrit maken, vanuit Brabant, naar
Lemelerveld.’’ In Brabant woonde R.O.

1770
02:15:22,100 --> 02:15:28,170
van Manen, en die zou daar het startschot geven,
en we zouden dus naar Lemelerveld fietsen.

1771
02:15:28,170 --> 02:15:34,419
We zouden dus ergens een overnachting plegen...
dat kon niet doorgaan, dus het werd helemaal

1772
02:15:34,420 --> 02:15:39,810
afgeketst, en toen zijn we dus definitief,
zijn we in Otterlo voor de eerste keer gekomen.

1773
02:15:40,200 --> 02:15:46,091
En daar had je dus van die trekkershutten, waar
we dus woonden. Met vier man in zo een hut.

1774
02:15:46,480 --> 02:15:49,732
En toen de groep steeds groter
werd, na het volgende jaar.

1775
02:15:49,732 --> 02:15:54,600
Ja, toen moest je uitkijken na een aantal jaren,
toen zijn we in Vierhouten terecht gekomen.

1776
02:15:54,600 --> 02:15:59,630
En dat is geloof ik acht jaar geweest. We
zijn in Hulshorst geloof ik vier jaar geweest.

1777
02:15:59,630 --> 02:16:04,370
In Hattem een aantal jaren. En nu
de laatste keer weer in Otterlo.

1778
02:16:04,800 --> 02:16:10,725
En dat is dus voor de tweeëntwintigste
keer is dat dus gerealiseerd

1779
02:16:11,080 --> 02:16:14,340
Want dat is een jaarlijks
aantal dagen in mei

1780
02:16:14,340 --> 02:16:17,240
Ja, een aantal dagen. ’s Maandags
kom je, vrijdags ga je naar huis.

1781
02:16:17,240 --> 02:16:22,640
Ja, en de fietsritten heb ik dus over het
algemeen gemaakt. Vooral de laatste jaren.

1782
02:16:22,640 --> 02:16:27,540
De eerste jaren minder. Toen hadden
we dus een vrij schema, daarvoor.

1783
02:16:27,760 --> 02:16:34,260
En de laatste jaren... ja, ik heb zo
een veertig ritten op de Veluwe, en in

1784
02:16:34,260 --> 02:16:39,870
Hattem weer hele ritten gedaan, en
Otterlo het ik dit jaar gedaan, en volgend

1785
02:16:39,870 --> 02:16:45,160
jaar gaan we weer naar Brabant, daar ga ik
ze weer maken, in de omgeving van Gemert

1786
02:16:45,160 --> 02:16:47,910
En hoeveel mensen... was er
vanaf het begin af aan al veel

1787
02:16:47,910 --> 02:16:50,940
belangstelling voor om mee te gaan,
of hoe groot is de groep die fietst

1788
02:16:50,940 --> 02:16:55,750
De eerste groep, die in
Otterlo, dat was, ik meen, vier

1789
02:16:55,750 --> 02:16:58,500
trekkershutten, zestien
man, plus een caravan erbij.

1790
02:16:58,500 --> 02:17:03,740
Dat is steeds groter gegroeid, we hebben,
geloof ik, al een keer over de dertig man gehad

1791
02:17:04,840 --> 02:17:06,590
En dat is nou verminderd natuurlijk.

1792
02:17:06,590 --> 02:17:10,900
De groep die nu fietst, dat is om
en nabij de veertien, vijftien man.

1793
02:17:10,900 --> 02:17:13,688
Dat is om het even wie dan
vrij is om dan te gaan.

1794
02:17:15,060 --> 02:17:16,799
En er zijn er wat meer
mensen bij, die gaan dan een

1795
02:17:16,800 --> 02:17:20,130
museum bezoeken, of,
toentertijd, naar het VOC-schip.

1796
02:17:20,130 --> 02:17:25,730
En er zijn dus allerlei dingen, ze
hebben gebiljard, ze zijn in Giethoorn,

1797
02:17:25,730 --> 02:17:31,030
zijn ze geweest, we hebben een
vaartocht gemaakt door de weerribben.

1798
02:17:31,210 --> 02:17:35,560
Maar dat is een andere groep die dus voor
andere mensen zorgt, die dus niet meefietsen.

1799
02:17:35,560 --> 02:17:41,260
Die zijn een beetje
moeilijker ter been enzovoorts

1800
02:17:41,920 --> 02:17:45,050
Maar dat betekent dat
de groep vrij hecht is

1801
02:17:45,050 --> 02:17:47,530
Nog steeds. Ja, absoluut

1802
02:17:47,530 --> 02:17:49,080
Hoe verklaart u dat

1803
02:17:49,080 --> 02:17:55,440
Dat weet ik niet. Dat is de commissie die er
achter zit hè. Mensen die meedoen, het activeren.

1804
02:17:55,440 --> 02:18:00,000
En we gaan dus nu bijvoorbeeld
ook veel naar Havelte.

1805
02:18:00,000 --> 02:18:04,480
Er is nu besloten dat elke
derde donderdag in juni,

1806
02:18:04,480 --> 02:18:08,220
is er in Havelte wat te
doen, mogen we aanwezig zijn.

1807
02:18:08,220 --> 02:18:11,145
We zijn nu de laatste keer in mei geweest,
want toen ging een groep naar Uruzgan

1808
02:18:11,540 --> 02:18:13,200
En wat is er in Havelte

1809
02:18:13,200 --> 02:18:20,621
In Havelte ligt 43 bve, en de bve heeft
namelijk de traditie overgenomen van de 43 zve.

1810
02:18:20,840 --> 02:18:31,027
En dat heeft 41 en 42 bve ook gedaan. Van de
vorige eskadrons. De tradities overgenomen.

1811
02:18:31,070 --> 02:18:33,697
Ook het mouwschild op mouw gedragen blazoen
eskadron] bijvoorbeeld, want daar heb

1812
02:18:33,697 --> 02:18:40,270
ik ook mee te maken gehad, want ik heb
namelijk de mouwschilden vergroot, als

1813
02:18:40,270 --> 02:18:47,010
grootschilden gemaakt, en overgedragen
aan de eskadrons die dus nu aanwezig zijn.

1814
02:18:48,290 --> 02:18:55,960
Ook een extra schild, want op het bureau van
de eskadronscommandant blijft dat schild hangen,

1815
02:18:55,960 --> 02:19:00,790
maar omdat ze naar Uruzgan uitgezonden zijn,
moesten ze een extra schildje even meenemen.

1816
02:19:00,790 --> 02:19:05,190
Dus ik heb mijn eigen schild, wat ik privé
had, heb ik ook afgestaan, definitief.

1817
02:19:05,820 --> 02:19:06,824
En dat is dus nu bij de bve

1818
02:19:08,280 --> 02:19:14,050
Wat zijn dan... dat zijn dan bepaalde tradities
van de Huzaren, of hoe is dat overge...

1819
02:19:14,050 --> 02:19:20,563
Ja, ja. Alles wat wij dus doen... ze zijn
geïnteresseerd in ons doen en laten van toen.

1820
02:19:20,563 --> 02:19:24,933
Dat willen ze ook graag weten, daar vragen
ze ook om, en daar werken we dus mee.

1821
02:19:24,933 --> 02:19:30,720
Daar werken we dus aan. En als je dus iets
kan bijdragen voor hun, dan doe je dat.

1822
02:19:30,720 --> 02:19:33,810
Collages maken, heb ik ook gedaan.

1823
02:19:33,810 --> 02:19:40,970
Ik heb dus voor alle deuren in de kazerne,
die dus bemand worden daar, heb ik schildjes

1824
02:19:40,970 --> 02:19:45,070
gemaakt van een bepaalde grote, en die worden
allemaal op de deuren geplakt enzovoorts.

1825
02:19:45,070 --> 02:19:46,215
Ja, je doet er wat voor.

1826
02:19:46,215 --> 02:19:53,610
Ik ben nu nog wat aan het bouwen voor de
cavalerieschool... schild wat ik boven heb.

1827
02:19:53,670 --> 02:19:59,410
Dat is bijna klaar, op de tekst na.
En voor de rest is het kant en klaar

1828
02:19:59,410 --> 02:20:03,060
Maar wat betekent dit contact voor
u, met eigenlijk de jongen veteranen

1829
02:20:03,060 --> 02:20:09,370
Leuk... leuk. Interessant. Je maakt wat
anders mee. Je ziet de andere oorlogsvoering.

1830
02:20:09,370 --> 02:20:10,310
Dat zie je dus ook.

1831
02:20:10,310 --> 02:20:17,890
Je maakt kennis met de mensen, hoe ze
zijn, hoe ze teruggekomen zijn uit Uruzgan.

1832
02:20:17,890 --> 02:20:24,650
En dat heb ik dus echt wel meegemaakt. Ja dat
zijn dus... behoorlijk anders dan wij hoor.

1833
02:20:27,900 --> 02:20:31,570
Dat is echt... Ja, en dan
hoor je ook hoe ze daar werken,

1834
02:20:31,570 --> 02:20:35,130
en wat ze gedaan hebben, en
hoe ze dat ervaren hebben.

1835
02:20:35,640 --> 02:20:41,630
Net als hetgeen wat jullie nu vragen aan mij, dat
vragen wij weer aan hun. Zo zit het een beetje.

1836
02:20:41,630 --> 02:20:43,200
En je wordt dus echt verwend.

1837
02:20:43,200 --> 02:20:48,760
Want... barbecue, en je blijft er
slapen... ja, dat wordt allemaal geregeld.

1838
02:20:48,760 --> 02:20:50,740
Dat zit wel goed met die jongens

1839
02:20:51,070 --> 02:20:53,936
Is dat contact misschien
ook een deel erkenning

1840
02:20:54,400 --> 02:21:00,850
Nou, wij hebben een dusdanige erkenning,
dat we dus... een eskadron van tegenwoordig

1841
02:21:00,850 --> 02:21:06,510
bestaat uit vijf pelotons, van 43 bve,
en wij zijn het zesde peloton geworden.

1842
02:21:06,510 --> 02:21:10,760
Officieel. En het zevende
is in oprichting.

1843
02:21:10,760 --> 02:21:16,470
En dat zijn de mensen die bij bve als beroeps
zijn geweest, uit de beroepsdienst zijn

1844
02:21:16,470 --> 02:21:21,960
gegaan, dus als burger zijn gaan werken,
die komen allemaal in het zevende peloton.

1845
02:21:21,960 --> 02:21:25,330
En zodanig kom je dus
ook daar aanwezig.

1846
02:21:25,330 --> 02:21:30,700
Je staat ook in Carré opgesteld, en je wordt
ook gemeld, en afgemeld, en al die dingen meer.

1847
02:21:30,790 --> 02:21:37,780
Het is echt een beetje... ja, een beetje soldaatje
spelen voor ons. Zo lijkt het tenminste erop.

1848
02:21:37,810 --> 02:21:41,270
Alleen niet in uniform,
maar in een blauwe blazer, je

1849
02:21:41,270 --> 02:21:43,670
baret, en je grijze broek hè,
zoals je gekleed moet zijn

1850
02:21:43,670 --> 02:21:50,270
Wat vind u in het algemeen van de aandacht
van de overheid voor u als veteraan

1851
02:21:50,270 --> 02:21:51,500
Het begint steeds meer te worden.

1852
02:21:51,500 --> 02:21:55,280
Het begint steeds beter te worden,
en het is een tijd slecht geweest

1853
02:21:55,280 --> 02:21:57,310
Wanneer verbeterde dat

1854
02:21:57,310 --> 02:22:00,410
Nou, dat is een aantal jaren
geleden begonnen hoor.

1855
02:22:01,160 --> 02:22:05,210
Ik kan ook geen tijd noemen
daarvoor, maar men heeft steeds

1856
02:22:05,210 --> 02:22:09,620
meer het idee van: ‘Oh, we hebben
nog een stelletje veteranen.

1857
02:22:09,990 --> 02:22:17,263
Wat doen we ermee?’ Dat is wel een
uitstervend ras. Ja, het gaat eruit.

1858
02:22:17,264 --> 02:22:24,950
We worden steeds ouder, er gaan er steeds
meer overlijden, en... het wordt minder.

1859
02:22:24,950 --> 02:22:27,520
Wat betekent de aandacht
die de overheid dan nu...

1860
02:22:27,520 --> 02:22:32,490
Ja, toch wel weer... het is wat minder
dan in andere landen, zoals Amerika

1861
02:22:32,490 --> 02:22:38,546
en Australië, en Canada waarschijnlijk,
maar het echte ken ik daar niet van.

1862
02:22:38,546 --> 02:22:44,170
Het schijnt dus voor de veteranen meer gedaan
te worden dan hier. Maar misschien komt het nog

1863
02:22:44,170 --> 02:22:45,480
Maar wat zou u wensen

1864
02:22:45,880 --> 02:22:52,410
Nou, nee. Ik heb geen wens daar in. Laat dat maar
over aan anderen, dat die dat gaan beslissen.

1865
02:22:52,530 --> 02:22:59,110
Tot nu toe vind ik het nog steeds
leuk. Bemoeienis, dingen die je hoort.

1866
02:22:59,110 --> 02:23:01,449
Den Haag lopen, nu,
tegenwoordig, dat is ook leuk

1867
02:23:01,450 --> 02:23:02,190
Bedoelt u dan de veteranendag

1868
02:23:02,190 --> 02:23:08,160
De veteranen dag, ja. Dat is
wel leuk om mee te maken, ja

1869
02:23:08,160 --> 02:23:10,280
Wanneer bent u daarmee begonnen,
om daaraan deel te nemen

1870
02:23:10,280 --> 02:23:13,500
Toen ik daaraan begon, we hebben
eerst in Wageningen ook nog gelopen.

1871
02:23:13,910 --> 02:23:20,150
En die oproep, die kwam plotseling, en daar
werkten dus veel andere eskadrons ook aan mee.

1872
02:23:20,150 --> 02:23:24,570
Dus ook van het 41ste
en het 42ste zve.

1873
02:23:24,570 --> 02:23:28,970
Maar ook van de pantserwagen, die we hadden,
toentertijd, uit Indië, die mensen liepen ook mee.

1874
02:23:31,180 --> 02:23:35,120
Er loopt bijvoorbeeld Jonkheer de Jonge, loopt
bijvoorbeeld mee. Die is nu vierennegentig jaar.

1875
02:23:35,370 --> 02:23:39,480
Die loopt ook mee. Dat
is de publiekstrekker.

1876
02:23:39,890 --> 02:23:44,050
Dat is de meest gefotografeerde man
in Den Haag, op dit moment nog steeds.

1877
02:23:44,050 --> 02:23:45,680
Want die loopt dan vooraan.

1878
02:23:45,910 --> 02:23:51,070
En dan heeft ie een zoon en een kleinzoon,
heeft ie naast zich lopen, als ondersteuning.

1879
02:23:51,070 --> 02:23:54,560
En dan af en toe dan hoor je wel
zeggen: ‘Kun je de brug wel op ouwe?’

1880
02:23:54,850 --> 02:23:57,953
Heel zo stiekem tijdens het lopen,
want dan gaan we een heuveltje op.

1881
02:23:57,954 --> 02:24:02,650
Hij loopt nog een beetje
voorovergebogen met een stok

1882
02:24:02,760 --> 02:24:09,160
En hij loopt in het voorste rot, dus
dat is zichtbaar voor het publiek

1883
02:24:09,160 --> 02:24:15,980
En het Indië-monument in Roermond, wat
betekent dat herdenkingsmonument voor u

1884
02:24:15,980 --> 02:24:17,610
Het totale... ja, daar ga
ik niet altijd naar toe.

1885
02:24:17,610 --> 02:24:19,810
Ik ben dit jaar ook niet
geweest, en vorig jaar ook niet,

1886
02:24:19,810 --> 02:24:22,817
en ik denk dat ik volgend
jaar wel een keer weer ga.

1887
02:24:22,817 --> 02:24:28,110
Ja, het is een herdenking hè. Een
herdenking van de gevallenen.

1888
02:24:29,110 --> 02:24:36,820
Maar het is ook een beetje samenkomen, en toch
wel gezellig weer bij elkaar. Ja, dat is het ook.

1889
02:24:36,820 --> 02:24:40,970
Het officiële gedeelte
heb je, en het onofficiële

1890
02:24:42,390 --> 02:24:48,250
Want het is er sinds, meen ik, ’88 is het
monument geopend. Door Bernhard dacht ik

1891
02:24:48,250 --> 02:24:50,350
Ik weet niet hoe lang het geleden is

1892
02:24:53,350 --> 02:24:54,179
U bent niet van begin af aan..

1893
02:24:54,180 --> 02:24:57,852
Nee, niet altijd gevolgd nee. Niet altijd
gekund. Je hebt ook veel andere natuurlijk.

1894
02:24:57,852 --> 02:25:02,880
Dat je dan zegt... ik kon dit jaar eigenlijk
ook niet. Ik had andere dingen te doen.

1895
02:25:03,390 --> 02:25:12,560
Dus dan ga je zeggen: ‘Dan en dan overslaan.’ Het
is meestal de vaste kern die daar naartoe gaat

1896
02:25:13,290 --> 02:25:17,600
Want hoe is dat in het eskadron
eigenlijk? Die groepsvorming onderling.

1897
02:25:17,600 --> 02:25:24,370
Zijn daar bepaalde groepen gevormd? Wie
houdt contact met wie? Hoe werkt dat

1898
02:25:24,370 --> 02:25:28,480
Nee, het is algemeen hè. Je krijgt
dus via Huzarenstukjes te horen:

1899
02:25:28,480 --> 02:25:31,800
‘’We gaan er naartoe, en we zijn daar
en daar te vinden, en je komt maar.

1900
02:25:31,800 --> 02:25:35,040
Het liefst allemaal.’’
Maar ja, niet alles kan.

1901
02:25:35,900 --> 02:25:41,115
Zoals nu ook Havelte, dit jaar,
waren we met zijn zessen. Erg weinig.

1902
02:25:41,115 --> 02:25:45,300
Er is nu een oproep gekomen om dat voor
volgend jaar definitief vast te leggen.

1903
02:25:45,820 --> 02:25:52,050
Dat heb ik net gezegd: de derde donderdag in juni,
dat er meerdere mensen willen... of moeten komen.

1904
02:25:52,050 --> 02:25:57,970
Want zo vind... we moeten dus eigenlijk laten zien
dat we daar toch wel een bemoeienis mee hebben.

1905
02:25:58,220 --> 02:26:03,460
En dat lijkt me leuk ook voor de
jongens. Daar, van het nieuwe eskadron

1906
02:26:04,720 --> 02:26:07,809
U noemt Huzarenstukjes, dat is
het clubblad van het 43ste zve

1907
02:26:07,970 --> 02:26:13,970
Ja, ja, ja. Zo zou je het kunnen stellen
ja. Met alle wel en wees, en verhalen

1908
02:26:14,130 --> 02:26:15,670
Wanneer is dat ontstaan

1909
02:26:16,270 --> 02:26:19,930
Dat is ook een aantal
jaren... het was eerst een paar

1910
02:26:19,930 --> 02:26:23,910
A4 velletjes, dichtgeplakt
met een postzegel erop.

1911
02:26:23,910 --> 02:26:28,460
En dat werd later officieel met een
mooi boekje. Ja, dat is wel verbeterd.

1912
02:26:28,460 --> 02:26:35,120
Nu helemaal, want ze hebben blijkbaar toch een
betere uitgave, voor foto’s te laten maken... erbij.

1913
02:26:35,120 --> 02:26:39,250
Dus je kunt wat meer bieden
als je wat vertellen wil.

1914
02:26:39,870 --> 02:26:44,000
Maar dat is wel leuk, dat is goed gedaan, dat
is een goeie organisatie die dat verzorgt,

1915
02:26:44,000 --> 02:26:49,662
nog steeds en dat is ook wel begrijpelijk,
want Veenstra die heeft een lintje gekregen.

1916
02:26:49,662 --> 02:26:50,941
Dat was vorig jaar

1917
02:26:50,860 --> 02:26:52,890
Van de reünie commissie, Dirk Veenstra

1918
02:26:52,890 --> 02:26:57,190
Nee nee, dat gaat officieel. Een echt
lintje van de Oranje-Nassau. Ja, opgespeld

1919
02:26:57,190 --> 02:27:00,070
Ik bedoel dat de heer
Veenstra lid is van de reünie

1920
02:27:00,070 --> 02:27:02,710
commissie, dat ie daarom
het lintje heeft gekregen

1921
02:27:02,710 --> 02:27:10,860
Ja, zeg maar als voorzitter, of de leidende
figuur. Ja, met een e hoor, niet met een ij

1922
02:27:11,640 --> 02:27:14,820
Want hoe zijn die verhoudingen
dat onderling in het eskadron?

1923
02:27:14,820 --> 02:27:17,530
Zijn er altijd mensen die
het voortouw hebben genomen

1924
02:27:17,530 --> 02:27:19,620
Ja, toen wel... begonnen.

1925
02:27:19,800 --> 02:27:25,540
En dat heb dus nu in het boekje ‘zestig
jaar extra’, staat dus een heel schema.

1926
02:27:25,540 --> 02:27:30,147
De mensen die dus in die commissie hebben
gezeten. En wie en wat, en hoe lang.

1927
02:27:30,148 --> 02:27:34,700
Daar is een speciaal schema in opgenomen. Dat is
wel leuk om te zien ja. Dat is wel interessant.

1928
02:27:34,700 --> 02:27:37,904
Dan zie je wie dat
gedaan hebben, en hoelang

1929
02:27:37,950 --> 02:27:41,730
En uw aandeel is vooral in
organiseren van de fietsweken

1930
02:27:41,730 --> 02:27:46,440
Ja, op een bepaald moment toen dacht ik: ‘Dat vind
ik wel leuk. Laat ik dat eens een keer gaan doen.

1931
02:27:46,440 --> 02:27:52,040
En laat ik me daar mee bemoeien.’ En dat is
steeds verder gegaan. Dus officieel ritten maken.

1932
02:27:52,040 --> 02:27:56,201
En dan later van: ‘Veertig kilometer
is te ver, ik wil maar twintig.

1933
02:27:56,480 --> 02:28:00,630
Dus een halverwege rit, met
papiertje mee hoe je terug

1934
02:28:00,630 --> 02:28:02,701
moet fietsen, want de
grote groep gaat dan door.

1935
02:28:02,702 --> 02:28:07,490
Ja, dat is leuk. Leuk om te doen

1936
02:28:08,440 --> 02:28:14,672
U bent heel actief eigenlijk, op die manier.
Wat is uw belangrijkste motivatie om dat te doen

1937
02:28:14,460 --> 02:28:21,620
Ja, iets te doen voor anderen, zo zou je het
kunnen stellen. Ik vond het leuk om dát te doen.

1938
02:28:21,970 --> 02:28:29,540
En waarom ook niet. Iemand moet het toch iets...
hè. En dat ligt me wel ja, dat ligt me wel

1939
02:28:30,050 --> 02:28:34,580
En ook het Cavaleriemuseum is natuurlijk
een heel gericht onderdeel van uw leven.

1940
02:28:34,580 --> 02:28:35,380
U besteedt daar veel..

1941
02:28:35,380 --> 02:28:35,580
Ja

1942
02:28:35,580 --> 02:28:36,950
Sinds negen jaar zei u

1943
02:28:36,950 --> 02:28:42,480
Ja, ik bent in 2000 binnengerold
daar, gestrikt door Jan Stegman.

1944
02:28:43,110 --> 02:28:46,561
Ik kwam daar dus nog wel een keer
toen ze dat museum in opbouw deden.

1945
02:28:46,562 --> 02:28:51,450
En daar hebben een heleboel mensen,
waaronder Stegman, die waren daar aan

1946
02:28:51,450 --> 02:28:54,880
het witten, en aan het slopen, en aan
het hakken, en weet ik veel wat meer.

1947
02:28:54,880 --> 02:29:01,380
Maar ik had, toentertijd, had ik Stegman
nodig, om te praten over het fietsen, enzovoorts

1948
02:29:01,550 --> 02:29:07,610
Het was makkelijker voor mij om vanuit Hilversum
even naar Amersfoort te gaan, dan naar zijn huis.

1949
02:29:07,820 --> 02:29:10,760
En dan kwam ik daar wel eens
binnen, dan werd er gezegd van: ‘Kun

1950
02:29:10,760 --> 02:29:16,630
je niet hier helpen, een beetje de
boel opbouwen.’ Maar in die tijd

1951
02:29:16,630 --> 02:29:20,259
had ik een andere hobby, want toen
was ik huizen aan het schilderen.

1952
02:29:20,260 --> 02:29:26,240
Binnenshuis, zowel buitenshuis. Dus met het
opbouwen van al die steiger weet je wel.

1953
02:29:26,240 --> 02:29:31,895
Gewoon huizen schilderen. Een hobby ja. Een
tijdverdrijf ook, zou je kunnen stellen.

1954
02:29:32,740 --> 02:29:39,220
En dat heb ik een tijd gedaan
ja. Was leuk, een bijverdienste

1955
02:29:39,220 --> 02:29:42,290
Maar het militaire, het... eigenlijk
de hele geschiedenis, en wat ook in

1956
02:29:42,290 --> 02:29:46,790
het museum te zien is, dat heeft wel
een extra aantrekkingskracht voor u

1957
02:29:48,240 --> 02:29:49,680
Ja, je werd gevraagd door Jan.

1958
02:29:49,680 --> 02:29:53,100
Jan die zei van: ‘Je woont toch in
de buurt, en kun je dan hier niet...

1959
02:29:53,100 --> 02:29:57,340
we hebben mensen nodig, we hebben
vrijwilligers nodig.’ Dus toen ben

1960
02:29:57,340 --> 02:30:03,320
ik met Max Woud gegaan, dat is een
medemilitair van mij, een medecollega

1961
02:30:03,810 --> 02:30:09,510
En wij hebben dat samen gedaan, en we
zijn direct begonnen als twee mensen

1962
02:30:09,510 --> 02:30:13,620
direct onder de directie, onder
Joop ter Maat en Mariëlle Vermeulen.

1963
02:30:14,060 --> 02:30:19,290
En daar kregen wij onze opdrachten voor. Dus wij
moesten ons toen maar met de kunst gaan bemoeien.

1964
02:30:19,540 --> 02:30:24,010
Wij waren een beetje, blijkbaar... we zagen er
waarschijnlijk kunstzinnig uit, weet ik veel.

1965
02:30:24,010 --> 02:30:30,840
Maar goed, in ieder geval, wij hebben daar
dus een grote kamer helemaal uitgeruimd met

1966
02:30:30,840 --> 02:30:36,820
schilderijen, met foto’s, met kwastjes, met
pentekeningen, met etsen, en al die dingen.

1967
02:30:36,820 --> 02:30:41,910
En alles laten registreren. En ja,
zo rol je van het ene in het ander.

1968
02:30:41,910 --> 02:30:46,380
En ik ben dus nu iemand
die exposities gaat doen.

1969
02:30:46,610 --> 02:30:53,150
Daar ben ik dus voor aangesteld, vrijwilliger
expositie, en rondleider. Dat is er ook bij gekomen.

1970
02:30:53,150 --> 02:30:58,630
Maar ik vind het heerlijk, want je creëert
iets, je maakt iets. Je maakt het eenmalig.

1971
02:30:58,980 --> 02:31:03,940
En... ja, dat ligt mij wel.
Dat is wel echt mijn stiel

1972
02:31:03,940 --> 02:31:09,960
Als u nu terugkijkt, wat voor invloed heeft
de diensttijd in Indië op uw leven gehad

1973
02:31:09,960 --> 02:31:15,500
Ja ja ja. Wat moet ik
daar nou van zeggen.

1974
02:31:15,500 --> 02:31:21,170
Je bent het geweest, en je bent
toch hetgene wat je eigenlijk

1975
02:31:21,170 --> 02:31:26,620
dus... zelf doet, hoe je opgevoed
bent, en hoe je verder wil gaan.

1976
02:31:26,620 --> 02:31:30,410
En het leger heeft wel wat
gedaan, een discipline misschien,

1977
02:31:30,410 --> 02:31:34,710
iets te doen, iets te moeten,
iets te gaan ondernemen.

1978
02:31:35,260 --> 02:31:42,930
Dat is misschien wel het punt geweest ja. Maar
verder... ja, het blijft altijd weer interessant

1979
02:31:45,350 --> 02:31:47,320
Had u het willen missen

1980
02:31:47,990 --> 02:31:49,660
Nee, toch niet nee.

1981
02:31:49,680 --> 02:31:51,892
Want als je dan terugkijkt,
dan zie je toch echt

1982
02:31:51,893 --> 02:31:54,647
altijd weer heel vaak de leuke
dingen, en niet de nare.

1983
02:31:54,648 --> 02:31:57,760
Over het algemeen wordt er ook
over de leuke dingen gesproken.

1984
02:31:57,760 --> 02:32:02,380
De gein en de lol die je hebt gehad hè

1985
02:32:02,380 --> 02:32:05,840
Nou, dat doet... dat is nog aan
de gang hè. Mekaar een beetje

1986
02:32:05,840 --> 02:32:09,360
plagen, en een beetje sarren,
en een antwoord terug ontvangen.

1987
02:32:09,360 --> 02:32:12,280
Ja, dat is echt leuk

1988
02:32:12,280 --> 02:32:16,610
Wordt er ook nog wel over de
moeilijke, nare dingen gesproken

1989
02:32:16,610 --> 02:32:20,807
Weinig. Weinig. Je hebt het meestal
over de dingetjes die je nu hebt.

1990
02:32:20,870 --> 02:32:23,200
Een pijntje hier, en een pijntje daar.

1991
02:32:23,200 --> 02:32:29,391
En dat zijn de dingen die veel meer nu naar
voren komen dan de tijd van toen, en de narigheid

1992
02:32:30,490 --> 02:32:33,798
En als er narigheid ter sprake
komt, waar gaat het dan over

1993
02:32:35,710 --> 02:32:39,720
Ja, van wat je hebt meegemaakt,
van: ‘’Oh, weet je nog. Enzovoort.

1994
02:32:39,720 --> 02:32:41,800
Dus ook iemand die dus ook
geschreven heeft van: ‘’Weet je nog

1995
02:32:41,800 --> 02:32:45,310
dat we...’’ En daar komt héél
veel dingen, komen tevoorschijn.

1996
02:32:45,310 --> 02:32:49,440
Ik heb het zelf een keer gedaan
in één van de Huzarenstukjes

1997
02:32:50,300 --> 02:32:56,250
over Van Manen, wat ie gedaan
heeft, voor zijn Indië tijd.

1998
02:32:56,250 --> 02:33:02,020
Want het was nogal een hippische man
hè. En dat heb ik naar voren gebracht

1999
02:33:02,020 --> 02:33:04,440
Ik heb dus ook bijvoorbeeld
bij de familie van Manen alle

2000
02:33:04,440 --> 02:33:09,590
fotoboeken meegekregen van hun
jeugd en al die dingen meer.

2001
02:33:09,800 --> 02:33:11,960
Dan schrijf je ook: ‘’Weet
je dat...’’ enzovoort.

2002
02:33:11,960 --> 02:33:16,200
‘’Weet je nog...’’ En: ‘’Weet je dat
van Manen...’’ enzovoort, enzovoort.

2003
02:33:16,200 --> 02:33:19,570
Dus een heel stukje erover gemaakt,
ja, dat was ook interessant,

2004
02:33:19,570 --> 02:33:24,180
om weer samen te stellen,
en in te sturen, enzovoorts.

2005
02:33:24,180 --> 02:33:29,800
En dan weet iedereen weer iets meer over
Van Manen in zijn vorige periode, zijn

2006
02:33:30,940 --> 02:33:36,240
niet-Indië... dus de periode voor Indië.
Want dat was weinig bekend bij ons

2007
02:33:36,320 --> 02:33:41,300
En waarom dat specifiek
over van Manen uitzoeken

2008
02:33:41,300 --> 02:33:42,899
Oh, daar kwam je plotseling op.

2009
02:33:42,899 --> 02:33:51,010
En dan denk: ‘’Hé, dat ga ik ook eens een
keer doen.’’ En dat is dan uitgezocht, gedaan.

2010
02:33:52,880 --> 02:33:57,840
Met mensen ook, de zoons van Van Manen, die
kwamen ook regelmatig nog op de reünies

2011
02:34:00,140 --> 02:34:03,530
Heeft u wel eens overwogen
om beroepsmilitair te worden

2012
02:34:03,530 --> 02:34:08,560
Ja! Later pas! Toen ik in de
narigheid kwam bij Philips.

2013
02:34:08,560 --> 02:34:17,920
En dat was, omdat je dus in een afdeling komt, waar
ik dus iemand als baas had, dat was een HTS-er.

2014
02:34:19,960 --> 02:34:24,267
En dat was de theorie man, dus die verzorgde
dus de vergaderingen en dat soort dingen meer.

2015
02:34:24,340 --> 02:34:26,490
En ik was de praktijk man,
ik wist van de praktijk

2016
02:34:26,490 --> 02:34:31,470
alles af, tekentechnisch,
of als constructeur dan.

2017
02:34:32,510 --> 02:34:39,230
En er was een groep van een man of
zestien ongeveer, een tekenkamer.

2018
02:34:39,230 --> 02:34:43,100
En de man die kwam te overlijden, en
toen werd er gezegd: ‘’Neem jij dat

2019
02:34:43,100 --> 02:34:51,561
dan maar over.’’ En je weet van de hoed
en de rand, enzovoorts, enzovoorts.

2020
02:34:51,561 --> 02:34:55,950
Maar er kwam niks bij hè. Bij Philips
was het zo: bij bepaalde opleidingen

2021
02:34:55,950 --> 02:35:00,070
kreeg je stappen omhoog, en als je die
opleiding niet hebt, dan krijg je niets

2022
02:35:00,070 --> 02:35:03,221
Dus daar kwam niets bij, en toen heb ik een
beetje de pest erin gekregen, ik dacht:

2023
02:35:03,460 --> 02:35:07,330
‘Ja, ik moet toch wel het werk doen, maar
je krijgt er geen vergoeding tegenover.’

2024
02:35:07,330 --> 02:35:11,127
Ja, krijgt wel bonussen, weet je wel,
met kerstmis en dat soort dingen meer.

2025
02:35:11,127 --> 02:35:13,790
Maar dat was niet naar mijn
zin, nee, dat was niet leuk.

2026
02:35:13,790 --> 02:35:17,790
Want ik heb dat dus ook
helemaal moeten afbouwen.

2027
02:35:17,980 --> 02:35:21,350
Dus al die mensen die aanwezig
waren, die waren meestal

2028
02:35:21,350 --> 02:35:27,610
mensen die uit een uitzendbureau
kwamen, die meehielpen.

2029
02:35:27,610 --> 02:35:30,439
Die moest je dan wegwerken,
en zo werd het steeds minder.

2030
02:35:31,000 --> 02:35:36,830
En uiteindelijk blijf je dus
in ’89 blijf je over, dan

2031
02:35:36,830 --> 02:35:40,940
heb je je eigen... dan ben
je zelf, alleen, met je werk.

2032
02:35:40,940 --> 02:35:47,330
Want alles is weggestuurd als het ware, en
dan is het afgelopen, dan ga je met pensioen

2033
02:35:47,670 --> 02:35:52,960
Maar wanneer was het moment, het jaar, dat u
overwoog om toch nog beroepsmilitair te worden

2034
02:35:52,960 --> 02:35:56,660
Nou nee, ik heb gedacht: ‘Dat had ik
eigenlijk moeten gaan worden dan.’

2035
02:35:56,660 --> 02:36:00,478
Nu ik dit meemaak, had ik misschien
veel beter, enzovoort, enzovoort.

2036
02:36:00,479 --> 02:36:02,759
Want dan had je met je
vijfenvijftigste jaar weg

2037
02:36:02,759 --> 02:36:06,320
kunnen gaan, want dat militair
was toen vijfenvijftig.

2038
02:36:06,370 --> 02:36:11,970
Of, als je officier was, dan kon je met je
vijfenvijftigste nog een keer drie jaar langer.

2039
02:36:11,970 --> 02:36:15,410
Dan kreeg je een opdracht met
een eskadron om ergens te

2040
02:36:15,410 --> 02:36:18,370
zijn, hetzij dus in Duitsland,
hetzij dus in Nederland.

2041
02:36:18,370 --> 02:36:21,590
En dan bleef je dus drie jaar tot
je achtenvijftigste in dienst.

2042
02:36:21,590 --> 02:36:25,800
Dat is dus Jan Stegman overkomen... of,
overkomen, dat heeft ie dus gewild.

2043
02:36:26,230 --> 02:36:30,620
Dus zodoende is ie pas met zijn achtenvijftigste
uit dienst gegaan, als luitenant-kolonel.

2044
02:36:30,620 --> 02:36:34,889
Tenslotte was het onze wachtmeester,
dus hij had het toch wel leuk gebracht

2045
02:36:34,890 --> 02:36:40,430
Dus achteraf heeft u gedacht: ‘Ik had misschien
op een bepaald moment daarvoor kunnen kiezen.

2046
02:36:40,430 --> 02:36:44,290
Ja, ik zie het aan de andere
mensen, die in dienst zijn gebleven,

2047
02:36:44,290 --> 02:36:46,530
bij ons vandaan, die zijn
allemaal stip [adjudant] geworden.

2048
02:36:46,690 --> 02:36:51,020
En die zijn met zijn vijfenvijftigste,
zijn ze de straat opgestuurd.

2049
02:36:54,500 --> 02:37:00,260
Ja, was leuk, dan denk je: ‘Had ik ook
kunnen hebben.’ Maar goed, het zij anders

2050
02:37:00,260 --> 02:37:04,580
We hebben nu behoorlijk
veel besproken.

2051
02:37:04,580 --> 02:37:07,680
Zijn er dingen waarvan u zegt: ‘Daar
hebben we het niet over gehad, maar

2052
02:37:07,680 --> 02:37:11,312
die vind ik wel heel belangrijk.’
Of iets wat u graag kwijt zou willen

2053
02:37:11,380 --> 02:37:16,180
Nee, ik geloof dat we alles
hebben doorgenomen, zo een beetje.

2054
02:37:16,940 --> 02:37:26,860
Ja, het begin, Indië-tijd, stukje herhaling,
uiteindelijk wat we nu zijn, en wat we gedaan hebben.

2055
02:37:27,830 --> 02:37:32,420
Dus... we zijn ook tachtig jaar,
dus we gaan nog een stukje verder

2056
02:37:32,920 --> 02:37:34,890
Laten we het hopen

2057
02:37:34,890 --> 02:37:35,430
Ja, dat hoop ik ook

2058
02:37:49,120 --> 02:37:55,670
Vindt u dat dienstplicht opnieuw
zou moeten worden ingesteld

2059
02:37:55,770 --> 02:38:02,450
Nou, gezien de omstandigheden die je nu ziet bij
de jeugd zou het wel een voordeel zijn denk ik.

2060
02:38:02,450 --> 02:38:02,990
Ik denk het wel

2061
02:38:02,990 --> 02:38:05,530
En wat bedoelt u met de omstandigheden

2062
02:38:05,530 --> 02:38:11,570
Nou, als je hoort wat er allemaal gedaan
wordt tegenwoordig, de berovingen van

2063
02:38:11,570 --> 02:38:15,290
jongeren van een jaar of achttien negentien
twintig, en dat soort dingen meer.

2064
02:38:15,820 --> 02:38:18,936
Het werkloos zijn, misschien,
dat dat daarom komt.

2065
02:38:19,010 --> 02:38:23,410
Dienstplicht geeft toch altijd weer een
bepaalde discipline voor de mensen.

2066
02:38:23,820 --> 02:38:27,920
Dat zou misschien voor heel
veel jongeren wel goed zijn.

2067
02:38:27,920 --> 02:38:35,130
Gezien... ja, we hebben nogal veel mensen
die uit het buitenland komen, en die

2068
02:38:35,130 --> 02:38:39,660
hebben dus een heel ander leven, een
heel ander gezinsopvoeding, enzovoort.

2069
02:38:39,760 --> 02:38:42,500
Misschien dat het nog
wel extra goed zou zijn.

2070
02:38:42,880 --> 02:38:48,060
Er wordt veel te veel gesproken over
gekleurde mensen die... enzovoort, enzovoort.

2071
02:38:48,060 --> 02:38:54,839
En dat is niet goed. Misschien
dat het wel... Ik vind van wel.

2072
02:38:54,840 --> 02:39:00,220
Ja, ik heb zelf ook een keer meegemaakt op
de kazerne, dat de vmbo kwam bij ons, en die

2073
02:39:00,220 --> 02:39:05,950
heeft dus een stukje gymnastiek gehad, op het
voorterrein, en een beetje exerceren geleerd

2074
02:39:05,950 --> 02:39:10,450
Ze kwamen tenslotte voor beroepsopleiding,
ze kunnen dus ook militair worden, of

2075
02:39:10,450 --> 02:39:16,110
ook bakker, of een winkel gaan nemen,
of weet ik veel wat ze willen gaan doen.

2076
02:39:16,370 --> 02:39:23,300
Dus ze kwamen bij ons binnen, maar als je dan
hoort hoe ze dus zijn onderling, en de interesse

2077
02:39:23,300 --> 02:39:30,217
voor bepaalde dingen, dan denk ik: ‘Nou, het is
ver gezocht beneden peil.’ Als iemand dan vraagt,

2078
02:39:30,218 --> 02:39:37,030
en je staat voor een kaart van Java, met hele
grote letter JAVA, en: ‘Meneer, welk land is dat.’

2079
02:39:38,370 --> 02:39:44,390
En je zegt: ‘Dat is geen land, dat is een eiland.’
‘Oh, van welk land is dat dan meneer?’ ‘Dat

2080
02:39:44,390 --> 02:39:51,600
is van Indonesië tegenwoordig.’ ‘Oh, oh’. En dan
ga je naar die man toe, die de groep begeleidt,

2081
02:39:51,600 --> 02:39:57,109
en die zei: ‘Nou, wij zijn Rotterdammers, en als
je aan die jongens vraagt waar Delftzijl ligt,

2082
02:39:57,110 --> 02:40:04,341
dan weten ze dat niet.’ Nou dat is dan eigenlijk
het idee van: zou het niet beter zijn dat?

2083
02:40:04,341 --> 02:40:06,370
En dat is mijn antwoord

2084
02:40:06,370 --> 02:40:11,770
Oké. Heel erg bedankt. Bedankt
voor de tijd en de moeite

2085
02:40:11,770 --> 02:40:16,740
Graag gedaan zeggen we dan

2086
02:40:16,740 --> 02:40:21,030
Ja, mooi vertel